Atlas ryb słodkowodnych | Jaź Karpiowate (Cyprinidae) Jaź

Transkrypt

Atlas ryb słodkowodnych | Jaź
Karpiowate (Cyprinidae)
Jaź (Leuciscus idus)
Woda: rzeka, ujście, jezioro
* W Niemczech gatunek zagrożony
* Forma wyjściowa słynnej złotej orfy
* Wędruje na tarło w górę rzeki
Budowa zewnętrzna:
Wyciągnięte, dość wygrzbiecone, bocznie ścieśnione ciało o małej głowie i wąskim, skierowanym nieco skośnie ku
górze, otworze gębowym. Łuski, stosunkowo małe, 55-61 wzdłuż linii bocznej. W płetwie grzbietowej 11-12 promieni.
Płetwa odbytowa ma ich 12-14, a jej zewnętrzna krawędź jest wklęsła. Zęby gardłowe dwurzędowe, 3.5-5.3. Grzbiet
szarozielony do szaroczarnego. Boki jaśniejsze o intensywnym srebrzystym połysku. Brzuch białawy. Oczy żółte.
Płetwy grzbietowa i odbytowa niebieskawoszare; pozostałe płetwy czerwonawe. Długość 30-50 cm, max. 80 cm.
Występowanie:
W dużych rzekach i jeziorach. Od dorzecza Renu, na północ od Alp aż po Ural. Nie występuje w Europie Południowej i
na południe od dorzecza Dunaju.
Tryb życia:
Ryba stadna, spędzająca większość czasu w pobliżu powierzchni wody. Jedynie zimą schodzi w jej głębsze partie.
Tarło od kwietnia do czerwca. W tym okresie u samców występuje wysypka tarłowa. W celu złożenia ikry stada
dojrzałych do rozrodu ryb ciągną w górę rzeki do odcinków o piaszczystym lub żwirowatym dnie. Kleista ikra o
średnicy 1,5 mm (40000-115000 sztuk w zależności od wielkości samicy), przyczepia się do kamieni i wodnych roślin.
Okres inkubacji trwa 10-20 dni. Po złożeniu ikry tarlaki spływają w dół rzeki. W ślad za nimi, w jej spokojne partie, już
w pierwszym roku swego życia podążają młode ryby. Dojrzałość płciową uzyskują w wieku 3-4 lat.
Odżywianie:
W okresie młodzieńczym pokarm ich stanowi plankton zwierzęcy i roślinny. Później zjadają robaki, skorupiaki, larwy
owadów i małe mięczaki.
Ciekawostki:
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy jazia to... jaświca, jeżlica, kosłacz i orfa.
Ryby i prawo - Jaź
Wymiar ochronny: do 25 cm
Okres ochronny: brak
Zgodnie z Regulaminem Amatorskiego Połowu Ryb PZW nie
posiada okresu ochronnego.
Inne limity: 10 szt
Zgodnie z Regulaminem Amatorskiego Połowu Ryb PZW
dobowy limit połowu (łącznie z kleniem).
Łowiska wędkarskie | Rekordy wędkarskie
Rada wędkarska
Ponieważ jaź, zwłaszcza latem, chętnie przebywa
tuż pod powierzchnią wody, czatując na spadające
na nią owady, z powodzeniem można łowić go na
muchówkę, stosując jako przynętę sztuczne
muchy, pasikoniki lub chrząszcze. W chłodniejszej
porze roku należy stosować metodę gruntową,
używając jako przynęty kukurydzy, grochu,
rosówek lub ciasta.
Atlas ryb słodkowodnych | Amur biały
Amur biały (Ctenopharyngodon idella)
Woda: strumień, rzeka, ujście, jezioro, staw
* Pochodzi ze wschodniej Azji
* Żywi się roślinami wodnymi
* Nie rozmnaża się u nas w warunkach
naturalnych
Budowa zewnętrzna:
Ciało silnie wyciągnięte, podobne do ciała klenia. Pysk tępy, zagłębiony pomiędzy otworami nosowymi. Otwór gębowy
lekko dolny, pozbawiony wąsów. Partie brzuszne zaokrąglone. Łuski duże, 42-45 wzdłuż linii bocznej, poniżej linii
bocznej 5 rzędów łusek, w odróżnieniu od klenia, który ma ich tylko 3-4. Płetwa grzbietowa z 10, a odbytowa z 11
promieniami. Pierwsze trzy promienie pojedyncze, nie dzielone. Zęby gardłowe, dwurzędowe, na brzegach skośnie
ścięte, bocznie ścieśnione i piłkowato pofałdowane. Grzbiet ciemnozielony do czarnozielonego. Boki jaśniejsze,
zielonkawe. Łuski ciemno obramowane (tworzą wzór siatki). Maksymalna długość 120 cm.
Występowanie:
Spokojne, głębokie rzeki i jeziora Równiny Chińskiej (optymalna temperatura wody 22-26°C). Trudno jest dokładnie
ustalić obszar pierwotnego występowania tego gatunku, gdyż już od X wieku byt on sztucznie hodowany w Chinach i
wsiedlany do wielu wód. Do Polski ryba ta sprowadzona została po raz pierwszy w 1964 roku, do Republiki Federalnej
Niemiec trafiła w roku 1965. Obecnie jest szeroko rozpowszechniona w całej Europie.
Tryb życia:
Amur biały znosi wprawdzie niskie temperatury wody, jest jednak typowo ciepłolubnym gatunkiem. W Chinach, w rzece
Jangcy, dojrzałość płciową uzyskuje już w 4 i 5 roku życia (w wodach chłodniejszych dopiero w 6-8 roku). Ikra składana
jest w silnym prądzie wody ponad żwirowym podłożem, Okres inkubacji pelagicznie spływających z prądem rzeki jaj
wynosi 32-40 godzin (przy temperaturze wody 27-29°C).
Odżywianie:
Młode ryby odżywiają się początkowo drobnymi organizmami zwierzęcymi. Kiedy osiągną długość 6-10 cm przechodzą
na pokarm roślinny. Ich przewód pokarmowy wydłuża się, przekraczając 2-2,5-krotnie długość ciała.
Ciekawostki:
Amur w naszych wodach nie rozmnaża się. Ryba znajdująca się w wodach Polski pochodzi ze sztucznych zarybień.
Ryby i prawo - Amur biały
Limity: 3 szt
Zgodnie z Regulaminem Amatorskiego Połowy Ryb PZW dobowy limit połowu (łącznie z boleniem, karpiem, lipieniem,
pstrągiem potokowym, sandaczem, szczupakiem i brzaną).
Uwagi:
Na wodach PZW nie posiada wymiaru ochronnego, jak również
okresu ochronnego - zgodnie z Regulaminem Amatorskiego
Połowu Ryb.
Rada wędkarska
Amur biały uważany jest za dobrą rybę sportową i
konsumpcyjną, wędkarze chętnie więc zarybiają
nim łowiska specjalne. Można go łowić na
kukurydzę, ziemniaki lub inne przynęty roślinne.
Atlas ryb słodkowodnych | Boleń
Boleń (Aspius aspius)
* Drapieżna ryba karpiowata
* Wysoko ceniony przez wędkarzy
* Mocno zbudowane ciało, duży otwór gębowy
Budowa zewnętrzna:
Długie, wyciągnięte, bocznie nieco spłaszczone ciało. Głowa spiczasta, oczy małe. Szeroki, końcowo położony otwór
gębowy. Nieco wysunięta szczęka dolna ma na końcu garbikowate zgrubienie, chowające się we wgłębieniu szczęki
górnej. Łuski małe, 64-76 wzdłuż linii bocznej. W płetwie grzbietowej 10-11 promieni, w odbytowej 15-18. Krawędź
płetwy odbytowej sierpowato wcięta. Zęby gardłowe dwurzędowe, 3.5-5.3. Ubarwienie grzbietu oliwkowozielone z
niebieskawym połyskiem. Boki jaśniejsze, żółto lśniące. Strona brzuszna srebrzyście biała. Płetwy piersiowe, brzuszne
oraz odbytowa są czerwonawe. Długość 50-75 cm, maksymalnie 120 cm (ciężar 12 kg).
Występowanie:
W wodach płynących, w większych jeziorach i zatokach od Europy Środkowej po Ural i Morze Kaspijskie. Występuje
również w południowej Skandynawii. Podgatunek Aspius aspius taeniatus jest rybą wędrowną, żyjącą w południowych
rejonach Morza Kaspijskiego. Blisko spokrewnionym gatunkiem jest Aspius vorax występujący na terenie Syrii w górnym
dorzeczu Eufratu.
Tryb życia:
Młode ryby żyją w małych stadkach, w pobliżu brzegów. Rosnąc stają się coraz bardziej samotnikami, trzymającymi się
nurtu rzeki. Tarło od kwietnia do czerwca, U samców występuje wysypka tarłowa. Bolenie żyjące w jeziorach i
przymorskich zalewach wstępują na tarło do wpadających doń rzek. Złożenie ikry poprzedzone jest gwałtowną gonitwą i
zalotami samca i samicy. Jaja składane są na żwirowatych ławach w silnym prądzie wody. Samica o ciężarze 2-3 kg
złożyć może 80 000-100 000 ziaren ikry, która przyczepia się do kamieni. Okres inkubacji wynosi 10-17 dni. Dojrzałość
płciową uzyskują w 4-5 roku życia.
Odżywianie:
W okresie młodzieńczym - różne gatunki drobnych, zwierzęcych organizmów. W wieku starszym - ryby, żaby, ptaki
wodne i małe ssaki (gryzonie).
Ciekawostki:
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy bolenia to rap, rapa, bielec, fat, fatynka, bolonek, cięga.
Ryby i prawo - Boleń
Okres ochronny: od 1 stycznia do 30 kwietnia
Inne limity: 3 szt
Zgodnie z Regulaminem Amatorskiego Połowu Ryb PZW dobowy limit połowu (łącznie z karpiem, lipieniem, pstrągiem
potokowym, amurem białym, sandaczem, szczupakiem i
brzaną).
Rada wędkarska
Boleń jest rybą wysoko cenioną przez wędkarzy.
Łowiąc go na spinning stosuje się zarówno małe
błystki obrotowe, jak i wahadłowe. Przy połowie
bolenia metodą muchową używa się dużych
suchych lub mokrych much ze skoczkami. Powinny
być uzbrojone solidnymi hakami i imitować małe
rybki.
Atlas ryb słodkowodnych | Brzana
Brzana (Barbus barbus)
Woda: strumień, rzeka
* Typowa ryba przydenna
* Znaczny spadek liczebności
* W wodach płynących gatunek
przewodni krainy brzany
Budowa zewnętrzna:
Ciało wyciągnięte, smukłe, słabo wygrzbiecone o prawie prostej linii brzucha. Pysk ryjkowaty, wydłużony. Otwór gębowy
dolny z grubymi, mięsistymi wargami, na krawędzi wargi górnej znajdują się cztery wąsiki. Łuski średniej wielkości, 55-65
wzdłuż linii bocznej. Płetwa grzbietowa krótka z 11-12 promieniami. Pierwszy jest najdłuższy i pogrubiony, na tylnej
krawędzi piłkowany. W krótkiej płetwie odbytowej znajduje się 8 promieni. Płetwa ogonowa rozwidlona. Zęby
trójrzędowe, 2.3.5-5.3.2. Ubarwienie grzbietu zazwyczaj brązowe do zielonoszarego. Boki jaśniejsze, złociście lśniące.
Strona brzuszna biaława, często z czerwonawym połyskiem. Wszystkie płetwy szarozielone; piersiowe, brzuszne,
odbytowa oraz dolny płat płetwy ogonowej czerwonawo podbarwione. U tego gatunku spotykana jest odmiana o
pomarańczowożółtym zabarwieniu ("złota brzana". Długość 30-50 cm, maksymalnie 100 cm.
Występowanie:
Dobrze natlenione, czyste wody płynące o piaszczystym lub żwirowym podłożu (w rzece - kraina brzany). Często trzyma
się poniżej przegród, śluz młyńskich oraz w pobliżu filarów mostów. Występuje w południowo-zachodniej Anglii, we
Francji, na północ od Alp, po zlewisko Morza Czarnego. Brak jej w Irlandii, Szkocji, Danii i Skandynawii. Tworzy trzy
podgatunki: Barbus barbus gallicus (dorzecze Garonny - Francja), Barbus barbus macedonicus (Dalmacja, Yardar) i
Barbus barbus thessalus (Tesalia).
Tryb życia:
Stadna, przydenna ryba, przebywająca w ciągu dnia w strefie silnego prądu wody; aktywna również nocą. Tarło od maja
do lipca. W tym okresie u samców pojawia się silna wysypka tarłowa, występująca w postaci białych, perełkowatych,
rogowych guzków układających się rzędami na głowie i grzbiecie. Dojrzałe do tarła brzany wędrują dużymi stadami w
górę rzeki. Tarliskami są żwirowe ławy leżące w płytkim nurcie. Liczba jaj 3000-9000, okres inkubacji 10-15 dni. Kleista,
żółtawa ikra początkowo przyczepia się do kamieni. Po zapłodnieniu spłukiwana jest prądem wody pomiędzy kamienie,
gdzie pozostaje do chwili wylęgania się larw. Przez pewien czas po wykluciu i zresorbowaniu zawartości woreczka
żółtkowego przebywają one jeszcze na tarliskach. Dopiero później zaczynają stopniowo spływać z prądem wody w dół
rzeki. Po raz pierwszy przystępują do tarła pomiędzy trzecim a czwartym rokiem życia. Zimują w głębokich jamach i
zakolach pod nawisami brzegowymi.
Odżywianie:
Młode ryby zjadają drobne zwierzęta denne. Dorosłe odżywiają się fauną denną, larwami owadów, małymi rybkami,
mięczakami, ikrą ryb oraz w niewielkim stopniu roślinami.
Ciekawostki:
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy brzany to... barwena, brama, barbuna, barwanka, barwin, silawa, parna
dulska, brynka, brząska, śliz, siulawa, maren, marena, meryna, kowbel, marenczuka.
Uwagi:
Ikra brzany jest trująca. W okresie tarła trujące mogą być również mięśnie jamy brzusznej. Zjedzenie ich powoduje
wymioty i biegunkę.
Ryby i prawo - Brzana
Okres ochronny: od 1 stycznia do 30 czerwca
Inne limity: 3 szt
Zgodnie z Regulaminem Amatorskiego Połowu Ryb PZW dobowy limit połowu (łącznie z boleniem, karpiem, lipieniem,
pstrągiem potokowym, amurem białym, sandaczem i
szczupakiem).
Rada wędkarska
Brzana jest rybą wysoko cenioną przez wędkarzy,
bierze jednak bardzo ostrożnie. Najlepiej łowić ją od
lipca do listopada o zmierzchu i nocą. Dobrymi
przynętami są rosówki, słonina lub ser, które trzeba
podawać możliwie blisko dna.
Atlas ryb słodkowodnych | Certa
Certa (Vimba vimba)
Budowa zewnętrzna:
Wyciągnięte, bocznie ścieśnione ciało (jego wysokość mieści się cztery razy w długości), o wydłużonym, w formie nosa,
mięsistym pysku i dolnym podkowiastym otworze gębowym. Dolna warga nie jest zrogowaciała. Wzdłuż linii bocznej 53-61
łusek. W płetwie grzbietowej 11, w odbytowej 20-25 promieni. Zęby gardłowe jednorzędowe, 5-5. Grzbiet ciemny, szary do
niebieskawego. Boki jaśniejsze, srebrzyste. Brzuch biały. W okresie tarła samce przybierają "szatę godową". Ich głowa i
górna część ciała stają się czarne, aksamitnie lśniące. Strona brzuszna jest koloru pomarańczowego do czerwonawego.
Płetwy parzyste i odbytowa czarne. Pysk czarny do niebieskoczamego. Długość 20-35 cm, maksymalnie 50 cm.
Występowanie:
Wolno płynące wody o piaszczystym lub mulistym podłożu oraz żyzne, nizinne jeziora. Forma podstawowa (Vimba vimba
vimba) zamieszkuje zlewisko Morza Północnego i Bałtyku (niegdyś wstępująca do Wisły populacja była bardzo liczna).
Tworzy cztery podgatunki: Vimba vimba bergi (dolny bieg Bohu), Vimba vimba carinata (Dunaj do Kubania), Vimba vimba
persa (Morze Kaspijskie, dolny bieg Wołgi), Vimba vimba tenella (rzeki Krymu, Kubań, do zachodniej części Kraju
Zakaukaskiego). Certa jeziorowa (Vimba elongata) występuje w jeziorach południowej Bawarii i górnej Austrii. Vimba
melanops żyje w północnych dopływach Morza Egejskiego.
Tryb życia:
Stadna ryba, w ciepłych miesiącach zwykle przebywająca w płytkich przybrzeżnych partiach wody. Tarło - maj do czerwca.
Ikra składana w płytkich miejscach, blisko brzegu. Przedstawiony opis życia dotyczy populacji osiadłych, nie
opuszczających rzeki. Forma podstawowa Vimba vimba vimba jest rybą wędrówną. Żerowiska jej znajdują się w
przybrzeżnych słonawych wodach morskich, skąd ryby podejmują wędrówkę rozrodczą do rzek. Tarliska znajdują się w
płytkich odcinkach rzek o przejrzystej wodzie, kamienisto-żwirowym dnie i silnym prądzie wody. Dla populacji wiślanej
tarliskami były karpackie dopływy Wisły (San, Wisłok, Wisłoka, Dunajec, Raba). By do nich dotrzeć, ryby wstępowały do
Wisły już od sierpnia do października w roku poprzedzającym tarło (od połowy maja do pierwszych dni lipca). Młode ryby w
pierwszych miesiącach życia przebywają w rejonie swych narodzin. Następnie rozpoczynają wędrówkę do morza, w ślad
za powracającymi doń po tarle dorosłymi osobnikami.
Odżywianie:
Małe zwierzęta denne.
Ciekawostki:
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy certy to... podluskwa, cyrka, cyrta, czarownica, czwyrka, czyrwka, kobyła,
podluskwa, podusta.
Ryby i prawo - Certa
Wymiar ochronny: do 30 cm *
Okres ochronny: od 1 stycznia do 30 czerwca **
Inne limity: 5 szt
Zgodnie z Regulaminem Amatorskiego Połowu Ryb PZW dobowy
limit połowu (łącznie z świnką).
Uwagi:
(*) - wymiar obowiązuje także w wodach morskich
(**) - w rzece Wiśle od zapory we Włocławku do jej ujścia - od
dnia 1.IX do 30.Xi; w rzece Wiśle powyżej zapory we Włocławku i
w pozostałych rzekach - od 1.I do 30.VI
Atlas ryb słodkowodnych | Jelec
Jelec (Leuciscus leuciscus)
Woda: strumień, rzeka, jezioro
* Ryba stadna preferująca szybki nurt
* Jak na rybę karpiowatą niezwykle ruchliwy
* Samiec z wysypką godową
Budowa zewnętrzna:
Ciało w zależności od charakteru zamieszkiwanej wody mniej lub bardziej wydłużone, w przekroju nieomal okrągłe.
Głowa mała. Otwór gębowy wąski, o lekko dolnym położeniu. Łuski duże, 47-53 wzdłuż linii bocznej. W płetwie
grzbietowej 10-11 promieni, a w odbytowej 10-12. Krawędź płetwy odbytowej wklęsła. Dwurzędowe zęby gardłowe, 2.55.2(3). Grzbiet ciemny, niebiesko lśniący. Boki żółtawe o srebrzystym połysku, brzuch białawy. Płetwy piersiowe,
brzuszne oraz odbytowa w kolorze od żółtawego do pomarańczowego. Linia boczna jest często z obydwu stron ciemno
oblamowana. Długość 15-20 cm, maksymalnie do 30 cm.
Występowanie:
Przeważnie w szybko płynących ciekach wodnych o piaszczystym i żwirowatym podłożu. W Europie - na północ od
Pirenejów i Alp. Nie występuje w Szkocji, zachodniej i północnej Norwegii, oraz na zachodnich i południowych
Bałkanach. W południowej Francji występuje podgatunek Leuciscus leuciscus burdigalensis.
Tryb życia:
Towarzyska, o żywym usposobieniu, powierzchniowa ryba, uchodząca wśród karpiowatych za jednego z najlepszych
pływaków. Tarło w kwietniu i maju. W tym okresie na całym ciele samców pojawia się drobna wysypka tarłowa. Ikra o
średnicy 2 mm przyczepia się do podwodnych roślin i kamieni. Dojrzałość płciową uzyskuje pod koniec trzeciego roku
życia.
Odżywianie:
Plankton, robaki, ślimaki, larwy owadów, wodne i lądowe owady, czasami również fragmenty roślin.
Ciekawostki:
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy jelca to... wielec, parzocha, gnojusz, jalec, jajczyk, jarąg a także jarążek.
Ryby i prawo - Jelec
Uwagi:
Atlas ryb słodkowodnych | Karaś
Karaś (Carassius carassius)
* Bardzo pospolity
* Niezwykle odporny i żywotny
* Chętnie trzymany w stawikach
Budowa zewnętrzna:
Ciało silnie wygrzbiecone, krępe, bocznie ścieśnione. Brak wąsów. Łuski duże, 31-55 wzdłuż linii bocznej. Płetwa
grzbietowa wysoka z 17-25 promieniami. Jej górna krawędź jest wypukła. Pierwszy promień miękki, giętki, na tylnej
krawędzi lekko piłkowany. W płetwie odbytowej 8-11 promieni. Płetwa ogonowa lekko wcięta. Zęby gardłowe
jednorzędowe, 4-4. Na pierwszym łuku skrzelowym 23-33 wyrostki filtracyjne. Grzbiet brązowawy z zielonym
połyskiem. Boki jaśniejsze, żółtawobrązowe. Strona brzuszna od żółtawej do brudnobiałej. Na trzonie ogona ciemna
plama. Długość 20 do 35 cm. maksymalnie 50 cm.
Występowanie:
Od Anglii po wschodnią Rosję, zazwyczaj w płytkich, zarośniętych roślinnością wodną małych zbiornikach i jeziorach.
Z powodzeniem wsiedlony w wielu miejscach, np.: w Hiszpanii.
Tryb życia:
Bardzo plastyczna ryba karpiowata, wytrzymująca silne zanieczyszczenia wody oraz wysokie deficyty tlenu. Okres
zimowy spędza zagrzebana w mule, zapadając w swoistą śpiączkę zimową. Również zagrzebuje się w nim, gdy
zamieszkiwany przez nią zbiornik wodny zaczyna wysychać. Tarło - w maju i czerwcu. Gotowe do rozrodu ryby
gromadzą się w płytkich, obficie porośniętych podwodną roślinnością miejscach; Kleista ikra o średnicy 1-1,5 mm
(150000-300000) przyczepia się do roślin. Okres inkubacji trwa 3-7 dni. Dojrzałość płciową ryby uzyskują przy długości
8-15 cm w 3-4 roku życia.
Odżywianie:
Rośliny wodne i małe zwierzęta denne (zwłaszcza larwy ochotkowatych i jętek).
Ciekawostki:
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy karasia to... japończyk, japoniec, karaska i bąk.
Uwagi:
Karaś potrafi wytrzymać ekstremalnie niekorzystne warunki środowiskowe, jednak wówczas przybiera tzw. formę
głodową, często spotykaną w ubogich, dystrogficznych, leśnych zbiornikach.
Ryby i prawo - Karaś
Uwagi:
posiada wymiaru ani okresu ochronnego.
Rada wędkarska
Karasia łowi się z reguły na metodę gruntową
podając przynętę w taki sposób, by znajdowała się
tuż nad dnem. Karaś jest wszystkożerny, więc
można z równym powodzeniem użyć np. białych i
czerwonych robaków, kukurydzy, ziemniaków lub
ciasta.
Atlas ryb słodkowodnych | Karaś srebrzysty
Karaś srebrzysty (japończyk)
(Carassius auratus gibelio)
* Bliski krewny złotej rybki
* W wodach europejskich często występują
tylko samice
Budowa zewnętrzna:
Ciało umiarkowanie wyciągnięte, bocznie ścieśnione. Brak wąsów. Łuski duże, 28-32 wzdłuż linii bocznej. Płetwa
grzbietowa wysoka, z 17-25 promieniami, jej krawędź jest prosta lub lekko wypukła. W płetwie odbytowej 8-11 promieni,
płetwa ogonowa wcięta. Zęby gardłowe jednorzędowe. 4-4. Na pierwszym łuku skrzelowym 35-48 wyrostków
filtracyjnych. Grzbiet jasny, brązowawy. Boki i brzuch żółtawe, srebrzyście lśniące. Otrzewna jamy ciała czarna. Długość
15-35 cm, maksymalnie 45 cm.
Występowanie:
Stojące i wolno płynące wody o miękkim podłożu, gęsto porośniętym roślinnością. We wschodniej Azji od basenu Amuru
po Syberię. Obecnie sztucznie wprowadzony do wielu wód europejskich.
Tryb życia:
Karaś srebrzysty często występuje razem z karasiem (Carassius carassius), gdyż nie tylko jest do niego podobny z
wyglądu i ma takie same wymagania pokarmowe, lecz również - tak jak on jest odporny na niekorzystne warunki
środowiska. Rośnie szybciej od karasia, dlatego - zwłaszcza w Europie Wschodniej - hodowany jest jako ryba stawowa.
Tarło - maj, do czerwca. Ikra (160000-380000) składana jest w płytkiej wodzie, wśród gęstej podwodnej roślinności.
Okres inkubacji ikry trwa 5-7 dni. Dojrzałość płciową gatunek ten uzyskuje w 3-4 roku życia (przy długości 15-20 cm).
Odżywianie:
Małe zwierzęta denne, zooplankton i rośliny wodne.
Ciekawostki:
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy karasia to... japończyk, japoniec, karaska i bąk.
Uwagi:
Złota rybka (Carassius auratus auratus) z wyglądu jest bardzo podobna do karasia srebrzystego. Ma jednak większe
łuski (26-28 wzdłuż linii bocznej). Pochodzi ze wschodniej Azji.
Ryby i prawo - Karaś srebrzysty
Uwagi:
Rada wędkarska
Karasia łowi się z reguły na metodę gruntową
podając przynętę w taki sposób, by znajdowała się
tuż nad dnem. Karaś jest wszystkożerny, więc
można z równym powodzeniem użyć np. białych i
czerwonych robaków, kukurydzy, ziemniaków lub
ciasta.
Rada stawikowa
Karaś srebrzysty jest jednym z dwóch podgatunków
karasia chińskiego (Carassius auratus). Drugi
podgatunek to karaś złocisty. Jego udomowioną
formą jest rozprzestrzeniona na całym świecie złota
rybka, najpopularniejsza obecnie ryba stawikowa.
Istnieje wiele jej odmian barwnych przez złote i
srebrne po białe, różniących się ponadto kształtem
głowy i połetw. Do najpospolitszych odmian należy
welon, kometa i teleskop, słynne są także lwia
główka, jajoryb, tygrysek czy jaskółczy ogon.
Atlas ryb słodkowodnych | Karp
Karp (sazan) (Cyprinus carpio)
Woda: rzeka, jezioro, staw
* Istnieją rozliczne odmiany
* Może żyć 40 - 50 lat
* Forma dzika (sazan) jest zagrożona
wymarciem
Wyróżnia się karpie:
o karp łuskowy (pełnołuski) przypomina pełnym ułuszczeniem forme dziką, różni się jednak od niej dość
wyraźnie znacznie silniejszym wygrzebieceniem.
o karp lustrzeń ma tylko nieliczne, bardzo duże łuski, nieregularnie rozmieszczone na całym ciele.
o karp linowy ma rząd dość dużych łusek wzdłuż linii bocznej, niekiedy także wzdłuż grzbietu.
o karp goły jest całkowicie bezłuski lub też ma jedynie bardzo nieliczne pojedyncze łuski. Jego skóra jest
gruba.
Płetwa grzbietowa z 20-26 rozwidlającymi się promieniami. W płetwie odbytowej jest ich 8-11, w brzusznej 9-11, piersiowej
16-17, w ogonowej zaś 19; wszystkie u góry wyraźnie się rozwidlają. Ubarwienie jest zmienne. Grzbiet zazwyczaj
zielonobrązowy do zielonoczarniawego. Boki srebrzystobrązowawe, brzuch biały. Płetwy zielonoszare z brązowawym
odcieniem, nierzadko czerwonawe. Długość 25-75 cm, maksymalnie 120 cm. Osiąga wiek 40 lat.
Tryb życia:
W ciągu dnia karp trzyma się zazwyczaj głębszych, zaciemnionych miejsc, przejawiając wzrastającą aktywność wraz z
zapadającym zmierzchem. Tarło - maj do lipca, zależnie od kształtowania się w tym okresie temperatury wody. Na głowie i
płetwach piersiowych samców słaba wysypka tarłowa. Ikra składana jest w płytkich, zacisznych, porośniętych roślinnością
przybrzeżnych miejscach (również na zalanych wczesnoletnim przyborem łąkach), przy temperaturze wody od 18 do 20°C.
Z powodu wysokiej temperatury tarła karpie żyjące w otwartych wodach naszej chłodniejszej szerokości geograficznej
(również w Polsce), rzadko znajdują sposobność do odbycia naturalnego rozrodu. Składanie ikry odbywa się porcjami, z
tygodniowym odstępem czasu. Zależnie od ciężaru ciała samicy składanych jest 200000-300000 jaj. Są one jasne, a po
dostaniu się do wody pęcznieją, zwiększając prawie o połowę swą średnicę. Przyklejają się do wodnych roślin, podobnie
jak i wykluwające się po 3-5 dniach larwy, które jeszcze następne 1-3 dni spędzają przyczepione do nich za pomocą
znajdujących się na głowie przyczepnych organów. Po tym okresie spoczynku młode karpie muszą podpłynąć ku
powierzchni wody aby napełnić powietrzem pęcherz pławny. Dopiero teraz są zdolne do samodzielnego pływania. Karpie
hodowlane w stawach osiągają w trzecim roku życia ciężar 1-2 kg przy długości ciała 25-35 cm. Również dzikie karpie
odznaczać się mogą tak szybkimi przyrostami, zazwyczaj jednak rosną zdecydowanie wolniej.
Odżywianie:
Młode kapie zjadają rośliny i zwierzęcy plankton (wyrostki, skorupiaki). Przy długości około 18 mm zaczynają polować na
zwierzęta denne. Osobniki dorosłe pobierają dodatkowo pokarm roślinny. Karpie rozpoczynają żerowanie dopiero przy
temperaturze wody przekraczającej 8°C. jednak najlepiej przyswajają pokarm w temperaturze powyżej 20°C.
Ryby i prawo - Karp
Inne limity: 3 szt
Dobowy limit połowu (łącznie z boleniem, lipieniem, pstrągiem
potokowym, amurem białym, sandaczem, szczupakiem i brzaną).
Uwagi:
Zgodnie z Regulaminem Amatorskiego Połowu Ryb. Wymiar
ochronny nie dotyczy populacji zamieszkujących rzeki.
Rada wędkarska
Łowienie karpi to wielka dziedzina wędkarskiej
wiedzy, która mogłaby wypełnić całą książkę.
Skuteczne przynęty to m.in. ziemniaki, kukurydza,
białe i czerwone robaki oraz kulki proteinowe o
różnych smakach i zapachach. Każdy wędkarz może
zresztą spróbować skomponowania własnej
przynęty. Zalecane jest regularne zanęcanie
wybranego łowiska. Po złowieniu pierwszego karpia
warto łowić dalej w tym samym miejscu, ryby te
rzadko bowiem żerują samotnie.
Atlas ryb słodkowodnych | Kiełb
Kiełb (Gobio gobio)
* Pospolita ryba przydenna
* Często tworzy duże stada
* W stawikach pełni "służbę porządkową"
Budowa zewnętrzna:
Ciało wrzecionowate, w przekroju prawie okrągłe, o krótkim szerokim trzonie ogonowym. Głowa długa, oczy duże. Pysk
tępy, otwór gębowy dolny. Na górnej szczęce dwa krótkie wąsiki, które odchylone do tyłu sięgają co najwyżej środka
oka. Łuski duże, 40-42 wzdłuż linii bocznej. W płetwie grzbietowej 9-10 promieni. W płetwie odbytowej jest ich 8-9.
Płetwa ogonowa (tak jak u wszystkich gatunków kiełbi) rozwidlona. Zęby gardłowe dwurzędowe, (2)3.5-5.3(2). Grzbiet
brązowoczarniawy, brązowozielonkawy lub brązowoniebieskawy. Boki jaśniejsze z długim szeregiem ciemnych,
fioletowo do niebieskawo połyskujących plam. Brzuch białawy, lśniący, na płetwach nieparzystych ciemne punkty.
Długość 8-14 cm, maksymalnie 20 cm.
Występowanie:
W szybko płynących wodach krain pstrąga, lipienia i brzany oraz w przybrzeżnej strefie czystych, zasobnych w tlen jezior
o żwirowym lub piaszczystym dnie. Gatunek szeroko rozprzestrzeniony w Europie Zachodniej, Środkowej i Wschodniej
aż do Uralu. Na Bałkanach i w basenie Morza Czarnego tworzy liczne podgatunki. W dorzeczu Dunaju i Dniestru
występuje podgatunek Gobio gobio obtusirostris.
Tryb życia:
Towarzyska, żywa przydenna ryba spędzająca ciepłe letnie miesiące na płyciznach. Na zimę schodzi do głębszych
miejsc, gdzie zimuje. Tarło w maju i czerwcu. W tym okresie na głowie i przedniej części ciała pojawia się wysypka
tarłowa. Kleista ikra o średnicy 1,5 mm (1000-3000) składana jest porcjami co kilka lub kilkanaście dni, na kamieniach
lub roślinach, w miejscach z przepływem wody. Jakość substratu. na którym złożona została ikra, decyduje p
powodzeniu jej inkubacji. Odpowiednie jest podłoże piaszczyste i żwirowe, gdyż jaja nie mogą ulec zamuleniu. Aby larwy
przeżyły, woda musi mieć wysoką zawartość tlenu.
Odżywianie:
Robaki, skorupiaki, larwy owadów, a także ikra ryb.
Ciekawostki:
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy kiełbia to... ćwiok, forela, kobel, koblik, kowbel, rudzik oraz zmarzlica.
Ryby i prawo - Kiełb
Uwagi:
Na wodach PZW zgodnie z Regulaminem Amatorskiego Połowu
ryb nie posiada wymiaru ani okresu ochronnego.
Atlas ryb słodkowodnych | Kleń
Kleń (Leuciscus cephalus)
Woda: strumień, rzeka, ujście, jezioro
* Jedna z najpospolitszych ryb naszych wód
płynących
* Z wiekiem staje się drapieżnikiem
* Ciemne obwódki łusek tworzą na ciele
siatkowaty wzór
Budowa zewnętrzna:
Ciało wrzecionowate, w przekroju prawie okrągłe, głowa szeroka, masywna. Szeroki otwór gębowy. Łuski duże i grube.
44-46 wzdłuż linii bocznej. W płetwie grzbietowej 11-12 promieni, w odbytowej jest ich 10-12. Zewnętrzna krawędź tej
płetwy wypukła. Zęby gardłowe dwurzędowe, 2.5-5.2. Grzbiet brązowoszary z zielonkawym połyskiem, boki srebrzyste,
często złociście lśniące. Brzuch białawy. Płetwy brzuszne i odbytowa czerwone. Łuski są ciemno obramowane (rysunek
sieci). Długość 30-40 cm, maksymalnie do 60 cm.
Występowanie:
Szeroko rozprzestrzeniony w płynących wodach Europy (od Półwyspu Iberyjskiego do Uralu) i Azji Przedniej. Rzadziej
występuje w jeziorach. Z rzek zlewiska Morza Śródziemnego (Hiszpania, południowa Francja, Włochy, Grecja) znanych
jest 7 podgatunków tej ryby. Blisko spokrewnionymi gatunkami są: występujący w zlewisku Morza Kaspijskiego
Leuciscus agdamicus, w Turcji Leuciscus berak i Leuciscus cephaloides, a w Syrii Leuciscus lepidus.
Tryb życia:
Odporna, pospolicie występująca, stadna ryba. Starsze osobniki prowadzą samotny tryb życia. Tarło od kwietnia do
czerwca. U samców pojawia się w tym okresie drobna wysypka tarłowa. Kleista ikra o średnicy 1,5 mm (około 45000
sztuk na kilogram ciężaru ciała samicy) przyczepia się do kamieni i wodnych roślin. Okres inkubacji trwa około jednego
tygodnia. Samce uzyskują dojrzałość płciową najczęściej po trzecim, samice zaś po czwartym roku życia. Po złożeniu
ikry klenie spływają z tarlisk do głębszych miejsc, gdzie występują partie spokojnej oraz szybko płynącej wody. W ciągu
dnia klenie stoją w głębokich dołach, pod nawisami brzegowymi i zwieszającymi się nadbrzeżnymi gałęziami. Te
płochliwe ryby, przebywają w strefie otwartej wody, reagują ucieczką w głębinę na każdy nawet najmniejszy ruch w polu
ich widzenia; wkrótce jednak ponownie pojawiają się pod jej powierzchnią.
Odżywianie:
W wieku młodzieńczym robaki, skorupiaki, mięczaki, larwy owadów i owady z powietrza. Duże osobniki zjadają głównie
małe ryby, żaby, przechodzące wylinkę raki a także drobne ssaki.
Ciekawostki:
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy klenia to... biełucha, biały jelec, ześnioczek, paruch, paryj, jedlica, klan,
klanek, kleniak, kliniak, klin, klonik, lalczyk, lalec, ześnioczek oraz żabiak, kliń.
Ryby i prawo - Kleń
Inne limity: 10 szt
Zgodnie z Regulaminem Amatorskiego Połowu Ryb PZW
dobowy limit połowu (łącznie z jaziem).
Atlas ryb słodkowodnych | Koza
Kozowate - piskorzowate (Cobitidae)
Koza (Cobitis taenia)
* Mocno bocznie spłaszczone ciało
* Kolce pod oczami
* Podługowate plamy na ciele
Budowa zewnętrzna:
Głowa wydłużona, bocznie silnie ścieśniona. Otwór gębowy wąski, dolny, z sześcioma krótkimi wąsikami na szczęce
górnej (cztery z przodu, dwa w kącikach warg). Przedni otwór nosowy rurkowaty i krótki. Tuż pod okiem w fałdzie
skórnym ukryty jest ruchomy, podwójny kolec, charakterystyczna cecha wszystkich gatunków kóz. Całe ciało pokryte
małymi, cienkimi łuskami. Linia boczna wykształcona tylko w przedniej części ciała. Płetwa grzbietowa z 10-12, a
odbytowa z 7-9 promieniami. U samców drugi promień płetw piersiowych jest pogrubiony. Zęby gardłowe jednorzędowe,
8(9,10)-(10,9)8. Grzbiet brudnożółty z ciemnymi, brązowymi plamami, kreskami i marmurkowymi wzorami. Boki koloru
piaskowego z długim rzędem 10-20 ciemnobrązowych, jasno obramowanych plam, łączących się ze sobą czarną,
cienką, długą linią. Nad nimi podobny rząd plam mniejszych. Brzuch białawy. Na górnej krawędzi nasady ogonowej
czarna plama. Długość 8-10 cm.
Występowanie:
Szeroko rozprzestrzeniona w całej Europie, w przejrzystych wodach płynących i brzegowej strefie jezior o piaszczystym
lub mulistym podłożu. Tworzy 7 podgatunków żyjących na terenie Hiszpanii, północnych Włoch i Bałkanów. Liczebność
pogłowia tego gatunku uległa w ostatnim okresie znacznemu zmniejszeniu.
Tryb życia:
W ciągu dnia koza przebywa zagrzebana w piaszczystym podłożu, ożywiając się wraz z nastaniem zmierzchu. Tarło kwiecień do czerwca. Kleista ikra składana jest w płytkiej wodzie na kamieniach lub roślinach.
Odżywianie:
Małe, bytujące w podłożu zwierzęta bezkręgowe.
Ciekawostki:
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy kozy to... sykałka, sykawka, sykit, sikacz, piaskownica, junyk, kolinka,
kowbeń, szczypawka, węgorka i kózka.
Ryby i prawo - Koza
Uwagi:
Gatunek prawnie chroniony - całkowity zakaz połowu
Atlas ryb słodkowodnych | Krąp
Krąp (Blicca bjoerkna)
Woda: rzeka, ujście, jezioro, staw
* Uderzająco duże oczy
* Bardzo podobny do leszcza
* Pospolita, plastyczna ekololgicznie ryba
Budowa zewnętrzna:
Wysoko wygrzbiecone, bocznie silnie ścieśnione ciało o tępym pysku i częściowo dolnym otworze gębowym. Średnica
oka większa lub równa długości pyska. Wzdłuż linii bocznej 44 do 50 łusek. W płetwie grzbietowej 11, w odbytowej 22-26
promieni. Płetwy piersiowe nie sięgają do nasady płetw brzusznych. Zęby gardłowe dwurzędowe, 1 (2,3). 5-5(3.2) l.
Grzbiet zielonoszary do zielonoczarnego; boki jaśniejsze. Strona brzuszna biaława do czerwonawej, srebrzyście lśniąca.
Płetwy ciemnoszare. Nasada płetw piersiowych i brzusznych czerwonawa. Długość ciała 20-30, maksymalnie 35 cm.
Występowanie:
Silnie zarośnięte roślinnością nizinne jeziora oraz wolno płynące większe rzeki na północ od Pirenejów i Alp, od Francji
do Uralu. Dopływy Morza Czarnego i Morza Azowskiego (Dunaj do Rionu), zlewisko Morza Kaspijskiego.
Tryb życia:
Ryba stadna, przebywająca zazwyczaj w pobliżu dna, w silnie zarośniętych przybrzeżnych partiach wody. Często
towarzyszy stadom leszcza (Abramis brama). Jedynie na zimowanie ciągnie do spokojnych, głębokich miejsc (np.: w
starorzeczach). Tarło - maj do czerwca. U samców występuje w tym okresie bardzo drobna, słaba wysypka tarłowa. Ikra
składana jest stadnie wśród przybrzeżnej, podwodnej roślinności. Jasnożółta ikra o średnicy 2 mm (11 000 do 82 000, u
krąpia z Wołgi do 109 000) przyczepia się do roślin wodnych. Młode ryby rosną bardzo wolno, jednak w wieku 3-5 lat,
przy długości 10-12 cm, osiągnąć mogą dojrzałość płciową.
Odżywianie:
Małe zwierzęta denne oraz części roślin.
Ciekawostki:
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy krąpia to... podleszczak, podleszczyk, picuś, klapka i klepka.
Ryby i prawo - Krąp
Uwagi:
posiada wymiaru, ani okresu ochronnego.
Atlas ryb słodkowodnych | Lin
Lin (Tinca tinca)
* Odporna, żywotna ryba
* Aktywny o zmierzchu i nocą
* Przydenna ryba spokojnych, obficie
zarośniętych wód
Budowa zewnętrzna:
Zwarte, mocno zbudowane ciało o szerokim trzonie ogonowym. Oczy małe. Otwór gębowy mały, końcowy, w kącikach
otworu gębowego jeden wąsik. Łuski drobne (95-100 wzdłuż linii bocznej), głęboko osadzone w grubej, śluzowatej
skórze. W płetwie grzbietowej 12-13 promieni, odbytowa ma ich 9-11. Wszystkie płetwy zaokrąglone. U samców,
poczynając od drugiego roku życia, przy długości 12 cm płetwy brzuszne wydłużają się, a ich drugi promień grubieje.
Płetwa ogonowa lekko wklęsła. Zęby gardłowe jednorzędowe, 4(5)-5. Grzbiet jest najczęściej ciemnozielony lub
ciemnobrązowy. Boki jaśniejsze mosiężnie połyskujące, strona brzuszna żółtawobiała. Długość 20-30 cm, maksymalnie
60 cm (ciężar do 7,7 kg).
Tryb życia:
Ostrożny, bardzo płochliwy samotnik, trzymający się w ciągu dnia w pobliżu dna, przejawiający zwiększoną aktywność
po zapadnięciu ciemności. Tarło od maja do lipca, przy temperaturze wody od 19 do 20°C. Z chwilą zbliżania się pory
tarła dojrzałe do rozrodu osobniki zaczynają grupować się w stada. Tarło jest rozciągnięte w czasie i trwa zazwyczaj od
1,5 do 2 miesięcy. Ikra składana jest porcjami w odstępach ok. 2 tygodni. Liczba jaj, zależnie od wielkości samicy,
wynosi od 300000 do 900000 sztuk. Bardzo mała kleista ikra o średnicy 0,8-1 mm przyczepia się do wodnych roślin. W
temperaturze wody 20°C okres inkubacji ikry wynosi ok. 3 dni. Wylęgające się larwy mają długość 4-5 mm. Mają one na
głowie kleiste gruczoły, za pomocą których przyczepiają się do roślin, aż do czasu zresorbowania zawartości woreczka
żółtkowego. Zabezpieczone są w ten sposób przed opadnięciem w muliste podłoże. Z chwilą wykształcenia się skrzeli
kleiste gruczoły na głowie ulegają zanikowi. Lin rośnie wolno, uzyskując dojrzałość płciową w 3-4 roku życia.
Odżywianie:
W okresie młodocianym zjada plankton. Później pokarm jego stanowią małe zwierzęta denne (robaki, ślimaki, larwy
owadów, mięczaki), rośliny, a także na pół przegniłe ich części. Zimą nie przyjmuje pokarmu. Zapada w rodzaj
specyficznej śpiączki zimowej i spędza ten okres zagrzebany w mule.
Uwagi:
W gospodarce stawowej lin hodowany jest obok karpia jako ryba dodatkowa. Wyselekcjonowane, szybko rosnące
stawowe rasy tej ryby już w drugim roku życia osiągają ciężar 150-250 g ("lin porcyjny"). Lin jest popularną rybą
hodowlaną, odznaczającą się bardzo małymi wymaganiami pod względem jakości wody. Jego mięso jest delikatne i
bardzo smaczne. "Złoty lin", barwna, czerwonożółta odmiana, jako ryba ozdobna często trzymany jest w stawach
parkowych a także w akwariach.
Ryby i prawo - Lin
Inne limity: 4 szt
Zgodnie z Regulaminem Amatorskiego Połowu Ryb PZW,
dobowy limit połowu (łącznie z sieją i węgorzem).
Rada wędkarska
Lin uchodzi za niezwykle płochliwą rybę, bardzo
wrażliwą na wszelkie hałasy czy wstrząsy na
brzegu lub w łodzi i biorącą przynętę bardzo
ostrożnie. Można go łowić np. na białe i czerwone
robaki, kukurydzę lub ciasto, podawane jak najbliżej
dna, ale tak, by przynęta nie tonęła w mule. Do
odniesienia wędkarskich sukcesów konieczne jest
jednak kilkudniowe nęcenie.
Rada stawikowa
Złoty lin jest żółto-czerwoną odmianą lina, chętnie
trzymaną w stawikach ogrodowych. Należy jednak
pamiętać o tym, że ryby te ryją w mulistym dnie
powodując silne zmętnienie wody.
Atlas ryb słodkowodnych | Lipień
Lipieniowate (Thymallidae)
Lipień (Thymallus thymallus)
Woda: strumień, rzeka
* W wodach płynących gatunek przewodni
krainy lipienia
* Bardzo duża płetwa grzebietowa,
przypominająca chorągiew
* Ryba o wyjątkowo smacznym mięsie,
niezwykle atrakcyjna wędkarsko
Budowa zewnętrzna:
Ciało umiarkowanie wyciągnięte, bocznie ścieśnione, o małej głowie i spiczastym pysku. Łuski małe, 74-96 wzdłuż linii
bocznej. Płetwa tłuszczowa pomiędzy wysoką płetwą grzbietową a płetwą ogonową. Mały otwór gębowy może sięgać do
przedniej krawędzi oka. Szczęka górna wysunięta do przodu. Obydwie szczęki mają drobne zęby. Płetwa grzbietowa
rozpoczyna się daleko przed nasadą płetw brzusznych. U samca płetwy grzbietowa, odbytowa oraz brzuszna są większe
niż u samicy. Strona grzbietowa zielononiebieska lub niebieskawoszara, boki i brzuch w kolorze od srebrzystobiałego do
mosiężnego, w okresie tarła z purpurowym odblaskiem. Na grzbiecie i bokach znajdują się nieregularnie rozmieszczone
czarne plamy. Szara płetwa grzbietowa ma 4-5 rzędów czerwonawych, okrągłych plam. Długość 25-35 cm, maksymalnie
60 cm.
Występowanie:
W szybko płynących, dobrze natlenionych wodach o stałym mineralnym podłożu. Rozsiedlony bardzo nieregularnie w
zachodniej, środkowej i wschodniej Europie. W krajach skandynawskich spotykany również w jeziorach. Jego populacja
uległa w wielu miejscach znacznemu zmniejszeniu.
Tryb życia:
Ryba stanowiskowa (osiadła). Tarło od marca do czerwca. W miejscu o silnym prądzie samica składa na żwirowym
podłożu jaja o średnicy od 3 do 4 mm (3000-6000 sztuk), które po zapłodnieniu przykrywa żwirem. Okres inkubacji ikry
trwa około dwóch tygodni. Samce dojrzewają płciowo w drugim i trzecim roku życia, natomiast samice w czwartym.
Najczęściej populacje lipienia żyją razem z populacjami pstrąga potokowego. Bardzo duże osobniki nie tolerują w
miejscu swego przebywania żadnych innych konkurentów pokarmowych. Lipienie potrzebują dużo przestrzeni życiowej,
dlatego nie spotyka się ich w małych potokach. Ponieważ ich wymagania tlenowe są równie wysokie jak pstrąga
potokowego i pstrąga źródlanego, zanieczyszczenie pierwotnie zamieszkiwanych przez lipienie wód sprawia, że nie
znajdują już w nich odpowiednich warunków bytowych. Ponadto lipień bardzo podatny jest wówczas na różne choroby.
Dlatego w typowej dla siebie rzecznej krainie lipienia jest gatunkiem ustępującym. Mówi się nawet o występowaniu
symptomów wskazujących, że istnienie tego gatunku zaczyna być zagrożone.
Odżywianie:
Robaki, ślimaki, wodne i powietrzne owady, małe ryby oraz ikra ryb.
Ciekawostki:
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy lipienia to... kardynał, lipak oraz lipek.
Uwagi:
Niemiecka nazwa lipienia Asche wywodzi się od popielatego, szarego odcienia, występującego w ubarwieniu tej ryby.
Ryby i prawo - Lipień
Okres ochronny: od 1 marca do 31 maja
Inne limity: 3 szt
Zgodnie z Regulaminem Amatorskiego Połowu Ryb PZW dobowy limit połowu (łącznie z boleniem, karpiem, pstrągiem
potokowym, amurem białym, sandaczem, szczupakiem i
brzaną).
Rada wędkarska
Lipień ceniony jest szczególnie przez wędkarzy
łowiących na sztuczną muchę. Wędkarze użwają
głównie małych suchych much lub nimf. Spiningiści
stosują małe błystki obrotowe. Za najlepszy czas do
połowu lipienia uważa się maj i jesień. Należy przy
tym pamiętać o przestrzeganiu obowiązujących
okresów i wymiarów ochronnych. Mięso lipienia
łatwo się psuje, złowione ryby należy zatem
możliwie szybko przyrządzić i zjeść lub zamrozić,
najlepiej oczywiście darować życie i wypuścić.
Atlas ryb słodkowodnych | Miętus
Dorszowate (Gadidae)
Miętus (Lota lota)
* Wąski na żuchwie
* Ma wyśmienite mięso
* Ryba wybitnie zimnolubna, aktywna
przede wszystkim w zimie
Budowa zewnętrzna:
Ciało silnie wyciągnięte, z przodu walcowate, w części tylnej bocznie ścieśnione. Głowa szeroka i płaska. Duży, lekko
dolny otwór gębowy. Szczęki z drobnymi, tarkowatymi zębami. Na podbródku jeden długi wąs. Przy otworach nosowych
dwa króciutkie wąsiki. Łuski małe, cienkie, okrągłe. Linia boczna niepełna. Pierwsza płetwa grzbietowa z 9-16, druga z
67-85 promieniami - jest ona prawie tak długa jak płetwa odbytowa (65-78 promieni). Płetwy brzuszne położone
gardłowo. Płetwa ogonowa zaokrąglona. Ubarwienie grzbietu brązowe, oliwkowożółte lub zielonkawe z ciemnym,
niewyraźnym marmurkowym wzorem. Boki jaśniejsze, żółtawe. Brzuch białawy; ubarwienie ryb w zależności od podłoża
jest bardzo zmienne. Młode są znacznie ciemniejsze od ryb dorosłych. Miętus ma przeciętnie 30-60 cm długości,
maksymalnie 120 cm. Osiąga wówczas 25-30 kg i wiek 15-20 lat.
Występowanie:
Ryba ta zamieszkuje przydenne rejony przejrzystych, chłodnych wód. Jest jedynym przedstawicielem rodziny
dorszowatych w wodach słodkich, docierając w nich aż do krainy pstrąga. Znaleźć ją można w rzekach i jeziorach (w
Alpach do wysokości ponad 1200 m), od Europy Zachodniej i Środkowej po dorzecze Amuru i zlewisko Jeziora Bajkał.
Żyje również w słonawych wodach rzecznych delt. Występuje w Skandynawii.
Tryb życia:
Ryba aktywna o zmroku i nocą. Tarło - od listopada do marca przy temperaturze wody 0,5-4°C. Ikra o średnicy 1 mm
(1000000 sztuk na kilogram ciężaru ciała samicy) zawiera dużą kroplę tłuszczu, dzięki czemu swobodnie unosi się w
wodzie (drobna, pelagiczna ikra charakterystyczna jest również dla morskich przedstawicieli dorszowatych). Ikra
corocznie składana jest w tych samych miejscach, nad żwirowym lub piaszczystym podłożem. W zależności od
temperatury wody okres jej inkubacji wynosi od 6 do 10 tygodni. Liczące zaledwie 3 mm długości larwy pędzą pelagiczny
tryb życia w powierzchniowych warstwach wody. Na dnie osiadają dopiero po osiągnięciu długości 6-7 mm. Młode, 1-2letnie ryby większą część czasu spędzają ukryte pod kamieniami. Samce dojrzewają pod koniec trzeciego, natomiast
samice w końcu czwartego roku życia. Poza wodą miętus jest bardzo żywotny i w wilgotnym (chłodnym) powietrzu
potrafi przetrwać kilka godzin. Ryba ta z powodzeniem wprowadzona została do wielu sztucznych zbiorników wodnych,
jednak próby jej sztucznej hodowli dotychczas nie zostały uwieńczone sukcesem.
Odżywianie:
Młode osobniki zjadają robaki, larwy owadów, skorupiaki, drobne ślimaki i mięczaki. W starszym wieku odżywia się
rybami (jazgarz, kiełb, płoć i inne) oraz rakami. Miętus zyskał miano groźnego rabusia ikry i wylęgu ryb; zwłaszcza w
pstrągowych wodach może być sprawcą znacznych szkód.
Ciekawostki:
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy miętusa to... meniok, mentuz, miniok, minka, mich, myniok oraz niuch.
Uwagi:
Mięso miętusa uważane jest za delikatesowy przysmak.
Ryby i prawo - Miętus
Okres ochronny: od 1 grudnia do końca lutego **
Uwagi:
(*) w rzece Odrze od ujścia rzeki Warty do granicy z wodami
morskimi
(**) z wyjątkiem rzeki Odry od ujścia rzeki Warty do granicy z
wodami morskimi
Rada wędkarska
Miętus uchodzi za znakomitą rybę konsumpcyjną,
którą poławia się zwłaszcza w ziminej porze roku.
Jako przynęty służą martwe rybki, filety, rybne lub
pęczki rosówek, podawane jak najbliżej dna.
Atlas ryb słodkowodnych | Okoń
Okoniowate (Percidae)
Okoń (Perca fluviatilis)
* Dwie płetwy grzbietowe
* Pospolity i liczny w wodach wszelkich typów
* Wysoko ceniona ryba sportowa i
konsumpcyjna
Budowa zewnętrzna:
Ciało mniej lub silniej wygrzbicconc, co jest zależne od warunków troficznych, panujących w zamieszkiwanej przez ryby
wodzie. Pysk tępy z. szerokim, końcowym otworem gębowym. Wieczko skrzelowc w tylnej części spiczasto wyciągnięte i
zakończone mocnym kolcem. Małe łuski grzebykowe, 58-67 wzdłuż linii bocznej. Dwie płetwy grzbietowe. Pierwsza z 1317 twardymi promieniami, druga z 1-2 twardymi 1 13-16 miękkimi. W płetwie odbytowej 2 twarde i 8-10 miękkich
promieni. Grzbiet ciemnoszary do niebieskawego lub zielonooliwkowego. Boki jaśniejsze z 6-9 ciemnymi, poprzecznymi,
pojedynczymi lub rozwidlającymi się prążkami. Brzuch od białego do czerwonawego, o srebrzystym połysku. Przy tylnej
krawędzi pierwszej płetwy grzbietowej występuje czarna plama. Płetwy brzuszne i odbytowa czerwonawe. Samce są
intensywniej wybarwione niż samice. Długość 25-30 cm, maksymalnie 51 cm.
Występowanie:
Szeroko rozprzestrzeniony w wodach płynących (do 1000 m n.p.m.) prawie całej Europy. Nie występuje w północnej
Norwegii, Szkocji i na Półwyspie Pirenejskim, w południowych i środkowych Włoszech, zachodniej części Półwyspu
Bałkańskiego oraz na Peloponezie.
Tryb życia:
Stanowiskowa ryba. lubiąca spokojne wody z twardym podłożem. W młodości żyje stadnie. Stare osobniki są
samotnikami. Tarło od marca do czerwca, zależnie od geograficznego położenia zamieszkiwanej wody (temperatura
tarła 7-8°C). Ikra o średnicy 1,5-2 mm, składana jest w formie długich galeratowatych falbanek, zawieszanych na
roślinach, kamieniach i zatopionych gałęziach. Okres inkubacji 2 do 3 tygodni.
Odżywianie:
Bezkręgowce, ikra i wylęg ryb oraz małe ryby.
Ciekawostki:
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy okonia to... okłoń, garbus oraz kostyrz.
Ryby i prawo - Okoń
Uwagi:
(*) wymiar obowiązuje tylko w wodach morskich
Rada wędkarska
Okonie łowi się na wędkę stosunkowo łatwo. Biorą
przez cały rok, szczególnie dobrze jednak od lipca
do października, przy wysokiej temperaturze wody.
Używa się zarówno spinningu, jak i gruntówki.
Przynętami sztucznymi mogą być obrotówki,
wahadłówki, woblery i twistery. Z przynęt
naturalnych poleca się martwe rybki, rosówki,
czerwone robaki, a także rybie filety.
Atlas ryb słodkowodnych | Piskorz
Kozowate - piskorzowate (Cobitidae)
Piskorz (Misgurnus fossilis)
* Typowa ryba przydenna
* Słynie jako "meterorolog"
* Świetnie nadaje się do akwarium
Budowa zewnętrzna:
Ciało walcowate. prawie okrgłe, bocznie cienione jedynie w tylnej częci. Skóra pokryta gęstym luzem. Wski, dolny otwór
gębowy otoczony dziesięcioma wsikami; szeć na szczęce górnej. cztery na szczęce dolnej. Przedni otwór nosowy
rurkowaty. Brak ocznego kolca. Łuski bardzo małe. Niepełna linia boczna. Płetwa grzbietowa z 8-9, a odbytowa z 7-8
promieniami. Płetwa ogonowa zaokrglona. Grzbiet ciemnobrzowy. Boki janiejsze, skórzastego koloru, z szerok, biegnc
porodku czarnobrzow, dług wstęg, oraz powyżej i poniżej z równoległymi, węższymi ciemnymi paskami. Strona brzuszna
jasna. Długość 20-25 cm, maksymalnie 30 cm.
Występowanie:
Płytkie, stojące wody o mulistym podłożu (torfowiska, rowy, stawy, małe jeziorka). Od północnej Francji przez Europę
Środkową, dorzecze Dunaju, aż po dorzecze Wołgi.
Tryb życia:
Denna ryba przebywająca w ciągu dnia w ukryciu, ożywiająca się dopiero z nastaniem ciemności. Spadek ciśnienia
atmosferycznego (zmianę pogody) piskorz sygnalizuje podpływając ku powierzchni wody i chwytając powietrze
atmosferyczne; stąd otrzymał przydomek "ryba-barometr". Oprócz normalnego oddychania skrzelowego posiada
zdolność oddychania jelitowego. Przy niedoborach tlenu w wodzie połyka powietrze atmosferyczne i przepycha je przez
jelito. W jego śluzówce rozwinięta jest bogata sieć naczyń krwionośnych, którymi pobierany jest z powietrza tlen i
wydalany z organizmu dwutlenek węgla. Zużyte powietrze wydalane jest otworem odbytowym. Tarło - kwiecień do
czerwca. Okres inkubacji jaj 8-10 dni. Wylęgające się larwy mają nitkowate, zewnętrzne skrzela.
Odżywianie:
Małe zwierzęta denne.
Ciekawostki:
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy piskorza to... węgor, piskor, jun oraz wiun.
Ryby i prawo - Piskorz
Uwagi:
Rada akwarystyczna
Piskorz idealnie nadaje się do akwarium
zimnowodnego: nie wymaga zbyt dużo miejsca,
znosi niską jakość wody i potrafi przetrwać
okresowy wzrost jej temperatury. W zbiorniku
powinno być miękkie dno z licznymi korzeniami i
roślinami. Piskorza można karmić żywymi lub
mrożonymi larwami komarów, dżdżownicami i
rurecznikami. Suchego pokarmu zwykle nie
pobiera.
Atlas ryb słodkowodnych | Płoć
Płoć (Rutilus rutilus)
* Jedna z najpospolitszych ryb
* Dobrze nadaje się do akwarium
zimnowodnego
* Stosunkowo mało wrażliwa na moską jakość
wody
Budowa zewnętrzna:
Ciało w zależności od wieku ryby i rodzaju zamieszkiwanej wody mniej lub bardziej wygrzbiecone, ścieśnione w
płaszczyznach bocznych. Linia brzucha pomiędzy płetwami brzusznymi a odbytową zaokrąglona. Początek płetwy
grzbietowej na linii nasady brzusznych (tylko czasami minimalnie przesunięty ku tyłowi). Otwór gębowy wąski, ustawiony
prawic poziomo. Oczy czerwonawe (znak rozpoznawczy płoci, która jest bardzo podobna do wzdręgi), koliste duże łuski,
39-48 (najczęściej 42-45) wzdłuż linii bocznej. W płetwach piersiowych po 16 promieni, w grzbietowej i odbytowej po 1214. Zęby gardłowe jednorzędowe 5/6/-5. Grzbiet ciemnozielony, do zielononiebieskiego, boki srebrzyste z żółtawym
połyskiem. W okresie tarła brzuch połyskuje czerwonawo. Płetwy piersiowe, brzuszne i odbytowa są czerwonawe.
Długość 25-30 cm, maksymalnie 50 cm.
Występowanie:
Europejskie wody stojące i wolno płynące na północ od Pirenejów i Alp, aż po Ural i Syberię. W dopływach mórz
Czarnego i Kaspijskiego oraz systemach rzecznych, uchodzących do Morza Egejskiego, w Maricy i Wardarze, występują
cztery podgatunki płoci. W Morzu Czarnym i Azowskim występuje anadromiczna, żyjąca w słonawych wodach forma
Rutilus rutilus heckeli, w Morzu Kaspijskim zaś Rutilus rutilus caspicus.
Tryb życia:
Stadna ryba porośniętej roślinnością przybrzeżnej strefy. Zimę spędza w spokojnych, głębokich miejscach. Pora tarła od
kwietnia do maja. W tym okresie u samców występuje wysypka tarłowa. Ikra kleista o średnicy 1 mm (50000 do 100000
sztuk, u formy wędrownej do 200000) przyczepia się, podobnie jak świeżo wyklute larwy, do podwodnych roślin, korzeni
oraz kamieni. Okres wylęgania 4-10 dni.
Odżywianie:
Małe organizmy zwierzęce oraz rośliny.
Ciekawostki:
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy płoci to... wandrówka oraz płotka.
Ryby i prawo - Płoć
Uwagi:
(*) wymiar obowiązuje tylko w wodach morskich
Rada wędkarska
Płoć mimo dość ościstego mięsa, jest w niektórych
regionach cenioną rybą konsumpcyjną. Najlepiej
łowić ją wczesnym rankiem na cienką żyłkę i małe
haczyki. Przynętą mogą być m.in. białe i czerwone
robaki oraz cisto.
Atlas ryb słodkowodnych | Pstrąg potokowy
Łososiowate (Salmonidea)
Pstrąg potokowy (Salmo trutta fario)
* Zajmuje terytoria osobnicze
* Jest rybą przewodnią krainy pstrąga
* Wędkarze nazywają go zwykle "potokowcem"
Budowa zewnętrzna:
Ciało wyciągnięte, w zależności od charakteru wody mniej lub bardziej wygrzbiecone i bocznie spłaszczone, z szerokim
trzonem ogonowym. Płetwa tłuszczowa pomiędzy płetwą grzbietową i ogonową. Łuski drobne, 110-120 wzdłuż linii
bocznej, 14-19 (najczęściej 16) pomiędzy płetwą tłuszczową a linią boczną (łącznie z leżącymi na niej łuskami). Głowa o
tępo zakończonym, szeroko wciętym pysku, sięgającym tylnej krawędzi oka; 2-5 górnych i dolnych wyrostków
filtracyjnych pierwszego łuku skrzelowego jest guzkowatych, środkowe są pałeczkowate. Na płytce lemiesza znajduje się
2-6 zębów, na trzonie 9-18 umieszczonych najczęściej w dwóch rzędach. Tylny brzeg płetwy ogonowej jest u młodych
ryb owalnie wcięty. U dorosłych jest prawie prosty. Ubarwienie bardzo zmienne, zależnie od miejsca przebywania.
Najczęściej od zielonkawego do brązowawego. Na bokach, tak powyżej, jak i poniżej linii bocznej, plamy ciemne oraz
czerwone z białą obwódką. Płetwa tłuszczowa jasna, czerwono cętkowana. Młode ryby mają 6-9 ciemnych
poprzecznych plam. Długość 20-40, maksymalnie 50 cm.
Występowanie:
Rzeki i jeziora o piaszczystym i żwirowym podłożu. Od Hiszpanii przez całą Europę aż do Uralu.
Tryb życia:
Niewędrowna, skarłowaciała forma troci wędrownej (Salmo trutta trutta) z 18 podgatunkami, morfami w całej Europie).
Tarło od września do lutego. Czerwonawa ikra o średnicy 4-5 mm (1000-1200 jaj na kilogram ciężaru ciała samicy)
składana jest do wykopanych w żwirze płytkich jam. Okres wylęgania od 2 do 4 miesięcy.
Odżywianie:
Małe, różnorodne organizmy zwierzęce, również owady fruwające ponad powierzchnią wody, w starszym wieku
głowacze i inne małe ryby.
Ryby i prawo - Pstrąg potokowy
Wymiar ochronny: do 25/30 cm *
Okres ochronny: od 1 września do 31 stycznia **
Inne limity: 3 szt
amurem białym, sandaczem, szczupakiem i brzaną)
Uwagi:
(*) w rzece Wiśle i jej dopływach od jej źródeł do ujścia rzeki
San, w rzece San i jej dopływach oraz w rzece Odrze od granicy
państwowej z Republiką Czeską do ujścia rzeki Bystrzycy, a
także w rzece Bystrzycy i jej dopływach wymiar ochronny wynosi
25 cm, w pozostałych wodach wymiar ochronny wynosi 30 cm
(**) w rzece Wiśle i jej dopływach do ujścia rzeki San oraz w
dopływach rzeki Odry do ujścia rzeki Bystrzycy - od 1.IX do 31.I,
w rzece Wiśle od ujścia potoku Malinka do jazu w Kiczycach
obowiązuje okres ochronny do końca lutego, w pozostałych
wodach - od 1.IX do 31.XII
Rada wędkarska
Pstrąg potokowy jest wysoko ceniony przez
wędkarzy nie tylko z powodu smacznego mięsa, ale
też dlatego, że jego połów wymaga zastosowania
wyrafinowanej techniki. Szczególnie eleganckie jest
łowienie na sztuczną muchę. Podczas wędkowania
należy zawsze przestrzegać obowiązujących
przepisów.
Atlas ryb słodkowodnych | Pstrąg żródlany
Łososiowate (Salmonidea)
Pstrąg żródlany (Salvelinus fontinalis)
* Pochodzi z Ameryki Północnej
* Żyje w czystych potokach
* Ma smaczne, jędrne i mało ościste mięso
Budowa zewnętrzna:
Wrzecionowate, wydłużone ciało o smukłym trzonie ogonowym. Łuski bardzo małe, 160-225 wzdłuż linii bocznej. Na
płytce lemiesza 8 zębów, jego trzon, również u ryb młodych, bez zębów. Bardzo głęboko wycięty otwór gębowy
sięgający poza tylną krawędź oka. Mniej niż 75 ślepych wyrostków odźwiernikowych (pylorycznych). Tylna krawędź
płetwy grzbietowej lekko wcięta. Ubarwienie grzbietu od brązowego do ciemnego oliw- kowoszarego, podobnie jak i
płetwa grzbietowa - lekko marmurkowaty. Boki z żółtymi lub czerwonymi, najczęściej jasno obwiedzionymi punktami.
Brzuch od żółtawego do czerwonawego. Płetwy parzyste i płetwa odbytowa z biało-czarną przednią krawędzią. Wzrost
bardzo zróżnicowany, w zależności od charakteru zamieszkiwanej wody. Osobniki 3-5-letnie mają 30-40 cm długości
(przy ciężarze 0,5-1 kg), rzadko powyżej 45 cm.
Występowanie:
Zimne, bogate w tlen jeziora i wody płynące wschodniej części Ameryki Północnej. Od roku 1884 wprowadzany do
odpowiadających mu środowiskowo wód europejskich, zwłaszcza do uregulowanych, pozbawionych naturalnych
kryjówek odcinków potoków, w których pstrąg potokowy nie znajdował już warunków zapewniających utrzymanie
wysokiej liczebności populacji.
Tryb życia:
Wybitnie osiadła ryba, która dzięki bardzo małym wymaganiom środowiskowym spotykana jest nawet w wysokogórskich
potokach. Pora tarła - od października do marca. Ikra składana w płytkich żwirowych dołkach w silnym prądzie wody; na
1 kg ciężaru ciała samicy przypada do 2000 jaj. Samce osiągają dojrzałość płciową w końcu drugiego roku życia, samice
zaś w końcu trzeciego.
Odżywianie:
Małe zwierzęta bezkręgowe, w wieku starszym również ryby.
Ryby i prawo - Pstrąg żródlany
Limity: 4 szt
Zgodnie z Regulaminem Amatorskiego Połowu Ryb PZW dobowy limit połowu (łącznie z pstrągiem tęczowym).
Uwagi:
Na wodach PZW zgodnie z Regulaminem Amatorskiego Połowu
ryb nie posiada wymiaru ani okresu ochronnego.
Rada wędkarska
Gdy wiosną zaczynają roić pierwsze owady,
wówczas jest najlepsza pora do łowienia pstrąga
żródlanego na odpowiednio dobraną suchą lub
mokrą muchę.
Atlas ryb słodkowodnych | Różanka
Różanka (Rhodeus sericeus amarus)
* Symbioza między rybą a małżem
* Stopniowy spadek liczebności
* Popularna ryba stawikowa i akwarystyczna
Budowa zewnętrzna:
Ciało silnie wygrzbiecone, bocznie ścieśnione. Otwór gębowy mały, końcowy. Łuski duże, 34-38 wzdłuż ciała, linia
boczna zaznaczona tylko na pierwszych 5-6 łuskach. Płetwa grzbietowa z 12-13, a odbytowa z 11-13 promieniami.
Zęby gardłowe jednorzędowe, 5-5. U samic pojawia się w okresie tarła długie, rurkowate pokładełko. Grzbiet
zielonoszary, do czarniawego. Boki jaśniejsze, srebrzyście lśniące, z długą, mieniącą się, zielononiebieską wstęgą.
Strona brzuszna biała, różowo połyskująca. W okresie tarła samiec przybiera szatę godową. Jego gardło, piersi i
przednia część brzucha stają się czerwone, grzbiet i tylna część ciała mienią się niebieskawozielono. Długość 5-6 cm,
maksymalnie 9 cm.
Występowanie:
Na północ od Pirenejów i Alp, w stojących i wolno płynących wodach zasiedlanych przez małże (skójka, szczeżuja).
Od Francji i południowo-wschodniej Anglii (została tam wprowadzona) po dorzecze Wołgi.
Tryb życia:
Stadna ryba bytująca w silnie zarośniętych roślinnością, przybrzeżnych partiach wody. Tarło - od kwietnia do czerwca.
Samiec wyszukuje małża. Samica pokładelkiem składa ikrę do jamy skrzelowej małża. Równocześnie ponad małżem
samiec wydala nasienie, które razem z wciąganą wodą dostaje się do jamy skrzelowej, zapładniając znajdujące się w
niej jaja. Inkubacja trwa od 2 do 3 tygodni. Młode ryby opuszczają bezpieczne schronienie we wnętrzu małża przy
długości 11 mm.
Odżywianie:
Wodne rośliny oraz różnego rodzaju drobne, zwierzęce organizmy.
Ciekawostki:
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy różanki to... sikawka, siekierka, siekacz, pukas, płocica, płaskura,
płaskaczka, parynka oraz paraszka.
Ryby i prawo - Różanka
Uwagi:
Rada stawikowa
Różanka jest tak mała, że może bytować nawet w
niewielkich stawikach ogrodowych. Trzeba jednak
koniecznie trzymać stadko tych ryb. Aby mogły się
rozmnażać, w stawiku muszą żyć wraz z nimi
skójki lub szczeżuje (małże). W sklepach
zoologicznych sprzedawane są często azjatyckie
różanki, należy jednak dawać pierwszeństwo nie
mniej efektownym rybom rodzimym.
Atlas ryb słodkowodnych | Sandacz
Okoniowate (Percidae)
Sandacz (Stizostedion lucioperca)
* Samiec strzeże ikry
* Cenna ryba konsumpcyjna i sportowa
* Największy krajowy przedstawiciel rodziny
okoniowatych
Budowa zewnętrzna:
Wyciągnięte, szczupakowate ciało o długim, spiczastym pysku i szerokim, końcowym otworze gębowym. Szczęki
nierówno uzębione (małe szczotkowate zęby, a między nimi duże zęby chwytne). Wieczko skrzelowe z małym kolcem.
Przedpokrywowa kość wieczka skrzelowego ząbkowana. Rozstaw oczu odpowiada średnicy oka lub jest mniejszy. Małe
łuski grzebykowe, 80-97 wzdłuż linii bocznej. Policzki nagie lub tylko częściowo pokryte łuskami. Dwie prawie jednakowej
długości płetwy grzbietowe. Pierwsza z 13-15 twardymi promianiami. W drugiej płetwie grzbietowej od 1 do 2 twardych
promieni i 19-23 miękkich. Płetwa odbytowa z 2 twardymi i 11-13 miękkimi promieniami. Grzbiet ciemny zielonkawy do
szarego. Boki jasne. U młodych ryb z 8-10 ciemnymi poprzecznymi pręgami (u ryb starszych są słabiej widoczne).
Brzuch białawy. Na płetwach grzbietowych rzędy ciemnych punktów. Na płetwie ogonowej małe, czarne plamy. Długość
40-70 cm, maksymalnie 130 cm.
Występowanie:
W środkowo- i wschodnioeuropejskich większych rzekach jeziorach oraz zbiornikach zaporowych o twardym podłożu,
zwłaszcza w tych, które latem nagrzewają się, a ich woda "kwitnie" wskutek rozwoju glonów. Obecnie, w następstwie
sztucznej hodowli i zarybiania, szeroko rozprzestrzeniony również w wodach Europy Zachodniej.
Tryb życia:
Samotnik, unikający silnie zarośniętych roślinnością przybrzeżnych miejsc, polujący głównie w strefie wolnej wody. Lubi
zbiorniki o twardym dnie i mętnej wodzie. Występuje również w rzekach o słabym prądzie, jednak nie toleruje wód z
niską zawartością tlenu (nie mniej niż 3,5 ml tlenu rozpuszczonego w litrze wody). Jego populacje są liczne w
zbiornikach z niskim pogłowiem szczupaka (konkurencja pokarmowa). Na tarło wstępuje do starorzeczy lub spokojnych
zatok większych rzek. Przed złożeniem ikry samiec buduje gniazdo. Miejsce wybrane na twardym podłożu oczyszcza z
ruchomych, mulistych cząstek tak dokładnie, że ukazują się korzenie wodnych roślin. Średnica gniazda wynosi około 0,5
m. Jest ono zakładane w stosunkowo płytkim miejscu (0,5 do 1,5 m głębokości). Tarło - kwiecień do maja (przy
temperaturze wody powyżej 9°C). Kleista ikra o średnicy 1-1,5 mm (150000-200000 na kilogram ciężaru ciała samicy)
przyczepia się pojedynczo (często również zbrylona) do znajdujących się w gnieździe pędów roślin, korzeni oraz gałęzi.
Samiec pilnuje gniazda, oczyszczając ikrę z osadzającego się na niej namułu. Okres inkubacji jaj wynosi około tygodnia.
W pierwszych dniach po wylęgu młode ryby odżywiają się zawartością woreczka żółtkowego. Trzymają się w pobliżu
powierzchni wody. Samice zazwyczaj rosną szybciej od samców, ale dojrzewają płciowo dopiero w wieku 3-5 lat. Samce
dojrzewają w 3-4 roku życia przy długości ciała 35-45 cm.
Odżywianie:
Wylęg sandacza oprócz drobnych form zooplanklonu zjada również swych później wylęgających się pobratymców.
Osobniki dorosłe odżywiają się niedużymi rybami (stynka, płoć, okoń, ukleja i inne). W okresie zimowym sandacz nie
zapada w zimowy letarg i w związku z tym nie zaprzestaje pobierania pokarmu. Natomiast w okresie rozrodu nie odżywia
się.
Ryby i prawo - Sandacz
Okres ochronny: od 1 marca do 31 czerwca **
Inne limity: 3 szt
pstrągiem potokowym, amurem białym, szczupakiem i
brzaną)
Uwagi:
(*) wymiar obowiązuje także w wodach morskich
(**) w wodach morskich 25.III do dnia 10.V na obszarze na
zachód od południka 16°40' długości geograficznej
wschodniej, 10.IV do dnia 31.V na obszarze pomiędzy
południkami 16°40' a 19°00' długości geograficznej
wschodniej, 20.IV do dnia 10.VI na wschód od południka
19°00' długości geograficznej wschodniej.
Rada wędkarska
Sandacz należy do ryb najwyżej cenionych przez
wędkarzy, a jego pogłowie jest stale wzmacniane
regularnymi zarybieniami. W wodach o "gołym"
dnie można znacznie zwiększyć sukces
rozrodczy sandacza tworząc sztuczne gniazda z
powiązanych w pęki gałęzi jodłowych zatopionych
w odpowiednich miejscach zbiornika.
Atlas ryb słodkowodnych | Strzebla potokowa
Strzebla potokowa (Phoxinus phoxinus)
* Ruchliwa ryba stadna
* Samiec nosi barwną szatę godową
* U nas bardzo liczna w górskich rzekach
Budowa zewnętrzna:
Ciało silnie wyciągnięte, w przekroju prawie okrągłe, bocznie ścieśnione jedynie na trzonie ogonowym. Otwór gębowy
mały, końcowy. Łuski małe, 80-90 wzdłuż ciała. Linia boczna jest najczęściej niepełna; przerywana, poczynając od
środka ciała ku tyłowi. W płetwach grzbietowej i odbytowej po 10 promieni. Zęby gardłowe dwurzędowe, 2.5-5/4/.2.
Ubarwienie ryb, zależnie od miejsca ich występowania jest bardzo zmienne: grzbiet najczęściej zielonoszary; boki
jaśniejsze, srebrzyście lśniące, a często również z dużymi poprzecznymi (w formie opasek) ciemnymi plamami i złociście
lśniącą podłużną wstęgą; strona brzuszna biaława. W okresie tarła samce są ciemniej ubarwione. Mają czerwony brzuch
i jasną plamę na pokrywach skrzelowych. Długość 7-10 cm, maksymalnie 14 cm (samce).
Występowanie:
Czyste, dobrze natlenione wody płynące i jeziora o żwirowo-kamienistym podłożu. W Europie szeroko rozprzestrzeniona
- od północnej Hiszpanii, Francji i Wysp Brytyjskich (z wyjątkiem północnej Szkocji) aż do Uralu. Nie występuje na
Islandii i w Norwegii, w środkowych i południowych Włoszech oraz na Peloponezie. Podgatunek Phoxinus phoxinus
colchicus występuje w zachodniej części Zakaukaskiego Kraju.
Tryb życia:
Mała, bardzo żywa stadna ryba trzymająca się zazwyczaj blisko powierzchni wody. Tarło ciągnie się od kwietnia do lipca.
Wysypka tarłowa występuje zarówno u samca, jak i u samicy. Dojrzałe do rozrodu osobniki ciągną w górę rzeki pod
prąd. Żyjące zaś w jeziorze podchodzą blisko brzegów. Ikra składana jest w płytkich miejscach na żwirowych ławach.
Kleiste jaja o średnicy 1-3 mm (200-1000 zależnie od wielkości samicy), przyczepiają się do kamieni, rzadziej do roślin.
Okres inkubacji ikry wynosi 5-10 dni. Ryby uzyskują dojrzałość płciową pod koniec pierwszego lub drugiego roku życia.
Odżywianie:
Małe zwierzęta denne oraz owady z powietrza.
Ciekawostki:
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy strzebli to... zdyrka, zderka, szybla, szczebla, strzemięga, strzyga,
strzwęga, czarnuszka czerembucha, dzierdzyk, olszanka, olszówka, meres, nerest, prądówka, pstrzelęga, starula oraz
świerzbówka.
Ryby i prawo - Strzebla potokowa
Uwagi:
Rada akwarystyczna
Strzebla potokowa to popularna i stosunkowo łatwa
w utrzymaniu ryba akwariowa. Stadko strzebli
potrzebuje odpowiednio dużego zbiornika, który
może zapewnić tym ruchliwym rybom dość miejsca
do pływania. Żywi się je pokarmem suchym i
żywym. Po zimowaniu w chłodzie udaje się je
zwykle rozmnożyć: należy w tym celu obniżyć
poziom wody do 15-20 cm i silnie ją napowietrzyć.
Dojrzałe płciowo samice złożą wówczas jaja na
kamieniach lub roślinach, młode rybki karmi się
początkowo najdrobniejszym żywym pokarmem,
jaki tylko można dostać w sklepach zoologicznych.
Atlas ryb słodkowodnych | Sum
Sumowate (Siluridae)
Sum (Silurus glanis)
* Nocny drapieżnik
* Jedna z naszych największych i
najsilniejszych ryb
* Wysoko ceniona przez wędkarzy, smaczna
ryba
Budowa zewnętrzna:
Silnie wyciągnięte, bezłuskie, pokryte śluzem ciało. Głowa szeroka, grzbieto-brzusznie spłaszczona. Trzon ogonowy
silnie ścieśniony w płaszczyznach bocznych. Otwór gębowy duży, końcowy. Szczęki z gęstymi, szczotkowatymi,
drobnymi zębami. Na górnej szczęce 2 bardzo długie wąsy. Na spodniej stronie głowy 4 znacznie krótsze wąsy. Linia
boczna pełna. Płetwa grzbietowa bardzo mała, licząca 3-5, odbytowa zaś 84-92 promieni. Jest ona bardzo długa i łączy
się z płetwą ogonową. Pierwszy promień płetwy piersiowej jest pogrubiony, spiczasty i na tylnej krawędzi ma piłkowany
grzebień. Pęcherz pławny otwarty. Grzbiet niebieskawoczrniawy, brązowy lub zielonkawy. Boki jaśniejsze, ciemno
marmurkowate. Strona brzuszna brudnobiała z czerwonawym poblaskiem. Przeciętna długość wynosi 100 do 200 cm,
maksymalna 300 cm (150 kg). Według dawnych przekazów sumy osiągały wiek ponad 100 lat. Pozostawmy to bez
komentarza, jednak pewnym jest, że ryba ta dożywa kilkudziesięciu lat.
Występowanie:
Ciepłe jeziora, starorzecza i duże rzeki o miękkim podłożu, w Europie Środkowej i Wschodniej. Rzadko spotykany w
Danii. Nie występuje na zachód od Renu, brak go na Półwyspie Iberyjskim i we Francji (z wyjątkiem Doubs), we
Włoszech i południowo-zachodniej części Półwyspu Bałkańskiego oraz dopływach Oceanu Lodowatego Północnego.
Liczny w zlewisku Bałtyku i Morza Czarnego, gdzie spotykany bywa również w wodach słonawych.
Tryb życia:
Nocą aktywna, dzień spędzająca w ukryciu, ryba denna (głębokie jamy pod brzegami, zatopionymi pniami drzew i wśród
roślinności wodnej). Zimą ciągnie w głębokie, zaciszne miejsca. W tym okresie nie przyjmuje pokarmu. Młode ryby
bardziej towarzyskie, dorosłe osobniki wiodą samotny tryb życia. Tarło - od maja do lipca w wodzie o temperaturze nie
niższej niż 18°C, stąd w północnych rejonach występowania tarło dobywa się w lipcu i sierpniu. W płytkim, silnie
porośniętym roślinnością miejscu samiec formuje swym ciałem rodzaj gniazda (nieckę) z utworzonym z roślin niskim
wałem. Składana jest tutaj, nierzadko przez kilka samic, kleista, jasnożółta, duża ikra o średnicy 3 mm (około 30 000
sztuk na kilogram ciężaru ciała samicy). Okres inkubacji wynosi 3-10 dni. Samiec opiekuje się ikrą i wylęgiem.
Wylęgające się podobne do kijanek larwy mają długość około 7 mm. Przyczepiają się do gniazda i spoczywając bez
ruchu wchłaniają zawartość woreczka żółtkowego. W pierwszym roku, w ciepłych rejonach swego występowania
osiągają ciężar 300 g i mierzą 20 cm. Samce rosną szybciej i już w wieku 2-3 lat uzyskują dojrzałość płciową. Samice
dopiero jako 3-5-letnie ryby.
Odżywianie:
W młodości plankton i małe zwierzęta denne. Rośnie bardzo szybko. Osiągnąwszy długość 30 cm odżywia się małymi
rybami. Później jego pokarmem stają się ryby większe (miętus, leszcz, węgorz). Nie gardzi również żabami, traszkami,
rakami, ptactwem wodnym i małymi sskami (piżmaki, myszy). W wieku dorosłym jest groźnym drapieżnikiem.
Ryby i prawo - Sum
Okres ochronny: od 1 listopada do 30 czerwca *
Inne limity: 1 szt
Zgodnie z Regulaminem Amatorskiego Połowu Ryb PZW dobowy limit połowu
Uwagi:
(*) w rzece Odrze od ujscia rzeki Warty do granicy z wodami
morskimi - od 1 marca do 31 maja
Rada wędkarska
Sum ze względu na swe pokaźne wymiary, siłę i
waleczność, a także smaczne mięso, jest rybą
wyjątkowo wysoko cenioną przez wędkarzy.
Najlepiej bierze latem, od czerwca do września. Do
połowu należy używać mocnego wędziska z bardzo
wytrzymałą żyłką i stalowym przyponem. Przynętę martwą lub gumową rybkę, duży wobler, pęczek
rosówek, albo kawałek smażonej wątroby - podaje
się jak najbliżej dna. Zaciętego, dużego suma nie
tak łatwo wyholować. Trzeba zwykle posłużyć się w
tym celu hakiem lądowniczym. Można też mocno
chwycić go dłonią, najlepiej w ochronnej rękawicy,
wkładając kciuk do paszczy tak, by pozostałe palce
obejmowały od spodu żuchwę.
Atlas ryb słodkowodnych | Szczupak
Szczupakowate (Esocidae)
Szczupak (Esox lucius)
* Ma pysk podobny do kaczego dzioba
* Czatuje wśród roślin wodnych
* Jedna z najważniejszych ryb
sportowych
Budowa zewnętrzna:
Bardzo silnie wydłużone, bocznie słabo ścieśnione ciało, o przesuniętej daleko ku tyłowi płetwie grzbietowej. Brak płetwy
tłuszczowej. Płetwy grzbietowa i odbytowa ustawiona naprzeciw siebie. Płetwa ogonowa rozwidlona. Długa głowa, o
pysku uformowanym w kształcie kaczego dzioba. Szeroki otwór gębowy, szczęka dolna wysunięta do przodu. Szczęki,
łuki podniebienne oraz język są silnie uzębione, na dolnej szczęce duże spiczaste kły. Wzdłuż ciała 110-130 małych
łusek. Linia boczna kilkakrotnie przerywana. Ubarwienie bardzo zmienne, co zależy od charakteru zamieszkiwanej wody.
Grzbiet brązowy lub zielonkawy, boki jaśniejsze z ciemnymi poprzecznymi plamami. Na głowie podłużne smugi. Brzuch
białawy do żółtawego. Płetwy grzbietowa, ogonowa i odbytowa z nieregularnymi ciemnymi plamami. Jednoroczne ryby,
przebywające w silnie zarośniętych roślinnością przybrzeżnych rejonach zbiornika są najczęściej jasnozielone. Samce
osiągają maksymalnie długość 100 cm, samice do 150 cm. Mogą żyć kilkanaście i więcej lat.
Występowanie:
Szeroko rozprzestrzeniony w rzekach i jeziorach strefy klimatu umiarkowanego Europy, Azji i Ameryki Północnej. W
dopływach Morza Północnego i Bałtyckiego, Morza Azowskiego, Czarnego, Kaspijskiego oraz Jeziora Aralskiego. W
Alpach do wysokości 1500 metrów nad poziomem morza, w wodach słonawych Bałtyku, na Kaukazie i w Azji Mniejszej.
We Włoszech od Padu do Tybru, w Norwegii do 66° szerokości geograficznej północnej.
Tryb życia:
Stanowiska ryba czystych, spokojnych wód. Szczególnie liczna w jeziorach o bujnym poroście wodnej roślinności. Stoi tu
prawie bez ruchu na skraju zarośli wodnych, czatując na swą zdobycz. Tarło od lutego do maja, co zależy od charakteru
zasiedlanej wody. Tarliska znajdują się w płytkich, bujnie porośniętych roślinnością, brzegowych partiach zbiornika lub
na zalanych wiosennym przyborem łąkach. W czasie tarła jednej dużej samicy towarzyszy z reguły kilka mniejszych od
niej samców. Kleista ikra o średnicy 3 mm (40 000-45 000 na kilogram ciężaru ciała samicy) mocno przykleja się do
podwodnych roślin. Okres wylęgania 10-30 dni. Larwy mają na głowie gruczoły, wytwarzające kleistą nić, za pomocą
której przytwierdzają się na okres 10-20 dni do roślin. Młode szczupaki osiągają w pierwszym roku życia długość 15-30
cm. Dojrzewają płciowo w 2-4 roku życia.
Odżywianie:
Świeżo wylęgłe szczupaki odżywiają się zooplanktonem. W miarę wzrostu aczynają polować, głównie na obunogi z
rodzaju Gammarus, by przy długości 4 cm rozpocząć odżywianie się wyłącznie rybami. Dorosłe szczupaki zjadają
również dostające się do wody małe zwierzęta lądowe (szczury, myszy, żaby i inne) oraz młode ptaki wodne.
Ciekawostki:
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy szczupaka to... wilk, szczybiałka, szczuk oraz szczubeł.
Ryby i prawo - Szczupak
Okres ochronny: od 1 stycznia do 30 kwietnia
Inne limity: 3 szt
pstrągiem potokowym, amurem białym, sandaczem i brzaną)
Uwagi:
(*) wymiar obowiązuje także w wodach morskich
Rada wędkarska
Szczupak jest rybą bardzo wysoko cenioną przez
wędkarzy i mimoo dość ościstego mięsa także
doskonałą rybą konsumpcyjną. Łowiąc szczupaki
należy pamiętać o obowiązującym wymiarze i
okresie ochronnym.
Atlas ryb słodkowodnych | Śliz
Przylgowate (Balitoridae)
Śliz (Noemacheilus barbatulus)
* Samiec strzeże złożonej ikry
* Wymaga czystej wody
* Wyraźnie widoczna linia boczna
Budowa zewnętrzna:
Ciało okrągłe, bocznie ścieśnione jedynie w partii trzonu ogonowego. Wąski, dolnie usytuowany otwór gębowy ma na
górnej wardze sześć wąsików, cztery z przodu i dwa w kącikach warg. Brak fałdu podbródkowego. Przedni otwór
nosowy rurkowaty i długi. Brak kolca ocznego (patrz gatunki z rodzaju Cobitis). Małe, wysoko umieszczone oczy.
Przednia część czaszki mocno złączona z jej częścią tylną. Łuski bardzo drobne i cienkie. Brak ich w przedniej części
grzbietu i na piersiach. Płetwa grzbietowa z 9-11, a odbytowa z 7-9 promieniami. Płetwa ogonowa zaokrąglona,
nieznacznie wcięta lub prosta. Zęby gardłowe jednorzędowe, 8(9,10)-(10,9)8. Ubarwienie grzbietu i boków szare do
brązowawego. Strona brzuszna biaława. Na płetwach grzbietowej i ogonowej rzędy ciemnych kropek. Osobniki żyjące
w nie zanieczyszczonych wodach często mają na bokach ciała nieregularne, kropkowane wzory. Brak ich u ryb
żyjących w brudnych wodach, a także bytujących w większych, głębszych rzekach. Maksymalna długość ciała wynosi
16 cm. Pęcherz pławny wszystkich ryb piskorzowatych odznacza się pewną właściwością; składa się on mianowicie z
dwóch, zamkniętych jedna w drugiej, komór, przy czym ta zewnętrzna jest skostniała (u gatunków z rodzaju
Noemacheilus).
Występowanie:
W przejrzystych, płynących wodach krainy pstrąga, lipienia i brzany. Spotykany bywa również w niższych partiach rzek
oraz przybrzeżnej strefie jezior o piaszczysto-żwirowym, słabo zamulonym dnie, zwłaszcza tam, gdzie występują
głowacze i pstrągi. Szeroko rozprzestrzeniony w Europie Zachodniej, Środkowej i Wschodniej. Brak go w północnej
Szkocji. Znane są trzy jego podgatunki: Noemacheilus barbatulus caucasicus (Argun - dopływ rzeki Terek w
południowej Rosji), Noemacheilus barbatulus sturanyi (Jezioro Ochrydzkie w d. południowej Jugosławii) oraz
Noemacheilus barbatulus vardarensis (rzeka Vardar na południowych Bałkanach).
Tryb życia:
Wybitnie stanowiskowa, ryba denna przemieszczająca się maksymalnie w promieniu 500 metrów od miejsca swego
pobytu. Dzień spędza zazwyczaj ukryta wśród kamieni i podwodnych korzeni, a ożywia się po zapadnięciu zmroku.
Tarło od kwietnia do maja. W wybranym, piaszczystym miejscu spotyka się większa liczba dojrzałych do rozrodu
osobników, które jednak nie łączą się w stado. U obydwu płci występuje drobna wysypka tarłowa, również na
zewnętrznej stronie płetw brzusznych (5 szeregów guzków). Ikra składana jest najczęściej w trzech porcjach, w liczbie
700-3000 sztuk (zależnie od wielkości samicy). Kleiste jaja o średnicy 1 mm przyczepiają się do kamieni i są aż do
momentu wyklucia się larw pilnowane przez samca (l do 8 dni). Młode ryby rosną niezwykle szybko, uzyskując po
pierwszym roku życia długość 7-8 cm. Dojrzewają w drugim lub trzecim roku. Maksymalny wiek 8 lat.
Odżywianie:
Skorupiaki, larwy owadów, a także ikra ryb (zwłaszcza jelcy i kleni).
Ciekawostki:
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy śliza to... węgorzyk, ślizak, ślaz, ślipak, polak oraz ślęż.
Uwagi:
Niegdyś śliz stanowił bardzo ważny składnik pokarmu dużych pstrągów. Obecnie liczebność jego pogłowia w wielu
rejonach centralnej Europy znacznie się zmniejszyła wskutek zanieczyszczania wód ściekami przemysłowymi.
Gatunek ten dość dobrze znosi zanieczyszczenia natury ogranicznej (w Holandii).
Ryby i prawo - Śliz
Uwagi:
Rada akwarystyczna
Śliz trzymany w akwarium także wymaga czystej,
zimnej i dobrze natlenionej wody, należy zatem
zadbać o jej skuteczne filtrowanie i silny przepływ.
Musi też mieć pod dostatkiem rozmaitych
kryjówek.
Atlas ryb słodkowodnych | Świnka
Świnka (Chondrostoma nasus)
* Pysk nosowato wydłużony
* Zeskrobuje glony
* Gatunek stopniowo zanikający
Budowa zewnętrzna:
Daleko wysunięty, tępo zakończony pysk o dolnym, poprzecznie ustawionym otworze gębowym. Warga dolna
zrogowaciała, z ostrą krawędzią. Łuski średniej wielkości, 55-62 wzdłuż linii bocznej. W płetwie grzbietowej 12 promieni,
w odbytowej zaś 13-14. Otrzewna koloru czarnego (czarne wnętrze brzucha). Zęby gardłowe jednorzędowe, nożowate,
7/6/-6. Grzbiet niebieskoszary do zielonoszarego, o jasnym metalicznym połysku w okresie tarła. Płetwy piersiowe,
brzuszne i odbytowa żółtawoczerwone do fioletowych. Długość 25-40 cm, maksymalnie 50 cm.
Występowanie:
W płynących wodach (krainy lipienia i brzany) od północnej Francji, dorzecze Rodanu, poprzez dorzecza Renu i Dunaju
po Morze Kaspijskie. Tworzy liczne podgatunki, m.in.: Chondrostoma nasus borystenicum (w delcie Dunaju, w Dniestrze
po Don), Chondrostoma nasus ohridanum (Jezioro Ochrydzkie), Chondrostoma nasus prespense (jezioro Prespa),
Chondrostoma nasus vardarense (południowo-wschodnie Bałkany), Chondrostoma nasus variabile (północne dopływy
Morza Kaspijskiego). W Azji Mniejszej spotykana tylko w zachodniej Turcji. Gatunkami blisko spokrewnionymi są
Chondrostoma regium (centralna i wschodnia Turcja) i Chondrostoma cyri (południowe rzeki Kaukazu.
Tryb życia:
Stadna ryba przebywająca zazwyczaj przy dnie w płytkim nurcie, ponad żwirowymi ławami. Jedynie zimą schodzi w
głębsze miejsca rzeki. Tarło od marca do maja. W tym okresie zarówno u samców, jak i u samic pojawia się wysypka
tarłowa. Dojrzałe do rozrodu ryby ciągną stadami w górę rzeki. Kleista ikra o średnicy 1 mm (do 100000 sztuk na samicę)
składana jest w płytkich miejscach nad żwirowym dnem.
Odżywianie:
Zjada glony porastające podwodne kamienie, także korzenie roślin i drobne zwierzęta denne.
Ciekawostki:
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy świnki to... czyczuła, dunka, frycówka, nos, molawka, poduzd, siga, siuleja,
srołka, piaskówka, podświnka, podustew oraz poduzd.
Ryby i prawo - Świnka
Okres ochronny: od 1 stycznia do 15 maja
Inne limity: 5 szt
Zgodnie z Regulaminem Amatorskiego Połowu Ryb PZW dobowy limit połowu (łącznie z certą)
Rada wędkarska
Mięso świnki jest wprawdzie dość ościste, uchodzi
jednak za smaczne. Najlepiej łowić ją po
zapadnięciu ciemności, za jazami lub przy ujściach
dopływów. Dobrymi przynętami są białe i czerwone
robaki, ser, ciasto, a także nitkowate glony. Trzeba
je podawać rybom jak najbliżej dna i na możliwie
małym haczyku.
Atlas ryb słodkowodnych | Tołpyga biała
Tołpyga biała (Hypophthalmichthys molitrix)
* Planktonożerna
* U nas w warunkach naturalnych się nie
rozmnaża
Budowa zewnętrzna:
Wyciągnięte, nieco wygrzbiecone, bocznie ścieśnione ciało, o szerokiej, spiczasto kończącej się głowie. Otwór gębowy
górny, prawie pionowy, pozbawiony wąsów. Oczy małe, leżące poniżej środkowej linii głowy. Strona brzuszna z kilem
biegnącym od wysokości szczelin skrzelowych do początku płetwy odbytowej. Łuski małe, 110-124 wzdłuż linii bocznej.
Płetwa grzbietowa z 11-15, a odbytowa z 14-17 promieniami. Początkowe 2-3 promienie lekko pogrubione. Zęby
gardłowe jednorzędowe, 4-4. Grzbiet ciemny. Boki i strona brzuszna u młodych ryb (1-3-letnich) srebrzyście ubarwione;
w starszym wieku są ołowianoszare. Maksymalna długość 100 cm.
Występowanie:
Ciepłe, głębokie wody płynące i jeziora na terenie Chin oraz w dorzeczu Amuru. Wprowadzona na Tajwan i do Tajlandii.
Dzięki zabiegom zarybieniowym szeroko rozprzestrzeniana obecnie w wodach Europy Środkowej i Wschodniej.
Tryb życia:
W swej ojczyźnie tołpygi białe ciągną w okresie letnim z rzek na zalewowe obszary, z których powracają dopiero
jesienią. Tarło odbywa się latem przy temperaturze wody 23-24°C. Ikra (do 500000 na jedną samicę) swobodnie unosi
się w wodzie. Po zresorbowaniu zawartości woreczka żółtkowego wylęg udaje się w spokojne zakole rzeki, gdzie w
początkowym okresie odżywia się zwierzęcym planktonem. W rzece Jangcy dojrzałość płciową uzyskuje w 3-4 roku
życia, w Europie Środkowej (Węgry) w 5-6 roku.
Odżywianie:
Przy długości 5 do 10 cm w pokarmie młodych tołpyg białych zaczyna w coraz większym stopniu dominować
fitoplankton. Równocześnie ich przewód pokarmowy wydłuża się, przekraczając 6-7-krotnie długość ciała.
Gatunki podobne:
Bardzo podobna jest tołpyga pstra (pochodzi z Chin, rośnie dwa razy większa), której oczy położone są jeszcze niżej. Kil
na jej brzuchu ciągnie się jednak tylko od płetw piersiowych do otworu odbytowego, a płetwy piersiowe są dłuższe skierowane ku tyłowi sięgają poza nasady płetw brzusznych.
Uwagi:
Ponieważ w dawnym Związku Radzieckim dokonywano w stawowej hodowli krzyżówek tołpygi pstrej z tołpygą białą,
mieszańce mogą być spotykane również w polskich wodach.
Ryby i prawo - Tołpyga
Uwagi:
posiada wymiaru, ani okresu ochronnego.
Rada stawikowa
Można niekiedy dostać młode tołpygi białe i pstre
długości 5-15 cm, przeznaczone do trzymania w
stawikach ogrodowych. Przed ich kupnem warto
sobie jednak uświadomić, że szybko urosną. Nawet
w dużym stawie zabraknie wkrótce dla nich
pokarmu, trzeba więc będzie je dokarmiać bardzo
suchym pokarmem. Ryb zbyt już dużych dla
stawiku nie należy wypuszczać do wód naturalnych.
Atlas ryb słodkowodnych | Ukleja
Ukleja (Alburnus alburnus)
* Przypowierzchniowa ryba stadna
* Wyraźnie górny otwór gębowy
* Dawniej z jej łusek wytwarzano sztuczne perły
Budowa zewnętrzna:
Ciało smukłe, bocznie ścieśnione. Jego wysokość jest około dwóch razy większa od szerokości trzonu ogonowego.
Otwór gębowy górny, skośnie skierowany ku górze. Dolna szczęka nie pogrubiona, wysunięta ku przodowi. Bezłuski kil
pomiędzy płetwami brzusznymi a odbytową. Łuski średniej wielkości, 46-53 wzdłuż linii bocznej. Płetwa grzbietowa z 1112, a odbytowa, wyraźnie dłuższa, z 18-32 promieniami. Rozpoczyna się ona za tylną krawędzią płetwy grzbietowej.
Zęby gardłowe dwurzędowe i piłkowane, 2.5-5.2. Długie, gęsto ustawione wyrostki filtracyjne. Grzbiet koloru od
zielonoszarego do zielononiebieskiego; boki i strona brzuszna intensywnie, srebrzyście lśniące. Płetwy grzbietowa i
ogonowa jasnoszare do zielonkawych. Płetwy parzyste i odbytowa białawe; pomarańczowa nasada. Długość 12-15 cm,
maksymalnie 25 cm.
Występowanie:
W stojących i wolno płynących wodach na północ od Pirenejów i Alp, od Anglii (brak jej w Szkocji i Irlandii) i Francji po
Ural oraz zachodnią część Kraju Zakaukaskiego. Także w basenie Dunaju i południowej Skandynawii. Na południowych
Bałkanach występują dwa podgatunki tej ryby.
Tryb życia:
Stadna, ruchliwa ryba powierzchniowa, żyjąca zarówno w strefie brzegowej, jak i otwartej wody. Wybiera miejsca
spokojne, unikając wody zmąconej, a także rejonów silnie porośniętych roślinnością. Tarło od kwietnia do czerwca. W
okresie tarła samce z wysypką tarłową. Ikra składana jest w płytkich, żwirowych miejscach strefy brzegowej, a także w
dopływach i odpływach jezior. Kleiste jaja (około 1500) przyczepiają się do kamieni i podwodnych roślin. Po tygodniu
wylęgają się z nich larwy. Po pierwszym roku życia ryby osiągają długość 3-5 cm. Dojrzałość płciową uzyskują w 2-3
roku życia.
Odżywianie:
Zwierzęta planktonowe, larwy owadów.
Ryby i prawo - Ukleja
Uwagi:
Atlas ryb słodkowodnych | Węgorz europejski
Węgorzowate (Anguillidae)
Węgorz europejski (Anguilla anguilla)
* Wędruje na tarło z rzek do morza
* Bardzo smaczna i ciesząca się dużą
popularnością ryba konsumpcyjna
* W ciągu życia dwukrotnie przepływa Atlantyk
Budowa zewnętrzna:
Wężowate ciało pokryte śluzowatą skórą, w której bardzo głęboko osadzone są drobniutkie, podłużnie owalne łuski.
Płetwy grzbietowa, ogonowa i odbytowa połączone są ze sobą i pozbawione twardych promieni. Nasada płetwy
grzbietowej zaczyna się daleko poza zakończeniem płetw piersiowych. Brak płetw brzusznych. Węgorz żółty: grzbiet
oliwkowobrązowy lub szarobrązowy. Strona brzuszna żółtawa. Węgorz srebrzysty (po osiągnięciu dojrzałości płciowej):
grzbiet ciemny, szarozielony, boki i brzuch srebrzyste, o silnym połysku. Samce uzyskują długość do 51 cm i ciężar 150
g, samice do 150 cm i 6 kg.
Występowanie:
Zlewisko północnej części Oceanu Atlantyckiego od dorzecza Peczory i Morza Białego, Islandii i Wysp Owczych po
Azory, Wyspy Kanaryjskie i zachodnie wybrzeże Afryki; zlewiska Morza Północnego, Bałtyckiego, Śródziemnego (do
Grecji) i Adriatyckiego. Współcześnie dzięki zabiegom zarybieniowym szeroko rozprzestrzeniony (np.: w dorzeczu
Dunaju).
Tryb życia:
Katadromiczna ryba wędrowna (to znaczy ciągnąca na tarło z wód słodkich do morza). Po 4-10 latach od wstąpienia do
rzek i jezior w sierpniu lub wrześniu węgorz srebrzysty rozpoczyna wędrówkę do morza. Jego tarliska znajdują się w
głębinach Morza Sargassowego. Tarło odbywa się wczesną wiosną po upływie półtora roku od początku wędrówki; po
tarle wszystkie węgorze giną. Prawdopodobnie ikra swobodnie unosi się w wodzie. Przezroczyste, kształtem
przypominające liść wierzbowy larwy unoszone są przez Prąd Zatokowy (Golfstrom) na wschód. Najmłodsze, które
znaleziono, mierzyły 6 mm długości i unosiły się na głębokości 300 metrów. Mają one drobne, spiczaste zęby, którymi
mogą chwytać pokarm, W miarę upływu czasu stają się grubsze i dłuższe i coraz mniej przypominają liść wierzby. W
trzecim roku życia, przy długości około 7 cm jako węgorze szkliste docierają do europejskich wybrzeży. Mają teraz
stożkowate zęby. Już jako węgorze wstępujące posuwają się wzdłuż brzegu w górę, pod prąd rzek. Wędrują zazwyczaj
nocą. W tym czasie zaczynają się wybarwiać. Po pięciu latach życia wzrost samców ulega zahamowaniu. Trzymają się
one w pobliżu wybrzeża, w przyujściowych odcinkach rzek i słonawych wodach. W odróżnieniu od nich samice wędrują
daleko w górę rzek i cały czas rosną. Karłowate cykloidalne łuski tworzą się dopiero po kilku latach słodkowodnego
życia. U dojrzewających ryb grzbiet przybiera czarne za barwienie, zaś boki są srebrzystobiałe. Ryby te nazywają się
teraz węgorzami srebrzystymi. W końcu rozpoczynają długą, wynoszącą wiele tysięcy kilometrów wędrówkę do Morza
Sargassowego, w czasie której w ich organizmie (mięśniach, przewodzie pokarmowym) następują głębokie zmiany.
Odżywianie:
Larwy w stadium "wierzbowego liścia" odżywiają się planktonem. Węgorze wstępujące - larwami owadów, drobnymi
mięczakami, ślimakami i robakami. W zależności od rodzaju pobieranego pokarmu rozróżnia się węgorze wąskogłowe których pokarm stanowią robaki, drobne ryby i stawonogi, larwy owadów, małe mięczaki - oraz węgorze szerokogłowe
odżywiające się rakami i rybami.
Ryby i prawo - Węgorz europejski
Wymiar ochronny: do 40/45 cm *
Inne limity: 4 szt
Zgodnie z Regulaminem Amatorskiego Połowu Ryb PZW dobowy limit połowu (łącznie z sieją i linem)
Uwagi:
(*) na wodach PZW wymiar ochronny dla węgorza wynosi 45
cm, w wodach morskich obowiązuje wymiar 40 cm
Rada wędkarska
Wegorz jest głównie rybą nocną, najlepiej więc
bierze po zapadnięciu ciemności. Dobre warunki na
udane połowy są wiosną i latem. Zimną porę roku
węgorz spędza zagrzebany w mule dennym, a więc
nie żeruje.
Atlas ryb słodkowodnych | Wzdręga (krasnopiórka)
Wzdręga (Scardinius erythrophthalmus)
* Czerwone płetwy
* Chętnie przebywa przy powierzchni wody
* Samce podczas tarła z wysypką godową
Budowa zewnętrzna:
Ciało wygrzbiecone, ścieśnione w płaszczyznach bocznych. Krawędź brzucha, pomiędzy płetwami brzusznymi a
odbytową, w postaci kila. Początek nasady płetwy grzbietowej wyraźnie przesunięty do tyłu w stosunku do nasady płetw
brzusznych. Otwór gębowy wąski, skośnie skierowany ku górze. Oczy złociście lśniące (znak rozpoznawczy w stosunku
do bardzo podobnej płoci). Duże koliste łuski, 40-43 wzdłuż linii bocznej. W płetwach piersiowych po 16-17 promieni, w
grzbietowej 10-12, a płetwa odbytowa ma ich 12-14. Zęby gardłowe dwurzędowe, 3.5-5.3. Grzbiet i wierzchnia część
głowy zielonoszare do zielonobrązowych, boki jaśniejsze, o mosiężnym połysku. Strona brzuszna ubarwiona
srebrzyście. Płetwy brzuszne, odbytowa i grzbietowa pomarańczowe do krwistoczerwonych, u nasady w kolorze od
brązowawego do szarego. Długość 20-30 cm, maksymalnie 45 cm.
Występowanie:
Spokojne wody o mulistym podłożu, od Europy Zachodniej, przez Europę Środkową, północne Włochy i Bałkany, w
basenie Morza Czarnego i Kaspijskiego, aż po Ural i Jezioro Aralskie. W środkowych i południowych Włoszech, na
dalmatyńskim wybrzeżu i w centralnej Grecji występuje podgatunek Scardinius erythrophthalmus scardafa.
Tryb życia:
Ryba stadna, przebywająca zwykle pod powierzchnią wody wśród roślinności strefy przybrzeżnej. Tarło od kwietnia do
maja. Kleista ikra o średnicy 1,5 mm (100000-200000), składana jest na roślinności wodnej. Okres inkubacji trwa 3 do 10
dni.
Odżywianie:
Głównie pokarm roślinny; również małe organizmy zwierzęce.
Ciekawostki:
Inne, czasami całkowicie zapomniane nazwy wzdręgi to... czerwionka, krasnopióra, czerwonka oraz czerwona płotka.
Ryby i prawo - Wzdręga
Uwagi:
Rada stawikowa
Wzdręga to jedyna rodzima ryba, która żywi się
głównie glonami i roślinami wodnymi, zmniejszając
dzięki temu ich zagęszczenie w zamieszkiwanych
przez nią zbiornikach. W dużych stawikach
ogrodowych może być dzięki temu atrakcyjną i
godną polecenia alternatywą dla nader żarłocznego
i zbyt szybko rosnącego amura białego.
Szczególnie efektowna jest odmiana wzdręgi o
złotym ubarwieniu ciała.

Atlas ryb słodkowodnych | Jaź Karpiowate (Cyprinidae) Jaź

Transkrypt

Podobne dokumenty

Broszura: Wskazówki dotyczące rekreacyjnego połowu ryb w morzu

Artykuł Prof. Krystyny Skibniewskiej

À l`Ostendaise

Dobra praktyka w postępowaniu z żywymi rybami będącymi