The creation of the training contents during e

EduAkcja. Magazyn edukacji elektronicznej
nr 2 (6)/2013, str. 38–43
Tworzenie treści dydaktycznych w kształceniu e-learningowym
w aspekcie prawnym
Tomasz Prauzner
Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie
[email protected]
Streszczenie: W pracy przytoczone zostaną najistotniejsze informacje z zakresu odpowiedzialności prawnej, z jaką
musi być zapoznana każda osoba przygotowująca się do opracowania materiałów dydaktycznych zamieszczanych
na stronie platformy edukacyjnej. Odpowiedzialność prawna wynikająca z poszanowania autorskiego prawa osobistego oraz majątkowego jest obecnie jednym z kluczowych tematów rozważań w kręgach twórczych.
Słowa kluczowe: e-learning, prawo, kształcenie zdalne, dydaktyka
1. Wprowadzenie
Kształcenie w formie e-learningowej zdobywa coraz większą popularność oraz liczbę zwolenników, zarówno wśród kadry pedagogicznej, jak i uczestników takiego trybu kształcenia. Sama
technologia tworzenia kursów za pośrednictwem Internetu jest procesem doskonale znanym,
jednak nadal niewystarczająca jest świadomość co do uwarunkowań prawnych wykorzystania
wszelkich materiałów zamieszczanych na platformie e-learningowej. Praca ma za zadanie przybliżyć czytelnikowi szeroko ujętą problematykę poszanowania indywidualnej i zbiorowej twórczości. Należy na wstępie zaznaczyć, że temat ten jest rozległy i opracowanie szczegółowych
wniosków wymaga indywidualnej oceny problemu oraz znajomości prawa. Dlatego też temat
pracy ze względu na swoją złożoność został ograniczony jedynie do najistotniejszych obostrzeń
wykorzystania treści w opracowaniu materiałów dydaktycznych w kształceniu zdalnym.
2. Podstawowe założenia przyjęte w opracowaniu materiałów dydaktycznych
w kształceniu e-learningowym
E-learningowa forma kształcenia (inaczej rozumiana w szerszym zakresie jako kształcenie
na odległość) jest już praktyką, która funkcjonuje na wielu uczelniach. Popularność swoją
zawdzięcza przede wszystkim swojej uniwersalności dydaktycznej, polegającej na możliwości
chociażby wspierania metod tradycyjnych z wykorzystaniem Internetu. Zintegrowana metoda
kształcenia, łącząca tradycyjne metody nauki z aktywnościami prowadzonymi zdalnie przy
pomocy komputera, nosi nazwę blended learning. W tym przypadku stosunek poszczególnych
elementów dobiera się w zależności od treści kursu, potrzeb studentów i preferencji prowadzącego. Powszechne opinie o odkrywczej roli nauczania e-learningowego, które zrewolucjonizuje dotychczasowe metody tradycyjne zastępując je nowoczesnymi technologiami opartymi
na wykorzystaniu sieci Internet, nie do końca się potwierdziły (Prauzner, 2013). Dydaktycy,
wprowadzając ją w ramach własnej pracy, potwierdzili jej pozytywne, jak i negatywne aspekty.
Do najczęściej przytaczanych przyczyn wpływających na rezygnację z takiego kształcenia wymieniane są: brak czasu na uczestnictwo w zajęciach, brak kontroli nauczyciela, niska
motywacja, problemy techniczne, indywidualne style uczenia się (w domyśle – niepasujące do
charakteru zajęć), niedostateczny kontakt z nauczycielem i brak wsparcia, osamotnienie, ale też
Tomasz Prauzner, Tworzenie treści dydaktycznych w kształceniu e-learningowym w aspekcie...
– z punktu kognitywistycznego – środowisko uczenia się (rozumiane jako interfejs) niedostosowane do możliwości poznawczych uczestników kursu (Słomczyński, Sidor, 2012). Bardzo często
platforma edukacyjna służy nauczycielom jedynie do przechowywania materiałów dydaktycznych, które wykorzystywane są w ramach pracy. Od nauczania e-learningowego oczekuje się, że
treści dydaktyczne będą odpowiednio opracowane, a informacje powinny charakteryzować się
większą uniwersalnością. Przygotowanie poprawnie opracowanych kursów czy lekcji multimedialnych wymaga od prowadzącego ogromnej ilości pracy i poświęconego czasu. Oczywiście,
można uznać, że raz przygotowany materiał może służyć „na lata”, jednak doskonale wiemy, że
większość nauczycieli czy też wykładowców w związku z brakiem stabilności zawodowej nie ma
takiego komfortu pracy, który zapewniłby im pewność prowadzenia danych zajęć w kolejnych
latach pracy. Dlatego też propozycja tworzenia materiałów wspomagających jest odbierana
niechętnie i z dużą dozą nieufności (Prauzner, 2008). Powstaje więc podstawowe pytanie: jeśli
nauczyciel nie jest w stanie z racji braku wystarczającej wiedzy informatycznej przygotować na
własne potrzeby takich opracowań, to kto powinien zadbać o ich poprawny poziom merytoryczny? Być może zasługuje na zainteresowanie pomysł, aby Ministerstwo Edukacji Narodowej
(lub pochodny organ) w ramach swojej działalności nadzorującej oraz posiadanych środków
finansowych zlecił wykonanie takiego projektu odpowiednim instytucjom. W takim wypadku,
rola nauczyciela ponownie ograniczyła się do nauczania wspartego ogólnie dostępnymi, profesjonalnie przygotowanymi do tego celu materiałami. Temat ten wydaje się być na tyle interesujący, że z pewnością może stanowić materiał do dalszych i głębszych rozważań (Prauzner,
2012a). Analiza powszechnie dostępnych danych dotyczących nauczania zdalnego oraz oferty
edukacyjnej na naszym rynku wyraźnie wskazuje, że dobrze przygotowany materiał dydaktyczny, który może, a nawet powinien być wykorzystany w dydaktyce, jest obecnie domeną
pracy oraz działalności wyselekcjonowanych instytucji i firm edukacyjnych. Tworzenie takich
pomocy jest ich celem działalności gospodarczej lub też jest najczęściej efektem programów
w ramach funduszy europejskich, które wdrażane są przez uczelnie wyższe lub też pochodne
jednostki naukowe. Dlatego też dobrze przygotowane materiały, które mogą być wykorzystane
w nauczaniu e-learningowym, są obecnie niezwykle poszukiwanym towarem; towarem, którego
stworzenie wymaga nakładu dużych środków finansowych (Prauzner, 2011). Realna dostępność
materiałów dla nauczycieli kształcenia w zakresie szkół chociażby podstawowych czy średnich
staje się barierą, która skutecznie hamuje wzrost popularności kształcenia z wykorzystaniem
materiałów opartych na najnowszej technologii informacyjnej. Kolejnym problemem, z jakim
autor spotkał się w wyniku wieloletnich badań w tym zakresie, jest również fakt niedostatecznej
znajomości podstaw prawnych związanych z wykorzystaniem materiałów dydaktycznych ogólnodostępnych w Internecie. O ile prowadzone szkolenia najczęściej dotyczą samej technologii
oraz podstaw tworzenia materiałów dydaktycznych, o tyle w zbyt małym zakresie przedstawia
się informacje na temat prawnych aspektów nie tylko wykorzystania już dostępnych materiałów,
ale również zabezpieczenia prawnego interesów twórców takiego opracowania (Prauzner, 2009).
3. Obowiązujące obostrzenia prawne w zakresie wykorzystania informacji
w e-learningu
Przed przystąpieniem do analizy konkretnych aktów prawnych z zakresu ochrony praw wynikających z opracowania materiałów dydaktycznych, należy wspomnieć o odmiennej funkcji
uczestników takiego nauczania. Doskonałym przykładem może być tu platforma Moodle, która
zdobyła największą liczbę sympatyków. Powodów jest wiele, ale chyba najistotniejszym jest to,
iż jest ona oznaką nowoczesnej praktyki edukacyjnej, która niestety bardzo często nie odzwierciedla rzeczywistych działań w tym zakresie (Prauzner, 2006). Należy wspomnieć, że platforma
Moodle, mimo iż jest udostępniona bezpłatnie wszystkim zainteresowanym, musi być w praktyce
EduAkcja. Magazyn edukacji elektronicznej, nr 2 (6)/2013 , str. 39
Tomasz Prauzner, Tworzenie treści dydaktycznych w kształceniu e-learningowym w aspekcie...
zainstalowana na wybranym serwerze, a co się z tym wiąże, powstają problemy związane
z odpowiedzialnością za udostępnione dane. Moodle (ang. Modular Object-Oriented Dynamic
Learning Environment) to jedna z najbardziej popularnych, jeśli nie najpopularniejsza platforma
e-learningowa. Jest oprogramowaniem typu open-source, udostępnianym darmowo w ramach
publicznej licencji GNU GPL. Za wprowadzone rozwiązania technologiczne odpowiada najczęściej organ nadzorujący taką działalność, w obszarze oświaty jest to szkoła czy uczelnia, która
udostępniając taką platformę musi spełnić wymagania związane chociażby z zapewnieniem
poprawności działania systemu informatycznego oraz ochrony danych osobowych uczestników szkolenia. Z drugiej strony, umożliwiając dostęp do niej, afiliuje ją swoją nazwą, a więc
niejako ujawnia się jako organizator i promotor projektu. W ramach tych działań powinna
również zapoznać wszystkich uczestników z wymaganiami organizacyjnymi oraz poinformować o odpowiedzialności za zamieszczane informacje. Wszelkie działania w tym zakresie
powinny opierać się na już istniejących aktach prawnych obowiązujących w danym okresie
(Prauzner, 2010b). Takim podstawowym aktem prawnym obowiązującym w naszym kraju jest
Ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 1994 r.,
nr 24 poz. 83 ze zm.). Ustawa ta reguluje, co i w jakim zakresie jest uważane za podmiot
i przedmiot ochrony prawno autorskiej. Zgodnie z literą ustawy za twórczość uznaje się „każdy
przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci,
niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia” (art. 1 ust. 1). Za przejaw twórczości uznaje się każdą działalność twórczą, która stanowi samodzielny wkład pracy autora,
a efekt jego pracy został przez autora upubliczniony w jakiejkolwiek formie (Barta, Markiewicz, 2004). Przykładem mogą być chociażby prace naukowe opublikowane w ramach wydawnictw książkowych, publikacji w pracach zbiorowych itp. Inny zakres ochrony prawnej dotyczy
prawa majątkowego np. licencji. Więcej informacji na ten temat można standardowo uzyskać
w zakładce Licencje praktycznie w każdym języku, dlatego też zaznajomienie się z pojęciem
licencji nie stanowi dla użytkownika problemu. Najistotniejszą kwestią rozważań są natomiast
wszelkie prawa ochrony twórczości związane z zamieszczonymi materiałami dydaktycznymi.
Projekt kursu na każdej platformie kształcenia zdalnego wymaga opracowania materiałów,
których składowymi są: zdjęcia, wykresy, animacje, dźwięk i oczywiście tekst. Jeśli wykorzystywane są którekolwiek elementy kursu, których nie jesteśmy autorami, musimy liczyć się
z możliwością dokonania naruszenia autorskich praw osobistych, majątkowych lub zarówno
osobistych, jak i majątkowych. Sytuację tą warunkują indywidualne unormowania związane z
wykorzystanymi materiałami w danej sytuacji. Pod pojęciem prawa autorskiego, w myśl obowiązującego ustawodawstwa w Polsce rozumiemy prawo osobiste oraz prawo majątkowe. Zgodnie
z artykułem 16 prawa autorskiego „autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną czasie
i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więzi twórcy z autorem” (Dz. U. z 1994 r., nr 24 poz.
83 ze zm.). Tak więc prawo to nigdy nie wygasa i jest, z natury rzeczy, niezbywalne, nie można
się go zrzec ani przenieść na inną osobę. Kolejny artykuł, 17 UPAPP, definiuje autorskie prawa
majątkowe, jako: „twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu”.
Powodem wprowadzenia praw autorskich majątkowych było zabezpieczenie interesów twórców
oraz innych posiadaczy praw do utworów. Zasadą w prawie autorskim jest, że z utworu może
korzystać lub nim rozporządzać tylko osoba uprawniona. Osobą uprawnioną jest w pierwszej
kolejności posiadacz praw do utworu. Osoba taka (lub inny podmiot) może następnie udzielić
innym uprawnień do korzystania z utworu na mocy umowy licencyjnej lub umowy przekazującej majątkowe prawa do utworu. Dlatego tak istotne jest, z jakich źródeł są one pobierane
oraz czy autor wyraził zgodę na ich wykorzystanie. Jeśli autor nie wyraził zgody expressis verbis
– powinniśmy uzyskać zapewnienie, że autor nie będzie z tego tytułu dochodził jakichkolwiek
roszczeń z tytułu ochrony własnej twórczości. Jest to szczególnie ważne, aby w późniejszym
EduAkcja. Magazyn edukacji elektronicznej, nr 2 (6)/2013 , str. 40
Tomasz Prauzner, Tworzenie treści dydaktycznych w kształceniu e-learningowym w aspekcie...
okresie naszej pracy nad opracowaniem takiego kursu nie napotkać na przeszkody formalne.
Warto również być świadomym, że stworzony przez nas kurs, wykorzystujący nasze materiały,
również podlega ochronie, a my korzystamy z praw przysługujących twórcy projektu. Autorom
kursu przysługują prawa autorskie, co do zasady, z uwzględnieniem ustawowych wyłączeń.
Istotnym czynnikiem jest również to, czy wykonana praca przez nas powstała w ramach
potrzeb i na zaspokojenie działań dydaktycznych będących częścią umowy o pracę. Z analizy
treści umów, szczególnie związanych z pracą na uczelni wyższej, pracodawca wyraźnie wskazuje,
że wszelkie projekty powstałe w czasie trwania stosunku o pracę oraz które zostały afiliowane
pod nazwą instytucji przechodzą na pracodawcę na podstawie przeniesienia praw. Art. 12 prawa
autorskiego stanowi, że „pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania
obowiązków ze stosunków pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe
w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron”. Dodatkowe uprawnienia uczelni wyższej wynikają z art. 15 UPAPP, według którego „jeżeli w umowie o pracę nie
postanowiono inaczej, instytucji naukowej przysługuje pierwszeństwo opublikowania utworu
naukowego pracownika, który stworzył ten utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze
stosunku pracy” (Krok, 2006). Bardzo często tego typu zapis lub podobny jest przez nas przy
analizie umowy o pracę pomijany.
Należące do pracodawcy prawo pierwszeństwa opublikowania utworu naukowego pracownika wygasa, jeśli w ciągu sześciu miesięcy od dostarczenia utworu nie zawarł on z twórcą
umowy o wydanie utworu albo jeśli w okresie dwóch lat od daty przyjęcia utworu nie został
ten utwór przez pracodawcę opublikowany. Uczelnia może wystąpić przeciwko każdemu, kto
naruszył jej uprawnienie do pierwszeństwa opublikowania utworu naukowego pracownika (gdy
pracownik sam, bez zgody uczelni, przed upływem ustawowego terminu zawarł umowę o publikacje utworu) (Nowacka, 2009). Każdy autor może również udostępnić swoją pracę na zasadach
licencji Creative Commons (CC).
Licencje Creative Commons wykorzystują prawo autorskie, aby umożliwić przekazanie innym części praw przysługujących autorowi. Dzieła objęte licencjami CC nie trafiają
do domeny publicznej – prawa autorskie zachowuje twórca, który decyduje o warunkach
udostępniania własnych prac i zakresie ich ochrony. Licencje CC zostały opracowane
z myślą o wszelkiego rodzaju materiałach: stronach internetowych, muzyce, zdjęciach,
filmach, literaturze czy materiałach edukacyjnych i artykułach naukowych – przede
wszystkim tych rozprowadzanych przez Internet (Grodecka, 2008).
Licencje Creative Commons pozwalają twórcom utworów zachować własne prawa i jednocześnie dzielić się swoją twórczością z innymi. Zasada wszelkie prawa zastrzeżone zostaje zastąpiona zasadą pewne prawa zastrzeżone (Creative Commons Polska, n.d.).
Pierwszym krokiem, jaki autor korzystający z cudzej twórczości powinien przedsięwziąć
przed opracowaniem kursu e-learningowego, jest sprawdzenie rodzaju licencji, na jakiej
udostępniony został wykorzystywany przez niego materiał dydaktyczny, z którego zamierza
skorzystać. Wspomniane licencje CC umożliwiają wykorzystanie go w określonym zakresie. Jest
on określony przez samego autora, który często umieszcza w treści określone symbole graficzne,
najczęściej w formie przypisu lub indeksu dolnego (Rys.1).
Rysunek 1. Przykład oznaczenia graficznego jednej z licencji Creative Commons – nadanych przez autora praw
do wykorzystania utworu (źródło: Smart Education. (n.d.). Creative Commons, czyli „pewne prawa zastrzeżone”.
Pobrane 11 grudnia 2013, z: http://smarteducation.pl/blog/creative-commons-czyli-pewne-prawa-zastrzezone)
EduAkcja. Magazyn edukacji elektronicznej, nr 2 (6)/2013 , str. 41
Tomasz Prauzner, Tworzenie treści dydaktycznych w kształceniu e-learningowym w aspekcie...
Oznaczenia stosowane w licencjach Creative Commons służą do określenia warunków korzystania z utworu oraz utworów zależnych. Oznaczenie BY – tekst wolno kopiować, rozprowadzać oraz przedstawiać i wykonywać opracowane na jego podstawie utwory pod warunkiem,
że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru, NC – mówi o tym, że dopuszczalne jest
wyłącznie użycie niekomercyjne, wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać, wykonywać
objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie do
celów niekomercyjnych. Oznaczenie SA oznacza natomiast, że utwory zależne można rozprowadzać jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. Do zasobów,
które można udostępniać na licencjachi CC należą: pliki audio, wideo, teksty, zdjęcia i obrazy,
bazy danych oraz materiały interaktywne. Prawo autorskie nie obejmuje ochroną pomysłów
i idei, tematów badawczych, aktów normatywnych ani prostych informacji prasowych (Smart
Education, n.d.).
Zanim rozpocznie się poszukiwania potrzebnych do stworzenia szkolenia plików w płatnych
repozytoriach, warto zatem sprawdzić, czy potrzebne materiały nie są udostępniane bezpłatnie na licencjach CC. Uregulowania prawne, które obowiązują w organizacji kształcenia na
poziomie wyższym, zawarte są w Rozporządzeniu w sprawie kształcenia na odległość na studiach
wyższych z dnia 25 września 2007 roku. Akt reguluje warunki, jakie muszą być spełnione, aby
zajęcia dydaktyczne mogły być prowadzone z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na
odległość. Połączenie metod tradycyjnych i na odległość nadal stanowi wyjątek na polskich
uczelniach, jednak są uczelnie w Polsce, które aktywnie wprowadzają nową metodę nauczania
i wyraźnie pod tym kątem rozwijają swój profil pracy. Niedogodności techniczne związane są
głównie z brakiem wyposażenia technicznego lub niewystarczającą mocą obliczeniową. Jeśli
chodzi o organizację, to najczęstsze bariery wynikają z nieprzychylnego nastawienia kadry
zarządzającej daną placówką oświatową, która nie wspiera i nie daje przykładu do rozwoju
e-learningu. Oczywiście taka postawa ma swoje uzasadnienie, ale najczęściej związana jest
z brakiem zrozumienia i nowoczesnego podejścia do szkolnictwa (Prauzner, 2007).
4. Podsumowanie
Rozwój technologii informatycznej umożliwił powstanie nowoczesnych pomocy dydaktycznych oraz nowych form nauczania. Dotychczasowe metody kształcenia, doskonale znane czytelnikowi z literatury pedagogicznej, nabierają nowego wyrazu w aspekcie efektywności procesu
edukacyjnego. Nauczanie zdalne oparte na technologii informatycznej wymaga podjęcia
nowej inicjatywy w przygotowaniu bazy technologicznej oraz dostosowaniu do nich treści
w nowym układzie. Sposób ich prezentacji wymusza od dydaktyków poznanie nowych technologii informatycznych. Jak pokazuje powszechna praktyka, zadanie to nie jest proste i powstaje
wiele pytań co wartości dydaktycznej kształcenia e-learningowego. Efektywny system ochrony
utworu na podstawie autorskich praw majątkowych sprzyja niewątpliwie twórczości, lecz
przesadna ochrona szkodzi odbiorcom i może hamować rozwój intelektualny społeczeństwa,
ponieważ ustanowienie faktycznego monopolu nie przyczynia się do wspólnego dobra. Niewątpliwie należy dokonać wielu zmian, przede wszystkim w mentalności społeczeństwa, a do tego
nieodzowna jest rzetelna wiedza na temat poszanowania i respektowana praw autorskich.
Autor jest świadomy, iż przytoczone informacje nie stanowią dokładnej analizy poruszonego
problemu, a jedynie ograniczają się do pojęć ogólnych. Problem ochrony twórczości wymaga
głębszych dociekań opartych na przepisach prawa. Interpretacja obostrzeń wynikających
z omawianych praw dotyczących w szczególności opracowania i upowszechniania kursów
e-learningowych jest zagadnieniem skomplikowanym, gdyż nie jest to dzieło o jednolitym
charakterze. Osobnej interpretacji wymagają ograniczenia tych praw w odniesieniu do użytkownika kursu, jak i dotyczących zakresu ich użytkowania (dostępu do określonych zasobów)
oraz przetwarzania polegających na: kopiowaniu, drukowaniu, rozpowszechnianiu itp.
EduAkcja. Magazyn edukacji elektronicznej, nr 2 (6)/2013 , str. 42
Tomasz Prauzner, Tworzenie treści dydaktycznych w kształceniu e-learningowym w aspekcie...
5. Bibliografia
1. Barta, J. (red.). (2002). Nowicka, A., Markiewicz, R., Wojnicka, E., Wojciechowska, A., Traple, E., Preussner-Zamorska,
J., Grzeszczak, T., Czajkowska-Dąbrowska, M., Błeszyński, J., Późniak-Niedzielska, M., Kępiński, M., Grzybowski, S.,
System Prawa Prywatnego Tom 13. Prawo autorskie. Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa.
2. Barta, J., Czajkowska-Dąbrowska, M., Ćwiąkalski, Z., Markiewicz, R., Traple, E. (2001). Ustawa o prawie autorskim i
prawach pokrewnych: komentarz. Warszawa: Dom Wydawniczy ABC.
3. Barta, J., Markiewicz, R. (2004). Prawo autorskie i prawa pokrewne. Kraków: Kantor Wydawniczy Zakamycze.
4. Creative Commons Polska. (n.d.). Poznaj licencje Creative Commons. Pobrane 5 maja 2013, z: http://creativecommons.pl/poznaj-licencje-creative-commons/
5. Grodecka, K. (2008). Uwarunkowania prawne e-learningu. W: Wprowadzenie do e-learningu (s. 21–26). Kraków:
Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne AGH. Pobrane z: http://www.cel.agh.edu.pl/wp-content/uploads/2009/11/wprowadzenie_do_e-learningu.pdf
6. Krok, M. (2006). E-learning z perspektywy ochrony praw autorskich. W: M. Dąbrowski, M. Zając (red.), E-learning w
kształceniu akademickim (s. 15–21). Warszawa: Fundacja Promocji i Akredytacji Kierunków Ekonomicznych. Pobrane 22 marca 2014, z: http://www.e-edukacja.net/druga/e-edukacja_2.pdf
7. Nowacka, U. (2009). Uwarunkowania funkcjonowania prawa autorskiego w uczelniach wyższych. Prace naukowe
Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. S. Edukacja Techniczna i Informatyczna, 4.
8. Plebańska, M., Kopciał, P. (2013). Platforma e-learningowa jako narzędzie zarządzania wiedzą. E-mentor, 2(49). Pobrane 1 maja 2013, z: http://www.e-mentor.edu.pl/artykul/index/numer/49/id/1006
9. Prauzner, T. (2006). Wykorzystanie mediów elektronicznych w edukacji elektronicznej studentów. Technika – Informatyka – Edukacja, 6, 140–144.
10. Prauzner, T. (2007). Mass media w ujęciu pedagogicznym. Technika – Informatyka – Edukacja, 8, 108–112.
11. Prauzner, T. (2008). Aktywność komunikacyjna studentów i nauczyciela w kształceniu e-learning. Technika – Informatyka – Edukacja, 10, 160–164.
12. Prauzner, T. (2009). Prawo a bezprawie w Internecie. Prace naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. S.
Edukacja Techniczna i Informatyczna, 4.
13. Prauzner, T. (2010a). Applications of multimedia devices as teaching aids. Annales UMCS, Informatica, 10(1), 167–
175. Doi: 10.2478/v10065-010-0046-4
14. Prauzner, T. (2010b). Blended learning – nowa metoda nauczania. Prace naukowe Akademii im. Jana Długosza w
Częstochowie. S. Edukacja Techniczna i Informatyczna, 5.
15. Prauzner, T. (2011). LifeLong Learning – edukacja przez całe życie. Prace naukowe Akademii im. Jana Długosza w
Częstochowie. S. Edukacja Techniczna i Informatyczna, 6, 163–170. Pobrane z: http://www.pneti.ajd.czest.pl/docs/
tom6/art/tp_a.pdf
16. Prauzner, T. (2012a). ICT in educational practice. Edukacja Ustawiczna Dorosłych, 4(79), 130–139.
17. Prauzner, T. (2012b). Technologia informacyjna – wybrane problemy społeczne. Edukacja – Technika – Informatyka,
3(2), 39–43.
18. Prauzner, T. (2013). Information Technology in Contemporary Education – Individuals’ Researches. American Journal of Educational Research, 1(10), 430–435. Doi: 10.12691/education-1-10-4
19. Prawa autorskie, http://www.prawoautorskie.elk.pl/ (dostęp 05.05.2013).
20. Słomczyński, M., Sidor, D. (2012). Niepowodzenia edukacyjne w kształceniu zdalnym. E-mentor, 5(47). Pobrane 1
maja 2013, z: http://www.e-mentor.edu.pl/artykul/index/numer/47/id/970
21. Smart Education. (n.d.). Creative Commons, czyli „pewne prawa zastrzeżone”. Pobrane 11 grudnia 2013, z: http://
smarteducation.pl/blog/creative-commons-czyli-pewne-prawa-zastrzezone
22. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 1994 r., nr 24 poz. 83 ze zm.).
The creation of the training contents during e-learning teaching in the legal aspect
Summary
Keywords: e-learning, law, didactics, distance learning
In the paper, will be presented the most important information in the field of legal liability, with which must be
acquainted every person preparing for the development of teaching materials placed on the learning platform.
Liability ari sing out of personal respect for copyright and the property is now one of the key themes explored in
creative circles.
EduAkcja. Magazyn edukacji elektronicznej, nr 2 (6)/2013 , str. 43