Przewodnik dla badacza terenowego - Instytut Filozofii i Socjologii

Zakład Społeczeństwa Obywatelskiego
Instytutu Filozofii i Socjologii
Polskiej Akademii Nauk
Artur Kościański
[email protected]
Warszawa 00-330, ul. Nowy Świat 72
tel. 0-10xx-22- 6572852
Dokumentacja zbioru
LUDZIE INTERNETU
PRZESTRZEŃ WIRTUALNA JAKO
CZYNNIK ORGANIZUJACY STYLE ŻYCIA
Warszawa, kwiecień 2002
1/ Charakterystyka badania
a/ Opis
Obserwujemy, że w Polsce, tak jak niemal na całym świecie, szybko zwiększa się
dostępność komputerów osobistych oraz możliwości przyłączania ich do sieci
Internet. Wyrazistości nabierają różne formy kształtowania się motywacji (np. wymóg
posługiwania się komputerem w miejscu pracy czy “moda”) zarówno do posiadania
sprzętu komputerowego, jak i zdobywania umiejętności obsługi tej techniki. Również
możemy zaobserwować, iż zjawiskom tym towarzyszy powstanie nowego segmentu
polskiego społeczeństwa – zbiorowości, która dobrze przystosowuje się do nowego
środowiska techniczno-kulturowego. Pojawia się zatem potrzeba systematycznej
analizy tego stanu rzeczy.
Realizacja prezentowanego projektu pozwoli osiągnąć takie podstawowe cele jak: [1]
ustalenie wzorca (wzorców) postępowania w życiu codziennym internautów na
podstawie analizy jakościowej stylu życia; [2] opracowanie monografii społeczności
polskich internautów uwzględniającej zróżnicowanie stylów życia wedle koncepcji
możliwości i ograniczeń wyborów podejmowanych przez ludzi w życiu codziennym;
[3] określenie uwarunkowań strategii korzystania z zasobów i uczestnictwa w
społecznościach internetowych; [4] weryfikacja przyjętych w projekcie koncepcji
teoretycznych I narzędzi badawczych.
Podstawowa hipoteza tego projektu opiera się na założeniu, iż badani “ludzie
Internetu” (tzn. tacy użytkownicy, wśród których obserwuje się utrwalone sposoby
korzystania z zasobów i uczestnictwa w społecznościach internetowych) stanowią
zbiorowość, którą wedle koncepcji Elżbiety Neyman nazwać będziemy
„marginesowością społeczno-kulturową”. W związku z tym, deklarowany i
realizowany styl życia (wzorzec kulturowy) badanych, może cechować orientacja na
działanie, którego treścią będzie głęboka innowacja modelu życia codziennego
jednostek oraz całości społeczeństwa.
Zadaniem badania również będzie zweryfikowanie hipotezy, iż zbiorowość
internetowa posiada własności wzorcotwórcze dla szerszych kręgów społecznych.
Wiele wskazuje, że tworzone przez nią schematy postrzegania rzeczywistości,
ideały, wzorce postępowania mogą, w miarę jak Internet będzie się rozwijał i
upowszechniał, przenikać do reszty społeczeństwa, stając się częścią codziennej
rutyny. Dlatego, istniejąca dziś zbiorowość użytkowników Internetu – a szczególnie
zbiorowość jednostek, dla których stanowi on zasadę organizującą styl życia – jest
tak istotna społecznie.
Nawet jeśli polscy internauci stanowią marginesowość
częściową tzn. taką, która posiada wzorce kulturowe wspólne z resztą
społeczeństwa, to możliwe, że jej wzorcotwórczość będzie przejawiać silne
tendencje ekspansywne.
W projektowanym studium – zgodnie z koncepcją Andrzeja Sicińskiego – styl życia
rozumiany jest jako zespół zachowań, ich motywów oraz efektów, specyficznych dla
danej jednostki lub zbiorowości. Zachowania podlegające obserwacjom określane są
jako “rutynowe” w życiu jednostki czy zbiorowości; są powtarzalne, co do intencji,
przebiegu i okoliczności. W takim rozumieniu styl życia to świadome lub
nieuświadomione przyjmowanie strategii życiowej – “sposobu bycia w
społeczeństwie”. Innymi słowy, styl życia to całość, na którą składają się [1]
rozmaicie skonfigurowane działania i czynności, zróżnicowane, co do zakresu i
formy;
2
[2] motywacje złożone z celów, oczekiwań i znaczeń im nadawanych; [3] rzeczy,
stanowiące rezultat zachowań, którym również nadawane są określone znaczenia.
Rozwiązanie postawionych problemów badawczych, jak i osiągnięcie wyznaczonych
celów analizy będzie możliwe dzięki zastosowaniu metodologii badań nad stylami
życia, opartej o jakościowe techniki analizy socjologicznej, wypracowanej w
Zakładzie Badań nad Stylami Życia IFIS PAN. Oczekiwanymi rezultatami tak
pomyślanego badania będą: skonstruowanie klasyfikacji stylów życia polskich
internautów i określenie podstawowych cech zbiorowości użytkowników Internetu w
świetle koncepcji marginesowości społeczno-kulturowej.
Problematyka polskich badań użytkowania Internetu, dotyczy przede wszystkim cech
rynku usług internetowych. Można stwierdzić, że w Polsce występuje brak
właściwych badań socjologicznych, które koncentrowałyby się wokół poznawania
zależności pomiędzy użytkowaniem Internetu a szeroko rozumianymi strukturami
społecznymi czy kulturą. Poza wyjątkiem niezbyt precyzyjnych charakterystyk
demograficznych oraz badania opinii użytkowników Internetu, pogłębionych i
systematycznych analiz próżno szukać. Pozostaje jednak wiele pytań. Na przykład:
jak strategia udziału w zbiorowości określa szanse jednostki na udział w dystrybucji
nowych technik informacyjnych? Czy fakt, że jednostka korzysta z Internetu wpływa
na zmianę sposobu i stylu życia? Czy użytkowanie Internetu stanowi czynnik
tworzenia, a nawet podtrzymywania podziałów społecznych? W jakiej mierze
użytkowanie Internetu może stanowić „rekwizyt” przynależności do pewnej kategorii
społecznej? Czy, na przykład, użytkowanie Internetu sprzyja osiąganiu awansu
społecznego, zwiększając możliwości codziennych wyborów w ramach stylu życia?
Jaką wizję społeczeństwa, swojego w nim miejsca mają użytkownicy Internetu? W
jakich obszarach życia zbiorowego uczestniczą internauci, a w jakich nie? Czy
powstaje nowy styl kultury zdeterminowanej możliwościami kontaktu za
pośrednictwem Internetu? Kwestie te stanowią poważny obszar eksploracji nie tylko
dla socjologii struktur społecznych, lecz również dla antropologii kulturowej czy dla
socjologii kultury.
2/ Kryteria i instrukcja doboru jednostek do badania stylu życia
a/ Zasady ogólne
Badanie ma charakter jakościowy tzn. chodzi w nim o pogłębioną, wszechstronną
analizę ograniczonej liczby przypadków, ilustrujących różne typy stylów życia
występujących wśród aktywnych użytkowników Internetu w Polsce.
Badania zrealizowane będą w sześciu miastach Polski:
- Gdańsku,
- Lublinie,
- Białymstoku,
- Rzeszowie,
- Warszawie,
- Wrocławiu.
W każdej z tych miejscowości badaniem należy objąć 3-5 osób /łącznie 30
wywiadów/. Zależy nam na jak największym zróżnicowaniu badanych internautów.
3
Przez aktywnego internautę rozumiemy tutaj osobę, która korzysta z możliwości
użytkowania zasobów Internetu i/lub uczestnictwa w społecznościach internetowych,
przy czym sposób korzystania z tych możliwości jest określony: zorientowany na
różne aktywne formy działania. Działania badanych internautów mogą stanowić cel
sam w sobie, bądź mogą prowadzić do osiągnięcia konkretnych celów np.
podtrzymywania obecnego statusu ekonomicznego lub jego zmiany. Każdy z
badających powinien uwzględnić w swoim wyborze przedstawiony niżej zestaw
kryteriów, jakie ma spełniać badany internauta.
Przy doborze badanych należy uwzględnić: 1/ kryteria obiektywne oraz 2/ kryteria
wartościujące styl życia.
Kryteria obiektywne:
- Wszyscy badani powinni korzystać z Internetu codziennie przez przynajmniej 2
godziny,
- 3/5 rozmówców powinny korzystać z Internetu przede wszystkim w swoim domu
/tj. 70% wszystkich internetowych sesji, prowadzonych przez tę część badanych,
musi być dokonane z komputera domowego/
- 2/3 badanych powinny przede wszystkim korzystać z usług komunikacyjnych np.
BBS, IRC, Chat itp. /tj. osoby w tej grupie powinny poświęcać na korzystanie z
takich usług ok. 70% czasu przeznaczonego na wszystkie sesje internetowe/
- ponad 1/3 badanych powinny stanowić kobiety /blisko 2/3 mężczyźni/,
- 2/3 badanych osób powinny być w wieku między 18 a 35 rokiem życia,
- przynajmniej 1/3 powinna zamieszkiwać dzielnice przedmiejskie,
Kryteria wartościujące styl życia /kryteria, wedle których informator wytypuje
respondenta/:
- styl życia przeciętny, typowy, nie odbiegający od innych stylów życia
występujących wśród internautów,
- styl życia najbardziej odbiegający od przeciętnego i typowego w sposób
pozytywny /godny naśladowania, pożądany/.
- styl życia najbardziej odbiegający od przeciętnego i typowego w sposób
negatywny /godny potępienia/.
b/ Procedura
Poszukując osób, z którymi będą przeprowadzane wywiady należy korzystać ze
wskazań informatorów, którzy na podstawie kryteriów wartościujących, pomogą nam
znaleźć odpowiedniego respondenta. Informatorami są zazwyczaj sami badani lub
osoby z ich najbliższego otoczenia. Kontaktów z informatorami należy szukać w
miejscach, gdzie znajdują się komputery internetowe – np. biura, kawiarnie
internetowe, biblioteki, uczelnie, instytuty naukowe, siedziby przedsiębiorstw
internetowych. Informatorów można poszukiwać wśród osób odwiedzających giełdy
komputerowe lub sprzedawców tam pracujących. Wskazane jest również
wykorzystanie /w miarę możliwości badacza/ informacji znajdujących się w Internecie
/na stronach WWW itp./ oraz informacji z prasy informatycznej /anonse i ogłoszenia o
fan-klubach , spotkaniach internautów etc./.
Ważne jest, by informatorzy nie tylko podali, do którego z typów stylu życia zaliczają
jednostkę /zob. kryteria wartościujące styl życia/, ale prosimy również o uzasadnienie
ich wyboru /dokładny zapis wypowiedzi lub nagranie magnetofonowe/. Uzyskane od
informatorów wskazania pozwolą wytypować właściwe jednostki badawcze.
4
Prowadzącym rozmowy z informatorami proponujemy przyjęcie następującej
formuły:„Zbieramy materiały do książki pt. ’Ludzie Internetu, jak żyją polscy
internauci’. Czy zechciał/a/by P. wskazać nam osoby które zdaniem P. koniecznie
należy spotkać, poznać, odwiedzić, żeby wiernie, rzetelnie i prawdziwie oddać obraz
[a] najbardziej charakterystycznego, typowego, przeciętnego sposobu życia
internauty; [b] nietypowego, lecz godnego naśladownictwa; [c] nietypowego,
negatywnego, godnego potępienia, wzbudzającego współczucie. /Dlaczego?/`
W tej rozmowie staramy się również zdobyć jak największą liczbę informacji
metryczkowych /zob. metryczka/. Każdy badacz terenowy powinien sporządzić listę
rozmówców /informatorów i badanych/ oraz powinien sporządzić sprawozdanie z
przebiegu rekrutacji rozmówców.
3/ Karta rozmówcy
Karta rozmówcy jest ważną częścią zestawu narzędzi badawczych /obok
„scenariusza rozmowy”/. Jej celem jest dostarczenie porównywalnego materiału
badawczego. Karta jest istotna jako źródło wiedzy o życiu badanego.
Wypełnianie karty powinno wyprzedzać właściwy wywiad. Karta wypełniona po
wywiadzie może być niekompletna /przede wszystkim z powodu zmęczenia stron
biorących udział w wywiadzie/.
Kartę powinno się wypełnić czytelnie. Instrukcje dla osoby wypełniającej, jak i
odpowiedzi, których nie należy odczytywać, zaznaczono kursywą /dotyczy to również
„scenariusza rozmowy”/.
4/ Dyspozycje do wywiadów
Podczas realizacji wywiadu istotne jest, by badacz współtworzył rozmowę z
badanym, a w zasadzie pozwolił badanemu być jej autorem. Chodzi mianowicie o to,
aby możliwie głęboko i w jak najszerszym kontekście dowiedzieć się, jak i dlaczego
coś się wydarza lub wydarzyło, w życiu badanego, szczególnie ze względu na
dokonane przez niego wybory. Chcemy dowiedzieć się, w jaki sposób badany odnosi
dokonane przez siebie wybory do wyznawanych wartości.
Rozmowy z badanymi nie powinny być prowadzone w obecności osób trzecich, a
także w miejscach, gdzie taka rozmowa byłaby często przerywana lub w inny sposób
zakłócana. Badacz nie powinien ingerować w tok wypowiedzi badanego. Nie
oznacza to, że nie należy naprowadzać badanego, jeśli rozmowa schodzi na tematy
znacząco odbiegające od wątków nas interesujących, bądź gdy chcemy pewne wątki
pogłębić. Należy stworzyć atmosferę, w której badany będzie mógł opowiadać o
sprawach osobistych - atmosferę, w której możliwa będzie daleko posunięta
personalizacja opowieści. O wartości, ideały i zasady postępowania nie należy pytać
wprost. Ważne jest również, by badacz nie sugerował odpowiedzi na postawiony
problem oraz „nie ucinał” wypowiedzi badanego, wyprzedzając kolejne pytanie.
Badacz musi być niezwykle ostrożny, żeby nie narzucać swojej siatki pojęciowej
osobie badanej, - swojego języka. Może to, stanowić poważne źródło tendencyjności
wyników badania.
Rozmowa prowadzona przez badacza jest stricte sytuacją badawczą, której istotą
jest dostarczenie rzetelnych danych na temat określonego fragmentu rzeczywistości
społecznej. W tej rozmowie badany stanowi źródło informacji o wybranych wątkach
5
realizowanego przez siebie stylu życia. Każdy poruszony w wywiadzie wątek stylu
życia powinien uwzględniać: 1/ kontinuum czasowe /jak było? jak jest? I jak będzie?/;
2/ kontekst społeczny zachowań badanego /jak zachowują się najbliżsi? jak
zachowują się inni, podobni do badanego? jak zachowują się inni, niepodobni do
badanego - osoby spoza jego społecznego świata?/; 3/ obszar wartościowania
świata badanej jednostki /co jest traktowane instrumentalnie? a co jest traktowane
autotelicznie?/.
Scenariusz rozmowy zawiera wątki, które są konieczne dla rekonstrukcji stylu życia.
Każdy z wątków wprowadzony jest krótką charakterystyką
poruszanego w
wywiadzie problemu /tekst wprowadzony słowem „problem”/. Badacz otwierając
kolejne sekwencje rozmowy powinien wykorzystać proponowaną „formułę
otwierającą” /tekst wprowadzony słowem ‘badacz”/. Badacz może wykorzystać
pytania pomocnicze.
Każdą rozmowę należy nagrać na taśmę magnetofonową. Następnie każdy wywiad
należy bardzo dokładnie przepisać. Najlepiej, kiedy zrobi to osoba prowadząca
rozmowę. Obowiązuje zapis komputerowy.
Badacz po zrealizowaniu wywiadu sporządza opis sytuacji badawczej. Opis ten
powinien uwzględniać [1] opis miejsca /gdzie odbyła się rozmowa; jak wyglądało
wnętrze, w którym wywiad został przeprowadzony; czy były tam jakieś szczególnie
eksponowane elementy?/ [2] opis kontaktu z badanym /jaka była atmosfera
rozmowy; czy udzielający wywiadu był nim zainteresowany; czy badany próbował
wycofać się w trakcie badania; czy rozmówca wskazywał inną, bardziej kompetentną
osobę, która mogłaby udzielić odpowiedzi; czy badany był przygotowany do
rozmowy; czy sam stawiał dodatkowe pytania i na nie odpowiadał; czy w rozmowie
wystąpiły problemy drażliwe dla badanego; czy były pytania niezrozumiałe; czy w
trakcie rozmowy badany konsultował się z innymi osobami – z kim i jak często?/.
ZAKRES REALIZACJI PRÓBKI
Nie licząc trzech wywiadów pilotażowych (niespisanych z taśm) udało się
zrealizować 35 wywiadów w dwóch fazach (oznaczonych w kodach przypadków jako
faza „i” oraz „ii”; arabską cyfrą w kolejności chronologicznej ich realizacji oznaczono
numery wywiadów). 25 mężczyzn (kod 2) i 10 kobiet (kod 1). Nasze zainteresowania
koncentrowały się na indywiduach. Nie badano rodzin, ale świadectwa o sytuacjach
wyborów, dla tego też nasze wywiady prowadzono z pojedynczymi rozmówcami.
Plon prac terenowych objął 1239 stron standaryzowanego maszynopisu. łącznie
około 72 godzin wywiadów.
Spośród 35 rozmówców najliczniejsza była grupa osób urodzonych w latach
1970-1979 – 22; 5 osób to roczniki pomiędzy 1960-1969; także – 5, to ludzie
urodzeni w latach 1980-82; zaś trzech badanych urodzonych było w latach 1951-56.
W 29 przypadkach mieliśmy do czynienia z osobami, które uzyskały dyplomy uczelni
wyższych (w tym 4 – b [kod oznaczający bezstylowe nie nastawione na rezultat
użytkowanie Internetu], 13 – u [kod identyfikujący postawę utylitarną], 9 – w [kod
przypisany postawie walidacyjnej]); 8 osób uzyskało wykształcenie średnie (2 – b, 2
– u, 4 – w); natomiast jedna (dorosła) osoba ukończyła szkołę podstawową. Wśród
badanych 6 osób pochodziło z rodzin inteligencji technicznej tj. inżynierskich,
pracowników akademickich dziedzin ścisłych (1 – b, 1- u, 4 – w); 10 osób pochodziło
z rodzin inteligencji pracującej (2 – b, 5 – u, 3- w); tradycyjnie rozumianych rodzin
inteligenckich 4 (2 –u, 2 – w); 3 osoby z rodzin prywatnych przedsiębiorców (1 –b, 2
–u); 5 osób z rodzin robotniczych (1 – b 2 – u, 2 – w); jedna osoba pochodziła z
rodziny zawodowego żołnierza (1 – w); w przypadku 6 osób nie udało się określić, z
jakich rodzin pochodziły (1 –b, 3 – u, 2 – w).
Wśród wyróżnionych w badaniu kategorii rozmówców 6 wywiadów
przeprowadzono z osobami których działania związane z użytkowaniem Internetu nie
były zorientowane na rezultat. Charakteryzowała ich swoista bezstylowość
użytkowania związana z brakiem bądź postawy walidacyjnej, bądź utylitarnej wobec
Internetu. W tej grupie znaleźli się: dziennikarz (i/9/2/b), student-fizyk (i/12/1/b),
technik-kontroler budowlany (i/14/2/b), dziennikarz (1/16/1/b), audytor-kontroler
finansowy (ii/4/2/b), pracownik administracyjny (ii/6/1/b).
Kolejną kategorię badanych stanowią użytkownicy, którzy w wyraźny sposób
manifestują swą postawę utylitarną wobec Internetu. Przede wszystkim, a wręcz
wyłącznie użytkują medium jako narzędzie ułatwiające codzienne czynności. Nie
wiążą z Internetem, żadnych wartości kulturowych. Zbadano 15 osób: kartograf
(i/3/2/u), doktorant-biolog (i/4/2/u), informatyk (i/9/2/u), student-księgarz (i/11/1/u),
nauczyciel (i/13/1/u), tłumacz (i/15/2/u), doktorant-informatyk (ii/15/2/u), informatyk
(ii/1/2/u), informatyk (ii/2/2/u), specjalista TV (ii/3/2/u), menadżer (ii/5/2/u), studentfizyk (ii/9/2/u), doktorant-filmoznawca (ii/11/2/u), urzędnik państwowy (ii10/2/u),
doktorant-dziennikarz (ii/14/1/u).
Ostatnią kategorie tworzą osoby wiążącą z internetowym uczestnictwem jakieś
kulturowe wartości bądź to traktują Internet jako wartość sama dla siebie, albo ze
względu na jakieś wartości wyznawane w życiu codziennym Internet stał się subwartością. Zbadano w tej kategorii 14 osób włączając: plastyka (i/1/1/w), informatyka
(i/2/2/w), menadżera w biurze podróży (i/5/2/w), magazyniera (i/6/2/w), rencistę
(i/7/2/w), konserwatora zabytków (i/10/1/w), studenta-historyka (i/17/2/w), studenta
(nie ustalono dokładnie, ale chodziło o kierunek humanistyczny) (i/18/2/w),
współwłaściciela kawiarenki internetowej (i/18/2/w), pracownika administracyjnego
(i/20/1/w), handlowca (ii/7/2/w), doktoranta-historyka techniki (ii/8/2/w), informatyka
(ii/13/2/w), tłumacza (ii/12/1/w).
Wszyscy badani internauci posługują się Internetem w swojej pracy, lub używają
go do gromadzenia informacji potrzebnych do zdobywania wykształcenia. Badani
również posługują się pocztą elektroniczną, jak i innymi usługami zdalnymi. Wszyscy
badani przynajmniej raz zetknęli się z usługa „chat”, wszyscy należą do jakiejś
internetowej grupy. Najwyższa częstość tygodniowa użytkowania Internetu wyniosła
ok. 80 godzin zaś najniższa około 10. Osiem osób można określić mianem
awangardy internetowej, ponieważ korzystają z Internetu od jego początków tj. od
około 10 lat. Pozostali badani użytkują Internet mniej niż 10 lat, ale nie mniej niż
jeden pełny rok. Wszyscy badani korzystają z Internetu w pracy lub na uczelni oraz
we własnym domu. Większość badanych ma dostęp do stałego łącza.
Badanie zrealizowano w Warszawie, Białymstoku, Gdańsku, Wrocławiu, Zielonej
Górze, Krakowie, Jeleniej Górze,. Większość z badanych to mieszkańcy miast
(dzielnice centralne 14 osób, sąsiadujące z centrum 9). Przedmieścia i miejscowości
przedmiejskie zamieszkiwało odpowiednio 8 i 3 badanych. Jedna osoba była
mieszkańcem wsi. Zdecydowaną większość badanych stanowią osoby tworzące
jedno lub dwu osobowe gospodarstwa domowe 16 osób, trzyosobowe 10, cztero
osobowe 8 i pięcioosobowe jedna osoba.
6
KARTA ROZMÓWCY
kartę wypełnia osoba prowadząca wywiad
Imię i nazwisko osoby prowadzącej wywiad
Data i miejsce realizacji wywiadu
Identyfikator rozmówcy
/inicjały lub pseudonim/
Numer respondenta
Tu zapisać charakterystykę badanego podaną przez informatora
odczytać pytania i dokładnie zapisać wypowiedź respondenta
Zaznaczyć – nie odczytywać
K1/ Płeć respondenta
1/ kobieta
2/ mężczyzna
K2/ W którym roku się P. urodził/a?
1
9
I
K3/ Czy korzysta P. z...
W swoim
domu
W domu
przyjaciół
W
Inna
Nie
szkole/ucz odpowiedź korzystam
elni/pracy /jaka?/
A/ Telefonu tradycyjnego
1
2
B/ Telefonu komórkowego
1
2
3
4
5
C/ Automatycznej sekretarki
1
2
3
4
5
D/ Faksu
1
2
3
4
5
E/ Radia
1
2
3
4
5
F/ Telewizora
1
2
3
4
5
G/ Magnetowidu
1
2
3
4
5
H/ Konsoli do gier video
1
2
3
4
5
I/ Komputera
1
2
3
4
J/ Komputera przyłączonego
do Internetu
1
2
3
4
A gdzie korzysta P. z...
K4/ Od jak dawna jest P. użytkownikiem
Internetu?
K5/ Ile czasu, w ciągu tygodnia, poświęca P.
na korzystanie z Internetu i gdzie?
K7/ W jakich celach korzysta P. z Internetu?
II
K8/ Z ilu osób łącznie składa się P.
gospodarstwo domowe?
K9/ Kim dla P. są te osoby?
1/ respondent
2/ ..................
3/ ..................
4/ ..................
5/ ..................
`
K10/ Czy zamieszkuje P. w
1/ centrum miasta
2/ dzielnicy przedmiejskiej
3/ dzielnicy bezpośrednio sąsiadującej z centrum
4/ miejscowości podmiejskiej należącej do granic administracyjnych miasta
5/ wsi blisko miasta
6/ inna odpowiedz, jaka..............................................
Sporządzić po realizacji wywiadu
Opis sytuacji badawczej
W razie potrzeby kontynuować na dodatkowej karcie
III
SCENARIUSZ ROZMOWY
Wyłącznie dla osoby realizującej wywiad
1
WPROWADZENIE
BADACZ:
Już dziś nowoczesna technika zdaje się organizować nasze codzienne życie. Często wokół
tego faktu narasta wiele mitów, które często stają się źródłem stereotypów. Coraz częściej
przez pryzmat nowej techniki, zwłaszcza Internetu i wirtualnego świata, jaki powstał na jego
podstawie, tworzony jest obraz człowieka - niewolnika własnych narzędzi. Chcielibyśmy
dowiedzieć się, jak naprawdę żyją internauci? Jak dalece ich życie różni się od życia innych
nie posiadających kontaktu ze społecznością internetową i Internetem? Jakie są ich
indywidualne biografie, jakim wartościom hołdują, jak wyobrażają sobie przyszłość?
Chcielibyśmy dowiedzieć się, co zmienił w ich życiu Internet?
*
*
*
UWAGA!
Przede wszystkim interesuje nas, jak wygląda życie badanego na tle jego uczestnictwa i
zaangażowania w społeczności internetowej. Chcemy dowiedzieć się, jak badany „stawał
się” internautą, jakie – związane z tym – życiowe wybory dokonywał, z czego rezygnował, a
co brał z „życiowej oferty”? Interesuje nas, jak badany spostrzega i rozumie zachodzące w
jego życiu zmiany i sytuacje. Istotne jest to, w jaki sposób badany widzi siebie na tle innych
ludzi i jak spostrzega zmiany swego życia w czasie.
Ponadto, chcielibyśmy uchwycić problem substytutywności Internetu wobec różnych sfer
życia badanego tj. biorąc pod uwagę możliwie najszerszą perspektywę życia internauty,
chcemy wyodrębnić te rodzaje aktywności badanego, które w świecie rzeczywistym nie są
realizowane bądź ich pełna realizacja jest dla badanego niemożliwa, a które zostały
przeniesione do Internetu i tam są w pełni praktykowane.
*
Problemy i pytania pomocnicze, napisane pogrubionym drukiem, należy postawić w trakcie
prowadzonej rozmowy.
2
HISTORIA ŻYCIA
PROBLEM:
W historii życia chcielibyśmy poznać, w jakie zasoby społeczne, kulturowe i materialne
wyposażony został badany przez swoich rodziców (opiekunów i/lub krewnych). Interesuje
nas to, gdzie i jak badany lokuje (i rozumie) istotne dla swojego życia wydarzenia? Jakie
miejsce w życiu badanego zajmował/zajmuje Internet, tzn. czy badany lokuje pierwszy
kontakt z Internetem jako wydarzenie znaczące dla jego życia?
Interesuje nas, czy badany przywykł do „klimatu domu rodzinnego”, tzn. czy kontynuuje
wartości, moralność czy inne zasady (ideały) wyniesione z domu; czy pomnaża szeroko
rozumiany kapitał kulturowy, czy zrywa z nim, poszukując alternatywy – jakiej i gdzie jej
poszukuje; czy np. jest nią społeczność internetowa?
Interesuje nas również moment, kiedy respondent stał się członkiem (uczestnikiem)
zbiorowości (społeczności) internetowej i jakie ma to znaczenie dla badanego. Kiedy miał
miejsce pierwszy kontakt respondenta i jego rodziny z Internetem tj. jakie towarzyszyły mu
emocje, jaka wówczas była sytuacja ekonomiczna rodziny, kto poinformował
rodzinę/respondenta o Internecie, gdzie nastąpił pierwszy kontakt z Internetem? W jakiej
mierze do pierwszego kontaktu respondenta z Internetem [komputerem] przyczyniło się
środowisko szkoły, uczelni czy miejsca pracy?
BADACZ:
Często możemy się spotkać z opinią, że dom rodzinny, jego atmosfera, sytuacja
bytowa ma później wpływ na całe dorosłe życie. Proszę powiedzieć, jak było w P.
przypadku. Proszę opowiedzieć historie swojego życia. Proszę również powiedzieć
jakie miejsce w P. życiu zajmował/zajmuje Internet?
PYTANIA POMOCMICZE:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Jak wspomina P. swój rodzinny dom?
Czy dom różnił się od domów P. rówieśników?
Kto był głową rodziny?
Czy P. rodzina cieszyła się poważaniem wśród sąsiadów?
Czy może P. określić moment wzięcia odpowiedzialności za swoje życie? Jakich wyborów
musiał/a P. dokonać?
Proszę powiedzieć, jakie było najważniejsze wydarzenie w P. dzieciństwie?
Kiedy nastąpił P. pierwszy kontakt z komputerem i Internetem; co wówczas wydarzyło się w P.
rodzinie?
Kim byli P. rodzice, kiedy P. miał/a lat14?
Czy P. rodzice używali kiedykolwiek w swoim życiu komputera?
Czy coś się w P. życiu zmieniło, odkąd stał/a się P. internautą?
3
JAKOŚĆ ŻYCIA
PROBLEM:
Interesuje nas, w jaki sposób badany spostrzega, rozumie i wartościuje swoje życie i czy na
ten subiektywny obraz ma/miał wpływ kontakt z Internetem. Czy według respondenta jego
obecna sytuacja życiowa jest satysfakcjonująca? Co zmieniłby w swoim życiu? Czy Internet
odegrał jakąś rolę w ukształtowaniu zastanej sytuacji życiowej badanego tj. czy zmienił, a
może obecnie zmienia jakieś elementy życia respondenta; co zmienia, a czego nigdy nie
zmieni; czy są to zmiany pozytywne czy negatywne? Czy respondent uważa, że Internet
sprzyja jego osobistemu rozwojowi; czy respondent ma poczucie oddalenia się pod
względem jakości życia od innych: rodziny, znajomych, przyjaciół, innych grup/warstw
społecznych? Jak respondent ocenia swoje życie przed wejściem w społeczność Internetu?.
Interesuje nas, jak badany ocenia swój własny komfort życia oraz jak rozumie komfort życia
w sensie ogólnym? Jakim repertuarem życiowych ułatwień dysponuje on sam, a jakim inni z
jego otoczenia? Czy według badanego istnieją granice w polepszaniu życia?
BADACZ:
Współcześni ludzie często narzekają na własny los. Sytuacja taka niekiedy jest
wynikiem ubóstwa, braku pracy, lenistwa czy ograniczonych możliwości polepszania
własnego życia. O Internecie krąży wśród ludzi wiele mitów, wedle których jest on
„nowym Eldorado”. Jak P. ocenia swoje życiowe powodzenie – komfort życia? Jaką
rolę odegrał w P. życiu Internet? Co wedle P. powinno składać się na „dobre życie”?
PYTANIA POMOCNICZE:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Co dla P. znaczy szczęśliwe życie?
Czy osiąga P. ten ideał?
Czy zmienił/a/by P. coś w swoim życiu; co?
Co czyni P. życie łatwiejszym?
W jaki sposób w P. życiu pomaga Internet?
Czy w P. najbliższym otoczeniu żyją osoby, którym wiedzie się gorzej niż P, a może
są tacy, którym wiedzie się lepiej? Proszę o tym opowiedzieć.
Jak zdaniem P. wiedzie się w życiu internautom?
Na czym może polegać rola Internetu w ułatwianiu ludziom życia, na co mogą liczyć
inni ludzie, z jakich ułatwień internetowych P. korzysta?
Jakie koszty życiowe ponoszą internauci; jak to wygląda w P. przypadku?
Który z etapów swojego życia uważa P. za najbardziej udany?
4
RYTM ŻYCIA
PROBLEM:
W tej części wywiadu przede wszystkim interesują nas, sposoby zagospodarowania
definiowania i wartościowania czasu, jakim dysponuje badany. Interesuje nas zarówno czas
w wymiarze indywidualnym, jak i w wymiarze społecznym tzn. czas, w którym respondent
staje się elementem szerszej zbiorowości (czas, jakim dysponuje zbiorowość, w której
badany uczestniczy). Istotnym wątkiem tej części jest uwydatnienie dynamiki życia w obu
wymiarach na tle użytkowania Internetu. Interesuje nas, uchwycenie zmiany w „budżecie
czasowym”, jaka potencjalnie mogła zajść po wejściu badanego w zbiorowość internetową,
jak respondent dzielił swój czas przed zetknięciem się z Internetem i później, kiedy stał się
jego aktywnym użytkownikiem? Jak różnicują się postawy badanego wobec przeszłości,
teraźniejszości i przyszłości; w jakim stopniu te postawy wynikają z jego obecnej sytuacji
życiowej, a w jakim stanowią rezultat wpływu domu rodzinnego. Interesują nas, sposoby
dzielenia, wartościowania, co stanowi dla badanego pojęcie czasu wolnego, jaki stosuje
podział na pory dnia tj. co znaczy dla badanego rano, wieczór, noc czy późna noc. Co
znaczy, że coś dzieje się długo, a co krótko? Jak respondent definiuje i dzieli czas
przeznaczony dla siebie samego, rodziny, krewnych, przyjaciół, pracę; jakie miejsce zajmuje
w tym Internet, czy zabiera czas na dane aktywności - jakie?
BADACZ:
Słyszy się często, ze osoby użytkujące komputery mają coraz więcej wolnego czasu,
z drugiej zaś strony o komputerach mówi się, że są to największe „pożeracze czasu”.
Chcielibyśmy dowiedzieć się, jak P. gospodaruje swoim czasem. Co zabiera P.
najwięcej czasu – jakie sytuacje, czynności? Proszę opowiedzieć, jak wygląda P.
zwykły dzień.
PYTANIA POMOCNICZE:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Co zajmuje P. najwięcej czasu wciągu dnia?
Ile czasu poświęca P. dla domu?
A jak to jest w przypadku P. znajomych, rodziny czy ludzi podobnych do P.?
Na co P. brakuje czasu?
Jak wedle P. powinien wyglądać idealnie zaplanowany dzień?
Czy ma P. wpływ na funkcjonowanie domowników?
Jak P. zwykle spędza soboty i niedziele?
Jak spędził/a/by P. tydzień całkowicie wolny od codziennych zajęć?
Czy zdarza się, że w czasie wolnym nadrabia P. zaległości?
Jak i gdzie najchętniej spędza P. urlopy?
Czy na wakacje wyjeżdża P sam/a czy z przyjaciółmi i/lub rodziną?
5
PRACA I KONSUMPCJA
PROBLEM:
Interesuje nas tutaj stosunek badanych do pracy. Jakie miejsce w hierarchii wartości ona
zajmuje? Czy respondent traktuje ją jako środek do osiągania ekonomicznych korzyści czy
może traktuje ją autotelicznie jako źródło gratyfikacji emocjonalnych? Chcemy poznać, jakie
wyobrażenia ma badany wobec ideału pracy, jakie są jego aspiracje z tym związane oraz
jakie są szanse ich realizacji? Jaką Internet odgrywa (może odegrać) w tym rolę? Jaki miała
dotychczas przebieg kariera zawodowa respondenta? Co w niej było jego wyborem, a w
jakich momentach działa się niezależnie od niego? Jakie postawy wobec zarabiania i
wydawania pieniędzy ma badany? Co stanowi największy udział w wydatkach budżetu
respondenta, a na co wydaje on najmniej pieniędzy? Jeśli występują niedobory w budżecie
to, jak je uzupełnia?
BADACZ:
Dla wielu ludzi praca jest najważniejszą życiową wartością, dla innych jest ona
środkiem do zdobywania pieniędzy, jeszcze inni ją lekceważą. Mówi się dziś, że
Internet to największe przedsiębiorstwo świata, które zatrudnia miliony pracowników,
oferując „wielkie pieniądze”. Proszę powiedzieć czym dla P. jest praca; czy w
Internecie można znaleźć pracę i zbić fortunę? Na co najchętniej wydaje P.
zarobione przez siebie pieniądze?
PYTANIA POMOCNICZE:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Jakie szkoły dotychczas P. ukończył/a?
Czy uczy się P. dodatkowo?; czego i gdzie?; czy jest to szkoła dzienna/
Czy kontynuuje lub będzie P. kontynuować tradycje zawodowe rodziców lub dziadków?
Proszę wymienić etapy P. kariery zawodowej.
Czy warto szukać pomocy w karierze zawodowej, gdzie i u kogo?
Czy w swoim życiu zawodowym podjął/podjęła P. jakieś ryzykowne przedsięwzięcia?
Co lub kto wywarł największy wpływ na P. karierę zawodową?
Czy lubi P. swoją pracę?
Czy zmienił/a/by P. coś w swojej pracy, co?
Jak dalece jest P. niezależn/y/a w swojej pracy?
Czy gdyby to było możliwe to wybrał/a/by P. ten sam zawód, tę samą pracę?
Czy i w jakim zakresie wykorzystuje P. w swojej pracy Internet?
Czy poszukiwał/a P. pracy w Internecie; czy w ogóle możliwe jest znalezienie pracy w
Internecie?
Co to jest telepraca; czy chciał/a/by P. tak pracować?
Jak wyobraża sobie P. swoją zawodową przyszłość; czy w tych planach uwzględnia P.
Internet?
Na jakie wydatki nigdy nie żałuje P. pieniędzy?
Co uważa P. za marnotrawienie pieniędzy?
Jak często zaspakaja swoje kaprysy; jak to jest w przypadku P. bliskich?
Czy często dysponuje P. dużymi kwotami pieniędzy?
W jaki sposób robi P. zakupy?
Gdzie i co P. jada? Jak wygląda P. dieta?
6
KONTAKTY I WIĘZI SPOŁECZNE
PROBLEM:
Interesuje nas, w jakich kręgach i sieciach społecznych uczestniczy respondent i które z
nich powiązane są z jego uczestnictwem w zbiorowości internetowej. Chcemy dowiedzieć
się, które ze społecznych sieci i kręgów są znaczące dla respondenta i co stanowi podstawę
ich zróżnicowania tj. jak badany wartościuje swoje środowisko społeczne, jakiego rodzaju
pożytki z niego uzyskuje (dobra ekonomiczne, poznawcze, emocjonalne)? Czy badany ma
przyjaciół w Internecie; jak głębokie są to przyjaźnie? Czy kręgi rodzinne i towarzyskie
wzajemnie się zazębiają? Co dla badanego stanowi obszar marginesu społecznego tj. gdzie
przebiega granica „swój-obcy”; czy istnieje obszar społecznego wykluczenia i kogo on
dotyczy; jaką rolę odgrywa w tym uczestnictwo respondenta w zbiorowości Internetowej?
Interesuje nas, czy badany postrzega zbiorowość internautów jako strukturę amorficzną
(trudną do określenia ze względu na posiadane cechy), czy identyfikuje istniejące w niej
zróżnicowanie; co stanowi zdaniem badanego podstawę podziału tej zbiorowości; czy
badany respondent identyfikuje aktywność internautów jako działalność w ramach wspólnoty
- czego? Jak, wedle respondenta, Internet wpływa/będzie wpływać na tworzenie się
podziałów społecznych lub integrowanie się społeczeństwa? Jakie miejsce w codziennym
kontakcie badanego z innymi ludźmi zajmują kontakty zapośredniczone tj. kontakty
telefoniczne, internetowe itd. Jak badany postrzega rolę tych kontaktów w życiu innych
ludzi?
BADACZ:
Mówi się, że w „społeczeństwie informacyjnym” ludzie mają coraz mniej czasu dla
siebie; zamiast się spotkać, zobaczyć, rozmawiają przez telefon lub wykorzystują w
tym celu Internet. Chcielibyśmy dowiedzieć się, jak jest naprawdę w przypadku
internautów, czy poza siecią znajdują sposobność na tradycyjne spotkania? Proszę
powiedzieć, jak to wygląda w P. przypadku?
PYTANIA POMOCNICZE:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Jak wygląda P. życie towarzyskie?
Czy i jak często bierze P. udział w spotkaniach towarzyskich; gdzie najczęściej się one
odbywają?
Czy może P. jasno wyodrębnić grupę swoich przyjaciół; czy istnieje ona od lat niezmiennie;
czy poszerza się o coraz to nowych ludzi?
Jaką rolę odgrywa w poznawaniu nowych ludzi Internet? Jak to jest w P. przypadku?
Czy są ludzie, z którymi za żadną cenę nie wszedł/weszła/by P. w stosunki towarzyskie?
Czy Internet sprzyja podziałom społecznym? Czy różnicuje ludzi?
Czy ma P. przyjaciół w Internecie?
Czy i jak często rozmawia P. o Internecie w gronie rodzinnym lub w gronie swoich
kolegów/przyjaciół?
Jaką rolę w P. życiu odgrywają kontakty wirtualne?
Czy kontakty z rodziną, przyjaciółmi i znajomymi miały wpływ na sposób, w jaki P. korzysta z
Internetu? A może to Internet zmienił sposób, w jaki utrzymuje P więzi z ludźmi?
7
RODZINA
PROBLEM:
Interesuje nas, w jaki sposób zorganizowane jest życie rodzinne badanego i jak wpływa na
nie uczestnictwo respondenta w społeczności Internetowej. Jakie miejsce w kształtowaniu
jakości życia zajmuje wedle respondenta rodzina; jak wyobraża sobie optymalny model
rodziny; jak rozumie znaczenie rodziny w jego życiu?
Chcielibyśmy dowiedzieć się, czy i w jaki sposób codzienne użytkowanie komputera
osobistego w rodzinie (przez wszystkich lub jednego członka rodziny) ujawnia/ujawniało w
niej istniejące konflikty, role społeczne, wzorce zachowań bądź system wartość. Czy i jak
komputer osobisty kształtuje/kształtował społeczną tożsamość respondenta na tle jego
rodziny?
BADACZ:
Coraz więcej ludzi narzeka na brak czasu, który mogliby poświęcić rodzinie. Istnieją
również ludzie, dla których wszystko, co robią w swoim życiu ma sens jedynie wtedy,
gdy niesie to pożytek dla ich rodziny. Proszę powiedzieć, jak jest w P. przypadku,
jaki wpływ na P. życie rodzinne ma użytkowanie Internetu i komputera?
PYTANIA POMOCNICZE:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Czy w P. rodzinie miały miejsce sytuacje konfliktowe związane z komputerem czy Internetem,
czego dotyczyły?
Co dla P. znaczy życie rodzinne?
Czy role w P. rodzinie są jasno podzielone?
Kto zadecydował o kupnie komputera w P. rodzinie? Czy była to decyzja łatwa do podjęcia?
Czy oprócz P. ktoś w rodzinie korzysta z komputera – jest internautą?
Ile komputerów posiada P. we własnym domu, a ile jest w domach członków P. dalszej
rodziny i krewnych?
Czy P. lub ktoś z rodziny brał udział w kursach informatycznych /komputerowych/, jak
wówczas wyglądało życie rodzinne, czy rozmawiało się w domu o komputerach?
Czy zdarzyło się, że w P. rodzinie komputer traktowany był jak zwierzę – rodzinny pupil?
Kto wedle P. ma największą wiedzę o komputerach i Internecie w P. rodzinie?
Kto w P. rodzinie ustala reguły korzystania z komputera i internetu?
Co to znaczy wedle P. szczęście rodzinne?
Jak powinna wyglądać idealna rodzina?
Czy istnieją w P. rodzinie swoiste rodzinne ceremonie np. wspólny niedzielny obiad, oglądanie
telewizji, przeglądanie Internetu itp.?
8
„SNY INTERNETOWE”
rzeczywistość vs wirtualność
PROBLEM:
Interesuje nas, czym dla badanego jest rzeczywistość wirtualna? Jakie znaczenie dla życia
badanego ma ten rodzaj rzeczywistości: jako przedłużenie realności i/lub jako alternatywna,
sztuczna rzeczywistość? W jakim stopniu rzeczywistość wirtualna jest dla badanego
obszarem ucieczki od świata realnego, a w jakim stopniu uzupełnia i wzbogaca ten świat;
dlaczego?
BADACZ:
Wśród laików i osób sporadycznie użytkujących Internet upowszechniony jest
pogląd, iż Sieć jest odmienną rzeczywistością – alternatywną wobec świata realnego.
Często sądzi się, że internauci traktują Internet jako miejsce ucieczki od
rzeczywistości; miejsce, w którym nie obowiązują ich żadne ograniczenia
zachowania się, w którym internauci mogą łamać rożne tabu. Często też mówi się,
że Internet rozszerza realny świat jako jeden z jego elementów. Jak ten problem
wygląda z perspektywy praktyki uczestnictwa w świecie Sieci?
PYTANIA POMOCNICZE:
•
•
•
Czy udaje P. kogoś zupełnie innego w Internecie, niż jest P. w rzeczywistości? Po co? W
jakich sytuacjach?
Czy „życie” w Internecie ma konsekwencje dla życia w świecie realnym? Jak to wygląda w P.
sytuacji, a jak to jest z innym Internautami, których P. zna?
Co P. sądzi, czy możliwe jest stworzenie drugiego, alternatywnego świata w Internecie, który
by mógł zastąpić świat realny? W jakim stopniu byłoby to możliwe? O jakich obszarach życia
można powiedzieć, że są „możliwe do zwirtualizowania”?
9
TOŻSAMOŚĆ/KULTURA INTERNETOWA
PROBLEM:
Chcielibyśmy poznać, jak ukształtowana jest społeczna tożsamość respondentów. Z kim
respondent się identyfikuje, do jakich kategorii społecznych aspiruje, z jakimi grupami
społecznymi respondent dzieli pewne zasady postępowania (wartości moralność, ideały)?
Kto stanowi grupę odniesienia? Jaki badany ma stosunek (pozytywny lub negatywny) do
innych? Gdzie tkwią źródła wzorca identyfikacji (żywi ludzie, literatura, film, religia, filozofia)?
Jaką role w kształtowaniu społecznej tożsamości odgrywa Internet? Czy widoczna jest dla
badanego granica między tożsamością realną i internetową? Co stanowi według badanego
tożsamość internetową i jakie ma to dla niego znaczenie?
BADACZ:
Każdy człowiek przynajmniej kilka razy w życiu zastanawiał się, kim chciałby być, a
kim na pewno nie; kogo naśladować, a kto nie jest tego wart. Jak P. odpowiada sobie
na pytania: kim jestem; skąd przychodzę; co mam do zrobienia?
PYTANIA POMOCNICZE:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Do kogo jest P. podobny?
Kogo nazwać można internautą; kim jest cyberpunk?
Koga nazwał/a/by P. hackerem?
Co chciał/a/by P. osiągnąć w życiu?
Jak P. myśli, skąd wzięło się takie zainteresowanie Internetem?
Czy istnieje kultura internetowa?
Czym wedle P. jest globalizacja?
Czy dzięki Internetowi czuje się P. mieszkańcem „globalnej wioski”?
Czy zdaniem P. społeczność internetowa stanowi formę społecznego podziemia – marginesu
społecznego?
10
OBRZĘDOWOŚĆ I SFERA KULTU
PROBLEM:
W tej części chcielibyśmy poznać, w jaki sposób badany rozróżnia w swoim codziennym
życiu sferę sacrum i profanum, gdzie w tej praktyce mieści się Internet. Innymi słowy, jakie
elementy codzienności stanowią obszar święta (co to znaczy dla badanego), a co stanowi
powszedniość. Jakie rodzaje obrzędowości występują w życiu badanego tzn. czy wiążą się
ze sferą religijności (w ramach jakiej relingi) czy są to obrzędy świeckie - jakie i co znaczą
dla badanego? Czy badany definiuje i afirmuje w swojej społecznym działaniu przedmioty
kultowe – jakie i jak się to odbywa? Jaką rolę w obrzędowości pełni Internet? Czy wspólnie z
innymi internatami respondent dzieli pewne obszary obrzędowości - jakie i w jaki sposób? Co
dla badanego jest obszarem religijnego tabu?
BADACZ:
Wielu ludzi aktywnie uczestniczy w życiu religijnym różnych kościołów, związków
wyznaniowych czy religii. Dla wielu życie duchowe nie ma znaczenia. Jeszcze inni
otaczają kultem rzeczy, których drudzy nigdy by nie czcili. Jak to jest w P.
przypadku? Proszę powiedzieć, czy Internet odgrywa tu jakąś rolę, na czym ona
polega?
PYTANIA POMOCNICZE:
•
•
•
•
•
•
•
Czy uczestniczy P. w życiu religijnym?
Jakie święta obchodzi się w P. domu; jak to wygląda?
Jak P. myśli wokół czego obecnie koncentruje się P. życie duchowe?
Czy oprócz religii jest w P. życiu inna sfera kultowości, czego ona dotyczy?
Jak wygląda życie duchowe znanych P. internautów?
Czy zmieniło się coś w P. życiu, kiedy stał/a się P. internautą?
Czy religia, życie duchowe ma jakiś wpływ na P. obecną sytuacje życiową?
11
ZDROWIE
PROBLEM:
Interesuje nas, jaki stosunek ma badany do swojego zdrowia. Jakie praktyki higieniczne
stosuje badany? Jak neutralizuje stres i zmęczenie?
BADACZ:
Często z niewiedzy ujawnia się lęk człowieka przed techniką; ludzie powiadają, że
szkodzi ona ludzkiemu zdrowiu. Chcielibyśmy dowiedzieć się, jak P. radzi sobie z
negatywnym wpływem techniki (komputera) na własne zdrowie? Jaka jest P. recepta
na zdrowy styl życia? Jak dba P. o własne zdrowie (ciało)?
PYTANIA POMOCNICZE:
•
•
•
•
•
•
•
•
Czy cierpi P. z powodu jakichś przewlekłych dolegliwości, chorób?
Jak często chodzi P. do lekarza? Po co?
Jaką ma P. receptę na zachowanie dobrego zdrowia?
Skąd czerpać wzory zdrowego życia?
Czy zażywa P. narkotyki bądź inne środki stymulujące – w jakich sytuacjach?
Czy uprawia P. jakiś sport?
Jakie miejsce w praktyce zachowania zdrowia zajmuje seks – jak to jest w P, przypadku?
Na co najczęściej mogą chorować internauci?
12
ŻYCIE KULTURALNE
PROBLEM:
Chcielibyśmy dowiedzieć się, jak respondent uczestniczy w życiu kulturalnym, jakie ma to
dla niego znaczenie i jakie znaczenie dla jego życia kulturalnego ma Internet? Co znaczy w
życiu badanego kultura? Jaki standard składa się na charakterystykę
człowieka
kulturalnego? Czy badany ma poczucie, że współtworzy kulturę? Interesuje nas, jakie
krajobrazy kulturowe obecne w świecie realnym i w Internecie identyfikuje badany? Czy
według badanego istnieją konflikty między kulturą Internetu a kulturą realną i co może
stanowić ich podłoże? Kim jest według badanego człowiek Internetu, jaki powinien spełniać
standard kulturowy? W jakim stopniu inni (mniej aktywni użytkownicy) spełniają ów standard i
jak ważny jest on dla społecznej organizacji Internetu na tle ocen respondenta?
BADACZ:
Ludzie coraz rzadziej korzystają z dóbr kultury; staje się to powodem zaniepokojenia
wielu badaczy z różnych dziedzin nauki; istnieją jednak ludzie, którzy nigdy nie
zrezygnują ze swoich nawyków kulturalnych. Jak jest w P. przypadku, czy pomaga P.
w tym Internet?
PYTANIA POMOCNICZE:
•
•
•
•
•
•
•
•
W jaki sposób uczestniczy P. w życiu kulturalnym?
Ile czasu poświęca P. na kulturę?
Po czym wedle P. można poznać człowieka kulturalnego?
Co zdaniem P. jest sztuką dobrą, a co sztuką złą?
Jakie książki ostatnio P. przeczytał/a?
Jakie książki posiada P. w swojej bibliotece?
Jak wyglądało życie kulturalne w P. domu rodzinnym?
Jak uczestniczą w życiu kulturalnym osoby podobne do P.?
13
ŻYCIE PUBLICZNE
PROBLEM:
Interesuje nas, w jakim zakresie i w jaki sposób badany uczestniczy w sferze publicznej?
Chcemy dowiedzieć się, jak badany rozumie sferę publiczna, jak rozumie w niej swoje
miejsce i innych podobnych do niego; jakie miejsce w sferze publicznej wedle badanego
zajmuje i/lub powinien zajmować Internet? Czy badany bierze udział w działalności jakichś
stowarzyszeń związków obywatelskich, czy robił coś społecznie (także w Internecie)? Jak
badany rozumie pojęcie obywatela tj. jakie zdaniem badanego atrybuty i zadania powinny
składać się na rolę społeczna obywatela i czy sam spełnia te standardy?
BADACZ:
Podobno ludzie coraz mniej interesują się sprawami publicznymi, społecznymi i
polityką. Krąży w społeczeństwie opinia, wedle której Internet jest dobrym medium
obywatelskim, które sprzyja podejmowaniu działalności społecznej. W Internecie
często spotyka się obywatelsko czy politycznie zaangażowane organizacje, ruchy
społeczne czy świadczące społecznie usługi stowarzyszenia. Chcielibyśmy
dowiedzieć się jak P. uczestniczy w życiu publicznym, także internetowym – proszę o
tym opowiedzieć.
PYTANIA POMOCNICZE:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Czy interesuje P. życie polityczne?
Kogo popiera P. w wyborach do władz samorządowych, w wyborach do Sejmu i Senatu oraz
w wyborach prezydenckich?
Z jaką siłą, partia polityczną P. sympatyzuje?
Co razi, a co przyciąga P. w życiu publicznym?
Co wedle P. znaczy „być obywatelem”?
Czy uczestniczy P. w jakiejś społecznie pożytecznej działalności?
Czy uczestniczył/a P. w proteście obywatelskim; czego dotyczył?
Co wedle P. oznaczają słowa „dobro publiczne”?
Jak P. zdaniem Internet służy dobru publicznemu?