Bezdomni - podstawowe uprawnienia

Bezdomni - podstawowe uprawnienia
Osoba bezdomna - za osobę taką uznaje się osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym w
rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy i niezameldowaną na pobyt stały, w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności i dowodach
osobistych, a także osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym i zameldowaną na pobyt
stały w lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkania.
Ustawa o pomocy społecznej mówi, że pomoc świadczona jest przez gminę (rozumianą jako
konkretna placówka np. ośrodek pomocy społecznej, czy noclegownia) w miejscu
zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie. W przypadku osoby bezdomnej, która nie
jest przecież osobą mającą miejsce zamieszkania, właściwym miejscem udzielenia pomocy
będzie gmina ostatniego miejsca zameldowania na pobyt stały. Często jednak zdarza się, że
bezdomni wcale nie chcą wracać w miejsce gdzie kiedyś mieszkali (byli zameldowani), lub
też z innych powodów ustalenie tego miejscai skorzystanie tam z pomocy nie jest możliwe.
Ustawa przewidując takie sytuacje stwierdza, że:
W przypadkach szczególnie uzasadnionych sytuacją osobistą osoby
ubiegającej się o świadczenie oraz w sprawach niecier-piących zwłoki,
właściwą miejscowo jest gmina miejsca pobytu osoby ubiegającej się o
świadczenie (art. 101 ust. 3).
Pomoc udzielona w miejscu pobytu ograniczona jest do
następujących świadczeń:
➨ zasiłku stałego - przysługuje: 1) pełnoletniej osobie samotnie
gospodarującej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub
niepełnosprawności, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium
dochodowego osoby samotnie gospodarującej; 2) pełnoletniej osobie
pozostającej w rodzinie, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku
lub niepełnosprawności, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w
rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.
➨ zasiłku okresowego - przysługuje w szczególności ze względu na:
długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość
utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów
zabezpieczenia społecznego, czyli np. renty z tytułu niezdolności do pracy.
➨ zasiłku celowego - to m.in. pomoc polegająca na pokryciu wydatków na
świadczenia zdrowotne, pokryciu kosztów pogrzebu.
➨ opłacanie składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe - za osobę,
która zrezygnuje z zatrudnienia lub pozostaje na bezpłatnym urlopie w
związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad
długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie
niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem.
➨ interwencji kryzysowej - interwencja kryzysowa to zespół działań
podejmowanych na rzecz osób i rodzin, w tym dotkniętych przemocą, w
celu zapobiegania lub zapobiegania pogłębianiu się występujących
dysfunkcji - w ramach interwencji kryzysowej udziela się w szczególności
poradnictwa specjalistycznego oraz schronienia dostępnego przez całą
dobę.
➨ udzielania schronienia (np. miejsca noclegowe w noclegowniach, schroniskach),
wydania posiłku (w jadłodajniach stołówkach), wydania niezbędnego ubrania. Osoby
bezdomne liczące na ten rodzaj wsparcia powinny wiedzieć, że najczęściej, wymienioną
w tym punkcie pomoc świadczą, w imieniu gminy, organizacje pozarządowe
(stowarzyszenia, fundacje, organizacje kościelne) i to ich należy szukać w sytuacjach
trudnych. ➨ indywidualnego programu wychodzenia z bezdomności
Kto wypłaca świadczenia osobie bezdomnej
Ustawa o świadczeniach rodzinnych nie mówi nic o tym jak wypłacać pomoc osobom
bezdomnym. Zgodnie z ogólną zasadą zapisaną w ustawie o świadczeniach rodzinnych,
wniosek o przyznanie konkretnego świadczenia składa się w urzędzie gminy lub miasta
właściwym ze względu na mieisce zamieszkania osoby ubiegającej się o pomoc. Gdzie ma
się zgłosić osoba niezamieszkała wyjaśnia dopiero rozporządzenie ministra polityki
społecznej z dnia 27 września 2004 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o
świadczenia rodzinne (Dz. U. z 2004 r., Nr 213, poz. 2162).
Postępowanie w sprawie o przyznanie prawa do świadczeń rodzinnych na wniosek osoby,
która nie ma miejsca zamieszkania, wszczyna właściwy organ gminy lub miasta właściwy ze
względu na miejsce jej czasowego pobytu. Do wniosku dołącza dokument potwierdzający
tymczasowe zameldowanie lub potwierdzenie zamieszkania w miejscu pobytu (paragraf 10,
punkt 1).
Stan prawny na dzień 1 stycznia 2004 r
Dowód osobisty
Ustawa z dn. 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (tekst jedn. Dz.
U. z 2001 r., Nr 87, poz. 960 z późn. zm.)
Rozporządzenie Rady Ministrów z 21 listopada 2000 w sprawie wzoru dowodu osobistego
oraz trybu postępowania w sprawach wydawania dowodów osobistych, ich wymiany, zwrotu
lub utraty (Dz. U. z 2000 r. Nr 112, poz. 1182 z późn. zm.)
Osoba bezdomna powinna posiadać dowód osobisty stwierdzający tożsamość, nawet jeśli nie
jest nigdzie zameldowana. Posiadanie dowodu osobistego jest obowiązkiem, ale ułatwia też
np. znalezienie pracy, korzystanie z pomocy różnych instytucji .
Praktycznie osoba nie posiadająca dowodu osobistego funkcjonuje poza społeczeństwem. Bez
tego dokumentu nie jest w stanie załatwić jakiejkolwiek sprawy. Dla pracowników urzędów
publicznych taka osoba po prostu nie istnieje, ponieważ nie jest w stanie wykazać swojej
tożsamości, a więc podstawowych danych o swojej osobie, takich jak imię i nazwisko, wiek,
czy miejsce urodzenia. Dlatego też bezdomny, który chciałby poprawić swoją sytuację
powinien zacząć od uzyskania dowodu osobistego. Z tym dokumentem będzie mógł podjąć
dalsze działania opisane w tej ulotce np.: zameldowanie się na pobyt stały lub czasowy,
zarejestrowanie się jako bezrobotny, uzyskanie pracy, uzyskanie ubezpieczenia zdrowotnego,
czy pomocy pieniężnej, lokalu socjalnego.
Rok 2004 był okresem wielu zmian w podstawowych aktach prawnych regulujących zasady
udzielania pomocy osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej, ze względu na
niepełnosprawność, bezrobocie, ubóstwo, starość, samotność. Zmiany te miały również
wpływ na sytuację osób bezdomnych. Od połowy 2003 r. obowiązuje ustawa o zatrudnieniu
socjalnym. Jej zapisy stwarzają szansę na tworzenie centrów integracji społecznej (CIS) i
klubów integracji. Są to miejsca, w których znajdują pomoc różne grupy marginalizowane,
nie potrafiące się odnaleźć w społeczeństwie. Z pomocy tej, w pierwszej kolejności,
skorzystają prawdopodobnie właśnie bezdomni. W CIS-ach największą uwagę przywiązuje
się do przywrócenia podopiecznych na rynek pracy. Chodzi o to, żeby osoba bezdomna
zdobyła nowe umiejętności, nauczyła się szukać i utrzymywać pracę, a także by przez jakiś
czas pracowała na rzecz CIS - nie była bezczynna. Ustawa o zatrudnieniu socjalnym
zainspirowana została działaniami organizacji pozarządowych, które już wcześniej próbowały
tworzyć tego typu placówki, nie oglądając się na brak specjalnych regulacji prawnych, jak
również podobnymi przedsięwzięciami z innych krajów Unii Europejskiej.
Zatrudnienie socjalne to nowy akt prawny i nowa forma wsparcia. W 2004 r. nastąpiły
również poważne zmiany w funkcjonujących już wcześniej systemach pomocy. Zmiany te
dotyczą pomocy bezrobotnym, pomocy rodzime, systemu pomocy społecznej. Nowe ustawy:
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, o pomocy społecznej i o świadczeniach
rodzinnych to, z jednej strony, próba uporządkowania obowiązujących od kilku lub kilkunastu
lat, wielokrotnie nowelizowanych aktów, z drugiej chęć wprowadzenia nowych rozwiązań,
uszczelnienia i racjonalizacji systemów wsparcia socjalnego. Wszystkie wymienione
regulacje opisują pomoc, z której mogą skorzystać osoby bezdomne. Szczególną uwagę
należy zwrócić na ustawę o pomocy społecznej, która w sposób bezpośredni wyróżnia
bezdomnych jako adresatów pomocy, wyliczając jakie wsparcie i na jakich zasadach im
przysługuje.