Sprawozdanie - rok 2014 - Muzeum i Instytut Zoologii PAN

Sprawozdanie z działalności statutowej Fundacji Natura optima dux za rok 2014
I. Działalność wydawnicza.
1. Acta Chiropterologica, Acta Ornithologica, Annales Zoologici: Projekt dofinansowany
przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Działalności Upowszechniającej
Naukę, umowa Nr 1057/P-DUN/ZO/2014
Acta Chiropterologica, tom 16
Jest to jedyne czasopismo w całości poświęcone nietoperzom, które znajduje się na
tzw. liście filadelfijskiej. Powstało w 1999 r., a już w 2001 r. zostało włączone do bazy
Institute for Scientific Information w
SciSearch
(Science
Citation
Filadelfii. Czasopismo indeksowane m. in. w:
Index-Expanded),
ISI
Alerting
Services,
Contents/Agriculture, Biology and Environmental Sciences, Entomological
Current
Abstracts i
Zoological Record.
Impact factor (IF) za 2006 – 0.945, za 2007 – 0.857, za 2008 – 0,825; za 2009 – 1.000,
za 2010 – 1,012, za 2011 – 1,116, za 2012 –, 0.894, za 2013 – 0.831 (miejsce 90 na 152 w
dziale Zoologia).
W tomie 16, o objętości 472 stron opublikowano 39
oryginalnych prac oraz 3
recenzje książek poświęconych nietoperzom. Spośród 169 autorów tylko 2 jest zatrudnionych
w polskiej placówce.
Tematyka zamieszczonych artykułów ma bardzo szeroki zakres i dotyczy niemal
wszystkich dziedzin związanych z nietoperzami, m.in. opisów morfologii, np. kości penisa
(ANNA NELE HERDINA, PAVEL HULVA, IVAN HORÁČEK, PETR BENDA, CHRISTINE MAYER,
HELGE HILGERS,
AND
BRIAN D. METSCHER: MicroCT Imaging Reveals Morphometric
Baculum Differences for Discriminating the Cryptic Species Pipistrellus pipistrellus and P.
pygmaeus), diety (np. HUGH G. BRODERS, LESLEY J. FARROW, RYAN N. HEARN, LISSA M.
LAWRENCE
AND
GRAHAM J. FORBES: Stable Isotopes Reveal that Little Brown Bats have a
Broader Dietary Niche than Northern Long-Eared Bats, czy ANA LINO, CARLOS FONSECA,
URTZI GOITI AND MARIA JOÃO RAMOS PEREIRA: Prey Selection by Rhinolophus hipposideros
(Chiroptera, Rhinolophidae) in a Modified Forest in Southwest Europe); aktywności (np.
VALERIE M. G. LINDEN, SINA M. WEIER, IAN GAIGHER, HENRY J. KUIPERS, MARTIJN J. A.
WETERINGS AND PETER J. TAYLOR: Changes of Bat Activity, Species Richness, Diversity and
Community Composition Over an Altitudinal Gradient in the Soutpansberg Range, South
1
Africa); zależności genetycznych (na poziomie rodzaju – np. JEFF J. SHI, LAUREN M. CHAN,
ALISON J. PEEL, REBECCA LAI, ANNE D. YODER
AND
STEVEN M. GOODMAN: A Deep
Divergence Time between Sister Species of Eidolon (Pteropodidae) with Evidence for
Widespread Panmixia; czy też populacji, np. PETER A. LARSEN, CORINNE E. HAYES, MARY A.
WILKINS, YANN GOMARD, RAJENDRAPRASAD SOOKHAREEA, ANNE D. YODER AND STEVEN M.
GOODMAN: Population Genetics of the Mauritian Flying Fox, Pteropus niger; po rzeczy
dotyczące metodologii prowadzenia badań (np. ALLEN KURTA: The Misuse of Relative
Humidity in Ecological Studies of Hibernating Bats), i wiele innych.
W tym roczniku znalazły się również prace wskazujące na dużo większą zmienność na
poziomie gatunku niż dotychczas sądzono (np. BENOIT DE THOISY, ANA CAROLINA PAVAN,
MARGUERITE DELAVAL, ANNE LAVERGNE, THOMAS LUGLIA, KEVIN PINEAU, MANUEL RUEDI,
VINCENT RUFRAY, FRANÇOIS CATZEFLIS: Cryptic Diversity in Common Mustached Bats
Pteronotus cf. parnellii (Mormoopidae) in French Guiana and Brazilian Amapa).
W skład redakcji wchodzili: redaktor naczelny: Wiesław Bogdanowicz (Warszawa,
Polska), zastępcy redaktora naczelnego: Ronald A. Van Den Bussche (Stillwater, USA), Peter
Larsen (Durham, USA), Sébastien Puechmaille (Dublin, Ireland & Seewiesen, Germany),
sekretarz
redakcji
Renata
Bryk-Kabała
(Warszawa,
Polska),
członkowie
zespołu
redakcyjnego: Rick A. Adams (Greeley, USA), Joaquin Arroyo-Cabrales (Mexico City,
Mexico), Robert J. Baker (Lubbock, USA), Paul J. J. Bates (Sevenoaks, Great Britain), Bernal
Rodríguez-Herrera (Sarapiquí, Costa Rica), R. Mark Brigham (Regina, Canada), Jakob Fahr
(Braunschweig, Germany), M. Brock Fenton (London, Canada), William L. Gannon
(Albuquerque, USA), Ivan Horáček (Praha, The Czech Republic), David S. Jacobs (Cape
Town, South Africa), Gareth Jones (Bristol, Great Britain), Sergiey V. Kruskop (Moskva,
Russia), Thomas H. Kunz (Boston, USA), Brad Law (Beecroft, Australia), Lindy Lumsden
(Heidelberg, Australia), Ganapathy Marimuthu (Madurai, India), Gary F. McCracken
(Knoxville, USA), Rodrigo A. Medellín ((Mexico City, Mexico), Robert D. Owen (Asunción,
Paraguay), Jorge M. Palmeirim (Lisboa, Portugal), Stuart Parsons (Auckland, New Zealand),
Paul A. Racey (Exeter, Great Britain), Danilo Russo (Napoli, Italy), Björn M. Siemers
(Seewiesen, Germany), Nancy B. Simmons (New York, USA), Peter J. Taylor (Thohoyandou,
South Africa), Emma Teeling (Dublin, Ireland).
Informacje dotyczące czasopisma dostępne są poprzez stronę internetową Muzeum i
Instytut Zoologii PAN: http://www.miiz.waw.pl/pl/
Wersja
elektroniczna
czasopisma
dostępna
www.ingentaconnect.com oraz BioOne www.bioone.org
2
jest
poprzez
serwery
Ingenta
Acta Ornithologica, tom 49
W 2014 roku w piśmie Acta Ornithologica publikowano artykuły dotyczące szeroko
pojętej ekologii ptaków. W tomie 49 opublikowano łącznie 25 prac (w tym trzy krótkie
doniesienia). Część zeszytu zimowego (7 prac + wprowadzenie) zawiera materiały z
konferencji dotyczącej dzięciołów, która odbyła się w Hiszpanii w lutym 2014. Tematyka
prac opublikowanych w tomie 49 była bardzo zróżnicowana i obejmowała m.in. różnorodne
aspekty biologii lęgów, wybiórczości siedliskowej, wędrówek (w tym dwie prace
wykorzystujące analizy izotopów stabilnych w piórach) oraz pokarmu i żerowania ptaków.
Wśród autorów dominowali badacze z zagranicy (autorami tylko ok. 23%
opublikowanych prac byli autorzy z Polski, najczęściej jednak w zespołach wieloautorskich w
ramach współpracy z badaczami z innych krajów, tylko 3 prace napisane były wyłącznie
przez autorów z polskimi afiliacjami). Do redakcji nadchodziły prace z całego świata (autorzy
z Europy, Azji, Ameryki Południowej, Ameryki Północnej i Nowej Zelandii). W roku 2014
złożonych do redakcji zostało ponad 90 nowych maszynopisów, nie uwzględniając kolejnych
wersji po poprawach dokonywanych przez autorów.
W trakcie prac redakcyjnych w 2014 odrzucono definitywnie ponad 60 prac. W tej
liczbie są prace zarówno złożone jeszcze w 2013, co do których podjęto decyzje dopiero w
2014, jak i prace złożone w 2014. Podobnie jak w poprzednich latach podjęto decyzję, że do
zewnętrznej recenzji kierowane są tylko prace najlepsze. Ma to na celu zarówno
zaoszczędzenie czasu recenzentów jak i wyrabianie w nich (potencjalnych czytelnikach i
autorach) pozytywnego odbioru AO. Jest to także z korzyścią dla autorów, którzy nie czekają
na negatywną recenzje przez 2–3 miesiące, tylko od razu mogą kierować maszynopis do
innego czasopisma. Niestety powoduje to zwiększony nakład pracy redakcji – wszystkie
prace są czytane i omawiane przez członków redakcji. W przypadku blisko 40 prac z ponad
60 definitywnie odrzuconych decyzję podjęto od razu bez wysyłania do maszynopisu do
recenzji zewnętrznej. Recenzentami w roku 2014 oprócz członków Rady Redakcyjnej było 53
ornitologów z kraju i zagranicy.
W 2014 roku Redakcja pracowała w składzie Tomasz Mazgajski (Redaktor Naczelny),
Przemysław Chylarecki, Anna Dubiec, Michał Żmihorski. W skład Rady Redakcyjnej
wchodzili: Jerzy Bańbura, Andrzej Elżanowski, Frederic Jiguet, Marcel M. Lambrechts, John
Marzluff, Grzegorz Neubauer, Tomasz Osiejuk, Gilberto Pasinelli, Peter Senn, Piotr Skórka,
Timothy Sparks, Piotr Tryjanowski, Karel Weidinger i Tomasz Wesołowski.
3
Czasopismo indeksowane jest przez filadelfijski Instytut Informacji Naukowej
(obecnie Thompson Scientific), dwuletni IF za 2013 – 1.478 — miejsce 7 na 21 czasopism w
dziale Ornitologia, drugi kwartyl czasopism w danej grupie tematycznej, IF pięcioletni za
2013 — 1,629, miejsce 5 na 21 czasopism w dziale Ornitologia. W punktacji MNiSW za
2014 Acta Ornithologica ma przyznane 35 punktów.
Informacje dotyczące czasopisma dostępne są poprzez stronę internetową Muzeum i
Instytut Zoologii PAN: http://www.miiz.waw.pl/pl/
Wersja
elektroniczna
czasopisma
dostępna
jest
poprzez
serwery
Ingenta
www.ingentaconnect.com oraz BioOne www.bioone.org
Annales Zoologici, tom 64
W 2014 roku, w piśmie Annales Zoologici opublikowane zostały, zgodnie z profilem
czasopisma, prace z zakresu systematyki zoologicznej. Były to zarówno wyodrębnione opisy
nowych taksonów, jak i obszerne rewizje systematyczne, a także publikacje obejmujące
zagadnienia wyższej taksonomii i filogenetyki. W sumie, w tomie 64, opisano 130 nowych
taksonów szczebla gatunkowego i rodzajowego.
Za najważniejsze osiągnięcia rocznika należy uznać dwie publikacje, które w
zamierzeniach autorów stanowić miały, podstawy ich rozpraw habilitacyjnych, a więc
podsumowanie, co najmniej kilkuletniego dorobku naukowego i badań autorów. Pierwsza z
tych prac, to opublikowane w zeszycie drugim (120 stron), monograficzne opracowanie
roztoczy z rodziny Zerconidae obszaru Nearktyki [Sikora: Mites of the family Zerconidae
(Acari: Mesostigmata) of the Nearctic Region]; druga publikacja, opublikowana w zeszycie
trzecim (145 stron), to taksonomiczne opracowanie australijskich gatunków pająków z
rodzaju Diaea [Szymkowiak: Revision of Australian species of the genus Diaea (Araneae:
Thomisidae) with redefinition of their taxonomic status].
Ponadto, ukazały się również opracowania zawierające wyniki badań porównawczych
morfologii i anatomii (obejmujące formy młodociane i dorosłe) oraz przedstawiające analizę
cech przydatnych do badań systematycznych uzyskanych na podstawie obserwacji biologii
(fazy rozwojowe, dane środowiskowe, dane genetyczne, DNA, etc.).
Prace obejmowały problemy systematyki bezkręgowców, głównie owadów, roztoczy
oraz nicieni, żyjących zarówno współcześnie jak i kopalnych (zachowanych w postaci
odcisków skalnych).
4
W tomie 64, o objętości 708 stron (4 zeszyty), opublikowano 37 prac. Maszynopisy
opracowywało 87 autorów, w tym 61 autorów zagranicznych. Z redakcją współpracowało 42
recenzentów. Nie przyjęto to druku 22 maszynopisów.
W skład redakcji wchodzili: Dariusz Iwan (Redaktor Naczelny), Wioletta
Tomaszewska (z-ca Redaktora Naczelnego), Marcin Kamiński, Karol Szawaryn. Członkowie
Redakcji oraz Międzynarodowej Rady Redakcyjnej (21 osób), otrzymali po jednym
egzemplarzu każdego zeszytu, tomu 64 Annales Zoologici. Ponadto, rozesłano egzemplarze
obowiązkowe (17 sztuk każdego zeszytu) do polskich bibliotek oraz do następujących
instytucji: Thomson Reuters, Institute of Scientific Information, Zoological Rekord, Elsevier
Bibliographic Databases, All-Russian of Scientific and Technical Information VINITI.
Czasopismo indeksowane jest w: SciSearch (Science Citation Index-Expanded), ISI
Alerting Services, Current Contents/ Agriculture, Biology and Environmental Sciences,
Entomological Abstracts oraz Zoological Record. Impact factor (IF) za 2005 – 0.412; 2006 –
0.362; 2007 – 0.272; 2008 – 0.397; 2009 – 0.542; 2010 – 0.520; 2011 – 0.482; 2012 – 0.660;
2013 – 0.978 (miejsce 77 na 152 czasopisma w dziale Zoologia).
Informacje dotyczące czasopisma dostępne są poprzez stronę internetową Muzeum i
Instytut Zoologii PAN: http://www.miiz.waw.pl/pl/
Wersja
elektroniczna
czasopisma
dostępna
jest
poprzez
serwery
Ingenta
www.ingentaconnect.com oraz BioOne www.bioone.org
Działalność wydawnicza w 2015 roku (pozyskanie środków w 2014): Acta Chiropterologica,
Acta Ornithologica, Annales Zoologici: Projekt dofinansowany przez Ministerstwo Nauki i
Szkolnictwa Wyższego w ramach Działalności Upowszechniającej Naukę, umowa Nr 674/PDUN/2015
2. Wydanie 2 tomu z serii wydawniczej „Coleoptera Poloniae” - współpraca z
Uniwersytetem Warszawskim (dofinansowanie Rektora UW).
Kubisz, D., Iwan, D., Tykarski, P. 2014. Tenebrionoidea: Tetratomidae, Melandryidae,
Ripiphoridae, Prostomidae, Oedemeridae, Mycteridae, Pythidae, Aderidae, Scraptiidae).
Critical checklist, distribution in Poland and meta-analysis. Coleoptera Poloniae, vol. 2.
University of Warsaw – Faculty of Biology, Natura optima dux Foundation, Warszawa,
470 pp.
5
II. Działalność na rzecz Muzeum i Instytut Zoologii PAN – kolekcje zoologiczne.
1. Cyfryzacja kolekcji jaj ptaków w ramach projektu „Zwierzęta wymarłe lub zagrożone
wyginięciem, a zasoby kolekcji zoologicznych MiIZ PAN” (projekt realizowany wspólnie z
Muzeum i Instytutem Zoologii PAN).
Pozyskanie środków na lata 2014-2015, projekt jest dofinansowany przez
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Działalności Upowszechniającej
Naukę, umowa Nr 1239/P-DUN/2014
Baza danych zawiera wszystkie informacje z etykiet oraz zdigitalizowane lęgi w
systemie 3D (588 lęgów zawierających 2186 jaj), pojedyncze jaja (874) i etykiety (198).
Doposażone zostało urządzenie do skanowania oraz wykonana została kalibracja i
przegląd. Utworzone zostało repozytorium o pojemności 24 TB co pozwoliło na rozbudowę
systemu przechowywania danych w oparciu o lokalny system sieciowy - serwer typu NAS
wielkości 24 TB umożliwiający przechowywanie, backup i synchronizację danych.
Bezpieczeństwo danych będzie zapewnione poprzez obsługę chmur backup-owych takich jak
Google Drive, Dropbox i inne.
2. Digitalizacja zbioru entomologicznego Szymona Tenenbauma (projekt realizowany
wspólnie z Muzeum i Instytutem Zoologii PAN).
Pozyskanie środków na lata 2014-2015, projekt jest dofinansowany przez
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Działalności Upowszechniającej
Naukę, umowa Nr 673/P-DUN/ZO/2014.
Utworzenie bazy danych dla 35 000 okazów, zdigitalizowanie dokumentacji
archiwalnej i części zbiorów znajdujących się w oryginalnych 60 gablotach, opracowanie
części dokumentacji archiwalnej.
Współpraca:
a. Miejski Ogród Zoologiczny w Warszawie: Willa Żabińskich (Warszawski Szlak
Pianisty)
b. Muzeum Historii Żydów Polskich „Polin”: projekt "Polscy Sprawiedliwi –
Przywracanie Pamięci"
c. „Grupa Borysa Malkina”: Mistrz i Uczeń – Szymon Tenenbaum i Borys Malkin,
Czytelnia Naukowa nr 21 Dzielnicy Mokotów im. Z. Łazarskiego w Warszawie,
Multimedialna Biblioteka dla Dzieci i Młodzieży nr 31 w Warszawie.
d. Media, TVP1: http://teleexpress.tvp.pl/13800191/owady-tenenbauma
6
III. Działalność na rzecz Muzeum i Instytut Zoologii PAN – biblioteka.
Pozyskanie środków na projekt „Digitalizacja i udostępnienie starodruków na
platformie RCIN (Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych)”.
Zadanie to przewiduje opracowanie 114 woluminów o tematyce przyrodniczej z
bogatą ikonografią, która często sama w sobie stanowi dzieło sztuki o wysokiej wartości
historycznej, naukowej i wizualnej. Program jest realizowany przez pracowników Biblioteki
MiIZ PAN.
IV. Działalność popularnonaukowa i edukacyjna.
1. Grupa Lotos S.A. dofinansowała Program edukacyjny "Chrońmy Naturę na Wyspie
Sobieszewskiej", którego jednym z elementów był cykl szkoleń, adresowanych do uczniów
klas szkół podstawowych pn. Wyspa Sobieszewska a Obszar Natura 2000. Ochrona ptaków i
ich siedlisk. Program został zrealizowany przez pracowników Stacji badawczej w Górkach
Wschodnich.
2. Obsługa warsztatów przeprowadzanych w ramach projektu RCIN (Repozytorium Cyfrowe
Instytutów Naukowych).
Sprawozdanie sporządził: D. Iwan
Warszawa, dnia 2 marca 2014 r.
7