tutaj - Ponton

2014
Wakacyjny Telefon
Zaufania
Grupa Edukatorów
Seksualnych Ponton
Wakacyjny Telefon Zaufania Grupy Ponton
Sprawozdanie z dyżurów w lipcu i sierpniu 2014
Z dniem 31 sierpnia, zakończyła się tegoroczna edycja Wakacyjnego Telefonu Zaufania
Grupy Edukatorów Seksualnych Ponton, zorganizowana dzięki pomocy finansowej
Ministerstwa Edukacji Narodowej. Wakacyjna infolinia Pontonu działała w tym roku po raz
dziewiąty, a młodzież, podobnie jak w ubiegłych latach, mogła zadawać nam pytania dzwoniąc
lub wysyłając SMS-y.
W ciągu dwóch miesięcy wakacji edukatorki seksualne odpowiedziały na ponad 560
pytań.
Podczas dwugodzinnego dyżuru średnio 10 osób otrzymywało poradę oraz wsparcie.
Telefon zaufania jest anonimowy, więc nie wszystkie kontaktujące się z nami osoby podały
swój wiek, jednak można odnieść wrażenie, że dominującą grupą wiekową spośród osób
korzystających z naszej pomocy są nastolatki w przedziale 14 -18 lat.
Podział pytań według kategorii tematycznych:
Kategoria
Seksualność
Zdrowie/fizjologia
Antykoncepcja
Inne
Relacje
Ciąża
Asertywność
Przemoc
SUMA
Liczba pytań
163
119
96
90
50
36 ( w tym 3 zgłoszenia ciąży)
7
0
561
Podobnie jak w poprzednich edycjach Telefonu Zaufania szczególnym
zainteresowaniem cieszyły się tematy związane z seksualnością (163 pytania),
zdrowiem/fizjologią (119 pytań) oraz antykoncepcją (96 pytań). W powyższych kategoriach
otrzymaliśmy najwięcej zgłoszeń. Nie jest to dla nas zaskoczeniem, ponieważ kwestie związane
z samym seksem oraz z antykoncepcją należą do najrzadziej poruszanych na lekcjach
Wychowania do Życia w Rodzinie, a w wielu domach stanowią temat tabu.
Seksualność i antykoncepcja
Młodzież w naturalny sposób interesuje się swoją seksualnością. Obserwujemy
ogromny głód wiedzy, który w miarę możliwości staramy się zaspokoić zgodnie z
merytoryczną wiedzą. Dementujemy mity i stereotypy, które, jak wiemy często wynikają z
tego, że podstawowym źródłem wiedzy młodych ludzi na temat seksu są Internet i pornografia.
To bardzo niekorzystna sytuacja dla nastolatka, kiedy pornografia staje się głównym, jeśli nie
jedynym źródłem wiedzy o seksie. Młodzi ludzie często nie są w stanie odróżnić fikcji
kreowanej przez przemysł pornograficzny od rzeczywistości; porównują się z aktorami,
popadają w kompleksy na tle swojego wyglądu, ze szczególną koncentracją na narządach
płciowych. Chłopcy są zaniepokojeni rozmiarami swojego penisa, dziewczynki wyglądem
piersi, czy tym, że mają owłosienie łonowe (inaczej niż aktorki filmów porno). Młodzi ludzie
obojga płci są przekonani, że już pierwszy stosunek może trwać godzinami, a dziewczyna
powinna mieć wiele orgazmów z rzędu. Poważnym problemem jest również to, że pornografia
ukazuje najczęściej przedmiotowy stosunek do kobiet i seksu - niezwykle niepokojące jest, że
nawet bardzo młode dziewczyny starają się w jakiś sposób wejść w rolę seksualnego wampa
albo uległej lolitki, bez świadomości, że naśladują wzorce kreowane przez pornografię.
Dziewczęta często nie myślą o sobie, swoich potrzebach i emocjach, a o tym jak zrobić
wrażenie na chłopaku.
Cieszymy się, kiedy młode osoby zwracają się do nas ze swoimi wątpliwościami –
mamy okazję sprostować błędne przekonania i wskazać młodym ludziom inne źródła wiedzy,
niezafałszowujące obrazu seksu jak robi to pornografia.
Przykładowe pytania w tej kategorii:
- Jak długo można się kochać za jednym razem?
- Czy są jakieś metody na powiększenie penisa?
- Mam 16 lat i chcę zapytać, czy to normalne, że w moim miejscu intymnym rosną włosy, na
filmie w Internecie widziałam, że kobiety nie są tak owłosione. Wstydzę się tego.
- Widziałem nie raz seks na filmie i ogarnął mnie lęk przed pierwszym razem, mam obawy, że
nie będę potrafił temu sprostać i na zawsze pozostanę prawiczkiem.
- Jak zadowolić chłopaka? On często ogląda erotykę i chciałabym, żeby nie rozczarował się,
kiedy pójdzie do łóżka ze mną.
W tym roku szczególnie zaniepokoiły nas zgłoszenia od bardzo młodych dziewcząt
(poniżej 15 roku życia) deklarujących chęć rozpoczęcia współżycia seksualnego. Powodem
najczęściej było uczucie do chłopaka i obawa przed jego rozczarowaniem. Dyżurantki starały
się odwieść dziewczynki od tej decyzji m.in. wyjaśniając jak wygląda w tym zakresie polskie
prawo, które nie uznaje współżycia poniżej 15 r.ż.
Otrzymaliśmy także zgłoszenie od brata 13-latki, który znalazł u niej prezerwatywy i
prosił o poradę jak porozmawiać z siostrą o tym, aby nie rozpoczynała jeszcze współżycia
seksualnego oraz zgłoszenie od ojca, który pytał jak o seksie porozmawiać z 14 - letnią córką.
Zwracały się do nas również osoby zaniepokojone brakiem pociągu do płci przeciwnej oraz
takie, które wiedziały już o sobie, że nie są heteroseksualne i szukały wsparcia, na które nie
mogły liczyć w swoim otoczeniu.
Bardzo wiele smsów i telefonów otrzymaliśmy w obszarze antykoncepcji. W tej
kategorii dominowały pytania związane z tym, jak właściwie zabezpieczyć się przed ciążą;
widoczne były również silne lęki związane z ryzykiem zajścia w ciążę. Część pytań wskazuje
na niefrasobliwość w podejmowaniu kontaktów seksualnych bez zabezpieczenia, część na braki
w podstawowej wiedzy o mechanizmie zapłodnienia.
W rezultacie, podczas jednego dyżuru otrzymywaliśmy zarówno zapytania wskazujące
na faktyczne ryzyko ciąży, jak i na bezpodstawny lęk.
Otrzymaliśmy również trzy zgłoszenia ciąży i prośby o poradę oraz wsparcie w tej
sytuacji.
Przykłady pytań
- Kochaliśmy się z chłopakiem, ale nie użyliśmy żadnego zabezpieczenia, on starał się uważać,
ale teraz się niepokoimy, jak duże jest ryzyko ciąży?
- Proszę mi odpowiedzieć, czy jeśli korzystałam z łazienki po swoim koledze, czy jest
jakakolwiek, nawet minimalna szansa, że mogłabym w ten sposób zajść w ciążę? Głupio mi o
tym pisać, ale mam obawy. Proszę powiedzieć, czy plemniki mogłyby przetrwać np. na klamce,
albo desce klozetowej?
- Jak najlepiej zabezpieczyć się podczas pierwszego stosunku?
Zdrowie/fizjologia
W kategorii zdrowie/fizjologia umieściliśmy pytania dotyczące zagadnień związanych
ze zdrowiem i ciałem. To ważny temat dla nastolatków, którzy często samotnie borykają się z
trudnościami, jakie stawia przed nimi okres dojrzewania. Ciało, które się zmienia, często jest
powodem do zdziwienia, obaw, niechęci. W tej kategorii tematycznej wiele pytań zaczyna się
od „czy to normalne, że…?”
Wiedza pomaga oswoić i zaakceptować okres dojrzewania oraz na spokojnie podejść
do zmian i procesów towarzyszących dojrzewaniu.
Wiele wątpliwości budzą kwestie związane ze zdrowiem narządów rozrodczych.
Niestety z tym obawami często młodzi ludzie nie mają się do kogo zwrócić. Jeśli w domu nie
ma wystarczająco swobodnej atmosfery do rozmowy, a seks i ciało stanowią tematy tabu,
zdarza się, że nawet kiedy młody człowiek ma jakiś problem (infekcja pochwy, stulejka penisa),
dopiero w ostateczności zwraca się z tym do rodzica. Przy takich zgłoszeniach dyżurantki
zalecały rozmowę z rodzicem i wspólną wizytę u ginekologa/urologa.
Wiele obaw zostaje rozwianych dzięki telefonom do Pontonu, kiedy edukatorka ma
możliwość wyjaśnić, że nie dzieje się nic poważnego, a obserwowane zmiany są zgodne z
normą rozwojową.
Młodzi ludzie pytali również o zagrożenia związane z chorobami przenoszonymi drogą
płciową, jednak niepokoi nas, że w ciągu ostatnich lat obserwujemy spadek zainteresowania
tym zagadnieniem. Może to wskazywać na mniejszą świadomość ryzyka i niefrasobliwe
podejście do kwestii związanych ze zdrowiem seksualnym.
Przykłady pytań
- Przy obsuwaniu napletka odczuwam ból i swędzenie, czy to coś poważnego? Zaczynam
odczuwać coraz większy dyskomfort, wstydzę się o tym porozmawiać z rodzicami, co mogę
zrobić?;
- Mam 17 lat, sama nie mogę iść do ginekologa, a mam dziwne objawy. Ból w pochwie i
szczypanie. Czy powinnam iść do lekarza, czy są jakieś domowe sposoby?;
- Czy to normalne, że mam piersi w innym kształcie, jedna jest jakby mniejsza? Mam wrażenie,
że tak jest od jakiegoś czasu, czy to się jeszcze zmieni?;
- Czy przy seksie oralnym istnieje ryzyko zakażenia się wirusem HIV albo innymi?;
Relacje i asertywność
Podczas tegorocznej edycji telefonu zaufania otrzymaliśmy 50 pytań dotyczących
relacji oraz 7 zapytań związanych z asertywnością. Nastolatki pytają o relacje w domach
rodzinnych, zgłaszają również problemy w kontaktach z rówieśnikami. Wydaje się, że
dominującym współcześnie problemem młodzieży jest osamotnienie oraz trudności z
komunikacją interpersonalną. Zarówno młode dziewczęta jak i chłopcy często mają problemy
z nazywaniem swoich emocji i mówieniem o nich; nie potrafią komunikować swoich potrzeb,
nie wiedzą jak nawiązać kontakty w grupie rówieśników.
Osoby, które się z nami kontaktowały zgłaszały takie problemy jak nieśmiałość, brak
pewności siebie, brak poczucia własnej wartości. W rozmowach okazywało się, że nie czują się
dobrze w środowisku szkolnym, często też nie czują oparcia w domu. Zdarzało się, że było to
związane z dysfunkcjami w środowisku rodzinnym, ale najczęściej rodzice po prostu nie
poświęcają dostatecznie uwagi i czasu swoim dzieciom. W szkole czasami brakuje oferty
wsparcia psychologicznego.
Przykłady pytań:
- Co zrobić, kiedy ma się na oku, jakąś dziewczynę, a ogólnie mi ciężko nawiązać relacje z
ludźmi?
- Mam wrażenie, że z nikim się nie dogaduję, ani w szkole, ani w domu. Nie czuję się dobrze ze
sobą ani z innymi, właściwie to już nic mi się nie chce, nie czuję sensu w niczym.
- Mam 16 lat, rodzice wszystkiego mi zabraniają, utrudniają spotkania ze znajomymi.
Chciałabym się usamodzielnić, wyprowadzić, czy są na to szanse w takim wieku?
- Nie zdałem do następnej klasy, boję się nowego środowiska i tego czy się odnajdę.
- Moja mama porzuciła mnie w dzieciństwie, jak sobie z tym poradzić?
Młodzi ludzie, aby zyskać pozycję w grupie rówieśniczej, bądź zatrzymać przy sobie
chłopaka, czy dziewczynę, decydują się na rzeczy niezgodne z własnymi potrzebami. Nie
potrafią chronić własnych granic, postępują wbrew sobie, tak, aby zaspokoić cudze potrzeby.
W wielu szkołach nie ma zajęć z zakresu zachowań asertywnych, a jeśli takie zajęcia się
pojawiają, dotyczą profilaktyki stosowania używek (alkohol, narkotyki). O wiele rzadziej
młodzież otrzymuje przygotowanie pozwalające skutecznie radzić sobie z presją w obszarze
seksu. Nastolatki pytają wielokrotnie, czy mają prawo wycofać się z bliskości fizycznej na
etapie pieszczot i pocałunków, kiedy chłopak oczekuje pełnego zbliżenia. Mieliśmy również
zgłoszenie od pełnoletniego mężczyzny, który był w związku z młodszą od siebie dziewczyną
i to właśnie ona nalegała na seks, presję wywierając argumentem, że nie czuje się atrakcyjna
skoro on nie chce pójść z nią do łóżka.
Problemy z asertywnością młodzi ludzie mają bez względu na płeć. Chłopcy starają się
sprostać stereotypowi prawdziwego mężczyzny, który zawsze ma ochotę na seks paradoksalnie nie tylko popkultura i media konstruują taki wizerunek. Nawet w podręcznikach
do WdŻ znajdziemy zawoalowany przekaz, że chłopcy „myślą zawsze tylko o jednym”.
Dziewczynki chcą być nieskrępowane i „gotowe na wszystko”. Nieudolność w
komunikacji, próba sprostania nierealnym wzorcom kreowanym przez popkulturę i pornografię
oraz brak umiejętności asertywnych prowadzi do sytuacji, w których młodzi ludzie czasem
decydują się na seks, mimo że w rzeczywistości ani jedna ani druga strona nie miała na to
ochoty. Nie potrafią odmówić, boją się ośmieszania w grupie rówieśniczej, liczą na to, że seks
przełoży się na wyższe poczucie własnej wartości.
Jest wiele pozaseksualnych powodów, z których nastolatki decydują się na współżycie.
Pytania związane z asertywnością dobrze unaoczniają ten problem.
Przykłady pytań
- Mam 15 lat i od kilku miesięcy spotykam się z chłopakiem. Rozmawialiśmy o rozpoczęciu
współżycia. Ja się trochę tego boję, ale też chcę. Poza tym, już mu obiecałam i nie wiedziałabym
jak się wycofać. Napiszcie mi jak się przygotować i jakie mogą być konsekwencje.
- Mam chłopaka, z którym często się całujemy i pieścimy, i to mi pasowało, ale od jakiegoś
czasu on nalega na więcej. Poszliśmy trochę dalej, ale ja po tym czuję się kiepsko. Nie wiem,
co się dzieje, ale chce mi się płakać i mam doła. Nie wiem jak unikać tych sytuacji, bo nie chcę
go ranić. Ostatnio wybawieniem okazał się okres. Co mam robić?
- Jestem z dziewczyną, o której niedawno dowiedziałem się, że jest sporo młodsza niż mi mówiła.
Ona nalega na seks, a ja wolę zaczekać. Wiem, że nie ma nawet skończonych piętnastu lat, a za
to chyba są jakieś prawne konsekwencje? Jak jej wytłumaczyć, że mnie kręci, ale na razie jest
za młoda? Ona uważa, że mi się nie podoba.
Po raz pierwszy od 9-ciu lat funkcjonowania Telefonu Zaufania nie otrzymaliśmy żadnych
zgłoszeń dotyczących przemocy. Trudno jednak powiedzieć, że młodzież faktycznie doświadczała jej
mniej niż to miało miejsce w poprzednie wakacje ( liczba zgłoszeń przemocy w ubiegłych latach
oscylowała od kilku do kilkunastu). Odnosimy wrażenie, że młodzi ludzie mają trudności
z
rozpoznaniem przemocy, zwłaszcza na tle seksualnym, oraz z uświadomieniem sobie tego, że padło się
jej ofiarą. Problem ten dotyczy zarówno dziewczyn jak i chłopców.
Równolegle do Telefonu Zaufania, w wakacje Ponton prowadzi poradnictwo e-mailowe
25-cio letnia dziewczyna zadała nam pytanie, o to czy, jeśli w szkole podstawowej chłopcy rozebrali ją
do bielizny, dotykali i symulowali z nią stosunek seksualny, to czy możliwe, że padła ofiarą molestowania
seksualnego?
Pytanie to wyraźnie ilustruje problem. Młodzi ludzie są coraz bardziej zagubieni, ponieważ
dorastają w kulturze nadmiernie przesyconej seksualnością, w której ciała ludzkie, zwłaszcza kobiece
traktowane są przedmiotowo. Seksem sprzedaje się dzisiaj wszystko, a młodzi ludzie ”kupują”
lansowane w popkulturze oraz pornografii wzorce seksualności i kopiują je bez refleksji.
Właśnie dlatego tak bardzo istotne jest, aby przeciwwagę stanowiła rzetelna, systemowo
prowadzona, dostosowana do wieku edukacja seksualna w szkołach.
Opracowała:
Aleksandra Józefowska
Koordynatorka Grupy Ponton
Warszawa, 15 września 2014