Podniesienie bezpieczeństwa użytkowania instalacji elektrycznych

Podniesienie bezpieczeństwa użytkowania instalacji elektrycznych
Mgr inż. Andrzej Boczkowski
Stowarzyszenie Elektryków Polskich
Sekcja Instalacji i Urządzeń Elektrycznych
Stowarzyszenie Elektryków Polskich od szeregu lat zwraca uwagę na zagrożenia
bezpieczeństwa użytkowników energii elektrycznej, wynikające z niewłaściwie wykonanych
instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych, wskazując jednocześnie na prawne
regulacje, skutecznie minimalizujące te zagrożenia.
Bezpieczeństwo użytkowania instalacji elektrycznych sprowadza się do zapewnienia
ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym, prądem przeciążeniowym i zwarciowym,
przepięciem łączeniowym lub pochodzącym od wyładowań atmosferycznych oraz licznymi
skutkami cieplnymi. Skuteczność ochrony przed tymi zagrożeniami zależy od jakości
wykonania instalacji elektrycznych, zastosowanych w instalacjach zabezpieczeń oraz
środków ochrony. Miarą skuteczności tej ochrony jest liczba śmiertelnych wypadków porażeń
prądem elektrycznym oraz liczba pożarów, będących następstwem wad wykonania instalacji
elektrycznych lub nieprawidłowej eksploatacji tych instalacji. Dane na temat liczby
śmiertelnych wypadków porażeń prądem elektrycznym oraz liczby pożarów w budynkach w
Polsce grupowane i analizowane są w Instytucie Techniki Budowlanej na podstawie
informacji uzyskiwanych corocznie z Głównego Urzędu Statystycznego, Państwowej
Inspekcji Pracy oraz Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej.
Z przeprowadzonych analiz wynika, że liczba śmiertelnych wypadków porażeń
prądem elektrycznym w ciągu roku, przypadająca na jeden milion mieszkańców w Polsce
zmniejszyła się z 9,5 w latach 1980  1985 do 3,9 w latach 2000  2009 z tendencją dalszego
zmniejszania się w następnych latach. Jednak nadal liczba śmiertelnych wypadków porażeń
prądem elektrycznym jest w Polsce 2  3-krotnie większa niż w krajach Zachodniej Europy.
Liczba śmiertelnych wypadków poza statystycznym miejscem pracy, spowodowanych
porażeniem prądem elektrycznym, w stosunku do ogółu śmiertelnych wypadków porażeń
prądem elektrycznym wynosi w Polsce około 88 %.
Wynika z tego, że niebezpieczeństwo śmiertelnych porażeń prądem elektrycznym występuje
przede wszystkim w mieszkaniach i budynkach mieszkalnych oraz w gospodarstwach
rolniczych i ogrodniczych.
Nadal najwięcej wypadków odnotowuje się na wsi, prawie dwukrotnie większy wskaźnik
śmiertelnych wypadków w stosunku do wypadków w mieście.
Równie częste są przypadki powstania pożarów spowodowanych niesprawną instalacją
elektryczną. Ich procentowy udział w ogólnej liczbie pożarów w budynkach, według danych
za 2009 rok, jest na poziomie 12 %.
\
1
85
91
2001
178
164
14
86
92
2002
186
167
19
87
99
2003
188
169
19
78
110
2004
116
110
6
58
58
k
wieś
Liczba
wypadków na
wsi
13
k
miasto
Liczba
wypadków w
mieście
163
k
kobiety
Liczba
wypadków
wśród kobiet
176
k
mężczyźni
Liczba
wypadków
ogółem
Liczba
wypadków
wśród mężczyzn
2000
k ogółem
Rok
Tablica 1. Śmiertelne wypadki spowodowane porażeniem prądem elektrycznym w Polsce w
latach 2000-2009
8,7
0,7
3,6
6,2
8,7
0,7
3,6
6,2
9,0
1,0
3,7
6,8
9,1
1,0
3,3
7,5
6,0
0,3
2,5
4,0
4,6
4,6
4,9
4,9
3,0
2005
136 128
8
46
90
3,6
2006
140 127
13
69
71
3,7
2007
133 124
9
62
71
3,5
2008
121 110
11
53
68
3,2
2009
122
110
12
51
71
3,2
W powyższej tablicy liczbę śmiertelnych wypadków na
oznaczono literą k.
6,9
0,4
1,96
6,1
6,9
0,7
3,0
4,8
6,7
0,5
2,7
4,8
6,0
0,56
2,3
4,6
6,0
0,61
2,2
4,8
1 milion ludności w ciągu roku
Śmiertelne wypadki przy pracy spowodowane porażeniem prądem elektrycznym w Polsce w
latach 2000-2009,według informacji uzyskanych z Państwowej Inspekcji Pracy, podano w
tablicy 2.
Tablica 2. Śmiertelne wypadki przy pracy spowodowane porażeniem prądem elektrycznym
w Polsce w latach 2000-2009
Rok
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Liczba wypadków przy pracy Procent
ogółu
spowodowanych porażeniem prądem śmiertelnych
elektrycznym
wypadków przy
pracy %
20
21
20
20
10
11
18
27
3,9
3,8
3,4
3,5
1,8
2,0
3,5
3,3
Procent
ogółu
śmiertelnych
wypadków
porażeń prądem
elektrycznym %
11,4
11,8
10,8
10,6
8,6
8,1
12,9
20,0
2
2008
2009
20
20
3,3
3,3
16,5
16,4
Liczbę pożarów w budynkach ogółem oraz spowodowanych wadami lub nieprawidłową
eksploatacją instalacji i urządzeń elektrycznych w Polsce w latach 2000-2009,według
informacji uzyskanych z Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej, podaję w tablicy 3.
Tablica 3. Liczba pożarów w budynkach ogółem oraz spowodowanych wadami lub
nieprawidłową eksploatacją instalacji i urządzeń elektrycznych w Polsce
w latach 2000-2009
Rok
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Liczba pożarów w Liczba pożarów w
budynkach ogółem
budynkach
spowodowanych
wadami
lub
nieprawidłową
eksploatacją
instalacji i urządzeń
elektrycznych
36993
36159
36649
40175
39177
45658
45326
37711
38442
38193
5248
4690
4763
4615
4860
5387
5423
4668
4613
4737
Procent
ogółu
pożarów
w
budynkach
spowodowanych
wadami
lub
nieprawidłową
eksploatacją
instalacji i urządzeń
elektrycznych %
14,2
13,0
13,0
11,5
12,4
11,8
12,0
12,4
12,0
12,4
Zasadniczy wpływ na dużą liczbę śmiertelnych porażeń prądem elektrycznym oraz pożarów
w Polsce ma na ogół zły stan techniczny instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych,
w tym w mieszkaniach i budynkach mieszkalnych w mieście i na wsi oraz w gospodarstwach
rolniczych i ogrodniczych, a także stosowanie niedoskonałych i niewystarczających
zabezpieczeń oraz środków ochrony przed zagrożeniami w tych instalacjach.
Nieodpowiedni stan techniczny dotyczy niejednokrotnie nowo budowanych instalacji
elektrycznych. Wynika to z faktu, że prawidłowość wykonania instalacji leży wyłącznie w
ręku wykonawcy. Od niego zależy bezpieczeństwo użytkowników wykonanej instalacji. On
sporządza protokóły, przeprowadza badania i pomiary. Ogromna większość wykonawców
wykonuje swoje prace w sposób prawidłowy, zdając sobie sprawę ze swojej
odpowiedzialności za przyszłe bezpieczeństwo użytkowników instalacji. Niestety, nie brak i
takich wykonawców którzy nie są wystarczająco przygotowani do sprostania współczesnym
wymaganiom, których profesjonalizm daleki jest od doskonałości. Przed skutkami
działalności takich wykonawców należy się bronić.
Dzięki kontaktom z kolegami francuskimi poznano metodę stosowaną na terenie
Francji, przynoszącą znakomite rezultaty w zakresie wzrostu bezpieczeństwa użytkowników
energii elektrycznej.
3
Powołano tam do życia organizację pod nazwą „Consuel” pochodzącą od skrótu
francuskiej wersji pełnej nazwy „Komitet ds. Bezpieczeństwa Użytkowników Energii
Elektrycznej”. Organizacja powstała dzięki oddolnym inicjatywom wykonawców instalacji
elektrycznych, organizacji użytkowników oraz dystrybutorów energii elektrycznej.
Działalność kontrolna rozwijała się narastająco przez około dziesięć lat, a następnie dzięki
porozumieniu siedmiu ministerstw dekretem powołano do życia obligatoryjnego „kontrolera
instalacji”, w dzisiejszej postaci „Consuel”.
Jest to organizacja typu „non profit” samofinansująca się, zatrudniająca we Francji i
jej terenach zamorskich, łącznie około 230 osób. W latach 1972 do 2000, sprawdzono 13 mln
instalacji, a średni koszt jednej kontroli wyniósł (w przeliczeniu) 55 zł. System dysponuje
danymi wszystkich zespołów wykonujących instalacje elektryczne, monitorując jakość ich
pracy. W ramach specjalnego oprogramowania pozwala on na sondażową kontrolę każdej
wykonanej instalacji, a częstotliwość i dokładność kontroli zależy od średniej oceny, jaką
uzyskał wykonawca w dotychczasowej swojej działalności zawodowej. Podział
odpowiedzialności między wykonawcą i sprawdzającym, konsekwencje błędów czynią
system niezwykle skutecznym i bezpiecznym dla odbiorców.
Podpisany został plan współpracy ze stroną francuską. Stronę polską reprezentowało
Stowarzyszenie Elektryków Polskich.
W dokumencie tym strona polska wyraziła zainteresowanie:
 utworzeniem systemu kontroli instalacji elektrycznych, zgodnego z kryteriami
europejskimi,
 metodami kontroli instalacji elektrycznych,
 metodami zatwierdzania świadectw zgodności,
 organizacją systemu finansowania kontroli instalacji elektrycznych.
Od tego momentu Stowarzyszenie Elektryków Polskich wspólnie z Izbą Gospodarczą
Przemysłu Elektrotechnicznego, Śląską Izbą Inżynierów Budownictwa, Polskim
Stowarzyszeniem Elektroinstalacyjnym oraz Polskim Centrum Promocji Miedzi rozpoczęło
prace i działania w zakresie wprowadzenia w Polsce systemu potwierdzania zgodności
instalacji elektrycznych z obowiązującymi przepisami i standardami w obiektach
budowlanych, przez niezależną od wykonawcy i przedsiębiorstwa energetycznego stronę
trzecią, przed przekazaniem instalacji elektrycznych do eksploatacji. Celem tego
przedsięwzięcia jest spełnienie wymagań ustawy Prawo Budowlane dotyczących
bezpieczeństwa użytkowania instalacji elektrycznych. Uznano, że w to tak ważne dla Polski
przedsięwzięcie powinny włączyć się aktywnie władze rządowe i samorządowe, a w tym
Ministerstwo
Infrastruktury
i
Główny
Urząd
Nadzoru
Budowlanego.
W związku z powyższym Stowarzyszenie Elektryków Polskich zaproponowało
wprowadzenie w ustawie Prawo Budowlane zapisu wprowadzającego obowiązek kontroli
wykonanej instalacji elektrycznej, potwierdzanej przez niezależną instytucję kontrolną.
Sprawa powinna dotyczyć instalacji elektrycznych, ale również i instalacji gazowych.
To znaczy tych instalacji, które w trakcie ich stwarzają zagrożenia stwarzają zagrożenia
dla zdrowia i życia użytkownikom oraz zagrożenia wystąpienia pożaru i wybuchu.
4