Geologia Samorządowa - Ekspert odpowiada - Geologia

Transkrypt

Geologia Samorządowa - Ekspert odpowiada – Geologia złożowa
Geologia Samorządowa - Ekspert odpowiada - Geologia złożowa
Odpowiedzi na pytania udzielili Michał Gientka i Lidia Król
Mgr Michał Gientka w latach 1990-1998 był wicedyrektorem Departamentu Geologii w
Ministerstwie Środowiska, obecnie pracuje w Państwowym Instytucie Geologicznym, w Zakładzie
Geologii Gospodarczej. Zajmuje się bazą danych o złożach MIDAS oraz bilansem zasobów
kopalin i wód podziemnych w Polsce. Jest wiceprzewodniczącym Komisji Zasobów Kopalin przy
Ministrze Środowiska oraz członkiem Komisji Egzaminacyjnej na Uprawnienia Geologiczne. Jest
autorem lub współautorem wielu artykułów dotyczących prawa geologicznego oraz kwestii polityki
surowcowej i złóż.
Mgr inż. Lidia Król w 2000 r., ukończyła studia na Akademii Górniczo – Hutniczej w Krakowie na
Wydziale Wiertnictwa, Nafty i Gazu. Jest Absolwentką studiów podyplomowych „Ochrona
środowiska przyrodniczego i zasobów mineralnych” na Wydziale Geologii, Geofizyki i Ochrony
AGH w Krakowie (2003 rok), „Projektowanie geotechniczne, bezpieczeństwo i oddziaływanie
budowli na środowisko” na Wydziale Inżynierii i Kształtowania Środowiska SGGW w Warszawie
(2007 rok). W czerwcu 2006 roku otworzyła przewód doktorski w zakresie zarządzania
środowiskiem geologicznym na Wydziale Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH
w Krakowie. Obecnie kontynuuje naukę na rocznych studiach podyplomowych „Górnictwo
odkrywkowe” na Wydziale Górnictwa i Geoinżynierii AGH w Krakowie (termin ukończenia –
czerwiec 2009 rok). Ma sześcioletnie doświadczenie na stanowisku geologa powiatowego,
zatrudniona była w Starostwie Powiatowym w Mińsku Mazowieckim na stanowisku podinspektora
ds. górnictwa i geologii. Obecnie zatrudniona jest w Okręgowym Urzędzie Górniczym w Warszawie
na stanowisku starszego inspektora zakładów górniczych ds. geologii. Specjalizuje się
w dokumentowaniu i udostępnianiu złóż, dokumentowaniu geotechnicznym. Jest autorką publikacji
z zakresu eksploatacji złóż, koncesjonowania wraz z interpretacją administracyjno – prawną.
Prowadziła szkolenia nt. prowadzenia koncesjonowanej działalności w zakresie poszukiwania,
rozpoznawania i wydobywania kopalin ze złóż, dokumentowania złóż, bezpiecznego wykonywania
prac w zakładach górniczych. Posiada uprawnienia geologiczne nr III-0489 w zakresie geologii
złożowej (2003), uprawnienia geologiczne nr VII-1336 w zakresie geologii inżynierskiej (2004) oraz
uprawnienia geologiczne nr V-1564 z zakresie hydrogeologii (2005).
Źródło: http://powiaty.pgi.gov.pl
1
Definicje
Wyjaśnienie zagadnienia granice naturalne złóż a granice dokumentowania
Granice złoża mogą być naturalne lub sztuczne. Granicami naturalnymi są granice między dwoma,
różnymi litologicznie osadami (np. iłami a piaskami, żwirami a gliną zwałową itp.). Mogą wynikać z
sedymentacji, erozji lub tektoniki.
Granice sztuczne zawarte są na ogół pomiędzy skrajnymi pozytywnymi wyrobiskami, wykonanymi
w celu rozpoznania złoża.
Najlepiej byłoby, gdyby granice udokumentowanych złóż były naturalnymi granicami występowania
kopaliny (oczywiście o parametrach spełniających kryteria bilansowości). Było by to zgodne ze
sztuką geologiczną, szczególnie w odniesieniu do kopalin eksploatowanych odkrywkowo. Na ogół
granice złóż pokrywają się z granicami własności nieruchomości gruntowej. Takie ustalenie granic
nie stanowi błędu w sztuce (odpowiedzi udzielił Michał Gientka).
Wyjaśnienie podstawowych pojęć z zakresu geologii złóż: miąższość złoża, nadkład złoża,
zasoby złoża, zasoby bilansowe, zasoby pozabilansowe, zasoby przemysłowe, zasoby
nieprzemysłowe
Miąższość złoża to odległość pomiędzy jego górną a dolną granicą. W przypadkach, kiedy
przestrzeń pomiędzy tymi granicami wypełnia tylko kopalina, tak określoną miąższość przyjmuje
się od określenia zasobów. W niektórych przypadkach, gdy w obrębie kopaliny występują
przerosty, do obliczeń zasobów przyjmuje się miąższość kopaliny bez przerostów. Miąższość
kopaliny na ogół zmienia się w obrębie złoża, stąd w praktyce geologicznej stosuje się pojęcia
miąższości średniej (średnia arytmetyczna wszystkich ustalonych w wyrobiskach badawczych
wartości), minimalna miąższość (zwana również bilansową, jest to ta najmniejsza średnia wartość
miąższości, która określona kryteriami bilansowości decyduje o opłacalności eksploatacji), brzeżna
miąższość (ustalana w kryteriach bilansowości najmniejsza wartość miąższości, która wyznacza
granice złoża).
Do nadkładu złoża zalicza się:

osady różne od osadów będących kopaliną, stropową część osadów mogących być
kopaliną, lecz nie spełniających kryteriów bilansowości,

przewarstwienia osadów nie mających cech kopaliny, lecz zarazem możliwych do
odrębnego wydobycia.
2
Zatem: do nadkładu zalicza się te osady występujące ponad kopaliną lub w jej obrębie, które nie
mają cech kopaliny głównej, towarzyszącej ani współkopaliny, lecz zarazem możliwe jest ich
odrębne wydobycie.
Zasoby złoża:

zasoby geologiczne bilansowe są ilością kopaliny w granicach złoża (w tysiącach ton,
tysiącach metrów sześciennych lub milionach metrów sześciennych), której jakość
odpowiada aktualnym kryteriom gospodarczego wykorzystania, a złoże spełnia kryteria
geologiczno-górnicze bilansowości umożliwiające eksploatację;

zasoby pozabilansowe – kopalina, która nie spełnia kryteriów bilansowości, znajduje się w
pozabilansowych warunkach geologiczno-górniczych, lecz ewentualnie w przyszłości może
być gospodarczo wykorzystana;

zasoby przemysłowe – część zasobów bilansowych która przeznaczona jest do
eksploatacji w projekcie zagospodarowania złoża;

zasoby nieprzemysłowe – część zasobów geologicznych, które określone są w projekcie
zagospodarowania złoża jako niemożliwe do wydobycia (odpowiedzi udzielił Michał
Gientka).
Omówić definicję: złoża kopaliny w kontekście ustalonych kryteriów bilansowości
Złoże kopaliny jest to ta część jej nagromadzenia, która spełnia ustalone kryteria bilansowości –
jakościowe i geologiczno-górnicze. W przypadku złóż kruszywa naturalnego może to być fragment
nagromadzenia kopaliny np. o wymaganej minimalnej miąższości czy zawartości pyłów
mineralnych (odpowiedzi udzielił Michał Gientka).
Wyjaśnienie
podstawowych
pojęć:
przedsiębiorcy,
zakładu
górniczego,
wyrobiska
górniczego, robót górniczych
Ustawa Prawo geologiczne i górnicze art. 6 ust. 6 – przedsiębiorcą jest podmiot posiadający
koncesję na prowadzenie działalności objętej ustawą. W przypadku złóż podlegających
administracji powiatowej jest to najczęściej osoba fizyczna lub mała firma.
Art. 6 ust. 7 – zakładem górniczym jest wyodrębniony technicznie i organizacyjnie zespół środków
służących bezpośrednio do wydobywania kopaliny ze złoża. Stąd zakładem górniczym będzie
wyrobisko, w którym wydobywa się glinę oraz związane z wydobywaniem kopaliny maszyny i
budynki (np. szatnie, magazyny), lecz nie będzie nim cegielnia ze swym składowiskiem gliny.
3
Art. 6 ust. 8 – wyrobiskiem górniczym jest przestrzeń w nieruchomości gruntowej lub w górotworze
powstała w wyniku robót górniczych. Mówiąc kolokwialnie, jest to „dziura” jaka powstała na
powierzchni lub w głębi ziemi w wyniku prowadzenia robót górniczych.
Art. 6 ust. 9 – robotami górniczymi jest wykonywanie, zabezpieczanie lub likwidowanie wyrobisk
górniczych w związku z działalnością regulowaną ustawą. Zatem wyrobiskiem górniczym są tylko
te „dziury” w ziemi, jakie powstały w trakcie poszukiwania lub wydobywania kopalin. Nie są nią,
mimo takiej samej techniki wykonania a niekiedy większych rozmiarów na przykład wykopy pod
fundamenty czy sztolnie głębione przy budowie kolektorów kanalizacyjnych (odpowiedzi udzielił
Michał Gientka).
Jak rozumieć pojęcie „racjonalna gospodarka złożem”?
Racjonalna gospodarka złożem jest to taki sposób projektowania eksploatacji, a następnie jej
prowadzenia, który nie prowadzi do niepotrzebnych, nieuzasadnionych strat zasobów (odpowiedzi
udzielił Michał Gientka).
Dokumentowanie
Na co zwracać szczególną uwagę w przedkładanych projektach prac i dokumentacjach
(najczęstsze uchybienia)?
Z punktu widzenia organu koncesyjnego najczęstszym i najpoważniejszym uchybieniem jest brak
właściwych pomiarów geodezyjnych – określenie współrzędnych punktów załamania granic złoża
w lokalnym a nie krajowym układzie współrzędnych. Uniemożliwia to późniejszą lokalizację złoża
na mapach (np. w rejestrze obszarów górniczych, w planach zagospodarowania przestrzennego
itp.).
Należy również zwrócić uwagę na poprawność poprowadzenia granic złoża, poprawność
obliczenia zasobów, określenia rodzaju i jakości kopaliny (odpowiedzi udzielił Michał Gientka).
Dokumentacja geologiczna a granice obszaru górniczego
Definicja prawna (art. 6 ust. 6): Obszarem górniczym jest przestrzeń, w granicach której
przedsiębiorca jest uprawniony do wydobywania kopaliny objętej koncesją. Wnioski:

koncesja może obejmować fragment udokumentowanego złoża;
4

obszar górniczy może obejmować fragment udokumentowanego złoża;

granice obszaru górniczego mogą przebiegać zarówno w pionie, jak i w poziomie;

najczęściej granica złoża pokazana w dokumentacji geologicznej jest zbieżna z granicą
obszaru górniczego. W przypadku złóż podlegających jurysdykcji starostów jest to niemal
regułą;

granica obszaru górniczego może również przekraczać granicę złoża. Dzieje się tak w
przypadku małych powierzchniowo złóż o znacznych miąższościach złoża i nadkładu, gdzie
dla zachowania właściwych kątów nachylenia stoku nadkład musi być zdjęty na znacznie
większej powierzchni niż złoże (odpowiedzi udzielił Michał Gientka).
Kiedy
musi
być
sporządzony
dodatek
do
dokumentacji
geologicznej
złóż
(jak
wyegzekwować jego sporządzenie)?
1. Dodatek do dokumentacji geologicznej złoża powinien być sporządzony, jeśli po
rozpoczęciu eksploatacji złoża okaże się, że jego budowa geologiczna w istotny sposób
odbiega od określonej w dotychczas istniejącej dokumentacji. W praktyce, przy małych
złożach kopalin pospolitych zdarza się to niezwykle rzadko i jest raczej dowodem błędu
popełnionego we wcześniejszej dokumentacji geologicznej. Wykonanie dodatku do
dokumentacji leży wówczas w interesie przedsiębiorcy eksploatującego złoże.
2. Dodatek należy sporządzić, jeśli chcemy powiększyć obszar złoża.
3. Innym przykładem konieczności opracowania dodatku do dokumentacji geologicznej jest
ponowne uruchomienie eksploatacji na złożu, którego eksploatacja była wcześniej
zaniechana bez prawidłowego rozliczenia zasobów (np. wydobycie bez koncesji, brak
wykazywanego wydobycia, niesporządzanie operatów ewidencyjnych zasobów).
4. Dodatek do dokumentacji geologicznej rozliczający zasoby opracowuje się, gdy z
większego złoża „wycinamy” jakiś fragment. Dla nowego złoża tworzymy wówczas nową
dokumentację geologiczną,
dla
starego
opracowujemy dodatek
do
dokumentacji
(odpowiedzi udzielił Michał Gientka).
W
jaki
sposób
wyegzekwować
wykonanie
obowiązku
sporządzenia
dodatku
do
dokumentacji geologicznej złoża w przypadku dokumentowania złoża na części wcześniej
dokumentowanego złoża, należącego do innego przedsiębiorcy (wiąże się to z prawem do
informacji geologicznej)?
5
Chodzi tu prawdopodobnie o rozliczenie zasobów pozostałych w złożu po „wycięciu” z niego
nowego, mniejszego złoża tak, aby w bilansie zasobów zasoby obu złóż nie dublowały się.
Formalnie możliwości wyegzekwowania takiego obowiązku nie ma. Można zwrócić się do
przedsiębiorcy o opracowanie dodatku rozliczającego zasoby (odpowiedzi udzielił Michał Gientka).
Jaki powinien być zakres badań laboratoryjnych kopaliny niezbędnych do dokumentacji
geologicznej złoża?
Generalnie zakres badań laboratoryjnych zależy od rodzaju dokumentowanej kopaliny oraz jej
przewidywanego zastosowania. Na szczeblu administracji powiatowej dokumentowane są głównie
surowce okruchowe, ilaste, kamienie drogowe i budowlane oraz czwartorzędowe kopaliny
węglanowe i torfy.
Kopaliny okruchowe to piaski, piaski ze żwirem i żwiry. Wykorzystuje się je gospodarczo między
innymi do produkcji mieszanek piaskowo-żwirowych do betonów, pospółki, żwirów klasyfikowanych
i nieklasyfikowanych, piasków nieklasyfikowanych, piasków do zapraw i wypraw budowlanych,
piasków schudzających dla ceramiki budowlanej, piasków do produkcji cegły silikatowej i betonów
komórkowych, piasków dla drogownictwa zawierających i niezawierających żwirów, piasków
podsadzkowych. Składnikami użytecznymi kopalin okruchowych w zależności od zastosowań
mogą być ziarna piasków i żwirów. Dla większości zastosowań składnikiem płonnym jest nadziarno
i podziarno (z wyłączeniem frakcji pyłowej). Składnikami szkodliwymi kopalin okruchowych są
zwykle substancja organiczna, związki siarki, pyły mineralne. Oczywiście jednak np. przy piaskach
dla zimowego utrzymania dróg zawartość pyłów mineralnych nie ma większego znaczenia, a przy
piaskach dla budownictwa inżynieryjnego, znaczna zawartość pyłów mineralnych bywa niekiedy
zalecana.
Zakres laboratoryjnych badań jakościowych kopalin okruchowych zależy od przewidywanego
zastosowania kopaliny. Generalnie jednak przy ich dokumentowaniu, nie znając jeszcze
możliwości zbytu, a co za tym idzie i zastosowania kopaliny, podstawowy zakres badań
laboratoryjnych obejmuje skład ziarnowy i zwartość pyłów mineralnych oraz gęstość właściwą
(niezbędna dla obliczenia ilości zasobów).
Kopaliny ilaste są to skały, które dzięki zawartości w nich minerałów ilastych mogą być
wykorzystane gospodarczo. Na szczeblu administracji powiatowej dokumentowane są surowce
„ceramiki czerwonej”, gdzie składnikami szkodliwymi są składniki gruboziarniste (wszelkie twarde
ziarna większe niż 2 mm), składniki organiczne, margiel (wszelkie twarde skupienia węglanu
wapnia większe od 0,5 mm i zawierające ponad 65 % CaCO3), gips w formie skupień większych
niż 0,5 mm oraz syderyt i piryt. Ponadto ważna jest plastyczność kopaliny, skurczliwość
wysychania, woda zarobowa, optymalna temperatura wypalania, po wypaleniu wytrzymałość na
6
ściskanie i nasiąkliwość. Dla zastosowań innych niż ceramika czerwona zakres badań
jakościowych kopaliny może być znacznie szerszy i znacznie się różnić.
Dla kopalin węglanowych (kreda jeziorna) bada się zawartość CaCO3 (lub CaO), zawartość
substancji organicznej, wilgotność. Dla torfów badana jest popielność, pH, wilgotność naturalna,
niekiedy stopień rozkładu.
Dla kamienia budowlanego określa się skład petrograficzny, wytrzymałość na ściskanie,
ścieralność, niekiedy nasiąkliwość i mrozoodporność. Generalnie zakres badań jakościowych
kopaliny uzależniony jest od wymagań przyszłego użytkownika złoża oraz odbiorców wydobywanej
w nim kopaliny, którzy mogą postawić własne wymogi jakościowe (odpowiedzi udzielił Michał
Gientka).
W jaki sposób powinna postępować/przeciwdziałać powiatowa administracja geologiczna w
przypadku
pojawiania
się
inwestycji
(np.
tereny
pod
zabudowę)
naruszających
udokumentowane zasoby złóż?
Jedynym sposobem uchronienia złóż kopalin przed niewłaściwym wykorzystaniem jest
umieszczenie ich w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego jako obszarów
przeznaczonych pod wydobywanie kopalin. Stąd jedyne skuteczne przeciwdziałanie takim
praktyką, może być ujęcie złóż już na etapie tworzenia miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego. Należy przypomnieć że zapis ustawowy brzmi: „Udokumentowane złoża kopalin
uwzględnia się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego”. „Uwzględnia się”
oznacza „bierze się pod uwagę”, lecz niekoniecznie chroni. Nie wszystkie złoża wymagają
ochrony, niekiedy inny sposób wykorzystania terenu będzie korzystniejszy gospodarczo i
społecznie (odpowiedzi udzielił Michał Gientka).
W jaki sposób powinna postępować/ przeciwdziałać administracja geologiczna w przypadku
dzielenia dużego złoża na mniejsze, które odbywa się na wniosek właściciela złoża?
Przeciwdziałanie takim zjawiskom jest bardzo trudne, nie zawsze zresztą uzasadnione. Miało by
ono rację bytu w przypadku podziału złoża na przykład na zbyt małe (wąskie) działki,
uniemożliwiające wybranie złoża do spągu i powodujące duże straty zasobów w skarpach. Jeśli
ten przypadek nie zachodzi a przedsiębiorca spełni wszelkie wymogi wynikające z ustawy Prawo
geologiczne i górnicze oraz dobrej praktyki geologicznej nie ma podstaw do przeszkadzania mu w
podziale złoża. Przedsiębiorca musi uzyskać koncesję na rozpoznanie złoża, dla jego części
wydzielanej utworzyć nowe złoża, dla pozostałej opracować dodatek do dokumentacji geologicznej
rozliczający zasoby (odpowiedzi udzielił Michał Gientka).
7
Omówienie zagadnienia ponownego dokumentowanie części istniejącego złoża w granicach
własności
Chodzi tu chyba o powiększenie obszaru złoża, np. po wyeksploatowaniu większości jego
zasobów. Może się to odbyć na dwa sposoby – przez opracowanie nowej dokumentacji
geologicznej dla nowego złoża, bądź poprzez opracowanie dodatku do dokumentacji geologicznej
dla złoża istniejącego. Ta druga procedura jest tańsza dla przedsiębiorcy i szybsza. Oczywiście
należy uzyskać koncesję na poszukiwanie i rozpoznawanie kopalin, a potem zmienić koncesję na
wydobywanie kopalin (odpowiedzi udzielił Michał Gientka).
Omówienie zagadnienia kopalin towarzyszących i współwystępujących oraz zasady ich
dokumentowania oraz ochrony?
Kopalina główna – to kopalina o najwyższej wartości, spośród występujących w złożu, która może
być przedmiotem samodzielnej eksploatacji.
Kopalina towarzysząca – kopalina występująca w złożu lub jego sąsiedztwie, której wydobycie jest
opłacalne ekonomicznie tylko łącznie z kopaliną główną.
Kopalina współwystępująca (współkopalina) to kopalina występująca w granicach złoża, której
wydobycie warunkuje możność eksploatacji kopaliny głównej. Przykład – torf występujący w
nadkładzie złóż kredy jeziornej. Eksploatacja kredy wymaga wcześniejszego wydobycia torfu.
Generalnie – kopaliny towarzyszące i współwystępujące dokumentuje się niejako „przy okazji”
dokumentowania złoża kopaliny głównej. Zwykle, z uwagi na mniejszą wartość tych kopalin, nie
wykonuje się dla ich zbadania specjalnych wyrobisk górniczych wierceń czy wkopów. Kopaliny
towarzyszące i współwystępujące podlegają ochronie na zasadzie identycznej, jak kopalina
główna. Tym niemniej, jeśli np. przedsiębiorca posiada zbyt na wydobywaną przez siebie kopalinę
główną, a nie znajduje odbiorców na wydobywana przy okazji kopalinę towarzyszącą oczywistym
jest kierowanie jej na zwał (odpowiedzi udzielił Michał Gientka).
Udokumentowane złoża kopalin a plany zagospodarowania przestrzennego?
Dosłowny zapis ustawy brzmi „Udokumentowane złoża kopalin uwzględnia się w miejscowym
planie zagospodarowania przestrzennego”. Uwzględnia się – oznacza, że bierze się je pod uwagę.
Złoża takie zaznacza się na planie, nie oznacza to jednak, że społeczno-gospodarczym
przeznaczeniem terenu musi być działalność polegająca na wydobywaniu kopalin. Z punktu
widzenia lokalnej społeczności korzystniejsze może być przeznaczenie tego terenu na inne cele.
8
Musi to być każdorazowo rozważone, biorąc pod uwagę wszelkie argumenty społecznoekonomiczne (odpowiedzi udzielił Michał Gientka).
Omówić
zagadnienie
dokumentowania
złóż
kopalin
na
obszarach
istniejących,
udokumentowanych złóż. Zdarza się, że nowy Inwestor nie jest zainteresowany wykupem
istniejącej informacji (dokumentacji) geologicznej i decyduje się na wykonanie własnych
badań. W jaki sposób powinna postępować administracja geologiczna w takich
przypadkach?
Przepisy ustawy Prawo geologiczne i górnicze nie nakazują wykupu informacji geologicznej. Jeżeli
przedsiębiorca nie jest zainteresowany wykupem może udokumentować część złoża w trybie
przepisów ustawy Prawo geologiczne i górnicze (odpowiedzi udzieliła Lidia Król).
Jak można w decyzji określić zakres i sposób wykonania obowiązków wynikających z art.
29 ust. 2, jeżeli uwidaczniają się one dopiero w decyzji starosty o sposobie rekultywacji
oraz na etapie planu ruchu likwidowanego zakładu?
Można zobowiązać przedsiębiorcę do uzyskania decyzji w sprawie rekultywacji przed wydaniem
decyzji cofającej lub wygaszającej koncesję.
Natomiast zakres i sposób wykonania obowiązków powinien wynikać z:
•
art. 80. ustawy z dnia z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. z 2005 r.
Nr 228, poz. 1947 ze zmianami), zgodnie z którym w razie likwidacji zakładu górniczego
przedsiębiorca jest zobowiązany:
1. zabezpieczyć lub zlikwidować wyrobiska górnicze oraz obiekty i urządzenia zakładu
górniczego;
2. zabezpieczyć niewykorzystaną część złoża kopaliny;
3. zabezpieczyć sąsiednie złoża kopalin;
4. przedsięwziąć niezbędne środki chroniące wyrobiska sąsiednich zakładów górniczych;
5. przedsięwziąć niezbędne środki w celu ochrony środowiska oraz rekultywacji gruntów i
zagospodarowania terenów po działalności górniczej
•
dodatku rozliczeniowego do dokumentacji geologicznej
•
dodatku do projektu zagospodarowania złoża
•
planu ruchu likwidowanego zakładu górniczego
Decyzja o wygaszeniu koncesji powinna być ostatnią z wydawanych decyzji i w niej po
przeanalizowaniu w/w dokumentów należy określić zakres i sposób wykonania obowiązków
(odpowiedzi udzieliła Lidia Król).
9
Jakie są zasady określania zasięgu oddziaływań odwodnień wyrobisk?
Na podstawie art. 42 ustawy z dnia z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. z
2005 r. Nr 228, poz. 1947 ze zmianami) sporządza się w celu określenia warunków
hydrogeologicznych w związku z projektowaniem odwodnień do wydobywania kopalin ze złóż
dokumentacje hydrogeologiczną. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia
3 października 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać
dokumentacje hydrogeologiczne i geologiczno-inżynierskie, w rozdziale 3 „Szczegółowe
wymagania, jakim powinna odpowiadać część opisowa i część graficzna dokumentacji
hydrogeologicznej określającej warunki hydrogeologiczne” § 9 ust. 1 pkt. 9) część opisowa takiej
dokumentacji powinna zawierać wskazanie zasięgu oddziaływania projektowanego odwodnienia
złoża wraz z oceną przewidywanych zmian warunków hydrogeologicznych i właściwości fizycznochemicznych wód podziemnych oraz prognozę skutków tych zmian dla środowiska, zwłaszcza
prognozę spodziewanych szkód (odpowiedzi udzieliła Lidia Król).
Koncesje
Jakie elementy (zapisy) powinna zawierać decyzja koncesyjna (na poszukiwanie i
rozpoznawanie kopalin, wydobycie kopaliny, zmieniająca koncesję, wygaszająca koncesje)?
Koncesja na poszukiwanie i rozpoznawanie kopalin powinna zawierać:
●
określenie podmiotu, któremu została udzielona;
●
określenie przestrzeni, w której prace mają być prowadzone (na ogół działki gruntowe);
●
określenie czasu, w jakim prace mają być prowadzone (okres ważności koncesji);
●
cel, zakres, rodzaj i harmonogram prac geologicznych;
●
wymaganą dokładność rozpoznania geologicznego;
●
inne wymagania, w tym zwłaszcza z dziedziny ochrony środowiska.
Koncesja na wydobywanie kopalin powinna zawierać:

określenie podmiotu, któremu została udzielona;

rodzaj i sposób prowadzenia działalności objętej koncesją (np. „wydobywanie piasku
metodą odkrywkową”);

przestrzeń, w jakiej prowadzona będzie działalność (określenie działek gruntowych);

okres ważności koncesji z określeniem terminu rozpoczęcia działalności;
10

granice obszaru i terenu górniczego (współrzędne punktów załamania granic w
państwowym układzie współrzędnych);

zasoby złoża kopaliny możliwe do wydobycia oraz minimalny stopień ich wykorzystania;

inne wymagania, w tym zwłaszcza z dziedziny ochrony środowiska.
Decyzja zmieniająca koncesję powinna zawierać oprócz określenia podmiotu, dla którego została
wydana, także omówienie elementów, w których została zmieniona.
Decyzja wygaszająca koncesję powinna określać:

podmiot, dla którego koncesja była wydana,

przedmiot działalności objętej koncesją,

przestrzeń, w jakiej działalność była prowadzona,

termin wygaszenia koncesji,

może zawierać także dodatkowe wymagania (zwłaszcza z dziedziny ochrony środowiska),
które warunkować będą skuteczność wygaszenia koncesji (odpowiedzi udzielił Michał
Gientka).
Jaka jest procedura wydawania koncesji na eksploatację różnych poziomów złoża?
Nie ma odrębnej procedury wydawania zgody na eksploatację różnych poziomów złoża. W
przypadku zamierzonego prowadzenia eksploatacji na kilku poziomach powinno być to
uwzględnione w projekcie zagospodarowania złoża, a w przypadku małych złóż podlegającym
administracji powiatowej w elementach projektu zagospodarowania złoża zawartych we
fragmencie wniosku koncesyjnego omawiającym wielkość i sposób zamierzonego wydobycia
kopaliny. Skądinąd dla złóż podlegających administracji geologicznej szczebla powiatowego, ze
względu na niewielkie ich rozmiary, prowadzenie eksploatacji na kilku poziomach wydobywczych
jest niezwykle rzadkie (odpowiedzi udzielił Michał Gientka).
Inne decyzje administracyjne a obowiązek uzyskania koncesji (np. wydobywanie i
wywożenie urobku lub torfu formalnie związane zakładaniem stawu, pracami budowlanymi,
niwelacyjnymi itp., kwestia wydobywania tzw. „mas ziemnych”)
Należy rozstrzygnąć, czy opisana działalność ma miejsce rzeczywiście, i może odbywać się na
podstawie innych przepisów (np. prawo budowlane) czy jest tylko wybiegiem mającym na celu
ominięcie przepisów ustawy Prawo geologiczne i górnicze. W oczywisty sposób przedsiębiorca
11
prowadzący działalność niezgodnie z tą ustawą ponosi mniejsze koszty, a co za tym idzie stanowi
nieuczciwą konkurencję dla innych zakładów górniczych. Tym niemniej rozstrzygnięcie jaki jest
stan faktyczny bywa niekiedy bardzo trudne. Przecież rzeczywiście przy budowie stawów rybnych
czy niwelacji terenu należy wydobyć znajdujące się tam masy ziemne (odpowiedzi udzielił Michał
Gientka).
Czy się opiniuje/uzgadnia z właściwym wójtem lub burmistrzem oraz z właściwym organem
nadzoru górniczego i marszałkiem, projekty decyzji koncesyjnych, co powinno być
przedmiotem uzgodnienia, na ile jesteśmy zobowiązani do brania pod uwagę opinii
/uzgodnienia np. w przypadku negatywnego uzgodnienie w/w organów?
Koncesję na poszukiwanie i rozpoznawanie kopalin opiniuje się u właściwego wójta lub burmistrza.
Opinia nie jest wiążąca – w przypadku negatywnej opinii nadal można wydać koncesję
poszukiwawczą.
Koncesję na wydobywanie kopalin uzgadnia się z marszałkiem województwa, organem nadzoru
górniczego oraz właściwym wójtem lub burmistrzem. Uzgodnienie jest wiążące, brak zgody
oznacza niemożność udzielenia koncesji (odpowiedzi udzielił Michał Gientka).
Jaki powinien być zakres nadzoru i kontroli sprawowany przez administrację geologiczną w
zakresie wykonywania przez przedsiębiorcę uprawnień wynikających z tytułu koncesji?
Zakres nadzoru i kontroli obejmuje sprawdzanie, czy wykonywana przez przedsiębiorców
działalność polegająca na poszukiwaniu i rozpoznawaniu złóż kopalin oraz wydobywaniu kopalin
prowadzona jest po uzyskaniu koncesji lub czy prowadzona jest zgodnie w wydaną koncesją.
Pracownicy administracji geologicznej powinni wizytować złoża będące w ich gestii i sprawdzać w
terenie czy przedsiębiorcy wydobywają kopalinę zgodnie z warunkami koncesji. Oczywiście nie
sposób jest w trakcie takiej wizji lokalnej wykryć drobnych przekroczeń warunków koncesji (np.
eksploatacja lekko przekracza obszar górniczy), które wymagają szczegółowych obmiarów
wyrobisk, lecz wykrycie poważnych naruszeń jest możliwe nawet w trakcie pobieżnej wizji.
Powinno się także reagować na napływające z terenu doniesienia o eksploatacji bez wymaganej
koncesji (odpowiedzi udzielił Michał Gientka).
Co rozumiemy pod pojęciem rażące naruszenie warunków koncesji?
Pojęcie „rażące naruszenie” jest nieostre. Na ogół rozumie się przez to na przykład eksploatację
kopaliny spoza obszaru górniczego prowadzoną na znaczną skalę, lub na znaczną skalę
niewykonywanie obowiązków wynikających z koncesji (rekultywacja terenu, sposób prowadzenia
12
eksploatacji itp.) (odpowiedzi udzielił Michał Gientka).
Czy jest możliwe prowadzenie wydobycia lub/i sprzedaż kopaliny w ramach np. pozwolenia
wodnoprawnego na wykonanie stawu, pozwolenia na budowę. Czy w wypadkach takich
konieczne jest również dodatkowo uzyskanie koncesji na wydobycie?
W obecnym stanie prawnym brak jest wskazania, że pomimo uzyskania pozwolenia na budowę
czy pozwolenia na budowę, w przypadku prowadzenia robót związanych z tymi pozwoleniami
należy uzyskać koncesję na wydobywanie. Jednocześnie powyższe decyzje powinny określać
ilość i sposób zagospodarowania materiałów pozyskanych w wyniku prowadzonych prac
ziemnych.
Na podstawie art. 15 ust. 4 ustawy z dnia z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze
(Dz.U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 ze zmianami) zabrania się wydobywania kopalin
wykonywanego inaczej niż jako koncesjonowana działalność gospodarcza w rozumieniu ustawy z
dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej.
Jeżeli decyzje o pozwoleniu na budowę lub pozwolenie wodnoprawne nie określają ilość ani
sposobu zagospodarowania materiałów pozyskanych w wyniku prowadzonych prac ziemnych, a
inwestor zamierza prowadzić działalność gospodarczą w zakresie wydobywania kopalin (zarówno
w celu sprzedania, oddania w ramach rozliczenia za wykonaną pracę, czy „rozdania” sąsiadom,
itp.), to powinien przed wykonaniem takiej działalności uzyskać koncesję na wydobywanie ze złoża
w trybie przepisów ustawy Prawo geologiczne i górnicze.
Wydaje się być wskazanie uzgadnianie takich decyzji, na zasadzie współpracy między organami,
pomiędzy organem właściwym do wydania decyzji pozwolenie na budowę czy pozwolenie
wodnoprawne a organem nadzoru geologicznego. W praktyce będzie to współpraca między
wydziałami w starostwie (odpowiedzi udzieliła Lidia Król).
Polecam:
Król L., 2005 – Wydobycie kruszywa naturalnego a budowa stawów rybnych w świetle
wymagań
technicznych
i
przepisów
prawa
GOSPODARKA
SUROWCAMI
MINERALNYMI, Tom 21, Zeszyt 2
Burnat B., 2000 – Budowa stawów rybnych a nielegalne wydobywanie kruszywa naturalnego.
Kopaliny Pospolite, 4 (25): 1.
Kiedy wydobywanie kopalin poza granicami złoża (udzielonej koncesji) jest przybierką, a
kiedy należy to traktować jako wydobywanie kopaliny bez koncesji oraz jaki organ jest
wówczas właściwy do prowadzenia postępowania administracyjnego i wydania stosownych
decyzji?
13
Pod pojęciem przybieranie rozumie się: 1. urabianie otaczających skał płonnych stropowych bądź spągowych przy prowadzeniu
wyrobiska w złożu, gdy wysokość wyrobiska przekracza grubość złoża;
2. poszerzanie wyrobiska bądź jego wyrównywanie przez urabianie calizny (kopalina nie
naruszona robotami górniczymi) w ociosach, spodku lub w stropie.
W pozostałych wypadkach jest to prowadzenie działalności w zakresie wydobywania kopalin. W
przypadku prowadzenia działalności poza granicami obszaru górniczego, tj z rażącym
naruszeniem warunków koncesji właściwe organy ustalają, w drodze decyzji, prowadzącemu taką
działalność,
opłatę
eksploatacyjną
w
wysokości
osiemdziesięciokrotnej
stawki
opłaty
eksploatacyjnej dla danego rodzaju kopaliny, pomnożonej przez ilość wydobytej w ten sposób
kopaliny, stosując stawki obowiązujące w dniu wszczęcia postępowania (art. 85a ust. 1i ust. 2)
ustawy prawo geologiczne i górnicze. Organami właściwymi w sprawie ustalania opłat za
wydobywanie kopaliny z rażącym naruszeniem warunków koncesji – właściwy organ koncesyjny.
Sporządzono dokumentację geologiczną na podstawie koncesji na poszukiwanie i
rozpoznawanie udzielonej przez marszałka (teren objęty koncesją wynosił około 4,6 ha). Na
podstawie przeprowadzonych prac geologicznych złoże piasku udokumentowano na
obszarze 1,8 ha. Do jakiego organu koncesyjnego należy złożyć wniosek o przyjęcie
dokumentacji geologicznej złoża marszałka czy starosty, a po przyjęciu dokumentacji
geologicznej, do jakiego organu koncesyjnego należy złożyć wniosek o wydanie koncesji
na wydobywanie kopalin?
Wniosek o przyjęcie dokumentacji geologicznej, jeżeli koncesję na wydobywanie i rozpoznawanie
wydał marszałek, należy złożyć u marszałka. Natomiast wniosek o koncesję na wydobywanie ze
złoża, w warunkach art. 16 ust. 2a ustawy Prawo geologiczne i górnicze, należy złożyć u starosty
dołączając zawiadomienie o przyjęciu dokumentacji geologicznej bez zastrzeżeń (odpowiedzi
udzieliła Lidia Król).
Jakie są kompetencje starosty i marszałka w przypadku eksploatacji złoża poza warunkami /
granicami zawartymi/wyznaczonymi w koncesji?
Na podstawie art. 85a ustawy z dnia z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z
2005 r. Nr 228, poz. 1947 ze zmianami) w razie wydobywania kopaliny bez wymaganej koncesji
lub z rażącym naruszeniem jej warunków, właściwe organy ustalają, w drodze decyzji,
prowadzącemu taką działalność, opłatę eksploatacyjną w wysokości osiemdziesięciokrotnej stawki
opłaty eksploatacyjnej dla danego rodzaju kopaliny, pomnożonej przez ilość wydobytej w ten
sposób kopaliny, stosując stawki obowiązujące w dniu wszczęcia postępowania.
Organem właściwy do naliczenia opłaty jest właściwy starosta .
14
Na podstawie art. 104a ust. 1 pkt. 1) i ust. 2 ustawy z dnia z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo
geologiczne i górnicze (Dz.U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 ze zmianami) przy wykonywaniu
nadzoru i kontroli organ administracji geologicznej nakazuje wstrzymanie działalności lub podjęcie
określonych czynności w celu doprowadzenia środowiska do właściwego stanu, w razie
stwierdzenia wykonywania działalności bez wymaganej koncesji, bez zatwierdzonego projektu
prac geologicznych lub niezgodnie z koncesją albo zatwierdzonym projektem prac geologicznych;
Organem właściwym w sprawach, o których mowa w ust. 1, jest odpowiednio organ właściwy do
udzielania koncesji, zatwierdzania projektów prac geologicznych, czyli zgodnie z właściwością albo
starosta albo marszałek (odpowiedzi udzieliła Lidia Król).
Omówić na przykładzie postępowanie i rozstrzygnięć w sprawie wydobywania kopalin pod
pozorem „kopania stawów”- jak załatwiać takie sprawy?
Na podstawie art. 15 ust. 4 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. z
2005 r. Nr 228, poz. 1947 ze zmianami) zabrania się wydobywania kopalin wykonywanego inaczej
niż jako koncesjonowana działalność gospodarcza w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r., o
swobodzie działalności gospodarczej.
Jeżeli przedsiębiorca posiada pozwolenie na budowę lub pozwolenie wodnoprawne nie ma
wskazania w przepisach, że powinien również uzyskać koncesję na poszukiwanie, rozpoznawanie
czy wydobywanie ze złoża. Natomiast warto by umieścić zapis w decyzjach – pozwolenie na
budowę czy pozwolenie wodnoprawne – o ilości oraz o sposobie zagospodarowania materiałów
pozyskanych w wyniku prowadzonych prac ziemnych.
Istotna jest także współpraca pomiędzy organami architektoniczno – budowlanymi, organami
nadzoru budowlanego a organami nadzoru geologicznego w zakresie lokalizacji obiektów
budowlanych, zgodności wykonywanych prac z projektem budowlanym (np. projektem budowy
stawu), konsultacji w zakresie warunków hydrogeologicznych koniecznych do budowy stawu.
Ponadto organy te winny zwrócić uwagę na poprawność wykonywanych projektów czy operatów
wodnoprawnych w zakresie budowy stawu, a zwłaszcza jego głębokości (odpowiedzi udzieliła
Lidia Król).
Polecam:
Król L., 2005 – Wydobycie kruszywa naturalnego a budowa stawów rybnych w świetle
wymagań technicznych i przepisów prawa GOSPODARKA SUROWCAMI
MINERALNYMI, Tom 21, Zeszyt 2
Burnat B., 2000 — Budowa stawów rybnych a nielegalne wydobywanie kruszywa naturalnego.
Kopaliny Pospolite, 4 (25): 1.
15
Jakie dowody powinny być zebrane przez pracowników administracji geologicznej
w postępowaniach w sprawach wymienionych z art. 104a Pg.g.?
Na podstawie art. 104a ustawy z dnia z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U.
z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 ze zm.), przy wykonywaniu nadzoru i kontroli organ administracji
geologicznej:
1. nakazuje
wstrzymanie
działalności
lub
podjęcie
określonych
czynności
w
celu
doprowadzenia środowiska do właściwego stanu, w razie stwierdzenia wykonywania
działalności bez wymaganej koncesji, bez zatwierdzonego projektu prac geologicznych lub
niezgodnie z koncesją albo zatwierdzonym projektem prac geologicznych;
2. może zakazać wykonywania określonych czynności osobom, o których mowa w art. 31 ust.
1, na czas nieprzekraczający dwóch lat, w razie stwierdzenia wykonywania przez te osoby
czynności z rażącym niedbalstwem bądź z rażącym naruszeniem prawa.
Dowodami w postępowaniach w powyższych sprawach mogą być mapy terenu sprzed czasu
wykonywanych prac i po tym czasie, zdjęcia wykonane przed, po lub w trakcie wykonywanych
prac, zeznania świadków wykonywanych prac, oświadczenia właścicieli terenu, oświadczenia
wykonawcy prac, opracowane dokumentacje powykonawcze, itp. (odpowiedzi udzieliła Lidia Król).
Jakie wymagania w zakresie bezpieczeństwa powszechnego i ochrony środowiska
dotyczące wykonywania działalności objętej koncesją, powinny być zawarte w decyzji
koncesyjnej - art. 22 pkt. 4 (proszę o podanie przykładów)?
W takim punkcie koncesji można zobowiązać przedsiębiorcę do:
•
zachowania pasów ochronnych dla obiektów budowlanych, dla dróg i dla nieruchomości
niebędących własnością przedsiębiorcy, zbiorników wodnych, itp.
•
oznakowania na gruncie, w sposób trwały, granic obszaru i terenu górniczego,
•
prowadzenia prac w danym okresie roku ze względu np. na okres lęgowy chronionych
gatunków,
•
uzyskanie w danym terminie decyzji w sprawie rekultywacji,
•
zachowania warunków wynikających z uzgodnień, np. utrzymania drogi dojazdowej do
zakładu górniczego,
•
i innych wynikających z opracowanych w związku z procesem koncesyjnym dokumentacji
16
Zasoby złoża
Jakie są kategorie rozpoznania złoża?
Określa to rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 lipca 2005 w sprawie szczegółowych
wymagań, jakim powinny odpowiadać dokumentacje geologiczne złóż kopalin (Dz. U. nr 136 poz.
1151 z dnia 25 lipca 2005). Istnieją kategorie rozpoznania złoża A, B, C1, C2 i D.
Kategoria D - granice złoża, jego budowę geologiczną i zasoby określa się na podstawie
odosobnionych wyrobisk, interpretacji geologicznej danych geofizycznych przy zastosowaniu
ekstrapolacji; błąd oszacowania średnich wartości parametrów złoża i zasobów może przekraczać
40%;
Kategoria C2 – jest najmniej dokładna, maksymalny błąd szacowania podstawowych parametrów
złożowych wynosi 40%, oznacza to, że z takim błędem mogą być oszacowane zasoby, średnia
miąższość lub parametry jakościowe;
Kategoria C1 - maksymalny błąd szacowania podstawowych parametrów złożowych wynosi 30%,
większość złóż kopalin pospolitych (szczególnie małych), jest dokumentowana w tej kategorii;
Kategoria B - maksymalny błąd szacowania podstawowych parametrów złożowych wynosi 20%.
Geologia złoża rozpoznana jest szczegółowo, często również na podstawie wyrobisk górniczych
powstałych w wyniku eksploatacji złoża, a jakość kopaliny na ogół określona badaniami próby
przemysłowej kopaliny.
Kategoria A - maksymalny błąd szacowania podstawowych parametrów złożowych wynosi 10%.
Rozpoznanie budowy złoża jest oparte na wynikach prowadzonej eksploatacji. Złóż kopalin
pospolitych w tej kategorii nie dokumentuje się (odpowiedzi udzielił Michał Gientka).
Jak oblicza się podstawowe parametry złoża, bilans strat, zasoby do wydobycia – co to
oznacza itp.?
Podstawowe parametry złoża to na przykład wielkość zasobów, średnia miąższość kopaliny,
średnia miąższość nadkładu. Straty – to zasoby jakie z powodów górniczych nie mogą być
wydobyte. Na przykład w złożu piasku granice geologiczne złoża prowadzi się wzdłuż linii
pionowych. Przy wydobywaniu kopaliny na jego granicach skarpy powinny być poprowadzone
zgodnie z kątem naturalnego zsypu piasku. Zasoby pozostawione w skarpach i nie mogące być
wydobyte to straty eksploatacyjne. Zasoby do wydobycia (zasoby operatywne) to ta część
zasobów przemysłowych, która (po odliczeniu strat eksploatacyjnych) będzie wydobyta
(odpowiedzi udzielił Michał Gientka).
17
Jak powinna wyglądać procedura rozliczanie wyeksploatowanych złóż? Omówienie praw i
obowiązków organu koncesyjnego i przedsiębiorcy w tym zakresie?
Należy wykonać dodatek do dokumentacji rozliczający zasoby, aby było co przyjąć do wiadomości.
Oczywiście należy dążyć do tego, by było to jak najmniej obciążające przedsiębiorcę. Wydaje się,
że dokument taki opracowany na podstawie operatów ewidencyjnych i po spełnieniu minimalnych
wymogów stawianych dodatkom do dokumentacji mógłby liczyć nie więcej niż stronę tekstu i być
podstawą do usunięcia złoża z bilansu. W projekcie nowelizacji ustawy Prawo geologiczne i
górnicze przywraca się zatwierdzanie dokumentacji decyzją administracyjną, co uprości procedury.
Po rozliczeniu wyeksploatowanego złoża i usunięciu go z bilansu możliwe będzie usunięcie go z
planów zagospodarowania przestrzennego. Zdarza się, że organ administracyjny celowo
utrzymuje istnienie złoża o zerowych bądź bardzo małych zasobach, by do czasu zrekultywowania
jego powierzchni figurowało ono w planach zagospodarowania przestrzennego. Właściciel
nieruchomości nad złożem płaci wtedy znacznie wyższy podatek gruntowy, co powinno go skłonić
do podjęcia prac rekultywacyjnych (odpowiedzi udzielił Michał Gientka).
Prowadzenie ruchu zakładu górniczego wydobywającego kopalinę pospolitą w warunkach
określonych w art. 16 ust. 2a oraz prowadzenie w nich ewidencji zasobów złoża kopaliny
Dla ruchu zakładu górniczego wydobywającego kopalinę pospolitą w warunkach określonych w art.
16 ust. 2a przepisów o planie ruchu zakładu górniczego nie stosuje się. Ruch zakładu górniczego
odbywa się tu na podstawie dokumentacji geologicznej, która powinna zawierać stosowne
elementy. Ruch musi się odbywać pod kierownictwem i dozorem osób, posiadających odpowiednie
kwalifikacje. Najczęściej osoby takie zatrudniane są na zlecenie lub fragment etatu przez
przedsiębiorcę posiadającego koncesję na wydobycie.
Corocznie w operacie ewidencyjnym określa się szacunkowo stan zasobów. Odbywa się to
najczęściej na podstawie raportów sprzedaży kopaliny oraz szacunkowo określanych strat. Raz na
trzy lata w zakładzie takim przedsiębiorca zobowiązany jest sporządzić operat ewidencyjny
zasobów na podstawie obmiaru wyrobiska (odpowiedzi udzielił Michał Gientka).
Omówienie problemu eksploatacji kopalin „na potrzeby własne” (np. wydobywanie kopaliny
przez właściciela terenu na potrzeby budowy, remontu itp., eksploatacja prowadzona przez
gminę na gruntach będących jej własnością na potrzeby komunalne)
Eksploatacja kopalin bez koncesji podlega karze. Ustawa Prawo geologiczne i górnicze nie czyni w
tym względzie wyjątków. Jednak pojęcie „eksploatacji na potrzeby własne” jest nieostre. Jeśli ktoś
18
ukopie 2 – 3 metry sześcienne piasku by wyremontować dom, to poza trudnością ze złapaniem
takiego „przestępcy” na gorącym uczynku i udowodnieniu mu winy, szkoda społeczna i uszczerbek
środowiska spowodowane przez takie postępowanie są pomijalne. Czasem jednak jako „potrzeby
własne” obwinieni uznają wydobywanie kopalin w ilości nawet kilku tysięcy metrów sześciennych
rocznie. Taka działalność oczywiście podlega karze.
Eksploatacja prowadzona przez gminę na potrzeby komunalne wymaga posiadania koncesji
wydobywczej (odpowiedzi udzielił Michał Gientka).
Omówienie kryteriów określania rodzaju i jakości wydobywanej kopaliny
Rodzaj i jakość wydobywanej kopaliny określa się badaniami bezpośrednimi oraz badaniami
pośrednimi. Badania bezpośrednie dotyczą samej kopaliny wydobywanej ze złoża (np. badania
składu ziarnowego piasków ze żwirem), badania pośrednie dotyczą produktów wykonanych z
kopaliny (np. badania wytrzymałości bloczków betonowych otrzymanych z badanego piasku ze
żwirem). Rodzaj i jakość kopaliny określa się, porównując otrzymane wyniki z wartościami tych
samych parametrów oczekiwanymi przez użytkownika złoża (odpowiedzi udzielił Michał Gientka).
Omówienie problemu nierzetelnego lub nieterminowego składania informacji o wydobyciu
przez przedsiębiorcę, jak dyscyplinować przedsiębiorców w tym zakresie?
Nierzetelne i nieterminowe składanie informacji o wydobyciu stanowi niewątpliwie naruszenie
warunków koncesji. Jeśli jednak przedstawiane wartości nie odbiegają w znaczny sposób od
prawdziwych, trudno takie przekroczenia nazwać rażącym naruszeniem warunków koncesji.
Niezwykle trudno jest zdyscyplinować przedsiębiorcę, gdy po prostu nieterminowo, po
upomnieniach i niedokładnie sporządza wymagane informacje (odpowiedzi udzielił Michał
Gientka).
Omówienie
zagadnienia
dokładności
bilansowania
zasobów
złóż
kopalin
przez
przedsiębiorcę (straty, przenoszenie zasobów do zasobów niebilansowych itp.)
W formularzach sprawozdawczych najczęściej wykazuje się zasoby i wydobycie kopaliny w
tysiącach ton (lub w przypadku surowców ilastych i torfów tysiącach metrów sześciennych) z
dokładnością do dwóch cyfr po przecinku, czyli praktycznie do 10 ton. Nie należy jednak
zapominać, że dopuszczalna dokładność określania podstawowych paramentów złożowych (w tym
również i zasobów złoża) w kategorii C1 wynosi 30 %. Stąd zdarza się, że zasoby określone w
dokumentacji geologicznej jako bilansowe okazują się przy dokładniejszym rozpoznaniu przy
19
eksploatacji niebilansowe – np. nie spełniają podstawowych parametrów jakościowych stawianych
kopalinie. Należy ocenić, czy wydobycie kopaliny prowadzone było zgodnie ze sztuką górniczą, nie
powodując nadmiernych, nieuzasadnionych strat w zasobach. W interesie przedsiębiorcy jest
maksymalnie dokładne wybranie złoża. Rzadsze są przypadki, gdy np. ze złoża piasku ze żwirem
wybierane są tylko izolowane partie o zwiększonej zawartości frakcji żwirowej. Należy tu jednak
zwrócić
uwagę,
że
praktycznie
niemożliwe
jest
wyegzekwowanie
od
przedsiębiorcy
wyeksploatowania uznanych przez niego za nieopłacalne do wydobycia partii złoża (odpowiedzi
udzielił Michał Gientka).
Jaka powinna być procedura wykreślania złóż po wyczerpaniu zasobów i zakończeniu
eksploatacji?
Zmiana procedury administracyjnej przyjmowania dokumentacji utrudniła procedurę wykreślania
złóż z bilansu po wyczerpaniu zasobów. Przy zatwierdzaniu dokumentacji decyzją administracyjną
wystarczyło po skończeniu eksploatacji uchylić tę decyzję. Przy przyjmowaniu dokumentacji do
wiadomości należy w zasadzie wykonać dodatek do dokumentacji rozliczający zasoby, aby było co
przyjąć do wiadomości. Oczywiście należy dążyć do tego, by było to jak najmniej obciążające
przedsiębiorcę. Wydaje się, że dokument taki opracowany na podstawie operatów ewidencyjnych i
po spełnieniu minimalnych wymogów stawianych dodatkom do dokumentacji mógłby liczyć nie
więcej niż stronę tekstu i być podstawą do usunięcia złoża z bilansu. W projekcie ustawy Prawo
geologiczne i górnicze, przywraca się zatwierdzanie dokumentacji decyzją administracyjną, co
uprości procedury (odpowiedzi udzielił Michał Gientka).
Co stanowi o wykreśleniu pozostałych zasobów złoża z bilansu zasobów kopalin (jaka ilość
zasobów)?
Nie można określić wprost, jaki procent wyeksploatowania zasobów warunkuje o uznaniu
pozostałych w złożu zasobów za nieistniejące. Decyduje o tym przede wszystkim przedsiębiorca.
Zagadnienie
to
dokładniej
omówiono
w
odpowiedzi
na
pytanie
-
Czy
kopalina
z
udokumentowanego złoża musi być wydobyta do końca? (odpowiedzi udzielił Michał Gientka).
Czy kopalina z udokumentowanego złoża musi być wydobyta do końca?
Zwykle w interesie przedsiębiorcy leży wydobycie kopaliny do końca. Można jednak wskazać
szereg przypadków (np. budowa autostrady w pobliżu złoża, z czasowym tylko odbiorem kopaliny),
gdy po pewnym czasie kończą się możliwości zbytu kopaliny. Dalsza jej eksploatacja staje się
nieopłacalna. Można w takim przypadku zakończyć wydobycie, rekultywując wyrobisko i
20
pozostawić złoże nadal w bilansie lub „skreślić” złoże z bilansu zasobów. Każdorazowo decyzja
taka powinna być indywidualna i zależy zarówno od organu administracji, jak i od przedsiębiorcy,
właściciela złoża. Niekiedy bardziej efektywne społecznie i gospodarczo bywa wykreślenie złoża z
bilansu, a co za tym idzie umożliwienie zmiany sposobu zagospodarowania terenu, niż
utrzymywanie w nim niewielkiej ilości kopaliny pospolitej. Zwracam tu uwagę że zabieg
„wykreślenia” złoża z bilansu jest zabiegiem czysto formalnym, bo przecież kopalina nadal
pozostaje w ziemi, i jeśli nie uniemożliwi się jej wydobycia przez zagospodarowanie terenu,
możliwe będzie nadal jej wydobywanie (odpowiedzi udzielił Michał Gientka).
Omówić
zagadnienie
sporządzania
operatu
ewidencyjnego,
gdy
w
danym
roku
kalendarzowym przedsiębiorca nie prowadził eksploatacji, w jaki sposób załatwiać taką
sprawę?
2005 r. Nr 228, poz. 1947 ze zmianami) corocznie, w terminie do dnia 31 marca, przedsiębiorca
ujmuje w operacie ewidencyjnym zmiany zasobów złoża za okres sprawozdawczy od dnia 1
stycznia do dnia 31 grudnia roku poprzedniego.
Ponieważ ustawodawca nie umieścił zapisu o możliwości oraz warunkach zwolnienia
przedsiębiorcy z powyższego obowiązku operat ewidencyjny należy opracować zgodnie
z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 czerwca 2005 r., w sprawie szczegółowych
wymagań, jakim powinny odpowiadać operaty ewidencyjne zasobów złóż kopalin umieszczając w
nim informację o braku zmian w zasobach złoża (odpowiedzi udzieliła Lidia Król).
Opłaty
Jakie są zasady wydawania decyzji o wysokości należnej opłaty eksploatacyjnej
w przypadkach niedopełnienia obowiązku wniesienia opłaty przez przedsiębiorcę lub
złożenia informacji nasuwającej zastrzeżenia (art. 84 ust. 10 Pg.g.) i tryb postępowania
w przypadku rozbieżności pomiędzy wielkością wydobycia (i jednocześnie wysokością
należnej opłaty) określoną w złożonych przez przedsiębiorcę informacjach lub decyzjach
wydanych na podstawie ww. przepisu przez organ administracji geologicznej, a wielkością
wydobycia określoną w operacie ewidencyjnym złoża sporządzanym za okres roku lub w
przypadku złóż o małym wydobyciu co 3 lata (art. 5, 5a i 7 Pg.g.) - czy wydane decyzje
należy zmieniać, czy wydawać je dopiero po sporządzeniu operatu ewidencyjnego?
Na podstawie art. 84 ust. 10 ustawy z dnia z dnia 4 lutego 1994 r., Prawo geologiczne i górnicze
21
(Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 ze zm.). W razie niedopełnienia przez przedsiębiorcę
obowiązku wniesienia opłaty eksploatacyjnej lub niezłożenia informacji zawierającej dane
dotyczące nazwy przedsiębiorcy, złoża, rodzaju, ilości wydobytej w kwartale kopaliny, przyjętej
stawki oraz wysokości ustalonej opłaty, nazwy gminy, albo w razie złożenia informacji nasuwającej
zastrzeżenia, organ koncesyjny na podstawie własnych ustaleń wydaje decyzję, w której określa
wysokość należnej opłaty, stosując stawkę obowiązującą w okresie rozliczeniowym, którego
dotyczy ustalona opłata.
W przypadku rozbieżności pomiędzy wielkością wydobycia (i jednocześnie wysokością należnej
opłaty) określoną w złożonych przez przedsiębiorcę informacjach lub decyzjach wydanych na
podstawie ww. przepisu przez organ administracji geologicznej, a wielkością wydobycia określoną
w operacie ewidencyjnym złoża sporządzanym za okres roku lub w przypadku złóż o małym
wydobyciu co 3 lata (art. 5, 5a i 7 Pg.g.), należy przeprowadzić postępowanie wyjaśniające w
trybie przepisów ustawy Kodeks postępowania administracyjnego.
Jako dowód w postępowaniu wyjaśniającym należy dopuścić wszystko, co przyczyni się do
wyjaśnienia okoliczności sprawy, ale nie jest sprzeczne z prawem. KPA wymienia 5 dowodów:
1. dokumenty (np. mapy),
2. zeznania świadków (np. pracowników),
3. opinie biegłych (geologa górniczego, mierniczego górniczego, geologa),
4. oględziny terenu,
5. wyjaśnienia strony (przedsiębiorcy).
Jeżeli po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego zostanie stwierdzona taka konieczność
należy wydać decyzję, w której określona zostanie wysokość należnej opłaty – w uzasadnieniu
należy podać na jakiej podstawie określono wysokość wydobycia oraz sposób wyliczenia należnej
opłaty (odpowiedzi udzieliła Lidia Król).
Kto powinien składać informację o wydobyciu kopaliny w przypadku zmiany przedsiębiorcy
w trakcie kwartału rozliczeniowego?
2005 r. Nr 228, poz. 1947 ze zm.) przedsiębiorca wydobywający kopalinę ze złoża uiszcza opłatę
eksploatacyjną za wydobytą kopalinę. Opłatę eksploatacyjną wnosi się w terminie jednego
miesiąca po upływie każdego kwartału. W tym samym terminie przedsiębiorca przedstawia
organowi koncesyjnemu, gminie, na terenie której jest prowadzona działalność objęta koncesją
oraz Narodowemu Funduszowi Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej kopie dowodów
dokonanych wpłat, a także informację zawierającą dane dotyczące nazwy przedsiębiorcy, złoża,
rodzaju, ilości wydobytej w kwartale kopaliny, przyjętej stawki oraz wysokości ustalonej opłaty,
nazwy gminy, a w przypadku gdy wydobywanie prowadzone jest na terenie więcej niż jednej gminy
22
– ilości wydobytej kopaliny, a także wysokość opłaty przypadającej na poszczególne gminy
Ponieważ przedsiębiorcą jest podmiot posiadający koncesję na prowadzenie działalności
regulowanej ustawą Prawo geologiczne i górnicze obowiązek złożenia kwartalnej informacji należy
do niego. Natomiast warunki wyrażenia zgody na przeniesienie koncesji powinny być ustalone
pomiędzy podmiotem na rzecz którego koncesja została wydana, a podmiotem na rzecz którego
koncesja została przeniesiona.
Na podstawie art. 26a. ust. 1. ustawy Prawo geologiczne i górnicze jeżeli nie sprzeciwia się temu
interes publiczny związany z ochroną środowiska, zwłaszcza z racjonalną gospodarką złożami
kopalin, bądź szczególnie ważny interes gospodarki narodowej, organ koncesyjny jest obowiązany,
za zgodą przedsiębiorcy, na rzecz którego koncesja została wydana, do przeniesienia tej koncesji
na rzecz podmiotu, który:
1. wyraża zgodę na wszystkie wynikające z niej warunki;
2. w zakresie niezbędnym do wykonywania zamierzonej działalności wykaże się prawem do
informacji geologicznej, prawem do nieruchomości gruntowej, prawem użytkowania
górniczego bądź przyrzeczeniem ich uzyskania:
3. wykaże, iż jest w stanie spełnić wymagania związane z wykonywaniem zamierzonej
działalności.
Zgodnie z art. 26a ust 2. przeniesienie koncesji, o której mowa w ust. 1, powoduje również
przeniesienie praw i obowiązków wynikających z innych decyzji podjętych na podstawie ustawy
23

Geologia Samorządowa - Ekspert odpowiada - Geologia

Transkrypt

Podobne dokumenty

Prof. dr hab. inż. Marek Nieć_Racjonalna gospodarka złożami kopalin

Standard V.7

wersja 03 – test – odpowiedzi

planowane rozwiązania legislacyjne w zakresie gazu z łupków i