Wybrane czynniki ryzyka gruźlicy prątkującej

Transkrypt

ZDROWIE I DOBROSTAN 1/2013
ZDROWIE I DOBROSTAN
ROZDZIAŁ II
Wyższa Szkoła Biznesu i Przedsiębiorczości w Ostrowcu Świętokrzyskim
Wydział Pedagogiki i Nauk o Zdrowiu Kierunek Pielęgniarstwo
College of Business and Enterprise In Ostrowiec Świętokrzyski
Department of Pedagogy and Health Sciences, Faculty of Nursing
MAŁGORZATA CICHOŃSKA, DOROTA MACIĄG, BOŻENA ZBOINA,
DANUTA BĄK, MONIKA BOREK
Chosen risk factors of mycobacterium tuberculosis
Gruźlica pozostaje zdrowotnym problemem współczesnego świata. Mało kto,
zdaje sobie sprawę z faktu, że aż 1/3 ludności świata jest zakażona prątkiem gruźlicy. Na szczęście jednak tylko osoby z aktywną gruźlicą płuc mogą zakażać innych,
dokładnie w taki sam sposób, w jaki przenoszona jest grypa czy zwykłe przeziębienie.
Chory na gruźlicę, który nie poddaje się leczeniu, w ciągu roku może zarazić
nawet 5-10 osób. Choroba rozwija się u około 5-10% zakażonych prątkami gruźlicy.
Gruźlica płuc może objawiać się w sposób mało charakterystyczny powodując,
osłabienie, utrzymujący się dłużej niż 3 tygodnie kaszel (możliwe też krwioplucie),
chudnięcie, brak apetytu, nocna potliwość, ból w klatce piersiowej, gorączkę i
dreszcze. Oprócz płuc, gruźlica może atakować również inne narządy- węzły chłonne, nerki, kości a nawet mózg (mówimy wówczas o gruźlicy pozapłucnej), której
objawy zależą od tego, jaki narząd został zaatakowany [1].
W walce z gruźlicą ważne jest poznanie choroby, jej przyczyn biologicznych,
społecznych i jej przebiegu, co pozwoli na wdrożenie racjonalnych metod zapobiegania i leczenia [2].
Światowa Organizacja Zdrowia podaje, że co roku na gruźlicę choruje około 9
milionów ludzi, a prątkiem gruźlicy zakażonych jest prawie 2 miliardy osób. Pomimo postępów w leczeniu i rozpoznawaniu choroba ta jest najczęstszą przyczyną
zgonów wśród chorób zakaźnych.
Zdrowie i dobrostan
Polska należy do krajów, w których zachorowalność jest duża, gdyż czynną
gruźlicę zakażenia jest chory prątkujący, z dodatnim wynikiem bezpośredniego
badania mikroskopowego płuc stwierdza się u 16 000 osób rocznie. W Polsce wyniki epidemiologiczne są jednymi z gorszych w Europie. Jedynie niektóre obszary w
Rosji i byłej Jugosławii oraz Rumunia i Portugalia mają gorsze wyniki epidemiologiczne [3].
Najważniejsze czynniki mające wpływ na zakażenie prątkiem gruźlicy i jego
przebieg, a także wystąpienie gruźlicy czynnej klinicznej to: bliski, częsty kontakt z
osobami prątkującymi i nieleczonymi, osłabienie naturalnych sił obronnych ustroju
prowadzące głównie do zaburzenia odporności komórkowej, niewystarczająca opieka medyczna oraz nieukończone i nieprawidłowo prowadzone leczenie.
Najczęstszym źródłem zakażenia jest chory prątkujący, z dodatnim wynikiem
bezpośredniego badania mikroskopowego plwociny (bakterioskopii) i z rozpadem
widocznym na zdjęciu radiologicznym płuc.
Najliczniej zarażają osoby z gruźlicą krtani, oskrzeli, płuc, niezasłaniający ust i
nosa (kaszel, kichanie, śmiech) przed podjęciem leczenia przeciwprątkowego.
Największe ryzyko zachorowania obserwuje się u małych dzieci, nieszczepionych BCG, pozostających w rodzinnym kontakcie z prątkującymi.
Do grup ryzyka zachorowania na gruźlicę należą osoby z zaburzeniami odporności, szczególnie komórkowej tj. chorzy na AIDS, choroby, wirusowe, nowotwory,
pylicę, cukrzycę, długotrwałe leczeni lekami immunosupresyjnymi, np. kortykosteroidami, alkoholicy i narkomani oraz ludzie w starszym wieku [4].
Szczególnie zagrożeni są pracownicy służby zdrowia pracujący z chorymi na
gruźlicę lub AIDS
Czynnikami zwiększającymi ryzyko zachorowania są złe warunki społecznobytowe oraz cukrzyca (ryzyko zachorowania na gruźlicę zwiększa się zgodnie z
czasem trwania cukrzycy. Bardziej narażone są osoby, których zapotrzebowanie na
insulinę przekracza 40 jednostek na dobę oraz osoby z utratą masy ciała) [5].
Zakażenie prątkiem gruźlicy jest w Polsce, podobnie jak w krajach rozwiniętych,
bardziej rozpowszechnione wśród ludzi starszych.
Następnym czynnikiem ryzyka rozwoju gruźlicy są stany po usunięciu żołądka,
zespoleniach jelitowych oraz w przebiegu zaawansowanej choroby nerek. Częstość
występowania gruźlicy u chorych poddawanych dializie jest 12 razy większa, niż w
ogólnej populacji.
Częściej również gruźlica występuje u chorych z mocznicą niż w ogólnej populacji, częściej dochodzi w tej grupie do rozwoju gruźlicy pozapłucnej [5].
Do zachorowania na gruźlicę dochodzi często u osób leczonych z powodu nowotworów złośliwych min. gruźlica wikła najczęściej ziarnicę złośliwą, raka płuca i
chłoniaki, a następnie raka głowy i szyi oraz raka żołądka [5].
Przebywanie chorego na czynną gruźlicę w środowisku jest poważnym problemem epidemiologicznym, gdyż chory dla samego siebie, jak i dla otoczenia, jest
stale potencjalnym źródłem zakażenia. Szczególnie w środowisku szpitalnym zasady zapobiegania szerzeniu się chorób zakaźnych przenoszonych drogą oddechową
34
Małgorzata Cichońska, Dorota Maciąg, Bożena Zboina, Danuta Bąk, Monika Borek
muszą być zachowane. Jest tutaj ogromna i odpowiedzialna rola edukacyjna i instrumentalna personelu medycznego, a zwłaszcza pielęgniarskiego.
Pielęgniarki w toku opieki informują chorego, wyjaśniają i demonstrują sposób
samo pielęgnacji, przedstawiają mu obszary, w których jego aktywny udział będzie
miał wpływ na skrócenie czasu leczenia i lepsze efekty terapii. To pielęgniarka
omawia i prezentuje choremu higieniczny sposób odkrztuszania wydzieliny oraz
kaszlu, pokazując i informując, jak korzystać ze spluwaczek, misek itp. akcesoriów
[6].
Pielęgniarka pełni rolę edukatora w sferze żywienia w przebiegu choroby i w
okresie rekonwalescencji. Szczególnie ważne jest poradnictwo dietetyczne w sytuacji, gdy u chorych występuje niedowaga, czy wyniszczenie ( obecne u badanych).
W opiece nad chorym z gruźlicą prątkującą dominują działania, które budują
świadomość chorego, że jego niewłaściwe postępowanie może wywierać negatywny
wpływ na otoczenie.
Rola pielęgniarki polega na uzmysłowieniu podopiecznemu, że wydzielane przez
niego zakaźne prątki gruźlicy osiadają na pościeli, naczyniach i innych przedmiotach przez niego używanych. Przedmioty te stają się pośrednim źródłem zakażenia,
groźnym dla stykających się z nimi innych osób.
Chory na gruźlicę musi wiedzieć, że jego bielizna, ręczniki, naczynia do posiłków i inne przedmioty codziennego użytku nie mogą być składane razem z bielizną
i sprzętem używanym przez inne osoby. Odkrztuszaną plwocinę ze względu na
ewentualną zawartość w niej prątków gruźliczych chory powinien odpluwać wyłącznie do specjalnych spluwaczek z wieczkiem. Do wycierania nosa powinien
używać materiału jednorazowego np. chusteczki czy kawałki ligniny, które łatwo
można spalić po jednorazowym użyciu. W pokoju chorego powinny znajdować się
tylko niezbędne przedmioty.
Należy unikać zwłaszcza tkanin, dywanów i chodników, kotar i mebli pokrytych
tkaniną. Na nich to bowiem, osadzają się wraz z kurzem prątki, a dokładne oczyszczenie tych przedmiotów z zarazków jest nieomal niemożliwe i są one niebezpiecznym zbiornikiem chorobotwórczych drobnoustrojów.
Rola pielęgniarki, to także wyposażenie chorego w wiedzę, że styl życia, brak
ciągłości leczenia oraz uzależnienia, samotność czy bezdomność stanowią czynniki
predysponujące do ponownego zachorowania na gruźlicę (czynniki te obecne w
badanej populacji w dość znacznej liczbie).
Celem pracy jest identyfikacja czynników ryzyka gruźlicy prątkującej i jej
oznak.
Celem praktycznym pracy jest dostarczenie wiedzy specjalistom z zakresu zdrowia publicznego i ochrony zdrowia, która pozwoli na wskazanie kierunków rozwoju
promocji i prewencji przeciwgruźliczej podnoszącej efektywność zapobiegania
przez celowe działanie w lokalnej społeczności.
35
Zdrowie i dobrostan
MATERIAŁ I METODA
Badanie zrealizowano w regionie świętokrzyskim, w powiecie ostrowieckim,
mieście Ostrowcu Świętokrzyskim, w Zespole Opieki Zdrowotnej w Ostrowcu
Świętokrzyskim, w Oddziale Pulmonologii. Badana populacja to grupa 42 osób z
gruźlicą prątkującą zidentyfikowaną w toku diagnostyki.
W toku gromadzenia materiału badawczego analizą objęto dokumentację medyczną pacjentów hospitalizowanych z powodu gruźlicy, w 2011 roku. Korzystano z
kart statystycznych chorych i księgi statystycznej oddziału nazywanej ruchem chorych.
Analizowano szczegółowo historie chorób wraz z całym kompletem załączników składających się na całość dokumentacji (karta gorączkowa ogólna, karta zleceń lekarskich, historia pielęgnowania, ocena pielęgniarska dotycząca stanu zdrowia
pacjenta, plan czynności pielęgnacyjno- opiekuńczych, karta edukacji pacjenta/rodziny, dodatkowy wywiad) oraz wyniki badań diagnostycznych.
Dane nanoszono na formularz własnej konstrukcji, który posłużył, jako, zbiór informacji przenoszonych na arkusz w celu obliczenia danych końcowych.
Do opisu stanu populacji obok parametrów demograficznych wykorzystano także dostępne w dokumentacji medycznej wyniki badań diagnostycznych w odniesieniu do przyjętych norm.
Badania laboratoryjne, są bowiem istotnym i integralnym elementem wszystkich
dziedzin medycyny. Wyniki takie są wykorzystywane w badaniach przesiewowych,
przy potwierdzaniu rozpoznania choroby oraz w czasie monitorowania leczenia, a
także w badaniach naukowych [30].
W badaniach własnych uwzględniono OB., poziom erytrocytów, płytek krwi,
leukocytów, hemoglobiny, hematokrytu, glukozy, sodu, potasu, bilirubiny, kreatyniny.
Badania wykorzystane w pracy wykonane były przy użyciu ogólnie akceptowalnych metod realizowanych według systemu opracowanych procedur i instrukcji
wewnętrznych Działu Diagnostyki Laboratoryjnej przy użyciu aparatu CELL-DYN
1600 produkcja USA (wieloparametrowy analizator hematologiczny przeznaczony
do badań w laboratoriach przyszpitalnych) oraz analizatora biochemicznego
OLYMPUS AU 400 produkcja Japonia z zachowanym systemem jakości i kontroli.
Badania wykonywane były w laboratorium legitymującym się certyfikatami jakości: Labqualite, RANDOX oraz Certyfikatem Centralnego Ośrodka Badań i Centrum Jakości Akademii Medycznej w Łodzi.
Stężenie kreatyniny w surowicy krwi badano metodą kinetyczną z alkalicznym
pikrynianem, wykorzystując analizator biochemiczny OLYMPUS AU 400 .
Oznaczenie parametrów morfotycznych krwi oznaczono metodą oporu właściwego z wykorzystaniem pomiaru ich objętości.
Oznaczenie stężenia Na i K w osoczu wykonano aparatem Rapidchem 744/754
(produkcji USA) z zastosowaniem potencjometrycznej metody elektrod jonoselektywnych.
36
WYNIKI
Badania wykonane w ramach pracy oparto na analizie sytuacji epidemiologicznej w zakresie gruźlicy w regionie.
W toku badania ustalono, że w okresie ostatnich pięciu lat tj. od 2006 do 2011
roku w Zespole Opieki Zdrowotnej w Ostrowcu Świętokrzyskim prowadzony jest
monitoring sytuacji epidemiologicznej chorób zakaźnych obejmujący min. zakres
wykonywanych badań, w kierunku prątków gruźlicy oraz liczby chorych, u których
stwierdzono dodatnie wyniki. Sytuację w zakresie monitoringu przedstawia tabela I.
Tabela I. Liczba badań w kierunku prątków gruźlicy i osób z potwierdzoną
gruźlicą
Okres
obserwacji
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Liczba badań
w kierunku
prątków gruźlicy
2167
2019
1863
1659
1618
1403
Liczba osób
z potwierdzoną
gruźlicą
41
39
47
53
46
42
Udział %
1,89%
1,93%
2,52%
3,20%
2,84%
2,99%
Analiza sześcioletniego okresu monitoringu wykazała, że liczba badań mikrobiologicznych w kierunku obecności prątków jest w każdym roku niższa. Liczba osób,
u których została potwierdzana gruźlica utrzymuje się na zbliżonym poziomie (w
granicach 39 do 53). Udział procentowy liczby osób, u których potwierdzono gruźlicę (uzyskano wyniki dodatnie) utrzymuje się na poziomie od 1,89 % do 3%. Przez
kolejne lata liczba osób z dodatnimi wynikami ustabilizowała się.
W ramach badania do oceny wybrano populację osób chorych na gruźlicę, leczonych w oddziale pulmonologii, w Zespole Opieki Zdrowotnej w Ostrowcu Świętokrzyskim, w 2011 roku. Skalę zjawiska w ciągu ostatniego okresu przedstawia
tabela II.
Tabela II. Struktura hospitalizacji w oddziale pulmonologii w okresie 20092011 roku
Okres
obserwacji
2009
2010
2011
Ogólna
liczba
leczonych
w ZOZ
24080
22802
21859
Liczba leczonych
w oddziale pulmonologii
Liczba chorych
z potwierdzoną gruźlicą
liczba
%
liczba
%
658
628
625
2,73%
2,76%
2,86%
51
46
42
7,75%
7,32%
6,72%
37
Zdrowie i dobrostan
Na bazie zebranych danych obserwujemy tendencję wzrostową liczby chorych
na gruźlicę. Mimo postępu, techniki, rozwoju i dostępu do promocji zdrowia oraz
wzrostu nakładów na finansowanie i zapobieganie chorobom społecznym gruźlica
stanowi nadal poważny problem medyczny.
Wśród 625 osób hospitalizowanych w oddziale pulmonologii w 2011 roku (którzy stanowili 2,86% leczonych w ZOZ), grupa osób z gruźlicą stanowiła 6,72%
hospitalizowanych w oddziale.
Uwzględniając liczebność populacji powiatu stwierdzono, że wskaźniki zapadalności to 37/100 000 osób dla ogółu, natomiast 27/100 000 dla kobiet i 47/100 000
dla mężczyzn.
Odnosząc uzyskane wyniki do danych epidemiologicznych (w 2010 roku zapadalność na gruźlicę w Polsce wyniosła 19,7) można uznać je za wysokie.
Leczona w oddziale pulmonologii populacja oceniona pod względem płci to 190
kobiet i 435 mężczyzn. Udział procentowy kobiet i mężczyzn w całości leczonych w
oddziale przedstawia tabela III.
Tabela III. Struktura płci populacji leczonej w 2011 roku w oddziale
pulmonologii
Płeć leczonych
Kobiety
Mężczyźni
liczba
udział %
liczba
udział %
190
30,4%
435
69,6%
Ogółem
liczba
625
udział %
100
Wśród hospitalizowanych przeważali zdecydowanie mężczyźni, których było
69,6%. Stanowili oni w populacji leczonych ponad dwukrotnie większą liczbę.
Badana populacja chorych na gruźlicę liczyła w 2011 roku 71 osób, z których u
42 chorych potwierdzono aktywną (prątkującą) gruźlicę.
W badaniu uwzględniono osoby, u których gruźlica została potwierdzona dodatnim wynikiem bakterioskopii i posiewu, czyli w ramach diagnostyki mikrobiologicznej. Jest to grupa osób stanowiących potencjalne źródło zakażenia dla otoczenia.
Chorzy byli objęci hospitalizacją i wdrożono u nich leczenie bezpośrednio nadzorowane, zgodne z zaleceniami współczesnej terapii. Leczenie dotyczyło nie tylko
algorytmu farmakoterapii, ale i czasu trwania leczenia.
Charakterystyka badanej populacji tj. 42 osób z gruźlicą prątkującą obejmie min.
strukturę płci, wieku oraz miejsca zamieszkania.
38
PŁEĆ
Charakterystykę populacji rozpoczęto od struktury płci. Liczebność kobiet i
mężczyzn w badanej populacji chorych na gruźlicę prątkującą, hospitalizowanych w
Oddziale Pulmonologii w Zespole Opieki Zdrowotnej w Ostrowcu Świętokrzyskim
zawiera poniższa rycina 1.
kobiety
16= 38%
mężczyźni
26= 62%
Rycina 1. Struktura płci badanej populacji
Na podstawie zgromadzonych danych ustalono, że wśród 42 osób chorych na
gruźlicę o postaci prątkującej dominowali mężczyźni, którzy stanowiły 62%. Kobiety stanowiły 38% badanych. Dodatkowo analizę uzupełnia tabela IV zawierająca
udział procentowy płci w całości leczonych oraz z płci.
Tabela IV. Struktura płci badanych
Udział procentowy
wg płci prątkujących
z całości badanych
z płci leczonych
Liczba leczonych
Płeć badanych
Mężczyźni
Kobiety
26
16
61,91%
38,09%
4,16%
2,56%
13,68%
3,68%
190
435
Ogółem
42
100%
6,72%
625
W grupie chorych leczonych w oddziale pulmonologii dominowali mężczyźni,
którzy stanowili 61,91% osób z gruźlica prątkującą i 4,16% całości leczonych w
oddziale. Kobiety były mniej liczną grupą, która stanowiła 38,09% prątkujących, a
2,56% całości leczonych w oddziale w 2011 roku, a 3,68% hospitalizowanych w
oddziale kobiet.
Płeć męska jest jednym ze zidentyfikowanych czynników ryzyka gruźlicy prątkującej w badanej populacji lokalnej.
39
Zdrowie i dobrostan
WIEK
Opis populacji dopełnia struktura wieku badanych zawarta w tabeli V, gdzie
wiek wyrażono w dziesięcioletnich przedziałach.
Tabela V. Struktura wieku badanej populacji
Przedział wieku badanych
Liczba 21-30 31-40 41-50 51-60 61-70 71-80 > 81 roku Ogółem
badanych lat
lat
lat
lat
lat
lat
życia
3
5
4
11
8
7
4
42
Udział % 7,14 11,90 9,52
26,19 19,05 16,68
9,52
100%
Zgromadzone dane pozwoliły na ustalenie, że największa grupa badanych to
osoby w wieku 51-60 lat, które stanowiły 26,19% oraz 61-70 lat, które stanowiły
19,05%. Udział pozostałych grup wieku wśród badanych wg liczebności to: 16,68%
badanych w wieku 71-80 lat, 11,9% w wieku 31-40 lat, po 9,52% było osób w wieku 41-50 lat i > 81 roku życia i 7,14% w wieku 21-30 lat. Opisane wyniki przedstawia graficznie rycina 2.
>81 roku życia
4= 10%
21-30 lat
3= 7%
31-40 lat
5=12%
71-80 lat
7= 17%
41-50 lat
4= 10%
61-70 lat
8= 19%
51-60 lat
11= 25%
Rycina 2. Struktura wieku badanej populacji
Dodatkowo charakterystykę populacji pogłębiła analiza struktury wg płci i wieku
(tabela VI).
Najliczniejsza grupa chorych z gruźlicą prątkującą wśród badanych po uwzględnieniu płci i wieku to mężczyźni w wieku 51-60 lat, którzy stanowili 23,81% badanych i 61-70 lat ( tj. 11,9% badanych).
40
Następne grupy populacji to kobiety w wieku 71-80 lat stanowiące 9,52% badanych oraz grupy ( stanowiące po 7,14% badanych) kobiet w wieku 61-70 lat i > 81
roku życia, a także mężczyźni 31-40, 41-50 lat i 71-80 lat. Wartości procentowe z
płci i poszczególnych grup wieku zawiera tabela VI.
Tabela VI. Struktura badanej populacji wg płci i wieku
Zakres
danych
Kobiety
Udział %
wśród
badanych
Udział %
z płci
Udział %
z kolumny
Mężczyźni
Udział %
wśród
badanych
Udział %
z płci
Udział %
z kolumny
Ogółem
Udział %
Przedziały wieku w latach
41-50 51-60 61-70 71-80
1
1
3
4
> 81
3
Ogółem
21-30
2
31-40
2
4,76
4,76
2,38
2,38
7,14
9,52
7,14
38,10
12,5
12,5
6,25
6,25
18,75
25
18,75
100
66,67
40
25
9,09
3,75
57,14
75
-----
1
3
3
10
5
3
1
26
2,38
7,14
7,14
23,81
11,9
7,14
2,38
61,91
3,85
11,54
11,54
38,46
19,23
11,54
3,85
100
33,33
60
75
90,91
62,5
42,86
25
------
3
7,14
5
11,90
4
9,52
11
26,19
8
19,05
7
16,68
4
9,52
42
100
16
Czynnikiem, który może być wskazany, jako wywierający potencjalny wpływ na
obecność gruźlicy prątkującej jest wiek w przedziale 51-60 lat i 61-70 lat (te dwie
grupy chorych stanowią blisko 50% badanych).
MIEJSCE ZAMIESZKANIA
W następnym kroku badania przeprowadzono analizę miejsca zamieszkania badanych. Dominująca grupa to osoby zamieszkujące na wsi, które stanowiły 55%.
Mieszkańcy miasta stanowili 43% badanych. Wśród chorych byli także bezdomni
(2% badanych). Uzyskane wyniki graficznie prezentuje rycina 3.
41
Zdrowie i dobrostan
bezdomny
1= 2%
wieś
23= 55%
miasto
18= 43%
Rycina 3. Stryktura miejsca zamieszkania badanych
Dane dotyczące miejsca zamieszkania uzupełnia jeszcze analiza struktury wg
płci i miejsca zamieszkania (w tabeli VII).
Tabela VII. Struktura badanej populacji wg płci i miejsca zamieszkania
Zakres danych
Kobiety
Udział % z całości leczonych
Udział % z badanych
z gruźlicą prątkującą
Mężczyźni
Udział % z całości leczonych
z gruźlicą prątkującą
Ogółem
Udział % wg miejsca
zamieszkania
Miejsca zamieszkania badanych
miasto
wieś
bezdomny Ogółem
7
9
0
16
1,12%
1,44%
0
2,56%
16,67%
21,43%
0
38,1%
11
1,76%
14
2,24%
1
0,16%
26
4,16%
26,2%
33,33%
2,38%
61,91%
18
23
1
42
42,86%
54,76%
2,38%
100%
Uwzględniając strukturę płci i miejsca zamieszkania ustalono, że dominujące były wg. liczebności: grupa mężczyzn ze wsi (33,33%), mężczyzn z miasta (26,2%),
kobiet ze wsi (21,43%) oraz z miasta (16,67%). Liczebnie zarówno wśród chorych
ze wsi jak i z miasta dominują mężczyźni.
Jako element predysponujący do występowania gruźlicy prątkującej można postrzegać zamieszkanie na wsi.
42
STAN CYWILNY
Kolejny element opisujący sytuację demograficzną populacji chorych z gruźlicą
prątkującą, to określenie stanu cywilnego. W tym zakresie uwzględniono fakt funkcjonowania badanych w związku (w tym małżeństwie i partnerskim) lub stanie wolnym, czyli bez partnera (samotni). Strukturę stanu przedstawia rycina 4.
w związku
17= 40,48%
samotni
25=
59,52%
Rycina 4. Struktura stanu cywilnego badanych
Rycina 4 pozwoliła ustalić, że wśród chorych na gruźlicę prątkującą dominują
osoby samotne, stanowiące 59,52% badanych. Osoby chore funkcjonujące w związku stanowią 40,48% badanych. Dodatkowo ten obszar badania rozszerzono o strukturę wg płci zawartą w tabeli VIII.
Tabela VIII. Struktura stanu cywilnego badanych wg płci
Stan cywilny
w związku
Udział % z całości badanych
% z kolumny
samotni
% z kolumny
Ogółem
Płeć badanych
mężczyźni kobiety
12
5
28,57%
11,91%
46,15%
31,25%
14
11
33,33%
26,19%
53,85%
68,75%
26
16
Ogółem
17
40,48%
25
59,52%
42
Uwzględniając płeć i stan cywilny ustalono, że największą grupą badanych była
stanowiąca 33,33% badanych populacja samotnych mężczyzn oraz mężczyzn w
związku (28,57%). Wg liczebności kolejne grupy to samotne kobiety stanowiące
26,19% badanych oraz kobiety w związku (11,91%). Oznacza to, że największe
ryzyko zachorowania na gruźlicę prątkującą stwarza bycie samotnym mężczyzną.
43
Zdrowie i dobrostan
AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA BADANYCH
W ramach analizy badanej populacji uwzględniono także stan aktywności zawodowej. Zebrane dane pozwoliły ustalić, że stałe zatrudnienie posiadało 8 badanych
tj. 19,05%, z zasiłku dla bezrobotnych korzystało 11 osób tj. 26,19%, a emeryci
stanowili 54,76%. Wyniki graficznie prezentuje poniższa rycina 5.
stałe
zatrudnieni
e
8= 19%
bezrobotni
11= 26%
emerytura
23= 55%
Rycina 5. Struktura aktywności zawodowej
badanych
Szczegółowa analiza struktury aktywności zawodowej badanych wg płci znajduje się w tabeli IX.
Wyniki pozwoliły na stwierdzenie, że najliczniejsza grupa badanych uwzględniająca aktywność i płeć to kobiety na emeryturze (28,57%), mężczyźni na emeryturze (26,19%) i bezrobotni pobierający zasiłek (23,81%). Wg liczebności pozostałe
grupy to: mężczyźni ze stałym zatrudnieniem (11,91%), zatrudnione kobiety
(7,14%) i bezrobotne kobiety (2,38%).
Tabela IX. Struktura aktywności zawodowej badanych wg płci
Stan aktywności
zawodowej
Stałe zatrudnienie
% z kolumny
% z wiersza
Emerytura
44
Płeć badanych
mężczyźni
kobiety
5
3
11,91%
7,14%
3,85%
12,5%
11
18,75%
37,5%
12
26,19%
28,57%
Ogółem
8
19,05%
23
54,76%
Stan aktywności
zawodowej
% z kolumny
% z wiersza
Zasiłek dla
bezrobotnych
Udział % z całości
badanych
% z kolumny
% z wiersza
Ogółem
Udział %
Płeć badanych
mężczyźni
kobiety
42,31%
75,00%
47,83%
52,17%
10
1
23,81%
2,38%
38,46%
38,46%
26
61,91%
6,25%
9,09%
16
38,1%
Ogółem
11
26,19%
42
100%
CZYNNIKI RYZYKA
Badając obciążenie czynnikami ryzyka uwzględniono palenie tytoniu i nadużywanie alkoholu oraz oba czynniki łącznie. Obciążenie badanej populacji czynnikami
ryzyka w postaci nałogów przedstawia rycina 6.
palenie i
alkoholizm
5= 12%
bez
nałogów
6= 14%
palenie
tytoniu
19= 45%
alkoholizm
12= 29%
Rycina 6. Struktura czynników ryzyka gruźlicy
prątkującej
Analiza wykazała, że czynnikiem ryzyka wystąpienia gruźlicy prątkującej u 57%
badanych było palenie, a u 41% nadmierne spożywanie alkoholu.
Szczegółowe wyniki uwzględniające strukturę nałogów i płeć przedstawia kolejna tabela X.
Tabela X. Struktura nałogów wśród badanych wg płci
Czynniki ryzyka
Palenie tytoniu
Alkoholizm
Płeć badanych
15
4
35,71%
9,52%
6
6
Ogółem
19
45,24%
12
45
Zdrowie i dobrostan
Płeć badanych
14,29%
14,29%
Palenie tytoniu i alkoholizm
5
0
11,91%
0%
Bez nałogów
0
6
0%
14,29%
Ogółem
26
10
61,91%
23,81%
Czynniki ryzyka
Ogółem
5
11,91%
6
14,29%
36
85,57%
Analiza wykazała, że najliczniejsza grupa obciążona nałogami to palący mężczyźni, stanowiący 35,71% badanych.
Populację liczącą po 14,29% badanych, wśród mężczyzn i kobiet obciążał alkoholizm. 11,91% mężczyzn równocześnie paliło i nadużywało alkoholu. Tylko
14,29% osób z prątkującą gruźlicą było nie obciążonych żadnym z nałogów.
STAN ODŻYWIENIA
Stan odżywienia badanych oceniono wykorzystując BMI na bazie masy ciała i
wzrostu, a wyniki zawiera kolejna rycina 7.
niedobór
9= 21,43%
nadwaga
8= 19,05%
norma
25=
59,52%Rycina 7. Struktura stanu odżywienia organizmu
badanych
Oceniając stan odżywienia osób z prątkującą gruźlicą ustalono, że największą
grupę stanowili badani z masą ciała w normie tj. 59,52%, następnie z niedoborem
masy ciała tj. 21,43% badanych oraz z nadwagą tj. 19,05%.
Struktura stanu odżywienia badanej populacji wg płci zawarta w poniższej tabeli
XI uwzględnia wg BMI niedobór masy ciała, normę oraz nadwagę i otyłość.
46
Tabela XI. Struktura stanu odżywienia badanych (wg BMI) wg płci
Płeć badanych
Ogółem
Mężczyźni
Kobiety
niedobór (poniżej 18,9)
6
3
9
14,29%
7,14%
21,43%
norma (18,9 do 24,9)
16
9
25
38,1%
21,43%
59,52%
nadwaga (25,1 do 29,9)
4
4
8
9,52%
9,52%
19,05%
otyłość (30 i więcej)
0
0
0
0%
0%
0%
Ogółem
26
16
42
61,91%
381%
100%
Analiza wykazała, że największa grupa to mężczyźni z ,,normalną” masą ciała
(wg BMI to 18,9 do 24,9) stanowiący 38,1% badanych. W następnej kolejności wg
liczebności największą grupę stanowiły kobiety o prawidłowym odżywieniu ( stanowiąca 21,43% badanych), mężczyźni z niedoborem masy ciała ( tj. 14,29% badanych) oraz grupa mężczyzn i kobiet z nadwagą stanowiąca po 9,52% badanych.
Stan odżywienia wg BMI
CHOROBY TOWARZYSZĄCE
Kolejny element analizy uwzględnił choroby towarzyszące gruźlicy prątkującej.
Dokładny obraz wyników w tym zakresie przedstawia rycina 8.
Astma
oskrzelowa
2= 4%
Choroba
nerek; 4= 8%
RZS
6= 12%
Białaczka
1= 2%
POCHP
Nowotwór
6= 12%
płuca 1= 2%
Cukrzyca
5= 10%
Nadciśnienie
tętnicze
7= 12%
Zapalenie żył
3= 6%
Zespół
CHNS
uzależnienia
4= 8%
Przechorowa
od nikotyny i
na gruźlica
alkoholu
8= 14%
5= 10%
Rycina 8. Struktura chorób towarzyszących czynnej gruźlicy
47
Zdrowie i dobrostan
Największa grupa chorób towarzyszących obecnych u osób z gruźlicą prątkującą
to przebyta wcześniej gruźlica, którą stwierdzono u 14% badanych.
Po 12% osób miało nadciśnienie tętnicze, RZS i POCHP. Po 10% badanych miało cukrzycę oraz zespół uzależnienia od nikotyny i alkoholu, a po 8% CHNS i chorobę nerek. U 26,19% badanych nie zidentyfikowano żadnej z chorób towarzyszących.
Jednocześnie ustalono, że suma stwierdzonych chorób towarzyszących okazała
się wyższa niż liczba leczonych, co oznacza, że u jednego chorego występowało
więcej niż jedno schorzenie. Uwzględniając fakt, że u 11 badanych nie stwierdzono
obciążenia chorobami towarzyszącymi ustalono, że u 31 osób stwierdzono 52 choroby. Szczegółowy obraz liczebności chorób obecnych u badanych uwzględniający
płeć zawiera kolejna tabela XII.
W badanej populacji największa grupa badanych to 26,19% badanych bez chorób oraz ci, u których odnotowano 1 chorobę, 23,81% miało po 2 schorzenia,
11,91% po 4, zaś 9,52% po 3.
Tabela XII. Liczba chorób towarzyszących w populacji badanych wg płci
Liczba chorób towarzyszących
1
2
3
4
5
Brak chorób towarzyszących
Ogółem
Płeć badanych
Mężczyźni
Kobiety
6
5
14,29%
11,91%
6
4
14,29%
9,52%
4
0
9,52%
0%
3
2
7,14%
4,76%
0
1
0%
2,38%
7
4
16,67%
9,52%
26
16
61,9%
38,1%
Ogółem
11
26,19%
10
23,81%
4
9,52%
5
11,91%
1
2,38%
11
26,19%
42
100%
Uwzględniając płeć badanie wykazało, że najliczniejsza grupa osób to mężczyźni bez chorób towarzyszących (16,67%) oraz z 1 i 2 chorobami licząca po 14,29%.
Następna pod względem liczebności grupa to 11,91% kobiet z 1 chorobą oraz stanowiąca po 9,52% grupa kobiet z 2 chorobami i mężczyzn z 3. 7,14% badanych to
grupa mężczyzn z 5 chorobami.
Wyniki w tym obszarze uzupełnia jeszcze struktura poszczególnych chorób wg
płci zawarta w tabeli XIII.
POCHP było częściej chorobą towarzyszącą u mężczyzn (obecne u 14,29% badanych). Cukrzyca występowała nieco częściej u kobiet ( 9,52%), niż mężczyzn (u
4,76%). Nadciśnienie tętnicze było częstsze u kobiet (9,52%), niż u mężczyzn
48
(u 7,14%).
CHNS występowała równie częsta u kobiet i mężczyzn (po 4,76%). Gruźlicę
przechorowało po 9,52% kobiet i mężczyzn.
Zespół uzależnienia od nikotyny i alkoholu był specyficzny tylko dla mężczyzn
(11,97%).
Zapalenie żył przebyło 4,76% kobiet i 2,38% mężczyzn. Na białaczkę chorowało 2,38% badanych.
RZS było obecne w grupie 7,14% kobiet i takiej samej mężczyzn. Choroby nerek były obecne w ilości 4,76% populacji kobiet i mężczyzn. Astma tylko u 4,76%
kobiet, zaś nowotwór płuc u 2,38% mężczyzn.
Tabela XIII. Struktura chorób współistniejących u badanych wg płci
Nazwa choroby
POCHP
Cukrzyca
Udział% z całości
Nadciśnienie tętnicze
CHNS
Przechorowana gruźlica
Zespół uzależnienia od
nikotyny i alkoholu
Zapalenie żył
Białaczka
RZS
Choroby nerek
Astma oskrzelowa
Nowotwór płuca
Ogółem
Płeć badanych
Kobiety Mężczyźni
0
6
0
14,29%
3
2
7,14%
4,76%
4
3
9,52%
7,14%
2
2
4,76%
4,76%
4
4
9,52%
9,52%
Ogółem
6
14,29%
5
11,91%
7
16,67%
4
9,52%
8
19,05%
0
5
5
0%
2
4,76%
0
0%
3
7,14%
2
4,76%
2
4,76%
0
0%
22
11,97%
1
2,38%
1
2,38%
3
7,14%
2
4,76%
0
0%
1
2,38%
30
11,97%
3
7,14%
1
2,38%
6
14,29%
4
9,52%
2
4,76%
1
2,38%
52
49
Zdrowie i dobrostan
ZAKRES ZREALIZOWANEJ DIAGNOSTYKI
Kolejny etap badania objął zakres diagnostyki, jaką zrealizowano u badanych, a
wyniki zawiera rycina 9.
bronchoskopi
a
14=33,33%
rtg
40=
92,31%
TK
2= 4,76%
Rycina 9. Struktura wykonanych badań diagnostycznych układu
oddechowego
Wyniki pozwoliły ustalić, że najczęściej w ramach diagnostyki gruźlicy prątkującej wykonywano RTG klatki piersiowej (u 95,24% badanych). U 14 osób, co stanowi 33,33% wykonano bronchoskopię, a u 4,76% tomografię komputerową.
Dodatkowa analiza uwzględniająca wykonane badania diagnostyczne wg płci (w
tabeli XIV) wykazała, że 93,75% kobiet (15 z 16 badanych) i 96,15% mężczyzn (25
z 26 badanych) miało wykonane badanie radiologiczne klatki piersiowej, a pozostałe
2 osoby (1 kobieta i 1 mężczyzna) tomografię komputerową. Wśród 14 osób z gruźlicą prątkującą, u których wykonano bronchoskopię było 6 kobiet (co stanowi
14,29% badanych) i 8 mężczyzn (co stanowi 19,05%).
Tabela XIV. Zakres diagnostyki zrealizowanej u chorych z prątkującą gruźlicą
wg płci
Rodzaj wykonanych badań
Rtg klatki piersiowej
Tomagrafia komputerowa
Bronchoskopia
Ogółem
Liczba osób, u których
wykonano badanie
kobiety
mężczyźni
15
25
1
1
6
8
22
34
Ogółem
Udział %
40
2
14
56
95,24%
4,76%
33,33%
133,33%
Czternastu chorych miało wykonane po dwa badania, dlatego liczba badań nie
sumowała się do 100%, tylko przekraczała tę ilość.
50
OKRES HOSPITALIZACJI
Jednym z elementów analizy jest czas hospitalizacji osób z gruźlicą prątkująca.
Chorzy przebywali minimum 5 dni w oddziale. Maksymalny czas pobytu wyniósł
140 dni. Łącznie grupa chorych spędziła w oddziale 2178 osobodni, co pozwoliło
ustalić, że średni czas hospitalizacji wyniósł 52 doby.
WYNIKI BADAŃ DIAGNOSTYCZNYCH
Pacjenci hospitalizowani, u których rozpoznano gruźlicę byli poddani licznym
badaniom diagnostycznym, do których zaliczono OB., RBC, HB, HCT, WBC, PLT,
poziom glukozy, ALAT, bilirubiny, kreatyniny, sodu, potasu i CRP.
Odczyn Biernackiego wykonano u 28 osób tj. 66,67%, w tym u 26,19% badanych kobiet i 40,48% mężczyzn. Wyniki osiągnęły na poziomie minimum wartość
5, a maksimum 119 (po 1 godzinie). Uzyskane wartości pomiarów uwzględniające
płeć badanych zamieszczono w tabeli XV.
Badania wykazały, że u 8 osób tj. 19,05% badanych wyniki były w normie, a u
47,62% przekroczyły przyjętą normą.
Uwzględniając płeć badanych stwierdzono, że wśród wyników mieszczących się
w normie było po tyle samo kobiet i mężczyzn (po 9,52%). OB poza normą dominowało u mężczyzn (u 30,95%). U kobiet było blisko dwukrotnie mniej takich wyników ( 16,67%).
Tabela XV. Struktura wyników OB uzyskanych u badanych wg płci
Zakres wyników
w normie
z całości
z kolumny
Udział %
z wyników
przekraczające normę
z całości
z kolumny
Udział %
z wyników
brak badania
z całości
z kolumny
Udział %
z wyników
Razem
Płeć badanych
kobiety mężczyźni
4
4
9,52%
9,52%
25%
15,39%
14,29%
14,29%
7
13
16,67%
30,95%
43,75%
50,00%
25,0%
46,43%
5
9
11,91%
21,43%
31,25%
34,61%
17,86%
34,62%
16
26
38,10%
61,90%
Ogółem
8
19,05%
20
47,62%
14
33,33%
42
100%
W ramach diagnostyki 38 pacjentów tj. 90,48% badanych miało także zbadany
poziom erytrocytów (RBC), a wyniki przedstawia kolejna tabela.
51
Zdrowie i dobrostan
Tabela XVI. Struktura wyników poziomu erytrocytów uzyskanych u badanych
wg płci
Zakres wyników
w normie
z całości
z kolumny
Udział %
z wyników
poza normą
z całości
z kolumny
Udział %
z wyników
brak badania
z całości
z kolumny
Udział %
z wyników
Razem
Płeć badanych
8
8
19,05%
19,05%
50%
30,77%
21,05%
21,05%
7
15
16,67%
35,71%
43,75%
57,69%
18,42%
39,47%
1
3
2,38%
7,14%
6,25%
11,54%
2,63%
7,90%
16
26
38,10%
61,90%
Ogółem
16
38,1%
22
52,38%
4
9,52%
42
100%
Minimalny poziom RBC to 3,15 (x 1012/l), a maksymalny 5,56 ( x 1012/l). W
przyjętej normie znalazło się 38,1% ( w tej grupie było tyle samo kobiet i mężczyzn). Zdecydowanie większa grupa to 52,38% populacji, u której wynik poziomu
erytrocytów został sklasyfikowany poza normą (w tej grupie mężczyzn było dwukrotnie więcej niż kobiet ).
Kolejny zbadany parametr opisujący stan populacji badanych na gruźlicę prątkującą stanowi poziom hemoglobiny. Struktura wyników wg płci zawarta jest
w kolejnej tabeli XVII.
Minimum poziomu hemoglobiny to 10,6 g/dl, a maksimum 17,2 g/dl. Badanie
wykonano u 38 osób tj. 90,45% badanej populacji. W normie były wyniki u 69,05%
badanych (w tej grupie było tyle samo mężczyzn co kobiet), poza nią zmieściło się
21,43% wyników hemoglobiny (w tej grupie było 3-krotnie więcej mężczyzn, niż
kobiet).
Tabela XVII. Struktura wyników poziomu hemoglobiny uzyskanych
u badanych wg płci
Zakres wyników
w normie
z całości
z kolumny
Udział %
z wyników
poza normą
52
Płeć badanych
kobiety
mężczyźni
14
15
33,33%
35,71%
87,5%
57,69%
36,84%
39,47%
2
7
Ogółem
29
69,05%
9
Zakres wyników
z całości
z kolumny
Udział %
z wyników
brak badania
z całości
z kolumny
Udział %
z wyników
Razem
Płeć badanych
kobiety
mężczyźni
4,76%
16,67%
12,5%
26,92%
5,265
26,92%
0
4
0%
9,52%
0%
15,39%
0%
10,53%
16
26
38,10%
61,90%
Ogółem
21,43%
4
9,52%
42
100%
Kolejne badanie to poziom hematokrytu, który określono u 90,48% badanych.
Szczegółowe wyniki badań umieszczono w tabeli XVIII.
Tabela XVIII. Struktura wyników poziomu hematokrytu uzyskanych
u badanych wg płci
Zakres wyników
w normie
z całości
z kolumny
Udział %
z wyników
poza normą
z całości
z kolumny
Udział %
z wyników
brak badania
z całości
z kolumny
Udział %
z wyników
Razem
Płeć badanych
10
9
23,81%
21,43%
62,5%
34,62%
26,32%
23,68%
6
13
14,29%
30,95%
37,5%
50%
15,79%
34,21%
0
4
0%
9,52%
0%
15,39%
0%
10,53%
16
26
38,10%
61,90%
Ogółem
19
45,24%
19
45,24%
4
9,52%
42
100%
Hematokryt uzyskał minimalną wartość 31,2%, a maksymalną 47,5%. Po
45,24% osób to chorzy, u których były wyniki w normie i poza nią.
Najwięcej wyników poza normą było u mężczyzn (u 30,95% badanych). W
normie było 23,81% wyników u kobiet i 21,43% u mężczyzn.
Z kolei strukturę poziomu zbadanych leukocytów zawiera tabela XIX. Poziom
leukocytów zbadano u 90,45% badanej populacji. Minimalny poziom zbadanych
leukocytów to 3,9, zaś maksymalny 28,1 ( x 109/l).
53
Zdrowie i dobrostan
Tabela XIX. Struktura wyników poziomu leukocytów uzyskanych u badanych
Udział %
Zakres wyników Liczba badań Udział % z całości z wykonanych
badań
w normie
28
66,67%
75,68%
poza normą
10
23,81%
27,03%
brak badania
4
9,52%
13,51%
Razem
42
100%
100%
Dane zawarte w tabeli pozwoliły ustalić, że w normie mieści się 75,68% wyników, a poza nią znalazło się 27,03%.
Kolejny element badań to poziom trombocytów zbadany u 90,45% badanej populacji, a strukturę wyników zawiera tabela XX.
Minimum trombocytów to 115 000, a maksimum 553 000. Badanie wykonano u
90,45% badanych. Wyniki w normie wyniosły 75,68% wykonanych badań, zaś poza
nią 27,03%.
Tabela XX. Struktura wyników poziomu trombocytów uzyskanych u badanych
Zakres wyników
w normie
poza normą
brak badania
Razem
Udział % z
Liczba badań Udział % z całości wykonanych
badań
27
64,29%
75,68%
10
23,81%
27,03%
5
11,91%
13,51%
42
100%
100%
Strukturę kolejnego badania tj. poziomu glukozy w surowicy krwi zawiera kolejna tabela XXI. Minimalny poziom glukozy to 79, zaś maksimum 219 mg/dl.
Tabela XXI. Struktura wyników poziomu glukozy uzyskanych u badanych
Zakres wyników Liczba badań Udział % z całości
w normie
poza normą
brak badania
Razem
20
12
10
42
47,62%
28,57%
23,81%
100%
Udział % z
wykonanych
badań
62,5%
37,5%
31,25%
100%
Badanie wykonano u 32 badanych tj. 68,75%. U grupy 37,5% zbadany poziom
glukozy był poza normą czyli poniżej 70 i powyżej 105 mg/dl.
Badanie poziomu ALAT wykonano u 100% badanych, a dokładny rozkład wyników zawarty jest w tabeli XXII.
54
Tabela XXII. Struktura wyników poziomu ALAT uzyskanych u badanych
Zakres wyników
w normie
poza normą
Razem
Liczba badań
31
11
42
73,81%
26,19%
100%
Minimalna wartość wyników ALAT to 0,29, zaś maksimum to 1,78 u/l. Badanie
to wykonano u 100% badanych. 73,81% wyników badania mieściło się w normie,
zaś 26,19% poza nią.
Strukturę wyników kolejnego badania umieszczono w tabeli XXIII.
Tabela XXIII. Struktura wyników poziomu bilirubiny uzyskanych u badanych
Zakres wyników
w normie
poza normą
Razem
Liczba badań
32
10
42
76,19%
23,81%
100%
Minimum wyników badania osiągnięte u badanych to 0,3, a maksimum 1,2
mg/dl. 76,19% wyników sklasyfikowano jako mieszczące się w normie, zaś 23,81%
poza normą. 9 wyników było powyżej normy, a 1 poniżej niej.
Dokładny rozkład wyników odnoszący się do poziomu kreatyniny zawiera tabela
XXIV.
Tabela XXIV. Struktura wyników poziomu kreatyniny uzyskanych u badanych
Zakres wyników
Liczba badań
w normie
poza normą
brak badania
Razem
30
6
6
42
71,43%
14,29%
14,29%
100%
Minimum poziomu kreatyniny to 0,44, zaś maksimum 1,97 mg/dl. Poza normą
były wyniki 14,29% badanych z gruźlicą prątkującą.
Z kolei poziom sodu (przyjęta norma 135-145 mmol/l) zbadany u 100% badanych, był poza normą u 16,67% badanych, a dokładny rozkład wyników analizy
tego badania zawiera tabela XXV.
Tabela XXV. Struktura wyników poziomu sodu uzyskanych u badanych
w normie
35
83,33%
poza normą
7
16,67%
Razem
42
100%
Minimalny zbadany poziom sodu to 129,7 mmol/l, a maksymalny 145.
55
Zdrowie i dobrostan
Kolejne badania to poziom potasu, dla którego za normę przyjęto 3,5- 5,0
mmol/l, a wyniki zebrano w tabeli XXVI.
Tabela XXVI. Struktura wyników poziomu potasu uzyskanych u badanych
w normie
33
78,57%
poza normą
3
7,14%
Brak badania
6
14, 29%
Razem
42
100%
Minimum potasu to 3,47, a maksimum 5,34 mmol/l. Wyniki badań poziomu potasu u 7,14% były poza przyjętą normą.
Norma przyjęta dla kolejnego badania tj. białka c-reaktywnego to 0,3- 3,0 mg/l.
Struktura 36 uzyskanych wyników tj. wykonanych u 85,71% badanych, zawarta jest
w tabeli XXVII.
Tabela XXVII. Struktura wyników poziomu białka c- reaktywnego
uzyskanych u badanych
w normie
0
0%
poza normą
36
85,71%
Brak badania
6
14,29%
Razem
42
100%
Wg. zgromadzonych danych ustalono, że nie było wyników badań mieszczących
się w normie. Wszystkie wykonane wyniki CRP to wyniki poza normą, czyli powyżej 3 mg/l.
Dane na temat wyników badań wyczerpują analizę zebranego materiału badawczego.
PODSUMOWANIE
Chorzy na gruźlicę w badaniu własnym stanowią 6,72% hospitalizowanych w
ciągu roku, a ze względu na zakaźność choroby stanowią poważny problem epidemiologiczny i głównie na tym elemencie hospitalizacji skupia się zespół leczący i
epidemiologiczny. Ważne jest, aby gruźlica prątkująca obecna u jednego pacjenta
nie stała się powodem epidemii wśród leczonych chorych. Każdy chory z tą jednostką jest więc, wyjątkowy z tego właśnie względu.
W kraju zapadalność w 2002 roku dla kobiet wynosiła 18,1/100 000, podczas
gdy dla mężczyzn 37,3/100 000 [7]. Wskaźniki są bardzo wysokie w porównaniu z
innymi krajami
W województwie świętokrzyskim w 2008 roku wskaźnik był wskaźnikiem maksymalnym w kraju i wyniósł 33,0 zachorowania/100 tys. (średni w Polsce to 21,2).
Ewaluacja wartości wskaźnika gruźlicy w świętokrzyskim nie jest korzystna,
gdyż w 2006 roku było to 32,1, w 2007 to 30,9, a w 2008- 33,0 zachorowania/
56
100 000 tysięcy [8]. Dopiero w 2010 roku zaobserwowano zachorowania na poziomie minimalnie niższym [9].
Zapadalność na gruźlicę wszystkich postaci wyniosła bowiem od 19,7 do 34,9
wśród osób w wieku 65 lat i jest niższa niż w poprzednich latach.
Uwzględniając liczebność populacji powiatu ostrowieckiego, z którego pochodzą badani stwierdzono, że wskaźniki zapadalności to 37/100 000 osób dla ogółu, a
27/100 000 dla kobiet i 47/100 000 dla mężczyzn.
Wskaźnik uzyskany w badaniu własnym wskazuje, że zapadalność na gruźlicę w
powiecie jest na bardzo wysokim poziomie, który zdecydowanie przewyższa średnią
w kraju [7].
Biorąc pod uwagę płeć badanych literatura podaje, że mężczyźni chorują w Polsce na gruźlicę częściej niż kobiety [7]. Wyniki badań własnych potwierdzają podobne zjawisko. Przewaga mężczyzn w zbiorowości osób z gruźlicą potwierdzoną
bakteriologicznie i leczonych jest prawidłowością typową dla współczesnych społeczeństw o podobnym poziomie rozwoju co Polska.
W 2010 roku po raz pierwszy, odkąd gromadzone są dane, zapadalność na gruźlicę była mniejsza w społecznościach mieszkańców wsi, niż w społecznościach
miejskich.
W populacji powiatu ostrowieckiego stwierdzono tendencję wyższej zachorowalności wśród chorych mieszkańców wsi, co oznacza, że nowy trend w epidemiologii gruźlicy nie jest jeszcze widoczny. Na taki wynik podziału populacji pod
względem miejsca zamieszkania ma wpływ przypuszczalnie fakt, że obszar powiatu
to głównie gminy wiejskie i miejsko- wiejskie
W literaturze, jako wskaźniki predysponujące do wystąpienia gruźlicy wskazywane są: bezrobocie, samotność, bezdomność, pobyt w więzieniu, choroba psychiczna, wiek i masa ciała [7].
Wiek predysponujący to 45-54 lata. Starzenie się populacji osób z rozpoznaną
gruźlicą jest zjawiskiem korzystnym. Wg badaczy zjawisko świadczy bowiem, o
stale malejącym przenoszeniu się choroby w społeczeństwie [9]. W tym zakresie
populacja lokalna posiada cechy innych badanych, ponieważ wyniki własne wykazały, że gruźlica najczęściej dotyczyła osób w wieku 51-60 lat, które stanowiły
26,19% oraz 61-70 lat, które stanowiły 19,05%.
Badania wykazują także, że większe ryzyko zachorowania na gruźlicę prątkującą
stwarza bycie samotnym mężczyzną. Związek gruźlicy i samotności został już zauważony także w badaniach w Rosji i Danii. Gruźlica występowała tam częściej u
mężczyzn rozwiedzionych i samotnych. Wśród mężczyzn w przedziale wieku 55–64
lat, przyjętych do jednego z duńskich sanatoriów, ludzie rozwiedzeni stanowili prawie 40%, podczas gdy w ogólnej populacji było zaledwie 5% takich osób. Ogółem,
60% chorych na gruźlicę mężczyzn nie miało żony, gdy w całej populacji bez żony
żyło około 20% [9].
W populacji własnej 18,9% badanych to samotne osoby, co oznacza, że ta cecha
populacji lokalnej jest istotna przy gruźlicy, jednak identyfikowana na nieco niższym poziomie niż w innych społecznościach.
Chorzy na gruźlicę prątkującą hospitalizowani w oddziale pulmonologii ZOZ w
Ostrowcu Świętokrzyskim to osoby, wśród których 11,97% posiadało zespół uza57
Zdrowie i dobrostan
leżnienia od alkoholu i nikotyny. Wskaźnik ten jest zidentyfikowany na poziomie
nieco niższym niż w innych populacjach. 15,6% chorych nadużywało alkohol w
innym badaniu, mimo że polscy chorzy na gruźlicę piją alkohol rzadziej niż chorzy
na gruźlicę Rosjanie (24%), nie różnią się natomiast istotnie od chorych na gruźlicę
Amerykanów, z których 12% pije alkohol nadmiernie. Wiadomo, że nadmierne
spożywanie alkoholu jest czynnikiem ryzyka gruźlicy na parę sposobów. Zwiększa
podatność na zakażenia dróg oddechowych, a miejsca, gdzie jest spożywany, stanowią fizyczne środowisko transmisji gruźlicy. Zostało to wykazane na przykładzie
barów alkoholowych Hamburga [9-12].
W przeglądzie literatury przedmiotu ustalono także, że niska masa ciała zwiększa ryzyko gruźlicy, gdyż Ci z chorych, którzy mieli wagę ciała o 15 lub więcej
procent niższą od należnej masa ciała, chorowali 4 razy częściej niż ci o prawidłowej masie ciała [13].
Podobnie było w badaniach norweskich, gdzie zapadalność na gruźlicę zmniejszała się wraz ze wzrostem wskaźnika masy ciała, podobnie jak we współczesnej
Estonii gdzie prawdopodobieństwo zachorowania na gruźlicę było mniejsze w grupie osób z nadwagą w porównaniu ze zbiorowością osób o prawidłowej masie ciała
[12].
Ponadto badacze uważają, że bez względu na to, czy niska masa ciała chorych
osób leczonych w 2002 roku jest przyczyną czy skutkiem gruźlicy, znaczenie tej
cechy jest czytelne. Wskazuje mianowicie, że chorzy na gruźlicę pochodzą z zaniedbanych zdrowotnie segmentów społeczeństwa [14].
W toku badania populacji lokalnej ustalono, że 21,43% badanych było z niedoborem masy ciała oraz 19,05% z nadwagą. Populacja własna posiada cechę niskiej
masy ciała na poziomie ponad 21% czyli bez względu na fakt czy jest przyczyną czy
skutkiem gruźlicy na pewno stanowi ważny czynnik w jej rozwoju.
Zebrane dane pozwoliły ustalić, że w lokalnej populacji stałe zatrudnienie posiadało 19,05%, z zasiłku dla bezrobotnych korzystało 26,19%, a emeryci stanowili
54,76%.
W innych badaniach wskaźniki te to: 23,3% bez stałej pracy, 18,9% to samotne
osoby, a 2,8% bezdomne. Bieda z powodu niskich zarobków jest ważnym i stale
aktualnym społecznym czynnikiem sprzyjającym zachorowaniom na gruźlicę [9].
Co oznacza, że czynnik jakim jest bezrobocie jest identyfikowany w badaniu
własnym na poziomie podobnym jak w innych populacjach.
Analiza w zakresie chorób towarzyszących wykazała, że wg informacji z piśmiennictwa, ryzyko zachorowania na gruźlicę, jest większe niż w całej populacji
wśród chorych na nowotwory w obrębie głowy i szyi, na chłoniaki, raka płuca, mięsaki układu limfatycznego i siateczkowatego. W jednej z populacji choroba nowotworowa występowała u 3,1% chorych na cukrzycę, a jednocześnie na gruźlicę chorowało w tej grupie 9,1% [15]. W południowej części Meksyku zapadalność na
gruźlicę wśród chorych na cukrzycę była prawie siedmiokrotnie wyższa, niż w całej
populacji, w której wynosiła wówczas 30,7/100 000 [16].
Badania w Korei pokazały, że ryzyko zachorowania na gruźlicę osób już chorych na cukrzycę jest większe u ludzi młodszych [16].
58
Podobny odsetek chorób współistniejących i stanów obserwuje się na przykład w
Holandii, z inną częstością poszczególnych czynników ryzyka [17].
W badaniu własnym czynnikami zwiększającymi ryzyko w tym obszarze są:
POCHP (obecne u 14,29% badanych), cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, CHNS oraz
przebyta gruźlica. Ponadto zespół uzależnienia od nikotyny i alkoholu, jako specyficzny tylko dla mężczyzn, zapalenie żył, przebyta białaczka, RZS oraz choroby
nerek. Co oznacza, że przynajmniej kilka z nich to czynniki identyfikowane w innych populacjach na zbliżonym poziomie.
Wznowa jest wydarzeniem niekorzystnym w epidemiologii gruźlicy, ponieważ
niesie groźbę transmisji zakażenia gruźlicą wywołaną przez prątki oporne [18].
W 2002 roku odsetek wznów wśród chorych na gruźlicę wynosił 17,5%, był
dwukrotnie wyższy niż przeciętny procent w krajach Unii Europejskiej. Przeciętny
odsetek wznów w krajach Unii w 2003 roku wynosił 9% i wahał się w zależności od
kraju od 0% do najwyższej wartości — 20% [19]. W badaniu własnym jest to
19,05%, czyli osiągnięto wskaźnik na poziomie europejskim.
Przyczyną wznów może być nieregularne leczenie, co zdarza się głównie
w grupach ryzyka. Thomas i współpracownicy wykazali, że nieregularne przyjmowanie leków, wstępna oporność na leki, palenie papierosów i alkoholizm zwiększały
prawdopodobieństwo wznowy [20].
Także w badaniu Sellasie alkoholizm i zła współpraca w trakcie leczenia były
czynnikami sprzyjającymi wznowom [21].
Wszystkie te czynniki obserwowano i zidentyfikowano wśród badanej populacji
lokalnej chorych w prątkującą gruźlicą.
100% badanych z prątkującą gruźlicą w badaniu własnym to osoby leczone
w warunkach szpitalnych, a decyzję o leczeniu szpitalnym można uzasadnić odnosząc się do doniesień w literaturze.
Wg nich leczenie w warunkach szpitalnych w fazie intensywnej ma dwa uzasadnienia. Przed odesłaniem chorego do zbiorowości trzeba doprowadzić do negatywizacji plwociny, eliminując w ten sposób źródło nowych zakażeń. Przede wszystkim
jednak, trzeba mieć pewność, że pacjent poddaje się leczeniu, czyli że chory przyjmuje leki bez przerw.
Wątpliwości i różnice zdań, co do faktu, czy chorzy na gruźlicę muszą być leczeni w szpitalu rozwiewają częściowo badania zrealizowane w latach 60. XX
wieku prowadzone w Indiach. W Madrasie badacze ośrodka chemioterapii poddali
chorych na gruźlicę z dodatnimi rozmazami plwociny kontroli za pomocą badań
bakteriologicznych i radiologicznych.
Okazało się, że wyniki leczenia chorych hospitalizowanych nie były lepsze niż
wyniki chorych leczonych w domu, pomimo złych warunków mieszkaniowych
większości pacjentów. Chorzy leczeni ambulatoryjnie nie stwarzali szczególnego
zagrożenia dla domowników [22].
Skuteczność leczenia prowadzonego tylko ambulatoryjnie, ale pod nadzorem,
potwierdziło również badanie przeprowadzone w Hongkongu [23].
Eksperci uznali, że leczenie chorych na gruźlicę w ich środowisku nie stanowi
zagrożenia dla otoczenia, a długotrwała izolacja w szpitalu nie ma uzasadnienia.
Hospitalizacja bowiem zwiększa koszty leczenia i jest przymusem stosowanym
59
Zdrowie i dobrostan
wobec chorego, gdy wiadomo, że skuteczne może być leczenie ambulatoryjne, o ile
jest leczeniem nadzorowanym.
Nie można jednak pominąć faktu, że ważnym celem leczenia szpitalnego jest zapewnienie choremu właściwego odżywienia, opieki socjalnej i leczenie uzależnień
[24-26].
W badaniach własnych chorzy na gruźlicę prątkującą byli poddani hospitalizacji,
a średni okres jej trwania to około 100 dni. Było to wynikiem zadbania o efektywność leczenia, któremu poddawany jest podopieczny. Uwzględniono bowiem, inny
aspekt terapii i argumenty wskazywane przez badaczy wyjaśniających decyzję o
szpitalnym leczeniu gruźlicy faktem, że w Polsce hospitalizacji chorych na gruźlicę
płuc przypada ważne zadanie. Jest to zadanie związane z nadzorowaniem leczenia w
jego wstępnej, intensywnej fazie. Szpitale są miejscami, gdzie leczenie odbywa się
w sposób bezpośrednio nadzorowany.
Analizy czynników powiązanych przyczynowo z negatywnym wynikiem leczenia wskazują, że klasyfikując chorych, wobec których należy stosować DOT, trzeba
zwrócić szczególną uwagę na osoby nadużywające alkoholu, osoby samotne, na
chorych, którzy są mieszkańcami miast wojewódzkich [27].
Leczenie bezpośrednio nadzorowane musi być stosowane wobec osób, które już
na początku leczenia ambulatoryjnego nieregularnie zgłaszały się po leki, wobec
osób ze wznową gruźlicy i wobec chorych na gruźlicę wywołaną przez prątki oporne na leki.
Przeważająca liczba chorych objętych badaniem własnym posiada te cechy ( tylko 26,19% posiada jedną chorobę towarzyszącą, pozostała więcej, 14% to leczenie
wznowy gruźlicy, 10% to grupa uzależnionych od alkoholu i nikotyny, 26% bezrobotnych, 59,52% samotni, a 2,38% bezdomni) co zadecydowało o wyborze sposobu
terapii w systemie stacjonarnym.
Eksperci uważają także, że stosowanie DOT powinno być zadaniem dla zespołu
wyszkolonych pielęgniarek, pracowników socjalnych i lekarzy. Taki właśnie personel posiada oddział i szpital.
Doświadczenia innych krajów pokazują, że działania zespołów są najbardziej
skuteczne. Dlatego z nich właśnie korzystają nasi pacjenci.
Ważne zalecenia dotyczą głównie edukacji i szkoleń. Należy szkolić lekarzy
i pielęgniarki, aby potrafili identyfikować osoby z podejrzeniem gruźlicy, żeby
ograniczyć zjawisko późnego rozpoznawania, szerzenia się zakażenia i zgonów z
powodów tej choroby oraz wykorzystywać i przekazywać wiedzę o zasadach postępowania z chorymi na gruźlicę według standardów.
Całe społeczeństwo należy informować, że gruźlica jest ciągle obecna, zaś zaniedbania w jej leczeniu powodują, że staje się lekooporna.
Natomiast chorych na gruźlicę należy uczyć, że podstawą wyleczenia jest dobra
współpraca i regularne przyjmowanie leków.
Zalecenia dotyczą nadzoru i wspomagania działań personelu prowadzącego leczenie [27].
60
Badani chorzy na gruźlicę prątkującą, z takich właśnie powodów, byli objęci
nadzorowanym leczeniem, które mogło być zrealizowane tylko w toku hospitalizacji.
W rozważaniach na temat gruźlicy nie można także pominąć faktu, że placówki
medyczne są miejscami, w których może dojść lub dochodzi do zakażenia gruźlicą,
gdy nie są przestrzegane zasady ochrony przed transmisją zakażenia.
Przestrzeganie tych zasad na pewno nie jest powszechne, skoro zahamowanie
transmisji gruźlicy w placówkach medycznych powoduje zauważalny spadek zapadalności na gruźlicę w całej społeczności.
Zakażanie gruźlicą w placówkach medycznych zdarza się na tyle często, że
CDC7 zaleca, aby chorzy przyjmowani do szpitali bez względu na przyczynę byli
sprawdzani na okoliczność objawów, które mogą być objawami gruźlicy [28].
Literatura wskazuje, że obok nadzorowanego leczenia, kiedy pacjent pod nadzorem pracownika medycznego przyjmuje leki ostatnim składnikiem programów
zwalczania gruźlicy jest jej zapobieganie, w którym duży udział ma pielęgniarka
[29,30].
Element edukacji chorych zorientowany na zapobieganie rozprzestrzenia się
gruźlicy w warunkach szpitalnych oraz domowych jest stosowany wobec pacjentów
oddziału pulmonologii.
To pielęgniarki realizują edukację obejmującą higienę kaszlu i odkrztuszania,
zachęcając i demonstrując pacjentom sposób korzystania ze spluwaczek oraz materiałów jednorazowych. W oddziale pulmonologii pielęgniarka przygotowuje chorego do badań diagnostycznych, towarzyszy mu w czasie ich trwania i otacza chorego
opieką po zakończeniu.
Także pielęgniarka pomaga choremu poprzez rozmowę zaakceptować fakt postawionej diagnozy, która stanowi zagrożenie dla otoczenia ze względu na zakaźny
charakter gruźlicy.
Wreszcie także pielęgniarka motywuje chorego do podejmowania działań na
rzecz wspierania terapii poprzez aktywność fizyczną, właściwą dietę czy uwolnienie
się od nałogów.
W poszukiwaniu skali porównawczej wyników własnej pracy w odniesieniu do
innych badaczy wykorzystano także wyniki badań krwi. Literatura podaje, że w
przypadku gruźlicy stwierdzane są u chorych stany podwyższonego OB, niskiego
poziomu glukozy, niewielkiej niedokrwistości, podwyższonego poziomu leukocytów czy zmniejszonego stężenia sodu [5].
W badaniach własnych poziom sodu poza normą stwierdzono u 16,67% badanych, białko c-aktywne poza normą stwierdzono u 85,71% badanych czyli w przeważającej części badanych, co potwierdzają informacje w literaturze [5].
28,57% wyników poza normą to wyniki poziomu glukozy, wskazywane przez
innych badaczy. Poziom leukocytów poza normą to 10 wyników czyli 23,81%
badanych.
OB podwyższone u 47,62% badanych, czyli cecha dość charakterystyczna, tak
jak podaje literatura. U 52,38%, stwierdzono poziom erytrocytów poniżej normy, co
potwierdzają badania. Hemoglobina na niższym od normy poziomie potwierdzona u
21,43%. Oznacza to, że wymienianie wyniki badań stwierdzone u chorych na gruź61
Zdrowie i dobrostan
licę prątkującą leczonych w oddziale pulmonologii w Ostrowcu Świętokrzyskim
wykazują odchylenia specyficzne dla gruźlicy.
W tym obszarze także jest istotna rola pielęgniarki, gdyż to ona przygotowuje
chorego do diagnostyki, pobiera materiał do badań, więc od niej zależy w znacznej
mierze czy wynik będzie wiarygodny i nie będzie błędu przedlaboratoryjnego.
W opiece nad chorym z gruźlicą bardzo ważna jest rola pielęgniarki, którą podkreślano już w identyfikacji i uświadomieniu choremu czynników ryzyka, DOT oraz
edukacji.
Tą rolę w opisanych obszarach potwierdza badanie własne.
Ocena sytuacji i jej porównanie z innymi populacjami i opisującymi je wskaźnikami pozwoliła na wnioskowanie.
WNIOSKI
Zebranie i analiza zgromadzonych danych pozwoliło na sformułowanie następujących wniosków:
1. Gruźlica jest obecna w populacji powiatu ostrowieckiego zdecydowanie częściej niż w innych społecznościach.
2. Wśród chorych na gruźlicę prątkującą (podobnie jak w innych populacjach)
przeważają mężczyźni.
3. Osoby chore są najczęściej w wieku 51-60 lat oraz 61-70 lat.
4. Stwierdzono tendencję wyższej zachorowalności wśród chorych mieszkańców wsi, co oznacza, że nowy trend w epidemiologii gruźlicy nie jest jeszcze
widoczny w lokalnej populacji.
5. Z grupy uznanych czynników ryzyka zachorowania na gruźlicę w badanej
populacji własnej zidentyfikowano bezrobocie, samotność, bezdomność i
masę ciała
6. Wskaźnik wznowy gruźlicy zidentyfikowano na poziomie europejskim.
7. U chorych stwierdzano stany podwyższonego OB, niskiego poziomu glukozy, niewielkiej niedokrwistości, podwyższonego poziomu leukocytów czy
zmniejszonego stężenia sodu tak jak podaje literatura.
PIŚMIENNICTWO
1. www.unicef.pl/projekty/aktualności/2012/W-XXI-wieku-gruźlica-nadal groźna:
435. Data wejścia na stronę 24.03.2012.
2. www.igichp.edu.pl/subpag/co należy wiedzieć o gruźlicy. Data wejścia na stronę
24.03.2012.
3. Zielonka T., Zielonka M.: Gruźlica płuc i mykobakteriozy. [w] Chazan R. (red)
Pulmonologia praktyczna. 2005: 549.
4. Batura- Gabryel H.: Czy gruźlica jest nadal problemem społecznym? Przewodnik Lekarski 2006, 4: 58-63.
62
5. Rowińska- Zakrzewska E.: Gruźlica w praktyce lekarskiej. PZWL Warszawa
2000: 49.
6. Niemirowska- Mikulska H.: Pielęgniarstwo w chorobach płuc. PZWL Warszawa
2001.
7. Szczuka I.: Gruźlica i choroby układu oddechowego w Polsce w 2002 roku.
Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc. Warszawa 2003.
8. Wojewódzkie Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi. Sytuacja epidemiologiczna gruźlicy w województwie łódzkim w latach 1999- 2008. Łódź, marzec
2010.
9. Jakubowiak W., Bogorodskaya E.M., Borisov E.S., Danilova D.I., Kourbatowa
E.K.: Risk factors associated with default among new pulmonary TB patients
and social support in six Russian regions. Int. J. Tuberc. Lung Dis. 2007; 11: 46–
53.
10. Diel R., Seidler A., Nienhaus A., Gerdes-Rüsch S., Niemann S. Occupational
risk of tuberculosis transmission in a low incidence area. Respir. Res. 2005; 6:
35–46.
11. Mayaud C., Boussaud V., Saidi F., Parrot A.: Bronchopulmonary disease in drug
abusers. Rev. Pneumol. Clin. 2001; 57: 259–269.
12. Tekkel M., Rahu M., Loit H.M., Baburin A.: Risk factors for pulmonary tuberculosis in Estonia. Int. J. Tuberc. Lung Dis. 2002; 6: 887–894.
13. Davis P.D.O.: Risk factors for tuberculosis. Monaldi Arch. Chest Dis. 2005; 63:
37–46.
14. Coker R.J., Dimitrova B., Drobniewski F. i wsp.: Health system frailties in tuberculosis service provision in Russia: an analysis through the lens of formal nutritional support. Public Health 2005; 119: 837–843.
15. British Thoracic Society Standards of Care Committee. BTS recommendations
for assessing risk and for managing Mycobacterium tuberculosis infection and
disease in patients due to start anti-TNF-a treatment. Thorax 2005; 60: 800–805.
16. Ponce-de-Leon A., Garcia-Garcia M.L., Garcia-Sancho M.C. i wsp.: Tuberculosis and diabetes in southern Mexico. Diabetes Care 2004; 27: 1584–1590.
17. Tuberculosis in the Netherlands 2005. Surveillance report. KNCV Tuberculosis
Foundation, 2007.
18. Faustini A., Hall A.J., Perucci C.A.: Risk factors for multidrug resistant tuberculosis in Europe: a systemic review. Thorax 2006; 1: 158–163.
19. Falzon D., Ait-Belghiti F.: What is tuberculosis surveillance in the European
Union telling us. Clin. Infect. Dis. 2007; 44: 1261–1267.
20. Thomas A., Gopi P.G., Santha T. i wsp.: Predictors of relapse among pulmonary
tuberculosis patients treated in a DOTS programme in South India. Int. J. Tuberc. Lung Dis. 2005; 9: 556–561.
63
Zdrowie i dobrostan
21. Selassie A.W., Pozsik C., Wilson D., Ferguson P.L.: Why pulmonary tuberculosis recurs: a population-based epidemiological study. AEP 2005; 15: 519–525.
22. Jindani A., Dore C.J., Mitchinson D.A.: Bactericidal and steriziling activities of
antituberculosis drugs during the first 14 days. Am. J. Respir. Crit. Care Med.
2003 167: 1348-1354.
23. Raviglione M.C., Pio A.: Evolution of WHO policies for tuberculosis control,
1948–2001. Lancet 2002; 359: 775–780.
24. Bocchino M., Greco S., Rosati Y. i wsp.: Cost determinants of tuberculosis management in a low–prevalence country. Int. J. Tuberc. Lung Dis. 2006; 10: 146–
152.
25. Coker R.J., Dimitrova B., Drobniewski F. i wsp.: Health system frailties in tuberculosis service provision in Russia: an analysis through the lens of formal nutritional support. Public Health 2005; 119: 837–843.
26. Marks S.M., Taylor Z., Burrows N.R. I wsp.: Hospitalization of homeless persons with tuberculosis in the United Sttes. Am. J. Public.He Health 2000; 90:
435–438.
27. Korzeniewska-Koseła M.: Gruźlica w Polsce - czynniki sukcesu leczenia. Pneumonologia i Alergologia Polska 2007, 75, supl. 2: 1–104.
28. Joint Tuberculosis Committee of the British Thoracic Society. Control and prevention of tuberculosis: recommendations 2000. Thorax 2000; 55: 887–901.
29. Smith I.: Mycobacterium tuberculosis pathogenesis and molecular determinants
of virulence. Clin Microbiol Rev 2003; 16: 463-496.
30. Szczuka I.: Gruźlica w świecie na przełomie wieków. Pneumonol Alergol Pol
2002; 70: 223-234.
STRESZCZENIE
Gruźlica pozostaje zdrowotnym problemem współczesnego świata, gdyż przenosi się jak grypa czy przeziębienie, a chory nieleczony w ciągu roku może zarazić
nawet 5-10 osób. Badanie, które objęło 42 osoby ze zidentyfikowaną gruźlicą prątkującą zrealizowano na podstawie analizy dokumentacji medycznej pacjentów
oddziału pulmonologii w Zespole Opieki Zdrowotnej w Ostrowcu Świętokrzyskim.
Celem pracy jest identyfikacja czynników ryzyka gruźlicy prątkującej i jej oznak.
Analiza zebranego materiału pozwoliła wykazać, że gruźlica prątkująca najczęściej
dotyczy mężczyzn, osób w wieku 51-60 lat i mieszkańców wsi. Uznane czynniki
ryzyka w badanej populacji własnej to bezrobocie, samotność, bezdomność i niska
masa ciała Za oznaki gruźlicy można uznać podwyższone OB, niski poziom glukozy, niewielką niedokrwistość, podwyższony poziom leukocytów czy niskie stężenie
sodu.
64
ABSTRACT
Tuberculosis remains the health problem of the modern world, since it is transmitted like influenza or cold and an untreated sick person can infect even 5-10 persons within one year. The study, which included 42 people with identified TB, was
based on an analysis of the medical records of patients in the pulmonology department of Healthcare Unit in Ostrowiec Świętokrzyski. The aim of this study is to
identify the risk factors for mycobacterium tuberculosis and its signs. The analysis
of the collected data has revealed that the most commonly exposed to tuberculosis
are men, aged 51-60 years and residents of the rural areas. Recognised risk factors in
the studied population were unemployment, loneliness, homelessness and low body
weight. The signs of tuberculosis can be raised ESR, low glucose, and low anemia,
raised levels of white blood cells or low sodium levels.
Artykuł zawiera 60528 znaków ze spacjami + grafika
65

Wybrane czynniki ryzyka gruźlicy prątkującej

Transkrypt

Podobne dokumenty

Preferencje klientów linii lotniczych

Tytułem wstępu

Kliniczne korzyści z mikroskładników odżywczych w leczeniu gruźlicy

Raport miesiąca - Polacy o uwarunkowaniach efektywności w pracy

Gruźlica - Public Health Agency