docProgram Ochrony Środowiska dla Gminy Czarnocin
download 
Reklamacja Transkrypt
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Czarnocin
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Czarnocin Piotrków Trybunalski - Czarnocin lipiec 2008 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin Zespół autorski: mgr inŜ. Katarzyna Kaczorowska inŜ. Magdalena Jaskółowska mgr inŜ. Olga Kaszewska 1 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin Spis treści 1. Wstęp .......................................................................................................... 5 2. Stan środowiska oraz zasobów naturalnych ........................................... 6 2.1 Ogólna charakterystyka gminy Czarnocin .................................................... 6 2.2 Charakterystyka aktualnego stanu środowiska oraz zasobów naturalnych w gminie Czarnocin .................................................................................................. 10 2.2.1 Warunki środowiska geograficznego, klimat ....................................... 10 2.2.2 UŜytkowanie rolnicze terenu ............................................................... 11 2.2.2.1 Jakość gleb .................................................................................. 11 2.2.2.2 Produkcja roślinna i zwierzęca ..................................................... 13 2.2.3 Przyroda oŜywiona .............................................................................. 15 2.2.4 Obszary ograniczonego uŜytkowania .................................................. 16 2.2.5 Zasoby kopalin .................................................................................... 17 2.2.6 Stosunki wodne i jakość wód .............................................................. 18 2.2.6.1 Wody podziemne ......................................................................... 18 2.2.6.2 Wody powierzchniowe ................................................................. 18 2.2.6.3 Wodociągi i kanalizacja ................................................................ 19 2.2.7 Jakość powietrza ................................................................................. 21 2.2.8 Hałas ................................................................................................... 22 2.2.9 Pola elektromagnetyczne .................................................................... 22 2.2.10 Odnawialne źródła energii ................................................................... 22 2.2.11 Awarie przemysłowe i inne nadzwyczajne zagroŜenia dla środowiska 23 3. Standardy jakości środowiska ................................................................ 23 4. Tendencje przeobraŜeń środowiska ....................................................... 24 5. Podstawowe kierunki i zakres działań w ochronie środowiska ......... 25 5.1 Podstawowe kierunki i zakres działań niezbędnych do zachowania i poprawy standardów jakości środowiska ............................................................................. 25 5.2 Cele ekologiczne na lata 2008 - 2015 ............................................................. 27 5.2.1 Zachowanie róŜnorodności biologicznej ................................................... 27 5.2.2 Wzbogacenie i racjonalna eksploatacja zasobów leśnych ....................... 29 5.2.3 Ochrona gleby .......................................................................................... 31 5.2.4 Ochrona wód ............................................................................................ 32 2 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin 5.2.5 Ochrona zasobów kopalin ........................................................................ 33 5.2.6 Ochrona powietrza ................................................................................... 34 5.2.7 Ochrona przed hałasem ........................................................................... 35 5.2.8 Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym ......................... 35 5.2.9 Gospodarka odpadami ............................................................................. 36 5.2.10 Zmniejszenie energochłonności gospodarki ........................................... 36 5.2.11 Bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne ............................................... 37 5.3 Przedsięwzięcia priorytetowe .......................................................................... 37 6. Harmonogram rzeczowo-finansowy ....................................................... 38 7. Instrumenty realizacji programu ............................................................. 39 8. Kontrola realizacji programu ................................................................... 43 9. Streszczenie w języku niespecjalistycznym .......................................... 44 3 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin Spis tabel Tabela 1. Udział klas bonitacyjnych w ogólnej powierzchni gminy Czarnocin Tabela 2. Struktura uŜytkowania gruntów w gminie Czarnocin Tabela 3. Uprawy na terenie gminy Czarnocin Tabela 4. Produkcja zwierzęca na terenie gminy Czarnocin Tabela 5. Pomniki przyrody na terenie gminy Czarnocin Tabela 6. Zasoby kruszyw mineralnych na terenie gminy Czarnocin Tabela 7. Wskaźniki decydujące o klasie czystości wód podziemnych w punkcie badawczym Czarnocin Tabela 8. Ładunki zanieczyszczeń w oczyszczalni ścieków Czarnocin Tabela 9. Przedsięwzięcia krótko- i długoterminowe do realizacji na terenie gminy Czarnocin Spis wykresów Wykres 1. Procentowy udział poszczególnych klas bonitacyjnych w ogólnej powierzchni uŜytków rolnych Wykres 2. Wielkości gospodarstw w gminie Czarnocin Spis map Mapa 1. Gmina Czarnocin na tle Powiatu Piotrkowskiego Mapa 2. Tereny złoŜa kruszywa „Czarnocin” Spis załączników Załącznik nr 1. Mapa topograficzna gminy Czarnocin Załącznik nr 2. Mapa dróg gminy Czarnocin Załącznik nr 3. „Tuszyńsko-Dłutowsko-Grabiański” Obszar Chronionego Krajobrazu Załącznik nr 4. „Koluszowsko-Lubochniański” Obszar Chronionego Krajobrazu Załącznik nr 5. Mapa z planem zbiornika Czarnocin Załącznik nr 6. Mapa z Koncepcji programowo-przestrzennej odprowadzania i oczyszczania ścieków dla gminy Czarnocin. 4 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin 1. Wstęp Program Ochrony Środowiska to dokument, którego podstawową funkcją jest określenie celów i zadań administracji państwa i samorządów w zakresie ochrony środowiska, a takŜe rozsądnej gospodarki jego zasobami. Ma on pełnić rolę niejako narzędzia zarządzania środowiskiem. Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska program ochrony środowiska powinien określać: 1) cele ekologiczne, 2) priorytety ekologiczne, 3) rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, środki niezbędne do osiągnięcia celów, 4) mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. WaŜnym elementem programu ochrony środowiska jest jego wdraŜanie. Przydatne mogą się okazać tu takie instrumenty zarządzania środowiskiem jak: 1) miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, 2) gminne programy zrównowaŜonego rozwoju – Agenda 21, 3) procedury określania dopuszczalnych warunków korzystania ze środowiska (np. pozwolenia zintegrowane), 4) procedury związane z lokalizacją inwestycji i techniki określania wpływu na środowisko (raport o oddziaływaniu na środowisko), 5) procedury przeglądów ekologicznych, 6) procedury oceny ryzyka środowiskowego i zdrowotnego, 7) procedury dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie, 8) opłaty korzystania ze środowiska. Podczas planowania polityki ochrony środowiska istotna jest ocena stanu aktualnego w zakresie gospodarki i przyjęte tendencje na najbliŜsze lata (strategia rozwoju), a takŜe działania, które juŜ zostały podjęte w celu poprawy, albo zapobiegnięcia pogorszenia stanu środowiska. Znaczenie ma równieŜ stan świadomości ekologicznej mieszkańców gminy i jednocześnie chęć podejmowania jakichkolwiek działań na rzecz ochrony środowiska. 5 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska w art. 17 zobowiązuje zarządy województw, powiatów i gmin do opracowania programów ochrony środowiska, których celem jest realizacja polityki ekologicznej państwa. Projekty programów gminnych są opiniowane przez zarządy właściwych powiatów. Częścią programu ochrony środowiska jest plan gospodarki odpadami, opracowywany jako odrębny dokument zgodnie z wymaganiami określonymi w art. 14 i 15 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. Gminny program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami pozostają ściśle związane z ich odpowiednikami na szczeblu powiatowym. 2. Stan środowiska oraz zasobów naturalnych 2.1 Ogólna charakterystyka gminy Czarnocin Gmina Czarnocin jest jedną z 11 gmin powiatu piotrkowskiego, najbardziej wysuniętą na północ. Od południa sąsiaduje z gminą Moszczenica (powiat piotrkowski), od zachodu z gminą Tuszyn (powiat łódzki wschodni), od północy z gminą Brójce (powiat łódzki wschodni), zaś od wschodu z gminą Będków (powiat tomaszowski). Załącznik nr 1 zawiera Mapę topograficzną gminy Czarnocin. W skład Gminy wchodzi 14 sołectw: BieŜywody, Biskupia Wola, Budy Szynczyckie, Czarnocin I, Czarnocin II, Dalków, Grabina Wola, Kalska Wola, Rzepki, Tychów, Szynczyce, Wola Kutowa, Zamość i Zawodzie. Miejscowości te zamieszkuje 4078 osób, z czego 2130 osób to kobiety, zaś 1948 osób to męŜczyźni (stan na dzień 30.12.2006 r.). Gęstość zaludnienia na 1 km2 wynosiła 57 osób. Udział ludności w wieku przedprodukcyjnym wynosił 21,5 %, w wieku poprodukcyjnym 18,3 %, zaś w wieku produkcyjnym 60,2 %. Gmina zajmuje powierzchnię 72,6 km2, co stanowi 5,1 % powierzchni powiatu. Znaczną część zajmują uŜytki rolne – ok. 88 %, co świadczy o typowo rolniczym charakterze Gminy. Większość uŜytków naleŜy do rolników indywidualnych, obecnie przewaŜają gospodarstwa o wielkości 5-10 ha. 6 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin Mapa 1. Gmina Czarnocin na tle Powiatu Piotrkowskiego Na terenie Gminy funkcjonują takŜe liczne zakłady produkcyjne i usługowe. Do największych naleŜą Przedsiębiorstwo Usługowo - Produkcyjne „Milkpol” w Czarnocinie, firma „AGRO-Kocięba” w Czarnocinie, firma INVEST-ROL w Czarnocinie, P. Caban SprzedaŜ Maszyn Budowlanych w Kalskiej Woli, Ubojnia Trzody Chlewnej i Bydła – Maciejek w Tychowie, Masarnia B. Kołodziejczyk w Budach Szynczyckich. Dobrze rozwinięta infrastruktura techniczna jest jednym z atutów Gminy. Dzięki połoŜeniu w bliskiej odległości od wielkomiejskich ośrodków przemysłowych gmina znajduje się w obszarze korzystnego połączenia komunikacyjnego. Przez Gminę przebiegają drogi publiczne: gminne, powiatowe oraz droga wojewódzka. Ponadto na terenie Gminy występują drogi gospodarcze obsługujące tereny zabudowy wiejskiej. Istotną rolę odgrywa droga wojewódzka nr 716 Koluszki – Piotrków Tryb. wyprowadzająca ruch komunikacyjny z obszaru gminy w kierunku Piotrkowa Tryb. (na południe) i Koluszek (na północ). 7 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin Droga powiatowa nr 3313E Kalska Wola – Kruszów, łączy drogę wojewódzką nr 716 z drogą krajową nr 1, będącą drogą międzynarodową E75. Drogi gminne zapewniają bezpośrednią obsługę terenu, a takŜe powiązanie z drogą wojewódzką i drogami powiatowymi. Gmina posiada równieŜ dogodne połączenie kolejowe. WzdłuŜ wschodniej granicy gminy przebiega linia kolejowa Warszawa – Piotrków Tryb. – Katowice, tzw. „warszawsko – wiedeńska”, z przystankiem kolejowym Czarnocin. Załącznik nr 2 przedstawia szczegółową mapę dróg gminy Czarnocin. Gmina Czarnocin to równieŜ miejsce ciekawe turystycznie. Na jej terenie znajduje się wiele interesujących zabytków, jak m.in. • Zespół dworsko-parkowy w Szynczycach – dwór z 1872 r. wraz z parkiem, dziś zajmowany przez szkołę podstawową; park pochodzi z końca XIX w. i obecnie zajmuje powierzchnię 0,95 ha; Dwór w Szynczycach • Zespół dworsko-parkowy w Grabinej Woli – dworek z początku XIX w., obecnie będący w stanie ruiny; z dawnego zespołu dworskiego zachował się murowany spichlerz; do dziś przetrwał równieŜ zabytkowy park o pow. 4,5 ha, którego duŜą ozdobą jest staw o pow. 700 m2; • Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Czarnocinie murowany 1879-1891, rozbudowany w 1905 r., styl neoromański z elementami neorenesansowymi; ambona znajdująca się w kościele pochodzi z połowy XVIII w., styl rokokowy; 8 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin Kościół WNMP w Czarnocinie • Zespół Szkół Rolniczych w Czarnocinie – na zespół składają się: szkoła (wybudowana w latach 1923-1924) oraz spichlerz, stodoła, wozownia, dom dyrektora i dom dla nauczycieli (wybudowane w latach 1924 -1929); ZSR w Czarnocinie Na uwagę zasługują równieŜ znajdujące się na terenie Gminy miejsca pamięci narodowej: 9 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin • mogiła zbiorowa Ŝołnierzy Wojska Polskiego poległych w czasie działań wojennych w Kalskiej Woli 3 września 1939 roku (na parafialnym cmentarzu rzymsko-katolickim w Czarnocinie); • mogiła zbiorowa partyzantów Armii Krajowej straconych przez okupanta hitlerowskiego w 1944 roku (na parafialnym cmentarzu rzymsko-katolickim w Czarnocinie); • obelisk upamiętniający akcję Szarych Szeregów, która polegała na wysadzeniu mostu na rzece Wolbórce (Czarnocin). 2.2 Charakterystyka aktualnego stanu oraz środowiska zasobów naturalnych w gminie Czarnocin 2.2.1 Warunki środowiska geograficznego, klimat Gmina Czarnocin według regionalizacji fizyko-geograficznej Kondrackiego znajduje się na pograniczu trzech mezoregionów: Wysoczyzny Bełchatowskiej, Równiny Piotrkowskiej i Wzniesień Łódzkich. Regionalizacja fizyczno-geograficzna regionu: Jednostka Nazwa jednostki Symbol Prowincja NiŜ Środkowoeuropejski 31 Podprowincja Niziny Środkowopolskie 318 Makroregion Wzniesienia Południowomazowieckie 318.8 Mezoregion Równina Piotrkowska Wysoczyzna Bełchatowska Wzniesienia Łódzkie 318.84 318.81 318.82 Pod względem geologicznym obszar Gminy leŜy w obrębie południowowschodniej części kredowej Niecki Łódzkiej. Jednostkę tę budują w tym rejonie utwory czwartorzędowe i kredowe. Utwory kredowe zalegają na głębokości ok. 100 m i są wykształcone głównie jako wapienie. Tereny te charakteryzują się występowaniem od powierzchni terenu utworów spoistych, głównie glin zwałowych, 10 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin pod którymi występują warstwy piaszczyste o zróŜnicowanej miąŜszości i rozprzestrzenieniu, często podzielone warstwą pyłów. Biorąc pod uwagę warunki klimatyczne gmina Czarnocin, wg podziału R. Gumińskiego połoŜona jest w obrębie łódzkiej dzielnicy klimatycznej. Rejon ten jest obszarem klimatycznym uprzywilejowanym w Polsce. Okres wegetacyjny w gminie jest stosunkowo długi, trwa około 215 dni w roku. Długość okresu bezprzymrozkowego wynosi około 166 dni. Lata są dość ciepłe, zimy umiarkowanie ostre. Układ temperatury w ciągu roku jest korzystny dla rozwoju roślin – dodatnie temperatury panują od marca do pierwszych dni listopada. Średnia temperatura roczna wynosi ok. 7,6°C, średnia temperatura najchłodniejszego miesiąca, stycznia, wynosi – 3,6°C, za ś średnia temperatura najcieplejszego miesiąca, lipca, wynosi 18,9°C. Suma opadów rocznych wynosi ok. 600 mm, najwyŜsze opady występują w lipcu – ok. 90 mm, najniŜsze w miesiącach zimowych (ok. 28 mm w lutym). Istnieje wyraźna przewaga dni z opadem słabym i bardzo słabym. Stanowią one 75 – 80 % średniej rocznej liczby. Opady silne i bardzo silne występują rzadko, 4-5 razy w roku. Maksymalne zachmurzenia występują w zimie, minimalne w ostatnich miesiącach lata (sierpień – wrzesień). PrzewaŜają wiatry zachodnie oraz południowo-zachodnie, często wieje wiatr ze wschodu. DuŜe znaczenie dla mieszkańców ma mikroklimat i bioklimat. Na terenie gminy nie występują duŜe kompleksy leśne, przewaŜają tereny wysoczyznowe, charakteryzujące się korzystnymi warunkami klimatu lokalnego, jak: dobre warunki termiczne, wilgotnościowe i przewietrzania. W dolinach rzecznych – Wolbórki i Miazgi, występują niekorzystne warunki wilgotnościowe i termiczne, przejawiające się w postaci częstych i dłuŜej zalegających mgieł, inwersji temperatur itp. 2.2.2 UŜytkowanie rolnicze terenu 2.2.2.1 Jakość gleb DuŜe znaczenie dla rozwoju rolnictwa ma ukształtowanie powierzchni terenu, klimat i oczywiście jakość gleb. Rzeźba terenu oraz klimat sprzyjają rolnictwu. Płaski teren, łagodne zimy to bardzo korzystne warunki. 11 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin Skały macierzyste dla gleb gminy Czarnocin tworzą: piaski, Ŝwiry i utwory pyłowe wodnolodowcowe, gliny zwałowe, utwory aluwialne (mady) i deluwialne. W zaleŜności od ich właściwości, genezy oraz układu stosunków hydrologicznych wykształciły się następujące typy i podtypy gleb: - brunatne wyługowane, - bielicowe i pseudobielicowe, - czarne ziemie zdegradowane, - mady i gleby bagienne (murszowate, murszowe, torfowe i mułowo-torfowe). PoniŜsza tabela przedstawia powierzchnię gleb według klas bonitacyjnych (tabela 1). Tabela 1. Udział klas bonitacyjnych w ogólnej powierzchni gminy Czarnocin Klasa Powierzchnia ogólna [ha] [%] I - - II 2 0,04 III 1 077 19,9 IV 2 580 47,6 V 1 726 31,8 VI 39 0,7 Ps VI 1 0,02 Charakterystyka bonitacyjna gleb 0,02% 0,04% 0,7% 19,9% 31,8% kl. II kl. III kl. IV kl. V kl. VI 47,6% Ps VI Wykres 1. Procentowy udział poszczególnych klas bonitacyjnych w ogólnej powierzchni uŜytków rolnych Najlepsze gleby posiadają obręby wiejskie Kalska Wola i BieŜywody, najgorsze Wola Kutowa. 12 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin Gleby na obszarze gminy mogą być zagroŜone degradacją, wynikającą z nadmiernego, niekontrolowanego nawoŜenia pól gnojowicą i gnojówką. Nieumiarkowane nawoŜenie moŜe spowodować silne zakwaszenie gleb. 2.2.2.2 Produkcja roślinna i zwierzęca Gmina Czarnocin to gmina typowo rolnicza. Ogólna powierzchnia uŜytków rolnych wynosi 6 454 ha, co stanowi ok. 88 % powierzchni Gminy (stan na rok 2006). PoniŜej przedstawiona została struktura uŜytkowania gruntów w latach 2004 – 2005. Tabela 2. Struktura uŜytkowania gruntów w gminie Czarnocin UŜytki rolne ogółem Grunty orne Sady UŜytki zielone łąka pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty 2004 [ha] 6 217 5 127 176 2005 [ha] 6 303 5 201 176 608 306 527 530 656 310 534 437 Największą powierzchnię na terenie gminy zajmują gospodarstwa małej (1-5 ha) oraz średniej wielkości (5-10 ha). 60 56,1 57,1 50 % powierzchni 40 2004 33,8 32,7 30 2005 20 10 9,9 10,0 0,2 0,2 0 1-5 ha 5-10 ha 10-12 ha 20-50 ha wielkość gospodarstwa [ha] Wykres 2. Wielkość gospodarstw w gminie Czarnocin (dane na lata 2004-2005) 13 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin Około 92 % gospodarstw prowadzi działalność wyłącznie rolniczą, z czego 85 % produkuje głównie na rynek, natomiast ok. 2 % wyłącznie na własne potrzeby. Największą powierzchnię upraw zajmują zboŜa. Rośliny okopowe stanowią głównie ziemniaki. Tabela 3. Uprawy na terenie gminy Czarnocin Rodzaj uprawy 2004 [ha] 2005 [ha] ZboŜa ogółem 4 010 4 110 Ziemniaki 310 300 Rośliny pastewne 127 260 Mieszanki motylkowate z trawami na zieloną paszę 287 200 Kukurydza 110 150 W zakresie produkcji zwierzęcej w gospodarstwach indywidualnych dominuje hodowla trzody chlewnej oraz bydła. Tabela 4. Produkcja zwierzęca na terenie gminy Czarnocin 2002 2004 [sztuki] 2005 Bydło 3 105 3 100 3 000 Trzoda chlewna 19 610 19 600 20 000 Owce 264 200 200 Kozy 37 30 20 Konie 52 30 20 Drób ogółem 9 052 9 000 8 000 Wysoka produkcja trzody chlewnej wiąŜe się z wytwarzaniem gnojowicy i gnojówki, które na obszarze gminy Czarnocin głównie zagospodarowywane są rolniczo. Niestety często nie są przestrzegane zasady nawoŜenia nawozami naturalnymi, stąd na terenie gminy występują silne odory oraz moŜe pojawić się zagroŜenie zanieczyszczenia powierzchniowych i podziemnych cieków wodnych i dewastacja gleb. 14 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin 2.2.3 Przyroda oŜywiona Szatę roślinną gminy tworzą głównie pola uprawne, łąki, sady i ogrody. Lesistość gminy wynosi zaledwie 7,3 %, zwartych kompleksów leśnych o znaczącej powierzchni praktycznie nie ma. Niewielka koncentracja lasów występuje w północno-zachodniej części gminy w sąsiedztwie rzeki. Cała gmina znajduje się w granicach Nadleśnictwa Kolumna, lecz na jej obszarze występują nieliczne grunty będące we władaniu Lasów Państwowych, rozproszone w gminie w postaci niewielkich działek. Roślinność naturalnych zbiorowisk stopniowo zanika i jest uboga. Procesy zanikania gatunków właściwych dla naturalnych zespołów i pojawienia się obcych (chwastów) występują głównie na torfowiskach i łąkach. Niekorzystny wpływ na naturalne zbiorowiska roślinne mają powszechne melioracje, równieŜ na poziomach tarasów i den dolinnych. Faunę gminy stanowią głównie zwierzęta leśne, które przetrwały w zachowanych lub nowo utworzonych kompleksach leśnych. Ponadto dla niektórych gatunków ostoję tworzą zabytkowe parki, znajdujące się w miejscowościach: Czarnocin, Grabina Wola, Szynczyce i Zamość, oraz śródpolne i porolne zalesienia, a niekiedy takŜe drewniane budynki, zwykle stare opuszczone stodoły. Na terenie lasów moŜna spotkać wiele gatunków związanych pokarmowo z sosną, gdyŜ ten gatunek przewaŜa w tutejszych lasach. Spotyka się tu m.in. motyle (barczatka sosnówka, brudnica mniszka), pasikoniki, chrząszcze. Ponadto występują tutaj muchówki, wiele gatunków płazów (Ŝaba trawna, Ŝaba moczarowa, ropucha szara). Bogata w gatunki jest fauna ptaków – występują liczne gatunki z rzędu wróblowatych, dzięcioły, zięby. ZróŜnicowana jest takŜe fauna ssaków. W tutejszych lasach moŜna spotkać jelenie, sarny, dziki, lisy, a takŜe gryzonie – myszy leśne i wiewiórki. Na terenie gminy licznie występuje takŜe fauna związana z terenami rolniczymi – polami uprawnymi, łąkami i pastwiskami. Na suchych pastwiskach występują m.in. bąki, łowiki szerszeniaki (przypominające szerszenia i polujące na osy), motyle, np. paź królowej, turkucie podjadki, świerszcze polne. Zbiorowiska łąkowe zwabiają wiele 15 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin gatunków owadów Ŝywiących się nektarem i pyłkiem kwiatowym, np. motyli, pszczołowatych, wśród których są objęte ochroną gatunkową trzmiele. Na polach i łąkach spotyka się teŜ róŜnorodne gatunki ptaków, jak np.: bogatka, kos, zięba, szpak, sroka, baŜant łowny, kuropatwa, skowronek, jaskółka, wróbel domowy. Często spotkać moŜna takŜe bociana białego.. Najliczniejszymi ssakami upraw rolnych są gryzonie, głównie myszy zielne. Z gatunków łownych najpospolitsze są zające. 2.2.4 Obszary ograniczonego uŜytkowania Na terenie gminy Czarnocina znajdują się dwa pomniki przyrody, których wykaz został przedstawiony poniŜej. Tabela 5. Pomniki przyrody na terenie gminy Czarnocin Pomniki przyrody PołoŜenie Gatunek Liczba wieś Szynczyce (park na terenie Szkoły Podstawowej) sosna wejmutka lipa drobnolistna 2 1 wieś Grabina Wola (park na terenie OSP) jesion wyniosły lipa drobnolistna dąb szypułkowy 2 1 1 Projektowane jest utworzenie Tuszyńsko-Dłutowsko-Grabiańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz Koluszowsko-Lubochniańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, których obszar obejmował będzie równieŜ teren gminy Czarnocin. W sprawie uzgodnienia projektu Rozporządzenia Wojewody Łódzkiego w sprawie Tuszyńsko-Dłutowsko-Grabiańskiego oraz Koluszowsko-Lubochniańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu Rada Gminy Czarnocin podjęła uchwałę Nr VI/27/07 z dnia 05 kwietnia 2007 roku. Załączniki nr 3 oraz nr 4 przedstawiają granice wyŜej wymienionych Obszarów Chronionego Krajobrazu. 16 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin 2.2.5 Zasoby kopalin Na terenie gminy Czarnocin udokumentowane zostały trzy złoŜa surowców naturalnych. Tabela 6. Zasoby kruszyw mineralnych na terenie gminy Czarnocin Lp. Nazwa złoŜa 1. „Czarnocin” 2. „Tychów” 3. „Wola Kutowa” Rodzaj kruszywa naturalnego w złoŜu piaski i utwory piaszczystoŜwirowe piaski i piaski ze Ŝwirem piasek Zasoby geologiczne bilansowe (stan na 31.12.2001 r.) [t] Stan zagospodarowania 1 275 000 rozpoznane 408 000 eksploatowane 29 000 rozpoznane ZłoŜe „Tychów” w części wchodzi w obszar złoŜa „Czarnocin”. Koncesja na eksploatację złoŜa wydana została 10.01.2001 r., i jest waŜna do 30.09.2016 r. Rekultywacja złoŜa przewidywana jest w kierunku leśnym. PoniŜsza mapa (mapa 2) prezentuje tereny objęte dokumentacją geologiczną złoŜa „Czarnocin”. Mapa 2. Tereny złoŜa kruszywa „Czarnocin” (pola: A i B) 17 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin 2.2.6 Stosunki wodne i jakość wód 2.2.6.1 Wody podziemne Rejon gminy Czarnocin połoŜony jest w obszarze Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 401. Na obszarze tym występują dwa poziomy wodonośne: - czwartorzędowy, w piaskach i Ŝwirach, - kredowy, w wapieniach. Na terenie gminy Czarnocin monitorowana jest jakość wód podziemnych w ujęciu firmy BINSTAL w Czarnocinie. Ujęcie to reprezentuje czwartorzędowy poziom wodonośny, objęte jest monitoringiem regionalnym, wykonawcą pomiarów jest WIOŚ Łódź, Delegatura w Piotrkowie Tryb. W roku 2005 stwierdzono dobrą jakość (II klasa) wód podziemnych w ujęciu w Czarnocinie. W poniŜszej tabeli przedstawiono wskaźniki decydujące o klasie czystości. Tabela 7. Wskaźniki decydujące o klasie czystości wód podziemnych w punkcie badawczym Czarnocin (wg Raportu o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2005 roku) Rodzaj wskaźnika Wartość wskaźnika temperatura 10,3 [°C] przewodność 503 [uS/cm] azotany 15,5 [mg NO3/l] fosforany 0,16 [mg PO4/l] siarczany 36 [mg SO4/l] wapń 83,36 [mg Ca/l] Ŝelazo 0,25 [mg Fe/l] mangan 0,07 [mg Mn/l] fenole (indeks fenolowy) 2.2.6.2 < 0,004 mg/l Wody powierzchniowe Głównym ciekiem wodnym gminy Czarnocin jest rzeka Wolbórka, będąca lewostronnym dopływem Pilicy, uchodzącym do niej w 127,3 km. Na terenie Gminy Wolbórka nie jest monitorowana. Punkty pomiarowo kontrolne znajdują się w 18 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin Tomaszowie Mazowieckim (km 1,5, powiat tomaszowski) i Wolborzu (km 18,2, powiat piotrkowski). W najbliŜej połoŜonym ppk. Wolbórz wody zakwalifikowane zostały do IV klasy (wody niezadowalającej jakości). Zadecydowały o tym takie wskaźniki jak: - barwa (wskaźnik fizyczny), - BZT5, ChZT-Cr, ChZT-Mn i tlen rozpuszczony (wskaźniki tlenowe), - fosforany (wskaźnik biogenny). Klasie V odpowiadały dwa wskaźniki: ogólna liczba bakterii Coli oraz liczba bakterii Coli typu fekalnego. Jakość wód Wolbórki na omawianym odcinku w duŜej mierze kształtuje się pod wpływem ścieków odprowadzanych do niej z oczyszczalni w Tuszynie i Czarnocinie, a takŜe zanieczyszczeń wnoszonych przez dopływy, głównie Miazgę i Łaznowiankę. W stosunku do roku 2004 wynikowa klasyfikacja Wolbórki w ppk. Wolbórz nie uległa zmianie, nastąpiło jednak pogorszenie warunków tlenowych i stanu sanitarnego wód. Na terenie gminy Czarnocin znajduje się takŜe zbiornik wodny Czarnocin – składający się z dwóch zbiorników małej retencji (Czarnocin I i Czarnocin II) o powierzchni 32,5 ha. Celem wybudowania zbiorników było retencjonowanie wody do nawodnień zmeliorowanych łąk w dolinie rzeki Wolbórki oraz przechwytywanie i zatrzymywanie fali powodziowej. Pobór wody do napełniania wyŜej wymienionych zbiorników w ilości 500 tyś. m3 oraz na uzupełnianie strat, odbywa się przy pomocy jazu piętrzącego w km 33 + 900 rzeki Wolbórki, przy maksymalnym piętrzeniu 1,4 m/184,13 m npm. Załącznik nr 5 przedstawia mapę z planem zbiornika Czarnocin. Teren Gminy jest dobrze zmeliorowany. Długość rowów melioracyjnych znajdujących się na terenie Gminy, w tym objętych konserwacją wynosi 90 km. 2.2.6.3 Wodociągi i kanalizacja Gmina Czarnocin posiada 71,1 km wodociągów, co oznacza, Ŝe wszystkie gospodarstwa przyłączone są do sieci wodociągowej. Na terenie gminy funkcjonują cztery ujęcia wód podziemnych, z których pobierana jest woda zaopatrująca wodociągi komunalne. Istniejące wodociągi to: 19 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin • wodociąg grupowy Czarnocin zaopatrujący zasadniczo w wodę mieszkańców wsi Czarnocin, Zawodzie, Zamość, Kolonia Zamość, BieŜywody • wodociąg grupowy Biskupia Wola zaopatrujący zasadniczo w wodę mieszkańców wsi Biskupia Wola, Kalska Wola • wodociąg grupowy Szynczyce zaopatrujący zasadniczo w wodę mieszkańców wsi Szynczyce, Budy Szynczyckie, Grabina Wola, Tychów, Rzepki, Wola Kutowa • wodociąg Dalków, zaopatrujący w wodę mieszkańców tej wsi. Wszystkie wodociągi pracują pobierają wodę z utworów czwartorzędowych, która po uzdatnieniu podawana jest do sieci wodociągowej. Przez zachodnio-południowy obszar gminy przebiega rurociąg tranzytowy wody Ø 1600, z rezerwą terenową na drugi rurociąg, zaopatrujący w wodę mieszkańców Łodzi w ramach wodociągu Sulejów – Łódź ze Zbiornika Sulejowskiego na rz. Pilica. Długość kanalizacji sanitarnej na terenie Gminy wynosi 15,1 km. Ścieki bytowogospodarcze z budynków indywidualnych, nie podłączonych do sieci kanalizacyjnej, odprowadzane są do zbiorników bezodpływowych, tzw. szamb. Ścieki wywoŜone są przez samochody asenizacyjne do punktu zlewnego ścieków sanitarnych na oczyszczalni ścieków w Czarnocinie. Występują równieŜ przypadki odprowadzania ścieków sanitarnych z gospodarstw w sposób niekontrolowany do lokalnych rowów i cieków powierzchniowych. Planowana jest realizacja systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków, polegającego na zbiorczym systemie kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej i tłocznej, a takŜe budowie przydomowych oczyszczalni ścieków. Koncepcja Programowo – Przestrzenna odprowadzania i oczyszczania ścieków dla Gminy Czarnocin przyjęta została uchwałą 10/44/07 z dnia 14 listopada 2007 r. Od 1992 r. funkcjonuje gminna oczyszczalnia ścieków komunalnych w Czarnocinie, mechaniczno-biologiczna typu BIO - PAK, o przepustowości 500 m3/d. Oczyszczalnia ścieków decyzją Starostwa Powiatowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 22.09.2003 r., znak: RS.V.6223-19/03 posiada pozwolenie wodno-prawne na odprowadzanie oczyszczonych ścieków do rzeki Wolbórki w wielkości Qmaxd=500 m3/d przy Qmaxh=40 m3/d z terminem waŜności do 30.09.2013 r. W tabeli 4 przedstawione zostały ładunki zanieczyszczeń oczyszczalni oraz odpływających z oczyszczalni. 20 ścieków dopływających do Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin Tabela 8. Ładunki zanieczyszczeń w oczyszczalni Czarnocin Średnie roczne wartości wskaźników w ściekach Dopływających do oczyszczalni ścieków Odpływających z oczyszczalni ścieków Osady ściekowe BZT5 [mgO2/l] ChZT [mgO2/l] Zawiesina ogólna [mg/l] Porg [mg/l] Norg [mg/l] 240,0 440,0 207,0 3,4 25,5 6,4 40,5 11,0 3,6 2,9 prasowane są na prasie komorowej, a następnie zagospodarowywane rolniczo. W latach 2007-2010 planowane jest do wykonania: 21,05 km kanalizacji sanitarnej oraz 10 km wodociągów. Załącznik nr 6 przedstawia mapę z obecnym oraz projektowanym systemem kanalizacyjnym. 2.2.7 Jakość powietrza Ochrona powietrza atmosferycznego stanowi w całokształcie zagadnień ochrony środowiska jeden z najistotniejszych problemów. Powietrze, które nas otacza, jest nie tylko niezbędnym do Ŝycia źródłem tlenu, lecz stanowi część środowiska o decydującym wpływie na zdrowie. Najczęściej występującymi, charakterystycznymi zanieczyszczeniami powietrza są pyły, tlenek i dwutlenek węgla, tlenki azotu i dwutlenek siarki. Jednym z głównych źródeł zanieczyszczeń powietrza na terenie gminy są lokalne kotłownie oraz ogrzewanie piecowe, które rozwiązują zasadniczo zaopatrzenie w ciepło. Istniejący sposób zaopatrzenia w ciepło zaspakaja potrzeby mieszkańców w tym względzie. Wykorzystywanie w trakcie spalania paliwa stałego stanowi niewątpliwie źródło emisji substancji szkodliwych dla środowiska naturalnego i człowieka. PowaŜnym źródłem przyczyniającym się do pogorszenia jakości powietrza są takŜe drogi (gminne, powiatowe, wojewódzka) o coraz większym natęŜeniu ruchu, a tym samym duŜym stęŜeniu spalin. 21 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin Do Gminy docierają takŜe zanieczyszczenia z Aglomeracji Łódzkiej na zasadzie rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń, czemu sprzyjają wiatry północne i północnozachodnie. 2.2.8 Hałas Na terenie gminy Czarnocin główne źródło hałasu to drogi: gminne, powiatowe, wojewódzka, które charakteryzują się coraz większym natęŜeniem ruchu oraz linia kolejowa. 2.2.9 Pola elektromagnetyczne Z punktu widzenia ochrony środowiska istotne znaczenie mają źródła promieniowania elektromagnetycznego emitujące fale radiowe o częstotliwości w przedziale 0,1 – 300 MHz i mikrofale w zakresie od 300 do 300 000 MHz. Na terenie gminy Czarnocin znajduje się jeden maszt telefonii komórkowej w miejscowości Czarnocin oraz przebiega linia elektroenergetyczna 220 kV. 2.2.10 Odnawialne źródła energii Ciągłe zapotrzebowanie na energię zwiększa zainteresowanie odnawialnymi źródłami energii, które wykorzystują w procesie przetwarzania energię występującą w rozmaitych postaciach, w szczególności promieniowania słonecznego, wiatru, wody, a takŜe biomasy i ciepła wnętrza Ziemi. Źródła te są praktycznie niewyczerpalne, gdyŜ ich zasoby uzupełniane są w procesach naturalnych. Jedną z głównych zalet jest takŜe ich minimalny wpływ na środowisko naturalne. Odnawialne źródła energii stanowić mogą istotny udział w bilansie energetycznym gmin. Potencjalnie największym odbiorcą energii ze źródeł odnawialnych moŜe być rolnictwo, a takŜe mieszkalnictwo i komunikacja. 22 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin Obecnie na terenie gminy Czarnocin wykorzystywane są dwa kolektory słoneczne, w miejscowościach: Dalków i Czarnocin, do podgrzewania ciepłej wody i wspomagania ogrzewania budynków mieszkalnych jednorodzinnych. 2.2.11 Awarie przemysłowe i inne nadzwyczajne zagroŜenia dla środowiska Obszar gminy Czarnocin nie naleŜy do terenów wysoko zagroŜonych awariami przemysłowymi. Największe zagroŜenie moŜe stworzyć awaria przebiegającego przez teren gminy rurociągu dalekosięŜnego Koluszki – Boronów (woj. śląskie). Rurociągiem następuje przesyłanie (tłoczenie) produktów naftowych (olej napędowy, benzyna bazowa – nie etylizowana) ze średnią wydajnością ok. 160 m3/h. W przypadku awarii (wycieku) następuje spadek ciśnienia w rurociągu co wykazują manometry zainstalowane w stacjach zasuw i stacji pomp SF-2 (Koluszki). Wówczas w stacji pomp następuje automatyczne wyłączenie pomp tłoczących i zamknięcie zasuw odcinających dopływ medium tłoczonego. Potencjalne zagroŜenia jakie moŜe stworzyć rurociąg to : - moŜliwość powstania poŜaru lub wybuchu, - moŜliwość skaŜenia wód powierzchniowych, zasobów podziemnych poprzez skaŜenie gruntu, wód podziemnych na kierunku rozpływu wód podziemnych. Na terenie Gminy moŜe wystąpić równieŜ potencjalne zagroŜenie powodziowe (na terenach połoŜonych w dolinie rzeki Wolbórka oraz w pobliŜu zbiornika Czarnocin) i poŜarowe (w związku z występowaniem terenów leśnych i rolniczych, a więc tzw. „łatwopalnych”). 3. Standardy jakości środowiska Głównym celem polityki ekologicznej państwa jest gospodarowanie środowiskiem zapewniające zachowanie tego środowiska w stanie odpowiadającym potrzebom zdrowotnym i bytowym człowieka, biorąc pod uwagę równieŜ przyszłość. Zatem naleŜy dąŜyć do likwidacji i zapobiegania negatywnym skutkom działalności 23 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin gospodarczej oraz do racjonalnego wykorzystania zasobów przyrodniczych (gospodarka wodna, leśnictwo, rolnictwo), surowcowych i terenowych (planowanie przestrzenne). Podczas tworzenia regionalnych i lokalnych programów ochrony środowiska określony powinien zostać stan środowiska, a przede wszystkim istniejące zasoby (czystość powietrza, wód, stan powierzchni ziemi) oraz potrzeby wynikające z planów rozwoju społecznego i gospodarczego. Potrzeby te stanowią podstawę do określenia wymagań w zakresie stanu środowiska, a więc standardu jakości środowiska. Stan środowiska w Gminie Czarnocin moŜna ocenić następująco: 1. czystość powietrza – w wyniku przeprowadzonej rocznej oceny jakości powietrza powiat piotrkowski ziemski w dziedzinie ochrony zdrowia ludzi zakwalifikowany został do klasy C, ze względu na ponadnormatywne stęŜenia ozonu troposferycznego, co oznacza przekroczenie wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji wg Rozporządzenia Ministra Środowiska (Dz. U. nr 87 z 2002r., poz. 796); natomiast w dziedzinie ochrony roślin powiat zaklasyfikował się do klasy A, co oznacza, Ŝe poziom zanieczyszczeń nie przekracza wartości dopuszczalnych; 2. jakość wód – stan wód powierzchniowych jest niezadowalającej jakości (IV klasa), natomiast wody podziemne są dobrej jakości (II klasy); 3. jakość gleb – występują korzystne warunki glebowe, przewaŜają gleby III i IV klasy. 4. Tendencje przeobraŜeń środowiska ZagroŜenia dla środowiska jakie mogą wystąpić w gminie Czarnocin mogą mieć swoje źródła przede wszystkim w działalności człowieka. Takie bowiem zagroŜenia pochodzenia naturalnego jak: wichury, opady nawalne, powodzie, nie występują z częstotliwością, która wymagałaby podjęcia specjalnych działań zapobiegawczych. Obszar gminy nie naleŜy równieŜ do terenów zagroŜonych w wyniku działalności przemysłowej. Zatem moŜna się spodziewać, Ŝe w zakresie czystości wód, na poprawę jakości wód powierzchniowych oraz zmniejszenie zagroŜenia wód podziemnych jest w stanie wpłynąć uporządkowanie gospodarki ściekowej, optymalne stosowanie nawozów i 24 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin środków ochrony roślin w rolnictwie oraz odpowiednio prowadzona gospodarka odpadami komunalnymi. W miarę zmniejszenia ilości źródeł energii cieplnej z zastosowaniem takich paliw jak węgiel byłaby szansa równieŜ na poprawę stanu powietrza, gdyby nie wzrastający poziom emisji pochodzenia komunikacyjnego, którego raczej nie da się uniknąć. WiąŜe się to równieŜ bezpośrednio z jednoczesnym nasileniem hałasu komunikacyjnego. Z kolei wdroŜenie projektów objęcia ochroną prawną terenów cennych przyrodniczo (Obszary Chronionego Krajobrazu) spowoduje z pewnością wzrost róŜnorodności biologicznej i krajobrazowej. 5. Podstawowe kierunki i zakres działań w ochronie środowiska 5.1 Podstawowe kierunki i zakres działań niezbędnych do zachowania i poprawy standardów jakości środowiska II Polityka Ekologiczna Państwa w zakresie racjonalnego uŜytkowania zasobów naturalnych jako główny cel wyznacza zmniejszenie zuŜycia surowców nieodnawialnych. Sposobem na jego osiągnięcie ma być redukcja ilości odpadów w wyniku wprowadzania technologii małoodpadowych, a takŜe poprzez odzysk składników wytwarzanych odpadów. Rozsądnemu wykorzystywaniu zasobów naturalnych ma równieŜ słuŜyć strategia ochrony wód. Polega ona na przywróceniu jakości wód powierzchniowych i podziemnych do stanu zgodnego z planowanym sposobem ich uŜytkowania oraz potrzebami związanymi z ich ekologicznymi funkcjami. Zatem wody podziemne powinny być wykorzystywane wyłącznie jako woda pitna i do celów przemysłu spoŜywczego, z kolei dla potrzeb rolnictwa, przemysłu i energetyki powinna być pobierane wody powierzchniowe, poddawane wcześniejszemu oczyszczaniu przed i po zastosowaniu. Zgodnie z Polityką w roku 2010 ma nastąpić całkowity zanik zrzutu ścieków nie oczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych oraz redukcja ładunku zanieczyszczeń – w stosunku do stanu z 1990 r. – o 50% w ściekach 25 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin przemysłowych, o 30% w ściekach komunalnych z miast i osiedli wiejskich, i o 30% ze spływu powierzchniowego w rolnictwie. Jednocześnie powinno nastąpić zmniejszenie zuŜycia wody do celów przemysłowych o 50% (w przeliczeniu na wartość produkcji sprzedanej). Bardzo waŜnym celem Polityki Ekologicznej Państwa jest obniŜenie energochłonności gospodarki. Dotyczy to zarówno procesów wytwórczych, jak i w sektorze usług konsumpcji. Do roku 2010 przewidziany został spadek zuŜycia energii w przeliczeniu na jednostkę krajowego produktu o 25%, a o 50% do 2025 r. w stosunku do 2000 r. Ma to zapewnić osiągnięcie planowanych w skali UE wskaźników zmniejszenia zuŜycia nieodnawialnych surowców energetycznych. Zakłada się, Ŝe efekt ten zostanie pogłębiony dzięki zwiększeniu udziału energii ze źródeł odnawialnych (energia wody i wiatru, energia geotermiczna, energia słoneczna, spalanie biomasy i odpadów), co najmniej dwukrotnie w roku 2010 w stosunku do roku 2000. Celem średniookresowym (do 2010 r.) w tej dziedzinie zgodnie z II Polityką Ekologiczną Państwa są zadania związane z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii wprowadzonych do wojewódzkich i powiatowych programów zrównowaŜonego rozwoju, wojewódzkich, powiatowych i gminnych planów energetycznych i planów zagospodarowania przestrzennego. Odnośnie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami, cele ekologiczne określane są przez konwencje i porozumienia międzynarodowe, których Polska jest stroną, bądź teŜ przygotowuje się do uczestnictwa. Zgodnie z nimi do 2010 r. naleŜy zmniejszyć emisję: pyłów średnio o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, lotnych związków organicznych o 4% (poza metanem), amoniaku o 8% (w stosunku do stanu w 1990 r.). Konieczne równieŜ będzie ograniczenie emisji toksycznych metali cięŜkich (rtęci, ołowiu, kadmu), trwałych zanieczyszczeń organicznych (pestycydy, WWA, dioksyny i furany, PCB), a to z kolei będzie wymagało wycofania z uŜytkowania do 2005 r. benzyny ołowiowej, ograniczania lub wycofania z uŜytkowania wyrobów i urządzeń zawierających metale cięŜkie, PCB, substancje niszczące warstwę ozonową. W latach 2008 – 2012 naleŜy natomiast zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych do wielkości nie przekraczającej 94% tej emisji w 1988 r. W II Polityce Ekologicznej Państwa, przyjętej przez Radę Ministrów w czerwcu 2000 r., a następnie przez Sejm Rzeczypospolitej w sierpniu 2001 r., ustalone zostały waŜniejsze limity krajowe, związane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów 26 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin naturalnych i poprawą stanu środowiska (wszystkie dotyczą celów do osiągnięcia najpóźniej do 2010 materiałochłonności r.). i Limity te dotyczą energochłonności ograniczenia: gospodarki oraz wodochłonności, skali recyklingu i zagospodarowania odpadów. Część z nich określa skalę zmniejszenia emisji zanieczyszczeń powietrza i ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych, a takŜe wycofania niektórych wyrobów. Limity te nie były korygowane przy sporządzaniu „Polityki ekologicznej państwa na 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010”. Wszystkie limity muszą być uwzględnione w wojewódzkich programach ochrony środowiska, a następnie w programach powiatowych i gminnych. W II Polityce Ekologicznej Państwa nie dokonano podziału limitów krajowych na limity regionalne, gdyŜ nie było ku temu dostatecznych podstaw planistycznych. RównieŜ ustawa Prawo ochrony środowiska nie wprowadziła zasad wypełnienia i rozdziału przestrzennego lub branŜowego (nakładanych przez protokoły do konwencji oraz dyrektywy UE) pułapów emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza. Dlatego teŜ wskaźniki limitów naleŜy traktować jako wielkości orientacyjne, przeznaczone do porównań międzyregionalnych i porównań tempa realizacji celów polityki ekologicznej państwa w poszczególnych powiatach i gminach z tempem realizacji tej polityki na szczeblu krajowym. W trakcie dalszych prac nad polityką ekologiczną państwa limity te mogą ulec dalszym zmianom i korektom. Oczywiście przestrzegania wymagają określone prawem standardy emisyjne dla emisji zanieczyszczeń do środowiska. 5.2 Cele ekologiczne na lata 2008 - 2015 5.2.1 Zachowanie róŜnorodności biologicznej Aktualny stan róŜnorodności biologicznej i krajobrazowej gminy jest wypadkową oddziaływań antropogenicznych i naturalnych procesów przyrodniczych, przy czym to głównie działania gospodarcze kształtują stan środowiska i przyrody terenu. Istotne negatywne skutki tych oddziaływań w ciągu wielu lat uwarunkowane są przez następujące czynniki: 1) intensyfikacja i chemizacja rolnictwa, 27 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin 2) niedostatki w zarządzaniu przestrzenią oraz w zarządzaniu ochroną środowiska, 3) zanieczyszczenia środowiska (głównie wód), zrzut nieoczyszczonych lub niedoczyszczonych ścieków, 4) bezpośrednia dewastacja środowiska (nielegalne składowanie odpadów, podpalanie, niszczenie roślin, zwierząt, grzybni), 5) kłusownictwo, poŜary lasów. Dewastacja zasobów przyrody wynika przede wszystkim z odprowadzania nieoczyszczonych ścieków, a takŜe poŜarów. Szczególnie uciąŜliwą formą antropopresji jest zajmowanie pod zabudowę rozproszoną terenów o walorach przyrodniczych i krajobrazowych, w tym zabudowa dolin rzecznych. Poprawa w zakresie ochrony róŜnorodności biologicznej wymaga wzmocnienia roli obszarów chronionych. Zatem utrzymanie dotychczasowego i sukcesywne przywrócenie poŜądanego stanu róŜnorodności biologicznej i krajobrazowej wiąŜe się ze zwiększeniem skuteczności wszystkich działań i narzędzi wzmacniających róŜnorodność biologiczną i krajobrazową, szczególnie skuteczności narzędzi planistycznych (plan zagospodarowania przestrzennego) jako narzędzia ochrony przyrody i krajobrazu oraz kształtowania ładu przestrzennego. Niezbędna jest równieŜ w tym celu likwidacja obszarów konfliktowych, wzrost społecznej świadomości ekologicznej oraz uzyskanie społecznej akceptacji dla niezbędnych działań. WaŜnym elementem jest rozwój rolnictwa ekologicznego, podobnie jak ekologizacja gospodarki leśnej. Kolejnym istotnym problemem ochrony róŜnorodności biologicznej jest zapewnienie spójności chronionych obszarów. Jest to szczególnie istotne z uwagi na wdraŜanie sieci Natura 2000. Ochrona obszarów Natura 2000 powinna być realizowana wielosektorowo i na wiele sposobów. Kierunki działań 1) zwiększenie skuteczności narzędzi planistycznych (plan zagospodarowania przestrzennego) jako narzędzia ochrony przyrody i krajobrazu, 2) zwiększenie powierzchni terenów objętych wzmocnienie ciągłości spójności przestrzennej i ochroną prawną oraz systemu obszarów chronionych w granicach gminy i na styku z sąsiednimi gminami, 28 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin w szczególności uwzględnienie koncepcji systemu europejskiej sieci obszarów chronionych NATURA 2000, 3) wzmocnienie ochrony gatunkowej roślin i zwierząt na terenie gminy, 4) wspieranie rolnictwa ekologicznego, w tym zwłaszcza wspieranie tradycyjnych praktyk rolniczych na terenach przyrodniczo cennych w celu utrzymania urozmaiconego krajobrazu rolniczego, 5) podniesienie poziomu świadomości ekologicznej społeczeństwa w zakresie korzyści z zachowania róŜnorodności biologicznej i krajobrazowej, 6) ochrona i denaturalizacja ciągów i połączeń ekologicznych ze szczególnym uwzględnieniem dolin rzecznych, 7) bieŜąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych, 8) rygorystyczne przestrzeganie wymagań ochrony przyrody w odniesieniu do obiektów turystycznych i rekreacyjnych w aspekcie walorów przyrodniczych, 9) ustanawianie uŜytków ekologicznych i zespołów przyrodniczo- krajobrazowych na terenach rolniczych, gdzie występują pozostałości ekosystemów i cennych fragmentów krajobrazów, 10) opracowanie planów ochrony siedlisk gatunków, które są zagroŜone, 11) selektywny dostęp do terenów cennych przyrodniczo oraz ochrona tych terenów przed zainwestowaniem i tzw. dzikim zagospodarowaniem, 12) promowanie zachowań zgodnych z zasadami ochrony przyrody i krajobrazu, 13) rozwój sieci szlaków turystycznych i przyrodniczych ścieŜek dydaktycznych, 14) monitoring ruchu turystycznego, szczególnie na obszarach chronionych, 15) zachowanie tradycyjnych praktyk gospodarczych na terenach cennych przyrodniczo, 16) wdraŜanie programów rolno-środowiskowych, 17) utrzymanie tradycyjnych rozłogów pól, zadrzewień śródpolnych i małych zagłębień wraz z występującą florą. 5.2.2 Wzbogacenie i racjonalna eksploatacja zasobów leśnych Lasy spełniają wielorakie funkcje produkcyjne i społeczne. Przede wszystkim jednak mają bardzo waŜne znaczenie ekologiczne w ochronie bilansu wodnego obszaru gminy, poprawy jakości powietrza oraz ochrony gleb. Są pewnego rodzaju 29 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin czynnikiem równowagi ekologicznej i bezpieczeństwa ekologicznego. Równocześnie pełnią rolę głównego gwaranta róŜnorodności ekosystemowej, gatunkowej i genetycznej. Na terenie gminy Czarnocin zalesienie jest niskie, stąd waŜna jest właściwa gospodarka zasobami, jakie znajdują się na terenie gminy. Do najistotniejszych problemów na obszarze gminy związanych z zasobami leśnymi naleŜą: 1) intensywna penetracja lasów w okresie letnim w poszukiwaniu runa leśnego, 2) rozwój zabudowy terenów nieleśnych połoŜonych pomiędzy kompleksami leśnymi przez co likwidacji ulegają naturalne trasy przemieszczania się zwierzyny, 3) uszkodzenia i zmniejszenie odporności lasów ze względu na ich monokulturowy charakter, 4) podatność nasadzeń porolnych na gradację owadów i choroby. Kierunki działań 1) powiększanie i ochrona zasobów leśnych i dostosowanie lasów i leśnictwa do wypełniania róŜnych funkcji przyrodniczych i społecznych, 2) podniesienie powszechnej świadomości funkcji lasów oraz celów i zadań trwałego i zrównowaŜonego leśnictwa, 3) zalesianie terenów nieprzydatnych rolniczo, 4) tworzenie spójnych kompleksów leśnych szczególnie w obszarze korytarzy ekologicznych i wododziałów, 5) lokalizacja zalesień i zadrzewień zgodnie z planami zagospodarowania, 6) stały monitoring środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom niepoŜądanym (poŜary, choroby, szkody przemysłowe), 7) rozszerzenie usług doradczych, informacji i szkoleń dla właścicieli lasów, 8) poprawa rozpoznania zasobów róŜnorodności biologicznej w lasach, 9) racjonalne przeznaczanie obszarów leśnych na cele nieleśne, 10) opracowanie i wdraŜanie Regionalnego Programu Operacyjnego Polityki Leśnej Państwa, 11) odnowa zieleni dolin rzecznych. 30 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin 5.2.3 Ochrona gleby Tereny rolnicze stanowią ok. 88 % powierzchni Gminy, dlatego waŜne jest podjęcie działań mających na celu ich ochronę. Istotnym problemem ochrony gleby na terenie gminy Czarnocin jest przeciwdziałanie procesom erozyjno-denudacyjnym. DuŜym problemem są równieŜ róŜnorodne zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego i bytowego, jak równieŜ zanieczyszczenia atmosferyczne. Potencjalne zagroŜenie stanowią równieŜ składowisko odpadów komunalnych w Czarnocinie oraz „wylewiska” odpadów rolniczych. Ochrona obszarów rolniczej przestrzeni produkcyjnej na dobrych glebach kl. III i IV wyklucza zabudowę nie związaną z funkcją rolniczą. Jako główne zagroŜenie dla gleb uznaje się: 1) rozdrabnianie uŜytków rolnych, 2) zanieczyszczenie gleb wynikające z rolnictwa (głównie dewastacja gleb wynikła z nawoŜenia gnojowicą i gnojówką). Zgodnie z wytycznymi II Polityki Ekologicznej Państwa zapewnienie racjonalnego wykorzystania zasobów gleb, łączącego w sobie racjonalność ekonomiczną, zwłaszcza w ujęciu długookresowym, oraz racjonalność ekologiczną, powinno polegać na: 1) ograniczeniu zakresu zagospodarowywania gleb w sposób, który nie odpowiada w pełni ich przyrodniczym walorom, poprzez przeciwdziałanie przejmowaniu na inne cele, zwłaszcza dla potrzeb realizacji róŜnego typu inwestycji, gleb nadających się do wykorzystania rolniczego lub leśnego, a takŜe stwarzających np. cenne moŜliwości w zakresie tworzenia uŜytków ekologicznych, słuŜących zachowaniu róŜnorodności biologicznej, 2) zmniejszeniu skali ograniczeń, jakie dla optymalnego wykorzystania biologicznego potencjału gleb w ramach zagospodarowania rolniczego, leśnego lub czysto ekologicznego stwarzają procesy degradacji spowodowanej erozją oraz niewłaściwą agrotechniką (w tym niewłaściwie wykonanymi melioracjami) na terenach podatnych na erozję, wokół cieków i zbiorników wodnych, itp., 3) lepszym dostosowaniu do naturalnego, biologicznego potencjału gleb, formy ich zagospodarowania rolniczego lub leśnego (wybór: rolnicze czy leśne) oraz 31 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin przyjętych kierunków i intensywności produkcji (rodzaju uprawianych lub hodowanych gatunków oraz stosowanych metod uprawy i hodowli), z ewentualnym uwzględnieniem moŜliwości korygowania naturalnych własności gleby (np. poprzez nawoŜenie, najlepiej organiczne, lub odkwaszające wapnowanie), a takŜe z uwzględnieniem warunków ekonomicznej opłacalności. Kierunki działań 1) zwiększenie stopnia zalesienia tzw. gruntów marginalnych, nieprzydatnych dla rolnictwa, 2) ograniczenie skali oraz intensywności naturalnej i antropogenicznej erozji gleb, a takŜe zakresu występowania jej negatywnych skutków, 3) racjonalne zuŜycie środków ochrony roślin i nawozów, 4) ochrona gleb przed degradacją i rekultywacja gleb zdegradowanych, 5) ochrona gleb przed negatywnym wpływem transportu i infrastruktury transportowej, 6) właściwe nawoŜenie gleb za pomocą płynnych nawozów naturalnych (gnojowicy i gnojówki), 7) systematyczne kontrolowanie stanu gleb, 8) wdraŜanie zasad Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych, 9) wspieranie i promowanie rolnictwa ekologicznego, 10) właściwe utrzymanie i odbudowa urządzeń melioracyjnych. 5.2.4 Ochrona wód Główny problem ochrony wód podziemnych to róŜnorodne zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego i bytowego oraz zanieczyszczenia atmosferyczne. Z kolei na degradację wód powierzchniowych wpływają przede wszystkim zrzuty ścieków z oczyszczalni ścieków w Czarnocinie oraz niekontrolowane, tzw. „dzikie” zrzuty ścieków z terenów zabudowanych, trafiające do gruntów, rowów melioracyjnych, bądź bezpośrednio do cieków. Takie „dzikie ścieki” pośrednio zanieczyszczają takŜe wody podziemne – zrzut do gruntu. 32 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin W sumie duŜy stopień degradacji wód wynika z rozwoju sieci wodociągowej, przy słabym rozwoju sieci kanalizacyjnej oraz spływów wód z nawoŜonych pól uprawnych do sieci rzecznej. Kierunki działań: 1) inwentaryzacja i likwidacja „dzikich” punktów zrzutu ścieków, 2) rozbudowa sieci kanalizacyjnej w gminie, 3) poprawa jakości wody pitnej poprzez rozwój i modernizację systemów wodociągowych, 4) ograniczenie ładunków zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł przestrzennych (rozproszonych) oraz powierzchniowych i rolniczych, 5) zwiększenie stopnia retencji wód w ciekach wodnych, 6) likwidacja nieczynnych ujęć wody, 7) pełne zagospodarowanie osadów ściekowych, 8) budowa oczyszczalni przydomowych w miejscach wskazanych w koncepcji gospodarki wodnościekowej, 9) likwidacja nieszczelnych zbiorników bezodpływowych stanowiących potencjalne źródło zanieczyszczeń wód podziemnych, 10) ochrona zasobów wód podziemnych, 11) ochrona wód w zlewniach, 12) podejmowanie działań ograniczających wpływ zanieczyszczeń obszarowych na zasoby wodne. 5.2.5 Ochrona zasobów kopalin NajwaŜniejszym celem w zakresie ochrony surowców mineralnych, określonym w Polityce Ekologicznej Państwa, jest uzupełnienie zasad gospodarowania zasobami kopalin o zalecenia wynikające z potrzeby wdraŜania rozwoju zrównowaŜonego. Tak sformułowany cel zakłada, Ŝe korzystanie z zasobów kopalin powinno opierać się na dokonaniu oceny opłacalności gospodarczej planowanego wydobycia kopalin w odniesieniu do kosztów i strat wynikających z nieodwracalnej degradacji środowiska przyrodniczego. 33 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin Ułatwieniem w dokonywaniu takiej oceny mogą być między innymi ograniczenia koncesjonowania wydobycia surowców mineralnych, wynikające z ustaleń gminnych planów zagospodarowania przestrzennego. WaŜną rolą gminy jest takŜe ustalanie odpowiednich kierunków rekultywacji wyrobisk poeksploatacyjnych oraz likwidowanie nielegalnego wydobywania kopalin, będącego niekontrolowaną ingerencją w środowisko przyrodnicze. 5.2.6 Ochrona powietrza Jakość powietrza na terenie gminy moŜna określić jako dobrą, z tendencjami do lokalnego pogarszania się. Decydujący wpływ na to ma utrzymująca się w dalszym ciągu emisja pyłów i gazów z indywidualnych palenisk węglowych, małych kotłowni i zakładów produkcyjno-usługowych, a takŜe nadmierny ruch na drogach komunikacyjnych. W celu poprawy stanu powietrza naleŜałoby przede wszystkim ograniczyć tzw. „niską emisję”, czyli emisję z indywidualnych gospodarstw domowych, pojazdów samochodowych. Cel osiągnąć moŜna chociaŜby wprowadzając w miejsce węgla paliwa „czyste”, gaz ziemny, olej opałowy, bądź wykorzystując niekonwencjonalne źródła energii, jak np. spalanie biomasy (wierzba energetyczna). Kierunki działań: 1) ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza z indywidualnych palenisk węglowych, 2) opracowywanie i realizacja planu zaopatrzenia w energię (zgodnie z Prawem Energetycznym) uwzględniającego zasady ochrony środowiska (w tym powietrza atmosferycznego), 3) wzmoŜenie nadzoru nad osiąganiem i przestrzeganiem normatywów emisyjnych w jednostkach gospodarczych, 4) ograniczanie stosowania paliw stałych w systemach ogrzewania, 5) działania organizacyjne ograniczające transportu drogowego, 34 uciąŜliwość emisyjną środków Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin 6) rozwój i kształtowanie nowych obszarów zieleni, 7) bieŜąca modernizacja dróg, 8) zastępowanie węgla bardziej ekologicznymi nośnikami energii oraz stosowanie materiałów energooszczędnych w budownictwie, 9) termomodernizacja budynków uŜyteczności publicznej i budynków mieszkalnych, 10) preferowanie wprowadzania w budownictwie materiałów energooszczędnych, 11) wdraŜanie nowoczesnych technologii, przyjaznych środowisku (BAT). 5.2.7 Ochrona przed hałasem Szczególnie wysokie natęŜenie hałasu występuje przy ciągach komunikacyjnych. NatęŜenie hałasu komunikacyjnego wzrasta ze względu na zwiększającą się ilość pojazdów i większe natęŜenie ruchu (zwłaszcza samochodów cięŜarowych). ZagroŜenie hałasem przemysłowym na terenie gminy nie istnieje. Kierunki działań: 1) rozwój monitoringu hałasu i systemu kompleksowych ocen klimatu akustycznego z wykorzystaniem zaawansowanych modeli matematycznych, 2) włączenie problematyki ochronnej przed hałasem do planów zagospodarowania przestrzennego, 3) kontrola emisji hałasu do środowiska z obiektów działalności gospodarczej. 5.2.8 Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym Na terenie gminy Czarnocin nie występują przekroczenia natęŜenia niejonowego pola elektromagnetycznego. Rolą samorządu gminnego w perspektywie najbliŜszych lat jest przestrzeganie obowiązujących obecnie przepisów z zakresu ochrony przed promieniowaniem niejonizującym, szczególnie na etapie lokalizacji inwestycji związanych z emisją tego typu promieniowania. 35 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin 5.2.9 Gospodarka odpadami Zakres gospodarki odpadami i działania z nią związane zostały opisane w osobnym dokumencie: „Plan Gospodarki Odpadami dla gminy Czarnocin”. 5.2.10 Zmniejszenie energochłonności gospodarki Zmniejszenie energochłonności gospodarki to jeden z podstawowych celów polityki ekologicznej państwa. Działanie to dotyczy procesów gospodarczych, wytwórczych, sfery usług, a takŜe pokrycia potrzeb ludności. ZałoŜenia polityki energetycznej państwa przewidują, Ŝe w 2010 roku zuŜycie powinno zmniejszyć się o około 25% w stosunku do roku 2000. Osiągnięcie tego celu wiąŜe się ze zwiększeniem zaangaŜowania ze strony instytucji publicznych, przedsiębiorstw, a takŜe mieszkańców w działania zmierzające do wprowadzenia energooszczędnych technologii. Osiągnięcie zmniejszenia energochłonności gospodarki przyczyni się do zmniejszenia zuŜycia zasobów naturalnych, jak równieŜ emisji zanieczyszczeń do powietrza. Kierunki działań: 1) szerokie wprowadzenie energooszczędnych technologii i urządzeń w tych dziedzinach produkcji i usług, których aktywność zostanie utrzymana lub będzie wzrastać, a takŜe szerokiego wprowadzenia takich technologii i urządzeń do stosowania w gospodarstwach domowych, instytucjach publicznych i obiektach uŜyteczności publicznej, 2) zmniejszenie strat energii, poprawa parametrów energetycznych budynków oraz dalsze podnoszenia sprawności wytwarzania energii, 3) rozwój energetyki odnawialnej, 4) popularyzacja i wdraŜanie najlepszych praktyk w dziedzinie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, w sferze rozwiązań technologicznych, administracyjnych i finansowych, 36 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin 5) co najmniej podwojenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych w stosunku do roku 2000. 5.2.11 Bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne Pojęcie „bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne” obejmuje dwa róŜne zagadnienia, a mianowicie: 1) zarządzanie ochroną środowiska przed chemikaliami (wytwarzanie, przetwarzanie, dystrybucja, składowanie, stosowanie), 2) ochrona przed biotechnologią i organizmami modyfikowanymi genetycznie. W województwie łódzkim zakres wytwarzania i stosowania chemikaliów nie jest duŜy. Na terenie gminy Czarnocin praktycznie nie występują zakłady spełniające kryteria zaliczenia ich do zakładów o duŜym ryzyku występowania powaŜnej awarii przemysłowej ze względu na rodzaj i ilość stosowanych substancji chemicznych. Na terenie gminy moŜe jedynie występować zwiększone ryzyko awarii transportowej (z powaŜnymi skutkami dla środowiska i zdrowia ludzi) z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych. Wynika to z przebiegu krajowych tras komunikacji drogowej, a takŜe awaria przebiegającego przez teren gminy rurociągu dalekosięŜnego Koluszki – Boronów (woj. śląskie). Rurociąg ten posiada odpowiednie zabezpieczenia na wypadek awarii. Kierunki działań: 1) dokonanie rejestracji obiektów objętych wymogami dyrektywy Seveso II (na niŜszym kryterium substancji niebezpiecznych), 2) włączenie zagadnienia powaŜnych awarii przemysłowych i transportowych w problematykę planowania przestrzennego. 5.3 Przedsięwzięcia priorytetowe NajwaŜniejsze w gminie Czarnocin są działania w zakresie poprawy infrastruktury polegające na budowie kanalizacji sanitarnej, oczyszczalni ścieków i składowiska odpadów. 37 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin 6. Harmonogram rzeczowo-finansowy Tabela 9. Przedsięwzięcia krótko- i długoterminowe do realizacji na terenie gminy Czarnocin Lp. PLANOWAN Y TERMIN REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘCIE SZACOWANY KOSZT REALIZACJI [TYŚ. ZŁ] ŹRÓDŁO FINANSOWANIA ZAOPATRZENIE W WODĘ 1 2 3 Przebudowa sieci wodociągowej – wymiana rur azbestocementowych we wsi Tychów Połączenie wodociągu z Szynczyc z Biskupią Wolą lub Czarnocinem Budowa hydroforni II stopnia w Biskupiej Woli 2008 400 2008-2009 250 2008-2010 150 Środki własne WFOŚiGW, NFOŚiGW Fundusze UE Środki własne WFOŚiGW, NFOŚiGW Fundusze UE Środki własne WFOŚiGW, NFOŚiGW Fundusze UE GOSPODARKA ŚCIEKOWA 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Budowa kanalizacji 2009-2010 1000 sanitarnej we wsi Czarnocin i Biskupia Wola Budowa kanalizacji sanitarnej dla wsi Biskupia 2010-2012 900 Wola – Kalska Wola II etap Budowa kanalizacji sanitarnej w Czarnocinie (ul. 2011-2012 1900 Poniatowskiego) oraz dla wsi BieŜywody Budowa sieci kanalizacji sanitarnej i dla wsi Tychów i 2008-2010 1500 Rzepki Budowa sieci kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni 2012-2013 3500 ścieków dla wsi Dalków TRANSPORT DROGOWY Środki własne WFOŚiGW, NFOŚiGW Fundusze UE Środki własne WFOŚiGW, NFOŚiGW Fundusze UE Przebudowa drogi gminnej Czarnocin-Zamość Środki własne WFOŚiGW, NFOŚiGW Fundusze UE Środki własne WFOŚiGW, NFOŚiGW Fundusze UE Współfinansowanie budowy chodnika w Biskupiej Woli (Kolonia) Współfinansowanie modernizacji drogi powiatowej w Czarnocinie na ul. Głównej na odcinku od ul. W.S. Reymonta do ul. Tuszyńskiej Współfinansowanie modernizacji drogi Środki własne WFOŚiGW, NFOŚiGW Fundusze UE Środki własne WFOŚiGW, NFOŚiGW Fundusze UE Środki własne WFOŚiGW, NFOŚiGW Fundusze UE 2007-2008 260 2007-2008 265 2007-2008 90 Środki własne WFOŚiGW, NFOŚiGW Fundusze UE 2007-2008 525 Środki własne WFOŚiGW, NFOŚiGW 38 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin powiatowej Dalków-Wola Kutowa 13 14 15 16 17 Fundusze UE Modernizacja drogi w Biskupiej Woli Modernizacja drogi dojazdowej do pól Kalska Wola Modernizacja drogi dojazdowej do pól na odcinku Budy SzynczyckieSzynczyce Modernizacja drogi dojazdowej do pól w miejscowości Biskupia Wola Współfinansowanie modernizacji drogi powiatowej w miejscowości Rzepki 2007-2010 350 2007-2010 100 2008 200 2010 200 2008-2010 350 Środki własne WFOŚiGW, NFOŚiGW Fundusze UE Środki własne WFOŚiGW, NFOŚiGW Fundusze UE Środki własne WFOŚiGW, NFOŚiGW Fundusze UE Środki własne WFOŚiGW, NFOŚiGW Fundusze UE GOSPODARKA ODPADAMI 18 Budowa składowiska odpadów wraz z zakładem ich przetwarzania 2012-2013 1000 Środki własne WFOŚiGW, NFOŚiGW Fundusze UE EDUKACJA EKOLOGICZNA 19 20 Edukacja ekologiczna dzieci i młodzieŜy Organizacja: -Dnia Ziemi, -Dnia Ochrony Środowiska, -Sprzątania Świata KaŜdego roku KaŜdego roku bd bd Środki własne WFOŚiGW, NFOŚiGW Środki własne WFOŚiGW, NFOŚiGW 7. Instrumenty realizacji programu Realizacja programu wymaga róŜnorodnych instrumentów. Jednym z waŜniejszych, lecz nie jedynym, jest finansowanie programu ochrony środowiska. Równie istotnym elementem wdraŜania jest właściwe wykorzystanie rozwiązań o charakterze organizacyjnym. Zatem aby polityka ekologiczna efektywnie była realizowana i egzekwowana jest ona wspomagana przede wszystkim przez następujące instrumenty: prawne, finansowe, społeczne i strukturalne. 39 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin Instrumenty prawne: Kontrola przestrzegania wymogów ochrony środowiska naleŜy do zadań wojewody. Niemniej jednak w wielu sprawach kompetencje takie posiadają władze powiatu. Podstawowym z kolei organem mającym prawo wydawania decyzji administracyjnych, w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej, naleŜących do właściwości powiatu jest starosta. Tak więc starosta wydaje m.in.: 1) pozwolenia wodnoprawne, 2) decyzje o emisji do powietrza, 3) decyzje dotyczące hałasu, 4) decyzje o wykonaniu przeglądu ekologicznego istniejącego obiektu, 5) decyzje dotyczące gospodarowania odpadami. Wprowadzanie wymogów Dyrektywy IPPC spowoduje konieczność stosowania zintegrowanego podejścia do zapobiegania i ograniczania emisji z prowadzonych procesów technologicznych oraz zasady ochrony środowiska jako całości. Takie pozwolenia umoŜliwiają ocenę oddziaływania poszczególnych podmiotów na wszystkie elementy środowiska całościowo. Będą to pozwolenia o charakterze globalnym, obejmujące wszystkie analizowane aspekty środowiskowe. Pozwolenia będą wydawane w oparciu o analizy porównawcze najlepszych dostępnych technik i technologii (BAT). Wójt gminy jest organem właściwym do wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach w większości przypadków określonych w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 roku (Dz. U. Nr 257, poz. 2573 z późniejszymi zmianami) w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko. Instrumentem prawnym jest równieŜ monitoring stanu środowiska. Obowiązek prowadzenia monitoringu środowiska leŜy w gestii Inspekcji Ochrony Środowiska. Instrumenty finansowe: Finansowanie inwestycji jest jednym z podstawowych instrumentów realizacji programu ochrony środowiska. Głównymi 40 formami pozyskiwania środków Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin finansowych na rzecz ochrony środowiska są opłaty i kary za gospodarcze korzystanie ze środowiska. Istotnymi źródłami są równieŜ fundusze celowe powołane do wspomagania realizacji zadań związanych z ochroną środowiska. Opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska mają równieŜ pełnić funkcję „mobilizatora” podmiotów gospodarczych do podejmowania działań w zakresie ochrony środowiska np.: 1) instalowania odpowiednich urządzeń ochronnych, 2) dokonywania wyboru najlepszej (z punktu widzenia minimalizacji negatywnego oddziaływania na środowisko) dostępnej technologii, 3) optymalizacji lokalizacji inwestycji, 4) oszczędnego korzystania z zasobów środowiska. Opłaty te pobierane są zatem za wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza atmosferycznego, pobór wody, odprowadzanie ścieków, składowanie odpadów, zmianę sposobu uŜytkowania gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne oraz usuwanie drzew i krzewów. Stanowią one następnie fundusze celowe np. powiatowy fundusz ochrony środowiska. Źródłem wspomagającym fundusze celowe są jak wcześniej zostało wspomniane kary. Pobierane są one za działanie niezgodne z obowiązującym prawem, w tym z wydanymi pozwoleniami, decyzjami i koncesjami. Środki z funduszy celowych na inwestycje proekologiczne moŜna pozyskiwać przez dotacje i poŜyczki z: 1) Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, 2) Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, 3) Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska, 4) Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska. Instrumenty społeczne: Na instrumenty społeczne składają się głównie: edukacja ekologiczna, informacja i komunikacja oraz współpraca i współdziałanie. śaden jednak z tych elementów dobrze nie funkcjonuje sam. Dobra bowiem informacja podwyŜsza poziom edukacji, a właściwa edukacja usprawnia komunikację i współpracę z odpowiednimi grupami zadaniowymi. 41 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin Współdziałanie i współpraca społeczności z samorządem terytorialnym wymaga systemu udostępniania i upowszechniania informacji, a takŜe umoŜliwiania skutecznego udziału społeczeństwa w ochronie środowiska. Istotne znaczenie w tym systemie moŜe mieć rozszerzenie zakresu dostępu informacji o zamieszczanie ich na stronie internetowej organów samorządu. Konieczne jest równieŜ stworzenie i systematyczne aktualizowanie publicznych rejestrów udostępniających do wglądu wszystkie decyzje, pozwolenia, wykazy, strategie, plany, programy a takŜe karty informacyjne oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, raporty oddziaływania na środowisko. Bardzo waŜnym instrumentem jest edukacja ekologiczna. Jej głównym celem jest kształtowanie świadomości ekologicznej społeczeństwa. Ponadto jest to sposób na wyuczenie w społeczeństwie przyjaznych dla środowiska nawyków i codziennych postaw. PowyŜsze działania mogą być realizowane między innymi w formie szkoleń, przeprowadzanych na róŜnych poziomach, począwszy juŜ od dzieci w wieku przedszkolnym, szkoły, a skończywszy na specjalistycznych adresowanych do poszczególnych grup zawodowych czy organizacji. Podstawą efektywności edukacji jest rzetelne informowanie społeczeństwa na temat stanu środowiska poprzez wydawanie ogólnodostępnych raportów o stanie środowiska. Istotne jest równieŜ komunikowanie się ze społeczeństwem przy podejmowaniu decyzji o działaniach inwestycyjnych. Instrumenty strukturalne: Pod pojęciem instrumentów strukturalnych kryją się narzędzia istotne dla formułowania, integrowania i wdraŜania polityk środowiskowych. Zalicza się do nich między innymi strategie, programy wdroŜeniowe i systemy zarządzania środowiskowego. Jednym z programów wdroŜeniowych jest program ochrony środowiska, który jest zarówno planem ochrony środowiska do 2014 roku, jak i programem wdroŜeniowym na najbliŜsze 4 lata (2007-2010). Systemy zarządzania środowiskowego charakteryzują się włączeniem środowiska i jego ochrony do celów strategicznych firmy. Jest to realizowane przez wprowadzanie takich systemów jak: 1) systemy sformalizowane – np. normy ISO 14000 EMAS, 42 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin 2) systemy niesformalizowane – np. Program Czystszej Produkcji. 8. Kontrola realizacji programu Gminny Program Ochrony Środowiska stanowi jeden z wielu instrumentów zarządzania środowiskiem. Weryfikacja planu operacyjnego oraz aktualizacja programu wraz z oceną stopnia wykonania przedsięwzięć i osiągania wyznaczonych celów umoŜliwi osiągnięcie unifikacji zarządzania programem z zarządzaniem środowiskiem. Uczestnicy realizacji programu Ze względu na pełniącą rolę moŜna wyróŜnić cztery grupy uczestników, biorących udział w realizacji programu; 1) podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu programem, 2) podmioty realizujące zadania programu, 3) podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty programu, 4) społeczność gminy jako główny podmiot odbierający wyniki działań programu. WaŜnym elementem w procesie realizacji programu jest uspołecznienie procesu. Wówczas zapewniona jest jego akceptacja a takŜe odpowiedzialność za wyniki realizacji przez szerokie grono partnerów. W celu zdobycia zasobów technicznych i finansowych istotne jest równieŜ partnerstwo ze wszystkimi lokalnymi, krajowymi i międzynarodowymi programami działającymi w regionie. Struktura zarządzania programem Głównym wykonawcą programu jest urząd gminy. Urząd ten współdziała z zarządem powiatu, a takŜe z instytucjami działającymi w ramach podsystemów: społecznym, gospodarczym i technicznym oraz z jednostkami samorządu terytorialnego. Poza tym nieodzowna jest współpraca z instytucjami, które dysponują odpowiednim instrumentarium wynikającym z kompetencji. 43 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin Kontrola realizacji programu Kontrola realizacji programu polega na ocenie i analizie następujących elementów: 1) stopnia wykonania działań, 2) stopnia realizacji przyjętych celów, 3) rozbieŜności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami a ich wykonaniem, 4) przyczyny tych rozbieŜności. Oceny postępów we wdraŜaniu programu w zakresie przedsięwzięć na lata 2008– 2011 będzie dokonywał urząd gminy poprzez wyznaczonego w tym celu koordynatora wdraŜania programu. Co dwa lata będzie wykonywany raport z wykonania programu, na podstawie którego określona zostanie aktualizacja programu. RównieŜ co dwa lata będą oceniane przedsięwzięcia przewidziane na lata 2012 – 2015. PowyŜsza procedura pozwoli na spełnienie wymagań ustawy „Prawo ochrony środowiska” dotyczących okresu na jaki przyjmowany jest gminny program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu. Tak więc do działań kontrolujących naleŜytą realizację programu naleŜą: 1) ocena postępów we wdraŜaniu programu ochrony środowiska – co roku, 2) raport z wykonania programu – co dwa lata, 3) aktualizacja programu – co dwa lata. 9. Streszczenie w języku niespecjalistycznym Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin na lata 2008 – 2011, z perspektywą na lata 2012 – 2015 wykonany został zgodnie z wymogiem Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (art.17). Gmina Czarnocin jest jedną z 11 gmin powiatu piotrkowskiego, najbardziej wysuniętą na północ. W skład gminy wchodzi 14 sołectw, które zamieszkuje 4078 osób. Gmina zajmuje powierzchnię 72,6 km2, co stanowi 5,1 %. Znaczną część gminy stanowią uŜytki rolne – ok. 88 %, co świadczy o typowo rolniczym charakterze gminy. Ponadto na terenie gminy funkcjonują takŜe liczne zakłady produkcyjne i usługowe. 44 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin Jednym z głównych atutów gminy jest dobrze rozwinięta infrastruktura techniczna oraz połoŜenie w bliskiej odległości od wielkomiejskich ośrodków przemysłowych. W Programie Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin dokonano ogólnej charakterystyki gminy oraz charakterystyki aktualnego stanu środowiska oraz zasobów naturalnych w gminie. Opisano takie elementy jak: - warunki środowiska geograficznego, klimat, - uŜytkowanie rolnicze terenu (jakość gleb, produkcja roślinna i zwierzęca), - przyroda oŜywiona, - obszary ograniczonego uŜytkowania - zasoby kopalin, - stosunki wodne i jakość wód (wody podziemne i powierzchniowe, wodociągi i kanalizacja), - jakość powietrza, - hałas, pole elektromagnetyczne, - odnawialne źródła energii, - awarie przemysłowe i inne nadzwyczajne zagroŜenia dla środowiska. W oparciu o istniejący stan środowiska przedstawione zostały standardy jakości środowiska, tendencje przeobraŜeń środowiska i podstawowe kierunki i zakres działań w ochronie środowiska, w tym cele ekologiczne na lata 2007 – 20014, polegające przede wszystkim na: • zachowaniu róŜnorodności biologicznej, • wzbogaceniu i racjonalnej eksploatacji zasobów leśnych, • ochronie gleby, • ochronie wód, • ochronie zasobów kopalin, • ochronie powietrza i ochronie przed hałasem, • ochronie przed promieniowaniem elektromagnetycznym, • gospodarce odpadami, • zmniejszeniu energochłonności gospodarki oraz zapewnieniu bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego. W harmonogramie rzeczowo-finansowym wyznaczono cele ekologiczne i kierunki działań będące odzwierciedleniem polityki ekologicznej gminy. Przedsięwzięcia te to: zaopatrzenie w wodę 45 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin - przebudowa sieci wodociągowej – wymiana rur azbestowocementowych we wsi Tychów, - połączenie wodociągu z Szynczyc z Biskupią Wolą lub Czarnocinem, - budowa hydroforni II stopnia w Biskupiej Woli, gospodarka ściekowa - budowa kanalizacji sanitarnej we wsi Czarnocin i Biskupia Wola - budowa kanalizacji sanitarnej dla wsi Biskupia Wola – Kalska Wola II etap, - budowa kanalizacji sanitarnej w Czarnocinie (ul. Poniatowskiego) oraz dla wsi BieŜywody, - budowa kanalizacji sanitarnej dla wsi Tychów i Rzepki, - budowa kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków dla wsi Dalków, transport drogowy - przebudowa drogi gminnej Czarnocin-Zamość, - współfinansowanie budowy chodnika w Biskupiej Woli (Kolonia), - współfinansowanie modernizacji drogi powiatowej w Czarnocinie na ul. Głównej na odcinku od ul. W.S. Reymonta do ul. Tuszyńskiej, - współfinansowanie modernizacji drogi powiatowej Dalków – Wola Kutowa, - modernizacja drogi w Biskupiej Woli, - modernizacja drogi dojazdowej do pól Kalska Wola, - modernizacja drogi dojazdowej do pól na odcinku Budy SzynczyckieSzynczyce, - modernizacja drogi dojazdowej do pól w miejscowości Biskupia Wola, - współfinansowanie modernizacji drogi powiatowej w miejscowości Rzepki, gospodarka odpadami - budowa składowiska odpadów z zakładem ich przetwarzania, - inne zadania wskazane w planie gospodarki odpadami dla gminy Czarnocin, który jest integralną częścią niniejszego Programu, edukacja ekologiczna - edukacja ekologiczna dzieci młodzieŜy, - organizacja: Dnia Ziemi, Dnia Ochrony Środowiska, Sprzątania Świata. Reasumując stwierdzić naleŜy, Ŝe niniejszy Program, jako dokument planistyczny, słuŜył będzie jako wskaźnik działań, które naleŜy wdraŜać na terenie gminy Czarnocin w celu osiągnięcia określonych w Polityce Ekologicznej Państwa załoŜeń z zakresu szeroko rozumianej ochrony środowiska. 46 Program Ochrony Środowiska dla gminy Czarnocin Materiały źródłowe: 1. Informacja o stanie środowiska na terenie miasta Piotrkowa Tryb. i powiatu piotrkowskiego ziemskiego w roku 2005, WIOŚ w Łodzi, Delegatura w Piotrkowie Tryb., Piotrków Tryb., październik 2006 r. 2. Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2005 r., WIOŚ w Łodzi, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Łódź, 2005 r. 3. Program Ochrony Środowiska i Plan Gospodarki Odpadami dla Powiatu Piotrkowskiego na lata 2004-2007, kwiecień 2004 r. 4. Program Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego, Łódź, 5. Ankieta w zakresie POŚ i PGO sporządzona przez Urząd Gminy Czarnocin 6. http://www.czarnocin.pl 7. Dane dostarczone przez Urząd Gminy w Czarnocinie 47
