ocena rozwoju somatycznego i składu ciała dzieci w 7. roku życia

ocena rozwoju somatycznego i składu ciała dzieci w 7. roku życia

© IMiD, Wydawnictwo Aluna
Medycyna Wieku Rozwojowego, 2012, XVI, 2
Przemko Kwinta1, Małgorzata Klimek1, Andrzej Grudzień1, Edyta Piątkowska2,
Anna Kralisz2, Magdalena Nitecka3, Krzysztof Profus3, Monika Gasińska4,
Dorota Pawlik5, Ryszard Lauterbach5, Wiesław Olechowski6, Dorota Drożdż7,
Jacek Józef Pietrzyk1
KEZKtK:h^KDdzE'K/^<Bh
/B//tϳ͘ZK<h‚z/hZKKEz,
<^dZD>E/DBD^/BΈчϭϬϬϬ'Ή
͵t/>KK_ZK<KtE/WZ<ZK:Kt
<K,KZdzhZKKE:t>d,ϮϬϬϮͳϮϬϬϰ
ttK:tMdt/DBKWK>^</DΎ
^^^^DEdK&^KDd/s>KWDEd
EKzKDWK^/d/KE/Ed,ϳd, YEAR OF LIFE
/E,/>ZEKZE^ydZD>z>Kt/Zd,t/',d
/E&Ed^ΈчϭϬϬϬ'Ή͖Dh>d/ͳEdZZK^^ͳ^d/KE>
^dhzK&K,KZdKZEdtEϮϬϬϮEϮϬϬϰ
/Ed,D>KWK>^<sK/sK^,/W
1Klinika Chorób Dzieci Katedry Pediatrii Polsko-Amerykańskiego Instytutu Pediatrii
Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego
Kierownik: prof. dr hab. n. med. J.J. Pietrzyk
2Gabinet Antropologiczny Zakładu Genetyki Medycznej Polsko-Amerykańskiego Instytutu Pediatrii
Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego
Kierownik: prof. dr hab. n. med. J.J. Pietrzyk
3Poradnia Psychologii Rozwojowej i Klinicznej, Uniwersytecki Szpital Dziecięcy
Kierownik: mgr M. Butscher
4Dział Rehabilitacji, Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Krakowie
Kierownik: dr med. M. Gasińska
5Klinika Neonatologii Katedry Ginekologii i Położnictwa WL UJ w Krakowie
Kierownik: prof. dr hab. med. R. Lauterbach
6Oddział Noworodkowy z Oddziałem Intensywnej Terapii Noworodka, Szpital Wojewódzki im. Św. Łukasza w Tarnowie
Ordynator: dr med. W. Olechowski
7Klinika Nefrologii Dziecięcej Katedry Pediatrii Polsko-Amerykańskiego Instytutu Pediatrii
Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego
Kierownik: prof. dr hab. n. med. J.A. Pietrzyk
Streszczenie
U dzieci urodzonych z ekstremalnie małą masą ciała często obserwuje się opóźnione wzrastanie
w pierwszych latach życia i pozostają one niższe i lżejsze od swoich rówieśników. Aktualnie w piśmiennictwie światowym pojawiają się doniesienia o zagrożeniu w późniejszym życiu dzieci przedwcześnie
urodzonych chorobami serca i naczyń, cukrzycą i otyłością. Zmieniona dystrybucja tkanki tłuszczowej
oraz jej nadmiar są czynnikami ryzyka rozwoju zespołu metabolicznego.
*Badanie finansowane z grantu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (nr NN407170734).
Badanie uzyskało zgodę Komisji Bioetycznej UJ (nr KBET 66/B/2007 z 28.06.2007 r.).
82
Przemko Kwinta i wsp.
Celem pracy była ocena rozwoju somatycznego dzieci w 7. roku życia urodzonych z ekstremalnie małą
masą ciała ≤1000 g (ELBW) w województwie małopolskim, ocena zawartości i rozkładu tkanki tłuszczowej oraz określenie czynników ryzyka wystąpienia zaburzeń rozwoju somatycznego.
Materiał i metoda: W województwie małopolskim w okresie od 1.09.2002 do 31.08.2004 roku urodziło
się 204 żywych noworodków z masą ciała ≤1000 g. We wczesnym okresie niemowlęcym zmarło 115 dzieci
(56%). Badaniem w 7. roku życia objęto 81 spośród 89 (91%) żyjących dzieci. Ich średni wiek płodowy wynosił 27,3 tyg. (SD: 2,1 tyg.), a średnia masa ciała 840 g (SD: 130 g). U wszystkich dzieci wykonano: pomiary
antropometryczne z oceną grubości fałdu skórnego nad mięśniem trójgłowym, wyliczono wskaźnik masy
ciała BMI oraz oceniono skład ciała metodą wieloczęstotliwościowej bioimpedancji. Grupę kontrolną stanowiło losowo dobrane pod względem wieku i płci 39 dzieci urodzonych w fizjologicznym terminie porodu.
Wyniki: Dzieci urodzone z ekstremalnie małą masą ciała (ELBW) prezentują w 7. roku życia, w porównaniu do wartości referencyjnych: niższą wysokość (z-score: -1,06±1,42; p<0,001), mniejszą masę ciała (z-score: -0,57±0,88; p<0,001), mniejszy obwód głowy (z-score: -1,32±1,32; p<0,001), niższą wartość
wskaźnika BMI (z-score: -0,99±1,61; p<0,01). Zawartość tkanki tłuszczowej była istotnie statystycznie
mniejsza w grupie badanej w porównaniu do grupy kontrolnej (11% vs. 16%; p<0.01). Najbardziej opóźniony rozwój somatyczny obserwowany był w grupie dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym.
Wnioski: 1. Dzieci urodzone z ekstremalnie małą masą ciała prezentują w 7 roku życia istotnie niższy
poziom rozwoju somatycznego niż ich rówieśnicy. 2. Najistotniejszym czynnikiem ryzyka wystąpienia
zaburzeń rozwoju somatycznego jest porażenie mózgowe. 3. Dzieci urodzone z małą i ekstremalnie
małą masą ciała wymagają długofalowej obserwacji.
Słowa kluczowe: ekstremalnie mała urodzeniowa masa ciała, wcześniactwo, rozwój somatyczny,
tłuszczowa masa ciała, BMI, rozkład tkanki tłuszczowej, BIA
Abstract
Children born with extremely low birth weight often present delayed growth in the first years of their
lives: they remain shorter and weigh less than their peers. Current reports published worldwide state that
later in life these children are at an increased risk of cardiac and vascular diseases, diabetes and obesity.
Abnormal distribution and the excess of fat tissue predispose them to develop the metabolic syndrome.
The aim of the study was to evaluate the somatic development of seven-year-old children born with
birth-weight ≤1000 g (ELBW) in the Malopolska voivodship and to estimate the content and distribution
of fat tissue. Moreover, the risk factors of disturbed somatic development were evaluated.
Materials and methods: Two hundred and four live newborns with birth weight ≤1000 g were born in
the Malopolska voivodship between 1.09.2002 and 31.08.2004. One hundred and fifteen of these children
(56%) died in early infancy. The study included 81 children in the 7th year of life out of the 89 surviving
ones. Their mean gestational age at birth was 27.3 weeks. (SD: 2.1 weeks) and their mean birth-weight was
840 g (SD: 130 g). All the children underwent anthropometric measurements and the thickness of the skin
fold over the triceps was measured. Body mass index (BMI) was calculated and the body composition was
assessed by multifrequency bioimpedance. The control group consisted of 39 children born at term chosen
randomly from the general population and matched with regard to age and sex.
Results: The ELBW children in the 7th year of life were shorter (z-score: -1.06±1.4 p<0.001), had lower
body mass (z-score: -0.57±0.9; p=0.01), smaller head circumference (z-score: -1.2±1.3; p<0.001), lower
BMI (z-score: -0.99±1.6; p<0.001) as compared to their peers. Fat tissue mass was lower in the ELBW
group than in the control group (11% vs 16%; p<0.01). The most retarded somatic development was
observed in the group of children suffering from cerebral palsy.
Conclusions: 1. Children born with ELBW, at 7 years of life, present significantly retarded somatic development
as compared with their full-term peers. 2. The most important risk factor of somatic development disturbances
is cerebral palsy. 3. Children born with low birth weight and ELBW, need long term follow up.
Key words: extremely low birth weight, prematurity, somatic development, fat tissue mass, BMI, fat
tissue distribution, BIA, follow-up.
D͘t/<hZKtK:͕͘ϮϬϭϮ͕ys/͕Ϯ͕ϴϭͳϴϴ
t^d%W
U dzieci urodzonych z masą ciała ≤1000 g często występuje opóźnione wzrastanie w pierwszych latach życia
i w wieku szkolnym są niższe i szczuplejsze od rówieśni-
ków (1). Przyczynami mogą być działające niekorzystnie
czynniki pre- i postnatalne, ale również częściej występujące choroby układu oddechowego, następstwa wylewów
około/dokomorowych, trudności w żywieniu. U dzieci
z ekstremalnie małą masą ciała często występują proble-
Ocena rozwoju somatycznego i składu ciała dzieci w 7. roku życia urodzonych z ekstremalnie małą masą ciała 83
my z tolerancją przyjmowanych po ukończeniu 1 roku
życia pokarmów o stałej konsystencji, co jest konsekwencją przedłużonego karmienia sondą (2). Niedobór masy
ciała i wysokości skłania zaniepokojonych rodziców do
poszukiwania przyczyny i wykonywania badań, których
wyniki najczęściej są prawidłowe. Część autorów podsumowując wyniki prowadzonych obserwacji, podaje, że
dzieci urodzone z ekstremalnie małą masą ciała osiągają
populacyjne normy parametrów rozwoju somatycznego,
część natomiast stwierdziła, ich niższą wysokość i mniejszy
obwód głowy (1, 3, 4, 5). W ostatnich latach podkreśla się
również możliwość częstszego występowania w tej grupie dzieci chorób serca i naczyń, cukrzycy oraz otyłości.
Pomocna w ocenie stopnia tego zagrożenia jest analiza
zawartości i rozmieszczenia tkanki tłuszczowej w ustroju.
Dotychczas brak było w Polsce wieloośrodkowego badania
oceniającego w wieku przedszkolnym i szkolnym rozwój
dzieci urodzonych ze skrajnie małą urodzeniową masą ciała.
Celem pracy była ocena rozwoju somatycznego
oraz ocena zawartości i dystrybucji tkanki tłuszczowej
w 7. roku życia dzieci urodzonych z masą ciała ≤1000 g
(ELBW) w województwie małopolskim. Podjęta została też próba określenia czynników ryzyka wystąpienia
zaburzeń rozwoju somatycznego w tej populacji dzieci.
DdZ/B/DdKz
Badaniem objęto dzieci urodzone pomiędzy 1.09.2002
a 31.08.2004 roku w województwie małopolskim z masą
ciała ≤1000 g. W badaniu wzięły udział 3 ośrodki noworodkowe w województwie małopolskim: Klinika
Neonatologii w Krakowie, Oddział Patologii i Intensywnej
Terapii Noworodka Kliniki Chorób Dzieci Katedry
Pediatrii Polsko-Amerykańskiego Instytutu Pediatrii
w Krakowie i Oddział Intensywnej Terapii Noworodka
Szpitala Wojewódzkiego im. Św. Łukasza w Tarnowie.
W związku z trójstopniową organizacją opieki neonatologicznej w regionie jedynie w tych 3 ośrodkach leczone były w tym okresie oceniane noworodki urodzone
z masą ciała ≤1000 g. Dane z okresu okołoporodowego
i hospitalizacji pochodziły z dokumentacji medycznej
ośrodków uczestniczących w badaniu. Do badania zaproszono dzieci w 7. roku życia.
Grupę kontrolną stanowiły losowo wybrane z Poradni
POZ Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego w Krakowie
dzieci w 7. roku życia, urodzone w fizjologicznym terminie porodu. Badaniem objęto łącznie 120 dzieci, w tym
81 urodzonych z ekstremalnie małą masą ciała oraz 39
dzieci w grupie kontrolnej.
Badanie przeprowadzono w terminie od 1.09.2009r. do
30.12.2010 r. w poradniach specjalistycznych Uniwersyteckiego
Szpitala Dziecięcego w Krakowie. Rolę koordynatora programu
pełniła Poradnia Patologii i Rozwoju Noworodka Kliniki
Chorób Dzieci Katedry Pediatrii Polsko-Amerykańskiego
Instytutu Pediatrii w Krakowie.
Zgodnie z metodyką pomiarów antropometrycznych
wykonano następujące pomiary: wysokości/długości ciała,
masy ciała, obwodu głowy, obwodu ramienia, grubości
fałdu tłuszczowego nad mięśniem trójgłowym ramienia
oraz obwodu talii. Pomiar wysokości dziecka był wykonywany antropometrem w pozycji stojącej, swobodnie
wyprostowanej, przy ustawieniu głowy w tzw. płaszczyźnie frankfurckiej. Pomiar długości dzieci niechodzących
(dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym) wykonywano w pozycji leżącej na plecach, mierząc odległość od
szczytu głowy do płaszczyzny podeszwowej stóp. Pomiaru
dokonywały dwie osoby (antropolodzy), przykurcze w stawach biodrowych i kolanowych redukowano w zakresie
możliwego ruchu biernego (6). Masa ciała mierzona była
na wadze lekarskiej w kilogramach z dokładnością do 100
gramów. Dzieci ważono w bieliźnie, bez obuwia. Obwód
ramienia mierzono taśmą krawiecką w połowie długości
ramienia. Obwód talii mierzono w połowie odległości pomiędzy górnym brzegiem grzebienia biodrowego a dolnym
brzegiem ostatniego żebra. Obwód głowy mierzono taśmą
krawiecką, prowadząc pomiar poprzez oba guzy czołowe
i guzowatość potyliczną. Grubość fałdu tłuszczowego
(skórnego) mierzono za pomocą fałdomierza, w połowie
długości ramienia, na tylnej stronie, nad mięśniem trójgłowym ramienia. Otrzymane wyniki pomiarów oceniano
na siatkach centylowych dla populacji polskiej (7). Body
Mass Index obliczano na podstawie wzoru BMI = masa
ciała (kg)/(wysokość w m)2.
Pomiary bioimpedancji (BIA) wykonano przy pomocy
aparatu BIA 2000Mz opcją wieloczęstotliwościową (1;
5; 50; 100 Hz) oraz specjalnych elektrod do pomiaru
bioimpedancji BIANOSTIC. Amplituda prądu pomiarowego wynosiła 0,8 mA. BIA mierzono w pozycji leżącej,
po 5-minutowym odpoczynku. Badane dzieci znajdowały się w pozycji leżącej na plecach z odwiedzionymi
kończynami górnymi i dolnymi o ok. 40 st. Elektrodę
proksymalną przyklejano na powierzchni grzbietowej
bezpośrednio nad szczeliną stawu nadgarstkowego, a na
kończynie dolnej stawu skokowego, natomiast dystalną
3 cm poniżej. Przy użyciu programu Nutri 4 wyliczono
następujące parametry: TWB – total body water – całkowitą wodę ustroju, FFM – fat free mass – beztłuszczową
masę ciała oraz FM – fat mass – tkankę tłuszczową.
U dzieci urodzonych przedwcześnie wykonano
ponadto ocenę rozwoju poznawczego przy pomocy
skali inteligencji dla dzieci D. Wechslera (WISC-R –
Weschsler Intelligence Scale for Children − Revised),
obliczając iloraz inteligencji (I.I.) w skali pełnej, słownej
i bezsłownej (8, 9).
Wszystkie dzieci z mpdz w momencie rozpoczęcia
badania miały już postawione rozpoznanie, (najczęściej w wieku od 1 do 3 lat). Rozpoznanie potwierdzano
w oparciu o definicję przedstawioną przez Platt M.J
(10). Ponadto oceniano dużą motorykę dzieci z mpdz,
według klasyfikacji GMFCS – Gross Motor Function
Classification System (11).
84
Przemko Kwinta i wsp.
^ddz^dz<
Porównań wybranych danych demograficznych i klinicznych między grupą badaną a kontrolną dokonywano z zastosowaniem testu t Studenta, testu U MannaWhitney’a lub testu chi kwadrat. Dobór testu podyktowany
był charakterem zmiennych lub charakterem rozkładu
danej zmiennej.
Uzyskane w trakcie badania w grupie dzieci urodzonych z ekstremalnie małą masą ciała bezwzględne
wyniki pomiarów antropometrycznych w pierwszym
etapie analizy zostały przeliczone na wartości względne i wyrażone jako wartość odchylenia standardowego
od normy populacyjnej (z-score). W kolejnym etapie
poddano weryfikacji hipotezę, że uzyskane wartości
względne pomiarów antropometrycznych nie różnią się
od norm populacyjnych. Weryfikacji hipotezy dokonano
przy użyciu testu t Studenta dla jednej próby.
Uzyskane wyniki badań bioimpedancji w grupie badanej i kontrolnej porównano z użyciem testu t Studenta.
Analiza statystyczna wykonana została z użyciem programu komputerowego SAS (SAS 2006 by SAS Institute
Inc., Cary, NC, USA).
Różnice i zależności uznano za istotne statystycznie,
jeżeli prawdopodobieństwo odrzucenia prawdziwej hipotezy zerowej wynosiło mniej niż 5% (p<0,05).
tzE/</
Porównanie wybranych danych demograficznych
w grupach dzieci urodzonych z ekstremalnie małą masą
ciała oraz kontrolnej przedstawiono w tabeli I.
Dzieci urodzone z ekstremalnie małą urodzeniową
masą ciała w wieku (średnio) 6,7 lat, w porównaniu do
norm populacyjnych charakteryzowały się: niższą wysokością ciała (115,3±7 cm, wartość z-score: -1,06±1,42;
p<0,001), mniejszą masą ciała (19,7±4,7 kg; wartość z-score: -0,57±0,88; p<0,001), mniejszym obwodem głowy
(49,6±2,2 cm; wartość z-score: -1,32±1,32; p<0,001),
mniejszym wskaźnikiem BMI (14,6±2,2 wartość z-score:
-0,99±1,61; p<0,01). Również wartości pomiarów obwodu
talii (50,2±5 cm, wartość z-score: -0,91±1,56; p<0,01),
i grubości fałdu tłuszczowego (0,76±0,3 cm, wartość
z-score: -0,98±1,17; p<0,01) były istotnie statystycznie
mniejsze w porównaniu do wartości referencyjnych.
Liczby oraz odsetek pomiarów antropometrycznych
w zakresach z-score od -2 do +2 przedstawiono w tabeli II.
Najczęstszym czynnikiem ryzyka wystąpienia zaburzeń
rozwoju somatycznego było występowanie mózgowego
porażenia dziecięcego (mpdz). Dzieci z mpdz w porównaniu do pozostałych dzieci urodzonych z ekstremalnie
małą masą ciała charakteryzowały się przede wszystkim
istotnie mniejszą wysokością/długością ciała (z-score: -3,13±1,77 vs.-0,69±0,97; p<0,001) oraz mniejszym
obwodem głowy (z-score: -2,74±2,00 vs. -1,08±1,01;
p<0,001). Iloraz szans (OR – odds ratio) stwierdzenia
wysokości ciała poniżej -2 SD w grupie dzieci z mpdz
wynosił 20 (95% CI – przedział ufności: 4-114), natomiast
OR stwierdzenia małogłowia (obwód głowy w stosunku
do wzrostu poniżej -2 SD) wynosił 7,6 (95%CI: 1,8-34,4).
Ocena składu ciała wykazała mniejszą zawartość
tkanki tłuszczowej u dzieci urodzonych przedwcześnie
(11%) niż u noworodków donoszonych (16%) − tabela
III. Odnosząc uzyskane wyniki do faktu, że zarówno
obwód talii jak i grubość fałdu tłuszczowego była o około
(-)1 SD mniejsza w grupie badanej w porównaniu do
dzieci urodzonych w fizjologicznym terminie porodu
można przypuszczać, że dystrybucja tkanki tłuszczowej w obu grupach jest podobna. Ocena składu ciała
w grupie dzieci z mózgowym porażeniem i bez mpdz
zawarta jest w tabeli IV.
z^<h^:
Wyniki przeprowadzonych przez nas badań wykazują,
że dzieci urodzone z ekstremalnie małą masą ciała, we
wczesnym wieku szkolnym, prezentują deficyt masy
ciała, wysokości oraz obwodu głowy. Zwłaszcza obwód
głowy jest znacząco mniejszy w porównaniu do wartości
referencyjnych. Podobne wyniki przedstawili inni badacze
(3, 12). Peterson i wsp. (13) u dzieci urodzonych z VLBW
obserwowali w wieku 6,8 lat obwód głowy poniżej 2
SD u 24%. Przedstawione przez nich średnie wyniki
masy ciała i wysokości były porównywalne z uzyskanymi
przez nas u dzieci urodzonych z ekstremalnie małą masą
ciała. Obwód głowy poniżej 5 percentyla u 15% dzieci
urodzonych z VLBW stwierdzili w wieku 7 lat również
Chiriboga i wsp. (14). Kan E. i wsp. (15), badając wyselekcjonowaną grupę dzieci urodzonych <28. tygodnia,
nie wykazujących zaburzeń neurologicznych, stwierdzili,
prawidłową ich wysokość i masę ciała w wieku 8 lat.
Autorzy, obserwowali jednak mały przyrost obwodu
głowy w pierwszych 2 latach życia, jednak w wieku 8 lat
wynosił on średnio -0,95 SD. Najistotniejszym czynnikiem związanym z zaburzeniami rozwoju somatycznego
u dzieci urodzonych z ekstremalnie małą masą ciała
było występowanie mózgowego porażenia dziecięcego
(mpdz), dzieci te mają mniejszą długość/wysokość ciała,
ważą mniej i mają mniejszy obwód głowy w porównaniu
do dzieci urodzonych przedwcześnie bez mpdz oraz do
rówieśników urodzonych w fizjologicznym terminie
porodu (tab. IV). Przyczyn gorszego wzrastania dzieci
z mpdz upatruje się w zaburzeniach odżywiania. U dzieci tych bardzo często występują zaburzenia przyrostu
kości długich i ich nieprawidłowa budowa. Zaburzenia
wzrastania i budowy kości powstają na skutek braku
prawidłowego obciążania układu kostnego, małej aktywności ruchowej, a także z obecności wzmożonego
napięcia mięśniowego (16). Podobne wyniki przedstawia
wielu autorów (6, 16, 17). Podkreślają oni również że
Ocena rozwoju somatycznego i składu ciała dzieci w 7. roku życia z ekstremalnie małą masą ciała
Tabela I. Charakterystyka badanej populacji.
Table I. Comparison of chosen demographic data in the ELBW children and in the control group.
'ƌƵƉĂŬŽŶƚƌŽůŶĂ
>t;ŶсϴϭͿ
Control group
;ŶсϯϵͿ
hƌŽĚnjĞŶŝŽǁĂŵĂƐĂĐŝĂųĂ͕Ő;džц^Ϳ
ϴϰϱ;ϭϯϬͿ
ϯϱϱϰ;ϱϭϮͿ
Birth weight
tŝĞŬƉųŽĚŽǁLJ;ƚLJŐ͘Ϳ;džц^Ϳ
Ϯϳ͕Ϯ;Ϯ͕ϭͿ
ϯϵ͕ϵ;ϭ͕ϰͿ
'ĞƐƚĂƟŽŶĂůĂŐĞ;ǁĞĞŬƐͿ
WųĞđǏĞŷƐŬĂ
ϱϮ;ϲϰͿ
ϮϬ;ϱϭͿ
Female sex
WŽƌſĚĚƌŽŐĂŵŝŶĂƚƵƌLJ
ϭϳ;ϮϭͿ
ϯϰ;ϴϳͿ
Vaginal delivery
ŝČǏĂŵŶŽŐĂ
ϭϬ;ϭϮͿ
Ϭ;ϬͿ
DƵůƟƉůĞƉƌĞŐŶĂŶĐLJ
EŽǁŽƌŽĚĞŬnjĂŵĂųLJĚŽǁŝĞŬƵƉųŽĚŽǁĞŐŽ
Ϯϰ;ϯϬͿ
Ϯ;ϱͿ
^ŵĂůůͲĨŽƌͲŐĞƐƚĂƟŽŶĂůͲĂŐĞŝŶĨĂŶƚ
^ŬĂůĂƉŐĂƌǁϱŵŝŶ͘DĞ͖;ϮϱͲϳϱƉĞƌĐĞŶƚLJůͿ
ϲ;ϱͲϳͿ
ϭϬ;ϵͲϭϬͿ
ϱŵŝŶоƉŐĂƌƐĐŽƌĞ
tŝĞŬǁĐŚǁŝůŝŽĐĞŶLJ;ůĂƚͿ͕;džц^Ϳ
ϲ͕ϳ;Ϭ͕ϰͿ
ϲ͕ϵ;Ϭ͕ϴͿ
ŐĞŽŶĂƐƐĞƐƐŵĞŶƚ;LJĞĂƌƐͿ͕;džц^Ϳ
85
p
1
<0,001
1
<0,001
2
0,15
2
<0,001
2
<0,001
2
Ϭ͕ϬϬϯ
ϯ
<0,001
ϯ
0,1
>tʹŶŽǁŽƌŽĚŬŝƵƌŽĚnjŽŶĞnjĞŬƐƚƌĞŵĂůŶŝĞŵĂųČŵĂƐČĐŝĂųĂ͘
>tоĞdžƚƌĞŵĞůLJͲůŽǁͲďŝƌƚŚͲǁĞŝŐŚƚŝŶĨĂŶƚƐ͘
1Student’s t test
2Chi2 test
ϯDĂŶŶͲtŚŝƚŶĞLJhƚĞƐƚ
dĂďĞůĂ//͘ZŽnjŬųĂĚǁĂƌƚŽƑĐŝƉŽŵŝĂƌſǁĂŶƚƌŽƉŽŵĞƚƌLJĐnjŶLJĐŚƵĚnjŝĞĐŝƵƌŽĚnjŽŶLJĐŚnjĞŬƐƚƌĞŵĂůŶŝĞŵĂųČŵĂƐČĐŝĂųĂ͘
dĂďůĞ//͘ŝƐƚƌŝďƵƟŽŶŽĨĂŶƚŚƌŽƉŽŵĞƚƌŝĐŵĞĂƐƵƌĞŵĞŶƚƐŝŶƚŚĞ>tĐŚŝůĚƌĞŶ͘
ͲϮ^ĚŽ
Ͳϭ^ĚŽ ϭ^ĚŽϮ
njͲƐĐŽƌĞ
фͲϮ^
хϮ^
Ͳϭ^
ϭ^
^
tLJƐŽŬŽƑđͬĚųƵŐŽƑđ
ϭϯ
17
ϰϵ
2
0
Height
;ϭϲйͿ
;ϮϭйͿ
;ϲϬ͕ϱйͿ
;Ϯ͕ϱйͿ
DĂƐĂĐŝĂųĂĚŽǁLJƐŽŬŽƑĐŝͬĚųƵŐŽƑĐŝ
2
20
52
7
0
tĞŝŐŚƚƚŽŚĞŝŐŚƚƌĂƟŽ
;Ϯ͕ϱйͿ
;ϮϱйͿ
;ϲϮ͕ϱйͿ
;ϵйͿ
ϭϲ
27
ϯϲ
2
KďǁſĚŐųŽǁLJĚŽǁLJƐŽŬŽƑĐŝͬĚųƵŐŽƑĐŝ
0
,ĞĂĚĐŝƌĐƵŵĨĞƌĞŶĐĞƚŽŚĞŝŐŚƚƌĂƟŽ
;ϮϬйͿ
;ϯϯйͿ
;ϰϰ͕ϱйͿ
;Ϯ͕ϱйͿ
14
27
ϯϰ
5
1
&ĂųĚƚųƵƐnjĐnjŽǁLJĚŽǁLJƐŽŬŽƑĐŝͬĚųƵŐŽƑĐŝ
&ĂƚĨŽůĚƚŽŚĞŝŐŚƚƌĂƟŽ
;ϭϳйͿ
;ϯϯйͿ
;ϰϯйͿ
;ϲйͿ
;ϭйͿ
BMI
20
ϭϵ
ϯϯ
ϵ
0
BMI
;ϮϱйͿ
;ϮϯйͿ
;ϰϭйͿ
;ϭϭйͿ
u dzieci z mpdz stwierdza się mniejszą, w stosunku do
populacji dzieci zdrowych, zawartość tkanki tłuszczowej.
W prezentowanej przez nas pracy zawartość i rozkład
tkanki tłuszczowej, BMI oraz całkowita woda ustrojowa
u obu grup dzieci urodzonych z ELBW (z rozpoznaniem
mpdz i bez rozpoznania mpdz) były podobne. Podkreślić
trzeba, że tylko u 2 z naszych pacjentów z mpdz stosowano dokarmianie poprzez założoną sondę dożołądkową.
Istnieją także doniesienia przedstawiające odmienne wyniki. Ross i wsp. (4) w grupie dzieci urodzonych
z VLBW, stwierdzili „doganianie” populacji zdrowej
pod względem wysokości, masy ciała i obwodu głowy
już w wieku 8 lat. Inni autorzy (18) wykazali prawidłowe
parametry wysokości i masy ciała dzieci z ELBW w wieku 12-16 lat, podkreślając jednak występujący u nich
wyższe wartości BMI. Doyle i wsp. (5) obserwując dzieci
urodzone z ekstremalnie małą masą ciała w wieku 20
lat stwierdzili osiągnięcie średnich wartości masy ciała
i wysokości zgodnych z wartościami prognozowanymi na
podstawie pomiarów przeprowadzonych u ich rodziców.
Natomiast, co jest niepokojące, wykazali większe wartości
BMI. Wartość SD BMI wynosiła 0,42 (95% przedział
ufności [CI]: 0,02-0,84). Średni BMI w powyższej populacji wynosił 24 kg/m2 (SD 5,2). Co więcej − 33,3%
badanej młodzieży miało nadwagę – BMI>25, a u 9,5%
stwierdzono otyłość – BMI>30. Podkreślić należy, iż
badania te obejmowały dzieci urodzone pod koniec lat
70-tych i we wczesnych latach 80-tych. Wyniki te jednak
są niepokojące, uwzględniając podkreślane przez wielu
badaczy większe narażenie dzieci urodzonych przedwcześnie na zaburzenia metaboliczne prowadzące do chorób
układu sercowo-naczyniowego, cukrzycy i otyłości (1921). W trzecim trymestrze rozwoju wewnątrzmacicznego
dochodzi do gwałtownego przyrostu tkanki tłuszczo-
86
Przemko Kwinta i wsp.
dĂďĞůĂ///͘WŽƌſǁŶĂŶŝĞƐŬųĂĚƵĐŝĂųĂƉŽŵŝħĚnjLJŐƌƵƉĂŵŝĚnjŝĞĐŝƵƌŽĚnjŽŶLJĐŚnjĞŬƐƚƌĞŵĂůŶŝĞŵĂųČŵĂƐČĐŝĂųĂŽƌĂnjŬŽŶͲ
ƚƌŽůŶČ;ĚĂŶĞƉƌnjĞĚƐƚĂǁŝŽŶŽũĂŬŽƑƌĞĚŶŝČц^Ϳ͘
dĂďůĞ///͘ŽŵƉĂƌŝƐŽŶŽĨďŽĚLJĐŽŵƉŽƐŝƟŽŶďĞƚǁĞĞŶƚŚĞ>tĐŚŝůĚƌĞŶĂŶĚƚŚĞĐŽŶƚƌŽůŐƌŽƵƉ;ĚĂƚĂƉƌĞƐĞŶƚĞĚĂƐ
ŵĞĂŶц^Ϳ͘
p
'ƌƵƉĂŬŽŶƚƌŽůŶĂ
dĞƐƚƚͲ^ƚƵĚĞŶƚĂ
>t;ŶсϴϭͿ
Control group
;^ƚƵĚĞŶƚ͛Ɛƚ
;ŶсϯϵͿ
ƚĞƐƚͿ
<ČƚĨĂnjŽǁLJĂůĨĂ
ϰ͕ϴцϬ͕ϱϲ
ϰ͕ϳцϬ͕ϳϲ
Ϭ͕ϰϯ
ůƉŚĂоƉŚĂƐĞĂŶŐůĞ
dŬĂŶŬĂƚųƵƐnjĐnjŽǁĂ;ŬŐͿ
Ϯ͕ϰцϭ͕ϵϴ
ϰ͕ϯцϮ͕ϳϲ
<0,001
&ĂƚƟƐƐƵĞ;ŬŐͿ
dŬĂŶŬĂƚųƵƐnjĐnjŽǁĂ;йͿ
ϭϭ͕ϯцϳ͕ϱ
ϭϲ͕ϯцϴ͕ϭϱ
<0,001
&ĂƚƟƐƐƵĞ;йͿ
ĂųŬŽǁŝƚĂǁŽĚĂƵƐƚƌŽũŽǁĂ;ŬŐͿ
ϭϮ͕ϱцϭ͕ϵϱ
ϭϰ͕ϵцϮ͕ϱϰ
<0,001
dŽƚĂůďŽĚLJǁĂƚĞƌ;ŬŐͿ
ĂųŬŽǁŝƚĂǁŽĚĂƵƐƚƌŽũŽǁĂ;йͿ
ϲϯ͕ϵцϯ͕ϬϮ
ϲϬ͕ϵцϮ͕ϵϮ
<0,001
dŽƚĂůďŽĚLJǁĂƚĞƌ;йͿ
ĞnjƚųƵƐnjĐnjŽǁĂŵĂƐĂĐŝĂųĂ;ŬŐͿ
ϭϳ͕ϯцϮ͕ϲϲ
ϮϬ͕ϯцϯ͕ϲϰ
<0,001
>ĞĂŶďŽĚLJŵĂƐƐ;ŬŐͿ
wej. Dzieci urodzone przedwcześnie mogą być narażone
na nieprawidłowy rozkład tkanki tłuszczowej. Uthaya
i wsp. (21) badając zawartość i rozkład tkanki tłuszczowej metodą rezonansu magnetycznego u noworodków
donoszonych oraz urodzonych przedwcześnie, badanych
w wieku fizjologicznego terminu porodu, stwierdzili
w tej drugiej grupie znacząco zmniejszoną zawartość
podskórnej tkanki tłuszczowej, a znacząco podwyższoną
jej ilość wewnątrzbrzuszną. Korelowało to z gwałtownym przyrostem masy ciała po urodzeniu oraz z ciężkim
przebiegiem przebytych powikłań. Zaburzony rozkład
tkanki tłuszczowej oraz jej nadmiar stanowią czynnik
ryzyka wystąpienia chorób serca i naczyń. Ocena tych
parametrów w wieku 5-6 lat może pomóc zidentyfikować
dzieci zagrożone wystąpieniem zaburzeń metabolicznych (19). W poprzednich latach do oceny zawartości
i dystrybucji tkanki tłuszczowej stosowano ocenę fałdu
skórnego nad m. trójgłowym ramienia lub podłopatkowym (22), metody przewodnictwa elektrycznego całego
ciała, absorpcjometrii promieniowania rentgenowskiego
o dwóch energiach (DXA), rezonansu magnetycznego,
pośrednio poprzez wyliczenie BMI. Od kilku lat wprowadzono metodę wieloczęstotliwościowej bioimpedancji,
czyli oporu biologicznego przewodnika wobec prądu
zmiennego (23 ,24). Służy ona do oceny całkowitej wody
ustroju, zawartości tkanki tłuszczowej oraz pozwala na
dokładną ocenę składu ciała u dzieci (23, 25).
Badane przez nas dzieci są niższa i lżejsze niż dzieci
z grupy kontrolnej, mają też mniejszą wartość BMI – średnio
o (-) 1 SD. Oceniając dystrybucję tkanki tłuszczowej metodą
pomiaru fałdu skórnego na ramieniu oraz pomiarem obwodu
talii, uzyskaliśmy oba parametry również w granicach – 1,0
SD. Gianni i wsp. (19) badaniem absorpcjometrii promieniowania rentgenowskiego o dwóch energiach (DXA),
badając w wieku 4,8-6,6 lat dzieci urodzone z masą ciała
<1800 g i z wiekiem płodowym <34 tygodni, wykazali u nich
niższą zawartość całkowitą tkanki tłuszczowej w porównaniu
z grupą noworodków urodzonych w fizjologicznym terminie porodu. Niestety wykazali też nieprawidłowy rozkład
tej tkanki z jej zmniejszeniem w obrębie kończyn a zwiększeniem w obrębie tułowia. W naszym badaniu w ocenie
metodą bioimpedancji wykazaliśmy mniejszą zawartość
całkowitej tkanki tłuszczowej a większą masy komórkowej
i wody u dzieci urodzonych przedwcześnie w stosunku do
grupy kontrolnej. Oczywiście badania te powinny zostać
powtórzone po kilku latach, zgodnie z zaleceniami obserwacji
tej populacji dzieci pod kątem wystąpienia ewentualnych
zaburzeń metabolicznych.
tE/K^</
1. Dzieci urodzone z ekstremalnie małą masą ciała prezentują
w 7 r.ż. istotnie gorszy rozwój somatyczny w porównaniu
do rówieśników.
2. Najistotniejszym czynnikiem ryzyka wystąpienia zaburzeń
rozwoju somatycznego jest mózgowe porażenie dziecięce.
3. Konieczna jest dalsza, długofalowa obserwacja noworodków urodzonych z ekstremalnie małą masą ciała.
W/_D/EE/dtK
1. Hack M., Breslau N., Weissman B.: Effects of very low birthweight
and subnormal head size on cognitive abilities at school age.
N. Engl. J. Med. 1991, 325, 231-237.
2. Samara M., Johnson S., Lamberts K., Marlow N., Wolke D.:
Eating problems at age 6 years in whole population sample
of extremely preterm children. Developmental Medicine &
Child Neurology 2010, 52, e16-e22.
3. Pietz J., Peter J., Graf R., Rauterberg-Ruland I., Rupp A., Sontheimer
D., Linderkamp O.: Physical growth and neurodevelopmental
outcome of nonhandicapped low-risk children born preterm.
Early Human Development, 2004, 79, 131-143.
Ocena rozwoju somatycznego i składu ciała dzieci w 7. roku życia z ekstremalnie małą masą ciała
87
dĂďĞůĂ/s͘WŽƌſǁŶĂŶŝĞǁLJŶŝŬſǁďĂĚĂŷĂŶƚƌŽƉŽŵĞƚƌLJĐnjŶLJĐŚŝƐŬųĂĚƵĐŝĂųĂŵĞƚŽĚČďŝŽŝŵƉĞĚĂŶĐũŝǁƉŽĚŐƌƵƉĂĐŚĚnjŝĞĐŝ
ƵƌŽĚnjŽŶLJĐŚnjĞŬƐƚƌĞŵĂůŶŝĞŵĂųČŵĂƐČĐŝĂųĂǁLJŽĚƌħďŶŝŽŶLJĐŚŶĂƉŽĚƐƚĂǁŝĞǁLJƐƚħƉŽǁĂŶŝĂŵſnjŐŽǁĞŐŽ
ƉŽƌĂǏĞŶŝĂĚnjŝĞĐŝħĐĞŐŽ͘
dĂďůĞ/s͘ŽŵƉĂƌŝƐŽŶŽĨĂŶƚŚƌŽƉŽŵĞƚƌŝĐŵĞĂƐƵƌĞŵĞŶƚƐĂŶĚďŽĚLJĐŽŵƉŽƐŝƟŽŶĂƐĂƐƐĞƐƐĞĚďLJŵƵůƟĨƌĞƋƵĞŶĐLJďŝŽimpedance in the ELBW children divided into subgroups with and without cerebral palsy.
njŝĞĐŝďĞnjŵƉĚnj
njŝĞĐŝnjŵƉĚnj
p
;ŶсϲϴͿ
;ŶсϭϯͿ
;ƚĞƐƚƚ^ƚƵĚĞŶƚĂͿ
Children without
Children with CP
(Student’s t test)
CP
tLJƐŽŬŽƑđͬĚųƵŐŽƑđ;ĐŵͿ
ϭϬϰ͕ϴцϴ͕ϯ
ϭϭϳ͕Ϯцϲ͕ϭ
<0,001
,ĞŝŐŚƚ;ĐŵͿ
tLJƐŽŬŽƑđͬĚųƵŐŽƑđ;njͲƐĐŽƌĞͿ
Ͳϯ͕ϭϯцϭ͕ϳϳ
ͲϬ͕ϲϵцϬ͕ϵϳ
<0,001
,ĞŝŐŚƚ;njͲƐĐŽƌĞͿ
tLJƐŽŬŽƑđͬĚųƵŐŽƑđ;njͲƐĐŽƌĞͿфͲϮ^
ϴ;ϲϮйͿ
ϱ;ϳйͿ
<0,001*
,ĞŝŐŚƚ;njͲƐĐŽƌĞͿфͲϮ^
DĂƐĂĐŝĂųĂ;ŬŐͿ
ϭϱ͕ϰцϯ͕ϵ
ϮϬ͕ϱцϰ͕ϰ
<0,001
ŽĚLJŵĂƐƐ;ŬŐͿ
DĂƐĂĐŝĂųĂĚŽǁLJƐŽŬŽƑĐŝͬĚųƵŐŽƑĐŝ;njͲƐĐŽƌĞͿ
Ͳϭ͕ϬϮцϭ͕Ϭϵ
ͲϬ͕ϰϵцϬ͕ϴϮ
Ϭ͕Ϭϲ
ŽĚLJŵĂƐƐƚŽŚĞŝŐŚƚƌĂƟŽ;njͲƐĐŽƌĞͿ
KďǁſĚŐųŽǁLJ;ĐŵͿ
ϰϲ͕ϲцϯ͕ϭ
ϱϬ͕ϭцϭ͕ϲ
<0,001
,ĞĂĚĐŝƌĐƵŵĨĞƌĞŶĐĞ;ĐŵͿ
KďǁſĚŐųŽǁLJĚŽǁLJƐŽŬŽƑĐŝͬĚųƵŐŽƑĐŝ;njͲƐĐŽƌĞͿ
ͲϮ͕ϳϰцϮ͕ϬϬ
Ͳϭ͕Ϭϴцϭ͕Ϭϭ
<0,001
,ĞĂĚĐŝƌĐƵŵĨĞƌĞŶĐĞƚŽŚĞŝŐŚƚ;njͲƐĐŽƌĞͿ
KďǁſĚŐųŽǁLJĚŽǁLJƐŽŬŽƑĐŝͬĚųƵŐŽƑĐŝ;njͲƐĐŽƌĞͿфͲϮ^
ϳ;ϱϰйͿ
ϵ;ϭϯйͿ
Ϭ͕ϬϬϯΎ
,ĞĂĚĐŝƌĐƵŵĨĞƌĞŶĐĞƚŽŚĞŝŐŚƚ;njͲƐĐŽƌĞͿфͲϮ^
KďǁſĚƚĂůŝŝ;ĐŵͿ
ϰϳ͕ϯцϰ͕ϱ
ϱϭ͕Ϭцϱ͕ϭ
0,04
tĂŝƐƚĐŝƌĐƵŵĨĞƌĞŶĐĞ;ĐŵͿ
KďǁſĚƚĂůŝŝ;njͲƐĐŽƌĞͿ
Ͳϭ͕ϵϰцϭ͕ϴϯ
ͲϬ͕ϲϮцϭ͕ϯϲ
0,02
tĂŝƐƚĐŝƌĐƵŵĨĞƌĞŶĐĞ;njͲƐĐŽƌĞͿ
KďǁſĚƌĂŵŝĞŶŝĂ;ĐŵͿ
ϭϲ͕ϲцϭ͕ϱ
ϭϳ͕ϳцϮ͕ϭ
0,11
ƌŵĐŝƌĐƵŵĨĞƌĞŶĐĞ;ĐŵͿ
&ĂųĚƚųƵƐnjĐnjŽǁLJ;ĐŵͿ
Ϭ͕ϲϴцϬ͕ϯϮ
Ϭ͕ϳϳцϬ͕ϯϬ
Ϭ͕ϯϰ
&ĂƚĨŽůĚ;ĐŵͿ
&ĂųĚƚųƵƐnjĐnjŽǁLJĚŽǁLJƐŽŬŽƑĐŝͬĚųƵŐŽƑĐŝ;njͲƐĐŽƌĞͿ
Ͳϭ͕ϰϱцϭ͕ϯϳ
ͲϬ͕ϵϬцϭ͕ϭϯ
0,14
&ĂƚĨŽůĚƚŽŚĞŝŐŚƚƌĂƟŽ;njͲƐĐŽƌĞͿ
BMI
ϭϯ͕ϴцϮ͕Ϭ
ϭϰ͕ϴцϮ͕Ϯ
0,15
D/;njͲƐĐŽƌĞͿ
Ͳϭ͕ϲϱцϭ͕ϵϱ
ͲϬ͕ϴϳцϭ͕ϱϯ
0,12
dŬĂŶŬĂƚųƵƐnjĐnjŽǁĂ;ŬŐͿ
Ϯ͕ϯϳцϭ͕ϱ
Ϯ͕ϰϮцϮ͕Ϭϯ
Ϭ͕ϵϰ
&ĂƚƟƐƐƵĞ;ŬŐͿ
dŬĂŶŬĂƚųƵƐnjĐnjŽǁĂ;йͿ
ϭϯ͕ϵцϵ͕ϲ
ϭϭцϳ͕ϯ
Ϭ͕ϯϰ
&ĂƚƟƐƐƵĞ;йͿ
ĂųŬŽǁŝƚĂǁŽĚĂƵƐƚƌŽũŽǁĂ;йͿ
ϲϰ͕ϲцϯ͕Ϭϵ
ϲϯ͕ϴцϯ͕ϬϮ
0,52
dŽƚĂůďŽĚLJǁĂƚĞƌ;йͿ
D/ʹǁƐƉſųĐnjLJŶŶŝŬŵĂƐLJĐŝĂųĂ;body mass indexͿ
Wʹ;cerebral palsyͿ
*p dla testu chi kwadrat
4. Ross G., Lipper E.G., Auld P.A.: Growth achievement of very
low birth weight premature children at school age. The Journal
of Pediatrics, 1990, 117, 307-309.
5. Doyle L.W., Faber B., Callanan C., Ford G.W., Davis N.M.:
Extremely low birth weight and body size in early adulthood.
Arch Dis Child 2004, 89, 347-350.
6. Stevenson R.D.: Measurement of growth in children with
developmental disabilities. Dev. Med. Child. Neurol. 1996, 38,
855-860.
7. Palczewska I, Niedźwiecka Z.: Wskaźniki rozwoju somatycznego
dzieci I młodzieży warszawskiej. Medycyna Wieku Rozwojowego
2001, suppl.1 nr 2, tom V.
8. Krasowicz-Kupis K., Wiejak K.: Skala inteligencji Wechslera dla
dzieci (WISC-R) w praktyce psychologicznej. Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2006.
9. Matczak A., Piotrowska A., Ciorkowska W.: Skala inteligencji dla
dzieci- wersja zmodyfikowana (WISC-R). Pracownia testów
Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Warszawa 1991.
10. Platt M.J., Cans Ch., Johnson A., Surman G., Topp M.,
Torrioli M.G., Krageloh-Mann I.: Trends in cerebral palsy
among infants of very low birthweight (<1500 g) or born
prematuraly (<32 weeks) in 16 European centres: a database
study. Lancet 2007, 369, 43-50.
88
Przemko Kwinta i wsp.
11. Pallisano R., Rosenbaum P., Walter S., Russell D., Wood
E., Galuppi B.: Development and reliability of system to
classify gross motor function in children with cerebral
palsy. Developmental Medicine & Child Neurology 1997,
39, 214-233.
12. Cooke R.W., Foulder-Hughes L.: Growth impairment in
the very preterm and cognitive and motor performance
at 7 years. Arch Dis Child 2003, 88, 482-487.
13. Peterson J., Taylor H.G., Minich N., Klein N., Hack M.:
Subnormal head circumference in very low birth weight
children: Neonatal correlates and school-age consequences.
Early Human Development 2006, 82, 325-334.
14. Chiriboga C.A., Kuban K.C., Durkin M., Hinton V., Kuhn L.,
Sanocka U., Belliner D.: Factors associated with microcephaly at
school age in a very-low-birthweight population. Developmental
Medicine & Child Neurology 2003, 45, 796-800.
15. Kan E., Roberts G., Anderson P.J., Doyke L.W., the Victorian
Infant Collaborative Study Group.: The association of
growth impairment with neurodevelopmental outcome
at eight years of age in very preterm children. Early Human
Developmment 2008, 84, 409-416.
16. Krick J., Murphy-Miller P., Zeger S., Wright E.: Pattern of
growth in children with cerebral palsy. J. Am. Diet. Assoc.
1996, 96, 680-685.
17. Day S.M., Strauss D.J., Vachon P.J., Rosenbloom L., Shavelle
R.M., Wu Y.W.: Growth patterns in population of children
and adolescents with cerebral palsy. Dev. Med. Child. Neurol.
2007, 49, 167-171.
18. Saigal S., Stoskopf B.L., Streiner D., Burrows E.: Physical
growth and current health status of infants who were of
extremely low birth weight and controls at adolescence.
Pediatrics 2001, 108, 407-415.
19. Gianni M.L., Mora S., Roggero P., Amato O., Piemontese
P., Orsi A., Vegni Ch., Puricelli V., Mosca F.: Regional fat
distribution in children born preterm evaluated at school
age. JPGN 2008, 46, 232-235.
20. Singhal A., Lucas A.: Early origin of cardiovascular disease:
is there a unifying hypothesis? Lancet 2004, 363, 1642-1645.
21. Uthaya S., Thomas E.L., Hamilton G., Dore C., Bell J., Modi
N.: Altered adiposity after extremely preterm birth. Pediatric
Research 2005, 57, 211-215.
22. Slaughter M.H., Lohman T.G., Boileau R.A., Horswill C.A.,
Stillman R.J., Van Loan M.D., Bemben D.A.: Skinfold
equations for estimation of body fatness in children and
youth. Human Biology 1988, 60, 709-723.
23. Drożdż D., Kwinta P., Pietrzyk J.A., Korohoda P., Drożdż
M., Sancewicz-Pach K.: Wskaźnik masy ciała (BMI) czy
analiza bioimpedancji elektrycznej (BIA) – która metoda
pozwala lepiej ocenić zawartość tkanki tłuszczowej u dzieci.
Przegląd Lekarski 2007, 64, suppl. 3, 68-71.
24. Lafeber H.N.: Nutritional assessment and measurement of
body composition in preterm infants. Clinics in Perinatology,
1999, 26, 997-1005.
25. Kyle U.G., Bosaeus I., De Lorenzo A.D., Deurenberg P. i.
wsp.: Bioelectrical impedance analysis - Part II. Utilization
in clinical practice. Clin. Nutr. 2004, 23, 1430-1440.
Adres do korespondencji:
Przemko Kwinta
Klinika Chorób Dzieci Katedry Pediatrii, UM UJ
ul. Wielicka 265, 30-663 Kraków
tel./fax (12) 658-44-46
[email protected]
ŚŝůĚƌĞŶ͛ƐDĞĚŝĐĂůĂƌĞ&ŽƵŶĚĂƟŽŶ;D&Ϳ ƐƉŽŶƐŽƌƵũĞƐƚĂǏĞŶĞŽŶĂƚŽůŽŐſǁ
ǁŽƑƌŽĚŬĂĐŚĞƵƌŽƉĞũƐŬŝĐŚ͕ĂŵĞƌLJŬĂŷƐŬŝĐŚ͕ĂƵƐƚƌĂůŝũƐŬŝĐŚŝŬĂŶĂĚLJũƐŬŝĐŚ͘tƐnjĞůŬŝĞŝŶĨŽƌŵĂĐũĞ
njĂǁĂƌƚĞƐČŶĂƐƚƌŽŶŝĞŝŶƚĞƌŶĞƚŽǁĞũ ǁǁǁ͘ŶĞŽŶĂƚŽůŽŐŝĂ͘ĞĚƵ͘Ɖů ƉŽĚŚĂƐųĞŵŽŐųŽƐnjĞŶŝĂ͘