szótár 1

Transkrypt

szótár 1 - Lengyelország magyarul

Polsko Węgierska Encyklopedia
-
Wersja 01 01 2017
.
P
4834
PFD (ang. Probability of Failure on Demand)
[prawdopodobieństwo
awarii
przy
żądaniu
usługi.
Jest
to
miara
prawdopodobieństwa wystąpienia awarii
podczas wykonywania jednego żądania
klienta.] – PFD (ang. Probability of Failure
on Demand) igény hibás teljesítésének
valószínűsége
pfe! (zob. fe!) – pfuj! fuj!
pfyrzichy [brzoskwinie] – [Słowniczek języka
śląskiego] őszibarack, őszibarackfa (Prunus
Persica)
PGR: Pegeer – Państwowe Gospodarstwo Rolne
[forma socjalistycznej własności ziemskiej
w Polsce w latach 1949-1991] – (dawno)
Állami Gazdaság (ÁG)
phaechromocytoma
[nowotwór
rdzenia
nadnerczy]
–
mellékvesevelő-daganat
(phaechromocytoma)
Pharming
[bardziej
niebezpieczna
dla
użytkownika
oraz
trudniejsza
do
wykrycia
forma
phishingu.
Charekterystyczne dla pharmingu jest to,
że nawet po wpisaniu prawidłowego
adresu strony www, ofiara zostanie
przekierowana na fałszywą (choć mogącą
wyglądać tak samo) stronę www. Ma to na
celu
przejęcie
wpisywanych
przez
użytkownika do zaufanych witryn haseł,
numerów kart kredytowych i innych
poufnych danych.] – Pharming [DNS
szerverek feltörése és a forgalom átirányítása
hamis weboldalakra személyes információk
megszerzése céljából.]
pharyngotomia
[Pharyngotomia
lateralis,
Pharyngotomia
medialis]
–
(gör.)
pharyngotomia; faringotómia; torokműtét; a
torok- (garat-) üregnek kívülről való
megnyitása sebészi úton. A műtétet a
szájüregen át hozzá nem férhető idegen
testek és daganatok eltávolítása céljából
végezik.
Phenian, Pjongjang (znany w Polsce w
transkrypcji z języka rosyjskiego jako
Phenian; w języku koreańskim nazwa
oznacza płaski teren) [stolica Korei
Północnej] – Phenjan (koreaiul: Phjongjang
csikhalsi, kiejtése: pjangjáng csikhálsi)
[település Észak-Korea nyugati részében, a
Tedong partján, az ország fővárosa]
Phishing (spoofing) [w branży komputerowej,
wyłudzanie
poufnych
informacji
osobistych (np. haseł lub szczegółów karty
kredytowej) przez podszywanie się pod
godną zaufania osobę lub instytucję,
której te informacje są pilnie potrzebne.
Jest to rodzaj ataku opartego na inżynierii
społecznej.] – Phishing [1. Adathalászat,
álcázott
programokkal a
felhasználó
adatainak megszerzése. 2. Adathalászatnak
(eredetileg angolul phishing, kiejtése: fising,
a fishing = halászat szóra hasonlít) azt az
eljárást nevezzük, amikor egy internetes
csaló oldal egy jól ismert cég hivatalos
oldalának láttatja magát és megpróbál
bizonyos személyes adatokat, például
azonosítót, jelszót, bankkártyaszámot stb.
illetéktelenül megszerezni. A csaló általában
e-mailt vagy azonnali üzenetet küld a
címzettnek, amiben ráveszi az üzenetben
szereplő
hivatkozás
követésére
egy
átalakított weblapra, ami külsőleg szinte
teljesen megegyezik az eredetivel.]
PhotoCD (PCD) [to standard rozwinięty przez
firmę Kodak dla zapisywania fotografii
jako danych cyfrowych na dyskach
optycznych. Zapisane obrazy domyślnie
mają wymiary
2048X3072 pikseli.
Posiadając odpowiednie oprogramowanie,
można te obrazki oglądać, obrabiać je lub
wysłać na drukarkę. Informacje mogą być
później dodane do PhotoCD (jest to znane
jako wielosesyjność).] – Photo CD [1. ejtsd:
fótó cí dí vagy magyarosan: fotó cé dé]
Professzionális célokra is alkalmas optikai
lemez állóképek (rendszerint fényképek)
tárolására. A Kodak által kifejlesztett ~ több
példányban, különböző minőségben tárolja
az egyes képeket, melyek CD-ROM vagy
(televízióra kapcsolható) CD-I lejátszóval
jeleníthetők meg. 2. A KODAK cég színes
kép
digitális
rögzítő
szabványa
kompaktlemezen, 120 mm, 100 db 24x36
mm kép.]
PHP
[obiektowy,
skryptowy
język
programowania
zaprojektowany
do
generowania stron internetowych w czasie
rzeczywistym. PHP jest najczęściej
stosowany do tworzenia skryptów po
stronie serwera WWW, ale może być on
również używany do przetwarzania
danych z poziomu wiersza poleceń, a
nawet do pisania programów pracujących
w trybie graficznym (np. za pomocą
biblioteki GTK+, używając rozszerzenia
PHP-GTK). Implementacja PHP wraz z
serwerem WWW Apache oraz serwerem
baz danych MySQL określana jest jako
platforma AMP (w środowisku Linux –
LAMP, w Windows – WAMP). Ponadto
PHP można uruchomić na serwerze IIS
(Windows) oraz w chmurze Windows
Azure.]
–
PHP
(PHP:
Hypertext
Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU
Wydanie poprawione i rozszerzone
-
Wersja 01 01 2017
.
4835
Preprocessor) - 'PHP' kisprogram-nyelv [1.
nyílt forráskódú, számítógépes szkriptnyelv,
legfőbb felhasználási területe a dinamikus
weboldalak készítése. Emiatt a PHP-t jórészt
szerver-oldalon használják, bár létezik
parancssori interfésze is, illetve önálló,
grafikus
felületű
alkalmazások
is
létrehozhatóak vele. A nyelvet eredetileg
Rasmus Lerdorf alkotta meg 1994-ben, de a
ma létező egyetlen (és hivatalos specifikáció
híján de facto szabvánnyá vált) PHP
implementációt már a PHP Group tartja
karban és fejleszti. A PHP-t a saját licence
alatt adják ki, és a Free Software Foundation
szabad szoftverként tartja számon. A PHP a
legtöbb webszerverre, operációs rendszerre
és platformra ingyenesen telepíthető.
Manapság több mint 20 millió weboldal és
egymillió szerver futtat PHP-t, bár a nyelvet
használó oldalak száma 2005 augusztusától
kezdve folyamatosan csökken. A PHP
emellett az Apache webszerver egyik
legnépszerűbb beépülő modulja. 2. A PHP,
bővebben "PHP: Hypertext Preprocessor"
egy széles körben használt, nyílt forráskódú,
általános
célú
programozási
nyelv,
különösen jó web-fejlesztés támogatással és
HTML-be ágyazási képességekkel. A
szintaxisa a C, Java és Perl nyelvekre épül,
könnyen megtanulható. A nyelv fő célja:
lehetőséget teremteni dinamikusan generált
weboldalak
gyors
készítésére.
3.
Szerveroldali
szkriptnyelv,
dinamikus,
interaktív weboldalak létrehozására. 4. főleg
Linux szervereken használt kisprogram
(script) nyelv, HTML Web-oldalakba
ágyazott dinamikus feladatok értelmezésére;
feladata hasonlít Microsoft HTML oldalakba
ágya- zott 'ASP' kisprogramjaihoz; nevének
rövidítése a "Personal Home Page Tools"ból származik; forráskódja ingyenesen
beszerezhe- tő, újabb változatai a "PHP3" és
"PHP4"; Web-oldalak, melyek ezt használják
felismerhetők pl. a ".php3" kiterjesztésről a
".html" helyett]
Phrack [jeden z najbardziej znanych sieciowych
magazynów crackerskich powstały 17
listopada 1985.] – Phrack Magazine
(hálózati magazin)
phreaker [użytkownik korzystający z usług
telekomunikacyjnych
w
sposób
nieuprawniony:
przy
prowadzeniu
rozmów telefonicznych nie uiszcza
stosownych opłat lub rozmawia na koszt
innych.
Stanowi
odmianę
hakera
komputerowego.] — (ang.) phreaker [Egy
jó phreaker nek ismeretei voltak a
telefonközpontok
működéséről,
a
telefonhálózatokról, azok fizikájáról és
persze sebezhetőségeiről.]
phreaking (lub phreak) [to łamanie zabezpieczeń
sieci telefonicznych, najczęściej celem
uzyskania połączenia darmowego lub
tańszego niż tradycyjne. Osoba trudniąca
się tą działalnością to phreak lub phreaker
(od phone freak - z ang. dosłownie
telefoniczny maniak). Phreakera należy
odróżnić od pajęczarza, który podpinając
się pod abonenckie linie telefoniczne
dzwoni na koszt pojedynczych ludzi.
Phreaking najczęściej dotyczy darmowego
lub
tańszego
(np.
połączenia
międzynarodowe w cenie lokalnych)
dzwonienia z budek telefonicznych.] –
(ang.) phreaking [1. A phreak (ejtsd: frík) a
hetvenes-nyolcvanas
évek
egyesült
államokbeli
fiataljai
közt
elterjedt
réteghobbi, amely bőven túlhaladt az
egyszerű szórakozáson. Lényege az ingyen
telefonálás lehetőségének megteremtése. A
phreak szót fordítják telefon-hacknek,
telefon-buherálásnak, de helytálló magyar
megnevezés nincs rá. De ide tartozott még a
telefonlehallgatás, vonallopás vagy a
titkosított rádiókapcsolatok elkapása, és
visszakódolása. 2. A hacking története a
számítógépek elterjedése előtt kezdődött.
Legkorábbi formája a phreaking (fríking),
amely a telefonvonalak manipulását jelenti.
„A phreaking az 1970-es évek elején
kezdődött, amikor a telefonközpontok
működése még valamiféle misztikus dolognak
számított. Néhányan megpróbáltak rájönni,
hogyan működik. Érdeklődésük aztán egy idő
múlva a számítógépek felé fordult, amelyek a
telefonrendszereket vezérelték, belőlük lettek
a hackerek. A legkorábbi számítógépes
betöréseket alkalmazottak követték el, akik
anyagi haszonszerzés reményében csinálták,
vagy elégtételt akartak venni valamilyen
cégen belüli sérelemért” (Knittel & Soto
2000: 13-14).]
Physical Layer - (warstwa fizyczna) [Jest
najniższą warstwą modelu OSI. Jest ona
odpowiedzialna za przesyłanie strumieni
bitów. Odbiera ramki danych z warstwy
2, czyli warstwy łącza danych, i przesyła
szeregowo, bit po bicie, całą ich strukturę
-
Wersja 01 01 2017
.
4836
oraz zawartość. Jest ona również
odpowiedzialna za odbiór kolejnych bitów
przychodzących
strumieni
danych.
Strumienie te są następnie przesyłane do
warstwy łącza danych w celu ich
ponownego ukształtowania.] – (ang.)
Physical Layer [fizikai réteg (physical layer):
Az OSI-modell legalsó rétege. Valójában
ezen a rétegen zajlik a tényleges fizikai
kommunikáció.
Biteket
juttat
a
kommunikációs csatornára, olyan módon,
hogy az adó oldali bitet a vevő is helyesen
értelmezze ( a 0-át 0-nak, az 1-et, 1-nek). A
fizikai közeg, és az információ tényleges
megjelenési formája igen változó lehet: pl.
elektromos vezeték esetén, a rajta lévő
feszültség értéke, vagy a feszültség
változásának iránya. Információhordozó és
közeg más és más lehet még: fénykábel,
rádióhullám, stb. Itt kell azt is meghatározni,
hogy mennyi legyen egy bit átvitelének
időtartama, egy vagy kétirányú kapcsolat. A
kétirányú kapcsolat egyszerre történhet-e?
Hogyan épüljön fel egy kapcsolat és hogyan
szűnjön meg. Milyen legyen az alkalmazott
csatlakozó fizikai, mechanikai kialakítása?]
pi [1. nazwa litery greckiej 2. liczba wyrażająca
stosunek długości obwodu koła do
długości jego średnicy; ludolfina 3. odgłos
pisklęcia 4. wykrzyknik oznaczający
zaskoczenie, podziw] – pi; Π, π (a gör.
ábácé betűje és hangja); (menny.) (ludolfina)
(Ludolf-féle szám, a kör kerületének és
átmérőjének viszonynszáma: 3,1415926535)
pia fraus [z Owidiusza (Metamorfozy, 9, 711)
łac., pobożne oszustwo] – (lat.) pia fraus;
jámbor szándékú csalás
piacere [wł.] – (ol.) piacere; (zene) tetszés szerint,
szabadon
piach [piasek, ziarenka skalne, najczęściej
koloru bladożółtego oraz grunt, teren
pokryty takimi ziarenkami] – homok
piać [wydawać dźwięki charakterystyczne dla
koguta; 2. potocznie: chwalić, zachwycać
się kimś] – kukorékolni
piana [lekka, pęcherzykowata masa powstająca
na powierzchni niektórych płynów, np.
piwa, bądź na skutek mieszania, ubijania,
nagrzewania, fermentacji itp. różnych
substancji] – hab, tajték
piana morska, pianka morska – tengeri hab;
(ásv.)
tajték;
tajtékkő
(szepiolit)
(magnézium-hidro-szilikát ásvány. Finoman
szálas agyagásvány jellegű, könnyen
faragható, tömbökben fordul elő. Száraz
állapotban finoman porózus szerkezetű. Fő
lelőhelye Kis-Ázsia.) [fajka z pianki
morskiej: tajtékkő pipa]
piana a. pianka śmietankowa a. ze śmietanki –
tejszínhab
pianie, pianie koguta [dźwięk wydawany przez
koguta] – kukorékolás, kakasszó
pianino [1. odmiana fortepianu z pionowo
ułożonymi strunami; 2. instrument
klawiszowy, który jest odmianą fortepianu
z pionowo ułożonymi strunami i tak samo
ułożonym mechanizmem młoteczkowym]
– (ol) pianinó; zongora; (zene) olyan
zongora, amelyen a húrok nem vízszintes,
hanem függőleges helyzetben vannak
elhelyezve
pianissimo (pp) [wym. pianiss-imo] (muzyka:
bardzo cicho) [1. określenie wykonawcze:
bardzo
cicho;
2. fragment
utworu
muzycznego wykonany bardzo cicho]–
(ol.) pianissimo; (zene) nagyon halkan
(adandó elő)
pianissimo possibile (ppp) (muzyka: możliwie
najciszej) – (ol.) pianissimo possible; (zene)
lehetőleg leghalkabban (adandó elő)
pianista [1. muzyk grający na fortepianie; 2.
osoba, która potrafi grać na pianinie] –
(ol.) pianista; zongorista, zongoraművész,
zongorajátékos
pianistka [kobieta, która potrafi grać na
pianinie] – zongoraművésznő
http://www.genspot.com/Video/ShowVideo.aspx?video_id=309
802
-
Wersja 01 01 2017
.
4837
pianistyka [sztuka gry na fortepianie. Rozwijała
się od XVIII w. Wśród pierwszych
wirtuozów fortepianu byli m.in. W.A.
Mozart, L. van Beethoven i M. Clementi.]
– (muz) pianisztika
pianka [1. zdr. od piana; 2. legumina z ubitej
śmietany, jaj, cukru i różnych dodatków;
3. pieniący się kosmetyk do włosów, do
golenia itp.; 4. skupiska zagęszczonych
pęcherzyków występujących w szkliwie;
5. strój
przeznaczony
do
sportów
wodnych, chroniący przed wodą i
zimnem; 6. nieprzezroczysta, lekka masa
oraz słodka potrawa deserowa o
konsystencji piany, przygotowana z ubitej
śmietany, jaj, cukru oraz różnych
dodatków; 8. potoczna nazwa skafandra
nurkowego zrobionego z neoprenu; 9.
minerał o białym zabarwieniu, uznawany
za uwodniony krzemian magnezu i
otrzymywany w wyniku przeobrażania
serpentynu] – hab, cukrozott tejszínes
tojáshab [kawa z pianką: tejszínhabos kávé];
(pl. lovon) tajték
pianka do golenia – borotvahab
pianka do układania włosów – hajrügzítő hab
pianka morska [zob. sepiolit] – tajtékkő (szepiolit)
pianka strukturalna «porowate tworzywo
sztuczne używane do wyrobu gąbek,
materiałów tapicerskich itp.»
piankowaty, -a, -e [przypominający pianę,
mający konsystencję podobną do piany
(np. piankowata masa) lub w jakiś inny
sposób
związany
z
czymś
charakterystycznym dla piany] – habszerű
[Wykwit piankowaty: cservirág, élénksárga
cservirág nyálkagomba (Fuligo septica)]
piankowy, -a, -e [wyglądający jak pianka,
przygotowany w postaci pianki (np. krem
piankowy), zrobiony z pianki (minerału,
uwodnionego
krzemianu
magnezu),
wykorzystujący taki minerał (np. fajka
piankowa) lub w jakiś inny sposób
związany z pianką] – tajték- [materac a.
materacyk piankowy: habszivacs matrac]
piankówka – tajtékpipa
piano (cicho) [1. określenie wykonawcze: cicho,
delikatnie;
2. fragment
utworu
muzycznego wykonany cicho; 3. jest
to określenie dynamiczne; skrót p oznacza
cicho, pp (piano pianissimo) - bardzo cicho]
– (ol.) piano; (zene) halkan (adandó elő)
piano forte (pf) [cicho i nagle głośno] – piano
forte (pf); csendesen és hirtelen hangosan
piano nobile [wym. piano nobile] (pierwsze
piętro) [1. zob. bel-étage; 2. najbardziej
reprezentacyjne pomieszczenia w domach]
– piano nobile (ol. = nemesi emelet); a
lakóház fő emelete, rendszerint az első
emeleten
pianola (pianino mechaniczne) [1. pianino lub
fortepian z wmontowanym urządzeniem
pneumatycznym sterowanym przez taśmę
perforowaną; 2. pianino posiadające
dodatkowo mechanizm, umożliwiający
odtwarzanie utworów ze specjalnych rolek
papieru. Na rolce papieru utwór był
zapisany w postaci małych dziurek, przez
które przedostawało się powietrze
sterujące
mechanizmem
młoteczków
instrumentu] – pianóla; zeneautomata
(érmés működésű); gépzongora; tempó- és
hangerősség-szabályozóval
ellátott
villanyzongora
PIAP (Publiczny Punkt Dostępu do Internetu - ang.
Public Internet Access Point) [inaczej
telecentrum - to powszechnie dostępna
wielofunkcyjna placówka teleinformacyjna
z
pracownią
multimedialną,
wyposażona między innymi w sprzęt
biurowy oraz stanowiska komputerowe ze
stałym
łączem
internetowym,
zlokalizowana np. w gminnych domach
kultury, szkołach, czy innych miejscach
skupiających społeczności lokalne.] –
(ang.) public internet access point (PIAP),
nyilvános internet-hozzáférési pontok
piarg [1. usypisko okruchów zwietrzałych skał w
żlebie lub u podnóża stromych stoków;
też: żwir, głazy, kamienie tworzące
usypisko; 2. rodzaj rumowiska skalnego;
nagromadzenie
ostrokrawędzistych
okruchów skalnych, które odpadły od
stromego zbocza górskiego, głównie w
wyniku procesów wietrzenia fizycznego, u
podnóża stoku. Piargi często występują w
postaci stożka piargowego u wylotów
żlebu.] – görgeteg
piargowy, -a, -e [przymiotnik od: piarg] –
görgetegpiarżysty, -a, -e [1. pełen piargów, zasypany
piargami; 2. pokryty lub wypełniony
piargiem, np. piarżyste zbocze, piarżysty
żleb] – görgeteges
piaseczek [zdrobnienie od: piasek] – homokocska
-
Wersja 01 01 2017
.
4838
piasecznica [1. rodzaj pompy wykorzystującej
powietrze lub wodę do pompowania
niewielkich
okruchów
skalnych
i
wyrzucania ich na zewnątrz pod dużym
ciśnieniem; piaskownica, piaszczarka; 2.
specjalny
samochód
ciężarowy
wyposażony w taką pompę; piaskarka] –
homokszóró, homoktartó, homokoló
piasek [1. luźna masa drobnych ziarenek i
okruchów skalnych; 2. teren piaszczysty;
3. miałka,
sypka
substancja;
4.
szarawożółte ziarenka skalne pokrywające
plaże, pustynie, wydmy itp. 5. (zwykle w
lm: piaski) teren, ziemia piaszczysta 3.
miałka, sypka substancja, przypominająca
piasek występujący w naturze; np.: piasek
cukrowy, piasek stalowy] – homok, föveny
piasek formierski – formázóhomok
piasek gliniasty [gleba zawierająca ilaste cząstki,
mająca wyraźnie wykształconą warstwę
próchniczą] – agyagos homok
piasek lotny – futóhomok
piasek moczowy – (orv.) homok, vesehomok
piasek morski – föveny (tengerparton)
piasek rzeczny – folyami homok v. föveny
piasek ruchomy – futóhomok
piasek tłuczony – kőpor
piasek zgrzyta w zębach – csikorog a homok a
foga alatt
piasek złotonośny – aranytartalmú homok
piaskarnia [1. zob. piaskownia; 2. wyodrębniony
teren, w którym wydobywa się, oczyszcza,
a czasami także przetwarza piasek;
piaskownia] – homokbánya, homokfejtő;
homokrakás
piaskarski, -a, -ie [przystosowany do prac przy
udziale
piasku,
przygotowany
do
wydobywania lub przeróbki piasku (np.
zakład piaskarski) lub w jakikolwiek inny
sposób związany z eksploatacją piasku] –
homokfejtői, homokfejtőpiaskarz [1. robotnik wydobywający piasek z
dna rzeki 2. robotnik zatrudniony w
zbiorniku i na moście piaskowym] – utcai
homokárus; homokfejtő munkás
piaski – homokos talaj, föveny
piaski kamyczkowate – kövecses homok
piaski lotne – futóhomok
piaski zwiewne – futóhomok
piaskować
[1.
oczyszczać
powierzchnię
przedmiotów
lub
nadawać
im
chropowatość
poprzez
ścieranie
strumieniem piasku wyrzucanego pod
dużym ciśnieniem; 2. pokrywać coś
warstwą piasku] – homokkal beszórni v.
elkeverni
piaskować kit – gittet homokozni
piaskować wapno – meszet homokozni v.
homokkal keverni
piaskowanie [proces technologiczny polegający
na
czyszczeniu
lub
kształtowaniu
dowolnej
powierzchni
strumieniem
sprężonego powietrza (ewentualnie cieczy
- piaskowanie używane w stomatologii) z
dodatkiem twardych cząsteczek.] –
homokkal (való) beszórás; homokozás,
behomokozás
piaskowaty, -a, -e – homokos, homokszerű;
homokszínű
piaskowcowy, -a, -e [zawierający piaskowiec
(pospolitą w przyrodzie skałę osadową),
wykonany z piaskowca (np. płyta
piaskowcowa) lub w jakiś inny sposób
związany z piaskowcem] – homokkőpiaskowiec [1. pospolita w przyrodzie skała
osadowa złożona z ziaren kwarcu, skaleni,
czasami
także
innych
minerałów
połączonych ze sobą spoiwem, najczęściej
krzemionkowym; 2. jadalny grzyb z
rodziny borowikowatych; 3. roślina z
rodziny goździkowatych o niewielkich
białych kwiatach; 4. ptak z rzędu mewek
siewek,
zasiedlający
azjatyckie
i
północnoamerykańskie tundry] – (skała)
(földt.) homokkő; homokpapír, üvegpapír;
(áll.) cicindéla (bogár)
Piaskowiec Modrzak (siniak) [Gyroporus
cyanescens
(Bull.)
Quél.
[(Bull. : Fr.) Quél.] ] – Kékesedő
üregestinóru
[Gyroporus
cyanescens
(Bull.:Fr.)Quél. (Szinonímák: Boletus c.
Bull.:Fr.) [Familia: Boletaceae; Család:
Tinórufélék]
piaskownia
[kopalnia
odkrywkowa
eksploatująca piasek] – homokbánya,
homokfejtő
piaskownica [1. niewielki teren pokryty
piaskiem, przeznaczony do zabaw dla
dzieci; 2. bylina z rodziny traw, o
zielonkawych
liściach
pokrytych
meszkiem, najczęściej spotykana na
wydmach;
3.
rodzaj
pompy
wykorzystującej powietrze lub wodę do
pompowania
niewielkich
okruchów
skalnych i wyrzucania ich na zewnątrz
pod dużym ciśnieniem; piasecznica,
piaszczarka]
–
homokozó;
(növ.)
homoknád; (sport) ugrógödör, homokgödör
Piaskownica
[wydzielona
część
systemu
informatycznego
przeznaczona,
ze
względów
bezpieczeństwa,
do
odseparowanego
uruchamiania
programów, które są nieprzetestowane lub
niezaufane lub pochodzą od niezaufanych
-
Wersja 01 01 2017
.
4839
stron
trzecich.]
–
homokozó
[az
informatikai biztonság területén programok
elkülönített futtatására szolgáló biztonsági
mechanizmus. Gyakran használják még nem
tesztelt kódok, ellenőrizetlen gyártóktól,
szállítóktól
vagy
végfelhasználóktól
származó, nem megbízható programok
futtatására.]
piaskowy, -a, -e [1. zawierający piasek lub
zrobiony z piasku; 2. szarobeżowy] –
homoki, homok-; homokszínű, drapp
piasku nasypać komu do/na/w oczy – homokot
hinteni vkinek a szemébe
Piast [kandydat do tronu polskiego albo król
polski z pochodzenia Polak] – Piast, Piaszt
Piast (zwany także Piastem Kołodziejem lub
Piastem
Oraczem)
[legendarny
protoplasta dynastii Piastów. Żył w IX w.
Data jego narodzin i śmierci nie jest
znana. Ojciec Siemowita, mąż Rzepichy.]
– Piast Kołodziej (Kołodziej jelentése:
„kerékkovács”)
legendabeli
alak
Lengyelország korai történetében (8. vagy 9.
század), a mondák szerint a Piast-dinasztia
alapítója. A mondák szerint Piast volt az ükükapja I. Mieszkónak, aki Lengyelország
első dokumentált uralkodója, és az első
lengyel király, I. (Vitéz) Boleszláv apja.
piasta, piasta kołowa [część koła lub tarczy (np.
sprzęgła) stykająca się z wałem lub osią] –
kerékagy
piastować
[1. opiekować
się
dzieckiem;
2. troszczyć się o coś] – (dziecko) dajkálni,
dédelgetni; gondozni, őrizni, gondját viselni;
(urząd) betölteni, viselni
piastować dziecko – gyermeket dajkálni
piastować kogo/co – gondját viselni vkinek/vminek;
gondozni vkit/vmit
piastować stanowisko – hivatalt betölt
piastować tę funkcję – betölteni ezt a funkciót
piastować urząd – hivatalt betölteni v. ellátni
piastowanie – dajkálás; gondozás, őrzés; ellátás,
betöltés
piastowanie funkcji partyjnych – pártfunkció
betöltése
Piastowicz – Piaszt-ivadék; Piaszt-sarj
piastowski, -a, -ie [1. przymiotnik od: Piast
(założyciel lub członek dynastii polskiej);
piastowy (książkowo); 2. przymiotnik od:
Piastów (miasto w Polsce)] – (hist.) piaszt-,
piastPiastowski, -a, -ie [przymiotnik dzierżawczy należący do Piasta lub z nim związany;
Piastowy (książkowo)] – (hist.) Piaszt-,
Piast-; Piast-i
piastr [drobna moneta będąca w obiegu w
Egipcie, Libanie, Sudanie i Syrii] – (ol.)
piaszter; a török, a libanoni és az egyiptomi
pénzrendszerben az aprópénznek megfelelő
pénzegység
piastun [1. w czasach wczesnopiastowskich:
wysoki urzędnik dworski wychowujący
synów królewskich lub książęcych; 2. łow.
niedźwiadek będący pod opieką matki;
3. łow. wilk samiec opiekujący się
szczeniętami w czasie, gdy rodzice idą na
żer; 4. dawniej: mężczyzna opiekujący się
dziećmi 5. urzędnik dworski wychowujący
synów królewskich] – pártfogó, dajkáló,
szárazdajka; nevelő
piastun ubogich i sierot – a szegények és árvák
gyámolítója v. pártfogója
piastunka, Mamka [1. dawniej: kobieta
opiekująca się dziećmi; niańka; 2. Debora
była piastunką, niańką Rebeki. W Piśmie
Świętym użyta jako symbol opieki Boga
nad ludźmi.] – pesztonka; dada
piastunka do dziecka – gyerek dada v. dajka
piaszczak [1. nowotwór niezłośliwy sadowiący się
w oponach mózgowych; zawiera liczne
złogi soli wapnia; leczenie operacyjne. 2.
nowotwór łagodny (rodzaj oponiaka)
rozwijający się w oponach mózgowych] –
pszammoma; jóindulatú daganat
piaszczystość – vminek a homokos volta
piaszczysty, -a, -e [1. pokryty piaskiem lub
usypany z piasku; 2. stworzony z piasku,
zawierający piasek, pokryty piaskiem] –
homokos
piaszczysta góra obruszyła się – a homokhegy
összeomlott
piaszczysta gleba – homokos talaj
piaszczysty brzeg – homokos part
piaszczysto-gliniasta gleba – vályogos talaj
piąć – (ritka) fűzni, összekötni, összecsatolni
piąć się [1. wspinać się, zwykle z trudem; 2. o
roślinach: rosnąć, czepiając się podpory;
3. dążyć do lepszego stanowiska, do
lepszej sytuacji materialnej; 4. wznosić się,
wzbijać; 5. posuwać się w górę, pokonując
opór; wspinać, gramolić się; 6. o
roślinach: rosnąć, czepiając się podpory;
7. przenośnie: pokonywać kolejne stopnie
-
Wersja 01 01 2017
.
4840
kariery; 8. przenośnie: kierować się ku
górze,
wznosić
się]
–
felkúszni;
kapaszkodni, felkapaszkodni; felmászni;
(átv.) törni v. törtetni vmi után; vágyni
vmire; (növ.) felfutni
piąć się do czego – felemelkedni vmihez
piąć się do góry – kapaszkodni a hegyre
piąć się do sławy – a dicsőséget hajhászni
piąć się do władzy – hatalomra törekedni
piąć się na co – felmászni vmire
piąć się na górę – hegyre mászni, felmászni a
hegyre
piąć się po czymś – felfutni vmire
piąć się po laury – babérok után töri magát;
babérokra vágyni
piąć się po szczeblach kariery zawodowej – a
ranglétra fokain halad
piąć się po ścianie – (virág) befutja a falat
piąć się w górę tabeli – a táblázat v. tabella tetejébe
kapaszkodni
piąć się wyzwyż – felfelé igyekezni v. törekedni
piąstka [niewielka pięść, najczęściej dziecka lub
w przenośni o bardzo małej, drobnej
twarzy, buzi] – kis ököl v. gyermekököl
piąta a. piąta godzina [rano lub po południu] – öt
óra
piątek [piąty dzień tygodnia, święty dzień dla
wyznawców islamu] – péntek (w piątek:
pénteken)
Piątek wielki (zob. Wielki Piątek. Dzień ten był
poświęcony rozpamiętywaniu męki Jezusa
Chrystusa. Po nabożeństwie rozpoczynało
się obchodzenie grobów. Mężczyźni i
damy ubrani byli czarno.) – Nagypéntek
piąterko, pięterko – emeletecske
piątka [1. cyfra oznaczająca liczbę 5; 2. całość
składająca się z pięciu części lub
jednostek; 3. to, co jest oznaczone liczbą 5,
4. coś, co jest przeznaczone dla pięciu
osób; 5. zob. ocena bardzo dobra;
6. moneta o wartości 5 groszy lub 5
złotych; 7. pięć punktów na kostce do gry,
pięć oczek na kostce domina; 8. pięć
prawidłowych skreśleń w totolotku;
9. karta oznaczona cyfrą 5] – ötös
(számjegy, pénz, kártya, kocka, érdemjegy);
(ocena) jeles; ötöd, ötödrész
piątka (bardzo dobry) - (ocena) jeles
piątkowy, -a, -e [1. charakterystyczny dla piątku,
związany z piątym dniem tygodnia (np.
nabożeństwa piątkowe); 2. bazujący na
pięciu częściach (np. matematyczny układ
piątkowy), charakterystyczny dla piątki,
powiązany z tą liczbą; 3. zdolny do
uzyskania piątki, oceny bardzo dobrej
(np. uczeń piątkowy)] – pénteki; mat. ötös
piątkowy [zdolny do uzyskania piątki, oceny
bardzo dobrej (np. uczeń piątkowy)–
(uczeń) ötös tanuló
piątoklasista [uczeń piątej klasy] – ötödosztályos,
ötödikes
piątoklasistka [uczennica piątej klasy] – ötödikes
lány
piąty, -a, -e [będący ostatnim elementem zbioru
składającego się z pięciu jednostek lub
jedną z pięciu części, na które można coś
podzielić] – ötödik
piąta czterdzieści pięć – háromnegyed hat
piąta kolumna [grupa tajnych stronników
wroga, uprawiająca sabotaż, szpiegostwo i
dywersję] – ötödik hadoszlop
piąta kolumna pol – ötödik hadoszlop v.
hadosztály
piąta piętnaście – negyed hat
piąta rocznica – ötéves évforduló
piąte koło u wozu [osoba lub rzecz zbędna,
niepotrzebna, zawadzająca] – ötödik kerék
piąte piętro – ötödik emelet
piąte przez dziesiąte – összevissza, rendetlenül,
hetet-havat összehordva; felibül-harmadából;
félig-medig; nem tökéletes (tárgy), meg
megbízható (értesülés), nem hiteles (hír)
piąty [piąty dzień miesiąca] – ötödike
pic [blef] – [Słowniczek języka śląskiego] bluff,
blöff
picaresca [wym. pikareska], pikareska [zob.
powieść łotrzykowska] – pikareszk;
pikareszk regény (spanyolul picaresco, a
'csavargó' jelentésű pícaro szóból) [a 16.
századi Spanyolországban létrejött népszerű
műfaj, általában szatirikus hangvételű
regény, melynek hőse szegény csavargó,
bűnöző vagy más a társadalom peremén élő
személy, aki ügyessége és eszessége
segítségével próbál boldogulni.]
picaro [czytaj: pikaro] [1. hiszp., łotr, szelma,
włóczęga, nicpoń (postać typowa dla hiszp.
powieści łotrzykowskiej XVI-XVII w.);
włóczęga, sprytny oszust i złodziej –
postać
występująca
w
literaturze
hiszpańskiej XVI–XVII w; .2. postać łotra,
włóczęgi, pojawiająca się w picarescach
(hiszpańskich romansach awanturniczych,
należących
do
literatury
ludowo-
-
Wersja 01 01 2017
.
4841
mieszczańskiej)] – (sp) picaro; kóbor lovag;
(átv.) csavargó, csibész
piccolo (zob. pikolo) – kis fuvola, pikoló
pichcenie – főzőcskézés, főzőcske
pichcić [potocznie, często także żartobliwie:
gotować, przygotowywać, przyrządzać
gotowane posiłki] – (tréf.) főzőcskézni
picie [1. to, co się pije; 2. alkoholizm; 3. to, co
nadaje się do picia, ogólnie o jakimś
napoju, płynie, najczęściej pozwalającym
na ugaszenie pragnienia] – ivás, (ritka) ital;
alkoholizmus
picie wina [wino może służyć zdrowiu i może mu
szkodzić. Pismo Święte bardzo wyraźnie
ostrzega przed nadużywaniem wina.
Ponieważ szatan jest mistrzem w
nakłanianiu do nadużyć, lepiej jest nie pić
wina wcale. Kto pije dla upijania się, ten
jest pijakiem. Chrześcijanie nie powinni
nawet obcować z pijakami. Pijacy
Królestwa Niebieskiego nie odziedziczą.] –
borivás [Szolgálattévő papoknak tiltva volt
(3Móz 10,9), nazíreusok sem ihattak (4Móz
6,3.20) bort; a részegeskedést tiltották (Péld
4,17; 31,4-5); az ÓSZ idején a bort nem
higították, az ÚSZ-i korban azonban bőven
elegyítették vízzel; orvosságul is szolgált
(1Tim 5,23); a túlzott borivástól óv az Ige
(1Tim 3,8; Tit 2,3) a kánai menyegzőn Jézus
borrá változtatta a vizet (Jn 2,2-11); az utolsó
vacsorán "a szőlő termését" itták (Mt
26,29).]
PICS (ang. Platform for Internet Content
Selection) [standard opracowany przez
W3C do oddzielania w Internecie treści
szkodliwych
(filmy,
opowiadania
erotyczne, seks-shopy, gry z przemocą) od
treści neutralnych. Ma na celu pomoc
rodzicom i wychowawcom w uchronieniu
dzieci przed niebezpiecznymi treściami w
Internecie, bez stosowania cenzury.] –
PICS (Platform for Internet Content
Selection)
'PICS'
(független
tartalomszelektáló
fórum)
(internetes
tartalomkiválasztó környezet) [1. nagy
internetes szolgáltatók, számítógépes és
médiacégek által létrehozott szövetség és az
általa kidolgozott kategóriarendszer neve,
melynél
a
mozifilmeknél
használt
korhatárjelzőkhöz vagy a kereskedelmi
termékkódokhoz hasonlóan osztályozzák a
hálózati információforrásokat (elsősorban a
Web-oldalakat) tartalom, színvonal vagy más
szempontok alapján; a felhasználó pedig a
böngésző programjában beállíthatja, hogy
milyen kategóriájú anyagokat akar vagy nem
akar látni. 2. nagy tartalomszolgtatók által
kidolgozott és a W3C által támogatott
kategóriarendszer,
az
Internet-tartalom
osztályozására;
a
kategóriák
-más
médiumokhoz
hasonlóan-,
megkülböztethetnek
műfaj,
színvonal,
életkor, üzleti érdekeltség, stb. szerint; az
osztályozókód felvehető pl. egy Web-oldal
meta kódú megjelölései közé]
picture in picture (obraz w obrazie) – PIP Picture
in Picture („kép a képben”)
pić [piję, pijesz, pije, pijemy, pijecie, piją]
[1. łykając, wprowadzać płyn do żołądka;
2. pić
napoje
alkoholowe;
3. o
przyciasnym obuwiu, ubraniu: uwierać; 4.
spożywać napoje; 5. potocznie nadużywać
napojów alkoholowych; 6. uciskać,
ugniatać (o ubiorze, obuwiu)] – inni, [pije
jak anioł – iszik mint a kefekötő];
poharazgatni; vágni, szorítani; részegeskedni
pić bruderszaft – pertut inni
pić co z czego, pić co czym – inni vmit vmiből
pić coś – inni vmit
pić czyjeś zdrowie v. na zdrowie – vki egészségére
inni; üríti poharát (vkinek) az egészségére
pić do upadłego – rogyásig inni
pić dużo – sokat inni
pić dużymi łykami – nagyokat kortyolni
pić herbatę – teázni (teázik)
pić jak gąbka (nasiąkać) – issza mint a szivacs
pić kakao – kakaót inni
pić kartoflówkę – burgonyapálinkát inni
pić kawę; pić czarną kawę – kávét inni; kávézni;
feketézni
pić kieliszek wódki – inni egy pohár pálinkát
pić mało – keveset inni
pić mi się chcę – szomjas vagyok, ihatnám,
ihatnékom van
pić małymi łykami – nagyokat hörpinteni v.
kortyolni
pić na śniadanie – reggelire inni
pić na umór – iszik, mint a kefekötő; agyonissza
magát [pije na umór w klubie: a klubban
halálra issza magát]
pić piwo – sörözni (sörözik)
pić po kapce – cseppenként inni
pić szampan – pezsgőzni; pezsgőt inni
pić szklankę wody – egy pohár vizet inni
pić wino – bort inni; borozgatni; poharazgatni
pić wodę – vizet inni
pić wódkę – vodkázni; pálinkázni; vodkát inni
pić z kielicha – serlegből inni
pić za (czyjeś) zdrowie – inni (vki) egészségére
pić za kogo – inni vkire v. vkinek az egészségére v.
emlékére
-
Wersja 01 01 2017
.
pić ze szklanki – pohárból inni
pij piwo, któregoś nawarzył – (átv.) [idd meg a
sört, amit főztél] amit főztél, edd is meg
pije, jak na kredyt – [iszik, mintha hitelre kapná]
iszik, mint a kefekötő
pije jak szewc – iszik, mint a kefekötő
pije Kuba do Jakuba – (közismert lengyel épdal
kezdősora)
Pije Kuba do Jakuba
Jakub do Michała
wiwat ty wiwat ja
kompanija cała.
4842
A kto nie wypije
tego we dwa kije
łupu cupu cupu łupu
póki nie wypije….
pijesz moje piwo? – a sörömet iszod?
piję mocną herbatę – erős teát iszom
pidżama, piżama, pyjama (rzadko) [1. ang.
pyjamas, pajamas 'jw.' z hindi pā(j)dżāma
'luźne spodnie, noszone dawn. na
Wschodzie przez muzułmanów' z pers.
pā(j) 'noga' + dżāmä 'ubiór'. - luźny, lekki
ubiór do spania a. odpoczynku, złożony
zazw. z kurtki i spodni 2. strój
przeznaczony do spania lub odpoczynku,
składający się z luźnych spodni i bluzy
albo spodenek i koszulki] – pizsama
Pidżama Porno [1. polski zespół muzyczny 2. jest
jednym z najważniejszych polskich
zespołów rockowych] – (lengyel együttes)
piec1 (piekę, piecze) [1. poddawać produkt
żywnościowy działaniu ognia (wysokiej
temperatury w piekarniku); 2. parzyć,
palić, doskwierać; 3. wywoływać piekący
ból; palić] – (csasownik) sütni (húst),
megsütni; perzselni, pörkölni; sütni, tűzni;
átv. csípni, égni, sajogni; sütni
piecze mnie w żołądku – ég a gyomrom
piec [smażyć] – [Słowniczek języka śląskiego]
(húst) kirántani, sütni, megsütni, kisütni;
pörkölni
piec chleb – kenyeret sütni
piec (chlebowy) – kemence
piec ciasta pod blachą – süteményt süt a sütőben
piec ciasto – tésztét v. kalácsot, süteményt sütni
piec co na wolnym ogniu – lassú tűzön sütni vmit
piec (do gotowania) – tűzhely
piec kogo na wołnym ogniu – (átv.) lassú tűzön
égetni vmit
piec kołacze – kalácsot sütni
piec na maśle – vajon sütni
piec na rożnie – nyárson sütni
piec na oleju – olajon sütni
piec2 [1. urządzenie, w którym odbywa się
spalanie paliwa, magazynowanie ciepła i
wydzielanie tego ciepła do ogrzewanego
pomieszczenia;
2. urządzenie
do
przeprowadzania
procesów
technologicznych, które zachodzą w
wysokich temperaturach; 3. w okresie II
wojny
światowej:
krematorium
w
hitlerowskim obozie koncentracyjnym] –
kályha, (do gotowania) tűzhely; kemence [a
parasztház konyhájában állt eredetileg. Kis,
boglyaformájú volt, később nagyobb, és
kocka alakú, laposabb. A szobai kivülfűtős
kemence már magas, és legtöbbször
összetettebb idomú, szögletes – esetleg kerek
– alakzat.]; (techn) kohó, kemence,
krematórium
piec akumulacyjny [piec magazynujący energię
cieplną] – akkumulációs fűtőtest
piec azotniakowy – nitráló kemence
piec besemerski – Bessemer-kemence [az
acélgyártásban használatos, tűzálló anyaggal
bélelt, körte alakú vastartály, amelyben a
megolvadt vasra fúvócsövekkel levegőt v.
oxigént fújtatnak (az angol feltaláló, H.
Bessemer nevéről)]
piec cegielniany – téglaégető kemence
piec chlebowy – kemence; kenyérsütő kemence
piec do topienia żelaza – vasolvasztó
piec donicowy [piec hutniczy o kształcie
przypominającym donicę] – cserép formájú
olvasztókemence
-
Wersja 01 01 2017
.
4843
piec dymarski [zob. dymarka] – vashámor
piec dymi – a kályha füstöl
piec
elektryczny
–
villamos
kemence,
villanykemence; elektromos kemence
piec fryszerski (fryszerka) – frissítőkemence
piec gazowy – gáztűzhely; gázkemence; gázkályha
piec gdański [daw. duży piec z kolorowych,
malowanych kafli] – cserépkályha típus
piec grzewczy [piec do obróbki cieplnej lub
nagrzewania wlewków i półwyrobów
walcowanych przed dalszą obróbką] –
fűtőtest, kályha
piec hartowniczy – edzőkemence
piec hutniczy – nagyolvasztó, (olvasztó) kohó;
olvasztókemence; vasolvasztó
piec indukcyjny [piec elektryczny do wytapiania
i topienia metali za pomocą nagrzewania
ich prądem powstałym wskutek indukcji
elektromagnetycznej] – indukciós kemence
piec kaflowy, piec kafli – cserépkályha; csempével
kirakott kemence
piec kaloriczny – légfűtőberendezés, kályha
piec karbidowy – karbidkemence
piec karbonizacyjny – karbonizálókemence
piec kociołkowy [piec odlewniczy, w którym
topiony metal mieści się w kociołkach] –
üst kályha
piec koksowy, piec koksowniczy – kokszkemence,
kokszolókemence; kokszkemence-blokk
piec kominkowy – kandalló
piec
kontaktowy
–
kontaktkemence,
katalizátorkemence
piec
krematoryjny
opalany
koksem
–
koksztüzelésű krematóriumi kemence
piec kręgowy – téglaégető kemence
piec kupelowy [zob. kupela] – hordó alakú
kemence
piec martenowski [1. piec płomienny, opalany
gazem, służący do wytapiania stali; 2.
dokładnie piec Siemensa-Martina znany
również pod nazwą marten. W gwarze
śląskiej zwany marcin.] – martinkemence;
Siemens-Martin-kemence; olvasztókemence
piec muflowy – lángálló v. tokos kemence
piec obrotowy – forgókemence
piec olejowy – olajkályha
piec piekarski – sütőkemence
piec pierścieniowy – gyűrűs kemence
piec płomienny piec hutniczy, w którym metal
styka się z płomieniem lub z gorącymi
spalinami – lángkemence
piec
płomienny
[Siemens-Martin'a]
[piec
hutniczy, w którym metal styka się z
płomieniem lub z gorącymi spalinami] –
égető kemence
piec pudlarski a. piec pudlingowy – (koh) kavaró
v. buzgató-kemence
piec retortowy [zespół retort wykonanych z
materiałów ogniotrwałych i ogrzewanych
gazem generatorowym] – retortakályha
piec słoninę – szalonnát sütni
piec spawalny – hegesztőkemence
piec stałopalny [piec ogrzewczy, w którym
można stale utrzymywać ogień dzięki
specjalnemu urzadzeniu regulacyjnemu] –
folytonos tüzelésű kályha v. kemence
piec szybowy [piec przemysłowy o kształcie
walca, stożka lub dwóch stożków
połączonych podstawami] – aknakemence,
aknás kemence; nagyolvasztó
piec ulowy – boksakemence
piec wapienny – mészégető kemence
piec wgłębny – mélykemence
piec wiejski – búboskemence
piec wielki – kohó, nagyolvasztó
piec żelazny – vaskályha
piec się [1. o produktach żywnościowych: być
pieczonym; 2. być wystawionym na
działanie gorąca] – sülni, megsülni, lesülni
Piece pokojowe [W południowej Europie nie
były znane nigdy piece, ale tylko kominki
do ogrzewania mieszkań. U Słowian
jednak, Niemców i w Szwajcaryi, piece
kaflowe upowszechniły się w mieszkaniach
ludzi możnych jeszcze podczas średnich
wieków.] – cserépkályha
Pokojowe piece kaflowe, trzony kuchenne
-
Wersja 01 01 2017
.
4844
piechota [1. rodzaj wojsk prowadzących walkę
zwykle w najbliższej styczności z
nieprzyjacielem; też: żołnierze należący
do takiej formacji; 2. oddział wojskowy
składający się z piechurów, których
zadaniem jest podjęcie walki w najbliższej
styczności z wrogiem; 2. fasola zwykła –
Phaseolus vulgaris L., Fabaceae] – (wojsk)
gyalogság, gyalog; (növ.) gyalogbab
[bokorbab, guggonülő v. törpebab, a
közönséges paszuly (Phaseolus vulgaris)
azon fajta csoportja, melynek szára alacsony,
nem kapaszkodó. Számos fajtáját a
kertekben, szántóföldön s szőllőkben is
termesztik. Legelterjedtebb a fehér bab
termelése.]
piechota hajducza – hajdúkból álló gyalogság
piechota liniowa – front gyalogság
piechota łanowa, wybraniecka [1. piechota
powoływana z dóbr ziemskich króla,
szlachty i duchowieństwa oraz z miast; 2.
Piechota łanowa jest to rodzaj oddziałów
wojskowych w Polsce w XVII wieku.
Zaciąg do tych jednostek wojskowych był
prowadzony
z
dóbr
królewskich,
szlacheckich i kościelnych. Ten rodzaj
wojska powoływano od 1655 roku. Każdy
właściciel
ziemski
miał
obowiązek
wystawić jednego żołnierza z 15 łanów
ziemi uprawnej. Piechota łanowa była
wzorowana na piechocie wybranieckiej.
Od roku 1673 została zastąpiona przez
zaciąg
według
ilości
budynków
mieszkalnych, była to tzw. piechota
dymowa.] – (hist.) telkes gyalogság
piechota morska [piechota wchodząca w skład sił
marynarki wojennej] – tengerészgyalogság
Piechota polska [W dobie Piastów, gdy Lechja
pokryta była przeważnie lasami, wojsko
piesze, jako jedynie sposobne do walki w
gąszczach i zasiekach leśnych, jak również
do obrony i zdobywania grodów, miało
wielekroć większe znaczenie, niż w
wiekach późniejszych, gdy szersze pola i
gościńce bardziej sprzyjały działaniom
rycerstwa konnego. To też kronikarze
średniowieczni, mówiąc o wojnach
Piastów, zawsze wymieniają wojska piesze
obok konnych.] – (wojsk) lengyel gyalogság
Piechota polska 1548-1572
Piechota polska na froncie wschodnim [rodzaj
broni stanowiący trzon Wojska Polskiego
formowanego w latach 1943 - 1945 w
Związku Radzieckim a następnie na
wyzwolonych terenach kraju.] – (wojsk)
lengyel gyalogság a keleti fronton (19431945)
piechota zmechanizowana – gépesített gyalogság
piechota zmotoryzowana – motorizált gyalogság
piechotą [pieszo] – gyalog, gyalogszerrel,
gyalogosan
piechotka – gyalogocska
piechotny, -a, -e [dawniej: pieszy] – gyalogospiechur [1. człowiek wędrujący pieszo; osoba
wędrująca, zwłaszcza pieszo; turysta,
podróżnik, wędrownik, wędrowiec 2.
żołnierz piechoty] – gyalogló, turista, utas,
vándorló; (wojsk) gyalogos
piecowy, -a, -e – kemence-, kályhapiecowy [1. robotnik obsługujący piec; 2. tyczący
się pieca] – fűtő; kemence v. kályahafűtő;
olvasztár
piecuch [1. pot. człowiek wrażliwy na zimno,
lubiący
przebywać
w
ciepłym
pomieszczeniu; 2. pot. człowiek lubiący
wygodne domowe życie, niechętnie
wychodzący z domu; 3. potocznie o osobie
lubiącej wygodę, próżniaczy tryb życia,
lenistwo, błogość; leniuch, wygodniś] –
naplopó, puhány, anyámasszony katonája;
otthonülő (ember)
piecuchowaty, -a, -e – elpuhult, otthonülő
piecuszek [1. pot. zdr. od piecuch; 2. ptak
śpiewający
o
oliwkowozielonym
upierzeniu] – kis otthonülő, nyámnyila;
fitiszfüzike
Piecuszek (Phylloscopus trochilus) [niewielki ptak
wędrowny z rodziny świstunek, wcześniej
zaliczany
do
pokrzewkowatych]
–
fitiszfüzike (Phylloscopus trochilus) [a
madarak
osztályának
verébalakúak
(Passeriformes) rendjébe és az óvilági
-
Wersja 01 01 2017
.
4845
poszátafélék (Sylviidae) családjába tartozó
faj]
narzędzie ze znakiem wyrytym w gumie
lub kauczuku, używane do odbijania
tuszem oraz sam znak wykonany za
pomocą tego narzędzia] – pecsét, bélyegző;
pecsétnyomó
piecyk [1. mały piec; 2. część pieca kuchennego
przeznaczona do pieczenia] – kis kályha,
tűzhely, sütő, melegítő; takaréktűzhely;
csikótűzhely, sparherd, sparhelt; masina,
spór, zárt főző és sütő tűzhely
piecyk do pelenia kawy – kávépörkölő
piecyk gazowy – gáztűzhely; gázrezsó
piecyk (gazowy) – vízmelegítő
piecyk oszczędnościowy – takaréktűzhely
piecyk żelazny – vaskályha
piecza [1. opieka nad kimś lub nad czymś; 2.
ochrona
kogoś
lub
czegoś,
wstawiennictwo, troskliwość, dbanie,
dbałość o kogoś albo o coś] – gond,
gondosság, törődés; gondozás, gondviselés
pieczara [1. rodzaj groty, jaskini z wylotem na
zewnątrz, powstały wskutek ruchów
górotwórczych lub niszczącej działalności
wód bądź wiatru; 2. głębokie wydrążenie
w skale, z wylotem na zewnątrz; 3. duża
pieczarka (Agaricus) rodzaj grzyba z
rodziny pieczarkowatych] – sziklaüreg,
barlang, odú; (grzyba) nagy csiperkegomba
pieczarka [jadalnygrzyb o białym lub brązowym
kapeluszu]; pieczarki – csiperkegomba
[champignon,
sampinyon;
nemesített
csiperkegomba]; (jama) kis sziklaüreg,
barlangocska, odúcska
Pieczarka dwuzarodnikowa (Agaricus bisporus)
[grzyb z rodziny pieczarkowatych] – (fr.)
sampinyon; nemesített csiperkegomba
pieczarkarnia [pomieszczenie, w którym hoduje
się
pieczarki,
utrzymujące
stałą
temperaturę
i
wilgotność]
–
csiperkegombatenyészet, championtenyészet
pieczarki panierowane – rántott gombafejek
pieczarkowy, -a,-e [wykorzystywany do uprawy
pieczarek (np. nawóz pieczarkowy),
zrobiony
z
pieczarek
(np.
sos
pieczarkowy) lub w jakiś inny sposób
związany z tym gatunkiem grzyba] –
csiperke-, gomba-; gombás
pieczątka [1. płytka z wypukłym znakiem lub
napisem wyrytym w kauczuku, używana
do odbijania znaków, napisów na
papierze, laku itp.; 2. znak, napis odbity
na papierze, laku itp.; 3. niewielkie, proste
pieczątka lekarza – orvosi bélyegző
pieczeniarski, -a, -ie [charakterystyczny dla
pieczeniarza (darmozjada, człowieka
mającego skłonności do żywienia się
cudzym kosztem, lubiącego wygodnie żyć
z cudzej pracy), odnoszący się do
pieczeniarza]
–
ingyenélő,
élősdi,
tányérnyaló, potyázó
pieczeniarstwo [ironicznie o zespole cech
charakterystycznych dla pieczeniarza
(darmozjada,
człowieka
mającego
skłonności do żywienia się cudzym
kosztem, lubiącego wygodnie żyć z cudzej
pracy)] – élősködés, ingyenélés, potyázás
pieczeniarz [1. daw. człowiek, który prowadzi
wygodne życie na cudzy koszt; 2.
przestarzale: człowiek mający skłonności
do żywienia się cudzym kosztem, lubiący
wygodnie żyć z cudzej pracy; darmozjad]
– ingyenélő, élősdi, tányérnyaló, potyázó
pieczenie [piekący ból] – sütés, megsütés; égés;
csípés; (orv.) égő érzés, égés, égető érzés
pieczenie kiełbasy w lesie – kolbászsütés az
erdőben
pieczenie w gardle – torokégés, torokfájás
pieczenie w żołądku – gyomorégés
pieczeniowy, -a, -e [będący pieczenią lub
przypominający pieczeń (np. mięso
pieczeniowe),
zrobiony
z
pieczeni,
podawany razem z pieczenią (np. sos
pieczeniowy) lub w jakiś inny sposób
związany z pieczenią] – pecsenyepieczeń [1. mięso upieczone lub uduszone w
jednym kawałku; 2. upieczone lub
ugotowane, uduszone mięso w jednym
kawałku, najczęściej podawane razem z
sosem powstałym przy przyrządzaniu tego
mięsa] – pecsenye, sült hús (sertéssült)
pieczeń barania – báránysült
pieczeń barania z sosem chrzanowym –
báránysült tormaszósszal
pieczeń była twardzizną nie do zjedzenia – a
pecsenye ehetetlenül kemény volt
pieczeń cielęca – borjúsült, borjúpecsenye
pieczeń cygańska – cigánypecsenye
pieczeń duszona – párolt pecsenye
-
Wersja 01 01 2017
.
Pieczeń rzymska
4846
Składniki:
80 dag wieprzowiny
(karkówki lub łopatki) bez
kości,
40 dag wołowiny bez kości
(najlepiej z łopatki),
5 świeżych jaj
l dużą cebulę,
10 dag tartej bułki lub suchą
kajzerkę,
łyżkę
sklarowanego masła,
łyżkę posiekanego koperku
lub natki pietruszki,
2 łyżki rzadkiej kremówki,
pieprz,
sól
albo
1 kg mieszanego mięsa
mielonego
8 jajek ugotowanych na
twardo
2 surowe jajka
4 ząbki czosnku
1 szklanka bulionu
tymianek
majeranek
Vegeta
sól
pieprz
bułka tarta
Sposób przygotowania:
Mięso wymieszać z
surowymi jajkami, ziołami i
zmiażdżonym czosnkiem.
Dolewając bulion wyrabiać
mięso na jednolitą masę aż
do wchłonięcia płynu.
Doprawić do smaku i
odłożyć do lodówki. Z jajek
poodcinać końcówki tak,
żeby było widać żółtka z obu
stron. na stole rozłożyć folię
aluminiową, wyłożyć mięso i
uformować prostokąt. Jajka
układać wzdłuż, złączone
żółtkami. Z pomocą folii,
bardzo ostrożnie zwijać
mięso i skleić. Rozłożyć
nowy kawałek folii i
posmarować oliwą. Ostrożnie
przełożyć mięso ze starej
folii . Formę keksową
natłuścić i posypać bułką
tartą, przełożyć mięso w folii
i odkryć je z góry. Włożyć do
nagrzanego piekarnika (180
stopni) i piec ok. 40 minut
Stefánia vagdalt recept
Hozzávalók:
7 tojás
só
őrölt bors
60dkg darált sertéshús
3 zsemle
2 gerezd foghagyma
1 fej vöröshagyma
pirospaprika
zsemlemorzsa
10 dkg sertészsír
Elkészítés:
5 tojást sós vízben 10 perc alatt
megfőzünk, majd lehűtjük és
megpucoljuk. A darált húst a
vízbe áztatott és kinyomkodott
zsemlékkel, 2 tojással, a zúzott
fokhagymával és a finomra
vágott hagymával
összekeverjük. Ízesítjük sóval,
borssal és pirospaprikával.
Összegyúrjuk, és ha túl
lágynak éreznénk, kevés
zsemlemorzsát adunk hozzá.
Ezután zsemlemorzsával
meghintett deszkán kiterítjük,
és a főtt tojásokat hosszában a
közepébe tesszük. A széleit
felhajtjuk, henger alakúra
formázzuk. Tepsibe tesszük, a
tetejét megszórjuk
zsemlemorzsával, és
meglocsoljuk olvasztott zsírral.
160 fokos sütőben kb. 1 óra
alatt megsütjük.
pieczeń huzarska [pieczeń wołowa przekładana
farszem]
–
huszárpecsenye;
(huszárrostélyos) pirítós kenyér
pieczeń rzymska [zob. klops w zn. 2.] –
vagdalthús (gombóc); Stefánia vagdalt
Pieczeń rzymska
Stefánia vagdalt recept
pieczeń twarda jak podeszwa – a pecsenye olyan
kemény, mint a cipőtalp
pieczeń wieprzowa – sertéssült, disznósült,
disznópecsenye
pieczeń wołowa – marhasült
pieczeń z dziczyzny – vadaspecsenye v. vadas
pecsenye; vadhús
pieczeń z krokietami – pecsenye krokettel
pieczeń z rożna, pieczeń na rożnie gotową –
nyársonsült, rostonsült, lacipecsenye
pieczeń z rusztu – rostélyos; rostonsült
pieczeń z rożna – nyársonsült
pieczeń z sarny – őzpecsenye, őzsült
pieczęcie najstarsze szlachty polskiej [Do
pieczęci najdawniejszych, których odciski
przechowały się przy dokumentach z XIII
w., należą podane tu w rysunkach: Nr. 1)
Pieczęć Gniewomira z napisem Sigi(ll)
Gnevomiri, który to Gniewomir występuje
już w r. 1161 a umiera (wedle Długosza) w
r. 1185. Pieczęć ta wisi u dokumentu z
pierwszych lat XIII w. przechowanego w
Pradze czeskiej, w arch. przeorstwa
zakonu johannitów.] – (hist.) legrégebbi
lengyel nemesi pecsétek
Nr. 1. Pieczęć Gniewomira z XII w.
pieczęciowy, -a, -e [podobny do pieczęci,
związany w jakiś sposób z pieczęcią (np.
lak pieczęciowy, pismo pieczęciowe)] –
bélyegző-, pecsétpieczęć [1. duża pieczątka; 2. kawałek laku lub
wosku
z
wyciśniętym
znakiem,
przymocowany dla uprawomocnienia
-
Wersja 01 01 2017
.
dokumentu lub jako ochrona zamknięcia;
3. znak własnościowy i rozpoznawczy
osoby fizycznej lub prawnej, wyciskany za
pomocą stempla (tłoku).] – bélyegző,
pecsét, pecsétnyomó
4847
pieczęć [w dawnych czasach kawałki kamieni
albo metali z wyrytymi na nich
symbolami. Mogły być noszone na
szyjach.
Były
i
małe,
które
wmontowywano w pierścienie (sygnety).
Pieczęć używana była do nadania
ważności (zapieczętowania). Nakładano je
na drzwi, skrzynie, groby, dokumenty
kawałki gliny lub wosku.] – pecsét
[Bélyegzőszerű eszköz, amelyen egy jel, név
vagy valamilyen szöveg található, amely
azután lágy anyagba (pl. nedves agyagba
vagy viaszba) belenyomva láthatóan
kiábrázolódik és megmarad. Hivatali
ténykedés jeleként; levelek, okmányok
hitelesítésére
(1Kir
21,8),
szövetség
megerősítésére (Jer 32,11-14) szolgál; hogy
könyveket és más okiratokat illetéktelen
használattól megóvjon (Jer 32,14), a valakire
ráruházott hatalom alátámasztására (1Móz
41,42); szolgál még ajtók lepecsételésére (Mt
27,66)
vagy
tulajdonjog
hivatalos
igazolására; átvitt értelemben is használatos
(5Móz 32,34; Jób 14,17).]
pieczęć firmowa a. firmy – cégbélyegző
pieczęć na czym położyć – pecsétet tenni v. nyomni
vmire; lepecséltelni vmit
pieczęć tajemnicy – (átv.) a titok pecsétje
pieczęć urzędowa – hivatali bélyegző
pieczętarski, -a, -ie – vésnöki; (dawno) kancellári
pieczętarz [Pieczętarze. Tak nazywali Polacy i
Volumina
legum
kanclerzów
i
podkanclerzych.
Ob.
Kanclerze,
Podkanclerzowie i kancelarje („Enc.
Star.” t. II, str. 322).] – vésnök; (dawno)
kancellár
pieczętować [1. stawiać na czymś pieczęć;
2. umieszczać na czymś pieczęcie, zwykle
w celu zabezpieczenia przed naruszeniem;
3. przesądzać o czymś ostatecznie; 4.
opatrywać coś pieczęcią, wykonywać
pieczęć, zamykając, potwierdzając lub
oznaczając coś] – pecsételni, bélyegezni
pieczętować list – levelet lepecsételni
pieczętować się czym [używać jakiegoś herbu lub
znaku
jako
swojego
znaku
rozpoznawczego] – (dawno) vmilyen címert
használ v. hord (pecsétjében)
pieczętowanie – pecsételés, megpecsételés;
megerősítés
pieczętowanie opakowań – göngyölegek v.
csomagolások lepecsételése
pieczołowicie – gondosan, figyelmesen
pieczołowitość
[staranność,
dokładność,
zazwyczaj w odniesieniu do opieki na kimś
lub nad czymś, dbałości, troskliwości] –
gondosság,
gondozás,
gondviselés;
figyelmesség, figyelem
pieczołowity, -a, -e [1. opiekujący się starannie
kimś, czymś; 2. będący dowodem dbałości
o kogoś, o coś; 3. staranny, dokładny,
zazwyczaj w odniesieniu do opieki na kimś
lub nad czymś, dbałości, troskliwości (np.
pieczołowici rodzice)] – gondos, figyelmes,
gondviselő; pontos, (staranny) alapos,
szabatos
pieczonka – sültecske, kis pecsenye
pieczonka z boczkiem – pecsenye oldalassal
pieczony, -a, -e – sült, sütött, megsütött; pörkölt
pieczona kaczuszka – sült kacsa
pieczone gołąbki nie lecą same do gąbki – a sült
galamb nem repül az ember szájába
pieczony na smalcu – zsírban sült
pieczony prosiak – malacsült; sült malac
pieczywo [1. produkty otrzymywane z ciasta
wyrośniętego w wyniku dodania zakwasu,
drożdży lub środków chemicznych; 2. ogół
wypieczonych w wysokiej temperaturze
produktów
spożywczych
przygotowywanych z ciasta z dodatkiem
zakwasu
i
drożdży]
–
pékáru;
péksütemény, sütemény
piedestał [1. podstawa, na której ustawiony jest
pomnik, popiersie, kolumna itp.; 2.
monumentalny blok stanowiący podstawę
pomnika lub popiersia, najczęściej z
wyrytymi informacjami odnoszącymi się
do
przedstawionej
postaci
albo
wydarzenia] – (fr.) piedesztál; (ép.)
oszloptalp, talapzat, oszlopszék [lábazatszerű
alépítménye, architektonikusan kiemelt
szintje egy magasabb épületnek vagy
szoborműnek]; (átv.) erkölcsi magaslat,
tekintély
Piędzik przedzimek (Operophtera brumata)
[owad z rzędu motyli, z rodziny
miernikowcowatych (Geometridae)] – kis
téliaraszoló (Operophtera brumata)
-
Wersja 01 01 2017
.
Piędzik przedzimek
pieg, piegi [plamka na skórze] – szeplő
4848
Strykowski: Portret Asi - ładne piegi, portret z piegami
piegowatość – szeplősség, szeplő, szeplők
piegowaty, -a, -e [pokryty licznymi piegami (np.
twarz piegowata), często także ogólniej:
pokryty drobnymi kropkami; piegaty
(gwarowo)] – szeplős
piegus [1. pot. człowiek piegowaty; 2. potocznie
lub żartobliwie o osobie piegowatej] –
(közb.) szeplős ember, „pulykatojás”
Piegża zwyczajna, gajówka piegża, pokrzewka
piegża (Sylvia curruca (L., 1758)) [mały
ptak
wędrowny
z
rodziny
pokrzewkowatych, zamieszkujący Europę
bez jej części zachodnich i południowych
oraz poza północną częścią Półwyspu
Skandynawskiego, oraz zachodnią i
środkową Azję. Przeloty w kwietniu maju i sierpniu - wrześniu. Zimuje w
środkowej Afryce, na Półwyspie Arabskim
i na subkontynencie indyjskim. W Polsce
nieliczny (lokalnie średnio liczny) ptak
lęgowy.] – kis poszáta (Sylvia curruca) [a
madarak
osztályának
verébalakúak
(Passeriformes) rendjébe és az óvilági
poszátafélék (Sylviidae) családjába tartozó
faj]
piekarczyk [dawniej o pomocniku piekarza lub
bardzo
młodym,
niedoświadczonym
piekarzu] – pékinas
piekarka [kobieta trudniąca się zawodowo
wypiekiem pieczywa oraz jego późniejszą
dystrybucją] – pékné
piekarnia [1. zakład produkujący pieczywo;
2. pomieszczenie, w którym piecze się
pieczywo; 3. sklep, w którym sprzedaje się
pieczywo; 4. szereg pomieszczeń będących
miejscem wypieku pieczywa oraz jego
późniejszej sprzedaży] – sütöde, sütőház;
pékműhely, péküzem, pékség, péküzlet
piekarniany, -a, -e [związany z piekarnią (np.
budynek
piekarniany)
lub
z
piekarnictwem, zawodem piekarza (np.
drożdże piekarniane)] – sütöde-; pékségi;
pékpiekarnictwo, piekarstwo [dział przemysłu
obejmujący wyrób i wypiek pieczywa] –
pékség, pékmesterség
piekarniczy, -a, -e [powiązany z piekarnictwem
lub zawodem piekarza (np. wyrób
piekarniczy, piec piekarniczy)] – sütödei,
pékpiekarnik [1. urządzenie do pieczenia mięsa,
ciast itp., wolno stojące lub wbudowane w
piec kuchenny; 2. wbudowane w trzon
kuchenny lub wolno stojące domowe
urządzenie do pieczenia, głównie ciast i
potraw mięsnych] – sütő, sütőkemence,
elektromos sütő
piekarski, -a, -ie [1. powiązany w jakiś sposób z
Piekarami
Śląskimi
(miastem
w
województwie śląskim) lub Piekarami
(jedną z kilku polskich wsi); 2. powiązany
z piekarstwem lub zawodem piekarza (np.
wyrób piekarski)] – pék-, pékipari
piekarstwo, piekarnictwo [dział przemysłu
spożywczego obejmujący wyrób masy
piekarniczej oraz wypiek i późniejszą
dystrybucję
pieczywa]
–
pékség,
pékmesterség
piekarz [1. człowiek trudniący się zawodowo
wypiekiem pieczywa; 2. osoba trudniąca
się zawodowo wypiekiem pieczywa oraz
jego późniejszą dystrybucją] – pék
piekący, -a, -e [1. dokuczający żarem;
2. wywołujący ból, przy którym ma się
uczucie pieczenia lub silnego gorąca;
3. bardzo silny, żywo odczuwany] – égő,
sajgó, égető
piekielnica [1. pot. forma ż od piekielnik; 2. ryba
planktonożerna
żyjąca
w
wodach
stojących i rzekach; 3. potocznie o
kłótliwej kobiecie; ksantypa] – (hitr.) női
-
Wersja 01 01 2017
.
ördög; boszorkány, szipirtyó; (ryba) küsz,
halfajta
Piekielnica, szweja (Alburnoides bipunctatus)
[gatunek ryby z rodziny karpiowatych] Sujtásos küsz (Alburnoides bipunctatus)
PONTYFÉLÉK - CYPRINIDAE
4849
piekielnie – pokolian, pokoli módon
piekielnie drogi – méregdrága
piekielnik [1. pot. człowiek, który często się
złości, kłóci; 2. potocznie lub żartobliwie o
osobie zadziornej, złej, skorej do złości,
złośliwości, kłótni] – ördög; ördöngős fickó,
gazember
piekielny, -a, -e [1. dotyczący piekła; 2. pot.
bardzo intensywny; 3. pot. zły, groźny; 4.
taki, jak w piekle (np. duch piekielny),
związany w jakiś sposób z piekłem (np.
ogień
piekielny);
5.
przynoszący,
zwiastujący zło lub bardzo intensywny,
silny, najczęściej w odniesieniu do czegoś
przykrego (np. ból piekielny)] – pokol-,
pokoli, pokolbéli; (diabelski) ördögi
piekielna męka – pokoli kín
piekielny upał a. skwar – pokoli hőség
piekielny pomysł – pokoli ötlet, ördögi gondolat
piekiełko [przenośne zdrobnienie od: piekło,
najczęściej w domyśle o drobnych
przewinieniach, często żartobliwych] –
poklocska
piekiełko rodzinne – (átv.) családi tűzfészek
pieklić się – (közb.) kiabálni, veszekedni, pokollá
tenni vkinek az életét
piekło (gr. kolasi, łac. abyssus, hebr. szeol,
gehinom) [1. według niektórych religii:
miejsce gdzie pośmiertnie trafia dusza
grzesznika; siedziba potępionych; 2.
potocznie o kłótni, awanturze lub ogólnie
o czymś złym albo pogrążonym w
nieładzie; 3. wedle mitologii wielu religii
– miejsce kary za przewiny popełnione na
ziemi, przeciwieństwo raju niebieskiego.
Piekła mają rozmaity kształt, cechy i
wymiar czasowy, na jaki skazuje się
dusze. Wg wierzeń chrześcijańskich,
skazani na męki piekielne, będą się piec w
ogniu przez całą wieczność. W Biblii szeol
to miejsce zapomnienia i milczenia, gdzie
dusze przebywają w nieświadomości
istnienia Boga, w stanie podobnym do
snu. Różne teologie rozmaicie (mniej i
bardziej dosłownie) wykładają istotę
udręki piekielnej – również w sensie
symbolicznym – że rozłąka z Bogiem i
niemożność dosięgnięcia go, jest dla
potępionych równie dotkliwa i paląca, jak
płomienie. Instytucją pośrednią między
piekłem i rajem jest › czyściec. W
buddyjskim piekle (naraka) czas kary jest
ograniczony.* › gehenna, › niebo. 4.
wyraz ten jest przekładem hebrajskiego
wyrazu szeol i greckiego hades. Jest to
miejsce, w którym przebywają umarli,
zwane także grobem. Kraina zmarłych,
do której idą grzeszni. W tym miejscu
panują utrapienia, a ci, co tam
przebywają, nie śpią, ale są zupełnie
świadomi. Czym wnętrze wielkiej ryby
dla Jonasza, tym szeol jest dla tych, co
tam przebywają. Zamiast hebr. szeol
spotykamy grec. wyr. hades, który
oznacza miejsce, w którym przebywają
duchy ludzkie aż do dnia sądu
ostatecznego. Przebywający w hadesie
(podobnie jak w szeolu w ST) ale są
świadomi, proszą o uczynienie czegoś dla
nich, na co jednak jest już za późno, i
wiedzą, co się dzieje z drugimi. Wyraz
tartaros ukazuje się w oryginale greckim
tylko raz gdy jest mowa o aniołach,
którzy zgrzeszyli i tam przebywają w
oczekiwaniu na sąd. W Nowym
Testamencie często spotykana nazwa
geenna pochodzi z hebrajskiego Hinnom,
nazwy doliny w pobliżu Jerozolimy, w
której Izraelici przeprowadzali przez
ogień swoich synów przy składaniu ofiar
bożkom
pogańskim.
Wyraz
ten
spotykamy także w oryginale greckim.
Geenna jest równoznaczna z jeziorem
ognistym.] – POKOL (HADES) (amit nem
láthatunk) [A halottak helye vagy állapota.
Megfelel a héber "seol"-nak, amit "sír"-nak
vagy "pokol"-nak fordítanak. Az ÚSZ-ben
legtöbbször az örök gyötrelem helyét
jelenti, de jelzi a halál komor és örömtelen
oldalát is (ApCsel 2,27; Jel 1,18; 6,8; 20,1314).
Hangsúlyozhatja
a
megfizetés
gondolatát is (Lk 16,23). Jelenti továbbá a
megváltatlan emberek büntetésének helyét
és módját; örökkétartó (Mt 18,8-9);
olthatatlan tűz (Mt 3,12; Mk 9,44); tűznek
tava (Jel 20,14); féreg és tűz (Mk 9,48);
kínok (Jel 14,10) és a külső sötétség helye
(Mt 8,12; 22,13; 25,30).]
piekło dantejskie [od imienia Dantego Alighieri,
nawiązując do Piekła, części I jego Boskiej
Komedii, zawierającej opis wędrówki po
dziewięciu kręgach piekielnych; (a. sceny)
- przen. zachowanie się tłumu ludzi,
ogarniętych strachem, rozpaczą a. paniką,
w warunkach chaosu, zamieszania, w
-
Wersja 01 01 2017
.
4850
sytuacji
trudnej,
dramatycznej,
katastrofalnej;
sceny
wstrząsające,
makabryczne, koszmane] – Dante pokla
pielenie, plewienie – gyomlálás
pielenie całego ogrodu – az egész kert gyomlálása
pielesz, peles [łożysko zwierza dzikiego, jego
gniazdo i kryjówka] – (daw) vacok, fészek
pielesze [rodzinne strony, własny dom] – (vad)
fészek, üreg, tanya, odu; (átv.) szülői ház,
otthon
pielęgnacja [1. pielęgnowanie kogoś, czegoś; 2.
pielęgnacja twarzy, ciała, dłoni i stóp] –
ápolás; (rep.) (rádió) iránymérés
pielęgnacja ciała – testápolás
pielęgnacja dłoni i stóp – kéz és lábápolás (kézfejtalp)
pielęgnacja dorobku kulturalnego – kulturális
eredmény ápolása
pielęgnacja noworodka – csecsemőgondozás
pielęgnacja słuchu – halláskonzerválás
pielęgnacja twarzy – arcápolás
pielęgnacja zębów – fogápolás
pielęgnacyjny, -a, -e [związany z pielęgnacją] –
ápolói
pielęgniarka [1. pracownica służby zdrowia
uprawniona do pomocy w pielęgnowaniu
chorych i wykonywania podstawowych
zabiegów leczniczych; 2. Pielęgniarka to
przede wszystkim osoba, która jest bardzo
potrzebna, jeżeli chodzi o kwestię
personelu
medycznego.
Pielęgniarka
odpowiedzialna jest przede wszystkim za
komfort pacjenta. To ona zazwyczaj
mierzy ciśnienie, sprawdza gorączkę, robi
wstępne oględziny, w razie potrzeby
podaje lekarstwa. Na pewno pielęgniarka
bardzo dobrze jest też postrzegana z nie
medycznego punktu widzenia. Tutaj
trzeba zauważyć, że pomoc choremu
niesie właśnie ona. Pielęgniarka powinna
także mieć na uwadze wygodę pacjenta,
aby w razie potrzeby ułatwić mu kontakt.
Przynieść to, co jest w tym momencie
najpotrzebniejsze. Oczywiście zawód
pielęgniarki nie zawsze jest doceniany,
tutaj trzeba dostosować przede wszystkim
kwestie aparycji, czasami nie każdy jest
na tyle życzliwy i miły, aby mógł
zrozumieć, na czym polegają długie
godziny spędzone w szpitalu na
doglądaniu chorych, tak jak robi to
właśnie siostra oddziałowa, pielęgniarka.
Na pewno medycyna pod tym względem
może doskonale uwzględnić pracę w tym
zawodzie.] – ápolónő, nővér (jestem
pielęgniarką)
http://www.podaruj-zycie.com.pl/pielegniarka.html
pielęgniarka środowiskowa – védőnő
pielęgniarski, -a, -ie – ápolói, betegápolópielęgniarstwo [ogół działań mających na celu
opiekę nad chorymi, zawód pielęgniarza
lub
pielęgniarki]
–
betegápolás;
egészségügyi v. ápollói szakma
pielęgniarka
pielęgniarz
[pracownik
służby
zdrowia
uprawniony do pielęgnowania chorych i
do wykonywania prostszych zabiegów
leczniczych] – ápoló, gondozó, betegápoló
(jestem pielęgniarzem)
pielęgnować [1. doglądać kogoś lub czegoś;
2. podtrzymać ciągłość czegoś] – ápolni,
gondozni; felügyelni, vigyázni
pielęgnować chorego – beteget ápolni
pielęgnować chorych – betegeket ápolni
pielęgnować kogo/co – ápolni, gondozni vkit/vmit
pielęgnować rośliny – növényeket gondozni
pielęgnować się – ápolja magát
pielęgnowanie [pomagać w leczeniu chorych lub
prowadzić zabiegi pielęgnacyjne mające
na celu osiągnięcie wzrostu i rozwoju
roślin lub zwierząt] – ápolás, gondozás
pielęgnowanie ciała – testápolás
pielęgnowanie chorych – betegápolás
pielęgnowanie dziecka – gyermekgondozás
-
Wersja 01 01 2017
.
4851
pielęgnowanie się – ápoltság, gondozottság
pielgrzym [1. człowiek odbywający wędrówkę do
miejsca kultu; 2. osoba uczestnicząca w
pielgrzymkach, podróżująca do miejsc
świętych; pątnik] – zarándok, búcsújáró
pielgrzymi, -ia, -ie [odnoszący się do pielgrzyma,
związany w jakiś sposób z pielgrzymem
(np. kij pielgrzymi, szlak pielgrzymi)] –
zarándok-, vándorpielgrzymka [1. wędrówka do miejsca kultu;
2. grupa
pielgrzymów
wędrujących
razem; 3. wędrówka do miejsc świętych
lub ogół osób uczestniczących w takiej
wędrówce; 4. żartobliwie o sporej grupie
osób regularnie przychodzących w jakieś
miejsce] – zarándoklás, zarándoklat,
zarándokút, (ludzie) búcsújárók, zarándok
sereg; (kobieta) zarándoknő
pielgrzymkować;
peregrynować
[odbywać
podróże] – vándorolni, zarándokolni
pielgrzymkowy, -a, -e [przymiotnik od:
pielgrzymka] – zarándokpielgrzymować [uczestniczyć w wędrówce do
miejsc
świętych
jako
pielgrzym,
podróżować
do
miejsc
kultu]
–
zarándokolni, elzarándokolni
pielgrzymowanie – zarándoklás, zarándoklat
pielgrzymstwo [ogół zagadnień, czynności
związanych
z
pielgrzymowaniem,
podróżowaniem do miejsc kultu] –
zarándoklat; vkinek a zarándok volta v. léte;
(átv.) fejlődés, haladás
pielić, pleć [1. oczyszczać ziemię z chwastów; 2.
wyrywać
chwasty
spośród
roślin
uprawnych] – gyomlálni
pielony, -a, -e – gyomlált
pielucha, pieluszka [1. niewielki kawałek płótna,
flaneli itp., służący do przewijania
niemowląt; 2. niegdyś niewielki kawałek
płótna lub podobnego materiału, dziś
specjalny rodzaj jednorazowej bielizny
służącej do przewijania, najczęściej
niemowląt] – darabka; pelenka, pólya
pieluchomajtki [rodzaj jednorazowej bielizny,
najczęściej dla dorosłych z problemami
nietrzymania moczu] – papírpelenka
pieluchowy, pieluszkowy, -a, -e [przeznaczony na
pieluchy,
pieluszki
(np.
tkanina
pieluchowa) lub w jakiś inny sposób
związany z pieluchami (np. okres
pieluchowy)] – pelenkás
pieluszka flanelowa – textilpelenka
pieluszka jednorazowa – eldobható pelenka
pieluszka tekstylna – textilpelenka
pieluszka tetrowa – tetrapelenka
piena uoce (wym. pjena wocze) = pełnym głosem
– (ol.) piena voce; teli torokból
pienią [(u Zygmunta Glogera) znaczy to samo, co
pienianie,
pieniactwo,
procesowanie.
Pieniać – to samo, co prawować się,
procesować. Grunt pienny, dobra pienne,
granica pienna – to samo, co sporne,
procesem dochodzone. Palestra polska,
ciągnąc z pieniactwa wielkie zyski, była
czynnikiem, sztucznie rozkrzewiającym
takowe.] – (daw) perlekedés, pörösködés,
perpatvar, patvarkodás
pieniacki, -a, -ie [taki, jak u pieniacza (np.
pieniackie zachowanie, usposobienie),
odnoszący się do pieniacza, pieniactwa] –
pereskedő, perlekedő
pieniactwo
[1. częste
wytaczanie
spraw
sądowych, zwłaszcza z błahego powodu;
2. chorobliwa skłonność do dochodzenia
rzeczywistych lub urojonych krzywd] –
(konok) perlekedés, pörösködés, perpatvar,
patvarkodás
pieniacz, (dawno) pieniaka; pieniaczka [osoba z
zamiłowaniem do wytaczania spraw
sądowych, najczęściej o błahe sprawy lub
mająca
chorobliwą
skłonność
do
dochodzenia rzeczywistych lub urojonych
krzywd] – perlekedő, patvarkodó (ffi/nő)
pieniaczyć się – pereskedni, perpatvarkodni
pieniaczyć się przed sądem – pereskedni a bíróság
előtt
pieniąch, pieniąchy [zgrubienie od: pieniądz] –
pénz
pieniądz [powszechnie akceptowany środek
wymiany] – pénz, pénzdarab, pénzérme;
pénznem
Pieniądz [z początku nie płacono gotowymi
monetami, które pojawiły się dopiero po
wielu wiekach rozpoczęcia kultury, ale
wagowymi jednostkami złota lub srebra
(co spotykamy w ST od Mojżesza do
Zachariasza). Metale te przechowywano w
formie
sztabek,
płytek,
pierścieni,
odważano po załatwieniu sprawy kupna i
sprzedaży. Dlatego też takie nazwy jak
talent, syki, gera, mina i inne uchodzą
jako jednostki monetarne i wagi. Po
powrocie Żydów z niewoli (około roku 536
przed Chrystusem) w użyciu były
pieniądze perskie, później greckie i inne.
Według niektórych źródeł historycznych
Antiochus VII udzielił Szymonowi
Makkabeuszowi zezwolenia na bicie
monet żydowskich około roku 140 przed
Chrystusem, co przyjęto z radością,
dlatego też ukazały się monety z manną i
migdałową laską. W czasach rządów
Rzymian były w obrocie pieniądze
-
Wersja 01 01 2017
.
4852
rzymskie, jak np. denar, ale obok tych i
greckie, jak stater, drachma i inne.] –
PÉNZ [Izráelben csak a babiloni fogság után
vertek
pénzt.
Eleinte
csupán
a
cserekereskedelmet ismerték. Ezt követte a
mérlegelés rendszere (1Móz 23,16; 1Krón
21,25). Az izráelitákat arra kényszerítették,
hogy a pogány hódítók pénzeit használják. A
pénzek közt a sekel (ezüst), a drachma (egy
napi napszámnak felelt meg), a státer és a
dénár
voltak
a
leghasználatosabb
pénznemek.]
pieniądz aktywny – forgalomban lévő pénz
pieniądz bankowy – bankpénz
pieniądz depozytowy – letétbe helyezett pénz
pieniądz dzienny – napidíj
pieniądz falszowany – hamispénz
pieniądz gotówkowy – készpénz
pieniądz kredtowy – hitelpénz
pieniądz kruszcowy – ércpénz
pieniądz metalowy – fémpénz
pieniądz międzynarodowy – nemzetközi pénz
pieniądz monetarny – monetáris pénz
pieniądz nieczynny – inaktív pénz
pieniądz papierowy – papírpénz, bankjegy; bankó
pieniądz pasywny – inaktív pénz
pieniądz „rynku światowego” – „világpiaci” pénz
pieniądz srebrny – ezüstpénz
pieniądz światowy – világpénz
pieniądz-towar – pénz-áru
pieniądz towarowy – árupénz
pieniądz walutowy – valutapénz
pieniądz wkładowy – betéti pénz
pieniądz wolny – szabadon felhasználható pénz
pieniądz wymienialny – konvertibilis pénz
pieniądz zdawkowy – váltópénz, aprópénz
pieniądz złoty – aranypénz
pieniądze [to materialny lub niematerialny
środek, który można wymienić na towar
lub usługę] – pénzek; pénz, pénzdarab,
pénzérme [minden olyan meghatározott
értékkel bíró tárgy, amely a kereskedelmi
forgalomban hosszabb-rövidebb ideig mint
állandó
fizetési
eszköz
használatos,
amelynek
átadásával
dolgokat
lehet
megvásárolni illetve adósságokat törleszteni]
pieniądze albo życie! – pénzt vagy életet!
pieniądze gotowe – készpénz
pieniądze i białogłowy zawracają ludziom głowy
– [pénz és fehérnép csavarja el az emberek
fejét] pénz és nő hozza a legtöbb bajt
pieniądze idą – megy v. elúszik a pénz
pieniądze kasowe – pénztári állomány
pieniądze kieszonkowe – zsebpénz
pieniądze krążą – a pénz forog v. cirkulál
pieniądze można wymienić w bankach i
kantorach wymiany walut – a bankokban
és a pénzváltó irodákban lehet pénzt váltani
pieniądze na wyżywienie / utrzymanie / życie –
kosztpénz
pieniądze należy oddać a w dodatku przeprosić –
a pénz vissza kell adni és azonfelül v.
ráadásul még bocsánatot kérni
pieniądze papierowe – papírpénz
pieniądze płyną jak woda – [folyik a pénz, mint a
víz] (közm.) gurul a pénz; ontják a pénzt
pieniądze poginęły – az egész pénz elveszett v.
odaveszett
pieniądze publiczne – közpénzek
pieniądze rozpływają się – elúszik a pénz
pieniądze się rozchodzą – a pénz gurul v. elfogy
pieniądze topnieją – a pénz olvad v. gyorsan
elfogy
pieniądze tracą wartość – a pénz veszít az
értékéből v. inflálódik
pieniądze trzymać w banku – bankban tartja a
pénzét
pieniądze ulokować na jakiś czas – pénzt lekötni
valamilyen időre
pieniądze w kasie jeszcze nie przeliczone – a
pénztárban lévő pénzt még nem számolták
meg
pieniądze w Polsce [(u Zygmunta Glogera) Za
czasów pogaństwa przychodziło do Polski
drogami handlu dużo pieniędzy starorzymskich,
azjatyckich
(kufickich),
saskich i innych, które znajdowane są dziś
nieraz na ziemiach polskich w znacznych
ilościach. Pierwsze pieniądze polskie
zaczął bić ze srebra Mieszko I, po
przyjęciu
z
narodem
wiary
chrześcijańskiej. Były to denary, od
których rozpoczyna się w dziejach
mennicy polskiej okres denarowy.
Podobne denary bił Bolesław Chrobry.] –
pénzek Lengyelországban; lengyel pénzek
ZŁOTY polski (zł / PLN) - polska jednostka
monetarna, która powstała ok. 1500 r. była
odpowiednikiem w srebrze złotego dukata. Od
1924, 1 złoty = 100 groszy; jest podstawową
jednostką monetarną Polski.
Historia obecnych nominałów i wizerunków
zarówno banknotów jak i monet ma swój początek
w 1995 r., kiedy to przeprowadzono denominację
złotego. Denominacja przeszła do historii jako
"skreślenie czterech zer". Co spowodowało
unormowanie
sytuacji
płatniczej
pozwoliło
wówczas zapoczątkować kształtowanie kursu
złotego na rynku walutowym, a także zapewnienie
mu statusu waluty wymienialnej według standardu
międzynarodowego.
Narodowy Bank Polski jest bankiem centralnym
Rzeczypospolitej Polskiej, który odpowiada za
stabilność narodowego pieniądza, opracowuje i
-
Wersja 01 01 2017
.
4853
realizuje strategię polityki pieniężnej oraz uchwalane
corocznie
założenia
polityki
pieniężnej. Poprzez zarządzanie rezerwami
dewizowymi
zapewnia
odpowiedni
poziom
bezpieczeństwa finansowego państwa. Dzięki
emisji znaków pieniężnych zabezpiecza płynność
obrotu gotówkowego. Ważnym celem NBP jest
dbałość o stabilność systemu finansowego.
Znakami pieniężnymi emitowanymi przez NBP są
banknoty i monety.
Monety emitowane przez Narodowy Bank Polski
ukazują się w dwóch grupach. Pierwsza, to monety
powszechnego obiegu w wysokich nakładach,
funkcjonujące w obrocie gotówkowym, których
wartość określa nominał. Druga grupa to monety
kolekcjonerskie, bite w niskich nakładach,
przeznaczone
głównie
dla
krajowych
i
zagranicznych numizmatyków.
Dzisiejsze pieniądze - data emisji: 25 marca
1994 Monety: 1gr, 2gr, 5gr, 10gr, 20gr, 50gr,
1zł, 2zł, 5zł
Polskie banknoty mają nominalne wartości: 10, 20,
50, 100 i 200 złotych. Na wszystkich znajdują się
portrety ważnych historycznie osobistości, oraz
posiadają specjalne znaki dla niewidomych.
Dodatkowo na banknotach o wartośći 100 i 200
złotych znajdują się hologramy.
pieniądze wręczone lekarzowi jako wyraz
wdzięczności – hálapénz, paraszolvencia
pieniądze wrucić w błuto – [sárba v. mocsárba
dovja a pénz] kidobja az ablakon a pénzt
pieniądze za otworzenie bramy – dawn. kapupénz
pieniądze złożone w banku – a bankban letétbe
helyezett pénz v. összeg
pieniążek (Collybia) [1. gatunek grzyba
(pieniążek palący); rodzaj grzyba z
rodziny pieniążkowatych; 2. potocznie o
drobnej
monecie]
–
pénzecske;
(gombafajta)
Niektóre gatunki:

pieniążek maślany (Collybia butyracea) Bunkóslábú fülőke (Collybia butyracea var.
butyracea)

pieniążek pozrastany (Collybia confluens) Pelyhestönkű fülőke (Collybia confluens)

pieniążek dębowy (Collybia dryophila) Rozsdásszárú fülőke (Collybia dryophila)
pieniążki
[miesiącznica
(Lunaria
annua),
srebrniki Judasza] – holdviola; kerti
holdviola; júdáspénz, Júdás pénze [növény,
a keresztesek (Brassicaceae) családjába
tartozó, jellegzetes pénzformájú becőtermése
miatt
széles
körben
ismert,
a
szárazvirágkötészetben gyakran használt
kerti holdviola (Lunaria annua) Mo-szerte
elterjedt, a köznyelvben a hivatalos magyar
nevet is kiszorító népi neve. Már az ókorban
varázserőt tulajdonítottak neki, azt tartották,
hogy a termés fala éjjel világít. Ezüstös színe
miatt az alkimisták is foglalkoztak vele.
Egyes babonák szerint olyan varázsereje van,
hogy a ló patájáról le tudja húzni a patkót. Névváltozatai ált. a termésfal pénzre
emlékeztető formájával függnek össze:
lapickásfű, júdástallér, pénzvirág, péterfillér,
ezüstlevél. A szakrális népszokásokban
Karióti Júdás attrib-a.]
pienić – habbal beborítani; habosra felverni
pienić się [1. wytwarzać pianę lub pokrywać się
pianą; 2. o czymś bezładnym: kłębić się;
3. pot. o człowieku: objawiać gniew, złość]
– habozni, pezsegni, tajtékozni, tajtékzani;
gomolyogni, csomósodni; (átv.) háborogni,
dühöngeni
pienić się od gniewu – tajtékzik a dühtől
pienić się z gniewu – tajtékzik a dühtől
pienić się ze złości… - tajtékozni a dühtől
-
Wersja 01 01 2017
.
4854
pienie [1. pieśń, piosenka, utwór muzyczny z
podkładem
instrumentalnym,
przeznaczony do śpiewania; 2. w
przenośni o pochwałach, zachwytach] –
ének, dal
pienie koguta – kakaskukorékolás
pieniek [1. niewielki pień; 2. pozostały w szczęce
dolny fragment zęba, będący pozostałością
po wykruszeniu się lub złamaniu korony]
– nyél, torzsa; tönk, tuskó; (toll) csévéje;
(zęba) foggyökér
pieniek zęba – foggyökér
pienienie się – habozás, pezsgés
pieniędzy jak lodu – annyi a pénz v. pénze mint v.
akár a pelyva
pieniężne – pénz dolgában, pénzbelileg; pénzzel
pieniężny, -a, -e – pénz-, pénzbeli, pénzes, pénzért
vett
Pieniny [pasmo górskie w południowej Polsce i
północnej Słowacji, stanowiące najwyższą
część długiego, porozdzielanego pasa
skałek
wapiennych
(Pieniński
Pas
Skałkowy)] – (földr.) Pieninek [(Pieniny) a
Központi-Kárpátok legkeletibb tagja, a
Szepesség és Galícia határán emelkedik. A
hegység 10 km hosszú és 4 km széles, déli
részén a Dunajec-folyó folyik keresztül. A
folyó gyönyörű hasadékvölgyet képez,
melynek meredek, sziklás és szaggatott
hegyoldalai festői tájképi részletekben
bővelkednek. A Dunajec széles és sekély
vizű, csak a Vöröskolostornál lévő áttörésnél
szűkül össze. A szoros legjellemzőbb
részletei a Ligari- és Sokolica / Sólyomkősziklák. A Pieninek hegyei a Dunajec két
partján 5-600 méter magasságra emelkednek,
lejtőiket fenyvesek borítják. A Pieninhegység legmagasabb csúcsa a Koronahegy /
Trzy Korony, 982 m magas. A Pienineket
természeti szépségük miatt már a 19.
században is sokan látogatták. - Bibliográfia:
Kollár, Lazarek, Raisz, Vysoké Tatry 1958]
pienny, -a, -e [mający pień] – kapaszkodó, kúszó
pienisty, -a, -e – habos, habzó, pezsgő;
pień [1. wieloletnia zdrewniała łodyga drzewa;
2. część drzewa pozostała w ziemi z
korzeniami po ścięciu jego części
nadziemnej; 3. ul zrobiony z pnia
drzewnego; też: ul wraz z rojem;
4. wyrostek kości czołowej, na którym
osadzone jest poroże, 5. łodyga drzewa;
wieloletnia zdrewniała łodyga drzewa; 2.
część drzewa pozostająca w ziemi po
ścince; część drzewa pozostała w ziemi z
korzeniami po ścięciu jego części
nadziemnej; 3. ul w pniu drzewa; ul
zrobiony z pnia drzewnego; też: ul wraz z
rojem; barć; 4. w geologii: batolit małych
rozmiarów; 5. wyrostek kości czołowej, na
którym osadzone jest poroże] – tő; törzs,
fatörzs, tönk, rönk, szár, tuskó, gyökértuskó;
faodu; (nyelvt.) tő
pień do krojenia; pień do rąbania mięsa –
vágótőke (vágószék)
pień drzewa – fatörzs
pień macierzysty – anyatő
pień mózgu – agyalap
pień mózgu (truncus cerebri) [struktura
anatomiczna
ośrodkowego
układu
nerwowego, obejmująca wszystkie twory
leżące na podstawie czaszki.] – agytörzs [1.
evolúciós szempontból ősibb, jelentős
részben
az
automatikus
működések
szabályozásáért felelős agyi területek; 2. az
idegrendszernek viszonylag kisméretű, de
működésileg
életfontosságú
része.
Életfontosságú jelentősége egyrészt abból
következik, hogy viszonylag kis területen
sok agyidegi mag helyezkedik el, amelyek az
agytörzsön végighúzódó hálózatos állomány
formatio
reticularis
neuronjainak
közvetítésével fontos reflexközpontokat
képeznek, és ezeknek kisebb sérülése is
életveszélyes lehet. Fontosabb reflexek: a
köhögési, a tüsszentési, a szájpadi, a garati, a
szopási, a nyelési, a hányási, a
nyálelválasztási, a szemhéjzárási reflexek.
Sajátos agytörzsi reflexív a rágóizmok saját
reflexe. Az előbbieken kívül az agytörzs
hangolja össze a testtartás beállításáért
felelős összetettebb reflexmechanizmusokat
a vestibularis [VIII.] idegmagvakhoz
kapcsolódó rendszer segítségével. Másrészt
az agytörzs hálózatos állományában van két
életfontos központi terület: a vérkeringést
szabályozó vazomotor, és a légzést vezérlő
légzőközpontok rendszere.]
pień płucny (łac. truncus pulmonalis) [inaczej
tętnica płucna - ujście prawej komory] –
(lat) truncus pulmonalis; tüdőverőér
pień różany – rózsatő
pieprz [1. roślina zielna lub krzew rosnące w
krajach tropikalnych i subtropikalnych;
2. przyprawa otrzymywana z nasion
czarnego pieprzu; 3. coś ubarwiającego,
zwykle jakąś wypowiedź; 4. niski krzew z
rodziny pieprzowatych uprawiany w
krajach tropikalnych i subtropikalnych
oraz owoc takiego krzewu, najczęściej
suszony, stosowany jako przyprawa
stołowa] – bors v. borscserje (Piper nigrum)
[fűszernövény. Szingapúr és a Malabárszigetek vidékéről származik; elsősorban
Indiában, Srí Lankán és Indonéziában
termesztik. A borscserjét fára vagy hosszú
-
Wersja 01 01 2017
.
4855
karóra futtatják, ahol 3–5 méteresre is
megnő.
Jelentéktelen
virágaiból
kalászonként 20–30, először zöld, majd
sárga, éretten piros bogyó fejlődik ki. A
borscserje körülbelül 30 évig él és terem.
Indiából évente 25 millió kilogramm borsot
exportálnak.]
pieprz betelowy, żuwny [zob. betel w zn. 1.] –
betel [A bétel, a bételrágás igen elterjedt ma
is Indiától Kínáig, az indonéz szigetvilágtól
egészen Óceániáig. Azonos összetevőkből
ki-ki a saját ízlése szerint készíti el a bételt,
használatához helyenként más és más
szokások kapcsolódnak, a bételkészletek
vidékenként
változóak,
és
jól
megkülönböztethetőek
egymástól.
A rágni való bétel úgy készül, hogy a
bételnövény (Piper betle) levelét kevés oltott
mésszel megkenik, és egy szelet arékadiót
(Areca catechu) tesznek hozzá. A levelet
ezután élvezője összecsavarva helyezi a
szájába, és megrágja. A bétel kúszónövény,
levele rágcsálás közben kellemesen fűszeres
ízű, meleg érzést kelt a szájban. A levél íze
attól a növénytől is függ, amelyre felfut.];
Bétel bors, (Piper betle L.)
pieprz biały [pieprz otrzymywany z dojrzałych
nasion po zdjęciu czerwonej skórki] –
fehérbors
pieprz chili – cayenne-i bors (helytelenül cayennebors) [nem bors, hanem a csípős ízű
csilipaprika fűszerként használt durva
őrleménye.
A
chili
fűszerkeverékek
meghatározó alkotója.]
pieprz czarny (Piper nigrum) [1. pnącze
uprawiane w klimacie zwrotnikowym;
2. najbardziej popularny rodzaj pieprzu,
uzyskiwany z niedojrzałych nasion] –
feketebors (Piper nigrum) [egy trópusokon
őshonos cserje, mely fürtökben hozza meg
csonthéjas termését]
pieprz i sól [wzór tkaniny z motywem małych
kropek. Tworzony przez zastosowanie
przędz w kontrastowych kolorach jedynie
w osnowie lub w osnowie i wątku, w
stosunku 1:1 lub 2:2; w płóciennym,
skośnym lub krepowym splocie. Jego
zwykłe zastosowanie jest odnośnie tkanin
wełnianych z czesankowych przędz.
Stosowany do męskich garniturów i
damskich sukienek i garsonek. Nazwa
pochodzi od szaro-białego wyglądu, który
przypomina pieprz i sól.] – só-bors minta
[Apró pettyekből álló mintázat, amit 1:1
vagy 2:2 arányban sötét és világos (általában
fekete és fehér) színű fonalakból készítenek,
mind a láncban, mind a vetülékben. A
szövetet
vászon-,
sávolyvagy
kreppkötésben,
leggyakrabban
fésült
gyapjúfonalakból készítik. Öltönyök, női
ruhák és kosztümök alapanyaga.]
Pieprz kubeba (Piper cubeba L.) [gatunek rośliny
z rodziny pieprzowatych. Występuje w
Malezji, uprawiany jest głównie na Jawie i
Sumatrze.] – Kubéba-bors (Piper cubeba)
Pieprz metystynowy (Piper methysticum) [znany
też jako Kava kava – gatunek roślin z
rodziny pieprzowatych. Pochodzi z wysp
Mikronezji i Vanuatu. Roślina o długiej
tradycji uprawy na wyspach zachodniego
Pacyfiku. Inne nazwy lokalne: `awa
(Hawaii), 'ava (Samoa), yaqona (Fidżi) i
sakau (Pohnpei).] – káva (kiejtés: kává –
első "á" hosszú, második rövid) [a Piper
methysticum (részegítő bors, mámorbors)
gyökértörzsének nedvéből és kókusznedvből
készült ital, mely Hawaii, Mikronézia és
Polinézia nemzeti italaként ismert.]
pieprz mielony – törött, őrölt bors
pieprz mnisi [1. Niepokalanek pospolity czyli
pieprz mnichów (niepokalanek pieprzowy)
(Vitex agnus-castus L.) Chaste Tree,
Mönchspfeffer/
(Verbenaceae);
2.
niepokalanek pieprzowy, witeks czczony]
– Illatos barátcserje
pieprz pali w gardle – a bors égeti a torkot
pieprz tłuczony – törött bors
pieprz turecki [zob. papryka]– törökbors (paprika,
mint törökbors v. piper indicum)
pieprz z solą (wzór) [wzór tkaniny na
jednokolorowym tle; tworzy delikatny
pasek z jednej nici, który zwykle jest
z jedwabiu. Stosowany w garniturach
męskich, w tkaninach wykonanych
z przędz czesankowych. Jest wyrazem
klasycznego stylu ubioru.] – tűcsík minta
(selyemfonalból) [Egy-egy fonalból (ez
jellemzően selyemfonal) alkotott csíkok az
egyszínű
alapszövetben.
Fésüsgyapjú-
-
Wersja 01 01 2017
.
szövetből készült, klasszikus férfiöltönyök
mintázata.]
4856
pieprz ziołony – zöldbors
pieprz
ziołowy
[1.
namiastka
pieprzu
sporządzona z różnych ziół; 2. to
mieszanina ziół o ostrym smaku i
aromacie, używana jako przyprawa do
dań mięsnych, a także innych niesłodkich
potraw. Zazwyczaj składa się z kolendry,
kminku, majeranku, gorczycy, liścia
laurowego
i
ostrej
papryki.]
–
fűszernövények; ételízesítők
pieprz zwyczajny – feketebors
pieprznica [osoba gruba, otyła] – borstartó; (átv.)
testes, elhízott, túlsúlyos ember
pieprzniczka [małe naczynie stołowe do
przechowywania pieprzu] – kis borstartó
pieprznik (Cantharellus) [ 1. rodzaj grzyba z
klasy podstawczaków 2. rodzaj grzybów z
rodziny pieprznikowatych. Obejmuje pięć
gatunków - żaden nie jest trujący. Są
grzybami
mikoryzowymi.
Cechą
charakterystyczną jest łagodne połączenie
kapelusza i trzonu - nie ma ostrej granicy
między nimi.] – rókagomba, csirkegomba
Niektóre gatunki pieprzników:
 Cantharellus amethysteus - Sárga rókagomba
változat
 Pieprznik żyłkowany (Cantharellus aurora) (Wojewoda 1999), Pieprznik żółtawy (Terpińska Ostrowska 1998)
 Pieprznik jadalny, kurka (Cantharellus cibarius)
– Rókagomba
 Pieprznik szary (Cantharellus cinereus) – Szürke
rókagomba
 Pieprznik pomarańczowy (Cantharellus friesii) –
Sárga rókagomba
 Cantharellus persicinus
 Pieprznik trąbkowy (Cantharellus tubaeformis) –
Tölcséres rókagomba
Pieprznik jadalny (kurka) (Cantharellus cibarius)
[gatunek
grzybów
z
rodziny
pieprznikowatych. Występuje na terenie
całej Polski, jest dość pospolity.] –
Rókagomba (lat. Cantharellus cibarius)
[amely tölcsér alakú, de szabálytalan,
kalapszerűen kiszélesedő felső része fodros
szélű. Közepes termetű, tojás- sárga színű
ehető gomba.]
Cantharellus cibarius
pieprznik
trąbkowy
[Cantharellus
tubaeformis Fr.; Fr. (1821)] – Tölcséres
rókagomba (Cantharellus tubaeformis)
Pieprznikowate
(Cantharellaceae)
[rodzina
grzybów znajdująca się w rzędzie
pieprznikowców]
–
rókav.
csirkegombafélék
pieprzno – borsosan, borssal
pieprzność – borstartalom, vminek a borsos volta
pieprzny, -a, -e [1. mocno zaprawiony pieprzem,
posypany dużą ilością pieprzu (np.
pieprzna
zupa);
2.
pikantny,
nieprzyzwoity (np. pieprzne żarty,
pieprzne zachowanie); 3. o potrawach,
napojach: mający w sobie dużo pieprzu;
4. rubaszny, nieprzyzwoity] – borsos,
borsízű, borsos; (átv.) illetlen, malac, pikáns,
ledér, erkölcstelen, szabadszájú, útszéli
(durva)
pieprzna cena – borsos ár
pieprzne dykteryjki – borsos adomák; pikáns
történetek
pieprzojad (tukan) [ptak podobny do dzięcioła, o
ogromnym dziobie i barwnym upierzeniu,
żyjący w Ameryce Południowej i
Środkowej] – (áll.) borsevő (tukán)
pieprzone życie! – (wulg.) a rohadt életbe!
pieprzowate (Piperaceae) [rodzina roślin z rzędu
pieprzowcowych. Należy do niej około
200-300
gatunków
roślin,
głównie
aromatycznych.] – (rośliny) borsfélék
pieprzowaty, -a, -e [o cechach pieprzowatych
(rodziny roślin z klasy dwuliściennych,
uprawianych w krajach tropikalnych i
subtropikalnych)] – borsszerű
pieprzowiec [roczna roślina z rodziny
psiankowatych o czerwonych owocach i
lancetowatych lub jajowatych liściach,
najczęściej hodowana jako doniczkowa
roślina ozdobna; pieprz turecki, pieprz
hiszpański] – (növ.) paprika (Capsicum L.
1753)
-
Wersja 01 01 2017
.
4857
Pieprzowiec roczny (Capsicum annuum L.)
[Rodzina psiankowatych (Solanaceae)] –
mexikói vadpaprika
pieprzowy, -a, -e [związany w jakiś sposób z
pieprzem (np. krzew pieprzowy, plantacje
pieprzowe), odnoszący się do tej rośliny
lub jej owoców] – bors-, borsos
pieprzówka [1. czysta wódka z dodatkiem
zmielonego pieprzu; 2. roślina z okolic
podzwrotnikowych o mięsistych liściach i
kwiatach ujętych w kłosy] – borspálinka;
(növ.) peporomia
pieprzu w sosie jest dosyć – elég bors van a
mártásban
pieprzyca (Lepidium) [rodzaj roślin z rodziny
kapustowatych, liczy około 120 gatunków.
Przedstawiciele występują przeważnie w
umiarkowanych i ciepłych strefach
obydwu półkul.] – (növ.) zsázsa
Pieprzyca siewna (Lepidium sativum L.) [gatunek
rośliny
jednorocznej
z
rodziny
kapustowatych.
Pochodzi
prawdopodobnie z południowo-zachodniej
Azji. Uprawiana i dziczejąca na całym
świecie. W Europie znana pod błędną
nazwą rzeżucha, rzeżucha siewna lub
rzeżucha ogrodowa.] – kerti zsázsa
(Lepidium
sativum)
[a
legrövidebb
tenyészidejű zöldségnövény: a vetés után
12–14 nappal már fogyasztható. Népi nevei:
salátatorma, vadmustár, szépítőfű, kányafű,
kerti tormafű, kerti rézsuka, kis zsázsafű).]
pieprzyć [1. posypywać pieprzem, dodawać
pieprzu do potraw w celu uzyskania
pożądanego smaku; dosypywać pieprzu
do potraw; 2. posp. mówić coś od rzeczy;
3. posp. traktować kogoś, coś pogardliwie,
lekceważąco; 4. wulg. mieć stosunek
płciowy; 5. gadać brednie, bzdury] –
borsozni, megborsozni; (vulg) ostobaságokat
fecsegni; (közöns.) közösülni, (wulg.) baszni,
megbaszni; kefélni, megkefélni
pieprzę (go/to) – (wulg.) le van ejtve
pieprzyć kogoś – kefélni vkit
pieprzyć mowę – (átv.) borsos tréfákat mondani;
borsos tréfákkal fűszerezi beszédét
pieprzyć w bambus [opowiadać zmyślone rzeczy
w celu oszukania kogoś] – átverni vkit
pieprzyć się [1. posp. przestawać dobrze
funkcjonować; 2. posp. zbyt długo, zbyt
drobiazgowo coś robić; 3. posp. o myślach,
wspomnieniach itp.: mylić się; 4. wulg.
mieć stosunek płciowy. Określenie raczej
wulgarne] – pöszmötölni, tévedni, hibázni;
(vulg.) közösülni, (wulg.) baszni, megbaszni;
kefélni, megkefélni
pieprzyć się jak króliki – (vulg.) (ang. root like a
rabbit) közösülni, (wulg.) dugni, mint a
nyulak
pieprzyć się z kimś – (vulg.) kefélni
pieprzyk [1. zdrobnienie od: pieprz; 2.
niewielka, brązowa plamka powstała na
skórze wskutek nadmiaru lub niedoboru
jednego ze składników tkankowych] –
anyajegy, lencse; (átv.) malacság, disznóság,
illetlenség; (átv.) borsos, pikáns mellékíz
Gosia Andrzejewicz
pierdnąć — pierdzieć [wulg. wypuścić gazy
trawienne] – szellenteni, fingani
pierdnięcie [wulg. odgłos wydawany podczas
wypuszczania gazów trawiennych] –
(közöns.) szellentés, fingás
pierdolenie – 1. közösülés; (wulg.) baszás; 2. nem
a tárgyhoz való hozzászólás; fecsegés,
locsogás, (közöns.) szófosás; 3. elrontás,
elcseszés; 4. lebecsülés, lekicsinylés,
lenézés, megvetés, fitymálás; semmibe vétel
pierdolić [1. wulg.; zob. pieprzyć w zn. 2, 3, 4.; 2.
jest wyjątkowo uniwersalnym słowem,
rzec by można jokerem, zastępującym nie
wszystkie wprawdzie, ale wiele innych.
wulgarnie: wulgarnie: 1. uprawiać seks 2.
mówić nie do rzeczy 3. psuć; robić coś źle,
niedołężnie 4. lekceważyć kogoś lub coś] 1. közösülni; (wulg.) baszni, megbaszni;
kefélni, megkefélni, meglőni; 2. nem a
tárgyhoz szólni; pofázni, locsogni, tücskötbogarat v. hetet-havat összehordani; (csak)
-
Wersja 01 01 2017
.
jár a szája, fossa a szót; 3. rosszul csinálni
vmit, elcseszni; 4. lebecsülni, semmibe
venni, lekicsinylni, lenézni, megvetni,
fitymálni
4858
Wyjątkowo wiele. Popatrzmy:
Przyszedł z roboty cały upierdolony; pierdolnął
kurtkę w kąt i ruszył do łazienki. Przechodząc
pierdolnął się o szafkę i wypierdolił jak długi,
przy okazji wypierdalając na podłogę pudełko z
butami. Nieźle już wpierdolony wszedł do
łazienki i umył się pośpiesznie - musiał nieźle
zapierdalać, żeby zdążyć na umówione spotkanie
z tymi pierdolonymi bucami od sprzedaży okien.
Upierdolił kawałek papierowego ręcznika i
wytarł się pośpiesznie. ,,Warto by coś teraz
wpierdolić, bo potem do wieczora może już nie
być kiedy.'' - pomyślał - ,,Najwyżej się spóźnię,
poczekają, nie będą przecież chcieli przepierdolić
takiej okazji''.
znaczenia:
czasownik nieprzechodni:
(1.1) wulg. lekceważyc
(1.2) wulg. zmyślać, mówić coś głupiego
(1.3) wulg. niedowierzać
czasownik przechodni
(2.1) wulg. mylić
(2.2) wulg. psuć
(2.3) wulg. uprawiać seks
(2.4) wulg. zmyślać, mówić coś głupiego
(2.5) wulg. lekceważyć
czasownik zwrotny
(3.1) wulg. mylić się (w zn. być mylonym)
(3.2) wulg. mylić się
(3.3) wulg. psuć się
(3.4) wulg. uprawiać seks
czasownik zwrotny przechodni
(4.1) wulg. zajmować się mozolnie
(4.2) wulg. uprawiać seks (kopulować)
pierdolić się [wulg.; zob. pieprzyć się] – (vulg.)
közösülni [wulg: pierdolić się (na lewo i
prawo/ z każdym/ a każdą) [jebać się (na
lewo i prawo/ z każdym/ a każdą), kurwić
się (seks)]
pierdol się! – (wulg.) baszd meg!
pierdoła [posp. człowiek niezaradny, niedołężny]
– (közöns.) pofázó, piszkos fráter;
ügyefogyott,
gyámoltalan,
élhetetlen,
ügyetlen ember
pierdoły [posp. głupstwa, bzdury] – ostobaságok,
butaságok
piernacik,
piernat
[rodzaj
materaca
wypełnionego pierzem] – derékalj, dunyha,
(dawno) dunna; (átv.) puhány, nyápic alak
piernacz [1. rodzaj buławy zakończonej piórami,
używanej w XVII w. przez starszyznę
zaporoską jako oznaka władzy 2. to rodzaj
buławy lub buzdyganu wykonanego ze
srebra lub żelaza i zakończonego piórami.
Dawniej stanowił symbol władzy u
starszyzny kozackiej na Zaporożu.
Odgrywał także funkcję listu żelaznego
zapewniającego posiadającej go osobie
swobodny przejazd i nietykalność] – (hist.)
tollas buzogány (kozák tiszti jelvény)
piernatowy, -a, -e – dunyha
pierniczek [mały piernik] – mézeskalácsocska;
karácsonyfadísz sütemény
piernik [1. ciasto z dodatkiem miodu i przypraw
korzennych,
które
nadają
mu
charakterystyczny zapach 2. ciasto barwy
brunatnej, które wyrabia się z dodatkiem
miodu i przypraw korzennych; 3. pogard.
o starym mężczyźnie; 4. (Jak czytamy u
Zygmunta Glogera) ciasto z mąki i miodu,
niewątpliwie od najdawniejszych czasów
znane w Polsce i nazywane miodownikiem
a od przyprawy korzennej czyli pieprznej,
po staropolsku „piernej”, przezwane
piernikiem. Podług odwiecznej tradycyi
narodowej, wypiekano pierniki po
wszystkich domach staropolskich z mąki
miałkiej tylko żytniej, zrumienionej w
rądlu i rozczynionej gorącą patoką. Dla
smaku dodawano przyprawę korzenną
czyli „pierną” z dolaniem okowity i
wybijano ciasto w kopańce czyli niecce tak
długo wałkami, aż przestało się do nich
przylepiać. Wówczas robiono z tego ciasta
pierniczki bądź kształtu małych krążków,
bądź pierożków, i ułożone na blasze
(posmarowanej u zamożniejszych oliwą)
wsuwano do pieca. Niektóre gospodynie
słynęły z sekretu w dodawaniu smaku
temu ciastu. Pierniki podawano jako
zakąskę przy wódce, jako wety po obiedzie
i zwykły przysmak przy winie, gdy gość
przyjechał nad wieczorem. Najobficiej
przyrządzano na wigilję i święta Bożego
Narodzenia. Cukru i lukru nie dodawano
nigdy do pierników polskich.] –
mézeskalács, fűszerezett mézes sütemény;
(gúny) vénember, vén krampusz, öreg
piernik miodowy – mézeskalács
piernik toruński [specjał kulinarny i słynny
wypiek toruński, wyrabiany przez
toruńskich piekarzy już od prawie 700 lat.
Rozsławiały i rozsławiają miasto Toruń w
całej Polsce i w Europie. Przysłowie z
XVII w. zaliczało do najlepszych rzeczy w
Polsce: „gdańską gorzałkę, toruński piernik,
krakowską pannę i warszawski trzewik”.] –
torunyi mézeskalács
-
Wersja 01 01 2017
.
piernik
w
czekoladzie
csokoládéban
–
mézeskalács
pierogi [ciasto z farszem z mięsa, kapusty lub
grzybów, upieczone lub usmażone,
podawane na ciepło z różnymi dodatkami;
pieróg] – 1. pirog; 2. (or) pirog,
pástétommal v. egyéb töltelékkel töltött
finom kelt tészta
pierogi leniwe – „lusta” (túrós alaptészta)
pierogi
ruskie
–
orosz
pirog
(túrós,
burgonyapürével és apróra vágott, pirított
hagymával összekeverve)
4859
piernikarka [1. przest. forma żeńska od →
piernikarz; 2. przest. żona piernikarza;
piernikarzowa] – mézeskalácsot sütő nő;
mézeskalácsos felesége
piernikarnia – mézeskalácsüzem; (tréf.) ülep,
fenék
Piernikarnia Toruńska (jest jedyną firmą
na świecie, która zaopatruje św. Mikołaja
w bożonarodzeniowe pierniki) – Toruń-i
Mézeskalácsüzem
piernikarz [specjalista z zakresu piernikarstwa,
zajmujący się wyrobem pierników oraz
ich późniejszą dystrybucją, sprzedażą] –
mézeskalácsos, bábos; (gúny) vénember, vén
krampusz, öreg
pierniki – mézespuszedli
piernikowy, -a, -e [charakterystyczny dla
piernika (np. smak piernikowy), będący
częścią piernika, składający się na piernik
(np. ciasto piernikowe) lub w jakiś inny
sposób związany z piernikiem] – mézes,
mézzel készült
pierogi nowe – pirog velővel v. balti-tengeri
algával
pierogi węgierskie – derelye
pierogi z dżemem – lekváros derelye
pierogi z jagodami – áfonyás pirog
pierogi z kapustą – káposztás pirog
pierogi z mięsem – húsos pirog v. derelye (darált
marhahússal és hagymával)
pierogi z serem – túros pirog (cukrozott
mazsolával v. gyümölcsdarabokkal)
pierogi z truskawkami – epres pirog
pierogi z twarogiem – túros pirog
pierona kandego [zob. jeronie] – [Słowniczek
języka śląskiego] mennykőbe!
pieroński, pieruński [1. reg. bardzo intensywny;
2. reg. budzący niechęć, sprawiający
trudność; 3. cholerny] – [Słowniczek języka
śląskiego] nagyon intenzív; erős, éles,
erőteljes; nagyfokú, beható, alapos; hathatós,
hatékony; nehézséget okozó; francos
pierońsko, pieruńsko – nagyon intenzíven; erősen,
élesen, erőteljesen; nagyfokúan, behatóan,
alaposan;
hathatósan,
hatékonyan;
nehézséget okozóan
pierożek, pieróg [1. niewielki pieróg, pierog; 2.
miękka czapka wojskowa lub harcerska,
najczęściej
bez
daszka,
składana
podłużnie; furażerka] – húsos tekercs,
(hússal, túróval, káposztával, lekvárral stb.
töltött) derelye; húsos derelye; (átv.) katonai
v. cserkész sapka, háromszögű kalap
-
Wersja 01 01 2017
.
piersiówka [potocznie o niewielkiej, płaskiej,
zwykle metalowej lub szklanej buteleczce
z alkoholem] – (közb.) (alkohollal teli)
laposüveg
4860
pierożek, pieróg
Pieróg [wieś w Polsce położona w województwie
mazowieckim, w powiecie siedleckim, w
gminie Kotuń] – Pieróg (lengyel település)
piersi – mell, mellek
Victoria Beckham
piersiasta – nagymellű
Denise Milani w lawendowej bieliźnie
piersiasty, -a, -e [szeroki w klatce piersiowej,
postawny,
mocno zbudowany
(np.
piersiasty bokser) lub mający duże,
wydatne piersi (np. piersiasta kobieta);
piersisty] – széles mellkasú, kisprotolt
felsőtestű
piersiopławny, piersiopłetwy, -a, -e [o cechach
piersiopłetwych (ryb z gromady ryb
kostnych, charakteryzujących się silnie
rozwiniętymi płetwami piersiowymi)] –
(áll.) mellúszó
piersiowy, -a, -e [położony na wysokości piersi
(np. klatka piersiowa, kręgi piersiowe) lub
w jakiś inny sposób związany z piersiami]
– mellbajos; mell-, kebel-
piersisty, -a, -e [szeroki w klatce piersiowej,
postawny,
mocno zbudowany
(np.
piersisty bokser) lub mający duże,
wydatne piersi (np. piersista kobieta);
piersiasty] – nagy mellű, melles; széles
mellű
piersisty turyńgski – türingiai nagymellű (galamb)
pierś [1. u ludzi i niektórych zwierząt: przednia,
górna część tułowia; gruczoł mlekowy u
zwierząt; 2. u kobiet: jeden z dwóch
gruczołów znajdujących się w przedniej,
górnej części tułowia; gruczoł mlekowy
człowieka; 3. mięso z przedniej części
tułowia drobiu; 4. część ciała kobiety
przeznaczona głównie do karmienia
niemowlęcia] – mell, kebel; emlő;
(zwierzęca) szügy, szegy; szegycsont; (drób)
mellehúsa
pierś Abrahama (Łk 16:22-24); łono Abrahama –
Ábrahám kebele [az üdvözült hívőket
keblére ölelő Ábrahám, képtípus a középkori
művészetben. - Alapja a dúsgazdag és a
szegény Lázár példabeszéde (Lk 16,19-31).
A Lk 16,22: szereplő gör. szó anyaméh
jelentésű, de a kifejezés egésze mégis az
Ábrahámmal való asztalközösségre (vö. Jn
13,23; Mt 8,11), v. általában arra
szeretetközösségre utal, amely a jámbor
ember osztályrésze Isten országában.]
pierś jej falowała – keble hullámzott
pierś jej falowała lekko – keble pihegett
pierś łabędzia – hattyúkebel
pierś wzbiera – meggyűlik a melle
pierś z indyka z farszem – töltött pulykamell
pierścienica
[1.
zwierzę bezkręgowe
o
wydłużonym ciele złożonym z pierścieni;
2. bezkręgowe zwierzę zaliczane do typu o
tej samej nazwie, charakteryzujące się
robakowatym ciałem złożonym z licznych
pierścieni] – gyűrűsféreg
pierścienica
jabłoniowa
[zob.
prządka
pierścienica] – Gyűrűslepke
pierścieniowaty, -a, -e [1. o kształcie zbliżonym
do
pierścienia
(np.
chrząstka
-
Wersja 01 01 2017
.
4861
pierścieniowata),
przypominający
pierścień; 2. zwykle o gąsienicach,
dżdżownicach: mający ciało zbudowane z
segmentów
charakterystycznych
dla
pierścienic] – gyűrű alakú, gyűrűs
pierścieniowy, -a, -e [w kształcie pierścienia,
tworzący obwód zamknięty (np. otwór
pierścieniowy, uszczelka pierścieniowa)
lub zaopatrzony w pierścienie (np. wał
pierścieniowy)] – gyűrűpierściennica (Melacosoma neustria) – (növ.)
moszat; (áll.) gyűrűsféreg; gyűrűsszövő
(Melacosoma neustria L.)
pierściennicy [Ryngmacherzy, z niemiecka ryngmacherowie zwali się w Polsce ci
rękodzielnicy,
którzy
wyrabiali:
pierścienie, sygnety, spinki, manele i inne
ozdoby noszone przez kobiety i mężczyzn
różnych stanów. Ryngmacherzy w XVI w.
mieli w Krakowie swoją basztę do obrony,
ale po wyniesieniu stolicy do Warszawy a
potem w wojnach szwedzkich cech ich tak
podupadł, że biedniejsi zajęli się
podkuwaniem obuwia.] – (daw) gyűrű
készítő
mesterek
(ötvös
mesterek,
ékszerészek)
pierścień
[1.
obrączka,
najczęściej
ze
szlachetnego
metalu,
często
przyozdabiana szlachetnymi kamieniami,
pełniąca funkcję ozdoby lub oznaki
godności; 2. coś w kształcie okręgu,
głównie część jakiejś maszyny, słój na
pniach drzew lub zespół oddzielnych
przedmiotów
tworzących
krąg;
3.
zamknięty układ atomowy węgla] – gyűrű,
karika; karikagyűrű; (geom) körgyűrű;
függönykarika; (grzyb) gyűrű, gallér; (áll.)
szelvény, testszelvény
pierścień [używany był jako dekoracja na
palcach, jako kolczyki w uszach, jako
bransolety na rękach i nogach, także w
nosie. Służyły także jako pieczęć i znak
autorytetu i władzy.] – gyűrű [Ékszerként
viselték (Jak 2,2). A pecsétgyűrű a tekintély
és hivatali hatalom jelképe volt (1Móz
41,42-43; Lk 15,22); ezt eredetileg
nyakláncra függesztve hordták, csak később
az ujjon.]
pierścień benzolowy; pierścień benzenu [ten jest
płaski (wszystkie atomy węgla i wodoru
leżą w jednej płaszczyźnie). Kąty między
wiązaniami atomów węgla wynoszą 120,
co odpowiada hybrydyzacji sp2.] –
benzolgyűrű
[a
benzolmolekula
szerkezetének alapját képező, szabályos
hatszög alakban elhelyezkedő hat szénatom ]
pierścień dyszowy [zespół dysz rozmieszczonych
na całym obwodzie tarczy zamocowanej w
kadłubie turbiny parowej] – fúvókagyűrű
pierścień fortów – erődöv
pierścień Kekulego – benzolgyűrű
pierścień koła; pierścień kołowy – körgyűrű
pierścień opalowy – opálköves gyűrű
pierścień ratunkowy – mentőöv
pierścień roczny – évgyűrű
pierścień Saturna – a Saturnus gyűrűje
pierścień ślubny – jegygyűrű
pierścień tłokowy – dugattyúgyűrű
pierścień z brylantem – briliánsgyűrű
pierścień zaręczynowy – jegygyűrű
pierścień zderzakowy – ütközőgyűrű (vasútnál)
pierścionek [1. niewielki pierścień, głównie w
odniesieniu do obrączki ze szlachetnego
metalu, często przyozdabianej drogimi
kamieniami; 2. pojedynczy lok, pukiel] –
gyűrű, gyűrűcske; gyűrűjáték („megy a
gyűrű..”)
pierścionek brylantowy, pierścionek z brylantem
– briliánsgyűrű
pierścionek cały złoty; pierścionek ze złota –
színarany gyűrű
pierścionek karniolowy – karneolgyűrű
pierścionek tomb – tombak v. rézcink gyűrű
pierścionek turkusowy – türkizgyűrű
pierścionek z kamieniem szlachetnym –
drágaköves gyűrű
pierścionek z pieczęcią – pecsétgyűrű
pierścionek z szafirem – zafírköves gyűrű
pierścionek zaręczynowy [zob. obrączka] –
jegygyűrű, karikagyűrű
Pierścionkowe [dar pieniężny składany przez
miasta dla królowej. Po śmierci królowej
Elżbiety, żony Zygmunta Augusta,
zapozwano miasto Sandomierz do sądu
królewskiego o niezłożone pierścionkowe
(annularis pensio), ale wypadł wyrok,
dowodzący wysokiej bezstronności sądu
królewskiego, że ta opłata pochodzi z
wątpliwego, nieustalonego zwyczaju i że
już jedna prebenda była z tego dochodu
-
Wersja 01 01 2017
.
sandomierskiego fundowana.] – (hist.) (lat.
annularis pensio) a város által a királynénak
adott pénzadomány
pierwiej [daw. wpierw] – először,
(dawniej) előbb, azelőtt, régebben
pierwiastek [1. liczba, która podniesiona do
potęgi liczby stopnia pierwiastka, da
liczbę podpierwiastkową 2. substancja
chemiczna, której nie można rozłożyć na
prostsze substancje 3. element, składnik
czegoś 4. językoznawstwo: rdzeń; morfem
główny] – (dawno, chem) elem, (mat.,
nyelvt.) gyök, tő, szótő; mat. gyökjel
pierwiastek, pierwociny [podobnie jak z
pierwocin trzody, należało także dawać
pierwociny z warzyw, owoców, wina,
zboża i innych plonów. Nawet pierwszy
bochenek chleba, upieczony z nowego
zboża, należał do kapłanów. W znaczeniu
symbolicznym
chrześcijanie
są
pierwiastkami
Ducha,
bo
mają
pierwszeństwo
w
otrzymywaniu
błogosławieństw. Wszyscy, którzy byli i
będą pierwszymi w każdym szafarstwie,
są
pierwiastkami.
Pierwiastkiem
(pierwocinami) w zmartwychwstaniu jest
Jezus Chrystus, za którym pójdą wszyscy
z Niego zrodzeni.] – (növ.) hajtás, zsenge
termés; első gyümölcsök [az első
gyümölcsök áldozatát – bikurim – a korai
aratásért való hálaadásként ajánlották fel a
Jeruzsálemi Szentélyben.]
pierwiastek chemiczny – vegyi elem
pierwiastek kwadratowy – négyzetgyök
pierwiastek n-tego stopnia z czegoś – vminek az nedik gyöke
pierwiastek równania – az egyenlet gyöke
pierwiastek sześcianowy, pierwiastek sześcienny
[pierwiastek trzeciego stopnia] – köbgyök
pierwiastek trójwartościowy – három vegyértékű
elem
pierwiastka, pierworódka [kobieta lub samica
pierwszy raz rodząca] – (orv.) primipara,
először v. első alkalommal szülő nő
pierwiastki niemetaliczne – nemfém elemek
pierwiastki radioaktywne – rádioaktív elemek
pierwiastki solotworne – sóképző elemek v.
gyökök
pierwiastki śladowe – (vegyt.) nyomelemek
pierwiastkować [obliczać pierwiastek danej
liczby] – (mt.) gyököt vonni vmiből,
gyöközni
pierwiastkowanie [obliczać pierwiastek danej
liczby] – gyökvonás
pierwiastkowo – eredetileg, kezdetben, elsőnek,
először
pierw,
4862
pierwiastkowość
[1.
zespół
cech
charakterystycznych
dla pierwiastka
(substancji chemicznej, której nie można
rozłożyć na prostsze substancje); 2.
dodatniość liczby] – vminek az elemi v.
eredeti volta
pierwiastkowy, -a, -e [związany w jakiś sposób z
pierwiastkiem
(np.
równanie
pierwiastkowe,
nierówność
pierwiastkowa),
odnoszący
się
do
pierwiastka lub działań na nim] – elemi,
eredetű, őseredeti, ősi
Pierwiosnek (Phylloscopus collybita (Vieillot,
1817)) [owadożerny ptak z rodziny
pokrzewek; niewielki ptak wędrowny z
rodziny pokrzewkowatych, zamieszkujący
nieomal całą Europę, Syberię, Azję
Mniejszą oraz Wyspy Kanaryjskie i góry
Atlas.] – csilpcsalpfüzike (Phylloscopus
collybita)
[a
madarak
osztályának
verébalakúak (Passeriformes) rendjébe és az
óvilágiposzáta-félék (Sylviidae) családjába
tartozó faj.]; csilcsalap, füzike
Pierwiosnek, pierwiosnka, prymulka (Primula
L.) [1.rodzaj roślin należący do rodziny
pierwiosnkowatych;
pierwiosnka,
prymula, prymulka. Pochodzi z Europy i
Azji; 2. rodzaj roślin należący do rodziny
pierwiosnkowatych. Według niektórych
ujęć taksonomicznych należy do niego ok.
400 gatunków. Występują głównie w
Europie i Azji na obszarach o klimacie
umiarkowanym, najliczniej w Chinach i
Himalajach. Niektóre jednak gatunki
sięgają swoją południową granicą zasięgu
aż po góry Nowej Gwinei. Gatunkiem
typowym jest Primula veris L..] – (növ.)
primula (Primula hortensis); kankalin [A
kankalinfélék családjának 400–500 fajt
tartalmazó nemzetsége. Alacsony növésű,
lágy szárú növények tartoznak ide, melyek
közül többet dísznövényként is termesztenek.
Őshonos az északi félgömb mérsékelt
éghajlatú részeitől Etiópia, Indonézia és ÚjGuinea trópusi hegységeiig, és Dél-Amerika
mérsékelt, déli részeiig. Az egyéves fajok
jellemzően
tavasszal
virágoznak;
a
nemzetség neve, Primula a latin primus
nőnemű kicsinyítőképzős alakja, arra utalva,
hogy tavasszal az elsők között nyílnak
virágaik.]
-
Wersja 01 01 2017
.
 pierwiosnek główkowaty (Primula capitata
Pierwiosnek, pierwiosnka, prymulka
4863
Gatunki flory Polski:
 pierwiosnek bezłodygowy (Primula vulgaris
Huds.,syn. P. acaulis (L.) Grufberg ) – w
Polsce gatunek wymarły
 pierwiosnek Hallera, p. długokwiatowy
(Primula halleri Honck., syn. P. longiflora
All.) – gatunek wymarły
 pierwiosnek lekarski (Primula veris L., syn.
P. officinalis (L.) Hill) [gatunek rośliny
należący do rodziny pierwiosnkowatych.
Występuje w całej Eurazji z wyjątkiem dalekiej
północy. W Polsce częsty na niżu i w niższych
położeniach górskich.] – tavaszi kankalin
(Primula veris) [a kankalinfélék (Primulaceae)
család
Primula
nemzetségének
Magyarországon őshonos, évelő, lágy szárú
faja.]




pierwiosnek łyszczak (Primula auricula L.)
pierwiosnek maleńki (Primula minima L.)
pierwiosnek omączony (Primula farinosa L.)
pierwiosnek wyniosły (Primula elatior (L.)
Hill)
Gatunki uprawiane:
 pierwiosnek abchaski (Primula abchasica
Sosn.)
 pierwiosnek bezwonny (Primula anisidora
Balf. f. et Forrest)
 pierwiosnek błotny (Primula helodoxa Balf.)
 pierwiosnek
burmański
(Primula
burmannica Balf. f. et Ward)
 pierwiosnek chiński (Primula sinensis Lindl.)
 pierwiosnek
Cockburna
(Primula
cockburniana Hemsl.)
Hook.)
 pierwiosnek gruziński (Primula juliae Kusn.)
 pierwiosnek japoński (Primula japonica
Gray)
 pierwiosnek kubkowaty, p. pokojowy
(Primula obconica Hance) – Nagy virágú
kankalin
 pierwiosnek kwiecisty (Primula florindae
Kingdon-Ward)
 pierwiosnek omszony (Primula ×pubescens
Jacq.)
 pierwiosnek piętrowy (Primula ×bullesiana
hort.)
 pierwiosnek
pruhonicki
(Primula
×pruhoniciana)
 pierwiosnek
przyprószony
(Primula
pulverulenta Duthie)
 pierwiosnek różowy (Primula rosea Royle)
 pierwiosnek Siebolda (Primula sieboldii E.
Moren)
 pierwiosnek ślimakowaty, p. miękki
(Primula malacoides Franch) - Orgonavirágú
kankalin
 pierwiosnek Viala (Primula vialii Delavay ex
Franch.)
 pierwiosnek wianuszkowaty, p. Bulleya
(Primula bulleyana Forrest)
 pierwiosnek
zarzyczkowaty
(Primula
cortusoides L.)
 pierwiosnek ząbkowany (Primula denticulata
Sm.)
Magyarországon őshonos fajok:
 Sugárkankalin (P. elatior): Kaukázusban,
Nyugat-Ázsiában, Szibériában, Európában is
honos, évelő lágy szárú gyógynövény. A
Bükkben, a Mátrában, a Börzsönyben, általában
bükkösökben ritka, bár hegyvidéki faj. Védett.
 Szártalan kankalin (P. vulgaris): ÉszakAfrikában, a Kaukázusban, Nyugat-Ázsiában,
Európában, Magyarországon a Dunántúlon nem
ritka, üde gyertyán- és bükkelegyes erdőkben
található meg. Védett növény, de kertekben is
telepítik, és termesztése is megoldható. Védett.
 Lisztes kankalin (P. farinosa): Évelő. Levelei
hosszúkás visszás tojásdadok, simák. Fonákuk,
a kocsány, a csésze és a murvák fehér porral
behintettek ("lisztesek"). Pártája lila v.
hússzínű-sárga, csöve 5–7 mm hosszú.
Hengeres tokja hosszabb a csészénél.
Mocsaras, tőzeges réteken, főleg magasabb
mészkőhegyeken terem. Az északi megyékben
elég gyakori, de előfordul a Dunántúlon is.
Védett.
 Cifra kankalin (P. auricula): Népies neve:
fülvirág. Évelő. Levelei húsosak, tojásdadok,
kopaszok, nem csak a levél, hanem a növény
egyéb részei is lisztesek. Pártája sárga,
kellemes és erős illatú. Magyarországon az
északi hegyvidéken, főleg mészkőhegyeken
terem, díszítve azokat. Különböző színű
-
Wersja 01 01 2017
.
4864
változatai kedvelt kerti virágok. Fokozottan
védett.
 Tavaszi kankalin (P. veris): Az egyetlen
Magyarországon őshonos Primula faj, amelyik
nem védett.
- Hosszúvirágú kankalin: Tudományos nevén
Primula halleri (szinonim: P. longiflora).
Évelő. Az előbbihez nagyon hasonló,
pártájának csöve azonban 20–30 mm és 2–3szor akkora, mint a csésze. A párta karimája is
nagyobb, és toktermése csak akkora, mint a
csésze. A többihez hasonló helyeken terem, de
előfordulása sokkal ritkább.
- Apró kankalin: Tudományos nevén Primula
minima. Évelő. Szára csak 1–2 virágú. A levél
csúcsa egyenesen lecsípett, hegyes fogazott.
Pártája nagy, lila vagy rózsaszínű, ritkán fehér.
A magas hegyeket kedveli.
Egyéb fajok
 (P. austriaca Wettst.),
 (P. Clusiana Tausch.),
 (P. elatior (L.) Jacq.),
 (P. intricata Gren. et Godr.),
 (P. leucophylla Pax.),
 (P. glutinosa Wulf.),
 (P. villosuda (Pax) Borb.),
hibrid fajok:
 (P. Benkőiana Borb.),
 (P. brevifrons Borb.),
 (P. digenea Kern.),
 (P. media Peterm.) stb.
Pierwiosnek wyniosły (syn. pierwiosnka wyniosła)
Primula elatior (L.)Hill. [gatunek rośliny
należący do rodziny pierwiosnkowatych.
Rośnie dziko głównie w górach (od
Pirenejów i Alp po Ural i Ałtaj). W Polsce
jest pospolity w Sudetach i Karpatach, na
niżu jest rzadki; jego rozproszone
stanowiska znajdują się w Wielkopolsce i
na Lubelszczyźnie.] – sugárkankalin (néha
sugár kankalin, v. sudár kankalin) (Primula
elatior) [a kétszikűek (Magnoliopsida)
osztályának az hangavirágúak (Ericales)
rendjéhez, ezen belül a kankalinfélék
(Primulaceae)
családjához
tartozó
növényfaj. A tavaszi kankalinhoz hasonlóan
használják fel hatóanyagait.]
Pierwiosnek wyniosły (syn. pierwiosnka wyniosła)
Primula elatior
Pierwiosnkowate [o cechach pierwiosnkowatych
(roślin zielnych z rzędu pierwiosnkowców,
charakteryzujących się promienistymi
kwiatami typowymi dla pierwiosnków)] –
(növ.) kankalinfélék családja (Primulaceae)
[a virágos növények 24, tőlevélrózsás
nemzetségét foglalja magába, köztük kedvelt
kerti- és vadnövényeket is]
pierwobór – rengeteg, ősrengeteg, erdőség
pierwobór bukowy – bükkős ősrengeteg
pierwobyt [pierwotne istnienie, bytowanie czegoś
lub kogoś gdzieś, zaczątki, początki
czegoś; pierwocina] – első v. zsenge termés;
(műv.) bemutató mű
pierwocina [1. pierwotne istnienie, bytowanie
czegoś lub kogoś gdzieś, zaczątki, początki
czegoś; pierwobyt; 2. debiutancki utwór
jakiegoś artysty, najczęściej pisarza lub
muzyka] – első v. zsenge termés; (műv.)
bemutató mű
pierwodruk [1. pierwszy wydruk jakiegoś tekstu,
utworu literackiego, zwykle w odniesieniu
do wydań klasyków; 2. odbitka składu
zecerskiego, używana w drukarniach jako
alternatywa dla maszynopisu] – első v.
eredeti kiadás levonat
pierwokup [określone ustawą lub rzadziej
umową
pierwszeństwo
w
nabyciu
określonej rzeczy w razie chęci zbycia jej
przez osobę zobowiązaną] – elővétel,
elővásárlás
pierworodek – elsőszülött [a méhet megnyitó,
különleges jogokat élvező fiú. Az atya halála
után ő a család, a törzs vezetője és papja, aki
a törzs nevében áldozatok bemutatója. Az
atyai örökségből két rész illeti meg (1 Móz
22)]
pierworodność; pierworodztwo, pierworództwo
[1. pierworodność", "pierwszeństwo" traktat
zawiera
prawa
dotyczące
pierworodnych mężczyzn i zwierząt. 2.
bycie pierworodnym lub pierworodną
(najstarszym
dzieckiem
rodziców),
przywileje związane z bycia takim
dzieckiem] – elsőszülöttség; elsőszülöttségi
jog
pierworodny, -a, -e [1. urodzony jako pierwszy
wśród całego rodzeństwa, najstarszy z
rodzeństwa (np. syn pierworodny) lub
wrodzony, przyrodzony, przypisany od
urodzenia (np. grzech pierworodny); 2.
każdy pierworodny syn w rodzinie
izraelskiej należał do Boga i musiał być
wykupiony. Wykupić należało także
pierwsze zwierzę płci męskiej. Wszystko
to czyniono z wdzięczności za zachowanie
przy życiu pierworodnych w czasie
opuszczania Egiptu. Pierworodny syn był
-
Wersja 01 01 2017
.
4865
zastępcą głowy rodziny. Ezaw i Ruben byli
pierworodnymi. Prawo pierworództwa i
połączone z nim błogosławieństwo, można
było utracić. Z cielesnej strony Jezus był
pierworodnym synem Marii. On jest także
Pierworodnym z umarłych.] – elsőszülött,
elsőnek született, ősi
pierworys mapy [oryginał redakcyjny mapy
stanowiący podstawę do jej opracowania
wydawniczego] – őstérkép, térképészeti
ősnyomtatvány
pierwotek (Pleurococcus, Protococcus) [1. rodzaj
glonów lądowych (zielenic), tworzy zielony
nalot na skałach, murach i korze drzew
2. prosty glon z typu zielenic, często
spotykany w miejscach wilgotnych jako
ciemnozielony
nalot,
głównie
na
kamieniach, płotach lub ścianach] – (növ.)
protococcus (moszat)
pierwotniak
(organizm
jednokomórkowy)
[jednokomórkowy
organizm
eukariotyczny, z reguły mikroskopijnej
wielkości, cudzożywny, poruszający się za
pomocą wici, nibynóżek albo rzęsek,
zamieszkujący wody i miejsca wilgotne] –
(áll.) véglény, egysejtű
Pierwotniaki, protisty zwierzęce (Protozoa) –
drobne (według tradycyjnych definicji –
jednokomórkowe)
[organizmy
eukariotyczne, zaliczane tradycyjnie (do
XX w.) do królestwa zwierząt, w randze
typu lub podkrólestwa. W nowszych
systemach klasyfikacji włączane są do
królestwa Protista jako sztuczny takson
(dział). Według jednej z propozycji
taksonomicznych,
pierwotniaki
są
wydzielane jako odrębne królestwo
Protozoa,
obejmując
również
wielokomórkowe śluzowce, nie obejmując
z kolei licznych grup jednokomórkowców
zaliczanych do roślin, grzybów lub
chromistów.] – Protozoa (egyesszámban:
Protozoon; görög proto: első + zoa: állatok)
[a korábban a protiszták országába sorolt
heterotróf,
állati
jellegű
egysejtűek
gyűjtőneve, nem alkotnak valós rendszertani
csoportot. Állati jellegük miatt gyakran állati
egysejtűeknek v. régiesen állati véglényeknek
nevezik őket. A protozoonok egy része
élősködő, betegséget okoz, ilyen kór például
a malária és a trichomoniázis.]
W systemie Cavaliera-Smitha królestwo
Protoza było dzielone na kilka sposobów,
według jednego z nich – z roku 2004 – podział
ten przedstawia się następująco:
 królestwo: Protozoa
 podkrólestwo: Sarcomastigota
 typ: Amoebozoa (w tym śluzowce)
 typ: Choanozoa (wiciowce
kołnierzykowe)
 podkrólestwo: Biciliata
 infrakrólestwo: Rhizaria
 typ: Cercozoa (np. chlorarachniofity)
 typ: Foraminifera (otwornice)
 typ: Radiozoa (promienice)
 infrakrólestwo Excavata
 typ: Loukozoa
 typ: Percolozoa (np. akrazje)
 typ: Euglenozoa
 typ: Metamonada (np. Parabasalia,
Anaeromonadea)
 infrakrólestwo Alveolata
 typ: Myzozoa
 typ: Ciliophora (orzęski)
 taksony Biciliata incertae sedis
 typ: Apusozoa
 typ: Heliozoa (słonecznice)
Tradycyjnie pierwotniaki dzielone były
głównie na podstawie kryteriów
morfologicznych na następujące grupy:
 wiciowce (Flagellates)
 korzenionóżki
 promienionóżki
 sporowce
 orzęski (Ciliates)
Na przełomie XX i XXI w. w jednym z
uproszczonych systemów nawiązujących do
podziału tradycyjnego zostały poklasyfikowane
w następujący sposób:
 podkrólestwo: Protozoa (pierwotniaki,
protisty zwierzęce)
o typ: Microsporidia
o typ: Pelobiontidida
o typ: Diplomonadida
o typ: Zooflagellata (wiciowce
zwierzęce)
o typ: Rhizaria (korzenionóżki)
o typ: Actinopoda (promienionóżki)
o typ: Apicomplexa (sporowce)
o typ: Myxozoa
o typ: Ciliata (orzęski).
pierwotnie – eredetileg, elsődlegesen; régebben
pierwotność – eredetiség; elsődlegesség
pierwotny, -a, -e [prehistoryczny, taki, który
istniał bardzo dawno temu (np. kultura
pierwotna, człowiek pierwotny) lub taki,
który pozostał w niezmienionej postaci
(np. las pierwotny)] – történelemelőtti;
(początkowy) elsődleges, eredeti; ősi-, ős-,
kezdeti; kezdetleges; primér
pierwotny program ładujący (primary bootstrap
code) – önbetöltő; bootstrap
pierwotwór – első alkotás v. mű
-
Wersja 01 01 2017
.
4866
pierwowzór [pierwotny wzór, model czegoś,
będący planem według którego tworzy się
kopie; prototyp] – minta, mintakép;
példakép, ősminta, eredeti, prototípus
pierwszak [uczeń pierwszej klasy szkoły
podstawowej, ponadpodstawowej lub
rzadziej liceum; pierwszoklasista] –
elsőosztályos, elsős (tanuló)
pierwsze – először, elsőnek, elsőízben
pierwszeństwo [prawo bycia
pierwszym,
robienie czegoś przed innymi; przewaga]
– elsőbbség, elsőség; prioritás
pierwszeństwo dla nadjeżdżających z przeciwka
– a szembejövő forgalom elsőbbsége
pierwszeństwo (przejazdu) – elsőbbség
pierwszoklasista, [uczeń pierwszej klasy] –
elsőosztályos, elsős (tanuló)
pierwszoklasistka, pierwszaczka [uczennica
pierwszej klasy szkoły podstawowej,
ponadpodstawowej lub rzadziej liceum;] –
elsőosztályos, elsős (tanuló) lány
pierwszokursista – elsőéves (diák)
pierwszomajowy, -a, -e [odnoszący się do dnia
pierwszego maja, mający miejsce tego
dnia (np. pochód pierwszomajowy,
obchody pierwszomajowe)] – május elsejei
pierwszoplanowy, -a, -e [znajdujący się na
pierwszym planie obrazu, rysunku,
fotografii (np. pierwszoplanowe położenie
przedmiotu)
lub
najistotniejszy,
najważniejszy,
mający
największe
znaczenie dla kogoś lub czegoś (np. postać
pierwszoplanowa)] – előtérben álló,
premiárplán-; elsőrendű, legfontosabb
pierwszoplanowa potrzeba – elsőrendű szükséglet
pierwszoplanowa rola – címszerep, főszerep
pierwszoroczny, -a, -e [będący pierwszym w
roku (np. pierwszoroczna niedziela,
jagody pierwszoroczne) lub związany z
pierwszym rokiem studiów, rzadziej z
pierwszą klasą szkoły podstawowej,
gimnazjalnej lub licealnej] – elsőéves
pierwszoroczna juniorka – elsőéves versenyző
lány
pierwszorzędne mocarstwo – vezető nagyhatalom
pierwszorzędny, -a, -e [należący do najlepszych
lub
najważniejszych;
wspaniały,
wyśmienity, doskonały] – elsőrendű,
elsőrangú, nagyfontosságú; príma
pierwszorzędowe cechy płciowe [gruczoły
płciowe: jajniki i jądra] – elsődleges nemi
jelek v. elsődleges nemi jelleg: nemi szervek
pierwszy, -a, -e [1. liczebnik porządkowy
odpowiadający liczbie 1; 2. stojący na
początku; 3. taki, przed którym nie było
innych podobnych; 4. odgrywający w
czymś najważniejszą rolę; 5. najlepszy] –
első; legjobb; első, elsőrendű; legelső
pierwsza godzina – egy óra
pierwsza intrada – első intráda; mindjárt az elején,
első alkalommal
pierwsza jaskółka – (átv.) az első fecske
pierwsza kadra księżyca – a hold első negyede
pierwsza klasa – első osztály
pierwsza komunia [w Kościele katolickim:
uroczystość przystąpienia przez dzieci po
raz pierwszy do komunii] – első áldozás
pierwsza korekta artykułu – a cikk első
korrektúrája
Pierwsza Księga Kronik [to jedna z ksiąg
Starego Testamentu, powstała aby
zdopingować żydowskich repatriantów,
którzy powrócili z niewoli babilońskiej.
Początkowo obie księgi 1 i 2 Kronik
stanowiły prawdopodobnie jeden zwój,
który później dla wygody podzielono.
Żydzi nazywali je Diwré Hajjamím, co
dosłownie znaczy sprawy dni, a więc
kroniki dni lub czasów. Dzisiejszą nazwę
księga ta prawdopodobnie zawdzięcza
Hieronimowi, który opracowując łacińską
Wulgatę zaproponował nazwę Chronikón
całych Boskich dziejów.] – Krónikák I.
Könyve [1) 1Krón 1-9-ig: származási
felsorolás Ádámtól egészen Dávidig, Izrael
12 törzsén keresztül. Néhány ezekből a
felsorolásokból Dávid időszakán is túlnyúlik.
2) 1Krón 10-29: Dávid uralkodása, Saul
halálától Dávid haláláig.]
A Krónikák két könyvének a zsidó Bibliában
szereplő címét így fordítják "Beszédek (vagy
Cselekedetek) a napokról", vagyis a napi
cselekedetekről szóló könyv, ami egy történésre
vonatkozik, vagy még inkább, Szent Jeromos
után: az egész isteni történés krónikája. Ez a név
azonban a Krónikák könyve címet nyerte. A
görög fordítás alapján soká fennmaradt az Egyház
hagyományában a Paralipemon cím, egy görög
szó szerint, ami "elhagyott dolgok"-at jelent, vagy
félretett dolgokat, ami a könyvek tartalmára
vonatkozhat, amiket kiegészítésnek tekintettek
Sámuel és a Királyok könyveihez. Amint látni
fogjuk, a Krónikák könyvei valóban nagy
részükben újra ismétlik Sámuel és a Királyok
könyveinek részeit, más, kiegészítő elemekkel,
másmilyen történelmi és teológiai szemszögből. A
könyvek két részre osztása mesterségesen történt,
nincsen közöttük választóvonal. Eredetileg
egyetlen könyvet képeztek, ugyanúgy, mint
Ezdrás és Nehemiás könyvei. A Krónikák-EzdrásNehemiás könyvek egyébként egy teljes egységet
képeznek, amint azt a Krónikák utolsó versei
mutatják (2Krón 36,22-23), amelyek szöveg
szerint szerepelnek Ezdrás első verseiben (1,1-3).
Ismeretlen körülmények következtében a könyvek
helyét a héber Biblia kánonjában módosították,
-
Wersja 01 01 2017
.
mivel a Krónikák utolsónak szerepelnek a
gyűjteményben, Ezdrás és Nehemiás után, mikor
pedig ténylegesen meg kellene előzniök azokat.
Lehetséges, hogy a Krónikák könyveit később
vették fel a zsidó kánonba, mint EzdrásNehemeiást, mivel ismételték Sámuel és a
Királyok könyveit. A logikus sorrendet
helyreállították a régi verziókban és gyakran a
modern fordításokban is.
http://seidl.hu/ambrus/tob-kron.html
4867
Pierwsza Księga Kronik i Druga Księga Kronik
[stanowiły
w
hebrajskim
Starym
Testamencie, tzn. w masoreckim tekście
jedną księgę. Pierwsza księga opisuje
dzieje ludzkości ziemi począwszy od
pierwszego człowieka Adama w ogólności i
nieco więcej szczegółowo historię ludu
izraelskiego za czasów Dawida. Druga
Księga jest dalszym ciągiem pierwszej.
Przedstawia jednak więcej dzieje Judy, a
Izraela tylko o tyle, o ile stoją w
ściślejszym związku z dziejami Judy.
Autor tych ksiąg jest nieznany. Powstały
prawdopodobnie w niewoli babilońskiej
(około roku 450 przed Chrystusem) albo
tuż po niej. Między Pierwszą Księgą a
ewangelią Jana zachodzi pewne małe
podobieństwo co widoczne jest między
innymi w tym, że obie zaczynają się
słowami: ''Na początku''. Autor Kronik:
(czy też zbieracz zapisków z materiałem
do Kronik) mówi o Adamie, Secie,
Enosie.] – KRÓNIKA KÖNYVEI (1. és 2.
könyv) [A héber szó azt jelenti szó szerint:
"a
napok
történései",
valamiféle
"Évkönyvek". Először Hyeronimus nevezte
Krónika könyveinek. Eredetileg egyetlen
könyvet alkottak, a Septuaginta azonban (az
ÓSZ görög fordítása) Kr. e. 150 körül két
könyvre osztotta. A héber Kánonban az
utolsó helyen állnak. A régi hagyomány és a
modern kutatás megegyezik abban, hogy a
szerzője Ezsdrás (3), és keletkezési ideje Kr.
e. 450 körüli időre esik. Felosztása: 1.
nemzetségi táblázat, amely lehetővé teszi a
zsidóknak,
hogy
származásukat
kifogástalanul levezethessék, ami a babiloni
fogság utáni zűrzavarban rendkívül fontos
volt (1Krón 1-9); 2. Dávid birodalmának
leírása, az Isten akarata szerinti eszményi
állam mintájaként (1Krón 10-19); 3.
Salamon dicsőségének rajza (2Krón 1-9) 4.
Júdának, a déli országrésznek a története
(2Krón 10-36).]
Pierwsza Księga Królewska a. Pierwsza Księga
Królów Królewska [1Krl], (hebr. ‫)א מלכים‬
[1. zwana także ''Trzecią Księgą Królów''.
Napisana na podstawie istniejących źródeł
około 550 roku przed Chrystusem Autor
jej jest nieznany. Treść jej jest dalszym
ciągiem ksiąg Samuela. Zawiera historię
czasów Dawida, Salomona, podaje opis
budowy świątyni jerozolimskiej, rozłam
monarchii, powstanie dwóch królestw
Izraela i Judy, działalność Eliasza.
Obejmuje czasy od 1015-890 przed
Chrystusem. Królestwo Judy miało 19
królów; wszyscy z nich byli potomkami
Dawida, a okres ich rządów wynosił 340
lat. 2. w Septuagincie Trzecia Księga
Królewska
jest
jedną
z
ksiąg
historycznych
Starego
Testamentu.
Opowiada o ostatnich dziejach Dawida a
następnie o jego synu Salomonie. W niej
także
zaczyna
się
uporządkowana
chronologicznie
historia
królestw
izraelskiego i judzkiego. W księdze tej jest
również
opisana
budowa
świątyni
Salomona. Opisuje również rozpad
królestwa Narodu Bożego na Judę i Izrael
i wynikające z tego wydarzenia, a także
dzieje Eliasza.] – Királyok I. Könyve
[KIRÁLYOK KÖNYVE: a bibliai történet
könyveinek, a zsidó kánonban a. n. «első
próféták» könyveinek egy része. A görög
bibliafordításban a K.-i négy részből állanak:
a Sámuel két könyvéből és a királyok két
könyvéből. A zsidó kánonban csak az utóbbi
kettő viseli ezt a nevet s eredetileg egy
egészet képez. A K.-i Izrael és Juda
történetét tárgyalják Dávid király halálától
Jeruzsálem első pusztulásáig. Szerkesztőjük
kétségkivül régi forrásokból merített, de a
könyveket jelen alakjukban valószinüleg a
második
templom
korának
elején
szerkesztették meg.]
Pierwsza Księga Samuela, w Septuagincie
Pierwsza Księga Królewska [wg tradycji
napisana przez Samuela, który jest
główną postacią do dwunastego rozdziału.
Potem występuje jako Prorok. Samuel
jako nazirejczyk został oddany na służbę
Bożą, gdzie stał się szanowanym
„Widzącym”. Po Helim stał się, jak się
później okazało, ostatnim sędzią Izraela.]
– SÁMUEL KÉT KÖNYVE; Sámuel két
könyve (héberül ‫ לֵמּואְׁ ל‬S(e)múél, jiddisül
‫ שמואל‬Smuel) [1. a Biblia első részében, az
Ószövetségben található. Az eredeti héber
gyűjteményekben még egy könyvet alkottak,
a Septuagintában azonban Királyságok első
és második könyve néven kettéválasztották
azokat. Ezt a felosztást a XVI. században a
héber nyelvű kiadások is átvették, de
megtartották az eredeti címben Sámuel
nevét. A két könyv témája az az időszak
Izrael életében, amely a királyság
megalapításától Dávid király haláláig tartott.]
-
Wersja 01 01 2017
.
4868
pierwsza lepsza okazja – az első adódó v.
kínálkozó alkalom
pierwsza liga [zob. ekstraklasa w zn. 1.] – első
liga (futballban)
pierwsza mowa – szűzbeszéd
Pierwsza mowa św. Piotra. (Dz 2,14-36.) – Szent
Péter első beszéde (Ap. 2,14-36)
pierwsza naiwna – (színház) első naiva
pierwsza osoba – (gram) első személy (1. személy)
pierwsza połowa – első félidő
pierwsza pomoc [podstawowe czynności, jakie
trzeba wykonać dla ratowania czyjegoś
życia lub zdrowia w nagłych wypadkach]
– elsősegély
pierwsza przemówienie – szűzbeszéd
pierwsza rocznica – első évforduló
pierwsza seans jest o ósmej rano, a ostatni o
dziewiątej wieczorem – az első előadás
reggel nyolckor, az utolsó este kilenckor van
pierwsza transza pożyczki – a kölcsön első
részlete
pierwsza ulica na/w lewo – az első utca balra
pierwsze (drugie, trzecie) miejcie – első (második,
harmadik) hely
pierwsze (drugie, trzecie) wydanie tego dzieła
jest już wyczerpane – ennek a műnek az
első (második, harmadik) kiadása már
elfogyott
pierwsze czytanie ustawy – törvényjavaslat első
olvasása
pierwsze danie [zupa podawana w czasie obiadu
jako pierwsza potrawa] – első fogás
pierwsze i ostatnie – (ká) (pasziánszfajta)
pierwsze i ostatnie strony gazet – az újság első és
utolsó oldala
pierwsze koty za płoty; pierwsze psy, koty za
płoty. Pierwsze kotki za płotki (za
opłotki). T. j. pierwsze próby, początki,
prace nie zawsze się udają, nie zawsze są
pomyślne. – [az első macskákat a kerítés
mögé kell dobni] (közm.) minden kezdet
nehéz; az első próbálkozás kudarccal jár
pierwsze kroki na scenie – első v. kezdő lépések a
színpadon
pierwsze piętro – első emelet
pierwsze potrzeby – elsőleges, elsődleges, elemi v.
legfontosabb szükségletek
pierwsze przepustne – első alkalommal díjmentes
v. ingyenes belépés
pierwsze śniadanie najwcześniejszy posiłek
spożywany rano] – reggeli
pierwsze skrzypce – elsőhegedű
Pierwsze
Węgierskie
Powszechne
Przedsiębiorstwo
Spedycyjne
Spółka
Akcyjna – Első Magyar Általános
Szállítmányozási Zrt., MASPED (Alapítva
1948-ban)
pierwsze wydanie rozchwytano – az első kiadást
szétkapkodták
pierwszego – elsején
pierwszego rzędu – elsőbbrendű
pierwszej kategorii – első osztályú
pierwszej klasy – első osztályú; elsőrangú
pierwszej wody – (átv.) kiváló, kitűnő, tiszta;
(drágakő) tiszta tüző v. vizű
pierwszy amant – hősszerelmes
Pierwszy Dzień Tygodnia [Izraelici święcili
siódmy dzień tygodnia, który nazywali
sabatem (z hebr. szabat, co znaczy
odpoczywać, powstrzymywać się od pracy,
a wyr. szabbat jest rzeczownikiem i
oznacza dzień odpoczynku). Tym samym
szanowali także dzień odpoczynku Boga,
który odpoczywał po sześciu dniach
stworzenia. Sabat był także dniem
wdzięczności
wobec
Boga
za
wyprowadzenie z Egiptu. W dniu tym nie
wykonywali pracy ani ludzie, ani
zwierzęta. Ale nie tylko siódmy dzień
tygodnia nazywano sabatem. Były i inne
dni, w których nie pracowano i te też
nazywano sabatem. Dzień przebłagania
też nazywano sabatem. Pierwszy dzień
siódmego miesiąca miał być sabatem.
Także pierwszy i ósmy dzień święta
szałasów miały być sabatem. Dzień
odpocznienia rnieli także Babilończycy i
Chaldejczycy, którzy nazywali dzień ten
szapatu (dzień środka miesiąca, bo w
połowie miesiąca go obchodzono). U
Izraelitów sabat wprowadzono i jego
obchodzenia srodze przestrzegano po
ukazaniu się manny. Dzień ten miał dla
Izraelitów
oznaczać
także
dowód
wdzięczności dla Boga za wyzwolenie spod
jarzma egipskiego i ciągłej pracy
niewolniczej z dniem tym połączona była
nadzieja odpoczynku po przybyciu do
Ziemi Obiecanej; miał być znakiem
umowy między Izraelem a Bogiem, który
ich uświęcał. Obok stałego obchodzenia
sabatu, którym był siódmy dzień tygodnia,
Bóg polecił Izraelitom także obchodzenie
roku sabatowego, którym był każdy
siódmy rok. W roku tym ani siano, ani
sprzątano, ale żyto z tego, co samo z ziemi
wyrosło
(albo
przechowywano
w
spichlerzach). Za wykonywanie nawet
najmniejszej pracy w dniu sabatu karano
śmiercią. Izraelita nie mógł się także
oddalić od domu swego więcej niż droga
sabatnia (około l km) przewidywała co
odpowiadało maksymalnej odległości od
-
Wersja 01 01 2017
.
4869
domu Izraelity do świątyni. Z czasem
obchodzenie sabatu stało się zewnętrzną
formą, przeciwko czemu srodze wystąpił
Jezus Chrystus. On także wytłumaczył
Izraelitom, że człowiek nie jest dla sabatu,
ale sabat dla człowieka i że Syn Boży (tzn.
On) jest także Panem Sabatu. Wskazał
wyraźnie na to, że nie można zabronić
czynić dobrze nawet w sabat (np.
uratowanie życia człowiekowi albo
zwierzęciu). Przypomniał Żydom, że On i
Ojciec Jego też pracują. Jezus podważył
siłę Zakonu, który tylko On wypełnił, a
nikt inny; podważył także wielkie
znaczenie przypisywane sabatowi, który
judaizm traktował jako konieczność
przejętą po przodkach. To dało
chrześcijanom inne (i prawdziwe) pojęcie
o sabacie, który zastąpili pierwszym
dniem tygodnia. A to znów nastąpiło po
wniebowstąpieniu Pana. Nastąpiło pod
kierownictwem Ducha Świętego, który był
przysłany po to, by wprowadzał w całą
prawdę. Przez pewien czas pierwotni
chrześcijanie wciąż jeszcze zbierali się w
synagogach żydowskich, ale z czasem, pod
wpływem silnych prześladowań i w celu
zapobieżenia nawrotu chrześcijan do
judaizmu przyszło odseparowanie się,
zbieranie się po domach na łamanie
chleba, omawianie doktryny apostołów, a
tym samym i obchodzenie pierwszego dnia
tygodnia Powody były ważne. Sabat był
częścią Zakonu, od którego chrześcijanie
chcieli być wolni. Zakon zawierał cienie
tego, co miało wypełnić się w Chrystusie,
zatem był końcem epoki, a Chrystus
zmartwychwstały
początkiem nowej,
która nastąpiła po epoce sabatu, dlatego
wzięto także dzień, który następował po
siódmym, którym był pierwszy dzień
tygodnia. Ten nazywano także później
dniem Pańskim. Pierwotni chrześcijanie
zbierali się bardzo często, niekiedy
codziennie; ale najważniejszym dniem był
pierwszy dzień tygodnia. Był reakcją na
starotestamentowe ofiary, obrzezki, święta
nowiu, sabatów itd. Centrum zbierania
stał się Jezus Chrystus, na którego
wskazywali Mojżesz i Prorocy. Pierwszy
dzień tygodnia był także dniem
zmartwychwstania, zmartwychwstałego
Chrystusa, czego wielu w tych czasach
jeszcze było naocznymi świadkami. W
dniu tym łamano chleb, zbierano składki
na biednych, głoszono Ewangelię. Złożyło
się tak, że pierwszy dzień tygodnia
przypadł akurat na dzień pogańskiego
święta słońca (dies Solis),
które
obchodzone było przez wielu obywateli
wielkiego
państwa
rzymskiego.
Chrześcijanie nie mieli tym nic do
czynienia, ale silny wpływ dał się odczuć
na
chrześcijan
z
imienia
pseudochrześcijan, których namnożyło się
z czasem w wielu zborach mimo
najokrutniejszych
i
krwawych
prześladowań. Na początku IV wieku było
tak dużo chrześcijan, że zaprzestano
nawet wielkich prześladowań. Cesarz
rzymski Konstantyn okazał im dużo
sympatii, mimo że sam stał się dopiero
chrześcijaninem na łożu śmierci (co też nie
jest
pewne).
Jego
sympatie
do
chrześcijaństwa były raczej przymilaniem
się ze względów politycznych, bo szukał
wsparcia u wpływowych chrześcijan dla
wybrania go Augustem. Ten cesarz dał
całkowitą wolność chrześcijanom, nawet
uczynił pierwszy dzień oficjalnym świętem
całego państwa rzymskiego (321 roku), a
cesarze
Teodozjusz,
Justynian
wprowadzili nawet powstrzymanie się od
wszelkich
robót
w
tym
dniu.
Pseudochrześcijaństwo, które wtedy było
liczne, nie miało nic przeciwko temu, że
dzień ten utożsamiano z pogańskim dniem
słońca. Stąd też takie nazwy jak niem.
Sonntag, ang. Sunday (dzień słońca).
Polska nazwa niedziela wskazuje na dzień
wolny od pracy. Nie jest jednak prawdą,
że chrześcijanie obchodzili sabat aż do
ogłoszenia niedzieli przez Konstantyna,
jak to niektórzy głosić próbują, którzy
więcej zajmują się tym dniem, niż samą
Osobą Jezusa Chrystusa.] - (A) HÉT ELSŐ
NAPJA; VASÁRNAP [A hét első napja,
amely Jézus Krisztus feltámadására (Jn 20,125) és pünkösdre (ApCsel 2,1-11)
emlékeztet; Krisztus mennybemenetele után
a keresztyének egy ideig a hét első és utolsó
napján gyűltek egybe; ahogy azonban a
zsidókeresztyén gyülekezetek egyre jobban
elvesztették
erős
befolyásukat,
a
keresztyének lassanként abbahagyták a
hetedik nap megünneplését; Troásban a
tanítványok a hét első napján tartották az
istentiszteletet (ApCsel 20,7); Pál arra kérte a
korintusiakat, hogy minden héten tegyenek
félre valamit abból, amit nekik Isten adott, és
ezt cselekedjék mindig a hét első napján
(1Kor 16,2); "az Úr napja" kifejezéssel a Jel
1,10-ben találkozunk.]
„Kezdetben teremtette Isten az eget és a földet. A
föld pedig kietlen és puszta volt, és sötétség volt a
mélység színén, és az Isten Lelke lebegett a vizek
felett. És mondta Isten: Legyen világosság: és
lett világosság. És látta Isten, hogy jó a
világosság; és elválasztotta Isten a világosságot a
-
Wersja 01 01 2017
.
4870
sötétségtől. És nevezte Isten a világosságot
nappalnak, és a sötétséget nevezte éjszakának: és
lett este és lett reggel; első nap.”
A Tóra szerzője/szerzői számára az első nap
nyilvánvalóan a vasárnap. Az volt a
kereszténység régebbi korszakaiban is sokáig, sőt,
szemforgató módon formálisan egészen a múlt
század közepéig(!) – miközben a valóságban
emberek százmilliói kezdték már régóta a hetüket
hétfő reggel, és fejezték be az egyetlen
pihenőnapjukon, vasárnap.
A nyugati civilizáció hatókörén belül a mostani
későkeresztény – Határ Győző szerint egyenesen
„kereszténység utáni” – korszakban a hét első
napja a túlnyomó többség – a szombattartó és
nem szombattartó zsidók számára is – a
gyakorlatban nyilvánvalóan a hétfő.
A magyar nyelv – szemben az indoeurópaiakkal –
erre egyértelműen rámutat: a hétfő napnál
világosabban a hét feje, azaz eleje. A kiűzetés
világában tehát, ahol nem az Isten által „az orrába
lehellt élet”, hanem a munka teszi az embert
emberré, a hétfő „az első nap”.
pierwszy dzień nauki – a tanítás első napja; első
tanítási nap
pierwszy gatunek [pierwszy stopień jakości
towaru] – első v. a legjobb minőség; (towar)
első osztály
Pierwy kanał (pl: Program Pierwszy) [publiczna
stacja telewizyjna Federacji Rosyjskiej,
mająca największy zasięg odbiorców w
Rosji (98,8% populacji). Odpowiednik
polskiego TVP1.] – egyes program v.
csatorna
pierwszy lepszy [losowy, przypadkowy, zależny
od losu] – az első; bármelyik, a legelső; a
legközelebbi, az éppen kéznél levő; a
kezeügyébe eső; ahogy jött, elsőnek adódó;
jött-ment
Pierwszy List do Koryntian [1 Kor] [1. księga
Nowego Testamentu. Za autora listu
powszechnie uważany jest święty Paweł.
Miejscem sporządzenia był Efez, w
którym św. Paweł zatrzymał się
prawdopodobnie w roku 57. List składa
się z czterech części. W pierwszej Paweł,
powiadomiony o rozłamach w gminie
korynckiej, wzywa do jedności, której
warunkiem jest zaufanie mądrości Bożej
(rozdziały 1-4). Rozdział 5 i 6 listu
poświęcony jest grzechom Koryntian.
Następnie (rozdz. 7-14) Paweł porusza
kwestie doktryny i etyki: relacji
małżeństwa do dziewictwa, granic
chrześcijańskiej wolności, dopuszczalności
spożywania mięsa z ofiar pogańskich,
podległości kobiet wobec mężczyzn (w
efekcie tych uwag nastąpiło wykluczenie
kobiet z czynnego udziału w liturgii),
znaczenia Eucharystii, darów Ducha
Świętego. Rozdział 13, stanowiący "hymn
o miłości” jest jednym z najczęściej
cytowanych
fragmentów
Nowego
Testamentu. Ostatnia część listu –
rozdziały 15 i 16 – stanowi wykład
chrześcijańskiej
nauki
o
zmartwychwstaniu.2. jego autorem jest
apostoł Paweł. Napisany pod koniec
trzyletniego pobytu apostoła w Efezie
około roku 56. Koryntianie byli
chrześcijanami, pochodzącymi z Greków.
Nie świecili dobrym przykładem. W trzy
lata po pobycie Pawła w Koryncie doszły
go bardzo nieprzyjemne wieści. U
Koryntian brak było jedności, patrzyli na
ludzi, a nie na Chrystusa; niektórzy
dopuszczali się rzeczy brudnych, inni
twierdzili, że nie ma zmartwychwstania,
przy obchodzeniu uczczenia śmierci
Pańskiej i ucztach miłości bogatsi
popisywali się ilością i jakością jedzenia,
podczas gdy biedniejsi nie mieli nic; źle
rozumieli pojęcie uczczenia śmierci
Pańskiej; nie wiedzieli o tym, że dary
duchowe daje Duch Święty i tenże Duch
Święty kierować musi używaniem tych
darów. Niektóre osoby mają milczeć w
zborach, a te chyba robiły najwiekszy
hałas (oczywiście z pobudek cielesnych a
nie duchowych). Ci ludzie zapomnieli,
czym jest miłość i dlatego Paweł napisał w
tej sprawie cały rozdział, 13.] – Pál első
levele a korinthosziakhoz [a Biblia
újszövetségi iratainak részét képező levél. A
levél feltehetőleg Kr. u. 51-52. körül
keletkezett görög nyelvű ókeresztény irat, az
újszövetségi kánonban az apostoli levelek
egyike. A levél szerzője minden bizonnyal
Pál apostol, aki Efezusban irta. A levél
tárgyalt témái az egyházszakadásoktól való
intés, az anyagiasság, a paráznaság
elkerülésére való intés, a gyülekezet
viselkedése, a karizmatikus lelki ajándékok
túlzott felértékelése és túlzott előnyben
részesítésének helytelenítése, szokásokhoz
korábbi, vallási gyakorlatokhoz való helyes
viszonyulásig, a legkülönfélébb témákat
érinti. Irodalmi stílusában a logika,
szarkazmus, kérlelés, feddés, költészet,
elbeszélés egyaránt megtalálható.]
Pierwszy List św. Jana [1 J lub 1 Jan] [1. księga
Nowego Testamentu. Już od II wieku
Tradycja przypisuje autorstwo listu
Janowi Apostołowi, synowi Zebedeusza, a
autorowi jednej z Ewangelii. Potwierdza
to porównanie Listu z Ewangelią, bowiem
istnieje szereg podobieństw między oboma
dziełami,
tak
pod
względem
gramatycznym,
stylistycznym
(np.
-
Wersja 01 01 2017
.
4871
zastosowanie antytez) czy łączenie zdań za
pomocą inkluzji
(czyli
zamknięcia
pewnego fragmentu między dwoma takimi
samymi słowami), rytmika. Zarówno
Ewangelia, jak i List posiadają te same
semityzmy (np. "czynić prawdę") czy
wyrazy (np. "Słowo" na określenie
Jezusa). 2. Jana, List I - Apostoł Jan
napisał swoje trzy listy będąc w sędziwym
wieku. Było to około 90 roku, w tym czasie
niektóre
zbory
liczyły
już sobie
kilkadziesiąt lat istnienia i różne trudności
pokazyły się w życiu zborowym. Do takich
należały także różne doktryny niezgodne z
nauką Chrystusa. Ponieważ apostołowie
wymierali, trzeba było uciec się do słowa
pisanego,
które
odtąd
stało
się
dzierżycielem nauki apostolskiej. Podali
się już tacy, co twierdzili, że prawdziwego
Jezusa wcale nie byłó, na co Jan na
samym początku daje odpowiedź. Był
przecież naocznym świadkiem czasu
nauczania i ukrzyżowania Pana, także
Jego zmartwychwstania, a przy tym
człowiekiem zdrowym na umyśle. W
pełnej świadomości mówił i pisał o tym, co
widział, słyszał i doświadczał. Zwracał się
do wierzących jako do swoich dzieci. List
ten można podzielić na dwie główne
części: 1. Rodzinny stosunek wierzących
do Boga. 2. Wędrówka rodziny Bożej w
złym świecie. — Jan mówił im, że nie
należy miłować świata. Ostrzega przed
apostazją (odszczepieństwem); tłumaczy
im, kto jest antychrystem, wskazuje na
wielką
miłość
Boga.
Mówi,
że
chrześcijanin wie, że Jezus jest Synem
Boga a kto miłuje, ten dowodzi, że
urodzony jest z Boga. W końcu ostrzega
przed bałwochwalstwem. Chrześcijanin
powinien wiedzieć o tym, że Bóg nie
zmienia się, ale bałwany, którym człowiek
się kłania, którym on oddaje się w
posiadanie, są jego skarbem i czynią go
niewolnikiem, te się zmieniają. Kiedyś
oddawano cześć planetom, gwiazdom,
słońcu, zwierzętom, ludziom (co i dziś się
jeszcze dzieje), a obecnie bałwanami są
różne zawody, sztuka, maszyna, moda,
prądy naukowe, różne teorie, tracące
szybko na znaczeniu, cywilizacja i kultura.
Masy ludzi służą demonom nałogów (w
pijaństwie, paleniu tytoniu, używaniu
narkotyków, obżarstwie i praktykowaniu
innych rzeczy niezgodnych z prawami
natury), nie zapominając o miłości
pieniędzy, które więcej służą demonom niż
sprawie zbawienia.] – János I. levele [1. az
egyike a hét azon katolikus levélnek, amelyet
a Bibliában kanonizáltak. Nem egy
meghatározott egyházközösségnek szól, mint
Pál apostol levelei. A szerző igen nagy
hasonlóságot mutat János evangélista
stílusával, - a közös megfogalmazás,
hangsúly,
motívum
tekintetében.
A
hagyomány a levél szerzősségét neki
tulajdonítja.
Három
„jánosi
levelet”
ismerünk, melyből az elsőt tartják a
legjelentősebbnek. Ezt az első levelet nem
tekintik a legrégebbinek, de stílusa közelíti
meg legjobban a negyedik evangéliumot.
Nem egy egyházközösségnek szól, hanem
egy körlevél Asia tartomány közösségeihez.
2. János 1. levele: Minden arra mutat, hogy
szerzője azonos a 4. evangéliuméval.
Keletkezési ideje ismeretlen, valószínűleg az
1. század vége. Célja, hogy olvasóit óvja a
tévtanítóktól (gnosztikusoktól), és intse őket:
ragaszkodjanak a hithez, és teljesítsék Jézus
Krisztus akaratát, kiváltképpen a szeretet
parancsát; a tévtanítókat antikrisztusoknak is
nevezi (2,18.22; 4,3); a levél felépítését
nehéz követni, vannak azonban mindig
visszatérő gondolatai: pl. istengyermeki
voltunkat úgy bizonyíthatjuk, hogy Isten
akarata szerint élünk, felebarátainkat
szeretjük, és megmaradunk abban a hitben,
hogy Jézus a Krisztus, aki (hús) testben jött
el, azaz emberré lett.]
pierwszy maja – május elseje
pierwszy nakład wyczerpany – az első kiadás
elfogyott
pierwszy numer (No 1) – első szám
-
Wersja 01 01 2017
.
4872
pierwszy oficer [oficer pełniący najważniejszą
funkcję na statku po kapitanie] – elsőtiszt
pierwszy plan – előtér, első képsík, premier plan
pierwszy przypadek nazywa się mianownik – az
első eset az alanyeset
pierwszy raz w życiu widzę morze – most látom
először életemben a tengert
pierwszy skrzypek – elsőhegedűs, prímhegedűs;
(nép) prímás
pierwszy tancerz [najlepszy tancerz w zespole
baletowym] – vezető táncos
pierwszy uczeń – a legelső v. legjobb tanuló;
éltanuló
pierwszy z brzegu – az első jöttment v. kiragadott,
mindjárt az első
Pierwszy Zakon św. Franciszka [zakonnicy,
żyjący według Reguły św. Franciszka,
zatwierdzonej w 1223 r.: Bracia Mniejsi
(OFM), Bracia Mniejsi Konwentualni
(OFMConv), Bracia Mniejsi Kapucyni
(OFMCap); zob. franciszkanie.] – Szent
Ferenc Első Rendje - Szent Ferenc regulája
szerint élő szerzetesek, 1223 óta létezik:
Kisebb Testvérek - OFM (Ordo Fratrum
Minorum) más néven bernardinusok vagy
reformáltak; Konventuális Kisebb Testvérek
(Minoriták)
(Ordo
Fratrum
Minorum
Conventualium — OFM Conv.), Kapucinus
Kisebb Testvérek (Kapucinusok) (Ordo
Fratrum Capuccinorum - OFM Cap.); lásd
ferencesek.
pierwszyzna [1. daw. rzecz nowa albo to, co się
zdarza po raz pierwszy; 2. dawniej o
czymś, co robi się po raz pierwszy, o
czymś, co wystąpiło gdzieś po raz
pierwszy, nowości, rzeczy nowej] –
újdonság
pierwyj [dawniej (zob. → zwroty śląskie)] –
[Słowniczek języka śląskiego] azelőtt,
egykor, korábban, régebben, régen, régente,
hajdan, hajdanában
pierz i załóż (1) [ogólne określenie dla wyrobów
ubraniowych, które po praniu szybko
schną i nie muszą być lub muszą być lekko
wyprasowane. Początkowe wymaganie dla
takich produktów jest to, że nie tylko ich
podstawa z materiału tekstylnego, ale
także podszewki, wkładki materiałowe
oraz nici powinny być odporne na zagięcia
i utrzymują swój kształt. ] – könnyen
kezelhető
(1)
[Olyan
ruhadarabok
megjelölése, amelyek mosás után gyorsan
száradnak és nem vagy csak alig igényelnek
vasalást. A "könnyű kezelhetőség" nem csak
a ruhadarab anyagától, hanem annak
kidolgozásától (az alkalmazott béléstől,
cérnától stb.) is függ. Az anyagoknak
mérettartóknak és gyűrődésmenteseknek kell
lenniük.]
pierz i załóż (2) [ogólne określenie dla
wykończenia
materiału,
który
po
wypraniu szybko schnie w taki sposób, że
ubranie nie potrzebuje w ogóle lub
potrzebuje lekkiego wyprasowania.] –
könnyű kezelést adó kikészítés [Kikészítési
eljárás, amely a kelmének megadja a belőle
készült ruhadarab azon tulajdonságait, amik
azt könnyen kezelhetővé teszik.]
pierzastokłebiowy, -a, -e (Cirrocumulus (Cc –
chmura kłębiasto-pierzasta) [chmura w
postaci cienkiej, białej ławicy, której
poszczególne elementy mają rozmiar
kątowy poniżej jednego stopnia (widziane
z powierzchni Ziemi).] – (légkör) cirrocumulus,
bárányfelhő-,
bárányfelhős
[Cirrocumulus, bárányfelhő (nemzetközi
jele: Cc). Vékony, fehér, önárnyék nélküli
felhő.]
pierzastowarstwowy, -a, -e (Cirrostratus (Cs,
chmura warstwowo-pierzasta) [chmura w
postaci przejrzystej, mglistej i często
prawie niewidocznej zasłony. Składa się
głównie z kryształków lodu w kształcie
blaszek.]
–
(légkör)
cirro-stratus,
fátyolfelhős
[Cirrostratus,
fátyolfelhő
(nemzetközi jele: Cs). Áttetsző, fehéres
felhőfátyol, szerkezete rostos, fonalas vagy
sima. Részben vagy egészben eltakarhatja az
eget.]
pierzasty, -a, -e [1. opierzony, porośnięty
piórami lub zrobiony z ptasich piór (np.
pierzaste boa); 2. z wyglądu podobny do
pióra, puchu (np. pierzaste chmury,
obłoki), a o liściach: składający się z kilku
blaszek liściowych osadzonych na osi tak,
jak promienie ptasiego pióra] – tollas, toll-,
tollszerű
pierzchać, pierzchnąć (uciec, zniknąć) [1.
pośpiesznie uciekać, szczególnie w
popłochu, panice; 2. o skórze, cerze:
stawać się szorstkim wskutek działania
wiatru, rzadziej mrozu lub środków
chemicznych]
–
szétrebbenni,
széjjelszaladni,
felriadni,
szétugrani,
szertefutni;
menekülni,
megfutamodni;
kicserepesedni; eltűnni
pierzchanie
– szétrebbenés, szertefutás,
futamodás; cserepesedés
pierzchliwie – félénken, riadtan
pierzchliwość [płochliwość, podatność na lęk,
lękliwość, trwożliwość] – félénkség,
ijedelem, ijedősség; ijedtség, rettegés,
rémület, aggódás, aggodalom
-
Wersja 01 01 2017
.
4873
pierzchliwy, -a, -e [płochliwy, skory do paniki,
ucieczki w popłochu, podatny na lęk,
lękliwy, trwożliwy] – félénk, ijedős, riadt
pierzchnąć1 — pierzchać [1. uciec w popłochu;
2. zniknąć, rozwiać się] – szétrebbenni,
széjjelszaladni,
felriadni,
szétugrani,
szertefutni;
menekülni,
megfutamodni;
kicserepesedni; eltűnni
pierzchnąć od kogo/czego – eltávolodni, elfutni,
elrugaszkodni vkitől/vmitől
pierzchnąć przed kim/czym – elmenekülni,
visszariadni vki/vmi elől
pierzchnęły marzenia – szerte- v. szétfoszlottak az
ábrándok
pierzchnąć2 [o skórze, cerze itp.: stawać się
szorstkim] – érdes, durva (bőr)
pierzchnice – (orv.) sömör (herpes) [bőrbántalmak,
amelyek csoportokban v. köralakulag fellépő
apró hólyagcsák jellegeznek]
pierzchnienie, pierzchnięcie – szétrebbenés,
visszahőkölés, megfutamodás, elszaladás;
kicserepedés
pierze [1. pióra i puch pokrywające ptaka;
2. pióra ptaków domowych służące m.in.
do napychania poduszek, pierzyn;
3. żartobliwie o włosach, zwłaszcza
rzadkich, słabych; 4. pióra i pokrywający
je w dolnej części puch, szczególnie
ptaków domowych, wykorzystywane po
odpowiednim
przygotowaniu
do
wypychania poduszek, pierzyn i produkcji
ozdób] – tollazat, toll, pihe, tolldísz
pierzeja albo pierzaja [1. ciąg frontowych
elewacji budynków ustawionych w
szeregu po jednej stronie ulicy lub placu.
2. połać, szereg domów, strona ulicy
zabudowanej domami, niby skrzydło
napierzone] – (daw) házsor, az utca
házakkal beépített oldala
Przykład pierzei - północna pierzeja rynku w Zamościu
pierzenie się – vedlés, (ptak) tollasodás
pierzyć się [o ptakach: zmieniać upierzenie,
tracić stare pióra i pokrywać się nowymi]
– vedleni; (ptak) tollasodni; (elav.) tollakkal
díszíti magát
pierzyć się pióra – vedleni; (ptak) tollasodni
pierzyna [1. gruba kołdra zrobiona z pierza; 2.
przykrycie składające się z wsypy
wypełnionej
pierzem,
powleczonej
poszwą] – dunyha, dunna
pierzyna śniegowa – hótakaró
pierzynka [zdrobnienie od: pierzyna] – puha
takaró
pierzynowy, -a, -e – paplanos, dunyhás,
kipárnázott
pierzyński [zob. pieroński] – [Słowniczek języka
śląskiego] francos
pierzysko [część strzały, w której znajdują się
lotki] – (növ.) buga
pierzysto – tollasan
pierzysty, -a, -e – tollas
pies (Canis lupus familiaris) (gr. kuon, łac. canis)
[1. zwierzę domowe występujące w wielu
rasach, tresowane dla różnych celów; 2.
wyzwisko; 3. samiec lisa i borsuka; 4.
udomowiony przed około 12 tys. lat
potomek
wilka,
prawdopodobnie
najstarsze
zwierzę
domowe,
zaawansowaniem w procesie hominizacji
(upodobnienia do człowieka, rozumienia
gestów, słów, tembru głosu ludzkiego)
znacznie przewyższa górujące nad nim
wielkością mózgu małpy człekokształtne.
Od pradawnych czasów dawał powód do
złożonych,
często
sprzecznych
interpretacji symbolicznych. W wielu
kulturach pozostaje w związku ze
śmiercią; strzeże królestwa zmarłych, jest
przewodnikiem dusz, czyli pośrednikiem
między światem zmarłych a światem
żywych (Anubis, › Cerber); również
bogowie wieloznacznych, nocnych i
ciemnych sfer pojawiają się niekiedy w
postaci psa, np. Hekate, grecka bogini ›
rozstajów. Ze względu na wierność,
opisuje charakter relacji, jaka winna
istnieć między uczniem i mistrzem,
inicjowanym i jego Bogiem. Zdolność
wyczuwania i podążania psa za
niewidocznymi (na wiele stajań) osobami,
symbolizuje ponadzmysłowe zdolności,
dzięki którym filozof podąża za nicią
prawdy w labiryncie ziemskiego fałszu i
ułudy. Przypisywana psu mądrość, w
wielu kulturach (np. w Afryce), czyni zeń
przodka cywilizacji i dawcę ognia, z
drugiej strony wielka jurność psów,
spowodowała powiązanie ich z symboliką
przodków i rodziców ludzi. Jeszcze dziś
przysłowiowa wierność psa, czyni zeń
szeroko
rozpowszechniony
symbol
wierności i (np. w Japonii) mitycznego
pomocnika i obrońcę - przede wszystkim
kobiet i dzieci. W negatywnym znaczeniu
-
Wersja 01 01 2017
.
4874
pies pojawia się jako symbol nieczystości,
grzechu i podłości (np. w Starym
Testamencie i w islamie, który jednak
przyznaje mu i dobre cechy); niemal we
wszystkich kulturach rozpowszechnione
jest określenie pies jako obelga (co może
stanowić interesującą przesłankę do
refleksji nad kwestią lojalności człowieka
względem najwierniejszych przyjaciół,
przerażającej łatwości do odczuwania
pogardy wobec każdego, czyj los zawisł na
naszej łasce i niełasce). W średniowieczu
karą powodującą utratę czci, był nakaz
noszenia psów; zaś za uczynienie egzekucji
przez powieszenie bardziej upadlającą,
uchodziło powieszenie na szubienicy
skazańca w psim towarzystwie. W sztuce
śrdw. wyobrażenie psa ma charakter
ambiwalentny - może być symbolem
zawiści, gniewu, pokusy zła, jednakże
może też znaczyć wiarę i wierność. Obraz
białego psa wyrażać może dobroć i
pobożność osoby, u której stóp jest
przedstawiony; może też być symbolem
dobrego małżeństwa; natomiast brzydki,
najczęściej o ciemnej barwie pies
symbolizuje niekiedy niewiarę lub
pogaństwo. Pies to również symbol ›
Merkurego. Psia Gwiazda - Syriusz, był
dla Egipcjan święty, ponieważ zapowiadał
coroczny wylew Nilu. Pies jest 11 znakiem
chin. › Zodiaku, odpowiada › Wodnikowi.
5. (u Zygmunta Glogera) Do myśliwstwa
używano w Polsce psów gończych
zwanych ogarami, wyżłów zwanych
legawymi, chartów, jamników czyli
taksów, oraz brytanów, kundlów i pijawek
do szczwania grubego zwierza.] – kutya
[psy: kutyák], eb
Pies [nie ma dobrego miejsca w Biblii. Poganie
są porównywani do psów. Grek Heraklit
powiedział raz, że pies warczy na
wszystko, czego nie zna. Są i ludzie, którzy
źle mówią o rzeczach, których wcale nie
poznali. Niektórzy ludzie nie lubią
łagodnych słów, taktu, ani uprzejmości,
oni tylko warczą; na czym wzrost
duchowy bardzo cierpi. Jednak Pan miał
litość nad kobietą, która Mu powiedziała,
że szczenięta jedzą z tego, co ze stołów
panów spada. Na uwagę może zasługuje
imię Kaleb, co znaczy pies. Widocznie
chodziło tu o symbol wierności, którą
widać u dobrych psów, a Kaleb był
naprawdę wiernym człowiekiem.] – kutya,
eb; (átv.) pogány; (bibl.) Káleb (eb, a
harapós, elhárító, ugató, kiáltó; merész,
heves) [1. Jefunné (1) fia, Júda fejedelme,
egyike a 12 férfinek, akiket Mózes az ígéret
földjének kikémlelésére küldött (4Móz 13,7);
ő Józsuéval (1) együtt jót tudott mondani
arról a földről, ezért csak ők ketten mehettek
be az ígéret földjére (4Móz 13-14; Józs 1415). 2. Júda dédunokája, Hecron (1) fia, (1)
alatti
nagyapja
(1Krón
2,18.19.42),
valószínűleg azonos az 1Krón 2,9-ben
említett "Kélubai"-jal.]
pies był pupilkiem całej rodziny – a kutya az
egész család kedvence volt
pies fajtnął ogonem – a kutya csóválja a farkát
pies gończy [pies myśliwski używany do gonienia
i napędzania zwierzyny] – vadászkutya,
hajtókutya, agár, vizsla; véreb
pies gryzie kości – a kutya csontot rág
pies jest bardzo delikatny – nagyon érzékeny
kutya
pies kąsa – a kutya harap
pies kłapouchy – lelógó v. lekonyult fülű kutya
pies latający [zob. kalong] – kalong; repülő kutya
[a repülő kutya, repülő róka (Pteropus edulis
Geoffr.), a gyümölcsevő denevérek egyik
faja, mely a kelet-indiai szigeteken él.
Valamennyi denevér között a legnagyobb;
testhossza 40 cm., kiterjesztett szárnyainak
átmérője 1,5 m.; feje a kutyáéhoz hasonlít;
szine barna; húsát eszik.]
pies legawy – vizsla [magyar vizsla világszerte az
egyik legismertebb magyar vadászkutya. Két
változata alakult ki: a rövid szőrű és a
drótszőrű magyar vizsla.]
pies legawy
pies leży pod stołem – a kutya az asztal alatt
fekszik
pies łańcuchowy – láncos kutya
pies łowczy – vadászkutya, vadászeb
pies mnie ugrzył – megharapott egy kutya
pies myśliwski – vadászkutya
pies na łańcuchu – láncos eb, láncra vert kutya
-
Wersja 01 01 2017
.
pies łasi się do swego pana – a kutya körülhízelgi
urát; a kutya ragaszkodik urához
pies morski (foka) – fóka
pies myśliwski [grupa psów różnych ras
użytkowanych przez myśliwych jako
pomoc w polowaniu po uprzednim ich
ułożeniu] – vadászkutya
pies nierasowy – nem fajtiszta kutya
pies podwórzony [syn. burek, kundel, kundelek,
mieszaniec, sobaka] – házőrző kutya
pies sterczących uszach – hegyes fülű kutya








owczarek pirenejski
owczarek południoworosyjski Jużak
owczarek portugalski
owczarek staroangielski
owczarek szetlandzki
owczarek z Bergamo
Pies z Maremmy i Abruzzów
Polski owczarek nizinny
4875
 Polski owczarek podhalański
pies objadł mięso z kości – a kutya lerágta a
csontról a húst
pies oblezie – a kutya vedlik, hullatja a szőrét
pies obronny – őrző-védő eb
pies owczarski – juhászkutya
pies pasterski [typ psa, który w drodze selekcji
dokonywanej przez człowieka, nabrał cech
obrońcy stad zwierząt hodowlanych przed
drapieżnikami.] – juhászkutya
Według FCI psy pasterskie stanowią sekcję
pierwszą w grupie pierwszej (poświęconej
psom pasterskim i zaganiającym). Należą do
niej takie rasy jak:
 Bearded Collie
 Beauceron
 Border Collie
 Briard
 Ca de bestiar
 Collie długowłosy
 Collie krótkowłosy
 Czechosłowacki wilczak
 Duży szwajcarski pies pasterski
 Kelpie
 Komondor
 Kuvasz
 Mudi
 owczarek australijski
 owczarek belgijski
 owczarek chorwacki
 owczarek holenderski
 owczarek kataloński
 owczarek niemiecki
 owczarek pikardyjski
 Puli
 Pumi
 Saarlooswolfhond
 Schapendoes
 Schipperke
 Słowacki czuwacz
 Welsh Corgi Cardigan
 Welsh Corgi Pembrok
pies podwórzowy – házőrző kutya
pies pokojowy [niewielki pies trzymany w
mieszkaniu] – szobakutya, öleb
pies policyjny – rendőrkutya
pies poszedł za wiatrem – a kutya a szag után
ment
pies powodzący niewidomego – vakvezető kutya
pies sanitarny – mentőkutya
pies się nasrożył – a kutya mérges lett
pies służby łączności – hírvivő kutya
pies służy – a kutya szolgál
pies stróżujący – házőrző eb
pies strzegący domu – házőrző kutya
pies szczaka, wiatr niesie – [a kutya ugat, a szél
viszi v. hordja] (közm.) a kutyák ugatnak, a
karaván halad; hadd csaholjanak v.
ugassanak
pies warczy – a kutya vicsorít v. morog
pies warknął – a kutya vakkantott v. mordult egyet
-
Wersja 01 01 2017
.
4876
pies węszy za tropem – a kutya szimatol v. vizslat
a nyom után
pies wytropił zająca – a kutya felhajtotta a nyulat
pies wyżarł wszystko z miski – a kutya kifalt
mindent a tálból
pies z białą łatą na uchu – kutya, fehér folttal a
fülén
pies z kulawą nogą nie przyszedł – [még egy
sánta kutya sem jött el] (közm.) senki sem
jelent meg; a kutya sem volt ott; a kutya sem
szagolt oda
pies z kulawą nogą nie zajrzy – a kutya sem jár
arra
pies z rodowodem – pedigrés v. törzskönyvezett
kutya
pies zaskowyczał z bólu – a kutya üvöltött v.
vonyított fájdalmában
pies zwąchał zająca – a kutya megérezte v.
kiszimatolja a nyulat
pies zgubił ślad – a kutya elvesztette a nyomot
pies zjeżył sierść – a kutya felborzolta a szőrét
pieseczek [zdrobnienie od: piesek] – kutyuska
piesek [zdrobnienie od: pies] – fehér róka (Vulpes
alba Pall.), csaknem egészen fehér; kiskutya,
kölyökkutya, kutyus; öleb
piesek pokojowy – öleb
piesek ziemny – hörcsög; földi kutya, vakheréc
pieski, -a, -ie [potocznie: marny, nędzny] – kutyapieska pogoda – kutya idő
pieskie życie – kutya élet
piestrzenica kasztanowata (Gyromitra esculenta)
[1. (babie ucho, murchla, babie uszy)
grzyb o białawym trzonie i nieforemnie
pofałdowanym, brązowym kapeluszu; 2.
gatunek grzyba z klasy workowców] Redős
papsapkagomba
(Gyromitra
esculenta)
Pieszczany (słow. Piešťany, węg. Pöstyén, niem.
Pistyan/Pistian, na przełomie XIX i XX w.
również [Bad] Püschtin) [uzdrowisko na
Słowacji, ok. 86 km na północ od
Bratysławy i 40 km na południe od
Trenczyna] – Pöstyén (szlovákul Piešťany,
németül Pistyan,[Bad] Püschtin, lengyelül
Piszczany) [város a mai Szlovákiában]
pieszcząco – becézve, kedveskedve
pieszczenie, pieszczota – dédelgetés, babusgatás,
becézgetés, kényeztetés, (átv.) ajánlkozás
pieszczenie kobiety – a nő becézgetése v.
babusgatása v. dédelgetése
pieszczoch, pieszczocha [ktoś lubiący pieszczoty]
– elkényeztetett, kedvenc (ffi/nő), kegyenc
pieszczony, -a, -e; pieszczotliwy, -a, -e –
kedveskedő, gyengéd, becéző
pieszczoszek, pieszczoszka [zdrobniale, czule o
pieszczochu (osobie lub zwierzęciu
lubiącym pieszczoty)] – kis kedvenc
pieszczota [pieszczenie kogoś, czułe gładzenie,
głaskanie, całkowanie i tulenia, a w
przenośni także coś pięknego, subtelnego,
miłego dla oka lub ucha] – becézés,
gyöngédség; kényeztetés
pieszczotliwie,
pieściwie
–
gyengéden,
kedveskedően, hízelegve
pieszczotliwość
[przymilność,
czułość,
serdeczność, także miłość lub potrzeba
pieszczot, szczególnie w odniesieniu do
zwierząt] – gyengédség, kedveskedés,
becézés, kedvesség
pieszczotliwy, -a, -e; pieściwy, -a, -e [przymilny,
pełen czułości, serdeczności, także miłości,
oddania lub lubiący być pieszczonym,
rozpieszczanym] – becéző, dédelgető,
kedves, kedveskedő, gyengéd; bájos, édes,
ennivaló, csókolni való
pieszek – gyalog, paraszt (sakkban)
piesznia, pieśnia [1. rodzaj dłuta o półokrągłym
kształcie; żłobak 2. (u Zygmunta Glogera)
narzędzie żelazne w rodzaju wielkiego
dłóta do dłubania w drzewie] – faragó véső
pieszo – gyalog, gyalogszerrel
pieszy, -a, -e [1. poruszający się jedynie na
własnych nogach (np. piesi turyści) lub
odbywający się przy udziale pieszych (np.
pieszy kondukt); 2. odnoszący się do
piechoty wojskowej, należący do takiej
piechoty (np. pieszy batalion żołnierski,
piesi żołnierze)] – (wojsk) gyalog-;
gyalogos; gyalogjáró, járókelő, gyalogos
pieścią dojechał go w głowę – ököllel fejbe vágni
pieścić (pieszczę, pieści) [1. pieścić (się): głaskać,
tulić, całować kogoś, najczęściej dla
okazania czułości; 2. pieścić się: dbać o
siebie lub o coś, o kogoś przesadnie,
oszczędzać coś lub kogoś, cackać się z
czymś lub z kimś] – becézni, becézgetni,
dédelgetni, cirógatni, babusgatni, ölelgetni,
kényeztetni, elkényeztetni; anyáskodni
pieścić kogo/co – kényeztetni vkit/vmit
pieścić kogoś – dédelgetni vkit; a tenyerén hord vkit
-
Wersja 01 01 2017
.
4877
pieścić się [1. zob. pieścić; 2. pieścić siebie
wzajemnie; 3. dbać o siebie przesadnie;
4. obchodzić się z kimś lub z czymś
ostrożnie,
łagodnie;
5. mówić,
zniekształcając wyrazy jak dziecko;
6. delektować się czymś] – becézgetni,
dédelgetni;
kényeskedni,
pipiskedni;
szerelmeskedni; szeretkezni
pieścić się z kim – becézni, becézgetni, dédelgetni,
cirógatni, babusgatni, ölelgetni, kényeztetni,
elkényeztetni
pieścić się z sobą – nyalják-falják egymást;
tudbékolnak
pieścidełko [rzecz, rzadziej zwierzę lub człowiek
piękny, wypieszczony, bardzo zadbany,
doprowadzony do idealnego stanu] –
kincs, drágaság; (moje pieścidełko) kincsem,
édesem, drágaságom
pieścidło – (dawno) játék, játékszer; csecsebecse,
bizsu
pieścidło do przytulania – játékszer az
ölelgetéshez (naprz. kot)
pieściwe tony skrzypiec – a hegedű lágy v. édes v.
behízelgő hangja
pieśni – dalok, énekek
pieśni [w czasach starotestamentowych śpiewano
i grano na instrumentach. Widocznie
śpiewano psalmy, które spotykamy w
naszej Biblii. Pan też śpiewał podczas
ostatniej wieczerzy. W NT sprawa ta
przedstawiała się nieco inaczej, bo tam nie
tyle chodzi o podziwianie śpiewu, ile o
uwielbianie Pana. Pieśni mogą oddawać
dobre usługi, ale gdy stają się
przedmiotem podziwiania, wtedy mogą
nawet szkodzić.] – (bibl.) énekek
pieśni alfabetyczne – ábécé-ének, alfabetikus ének
[az Ószövetség vallásos költészetében
kedvelt műfaj, amelyben a költeménynek
minden sora (Zsolt 111; 112), vagy minden
szakasza (25; 34; 145; Siral 1; 2; 4; Péld
31,10-31; Sir 51,13-30; Náh 1,2-8), vagy
minden 2. szakasza (Zsolt 9; 10; 37) az
ábécének mindig az épp soron következő
betűjével kezdődik. - A Siral 3: a betűk 3-3
verssor élén megismétlődnek (a héb-ben);
Zsolt 119: minden 8 verssor ugyanazzal a
betűvel kezdődik. A műfaj egyébként
minden bizonnyal az emlékezetbe vésést, de
a jó hangzást is segítette. - Középkori
megfelelője az abecedarius, költemény,
melynek strófái követik egymást alfabetikus
sorrendben.]
Pieśni Sługi Jahwe [cztery utwory wyodrębnione
z Księgi Izajasza, redakcji deuteroIzajasza. Pierwsza pieśń Sługi Jahwe Iz
42, 1-7 (1-9); Druga pieśń Sługi Jahwe Iz
49, 1-6 (1-9a); Trzecia pieśń Sługi Jahwe
Iz 50, 4-9 (4-11); Czwarta pieśń Sługi
Jahwe Iz 52,13 - 53,12] – Ebed Jahve dalok
(az Izaiás könyvének második részében
található, Jahve szolgájáról szóló részek) [1.
A kereszten feláldozott Krisztus előképe a
zsidók húsvéti bárány a. Számos jövendölés
utal Jézus kereszthalálára, mégis a
legismertebbek és talán a legszebbek az ún.
Ebed Jahve dalok, Jahve Szolgájának
küldetéséről
és
haláláról,
valamint
szenvedésének üdvösségszerző hatásáról (Iz
42, 1-4: A Szolga ünnepélyes bemutatása és
beiktatása a mennyei udvartartás előtt; Iz 49,
1-6: A Szolga meghívása én-beszéd
formájában,
Jeremiás
meghívására
emlékeztető módon; Iz 50, 4-9: A Szolga
vallomása
igehirdető
feladatáról
és
szenvedéséről én-beszéd formájában; Iz 52,
13-53, 12: A Szolga engesztelő szenvedése,
diadala és felmagasztalása). Ide kell még
vennünk a Zsoltárok Könyvében található
jövendölést is (21, 17-19): „Körülvett engem
nagy sereg kutya, a gonoszok zsinatja
körülfogott engem. Átlyuggatták kezemet és
lábamat,
megszámlálhatom
minden
csontomat. Néznek rám, bámulnak engem,
elosztották maguk között ruháimat, és
köntösömre sorsot vetettek”. 2. Az EbedJahve énekekben a későbbi keresztény
hagyomány Jézus szenvedéseire vonatkozó
jövendölést látott, s ugyanúgy magyarázta a
megdicsőülésre vonatkozó részeket is. Ez
arra mutat, hogy Deutero-Jesaia költészete
komolyan befolyásolni tudta a későbbi
messianizmust.]
pieśni kantyczkowe – vallásos énekek
pieśni kolędowe – karácsonyi v. betlehemes énekek
pieśni ludu – népdalok
pieśni podaniowe – legendás énekek
pieśniarka [1. wykonawczyni pieśni, piosenek,
najczęściej regionalnych, typowych dla
danego regionu; 2. kompozytorka pieśni i
śpiewanych utworów lirycznych] –
énekesnő, dalénekes
pieśniarski, -a, -ie [odnoszący się do pieśniarstwa
lub pieśniarza, pieśniarski (np. koncert
pieśniarski, recital pieśniarski)] – énekes,
énekes-; énekművészi
pieśniarstwo – énekesi hivatás, énekművészet;
dalköltés, dalköltészet, nótaszerzés
pieśniarz [1. wykonawca pieśni, piosenek,
najczęściej regionalnych, typowych dla
danego regionu; 2. kompozytor pieśni i
śpiewanych utworów lirycznych] – énekes,
dalénekes, énekművész; dalköltő, dalnok;
(hist.) bárd
pieśniarz ludowy – népdalénekes
-
Wersja 01 01 2017
.
4878
pieśniowy, -a, -e [mający cechy typowe dla pieśni
(np. pieśniowy charakter poezji) lub
odnoszący się do pieśni, związany z nią
(np.
recital
pieśniowy,
repertuar
pieśniowy)] – dal-, énekpieśń [1. krótki utwór wokalny, często do tekstu
poetyckiego, wykonywany zespołowo lub
solowo, zwykle za akompaniamentem; 2.
rozpowszechniony w starożytnej Grecji
wiersz liryczny przeznaczony do recytacji
lub śpiewu; 3. Zamiłowanie do pieśni, do
gędźby i do tańca stanowiło od wieków
wybitną cechę charakteru narodowego
Polaków, zarówno jak i wszystkich ludów
rdzennie słowiańskich. Kronikarze i
historycy polscy wspominają o pieśniach i
muzyce od czasów najdawniejszych.] – dal,
ének, nóta
pieśń bez słów [rodzaj instrumentalnej
miniatury muzycznej o śpiewnej melodii]
– dúdolgatás
pieśń biesiadna – bordal
pieśń epicka – históriás ének
pieśń filarecka – filareta dal
pieśń ludowa – népdal
pieśń łabędzi, pieśń łabędzia – hattyúdal
pieśń masowa [pieśń popularna, zwykle o treści
propagandowej, patriotycznej, śpiewana
na wiecach, akademiach itp.] – tömegdal,
mozgalmi dal; hazafias dal
pieśń miłosna – szerelmes dal
(dawna węgierska) pieśń miłosna – tört virágének
pieśń na kontralt – althangra írott szöveg
pieśń nad pieśniami – énekek éneke
Pieśń nad pieśniami [PnP lub Pnp], Pieśń
Salomona, (hebr. ‫ השירים שיר‬Szir Haszirim,
stgr. Ἆισμα ᾀσμάτων Asma asmaton, łac.
Canticum Canticorum) [1. jedna z ksiąg
dydaktycznych (mądrościowych) Starego
Testamentu.
Utwór o
charakterze
miłosnym, najczęściej interpretowany
alegorycznie. 2. dla ludzi nie wierzących
jest ta księga zwyczajnym poematem o
treści miłosnej. Oblubienicą tej księgi jest
Izrael. W czym jest także podobieństwo
miłości Chrystusa do Oblubienicy, którą
jest Kościół (Zbór).] – ÉNEKEK ÉNEKE
(SALAMONÉ) (a könyv címe magyarul
rövidítése az első versnek, Énekek éneke,
mely Salamoné) [Az ÓSZ öt költői könyve
közül az utolsó; maga a könyv Salamont
nevezi meg szerzőjéül, amit a hagyomány is
megerősít. Felosztása: 1. a szerelmesek
kölcsönösen csodálják egymást (1,2-2,7); 2.
növekedés a szerelemben (2,8-3,5); 3. a
házasság (3,6-5,1); 4. a feleség vágyakozása
távollevő férje után (5,2-6,9); 5. Sulamitnak,
a menyasszonynak szépsége (6,10-8,4); 6. a
szerelem csodája (8,5-14). ― E könyv
magyarázatánál nagy különbségek és
egymást kizáró felfogások találhatók; néhány
magyarázata: 1. allegorikus; 2. példaszerű; 3.
szó szerinti; 4. drámai; 5. erotikus irodalmi;
6.
liturgikus;
7.
oktató-moralizáló
magyarázat; ― a zsidók felfogása az, hogy a
vőlegény maga Isten, a szimbolikus
menyasszony a zsidó nép. Sok keresztyén
Krisztus és a Gyülekezet képét látja benne
(vö. Ef 5,23).]
Az
Énekek
éneke
[Salamon
királynak
tulajdonított, a menyasszony és a vőlegény
szerelmi énekeiből álló sorozat a Bibliában.
Héberül a legszebb éneket jelenti (héberül ‫שיר‬
ah rihS ,‫השירים‬-Shirim). — Salamon király - a
hagyomány szerint - énekeket is szerzett (1Kir
5,12). A dalok a vőlegényt királynak és
Salamonnak nevezik. —30 szerelmi énekből álló
gyűjtemény, amely a vőlegény és menyasszony
egymás iránti szerelmét hirdetik: együtt vannak,
majd elválnak, keresik majd megtalálják egymást.
A dalok egy részében a menyasszony beszél
szerelme
utáni
vágyakozásáról
és
összetartozásukról, és leírja a vőlegény külsejét
(12 ének), más részeknél a vőlegény énekli meg
jegyese szépségét, szerelmén érzett örömét (8
ének). Körülbelül 6 dalban pedig a jegyesek
felváltva dicsérik egymást. Ezen kívűl megszólal
a kar is (Jeruzsálem lányai). — Bizonyosnak
látszik, hogy a fogság után alakult ki,
valószínűleg a hellenista korban (Kr. e. III. sz.)
Erről tanúskodik a műben egy perzsa és egy görög
kölcsönszó. Keletkezésük helye Jeruzsálem
lehetett. Nem kizárható, hogy egyes dalok régebbi
eredetűek. A művet felvették a zsidó kánonba, bár
Kr. u. II. században felmerült a kétely, helyes
volt-e ide sorolni, a hagyományokra való
tekintettel végül megmaradt a szent szövegek
között, sőt Kr u. VIII. századtól húsvét ünnepén
olvassák. — A görög Bibliában a Szeptuagintában
a Prédikátor könyve után szerepel. A Vulgátában
pedig a két salamoni mű közé helyezték. A héber
bibliában
a
kánoni
könyvek
harmadik
csoportjában, az „Írásokban” található és a nagy
ünnepeken olvasott öt megillot (tekercs) élén áll.
— Az értelmezők egy része szerint a szöveg
eredetileg is allegorikus jelentéssel bírt, míg
mások szerint a dalok eredetileg valóban
szerelmes, lakodalmi énekek voltak. Az első
csoportba sorolható Rabbi Akiba (megh. Kr. u.
132.), aki szerint az írás Isten és Izrael kapcsolatát
énekli meg. Ezt az értelmezést támasztják alá
azok a prófétai kijelentések (Oz 1-3; Jer 2,2; Ez
16), melyek Istennek népe iránti szeretetét a
házastársi szerelemhez hasonlítják. Később egyes
keresztény egyházatyák Krisztus és az Egyház
kapcsolatának allegóriájaként értelmezték a
könyvet. Ismét mások egy ősi kánaáni
termékenységi misztérium kultikus szövegének
tekintik. — Az értelmezők másik csoportja az
Énekek énekét szó szerint értelmezi. Közülük
egyesek szerint daljátékról van szó, mely az
-
Wersja 01 01 2017
.
emberi hűséget és összetartozást énekli meg.
Mások
egyszerű
házasságkötési
dalgyűjteménynek tekintik. Ismét mások a profán
szöveget a Ter 2,23-24 alapján, mintegy annak
kommentárjaként értelmezik.
4879
pieśń pasterska – pásztordal
pieśń pijacka – bordal
pieśń przy winie – bordal
pieśń przyszłości – (átv.) a jövő zenéje
pieśń słowicza – a csalogány dala, fülemüleszó,
fülemüledal, csaloánydal
pieśń taneczna – táncdal
pieśń węgierska o ludowym charakterze bliska
muzyce cygańskiej – magyar nóta
pieśń żałobna – gyászdal
Pietà, Pieta [1. obraz lub rzeźba przedstawiające
Marię z martwym Chrystusem na
kolanach; 2. wł. pietà 'miłosierdzie;
współczucie; pobożność; Pietà' z łac. pietas
'miłość należna rodzicom, rodzinie,
ojczyźnie, przyjaciołom; pobożność' od
pius, ― plast. wyobrażenie Madonny ze
zwłokami Chrystusa na kolanach] – (ol.)
Pietà (szánalom); (műv.) keresztről levett
Krisztust ölében tartó és őt sirató Mária
képzőművészeti ábrázolása (a. m. szánalom)
pietr – félelem, félsz
pietruszka (Petroselinum sativum) [dwuletnia
roślina zielna z rodziny baldaszkowatych,
zawierająca liczne witaminy i olejek
eteryczny o charakterystycznym zapachu
oraz
właściwościach
leczniczych,
stosowana najczęściej jako dodatek do
potraw]
–
fehérrépa,
petrezselyem
(Petroselinum sativum)
Pietruszka zwyczajna (Petroselinum sativum),
[dwuletnia
roślina
z
rodziny
baldaszkowatych pochodząca z Sardynii.
Liście
wysokie
na
50-80
cm,
ciemnozielone,
błyszczące,
potrójnie
pierzaste. Korzeń wydłużony, biały lub
ordzewiony o silnie rozwiniętym rdzeniu.
W drugim roku roślina wytwarza
rozgałęziony pęd kwiatostanowy o
niepozornych żółtozielonych kwiatach,
zebranych w baldachy złożone.] Petrezselyem (Petroselinum sativum)
pietruszkowy, -a, -e [zrobiony z pietruszki lub z
dodatkiem
pietruszki
(np.
krem
pietruszkowy,
ser
pietruszkowy),
związany w jakiś sposób z tą rośliną (np.
pole pietruszkowe)] – petrezselyem-;
petrezselymes
pietysta [osoba, którą charakteryzuje pietyzm
(cześć, szczególne poszanowanie kogoś lub
czegoś)], pietystka – (vall.) szenteskedő,
jámborkodó ember; a pietizmus híve
pietystyczny, -a, -e [odnoszący się do pietyzmu
(szczególnego poszanowania kogoś lub
czegoś), związany z pietyzmem (np.
periodyk pietystyczny)] – (lat.) piétas;
vallásosság, kegyesség; kegyelet; szerető
ragaszkodás; odaadó méály tisztelet; (lat.)
pietista; a pietizmuson alapuló, rá jellemző
pietystyczny stosunek do dzieł sztuki – kegyelet,
mélységes tisztelet a művészeti alkotásokkal
szemben
pietyzm [1. wielka dbałość o coś, rzadziej o
kogoś, wynikająca z głębokiego szacunku
dla tej rzeczy lub osoby; 2. ruch
reformistyczny w Kościele luterańskim w
XVII i XVIII w. dążący do rozbudzenia
uczuć religijnych; 3. poszanowanie
połączone z uwielbieniem; cześć; Kośc.
protest. kierunek dążący do uczuciowego
pogłębienia życia relig. (XVII w.,
Holandia, Niemcy). 4. (niem. Pietismus) to
nurt religijny w luteranizmie z XVII i
XVIII wieku kładący nacisk na
rozbudzenie uczuć religijnych poprzez
modlitwę, studiowanie Pisma Świętego
oraz działalność charytatywną. Szczgólnie
rozwinął się w Prusach w XVII w.] – (lat.)
pietizmus [1. lat. a pietas (jámborság);
szótári alakja: pietas, atis f, amelynek
jelentései: ájtatosság, istenfélés, vallásosság,
igazság, igazságosság, szelídség, jóság,
kegyesség; 2. kegyességi irányzat, amely a
hitet, annak személyes megvallását és a
személyes megtérést hangsúlyozza; 3.
kegyes életgyakorlat; 4. érzelmes, kegyes
jellegű
vallási
buzgóság;
szigorú
önmegtartóztatást, mély érzelmiséget és a hit
melletti harcos kiállást hirdető protestáns
valláserkölcsi irányzat, fő képviselője:
Spener és Francke]; szertartásosság;
kegyelet
-
Wersja 01 01 2017
.
4880
piewca [1. poeta, pisarz sławiący w swojej
twórczości coś lub kogoś; 2. przestarzale:
a) ten, kto opisuje, przedstawia, sławi coś
lub kogoś; b) poeta, śpiewak] – dalnok,
költő, éneklő; regös
piewca wolności – a szabadság dalnoka
piewczyni [dawniej o kobiecie, która opisuje,
przedstawia, sławi coś albo kogoś lub o
poetce, śpiewaczce, wykonawczyni pieśni]
– dalszerző nő, költőnő, énekesnő
piewik [przedstawiciel rodziny owadów, których
samce wydają donośne dźwięki za pomocą
odwłokowego narządu dźwiękowego;
cykada] – (áll.) cikáda, kabóca
hegyi kabóca (Cicadetta montana Scop.)
Piewik
gałązkowiec
(Cicadetta
montana)
[pluskwiak z rodziny piewikowatych
(Cicadidae). Występuje w Europie i Azji] hegyi kabóca (Cicadetta montana Scop.)
piezo- [w złożeniach: ciśnienie; ściskanie;
ściśliwość] – piezopiezoelektryczność [powstawanie ładunków
elektr. na krysztale pod działaniem
ściskania a. rozciągania] – (gör.)
piezoelektromosság;
(fiz.)
egyes
kristályokban nyomás hatására fellépő
elektromos áramlás
piezoelektryczny,
-a,
-e
[związany
z
piezoelektrycznością
(zjawiskiem
fizycznym polegającym na powstawaniu
na przeciwległych ścianach niektórych
kryształów
ładunków
elektrycznych
przeciwnego znaku)] – piezoelektromos
piezometr [przyrząd do mierzenia ściśliwości
cieczy] – piezométer
pięcioaktowy, -a, -e [o utworze scenicznym:
mający pięć aktów] – ötfelvonásos
pięcioaktowa sztuka – ötfelvonásos darab
pięcioboczny, -a, -e [dotyczący pięcioboku,
mający pięć boków, ograniczony pięcioma
płaszczyznami itp.] – ötszögű, ötoldalú
pięcioboista [sportowiec trenujący pięciobój
(dyscyplinę sportową złożoną z pięciu
konkurencji, obecnie obejmującą jazdę
konną z przeszkodami, szermierkę na
szpady, strzelanie z pistoletu, bieg
przełajowy oraz pływanie kraulem)] –
öttusázó
pięcioboista [kobieta trenująca pięciobój
(dyscyplinę sportową złożoną z pięciu
konkurencji, obecnie obejmującą jazdę
konną z przeszkodami, szermierkę na
szpady, strzelanie z pistoletu, bieg
przełajowy oraz pływanie kraulem)] –
öttusázónő
pięciobok [figura płaska ograniczona pięcioma
odcinkami o wspólnych wierzchołkach, a
w przypadku pięcioboku foremnego także
o równych długościach] – ötszög
pięciobój [dyscyplina sportowa złożona z pięciu
konkurencji] – öttusa, ötpróba
pięciobój nowoczesny [dyscyplina sportowa
złożona z terenowej jazdy konnej z
przeszkodami, szermierki na szpady,
strzelania z pistoletu do tarczy, pływania
kraulem i biegu przełajowego] – (sp)
újszerű ötpróba; modern öttusa
pięciobój olimpijski – olimpiai ötpróba v. öttusa
pięciocyfrowy, -a, -e – ötjegyű [numer
pięciocyfrowy: ötjegyű szám]
pięcioczłonkowy, -a, -e (5-członkowy) – öttagú
pięciodniowy, -a, -e [mający pięć dni, trwający
pięć itp.] – ötnapos, ötnapi, ötödnapos
pięciodniowy urlop – ötnapos szabadság
pięciogłosowy, -a, -e – öthangú, ötfokú, pentaton
pięciogłosowy chór – öthangú kórus
pięciogłosowy chór męski – öthangú férfikórus
pięciogodzinny, -a, -e [trwający pięć godzin] –
ötórás, ötórai
pięciogroszówka [moneta o wartości pięciu
groszy] – (dawno) ötgarasos, ötfilléres
pięciogwiazdkowy, -a, -e [oznaczony pięcioma
gwiazdkami, gdzie większa ilość gwiazdek
świadczy in plus o jakości, standardzie
danego wyrobu czy miejsca (np.
pięciogwiazdkowy hotel)] – ötcsillagos
(*****)
pięciogwiazdkowy hotel – ötcsillagos (*****)
hotel v. szálloda
pięciokąt (pięciobok) [1. to wielokąt o pięciu
bokach. 2. wielokąt o pięciu bokach i
pięciu
przekątnych.
Szczególnym
przypadkiem pięciokąta jest pięciokąt
foremny] – ötszög
Pięciokąt foremny [figura wypukła, pięciokąt o
wszystkich bokach równej długości i
wszystkich kątach równych. Pięciokąty
foremne
stanowią
ściany
takich
wielościanów, jak m.in. Dwunastościan
foremny i dwudziestościan ścięty.] –
szabályos ötszög
-
Wersja 01 01 2017
.
4881
pięciokąt gwiaździsty [zob. pentagram w zn. 1.] –
(gör.) pentagramma; ötágú csillag
pięciokątny, -a, -e [mający pięć kątów;
pentagonalny] – ötszögű
pięciokilogramowy, -a, -e [1. ważący 5
kilogramów; 2. przeznaczony na 5
kilogramów czegoś] – öt kilogramm súlyú,
ötkilós
pięciokilometrowy, -a, -e [mający długość pięciu
kilometrów, wynoszący pięć kilometrów] –
öt kilométer hosszú, ötkilométeres
pięcioklasowy, -a, -e [obejmujący pięć klas,
mający pięć klas] – ötosztályos
pięcioklasówka – (dawno) ötosztályos iskola
pięciokondygnacyjny, -a, -e [mający pięć
kondygnacji] – ötszintes, ötemeletes
pięciokrotnie – ötszörösen
pięciokrotny, -a, -e [powtarzający się pięć razy]
– ötszörös, ötszöri
pięcioksiąg [1. Mojżesza pięć ksiąg; 2. pięć
pierwszych ksiąg Starego Testamentu
spisanych
przez
Mojżesza
i
przedstawiających
historię
narodu
żydowskiego] – Mózes öt könyve
(Pentateuchus)
pięciolatek [zwierzę mające pięć lat] – ötéves,
ötesztendős (gyerek v. állat)
pięciolatka [1. dziewczynka albo samica zwierząt
mająca pięć lat 2. okres objęty
planowaniem gospodarczym, obejmujący
(przynajmniej teoretycznie) pięć lat;
pięciolecie] – ötéves (lány v. nőstény állat);
ötéves terv [(or.) pjatyletka: ötéves terv a
Szovjetunióban]
pięciolecie [1. okres pięciu lat; 2. okres objęty
planowaniem gospodarczym, obejmujący
(przynajmniej teoretycznie) pięć lat;
pięciolatka] – ötévi időszak; ötéves v. ötödik
évforduló
pięcioletni, -ia, -ie [1. trwający pięć lat;
przypadający za pięć lat; 2. będący w
wieku pięciu lat, mający pięć lat] – ötéves
pięcioletni plan – ötéves terv
pięcioletnia gwarancja – ötéves garancia
pięciolinia [układ pięciu równoległych linii
stanowiący podstawę zapisu nutowego] –
(zene) vonalrendszer
pięciolistkowy, -a, -e [złożony z pięciu listków] –
(növ.) ötszirmú
pięciolistny, -a, -e [mający pięć liści] – (növ.)
ötlevelű, ötleveles
pięciometrowy, -a, -e [mający długość pięciu
metrów, wynoszący pięć metrów] – öt
méter hosszú, ötméteres
pięciomiarowy, -a, -e – (verst.) ötmértékes, ötlábú
pięciomiarowy wiersz – pentaméter, ötlábú vers
pięciomięsięczny, -a, -e – öthónapos, öthónapi,
öthavi
pięciomięsięczne dziecko – öthónapos gyermek
pięciominutowy, -a, -e [trwający pięć minut] –
ötperces
pięciominutowy masaż – ötperces masszázs
pięciominutowy postój – ötperces megállás
pięcioosobowy, -a, -e [złożony z pięciu osób;
mogący pomieścić pięć osób] – ötszemélyes
pięcioosobowy zespół – kvintett, ötszemélyes
együttes
pięciopiętrowy, -a, -e [mający pięć pięter] –
ötemeletes
pięciopiętrowy budynek z recepcją, restauracją
– ötemeletes épület recepcióval és
étteremmel
pięciopiętrowy hotel – ötemeletes hotel v. szálló
pięciopłatkowy, -a, -e [mający pięć płatków] –
ötszirmú
pięciopokojowe mieszkanie – ötszobás lakás
pięciopokojowy, -a, -e [złożony z pięciu pokojów]
– ötszobás
pięciopokojowy apartament – ötszobás apartman
pięciopokojowy domek dla 9 osób – ötszobás ház
9 személy részére
pięciopręcikowy, -a, -e [1. o kwiecie: mający pięć
pręcików; 2. o roślinie: mający kwiaty o
pięciu pręcikach] – (növ.) ötporzós
pięcioprocentowa kapitalizacja – ötszázalékos
tőkésítés v. tőkebefektetés
pięcioprocentowy, -a, -e [stanowiący pięć
procent czegoś] – ötszázalékos (5 %-os)
pięcioprocentowy próg – ötszázalékos küszöb
pięcioraczki, -a, -ie [pięcioro dzieci urodzonych
podczas jednego porodu] – ötös ikrek
pięcioraki, -a, -ie – ötféle, ötfajta
pięcioramienny, -a, -e [mający pięć ramion,
odnóg itp.] – ötágú, ötkarú
pięcioramienny świecznik – ötágú gyertyatartó
Pięciornik (Potentilla L.) [1. roślina o
promienistych, żółtych lub białych, pięciolub czteropłatkowych kwiatach; 2. rodzaj
roślin należących do rodziny różowatych.
Należy do niego 300-500 gatunków (w
zależności od ujęcia taksonomicznego).
Gatunkiem typowym jest Potentilla
reptans L..] – (növ.) Pipefű,
pimpó
(Potentilla L.) [a rózsaféléknek sárga, ritkán
-
Wersja 01 01 2017
.
4882
fehér virágu füve vagy kórója, több mint 260
faja az É-i földgömb mérsékelt és hideg
tájain nő (hazánkban 70). A szamócától az
különbözteti
meg,
hogy
vacka
(virágtengelye) nem húsosodik el, hanem
leveletlen marad. Virága ötöstagu, virágzata
bogas sátor. A Tormentillát Tourn. (timpó
Diószegiéknél) négyes tagu virágszerkezete
különbözteti meg. A P. fruticosa L. egész
méter magas, szárnyalt levelü, a hasonló P.
Dahuricával (Nestl) együtt kerti virág,
valamint a nepali P. atrosanguinea Lodd. is,
melynek virága fekete biborszin. Itt-ott a P.
recta L. és más csinos faj is kertben díszlik.
A P. aurea L. és P. grandiflora L. svájci, szép
sárga virágu, a P. formosa Don. nepali,
virága sötétpiros. A P. speciosa Willd. krétai,
szép fehér virágu. A P. atrosanguinea meg a
P. colorata Lehm. fajból több szép
fajvegyülék is keletkezett. Némelyikből a
méh jól gyűjt. Sok faja jó takarmány, a P.
anserina L. (lúdpázsit, fehér vagy ezüstös
hátu fű, vad varádics) rendesen libapáston,
lúdlegelőn terem, a legtöbb állat nem eszi, s
ahol elszaporodik, sok jobb füvet félre szorit.
Vastag tőkéjének lisztjét az északi szegény
nép eszi. A P. argentea L. meg a P. erecta L.
(P. Tormentilla Neck.) cserzőnek és vörös
festéknek használatos. Az utóbbi tőkéje
erősen összehúzó, ezért még a nép is gyűjti,
szeszitalba teszi. Ez az erejét kivonja, azután
gyomorerősítőnek és hasmenéskor issza.
Oroszországban a P. fruticosa meg a P.
rupestris L. levelét tea pótlékának gyűjtik.]
Gatunki flory Polski
 pięciornik alpejski (p. Crantza) (Potentilla





crantzii (Crantz) Beck ex Fritsch syn. P.
crantzii (Crantz) Beck)
pięciornik biały (Potentilla alba L.)
pięciornik
drobnokwiatowy
(Potentilla
micrantha Ramond ex DC.)
pięciornik gęsi (Potentilla anserina L.) –
Libapimpó (Potentilla anserina)
pięciornik grzebieniasty (Potentilla conferta
Bunge) – efemerofit
pięciornik
jedwabisty
(Potentilla
leucopolitana P. J. Müll.)
 pięciornik kurze ziele (Potentilla erecta (L.)
Raeusch., syn. P. erecta (L.) Hampe) – Erdei
pimpó (Potentilla erecta)
 pięciornik mały (Potentilla demissa Jord.,
syn. P. argentea L.)
 pięciornik niski (Potentilla supina L.)
 pięciornik norweski (Potentilla norvegica L.)
 pięciornik omszony (Potentilla pusilla Host,
syn. P. puberula Krašan)
 pięciornik pagórkowy (Potentilla collina
Wibel s. s.)
 pięciornik piaskowy (Potentilla arenaria
Borkh.)
 pięciornik płonny (Potentilla sterilis (L.)
Garcke, syn. P. sterilis Garcke)
 pięciornik pośredni (Potentilla intermedia L.
non Wahlenb.)
 pięciornik rozłogowy (Potentilla reptans L.)
 pięciornik rozpierzchłokwiatowy (Potentilla
thyrsiflora Hülsen in Zimmeter ex A. Kern.,
syn. P. thyrsiflora (Hülsen)Zimmeter)
 pięciornik
rozpostatarty
(Potentilla
decumbens Jord., syn. P. argentea L.)
 pięciornik rozścielony (Potentilla anglica
Laichard., syn. P. procumbens Sibth.)
 pięciornik
siedmiolistkowy
(Potentilla
heptaphylla L.)
 pięciornik siwy (Potentilla inclinata Vill., syn.
P. canescens Besser)
 pięciornik skalny (Potentilla rupestris L.)
 pięciornik srebrny (Potentilla argentea L. s.
s.)
 pięciornik syberyjski (Potentilla strigosa
Pall., syn. P. strigosa Pall. ex Pursh) –
efemerofit
 pięciornik śląski (Potentilla silesiaca R.
Uechtr.)
 pięciornik
wąskolistkowy
(Potentilla
tenuiloba Jord., syn. P. argentea L.)
 pięciornik wciętolistkowy (Potentilla dissecta
(Wallr.) Zimmeter, syn. P. argentea L.)
 pięciornik Wimanna (Potentilla wimanniana
Günther & Schummel)
 pięciornik wiosenny (Potentilla neumanniana
Rchb., syn. P. verna L. auct. Fl. Pol.)
 pięciornik wygładzony ( Potentilla impolita
Wahlenb., syn. P. argentea L., syn. P.
incanescens Opiz)
 pięciornik wyprostowany (Potentilla recta L.,
syn. P. pilosa Willd.)
 pięciornik złoty (Potentilla aurea L.)
 Potentilla bifurca L. – efemerofit
 Potentilla chrysantha Trevir. – efemerofit
 Potentilla pensylvanica L. – efemerofit
Gatunki uprawiane (wybór)
 Potentilla atrosanguinea Lodd. et al. –
pięciornik krwisty
cuneata
klinolistny
 Potentilla
Wall.
–
pięciornik
-
Wersja 01 01 2017
.
 Potentilla




4883
fruticosa L. – pięciornik
krzewiasty
Potentilla nepalensis Hook. – pięciornik
nepalski
Potentilla neumanniana Rchb. – pięciornik
Neumanna
Potentilla megalantha Takeda – pięciornik
poziomkowaty
Potentilla ×tonguei Hort. ex W.H.Baxter –
pięciornik Tonga
Pięciornik kurze ziele (Potentilla erecta) –
gatunek byliny należący do rodziny
różowatych (Rosaceae Juss.) – vérontó
pimpó v. vérhasgyökér v. vérontófű
(Potentilla erecta) [a rózsavirágúak rendjébe
ezen belül a rózsafélék családjába tartozó
növényfaj]
pięcioro [liczebnik zbiorowy odpowiadający
liczbie 5, używany w odniesieniu do osób
różnej płci, dzieci i młodych zwierząt oraz
do przedmiotów o nazwie występującej
tylko w liczbie mnogiej] – öt (személy v.
dolog), öten
pięciosłupkowy, -a, -e (5-słupkowy) – (növ.)
öttermős
pięciostopniowy, -a, -e [1. mający pięć stopni (w
jakiejś skali); 2. mający pięć stopni,
etapów] – ötfokos, ötfokú, ötfokozatú
pięciostrofowy, -a, -e – ötstrófás
pięciostronny, -a, -e – ötoldalú, ötlapú
pięciostronny format – ötoldalú forma
pięciostrunny, -a, -e; pięciostrunowy, -a, -e [o
instrumentach muzycznych: mający pięć
strun] – öthúros
pięciotomowy, -a, -e [składający się z pięciu
tomów, zawarty w pięciu tomach] –
ötkötetes
pięciotomowy leksykon filmowy – ötkötetes
filmlexikon
pięciotygodniowy, -a, -e – ötheti, öthetes
pięciotygodniowy cykl – öthetes ciklus
pięciotysięcznik [statek o nośności równej pięciu
tysiącom ton lub góra, której wysokość
zbliżona jest do pięciu tysięcy metrów
powyżej poziomu morza] – ötezer tonnás v.
ötezerbruttóregisztertonnás hajó
pięciowiersz – ötsoros vers
pięciozłotówka [moneta wartości pięciu złotych]
– ötzłotys (pénzdarab)
pięciozwrotkowy, -a, -e – (verst.) ötszakaszos,
ötstrófás
pięciozwrotkowy wiersz a. wierszyk – ötstrófás
vers
pięciu – öt, öten
Pięciu Braci Męczenników (zwani również
Pierwszymi Męczennikami Polski lub
Pięcioma
Świętymi
Braćmi
Międzyrzeckimi)
[dwóch
włoskich
benedyktynów: Benedykt i Jan, dwóch
słowiańskich nowicjuszy i jednocześnie
rodzonych braci: Izaak i Mateusz oraz
Krystyn, który był polskim służącym. W
nocy z 10 na 11 listopada 1003 zostali
zamordowani w napadzie rabunkowym.
W Kościele katolickim uznani za świętych
męczenników. Męczennicy byli Braćmi
Międzyrzeckimi. W ten sposób określano
mieszkańców
pierwszego
opactwa
benedyktyńskiego ufundowanego przez
Bolesława Chrobrego. Celem rabunku, w
czasie którego zginęli zakonnicy, było
najprawdopodobniej srebro przekazane
klasztorowi przez Bolesława Chrobrego.
Nieobecność w klasztorze ocaliła od
śmierci zakonnika o imieniu Barnaba.
Tradycja przekazuje informację o tym, że
po śmierci swoich współbraci zamieszkał
on w pustelniczym eremie w Bieniszewie
żyjąc według reguły kamedułów.] – Öt
vértanú [Beneventói Benedek 1003-ban
vértanúságot szenvedett Lengyelországban.
Benedek, Szt, OSB (Benevento, Itália, 960
k.-Miedzyrzecze, Lengyo., 1003. nov. 10. v.
11.): vértanú. [Pap és kanonok, később a S.
Salvator-kolostor szerzetese, majd remete. A
Soracte hegyre, majd Montecassino vidékére
költözött. 999: csatlakozott Szt Romuáldhoz,
s elkísérte Ravennába, ahol találkozott III.
Ottó császárral és Querfurti Szt Brúnóval.
Az 1001: épített ktor apátjává Romuáld
Bendeket szemelte ki, amikor azonban I.
Boleszláv szerzeteseeket kért Romuáld
köréből, ő Bendeket és Jánost küldte el, s Szt
Brúnó is követni akarta őket Lengyo-ba.
Boleszláv remeteséget adott Benedeknek, s
kápolnát épített Szt Márton tiszteletérte. A
helybeliek közül csatlakozott hozzájuk
Izsák, Máté és Keresztély is. Amikor Itáliába
akart menni Szt Brúnóért, Boleszláv a
pápának szóló ajándékokkal látta el. Végül
Benedek egyik társa indult útnak, Benedek
pedig visszatért remetéségébe. Boleszláv
szolganépe úgy vélte, hogy Benedek
magánál tartotta a kincseket, ezért éjszaka
megtámadták, s mind az ötüket megölték. Ü: Lengyo-ban nov. 12.]
-
Wersja 01 01 2017
.
4884
pięciuset [czytaj: piencet] [liczebnik oznaczający
liczbę 500] – ötszász
pięć (piećiu) [1. liczebnik główny oznaczający
liczbę 5; 2. ocena bardzo dobra w
szkolnym systemie ocen] – öt (piąta
godzina: öt óra; na godzinę piątą: öt órára; o
godzinie piątej: öt órakor); ötös
pięć całych cztery dziesiąte – öt egész négy tized
pięć całych sześćdziesiąt sześć setnych – öt egész
hatvanhatszázad (5,66)
pięć dni – öt nap
pięć lat – öt év
pięć miesięcy – öt hónap
pięć milionów – öt millió
pięć minut drogi stąd – öt percnyi innen az út
pięć (minut) po piątej – öt óra múlt öt perccel
pięć minut po siódmej – hét óra múlt öt perccel
pięć po drugiej – öt perccel múlt kettő, öt perccel
kettő után
pięć procent; pięć od stu – öt százalék, 5%
pięć przykazań kościelnych – az anyaszentegyház
ötparancsolata
Pięć przykazań kościelnych (aktualne)
1. W niedzielę i święta we Mszy świętej
nabożnie uczestniczyć.
2. Przynajmniej raz w roku spowiadać się.
3. Przynajmniej raz w roku w czasie
wielkanocnym Komunię świętą przyjąć.
4. Ustanowione przez Kościół dni święte
święcić.
5. Posty nakazane zachowywać.
Pięć przykazań kościelnych (stare)
1. Ustanowione przez Kościół dni święte
święcić.
2. W niedzielę i święta we Mszy świętej
nabożnie uczestniczyć.3. Posty nakazane
zachowywać.
3. Przynajmniej raz w roku spowiadać się, a
w czasie wielkanocnym Komunie świętą
przyjmować.
4. W czasach zakazanych zabaw hucznych
nie urządzać.
Az Anyaszentegyház ötparancsolata: Az
Egyház a Krisztus által neki adott
felhatalmazásnál fogva a hívek és a hivő
közösség
életét
segítő,
szabályozó
rendelkezéseket hoz.
1. A vasárnapot és a kötelező ünnepeket
szentmisével és pihenéssel szenteld meg!
2. A pénteki bűnbánati napokat és a
parancsolt böjtöket tartsd meg!
3. Évente gyónjál és legalább a húsvéti
időben áldozzál!
4. Házasságodat az Egyház törvényei szerint
kösd meg, és gyermekeidet katolikus
módon neveld!
5. Az Egyházat anyagi hozzájárulásoddal is
támogasd!
pięć razy – ötször
pięć setnych – öt század (0,05)
pięć siódemek – öt heted (5/7)
pięć stopni mrozu; pięć stopni zimna – öt fok
hideg (5 0C)
pięć sześć litrów – öt, hat liter
pięć trafień – öt találat (a lottón); telitalálat
pięć tygodni – öt hét
pięć tysiący (…) – ötezer
pięć złotych za sztukę – öt zloty darabja (5 zł/db)
pięć/dziesięć złotych, pięć/dziesięć/pięćdziesiąt
groszy – 5/10 złoty, 5/10/50 grosz.
pięćdziesiąt
(pięćdziesięciu)
[liczebnik
oznaczający liczbę 50] – ötven (50)
pięćdziesiąt procent – ötven százalék, 50%
pięćdziesiąt razy – ötvenszer; 50 x …
pięćdziesiąt/sto/pięćset/tysiąć
złotych
–
50/100/500/1000 złoty
pięćdziesiątka [1. grupa pięćdziesięciu osób lub
przedmiotów; 2. potocznie o budynku,
pokoju, pojeździe lub czymkolwiek, co
oznaczone jest liczbą 50] – ötven (darab)
vmiből; ötvenes, (szám) 50-es, ötvenes;
(dawno) ötvenfilléres, ötvengarasos
pięćdziesiątka na karku – ötven év van a vállán v.
nyomja a vállát
Pięćdziesiątnica, Zielone święta, święto tygodni
[1. zob. Szawuot; 2. obchodzono je 7
tygodni, 50 dni, po święcie Paschy. Dzień
ten był wolny od pracy. Przynoszono w
nim ofiarę śniednią (pokarmową) z dwóch
pieczonych chlebów z kwasem i ofiarę
całopalną z siedmiu jednorocznych
baranków, cielca i dwóch baranów (co
połączone było z ofiarą śniednią i
mokrymi ofiarami). To miała być ofiara
wonna dla Boga. Miało być świętem
radości (w Duchu Świętym). Święto to jest
symboliczne dla Ducha Świętego, który
miał być wylany po wniebowstąpieniu
Pana.] – Sávuot, a hetek ünnepe (sziván
hónap hatodik és hetedik napján van)
pięćdziesiąty, -a, -e [liczebnik porządkowy
odpowiadający liczbie 50] – ötvenedik;
ötvenéves; ötvenes
pięćdziesiąta rocznica – félszázados évforduló
pięćdziesiąte lata zeszłego stulecia – a múlt század
ötvenes évei
pięćdziesięciolecie – ötvenéves jubileum
pięćdziesięciolecie pracy naukowej prof. dr hab.
Wacławy Szelińskiej – Wacława Szelińska
professzornő tudományos munkásságának
ötvenéves jubileuma
pięćdziesięcioletni, -ia, -ie [mający pięćdziesiąt
lat] – ötvenéves
pięćdziesięcioletnia kobieta – ötvenéves nő
-
Wersja 01 01 2017
.
4885
pięćdziesięcioletnia rocznica – ötvenéves v. az
ötvenedik évforduló
pięćdziesięcioro
[liczebnik
zbiorowy
odpowiadający liczbie 50, używany w
odniesieniu do osób różnej płci, dzieci i
młodych zwierząt oraz do przedmiotów o
nazwie występującej tylko w liczbie
mnogiej] – ötven, ötvenen
pięćdziesięcioro chłopa – ötven fiú
pięćdziesięciu – ötven (személy)
pięćkroć
[pięć
razy;
pięciokrotnie],
pięciokrotnie – ötször; ötszörösen
pięćset (pięciuset) [liczebnik oznaczający liczbę
500] – ötszáz (500); félezer
pięćset jeden (pięciuset jeden) – ötszázegy
pięćset pierwszy, -a, -e – ötszázegyedik
pięćsetka [1. liczba 500; 2. całość składająca się z
pięciuset części lub jednostek; 3. to, co jest
oznaczone liczbą 500; 4. banknot wartości
pięciuset złotych] – ötszázas (sorozat);
ötszázas (bankjegy)
pięćsetny, -a, -e [liczebnik porządkowy
odpowiadający liczbie 500] – ötszázadik;
ötszázad
piędź [dawna jednostka długości równa około
ośmiu calom] – arasz, mérték
(swą) piędzią mierzyć – (saját) mértékkel mérni
piędź (ziemi) – talpalatnyi (föld)
pięknie – szépen, gyönyörűen
pięknie! – szép dolog, mondhatom!
pięknie dziękuję – köszönöm szépen
pięknie i jeszcze piękniej – szépen és még szebben
pięknie brzmiący – szépen csengő, szépen zengő;
zengzetes
pięknie śpiewa (tańczy) – szépen énekel (táncol)
pięknieć (pięknieje) [stawać się pięknym] –
szépülni, megszépülni; széppé lenni,
csínosodni, csínosbodni, csínosulni, szebbé
válni
pięknieć w miłości – megszépülni a szerelemben
piękniejszy, -a, -e – szebb
piękniejsza niż dawniej – (a nő) szebb, mint régen
(volt)
pięknieś się spisał – ezt jól megcsináltad,
levizsgáztál
piękniś [lekcew. mężczyzna przesadnie dbający o
swój wygląd], pięknisia – szép ember, nő
piękniuchny, -a, -e; piękniusi, -ia, -ie; piękniutki,
-a, -ie – csodaszép, bűbájos [Lulajże
piękniuchny mój Aniołeczku… ]
piękno [pozytywna właściwość estetyczna bytu
wynikająca z zachowania proporcji,
harmonii barw, dźwięków, stosowności,
umiaru i użyteczności, odbierana przez
zmysły. Istnieje piękno idealne, duchowe,
moralne, naturalne, cielesne, obiektywne i
subiektywne. Pojęcie to jest silnie
związane z teorią estetyki, prawdy i
dobra.] – szép, szépség
piękno natury, piękno przyrody – a természet
szépsége
pięknobrzmiący, -a, -e – szépen hangzó
pięknoduch [ktoś oderwany od rzeczywistości,
przypisujący
zbyt
dużą
wartość
wzruszeniom estetycznym] – széplélek,
művészet és irodalomkedvelő
pięknoduchowski, -a, -ie – széplelkű
pięknoduchostwo – széplelkűség
pięknooki, -a, -ie [mający piękne oczy] –
szépszemű
piękność – szépség [Kobieca piękność: női
szépség]
piękność dnia – a nap szépsége
piękność nadzwyczajna – rendkívüli v. feltűnő
szépség
pięknotka – szép nő, szépség; (növ.) emilia
piękny [odznaczający się pięknem] – szép,
gyönyörű (bardzo piękny: nagyon szép);
szép, nemes, fenkölt; csynos, szép, jó (nagy
v. sok), jelentékeny, jelentős
piękna dziewoja – szép lány, szépséges hajadon v.
szűz
piękna jak malowanie – szép mint egy festmény
piękna klatka nie żywi ptaka – [a szép klaitka
nem táplálja a madarat] ritka madárnak
kedves a kalitka
piękna kobieta, mądra osoba – szép nő, okos
személy
piękna myśl – szép v. fennkölt gondolat
piękna płeć – a szép nem (nő)
piękna poezja – szép költemény
piękna pogoda – szép idő, jó idő (járás)
-
Wersja 01 01 2017
.
piękna talia – szép termet
piękne – szép (dolog)
piękne kształty – szép idomok
Piękne kształty od Ashanti – szép idomok
Ashantitól
mely tipikus a paleolitikum korai
(Acheuléen) fázisától a kései (Moustérien)
fázisáig. A korai acheuli kultúra egybeesik a
más periodizáció szerinti chelles-i kultúrával.
Az emberiség történetében a leghosszabb
ideig használt szerszám.]
pięściarski, -a, -ie – ökölvívópięściarski festiwal – ökölvívó fesztivál
pięściarstwo (boks, walka na pięści) – ökölvívás,
boksz
pięściarz (bokser) – ökölvívó
4886
Ashanti
Shaquoya
Douglas
(ur.
13
października 1980 r., w Glen Cove, Long
Island, USA).
piękne pisanie – szépírás
piękne słówka – szép szavak
piękny dzień – szép nap
piękny grosz – (dawno) szép pénz, jókora v. csínos
összeg
piękny jak obraz – szép mint a festett kép v.
szobor
piękny kapitał – jelentős tőke
piękny obraz – szép festmény v. kép
piękny pasztet z tego będzie! – (átv.) szép kis
kalamajka lesz ebből!, ennek megihatod a
levét!, ezt ugyan jól kifogtuk!, hogy
mászunk ki ebből!
piękny widok – gyönyörű kilátás
piękny widok odkrył się przed nami – szép
kilátás tárul elénk
piękny zamiar – nemes szándék
pięści ściskać v. zacisnąć – ökölbe szorítja kezét
pięściak, tłuk pięściowy [1. typowe narzędzie
dolnego paleolitu, długość 12-15 cm,
wykonywane z naturalnych fragmentów
krzemieni i innych skał twardych; 2.
narzędzie
wykonane
techniką
rdzeniowania z naturalnych fragmentów
krzemieni i innych skał twardych
(rzadziej z grubych odłupków) przy
zastosowaniu obustronnej obróbki na
większej części lub na całym obwodzie. W
ten sposób powstawały narzędzia o
migdałowatym, sercowatym czy owalnym
kształcie, o dopasowanej do dłoni
podstawie. Pierwsze pięściaki abwilskie
charakteryzowały się przypadkową formą
i brakiem wyraźnej krawędzi tnącej.] –
(rég.) szakóca, magkő, marokkő (szakóca) [a
korai és középső paleolitikumban használt,
pattintással megformált kétoldalú kézi balta,
pięściowy, -a, -e – ökölpięść [1. mocno zaciśnięta dłoń; 2. brutalna siła]
– ököl
pięść opancerozna, Panzerfaust [niemiecki
bezodrzutowy granatnik przeciwpancerny
jednorazowego
użytku]
–
(dawno)
páncélököl [(Panzerfaust) a német ipar által
legnagyobb
mennyiségben
gyártott
páncéltörő fegyver volt. Hátrasiklás nélküli,
egyszer használható német kézi páncéltörő
fegyver, a gyalogság egyéni páncélelhárító
eszköze.]
pięta
(pięty) [1. tylna część stopy; 2. w
pończosze,
skarpetce,
bucie:
część
okrywająca tylną część stopy; 3. koniec
drzewca, np. masztu, bomu, opierający się
o szkielet statku, kadłub lub inne drzewce]
– sarok; harisnyasarok; eketalp
pięta Achillesa [1. mit. gr. jedyne czułe miejsce
na jego ciele, w które został śmiertelnie
trafiony strzałą Apollona lub Parysa
podczas zdobywania Troi; 2. słaby punkt,
czułe miejsce. Matka wykąpała Achillesa
w Styksie trzymając go za piętę. Stąd jego
ciało było odporne na ciosy, a jego słabym
punktem była pięta. Został zabity przez
Parysa trafiony strzałą w piętę. Achillesa
ścięgno, wspólne, silne ścięgno dla obu
wielkich mięśni tylnej strony łydki,
mięśnia brzuchatego i płaszczowego,
-
Wersja 01 01 2017
.
przyczepiające się do tylnej powierzchni
pięty.] – Achilles-sarok (vkinek a
légérzékenyebb, legsebezhetőbb pontja)
pięta do pośladka – (gimn.) sarok a fenékhez
4887
pięta kolumna – (átv.) ötödik hadoszlop v.
hadosztály
pięta kotwicy [dolne zakończenie trzonu
kotwicy] – a horgony alsó végződése
piętak [dawniej: 1. moneta wartości pięciu
groszy lub pięciu kopiejek; 2. żelazny
drążek używany do podważania ciężkich
przedmiotów] – emelővas
pięterko – pecsétecske
piętka [1. zdr. od pięta w zn. 1.; 2. kromka
chleba odcięta z brzegu bochenka;
3. zgrubiała, krótka łodyga w cebulkach
roślin; 4. tylna część kosy wchodząca
między pierścień a kosisko; 5. tylna część
narty] – sarkocska; sarok; kenyérvég,
gyürke; (cipő) hátsó kéreg
piętka chleba – a kenyér gyűrkéje
piętnastka [1. cyfra oznaczająca liczbę 15;
2. całość składająca się z piętnastu części
lub jednostek; 3. to, co jest oznaczone
liczbą 15] – tizenötös
piętnastodniowy, -a, -e [mający piętnaście dni,
trwający piętnaście dni itp.] – tizenöt napig
tartó; tizenötnapos
piętnastolecie [1. okres piętnastu lat; 2. piętnasta
rocznica] – tizenöt évig tartó időszak;
tizenöt éves évforduló
piętnastolecie programu – a program tizenöt éves
évfordulója
piętnastoletni, -ia, -ie [1. trwający piętnaście lat;
przypadający za piętnaście lat; 2. będący
w wieku piętnastu lat, mający piętnaście
lat] – tizenötéves
piętnastoletni chłopiec – tizenötéves fú
Piętnastoletni kapitan – Tizenötéves kapitány
piętnastoletnia dziewczyna – tizenötéves lány
piętnastoletnia modelka – tizenötéves modell
piętnastoletnia uczennica szkoły – tizenötéves
iskoláslány
piętnasty, -a, -e [liczebnik porządkowy
odpowiadający liczbie 15] – tizenötödik
piętnasty
[piętnasty dzień
miesiąca]
–
tizenötödike
piętnastego – tizenötödikén
piętnastego bieżącego miesiąca – folyó hó 15-én
piętnasty marca – március tizenötödike
piętnaście (piętnastu) [liczebnik oznaczający
liczbę 15] – tizenöt (15)
piętnaście po piątej – negyed hat; negyed hatkor
piętnaścioro [liczebnik zbiorowy odpowiadający
liczbie 15, używany w odniesieniu do osób
różnej płci, dzieci i młodych zwierząt oraz
do przedmiotów o nazwie występującej
tylko w liczbie mnogiej] – tizenöt, tizenöten
piętno [1. znak rozpoznawczy wyciśnięty lub
wypalony na skórze zwierzęcia, dawniej
też na twarzy lub plecach przestępcy albo
niewolnika; 2. cecha charakterystyczna;
3. blizna, znamię] – bélyeg, jegy, jelleg;
megbélyegzés
piętno hańby – a szégyen bélyege
piętnować [1. ostro potępiać kogoś lub coś wobec
opinii ogółu; 2. znaczyć coś albo kogoś
piętnem] – megbélyegezni; elítélni
piętnować kogo/co – megbélyegezni vkit/vmit;
bélyeget sütni vkire/vmire
piętnować się [ostro potępiać jeden drugiego] megbélyegzik v. elítélik egymást
piętnowanie [(Jak czytamy u Zygmunta Glogera)
tak nazwane po polsku prawdopodobnie
od formy znaku wypalanego, który bywał
podobny do gwiazdy pięciopromiennej lub
do pięty czyli podkowy. Piętnowanie
zwierząt znakiem czyli godłem, t. j.
pieczęcią ich posiadacza, jest zwyczajem
bardzo dawnym. W perskim poemacie
Szach-Nameh zwraca Rustem uwagę na
to, że koń w spotkanej przez niego
stadninie nie ma piętna na żadnej nodze.
W Polsce to piętnowanie było w użyciu już
w XII w.: w bulli z 17 lipca 1211 r.
czytamy, że ktoś pieczęć starą przyrównał
do „cauterium iumentorum” (Kodeks
Wielkop., Nr. 74). Statut Litewski stanowi,
że każdy zapisze się w rejestr hetmański
razem ze swoim pocztem; maść koni
zapisze
i
klejma
odmaluje.]
–
megbélyegzés, bélyegezés, pecsételés
piętnowanie w szkole – megbélyegzés az iskolában
piętowy, -a, -e – sarok-
-
Wersja 01 01 2017
.
4888
piętrami [jedno nad drugim] – emeletesen,
egyiket a másik fölé
piętro [1. kondygnacja budynku nad parterem
lub nad inną kondygnacją; 2. strefa
znajdująca się na określonej wysokości
nad poziomem morza, w której panuje
pewien typ roślinności; 3. zespół warstw
skalnych powstałych w czasie wieku
geologicznego;
4. część
złoża
przygotowana
do
jednoczesnego
wybierania; 5. w drzewostanie leśnym:
jednakowa wysokość koron pewnej grupy
drzew lub krzewów] – emelet [Az
épületnek egy födémmel lezárt szakasza. Az
emeletsorokba külföldön a földszintet is
beleszámítják.]
piętro attykowe – (ép) attikaemelet; az épület
főpárkánya fölött épített alacsony amelete a
barokk kastélyoknak és városi palotáknak
piętrowo – emeletesen; rétegesen
piętrowy, -a, -e [odnoszący się do piętra,
składający się z dwóch lub więcej pięter
(kondygnacji)] – emeletes
piętrzenie – elhalmozás, feltornyosulás
piętrzenie się – felhalmozódás, feltornyosulás
piętrzyć [1. gromadzić coś, wznosząc coraz wyżej
piętrami,
warstwami;
2. powodować
podniesienie się płynu w jakimś zbiorniku;
3. przysparzać
komuś
czegoś]
–
felhalmozni, felrakni; emeletet, emeletesre
rakni
piętrzyć się [1. wznosić się piętrami, warstwami
coraz wyżej; 2. nawarstwiać się, mnożyć
się] – emelkedni, tornyosulni, felgyülemleni;
halmozódni, felhalmozódni; torlódni
PIF, a. Program Information File – PIF (Program
Information File) [Információs fájl egy adott
programhoz, amely a nem Windows-os
alkalmazás,
Windows
alatti
futási
környezetét írja le.]
pif-paf! – dirr-durr!
Pigmalion [gr. Pygmalíōn 'mit. gr. król Cypru,
który zakochał się w wyrzeźbionym przez
siebie posągu kobiety, nazwanym przez
niego Galateą; na jego prośby bogini
miłości (Afrodyta) ożywiła posąg'. ― w
mitologii greckiej imię Pigmalion odnosi
się do dwóch postaci; mężczyzna umiejący
wznieść na wyższy poziom duchowy a.
moralny,
okrzesać,
wykształcić,
uszlachetnić
ukochaną
kobietę.]
–
Pygmalion, Pigmalion; az egykori görög
monda szerint Kuprosz (Ciprus) király
alkotott egy leányszobrot és annyit
gyönyörködött
benne,
hogy
végül
beleszeretett.
Könyörgésére
Aphrodité
istenasszony életre keltette a lányt, akit a
király nyomban felségül is vett.
pigmalionizm [seksualne podniecanie się
wywołane
oglądaniem
zdjęć
pornograficznych i obrazów lub rzeźb
przedstawiających
akty]
–
(gör.)
pigmalionizmus – elferdült nemi magatartás,
amikor az illető emberi szoborral vagy
képmással végez szexuális cselekményt.
pigmej
[przen.
człowiek
małostkowy,
małoduszny, lichy; karzeł.] – törpe; (átv.)
törpe, kis senki v. pont
Pigmej, Pigmeje [1. gr. Pygmaíoi 'Pigmeje,
bajeczny lud karłów w Indiach a. Etiopii'
od pygmaíos 'mały jak pięść' z pygmē
'pięść; boks'; por. Homer (Iliada, 3, 6).
półosiadłe,
niskorosłe
murzyńskie
plemiona myśliwskie Afryki Równikowej;
2. ludy negroidalne, zamieszkujące
dżungle
Afryki
Środkowej,
charakteryzuje ich niski wzrost, wahający
się od 140 do 150 cm. Częściowo prowadzą
koczowniczy tryb życia, zajmując się
łowiectwem i zbieractwem. Zamieszkują
różne regiony w Afryce równikowej. Ich
populacja liczy około 100 tys. osób. Nie
posługują się wspólnym językiem, nie
mają świadomości wspólnej historii.
Stanowią małe, odrębne społeczności,
które nic nie wiedzą o istnieniu innych.] –
pigmeus, pigmeusok; alacsony termetű
afrikai embercsoport
Pigmejczyk, Pigmej [członek niskorosłego ludu
afrykańskiego] – kis pigmeus; (átv.)
törpécske
Pigmejka, uistiti pigmejka (Callithrix (Cebuella)
pygmaea) [gatunek małpy szerokonosej z
rodziny płaksowatych. Lasy deszczowe
zachodniej
Brazylii,
południowowschodniej
części
Kolumbii
oraz
wschodnich obszarów Ekwadoru i Peru.]
-
Wersja 01 01 2017
.
– törpe selyemmajom (Cebuella pygmaea)
[az emlősök (Mammalia) osztályába a
főemlősök (Primates) rendjébe és a
csuklyásmajomfélék (Cebidae) családjába
tartozó Cebuella nem egyetlen faja. Ezt a
majomfajt, mely a legkisebb a majmok
között Spix fedezte fel Brazíliában, az
Amazonas partján, Tabatinga mellett.
Korábban ezt a fajt is a Callithrix nembe
sorolták. Brazília nyugati részén, DélkeletKolumbiában, Ecuadorban, Peru keleti
részén és Észak-Bolíviában honos.]
4889
pigmejowy, -a, -e – törpe, törpelelkű, kicsinyes,
törpeszerű
pigment [łac. pigmentum; 1. substancja barwiąca
wytwarzana przez komórki żywych
organizmów i tkanki roślin, nadająca im
kolor;
2. substancja
barwiąca
nierozpuszczalna w wodzie i olejach,
używana do wyrobu farb; 3. 'barwnik;
farba' od pingere, biol.. chem. barwnik;
substancja barwiąca a. barwna. 4. kryjąca
substancja barwiąca. Drobno zmielona
substancja stała, nierozpuszczalna i
najczęściej
nieprzezroczysta,
zabarwiająca
sobą
powierzchnię
pokrywanej substancji. Zazwyczaj są to
rozdrobnione minerały. W farbach dla
oszczędności stosuje się pigmenty razem z
wypełniaczami. Ziarna wypełniacza są
wielokrotnie
większe
od
ziaren
pigmentów, które wypełniacz pokrywają
tworząc
w
ten
sposób
większą
powierzchnię kryjącą. Pigmenty można
podzielić na pigmenty absorpcyjne (m.in.
biel barowa, błękit pruski (inaczej błękit
berliński), cynober, czerń frankfurcka,
glejta
ołowiana,
minia
ołowiowa,
ultramaryna,
zieleń
szwajnfurcka),
pigmenty metaliczne, pigmenty perłowe.
W farbie mogą występować pigmenty z
różnych grup jednocześnie, np. jeśli w
farbie metalicznej znajdą się dodatkowo
pigmenty absorpcyjne, wówczas dzięki
takie farbie można uzyskać barwę z
połyskiem
metalicznym.
Farbę
z
pigmentami metalicznymi można też
wzbogacić
pigmentami
perłowymi,
otrzymując dodatkowo efekty właściwe
pigmentom perłowym. – (lat.) pigment; a
festékek (főleg a bőrben jelenlévő
festékanyag) színt adó szilárd alkatrészei
pigment metaliczny [bardzo rozdrobniony metal
w postaci maleńkich płytek srebrzystych
lub złocistych. Płytki te mają silny połysk
metaliczny. Większe płytki, widoczne
gołym okiem, zwane są często brokatem.]
–
fémpigment
[Fémpigmentet
(pl.
alumíniumvagy
bronzpigmentet)
metálfényű felületek létrehozása érdekében
kevernek
a
nyomtatófestékhez
összetevőként.]
E-173
Alumínium
Ezüst-szürke
Fémpigment, ásványi anyag, az Alzheimerkór előidézőjének tartották, de ezt még máig
nem tudták bebizonyítani
E-174
Ezüst
Ezüst
Fémpigment, állatkísérletekben számos
enzim működését gátolta
E-175
Arany
Arany
Fémpigment
pigmentacja [1. ubarwienie roślin, zwierząt i
człowieka uwarunkowane występowaniem
w ich komórkach pigmentów; 2.
ubarwienie poszczególnych części roślin
oraz powierzchni ciała zwierząt i ludzi,
charakteryzujące
dany
gatunek
i
uwarunkowane
występowaniem
określonych pigmentów w ich komórkach]
– (lat.) pigmentáció, pigmentálódás; káros
festéklerakódás a bőrben (szeplő, anyajegy,
bronzkór)
pigmentacyjny, -a, -e [związany z pigmentacją] –
(lat.) pigmentációs
pigmentowanie [rodzaj powlekania tanimi
mieszankami
pigmentowo-klejowymi,
uproszczonymi sposobami i niedużą
gramaturą powłok.] – pigmentálás
pigmentowy, -a, -e [utworzony z cieczy
zmieszanej z pigmentem (np. tusz
pigmentowy, pasta pigmentowa) lub w
jakiś inny sposób związany z pigmentem
(np. drukarka pigmentowa)] – pigmens,
pigmentpigmentowo-klejowa powłoka [patrz powłoka
pigmentowo-klejowa.] – (papír) pigmentenyves bevonat
pignoratio [w dawnem prawie polskiem znaczyło
fantowanie, inaczej „ciążanie”, branie
ciąży; oppignoratio znaczyło dawać co w
zastaw.] – (lat.) pignoratis, elzálogosítás;
(pénzügy) terhelés; behajtás, végrehajtás
-
Wersja 01 01 2017
.
pignus [Tak zwano w prawie polskiem zastaw
ruchomy, a niekiedy vadium, lubo mniej
właściwie, bo vadium znaczyło karę
umówioną za niedopełnienie zobowiązań.]
– (daw., prawo) kézi zálog
4890
Pignus pignori dari potest [zastaw może być
przedmiotem kolejnego zastawu] – (lat.)
Pignus pignori dari potest; zálog lehet a
következő zálog tárgya; zálogot zálogba
lehet adni
pigularz [1. pot. aptekarz; 2. ironicznie lub
żartobliwie o aptekarzu] – (tréf.) patikus,
méregkeverő
piguła [1. kula ulepiona ze śniegu; 2. pot. zgr. od
pigułka w zn. 1.; 3. pot. pielęgniarka; 4.
duża pigułka (lek utarty na proszek i
uformowany w twardą kulkę lub
tabletkę); 5. potocznie o pielęgniarce; 3.
potocznie o mocnym uderzeniu, często
także o przedmiocie, którym można
uderzyć lub rzucić w kogoś] – golyó, labda
piguła ze śniegu – hólabda, hógolyó
pigułka (pigułki) [1. lek utarty na proszek i
uformowany w twardą kulkę lub tabletkę;
2. kulka ulepiona z miękkiej masy; 3.
sproszkowany lek zmieszany z masą
spoistą, uformowany w małą, twardą
kulkę 4. kulka ulepiona z miękkiej masy,
np. z ciasta, ze śniegu] – (lat.) pilula, pirula
(rövidítés pil. vagy pilul.; magyarul
gömböcske; régies magyar neve labdacs; a
köznyelvben helytelenül elterjedt formája
pirula);
golyó,
gyógyszergömböcske,
labdacs, tabletta, pasztilla
pigułka przeczyszczające – hashajtópirula
pigwa [1. krzew lub drzewko o białych lub
różowych kwiatach i aromatycznych,
gruszkowatych owocach; też: owoc tej
rośliny; 2. krzew lub drzewko z rodziny
różowatych; cydonia] – birsalma, birs;
birsalmafa
Pigwa pospolita (Cydonia oblonga Mill. syn.
Cydonia vulgaris Pers.) [gatunek krzewu
lub drzewa z podrodziny jabłoniowe
(Pomoideae Focke), a rodziny różowatych
(Rosaceae).] – birs, birsalma (Cydonia
oblonga) [Kisázsiai származású, meleget
kedvelő növény. A legismertebb a Bereckybirs, amely rendszeresen és bőven termő,
igénytelen, ezért az egész világon elterjedt.
Bereczky Máté tábornok nemesítette ki a
múlt század derekán.]
Pigwowiec japoński (Chaenomeles japonica
(Thunb.) Lindl. ex Spach.) [gatunek rośliny
wieloletniej
z
rodziny
różowatych
(Rosaceae). Nieprawidłowo bywa czasami
nazywany pigwą japońską. Pochodzi z
Japonii. Nazwa rodzajowa Chaenomeles
związana jest z anatomią owocu. Pochodzi
od gr. chainein (dzielić, otwierać się) i gr.
mèlon (jabłko). W Polsce jest uprawiany.]
– Japánbirs (Chaenomeles speciosa)
pigwowy, -a, -e [przyozdobiony kwiatami pigwy
(cydonii, krzewu lub drzewka z rodziny
różowatych), zrobiony z takich kwiatów
(np. bukiet pigwowy)] – birs-, birsszerű
[Likier pigwowy: birslikőr]
PIHM [Państwowy Instytut Hydrologiczno Meteorologiczny, dawna nazwa (19451972) Instytutu Meteorologii i Gospodarki
Wodnej] – (dawno) Állami Hidrográfiai és
Meteorológiai intézet
pijacki, -a, -e; pijaczy, -a, -e [prowadzony,
organizowany przy zbyt dużej ilości
alkoholu (np. pijackie spotkanie, pijacka
impreza) lub charakterystyczny dla
pijaka, związany z pijakiem (np. pijacki
charakter, pijackie zachowanie)] – ivó,
iszákos, részeges; korhely
pijacki nos – borvirágos orr
pijacki uśmiech – részeges vigyor
pijackie wrzaski – részeges kurjongatás v.
lármázás
pijaczka [alkoholiczka, kobieta nadużywająca
alkoholu, rzadziej żartobliwie o kobiecie
dużo pijącej, spożywającej duże ilości
wody lub innych cieczy] – alkoholista,
részeges lány v. nő
pijaczyna [1. pogard. pijak; 2. człowiek
nadużywający alkoholu; alkoholik, bibosz,
moczygęba,
moczymorda,
ochlajtus,
ochlaptus, ochlapus, opijus, opilca, opilec,
opój, pijaczek, pijaczysko, pijak, pijanica,
pijus] – szerencsétlen, szánalomra méltó,
részeges v. alkoholista ffi
pijaczysko [człowiek nadużywający alkoholu;
alkoholik,
bibosz,
moczygęba,
-
Wersja 01 01 2017
.
4891
moczymorda,
ochlajtus,
ochlaptus,
ochlapus, opijus, opilca, opilec, opój,
pijaczek, pijaczyna, pijak, pijanica, pijus]
– ronda v. utálatos, részeges, részeges alak,
részeg disznó
pijać (pić) [1. pić coś regularnie lub od czasu do
czasu; 2. mieć w zwyczaju picie jakiegoś
napoju, np. ziół, kawy, alkoholu, co jakiś
czas] – inni, iszogatni
pijak, (tréf.) pijanica, pijus [1. ten, kto nałogowo
pije alkohol; 2. ktoś nałogowo pijący
alkohol;
alkoholik
3.
człowiek
moczygęba,
moczymorda,
ochlajtus,
opój, pijaczek, pijaczyna, pijaczysko,
pijak, pijanica] – iszákos, részeges, korhely,
ivó; lump; alkoholista
pijak nałogowy – megrögzött iszákos v.
alkoholista; ivó
pijalnia [1. miejsce, gdzie się kupuje i pije różne
napoje; 2. lokal, w którym kupuje się i
pije
różne
napoje,
zazwyczaj
charakterystyczne dla danego miejsca i
przy
większym
wyborze,
niż
w
tradycyjnych barach] – ivó, ivócsarnok;
italbolt; (pej) csehó, lebuj
pijalnia mleka – tejivó
pijalnia piw, win, wódek – bor-, sör-, pálinka ivó
pijalnia piwa – söröző
pijalnia wód mineralnych w Iwoniczu Zdroju –
ásványvíz ivó Iwonicz Zdrójban
pijalny, -a, -e; pitny, -a, -e [nadający się do picia,
przygotowany lub podany w sposób
nieszkodzący zdrowiu (np. pijalna woda);
pitny (częściej)] – iható
pijanie – ivás
pijaniusieńki,
pijaniuśki,
pijaniuteńki,
pijaniutki, -a, -ie – tökrészeg, holtrészeg
pijana – ittas, részeg nő
pijany [człowiek odurzony alkoholem] – ittas v.
részeg ember, berúgott ember; italos
pijany, -a, e [1. odurzony alkoholem, nietrzeźwy;
też: świadczący o takim stanie; 2. będący
w stanie oszołomienia, olśnienia] – részeg,
ittas, részeges; berúgott
pijanemu i mucha zawadzi – a részeget még a
légy is zavarja; a részegnek még a légy is
útjában áll
pijany jak bela (do nieprzytomności) – tökrészeg,
holtrészeg
pijany jak Polak (franc. soûl comme un Polonais
lub ivre comme un Polonais) [popularne
powiedzenie francuskie] – részeg, mint a
lengyel (népszerű francia kijelentés)
pijany do nieprzytomności – az öntudatlanságig
lerészegedett, holtrészeg
pijany od czego – részeg vmitől
pijany się tacza – a részeg tántorog
pijany sławą – dicsőségittas
pijany szczęściem – részeg a boldogságtól,
szerencseittas
pijany w sztok – (közb.) holt v. tök részeg
pijaństwo [1. alkoholizm, uzależnienie od
alkoholu, nałóg częstego upijania się; 2.
pijatyka, pijacka uczta; libacja] –
alkoholizmus;
ivás,
iszákosság,
részegeskedés;
részegség,
részegesség;
ittasság; ivászat; tivornya
pijar [1. członek katolickiego zakonu założonego
w XVI w. w Rzymie; 2. członek
rzymskiego zakonu założonego przez św.
Józefa Kalasantego] – piarista (pap);
piarista rend katolikus tanító szerzetesrend
tagja [piarista rend katolikus tanító
szerzetesrend teljes neve: Ordo Clericorum
Regularium
Pauperum
Matris
Dei
Scholarum Piarum, azaz a Kegyes Iskolák
Isten
Anyjáról
nevezett
Szegény
Szabályozott Papjainak Rendje, röviden
piaristák. Régebbi magyar elnevezése:
kegyes tanítórend vagy kegyesrend]
pijarski, -a, -ie [odnoszący się do pijarów
(członków rzymskiego zakonu założonego
przez św. Józefa Kalasantego), związany w
jakiś sposób z pijarami] – piarista
pijarski kalendarz liturgiczny – piarista liturgikus
kalendárium
Pijarzy [1. zob. Zakon pijarów; 2. (Jak czytamy u
Zygmunta Glogera) sprowadzeni zostali do
Polski przez króla Władysława IV i
kanclerza Rzplitej Jerzego Ossolińskiego,
który w czasie swego poselstwa do Rzymu
poznał tam to zgromadzenie szkolnictwu
poświęcone. Sprowadzenie do Warszawy
-
Wersja 01 01 2017
.
4892
nastąpiło podczas wojny 30-letniej, kiedy
w Czechach i Morawii, ogniem i mieczem
pustoszonych, zakonnicy wielu klasztorów
siedziby swoje musieli opuszczać. Wtedy
kr.
Władysław
pisał
do
Józefa
Kalasantego, prosząc o pozwolenie
sprowadzenia jego zakonników do
Warszawy, na co założyciel szkół
pobożnych chętnie zezwolił.] – piaristák;
piarista szerzetesrend; (dawno) kegyes
tanítórend
vagy
kegyesrend
[Lengyelországban (Varsó és Podolin,
1642)]
pijatyka [1. spotkanie lub zabawa, na których
pije się dużo alkoholu; 2. pijacka uczta;
biba, libacja] – tivornya, ivás, ivászat,
dáridó; dőzsölés; züllés
pijawka [1. stworzenie wodne o miękkim,
wydłużonym ciele, żywiące się krwią ludzi
i zwierząt; 2. ktoś bogacący się kosztem
innych ludzi; 3. zob. wilk w zn. 4.; 4.
przedstawiciel
podgromady
zwierząt
wodnych z typu pierścienic, żywiący się
krwią zwierzęcą i ludzką; 5. osoba
bogacąca się pracą innych ludzi; 6. szybko
rozwijający się pęd, wyrastający pionowo
z konarów starych drzew; wilk] – pióca;
(átv.) farkas, vérszopó
pijawka lerkarska – pióca, orvosi nadály; [1.
(állat, Hirudo L.), szoros értelemben véve a
gyógyászatban itt-ott még most is
alkalmazott orvosi P. vagy nadály, tágabb
értelemben a Hirudo-nemnek valamennyi
faja;
2.
Nadályok
vagy
piócák
(Chirudinoidea) Viziek, hát-hasi irányban
lapítottak, függelékek, serték nincsenek
rajtuk. Tapadókorongjaik vannak, ezzel
rögzítik magukat a gazdaállaton. Ragadozók
vagy vérszívók, legismertebbek az orvosi
pióca, lópióca, halpióca.)
pijący, -a, -e – ivó
pijus
[1.
pogard.
pijak;
2.
człowiek
moczygęba,
moczymorda,
ochlajtus,
opój, pijaczek, pijaczyna, pijaczysko,
pijak, pijanica] – ittas; alkoholista
pijus – (barwa) lilás sötétbarna szín
Pijus – Pius [Papież Pijus XII: XII. Pius pápa]
pik [1. jeden z czterech kolorów w kartach 2.
górny, najwyższy róg żagla gaflowego] –
(fr.) pikk (kártya) a franciakártya egyik szine
pik
(efekt
osiągnięty
przez
dodatkowym wątkiem) [wzór
oplecenie
tworzony
przez specjalne ozdobne nitki wątku lub
osnowy, które oplatane są systemem nitek
po całej długości i szerokości. Wzór ten ma
wyjątkowo mały raport i tworzy małe i
pojedyńcze motywy takie jak figury, kwiaty
i
kropki.]
–
Lancé
[Második
láncfonalcsoporttal
létrehozott
hosszanti,
csíkszerű mintázat. Nagyon kicsi a mintaeleme,
így egyszerű, aprómintás díszítésre (pl. kis
virágok, geometriai formák, pöttyök stb.)
alkalmas. Lásd még: broché.]
pik-pik – (hangut.) tik-tak
pika1 [1. broń z długiego drzewca i małego
ostrego grotu, używana dawniej przez
piechotę europejską; 2. staropol. darda dawna broń
drzewcowa piechoty,
używana przede wszystkim przeciwko
kawalerii. Piki osiągały 5,5-6 metrów
długości.] – (angolul: pike, németül: Pike,
Spiess, ill. Spieß, franciául és portugálul:
pique, hollandul:
piek, svéd és
norvég
nyelven pik) (holland, fr. pikeniere); (broń)
lándzsa; [a gyalogos katonák hosszú dárdája
v.
lándzsája
kis,
lapos,
rombusz
keresztmetszetű vasjeggyel a hosszú
lándzsák típusai közé tartozó szálfegyver.
Használóit pikásoknak nevezték. A név
feltehetőleg latin eredetű és a „döfni” ill.
„szúrni”
(pungo)
szavakkal
van
összefüggésben.]
pika2 (fr. piqué) [1. gęsta, prążkowana tkanina
jedwabna lub bawełniana; 2. tkanina
bawełniana dwuwarstwowa, lniana lub
jedwabna; w miejscu przeplecenia warstw
powstają wzorzyste sploty. W Polsce
wyrabiana na Wileńszczyźnie od drugiej
połowy XVII w. 3. splot interlokowy który
łączy płaski rządek dzianiny z dwoma
rządkami założonych splotów. Ma
charakterystyczny skośny wygląd po
jednej stronie; druga strona jest płaska.
Wykorzystywany do cieńszej odzieży oraz
bielizny. 4. gęsta tkanina jedwabna lub
bawełniana
charakteryzująca
się
wypukłymi prążkami albo żakardowa o
wypukłym wzorze uzyskanym dzięki
zastosowaniu dodatkowej osnowy lub
wątku. Szyje się z niej kołnierzyki, bluzki i
kamizelki. 5. tkanina wełniana z przędzy
zgrzebnej o powierzchni ziarnistej.
Stosowana w produkcji kostiumów i
płaszczy damskich.] – (fr.) piké; (tkanina)
kidomborodó mintázatú, felső- és alsórészből
álló, kettős pamut- v. selyemszövet; (text)
pikékötés [1. Az interlock kelmék egy
fajtája, amely sima és feltartott szemek
kombinációiból áll. A kétféle szem
elrendezésétől
függően
különböző
-
Wersja 01 01 2017
.
4893
pikékötések ismeretesek (pl. "francia" ill.
"svájci piké", de más elnevezéssel további
hasonló kötésmódok is); közös jellemzőjük,
hogy a kelme egyik oldala sima, a másikon
sávolyszerű csíkozottság látható. Főleg
felsőruházati kelmék készítésére használják.
2. Szövet vagy kötött kelme finom vagy
hangsúlyos ostyaszerű struktúrával.]
pika
interlokowa
[splot
z ograniczoną
rozciągliwością, w którym dwa pełne
rzędy w tym splocie są obrócone
względem siebie i tworzą jeden rządek.
Jedna strona dzianiny ma skośny efekt
tworzony przez nabrania ; druga strona
jest gładka. Stosowane na wierzchnią
odzież i bieliznę.] – interlock piké [Az
interlock kelmék egy fajtája, amelyben egy
rendes szemekből képzett szemsort egy
olyan szemsor követ, ahol az egyik tűágyban
feltartott szemeket készítenek, és ez a
kötésmód - az interlock kelmeszerkezetnek
megfelelően - szemsoronként váltakozik a
páros ill. páratlan számú tűkön. Ez a
kelmetípus kevésbé nyúlik, mint az egyszerű
interlock kelme, és felülete apró mintázatot
is mutat. Alsó- és felsőruházati kötöttáruk
készítésére használják.]
pikać ― piknąć [1. potocznie: wydawać krótki,
słaby, urywany głos; piszczeć; 2. o sercu:
bić, uderzać; 3. potocznie: kłuć] – szúrni,
megszúrni; verni, dobogni
pikać [kłuć (zob. → zwroty śląskie)] – [Słowniczek
języka śląskiego] szúrni, megszúrni; döfni,
csípni
pikador [konny zapaśnik, biorący udział w walce
byków, który kłuje byka lancą, aby
osłabić mięśnie jego karku i łopatek] - (sp)
picador, pikádor; lovas bikaviador, aki
lándzsájával döfködi, ingerli a bikát
pikanie, piknięcie – szúrás, megszúrás, döfés
pikanteria [1. fr. piquant p.pr. od piquer 'kłuć;
szczypać; drażnić'; drastyczność; ostry,
pieprzny smak (dowcipu; urody kobiecej);
nieprzyzwoitość, dwuznaczność (żartu;
sytuacji); 2. charakterystyczny szczegół
jakiejś
sprawy
lub
wypowiedzi
sprawiający, że staje się ona sensacyjna
lub ekscytująca; 3. dwuznaczny i nieco
nieprzyzwoity charakter jakiejś sprawy
lub wypowiedzi] – (fr.-lat.) pikantéria,
pikánsság; sikalmlósság, kétértelműség;
vminek az érdekessége, izgalmas, szokatlan
volta
pikantnie – pikánsan; csípősen, csiklandósan
pikantność – sikamlósság; pikánsság
pikantny, -a, -e [1. odznaczający się ostrym,
silnie piekącym smakiem (np. pikantna
papryka); 2. nadający jakiejś sprawie lub
wypowiedzi charakter sensacji, a także:
typowy dla sensacji, o cechach sensacji] –
(fr.-lat.) pikáns, (korzenny) csípős; fűszeres;
(nieprzyzwoity) pikáns; pajzán, sikamlós,
kétértelmű, csiklandós; izgató, ingerlő,
érdekes
pikantne kobiety – pajzán nők
pikap, pick-up [1. ang. 'przygodna, romansowa
znajomość; akcelerator; jw.; adapter
gramofonu' od pick up 'podnosić; zbierać;
zabierać; łapać'; pick 'wy-, dobierać'; up
'w górę; wyżej'. 2. samochód półciężarowy
z platformą bagażową w miejscu tylnych
siedzeń; pickup, pick-up] – (ang) pick-up;
1. felszedés, felvétel, összezsedés; 2.
hangszedő,
lejártszófej
(lemezjátszón,
elektromos gitáron); 3. csomagszállító
félteherautó
pikareska [1. zob. picaresca; 2. powieść
łotrzykowska (hiszp. novela picaresca) rodzaj powieści.] – pikareszk; pikareszk
regény
pikielhauba [1. hełm skórzany okuty blachą,
zakończony na szczycie ostrym grotem,
noszony przez wojsko pruskie, później
używany w armii cesarstwa niemieckiego;
2. nm. Pickelhaube 'jw.'; Pickel 'szpic';
Haube
'czepek;
kołpak'
(niem.
Pickelhaube, Sturmhaube fr. casque à
pointe) - nakrycie obronne żołnierzy
niemieckich w czasie pierwszej wojny
światowej. Pikielhauba wyszła z użytku w
1917 wraz z pojawieniem się stahlhelmu.]
– (csúcsos német sisak)
-
Wersja 01 01 2017
.
4894
pikinier – (wojsk) pikás katona [katona jellemzően
páncélt viselt, habár a korábbi lovagi
védőfegyverzetnél lényegesen könnyebbet.
Sisak, mell- és hátvért, valamint combvértek
voltak azok az elemek, amelyeket az egykorú
elméleti tanok szükségesnek tartottak. Ezt
alkalmanként rákozott vállvértek egészítették
ki. ]
pikinierzy [jedna
z formacji
wojskowych z
przełomu XV i XVI wieku i pierwsza
nowoczesna piechota tamtej epoki. Ich
charakterystyczna
broń
długa pika (początkowo długości 2,5 m a
później nawet 5,5 m) siała w ich
sprawnych
rękach
spustoszenie
w
szeregach przeciwnika.] – (wojsk) pikások;
pikás katonaság katona jellemzően
páncélt viselt, habár a korábbi lovagi
védőfegyverzetnél
lényegesen
könnyebbet. Sisak, mell- és hátvért,
valamint combvértek voltak azok az
elemek, amelyeket az egykorú elméleti
tanok szükségesnek tartottak. Ezt
alkalmanként
rákozott
vállvértek
egészítették ki.
pikierować – (kárpitosság) pikírozni (lószőrt
letűzdelni)
pikieta
[1. zorganizowana
grupa
osób
protestujących przed gmachem jakiegoś
urzędu; też: protest w takiej formie;
2. grupa
strajkujących
robotników
niedopuszczająca
łamistrajków
do
zakładu pracy; 3. daw. żołnierz lub
niewielki oddział stojący na czatach;
4. dawna gra w karty; 5. przest. straż,
czujka wojsk.; żołnierz, oddziałek wojska
(zazw. kawalerii) na czatach (zwiad;
ubezpieczenie); dwuosobowa fr. gra 32
kartami; grupa robotników obnosząca
afisze strajkowe przed zakładem pracy a.
nie dopuszczająca do niego łamistrajków;
grupa
osób
obnosząca
plakaty
protestacyjne w sprawie społecznej a.
polit., pikietująca; 6. Pikieta lub rumel,
dawna gra w karty, przyszła z Francyi,
lecz grywana była u nas w karty polskie.
Jan Kochanowski wspomina o niej: „Bo
chociaż rumla nie mam, lecz przychodzę z
brałtem”. Za czasów saskich znana była
„rumelpikieta z pocztyljonami”.] – (wojsk)
pikét; tábori őrs, előörs; (ká) piquet,
(kártyajáték) pikét 32 kártyával 2 játékossal
pikietaż [1. fr. piquetage 'wytyczenie trasy' i
piquet 'palik, kołek; jw.' od piquer, geol.,
bud. podział trasy (palikami, kołkami) na
jednakowe odcinki miernicze 2. Słowo
powszechnie stosowane w inżynierii
obiektów drogowych ― pikietaż geol.,
bud. podział trasy (palikami, kołkami) na
jednakowe
odcinki
miernicze;
2.
(kilometraż, kilometracja) – określenie
miejsca na drodze lub linii kolejowej
poprzez podanie odległości od jej
początku..] – cölöpszint; az alépítmény alsó
szintje; kilométerteljestmény, szelvényezés
Odległość tę na ogół podaje się z dokładnością
do 1 metra w formacie (km) xx+yyy lub xx,yyy
(km), gdzie:
 xx – całkowita liczba kilometrów od
początku drogi lub linii kolejowej;
 yyy – całkowita liczba metrów liczona od
ostatniego pełnego kilometra.
pikietować [zbierać się w grupę protestacyjną
lub protestować, najczęściej przed
gmachem jakiegoś urzędu] – őrséget állni;
(átv.) piquet játszani
pikle [ugotowane kawałki zamarynowanych w
occie warzyw] – mixed pickles; vegyes
savanyúság, csalamádé
pikling [śledź lekko solony i wędzony w gorącym
dymie] – füstölt hering
piknąć — pikać [1. wydać nikły, krótki głos;
2. pot. o sercu: uderzyć; 3. pot. ukłuć
czymś lekko; 4. potocznie: zapiszczeć,
wydać krótki, słaby głos, najczęściej
urywany lub uderzyć, ukłuć, podrażnić
coś] – megszúrni; megcsípni; dobbanni,
megdobbanni, verni, erősen verni, pukkanni
pikniczny typ budowy ciała – (gör.) piknikus
testfelépítés; zömök testű, rövid nyakú, nagy
hasú (embertani típus)
piknik [1. wycieczka poza miasto połączona z
zabawą i zjedzeniem zabranej ze sobą
żywności; 2. ang. picnic 'wycieczka (całej
rodziny) za miasto z zapasami, które się
spożywa na świeżym powietrzu' z fr.
piquenique 'jw.'; piquer 'dawn. szukać
pokarmu; łupu; być pieczeniarzem'; nique
'drobiazg; kpina'. 1. przest. wycieczka,
majówka, na której zabrane z sobą
(składkowe) zapasy żywności i napojów
spożywa się na świeżym powietrzu; 2.
zabawa towarzyska na wolnym powietrzu
poza miastem; wycieczka; majówka] –
(fr.-ang.) piknik; uzsonna a szabadban;
-
Wersja 01 01 2017
.
batyubál; olyan társas összejövetel, (régen
kirándulás) ahol az ennivalót a résztvevők
maguk hozzák, ill. a költségeket közösen
fedezik
4895
piknikować [jeść, bawić się podczas pikniku
(zabawy
towarzyskiej
na
wolnym
powietrzu poza miastem), uczestniczyć w
pikniku] – piknikezni, batyubálozni,
résztvenni a pikniken
piknometr [gęstościomierz do oznaczania
gęstości cieczy i ciał stałych] – piknométer,
sűrűségmérő
pikocik – szegély, szegés
pikot [pętelki robione szydełkiem na brzegu
chusteczki, kołnierzyka; pikotek; pikotka]
– horgolt szegély, beszegés
pikolak, pikolo, piccolo [1. mały flet poprzeczny
o wysokiej skali i przenikliwym dźwięku;
2. zob. pikolak; 3. dawniej o chłopcu
usługującemu w miejscach publicznych,
najczęściej w hotelach, kawiarniach lub
restauracjach] – (ol) pikkoló (kicsiny);
kispincér, pincérfiú, pincértanuló
pikolo, piccolo [wym. pikolo] [mały flet
poprzeczny
o
wysokiej
skali
i
przenikliwym dźwięku] – kisfuvola,
piccolo, pikoló
pikotka [1. pętelki robione szydełkiem na brzegu
chusteczki, kołnierzyka.; pikot; pikotek; 2.
wzorowana, dzianinowa, płaska taśma z
wiskozowej i bawełnianej przędzy oraz
sztucznego jedwabiu, z jednym układem
diagonalnym przeplatanych nici oraz
krótkimi
oczkami
w
regularnych
odstępach na jednym lub obydwóch
brzegach. Może być kolorowa lub jasna,
jest odwracalna, jej szerokość zwykle
wynosi 15 mm. Stosowana do ozdabiania
odzieży.] – farkasfog (1) [Pamutból,
viszkózból
készült
fonatolt
szalag.
Jellegzetes fogazottságát, cikcakk alakját úgy
alakítják ki, hogy a fonalakat különböző
feszültséggel
vezetik
be.
Változatos
színekben,
leggyakrabban
15
mm
szélességben készítik és ruhadarabok
díszítésére használják.]
pikować [1. przeszywać ściegiem kilka warstw
materiału; 2. robić przestrzeń dla gęsto
rosnących roślin, rozsadzając je; 3.
wykonywać manewr lotniczy w postaci
pionowego lotu w dół] – tűzni, letűzni;
tűzdelni; (rep) zuhanórepüléssel támadni v.
megtámadni; ültetni, kiültetni, átültetni,
palántázni
pikować coś – pikírozni; tűzdelni vmit
pikować kołdrę – paplant tűzni v. megtűzdelni
pikować sałatę – salátát palántázni
pikowana [materiał włókienniczy złożony z runa
z syntetycznego włókna oraz tkaniny
wierzchniej. Połączenie runa i tkaniny
wierzchniej jest dokonane za pomocą
splotu, które to sploty tworzą wzór.] –
steppelt kelme [Több kelmeréteg (pl. két
szövet között egy szálbunda-réteg, mint
bélés) összedolgozása varrás útján. A
varratokat több tű egyszerre végzi. Ha a
többrétegű
kelmét
oldalirányban
is
mozgatják, akkor nem csak egyenes vonalú
varratok keletkeznek - ez mintás tűzésre ad
lehetőséget. Takarók, ágyterítők, egyes
sportruházati cikkek anyagai készülnek így,
de lényegében így készül a paplan is.]
pikowanie (fr. piquer – pikować, przeszywać) [1.
zszywanie dwóch tkanin, przedzielonych
dla
ocieplenia
innym,
grubszym
materiałem; 2. sposób łączenia dwóch
tkanin między którymi znajduje się
warstwa waty, watoliny, bawełny lub inny
gruby, ciepły materiał. Trzy warstwy
przeszywa się razem we wzory, co
umożliwia
równomierne
rozłożenie
elementu ocieplającego i daje pewne
możliwości artystyczne. 3. w modzie to
łączenie ręczne lub maszynowe dwu
warstw tkaniny, między którymi znajduje
się wata lub inna wyściółka. W XV wieku
pikowano kaftany pod zbroję, w XVIII i
XIX
stuleciu
poduszeczki,
które
poszerzały biodra ówczesnych elegantek
ubranych w rogówki i krynoliny. W XIX
wieku w epoce bidermeieru, wprowadzono
modę mebli wygodnych, miękkich;
kanapy i fotele dopiero wówczas
otrzymały
poduszki
estetycznie
pikowane.] – pikírozás (a magoncok
egyesével
történő
szétültetése
fiatal
korukban); (mod) tűzés, tűzdelés; (wojsk)
-
Wersja 01 01 2017
.
4896
zuhanórepülés;
zuhanótámadás;
(növ.)
ültetés, átültetés; palántázás
pikowy, -a, -e [przymiotnik od: pik] – (ká) pikk
pikowy, -a, -e [przymiotnik od: pika] – (fr.)
(tkanina) piképikrat, pikryniany [to sole kwasu pikrynowego
(trinitrofenolu)] – (vegyt.) pikrát, pikrinsó
pikrynowy, -a, -e [kwas pikrynowy: związek
nitrowy w postaci zielonkawych lub
białawych kryształków, wybuchowy i
silnie trujący, niegdyś stosowany w
pociskach artyleryjskich] – (vegyt.) pikrinpiksel (ang. pixel – wyraz utworzony ze zbitki
dwóch angielskich słów: picture+element)
[1. jest to najmniejszy jednolity
(przedstawiający konkretny kolor, patrz
subpiksel) element obrazu wyświetlanego
na ekranie (monitora komputerowego,
telewizora itp.), drukowanego (dotyczy
technologii druku punktowego) lub
uzyskiwanego za pomocą urządzeń
przetwarzania obrazu (aparat cyfrowy,
skaner). 2. punkt świetlny na ekranie
monitora
komputerowego,
będący
najmniejszym, niepodzielnym elementem
wyświetlanego obrazu; 3. punkt świetlny
na ekranie monitora komputerowego,
będący najmniejszym, niepodzielnym
elementem wyświetlanego obrazu] – pixel;
(Picture Element) képpont [1. A digitális
képfeldolgozásban a képpont (angolul pixel)
egy pont egy rasztergrafikus (vagy
pixelgrafikus) képen. Általános esetben ezek
egy 2-dimenziós négyzetrács mentén
helyezkednek el és mint négyzetlapok vagy
pontok jelennek meg. A képpont a legkisebb
megcímezhető
illetve
szerkeszthető
alkotóeleme a képnek vagy képernyőnek.
Minden képpont egy minta az eredeti (a
modell kedvéért végtelen felbontású) képből.
Minél sűrűbb a mintavételezés, annál több
képpontunk lesz, annál nagyobb lesz a kép
felbontása illetve pontossága. 2. A
képernyőn megjelenő képpontok neve,
melyek együttes száma határozza meg a
felbontást. A 640x480-as felbontás azt
jelenti, hogy vízszintesen 640, függőlegesen
480 képpontot jelenít meg a monitor, illetve
az azt vezérlő kártya.]
Felbontás
Pixelek száma a
monitoron
640×480
307 200
800×600
480 000
1024×768
786 432
1200×1024
1 310 720
1600×1200
1 920 000
piktografia [pierwotna forma pisma, w którym
rysunek służył do zapisu treści] –
(lat+gör) piktográfia; (nyelvt.) képírás; az
írásnak az a fajtája, amelyben (betűk helyett)
egész fogalmakat kifejező jeleket használnak
piktograficzny, -a, -e [związany z piktografią
(grupą
ściśle
określonych
znaków
wykorzystywanych jako zamienniki liter
przy zapisywaniu słów, treści), odnoszący
się do piktografii] – piktográfiai
piktor (malarz) – (lat.) piktor; festő
piktura (malarstwo) – (lat.) piktúra; festmény,
festészet
pikujący bombowiec – zuhanóbombázó
pikulina, piccolo, pikolo [rodzaj niewielkiego
fletu poprzecznego, o bardzo szerokim
zakresie wysokich dźwięków] – (ol.)
pikoló; (zene) pikula; kisfuvola (hangja a
rendes fuvoláénál egy oktávval magasabb)
pila [tabletka, pile – tabletki] – [Słowniczek
języka śląskiego] tabletta
pilastr, pilaster [płaski filar przyścienny z bazą i
głowicą, pełniący w architekturze funkcję
dekoracyjną i konstrukcyjną] – (ol→ném.)
pilaszter, (ép) gyámpillér, négyszögletes
falpillér; pillérszerű, oszlopfővel ellátott
kiugró falrész
pilaw [potrawa popularna na Bliskim
Wschodzie, ryż z kawałkami baraniny i
ostrymi przyprawami] – (perzsa→tör.)
piláf; rizses ürühús, rizsből és birkahúsból
készült étel
pilch [gryzoń nadrzewny; popielica] – pele,
hétalvó
pilenie – hajszolás, sürgetés
Pilica [1. to rzeka w południowej Polsce, lewy
dopływ górnej Wisły. Długość rzeki
wynosi 342 km, a powierzchnia dorzecza
9245 km². 2. miejscowości w Polsce: a)
Pilica - wieś w woj. mazowieckim, w pow.
grójeckim, w gminie Warka; b) Pilica miasto w woj. śląskim, w pow.
zawierciańskim, w gminie Pilica] – Pilica
(folyó és lengyel települések)
pilić [potocznie: naglić, popędzać] – űzni, hajtani,
sürgetni, hajszolni
piling [tworzenie się na powierzchni tkaniny lub
dzianiny małych, w kształcie kulek,
pęczków – znanych jako supełki – z
syntetycznych,
zwykle
poliestrowych
włókien, powstają z przędz majacych dużą
zawartość tych włókien; tworzone przez
zwijanie i wiązanie wystających włókien
na powierzchni materiału. Są różne
sposoby redukowania pilingu, takie jak
-
Wersja 01 01 2017
.
4897
wybór
odpowiedniego
włókna
poliestrowego lub zastosowanie antypillingowego wykończenia.] – göbösödés
[Göbök kialakulása a kelmén, amit az hoz
létre, hogy a kelme dörzsölésekor a felületen
kiálló szálak összekuszálódnak, és ha a
szálak elég erősek, nem szakadnak le, hanem
összecsomósodnak. Ez a jelenség (amit
idegen
szóval
"pillingesedésnek"
is
neveznek)
elsősorban
szintetikusszáltartalmú kelméknél fordul elő, bár a gyapjú
is hajlamos erre. Lásd még: göbösödésgátló
kikészítés.]
Pillbox [Kapelusz „pastylka”. Mały, okrągły
kapelusz bez ronda, spopularyzowany w
latach sześćdziesiątych przez Jacqueline
Kennedy, która nosiła go z fantazją –
przesunięty na tył głowy.] – Pillbox
(kalapfajta)
Jacqueline Kennedy
pilniczek [niewielki pilnik] – reszelő
pilniczek a. pilnik do paznokci – körömreszelő
pilniczek do paznokci – körömreszelő
pilniczek
do
polarowania
paznokci
–
körömfényesítő
pilnie – szorgalmasan, buzgón, fürgén, sürgősen
pilnie strzeżony – féltett
pilnik [1. narzędzie z hartowanej stali o
szorstkiej
powierzchni,
służące
do
ścierania, gładzenia twardych materiałów;
2. przyrząd do wygładzania brzegów
paznokcia; 3. rodzaj narzędzia z
hartowanej stali w kształcie płaskiej
sztabki o chropowatej powierzchni,
używany do ścierania, gładzenia lub
obrabiana, najczęściej kawałków drewna]
– reszelő, ráspoly
pilnik do paznokci – körömreszelő
pilnik iglicowy [zob. iglak w zn. 2.] – kis reszelő
pilnik nie ima stali – a reszelő nem viszi v. nem
fogja az acélt
pilnik trójkątny – háromélű reszelő
pilnikowy, -a, -e – reszelő-
pilniuchno,m pilniutko – (tréf.) ernyedetelenül,
igen
szorgalmasan,
lankadatlanul,
nagybuzgón
pilniuchny, -a, -e; pilniusieńki, pilniutki, -a, -ie –
(tréf.) igen szorgalmas v. buzgó, ernyedetlen,
lankadatlan,
szorgos,
szorgoskodó,
buzgolkodó, fürge
pilniutko poszukuję – buzgón v. szorgalmasan
keresem v. keresek
pilno – (dawno) figyelmesen; sürgősen, gyorsan,
hamar;
pilno komu – sietős (a dolga) vkinek
pilno mu do domu – hazasiet, hazaigyekszik,
hazaiparkodik
pilność
[wyróżniająca
się
pracowitość,
staranność, gorliwość w wykonywaniu
jakiejś czynności, przykładanie się do
wykonywania
czegoś]
–
(stanność)
szorgalom, buzgóság, serénység; buzgalom,
ügybuzgalom; érdeklődés; sürgősség, sürgős
v. sietős volta (vminek)
pilność sprawy – az ügy sürgős volta v. sürgőssége
pilność w nauce – szorgalom a tanulásban
pilność w pracy – szorgalom a munkában
pilnować (pilnuje) [1. strzec czegoś lub kogoś,
czuwać nad czymś lub nad kimś,
najczęściej
chroniąc
przed
niebezpieczeństwem; 2. nie odstępować od
czegoś, przestrzegać czegoś; 3. pilnować
się: czuwać nad sobą, uważać na swoje
własne poczynania] – (kogo/czego) őrizni,
gondozni, szemmel tartani vkit/vmit;
strázsálni; ügyelni, felügyelni, vigyázni,
gondot viselni vkire/vmire; betartani (vmit),
gondját viselni (vminek); (átv.) művelni,
folytatni, gyakorolni, űzni
pilnować codziennych zajęć – ügyel a mindnnapos
teendőkre; elvégzi v. ellátja mindennapi
teendőit
pilnować (czego) – számon tart (vmit)
pilnować dziecka – gyermeket gondozni
pilnować jak oka w głowie – óvja, mint a
szemevilágát
pilnować kogo/czego – ügyelni, felügyelni,
vigyázni
vkire/vmire; szeme előtt tart
(vkit/vmit)
pilnować kogo/czego, jak oka w głowie – úgy
vigyáz vkire/vmire, mint (a) szeme fényére
pilnować kogoś jak oka w głowie – úgy vigyáz rá,
mint a szeme fényére
pilnować litery prawa – megtartani v. betartani a
törvényt; ragaszkodni a törvény betűihez
pilnować nauki – a tudományt v. tudományokat
műveli
-
Wersja 01 01 2017
.
4898
pilnować porządku – betartani a rendet; a rendet
fenntartani, rendet tartani; szorgalmazza,
hogy rend legyen
pilnować przepisów – tiszteletben tartani az
előírásokat
pilnować swoich spraw – törődik ügyeivel; utána
jár saját ügyeinek
pilnować się [1. uważać na siebie, na swoje
postępowanie; 2. pilnować jeden drugiego]
– őrizkedni, vigyázni; vigyáz magára;
különösen vigyáznak v. ügyelnek egymásra;
ragaszkodni vmihez; igazodni vmihez, nem
engedni vmiből, betartani vmit
pilnować się dawnych zwyczajów – ragaszkodni a
régi szokásokhoz; nem engedni a régi
szokásokból
pilnować się domu – ragaszkodni a házhoz; szeret
otthon lenni
pilnować się drogi – ügyelni az útirányra
pilnować się godziny – (órára) pontos; (jól) vigyáz
arra, hogy el ne essen
pilnować się kolei – ügyelni a sorrendre
pilnować się towarzytwa – ragaszkodni a
társasághoz
pilnowanie – őrzés, ügyelet, felügyelet, vigyázás,
felvigyázás; betartás; művelés, gyakorlás,
folytatás
pilnowanie czego – vminek az űzése v. gyakorlása
v. művelése v. folytatása
pilnowanie się – kölcsönös szemmeltartás,
vigyázás, őrzés; őrizkedés, óvakodás;
ragaszkodás; betartás, megtartás, igazodás
pilnowanie dzieci – a gyerek őrzése;
gyermekfelügyelet
pilnuj swego nosa – (átv.) törődj a saját dolgaiddal;
szól. seperj a magad ajtaja előtt
pilnuj szewcze kopyta – (közm.) suszter, maradj a
kaptafánál
pilnuj swego nosa, nie cudzego grosza – [gondozd
a magad orrát, ne más garasát] (közm.)
műveld a magad kertjét; ne üsd bele az orrod
más dolgába; törődj a magad dolgával;
söpörj a magad háza előtt
pilny, -a, -e [1. gorliwie i rzetelnie coś
wykonujący; pracowity 2. wymagający
pośpiechu,
szybkiego
działania;
niezwłoczny, konieczny] – (staranny,
pracowity) serény, szorgalmas, szorgos,
buzgó, dolgos, igyekvő; éber, figyelmes;
munkaszerető; (nagły) sürgős, sürgető,
sietős, halaszthatatlan
pilna praca – postamunka
pilna sprawa – sürgős ügy
pilna potrzeba – égető szükség
pilny do czego – vmiért lelkesedő; vmiben
szorgalmas v. törekvő
pilny interes – sürgős ügy
pilny uczeń – szorgalmas tanuló
pilny w czym – szorgalmas vmiben
pilot
[1. osoba mająca uprawnienia do
kierowania
statkiem
powietrznym;
2. osoba
prowadząca
wycieczki,
opiekująca się turystami; 3. fragment
filmu, programu itp. zachęcający do
obejrzenia
całości;
4. urządzenie
umożliwiające
obsługę
telewizora,
magnetowidu itp. z pewnej odległości; 5. w
wyścigach
samochodowych:
osoba
towarzysząca
kierowcy
rajdowemu,
czuwająca nad przebiegiem trasy w
trakcie jej pokonywania; 6. w wyścigach
kolarskich: motocyklista jadący przed
zawodnikami, wskazujący trasę wyścigu;
7. specjalnie oznaczony samochód jadący
przed lub za innym pojazdem mającym
nieprzepisowe
wymiary;
8. osoba
przeprowadzająca statki wodne przez
miejsca trudne do żeglugi; 9. techn.
element ustalający położenie materiału w
tłoczniku; 10. ryba drapieżna żyjąca w
strefie otwartej mórz tropikalnych i
subtropikalnych]; pilotka – (lotnik) repülő,
pilóta, a repülőgép vezetője (ffi/nő); (morski)
hajókalauz, (sternik) révkalauz; (samochodu)
gépkocsivezető;
(tévé)
távirányító,
távkapcsoló; (ryba) kalauzhalak (Naucrates
Cuv.) [Testük hosszúkás, csaknem teljesen
orsóalakú és apró pikkelyek fedik. A farok
mindkét oldala ormós. A tüskés hátúszó
néhány rövid, szabad tövisből áll. Álúszóik
nincsenek. Az állkapcsokat, továbbá az ekeés a szájpadláscsontokat bársonyos fogazat
borítja.]
Kalauzhal, vagy hajóvezető hal (Naucrates ductor L.).
pilot automatyczny [zob. autopilot] – robotpilóta
pilot będzie na nas czekać – az idegenvezető várni
fog minket
pilot doświadczalny [pilot wykonujący loty
doświadczalne na nowo zbudowanych
statkach powietrznych] – berepülőpilóta;
kírérleti repüléseket végző pilóta
pilot
oblatywacz
[zob.
oblatywacz]
–
berepülőpilóta; berepülést végző pilóta
pilot
oblatywacz
[zob.
oblatywacz]
–
berepülőpilóta
pilot sportowy – sportrepülő
pilot szybowcowy – vitorlázórepülő
pilot wycieczek – idegenvezető; utaskísérő
-
Wersja 01 01 2017
.
pilot
4899
zdalnego sterowania, potocznie pilot
[urządzenie służące do sterowania na
odległość sprzętem elektronicznym lub
maszyną] - távvezérlés (Remote Control: is
an electronic device used for the remote
operation of a machine) [egyszerű és öszetett
kapcsolási műveletek szabályozása egy adott
készüléktől távolabb eső pontból; lehetővé
teszi a távoli felhasználó számára, hogy a
vállalatnál
telepített
számítógépen
dolgozzon;
lehetővé
teszi
más
munkamenetek megfigyelését, illetve aktív
irányítását is]
pilotaż [1. prowadzenie samolotu lub innego
statku powietrznego; 2. przeprowadzanie
statków przez niebezpieczne i trudne do
nawigacji miejsca; 3. działania próbne,
których celem jest sprawdzenie czegoś,
często
jakiegoś
przedsięwzięcia
w
dziedzinie polityki lub gospodarki] –
repülés, repülőgépvezetés
 Pilotaż (lotnictwo) – prowadzenie i
manewrowanie statków powietrznych w
płaszczyźnie poziomej i pionowej
 Pilotaż (zarządzanie) – realizacja projektu
wstępnego mającego na celu zgromadzenie
know-how
dla
realizacji
przyszłych
projektów
 Pilotaż (turystyka) – prowadzenie imprezy
turystycznej przez pilota wycieczki
pilotaż badań [w naukach społecznych wstępne
badania próbne] – repüléskutatás, repüléskutatás; repülési kutatás
pilotażowe przyrządy – hajózási műszerek,
hajózóműszer
pilotażowy, -a, -e – (rep) hajózási, vezetési,
repülőgépvezetési
pilotażowy konkurs – (rep) repülőgépvezetési
verseny
pilotażowy program – (rep) repülőgépvezetési
program
pilotka [1. forma ż od pilot; 2. czapka
okrywająca dokładnie głowę i uszy,
zapinana pod brodą] – 1. pilótanő;
idegenvezetőnő, utaskísérőnő; autósapka, 2.
pilótasapka
pilotka wycieczek – idegenvezetőnő
pilotować [1. kierować statkiem powietrznym;
2. oprowadzać kogoś po jakimś terenie,
organizować komuś pobyt w obcej
miejscowości; 3. jadąc przed grupą
pojazdów
lub
przed
pojazdem
stwarzającym
szczególne
niebezpieczeństwo na drodze, wskazywać
trasę i ostrzegać innych użytkowników
drogi; 4. wytyczać kierunek jakichś
działań; 5. w wyścigach kolarskich: jechać
przed kolarzami, wskazując im trasę;
6. przeprowadzać statki wodne przez
miejsca trudne do żeglugi] – repülőgépet
vezetni, pilótaszolgálatot végezni; hajót
kalauzolni; cölöpözni, cölöpöt verni
Czapka pilotka skorzana
pilotowanie – (rep) repülőgép v. hajóvezetés,
pilótaszolgálat; (műsz) cölöpözés, cölöpverés
pilotowanie
wycieczek
krajowych
i
zagranicznych – belföldi és külföldi
túrarepülés
pilować [iść/jechać szybciej] – [Słowniczek języka
śląskiego] gyorsabban utazni v. menni
pilśniarka [maszyna do pilśnienia tkanin
wełnianych lub sierści] – kallózógép
pilśniarka walcowa – kallózógép
pilśniarz [rzemieślnik trudniący się pilśnieniem
tkanin] – nemezgyártó
pilśnić [wykończać tkaniny wełniane w ten
sposób, żeby poszczególne włókna wątku i
osnowy sczepiły się i splątały] – filcelni
pilśnić się – filcelődni, filccé válni, nemezelődni
pilśnienie – filcelés, nemezelés
pilśniowaty, -a, -e [mający cechy pilśni] –
filcszerű, nemezszerű
pilśniowy, -a, -e – filc-, nemezpilśniowy kapelusz – filckalap, nemezkalap
pilśń [1. gęsty, zbity materiał otrzymywany z
włókien wełny lub sierści króliczej,
zajęczej itp.; 2. specjalny rodzaj filcu
kapeluszniczego, wytwarzany z wełny,
sierści króliczej lub zajęczej] – nemez, filc
[A nemez ősi eredetű textil, amelyet
hagyományosan
birkagyapjúból
víz
segítségével gyúrással készítenek. A
nemezkészítők megkülönböztetik a kézi
munkával előállított nemezt a gyárilag
készített műszaki nemeztől, bár készítésük
alapja ugyanaz.]
pilzner [piwo jasne produkowane w Pilznie] –
pilzeni (sör) [Pilzner Urquel Pilsner
Urquell. Pilsner Urquell]
-
Wersja 01 01 2017
.
4900
Pilzno1 [to miasto w woj. podkarpackim, w
powiecie dębickim, w Dolinie Dolnej
Wisłoki. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej
Pilzno.] – Pilzno [város Lengyelország
Kárpátaljai vajdaságának Dębicai járásában.
A Wisłoka partján fekszik, Dębicától 12 kmre nyugatra. 2004-ben 4,4 ezer lakosa volt.]
Pilzno2 (czes. Plzeň, niem. Pilsen) [miasto w
Czechach zachodnich, stolica kraju
pilzneńskiego. Położone jest w kotlinie,
gdzie wiele potoków zbiega się tworząc
rzekę Berounkę.] – Pilzen, Plzeň (németül:
Pilsen) [Csehország negyedik legnagyobb
városa, Nyugat-Csehország közigazgatási,
művelődési és gazdasági központja]
piła [1. narzędzie do przecinania materiałów
mające postać uzębionej stalowej listwy
lub tarczy; 2. obrabiarka wyposażona w
takie
narzędzie;
3. pot.
człowiek
wymuszający coś ciągłym naprzykrzaniem
się; 4. pot. bardzo wymagający nauczyciel,
wymagająca nauczycielka; 5. pot. coś
bardzo nudnego; 6. instrument w postaci
stalowej płyty, po której grający pociąga
smyczkiem lub w którą uderza; 7. duża
ryba przypominająca rekina, o pysku
wydłużonym, uzbrojonym w boczne zęby;
8. narzędzie do przecinania; pilarka; 9.
potocznie: człowiek natarczywy, nudny,
pedantyczny; 10. ryba podobna do rekina
11. środowiskowo o wymagającym
nauczycielu] – fűrész; (átv.) vaskalapos,
pedáns, kicsinyeskedő v. kukacoskodó,
unalmas ember; (ryba) fűrészhal (Pristis
pectinata)
Piła
(niem.
Schneidemühl)
[miasto
w
województwie wielkopolskim, siedziba
władz powiatu pilskiego] – Piła (lengyel
város)
piła czopowa [zob. czopownica] – csapoló fűrész
piła do kości – csontfűrész
piła hydrauliczna – hidraulikus fűrész
piła kołowa – körfűrész
piła poprzeczna – harántfűrész, keresztfűrész
piła ramowa [piła dociskana do przedmiotu
piłowanego, wykonująca ruch posuwisty i
zwrotny] – keretes fűrész
piła tarczowa – körfűrész
piła
tartakowa
–
keretfűrész
(gatter),
keretfűrészgatter
piła taśmowa, wstęgowa [piła w postaci stalowej
taśmy z ostrzami na brzegach, osadzona
na dwóch obracających się tarczach] –
szalagfűrész
Piłat a. Poncjusz Piłat (łac. Pontius Pilatus, Piłat
Poncki) [1. On był od 26 do ok. 36 r. n.e.
rzymskim prefektem Judei, będącej
wówczas częścią rzymskiej prowincji
Syrii. 2. rzymski namiestnik nad Judeą w
latach 23-36. Żydzi, chcący się pozbyć
Jezusa, którego nie chcieli uznać jako
Mesjasza, zwrócili się do Piłata, by on
zajął się sprawą ukrzyżowania Go. Co on
także wykonał mimo ostrzeżeń jego żony i
własnego sumienia, które starał się
uspokoić przez umycie rąk na dowód, że w
Jezusie nie znalazł winy i chciał uczynić
Żydów odpowiedzialnymi. Piłat był
podobno później oskarżony przed samym
cesarzem rzymskim (przez Samarytanów)
po czym skazany został na wygnanie,
gdzie sam zakończył sobie życie (podobnie
jak Judasz Iskariot).] – (gör. Πόντιος
Πιλᾶτος, Pontios Pīlātos, Pontius Pilatus)
Quintus Pontius Pilatus (gyakran Poncius
Pilátus)
(hajítódárdával
ellátott;
a
felfegyverzett) [1. Kr. u. 26. és 36. közt
Tiberius
császár
procuratori
rangú
helytartója volt Iudaea provinciában.
Személye elsősorban a Biblia újszövetségi
részének elbeszéléseiből ismert. Ő ítélte
halálra a Názáreti Jézust. 2. Júdea
tartományának helytartója (Kr. u. 26-36);
kihallgatta Jézust; noha meg volt győződve
Jézus ártatlanságáról, engedett a zsidók
erőszakos követelőzésének és kiszolgáltatta
Őt, hogy megfeszítsék (Mt 27; Mk 15; Lk
23; Jn 18,19); Eusebius szerint öngyilkos
lett. Más vélekedés szerint Pontius Pilátus
súlyos lelkiismereti válságba kerül, amiért
engedte, hogy egy ártatlan embert keresztre
feszítsenek.
Egyre
erősebb
az
a
meggyőződése, hogy ő Jézus Krisztus valódi
gyilkosa. Ezért azzal a kéréssel fordul
Tibériusz császárhoz, hogy ítélje halálra e
szörnyű tettért.]
Piłat [Tak nazywano pręgierz, pod którym na
rynku wystawiano złoczyńców za karę.] –
(daw) pellengér
piłeczka [zdrobnienie od: piłka] – 1. kis fűrész,
fűrészecske; 2. kis labda; labdácska
piłeczka do golfa – golfgolyó, golflabda
piłeczka pingpongowa – pingponglabda
piłeczka tenisowa – teniszlabda
piłeczkowaty, -a, -e – 1. (kis) fűrészhez hasonló,
fűrészszerű, fűrésszerű, fűrész szerű; 2. (kis)
labdához hasonló, labdaszerű
1
piłka [niewielka piła ręczna] – (piła ręczna)
kézifűrész
piłka do dzielenia mięsa – húsdaraboló fűrész
piłka do metalu – fémfűrész
pilka "lisica" – rókafarkú fűrész
piłka ramowa – motoros darabolófűrész
-
Wersja 01 01 2017
.
piłka ręczna (do metalu) – kézi fűrész v.
fémfűrész; rókafarkfűrész
4901
piłka tarczowa – körfűrész
piłka2 [1. sprężysta kula różnej wielkości służąca
do zabawy i gier sportowych; 2. piłka
rzucona, rzut piłką; 3. napełniona
powietrzem kula odbijająca się sprężyście,
najczęściej wykonana z gumy lub skóry,
wykorzystywana do zabawy lub gier
sportowych;] – labda; (biz) foci
piłka baseballowa – baseball labda
piłka często odbijana – gyakran visszaütütt labda
piłka dęta, piłka futbolowa – futball, futballlabda
piłka do bejsbola – baseball-labda
piłka do tenisa – teniszlabda
piłka gemowa [zagranie piłką decydujące o
zdobyciu gema] – gémlabda; game-t eldöntő
labda
piłka gumowa – gumilabda
piłka koszykowa [zob. koszykówka] – kosárlabda
piłka lekarska [piłka skórzana wypchana
włosiem,
używana
do
ćwiczeń
gimnastycznych]
–
gyógylabda;
medicinlabda
piłka liftowana [w tenisie: piłka odbita tak, że
spada ona na kort wcześniej, niż się tego
spodziewa przeciwnik]
piłka meczowa [zob. meczbol] – meccslabda
piłka nożna [gra sportowa, w której uczestniczą
dwie jedenastoosobowe drużyny, starające
się zdobyć w określonym czasie jak
najwięcej punktów przez wbicie piłki do
bramki przeciwnika. Piłka nożna jest
najpopularniejszą dyscypliną sportową na
świecie] – labdarúgás, futball, foci (grałem w
pilkę nożną: fociztam)
piłka odbiła się od ściany – a labda visszaugrott,
visszapattant a falról
piłka odskoczyła – a labda visszappattant
piłka płaska [taki rzut lub odbicie piłki, po
których piłka leci nieomal poziomo] –
lapos labda
piłka ręczna [gra sportowa między dwiema
siedmioosobowymi dr użynami, w której
piłkę rzuca się rękami w kierunku bramki
przeciwnika] – kézilabda
piłka setowa [zob. setbol: zagranie piłką
decydujące o wygraniu seta] – szett labda
piłka siatkowa [zob. siatkówka] – röplabda
piłka tenisowa – teniszlabda
piłka wodna [gra sportowa rozgrywana w
basenie przez dwie siedmioosobowe
drużyny, których zawodnicy starają się
wrzucić piłkę do bramki przeciwnika
umieszczonej na poziomie wody] –
vízilabda, vízipóló
piłkarka ręczna – kézilabdázó, kézilabdázónő
piłkarski, -a, -ie [związany z piłkarstwem,
zwłaszcza z piłką nożną] – labdarúgó,
futballpiłkarstwo [ogół czynności, spraw związanych z
czynną grą w piłkę, szczególnie w piłkę
nożną, zespół rzeczy odnoszących się do
tej dziedziny sportu] – labdarúgás,
labdarúgó sport, foci
piłkarz [ten, kto uprawia grę w piłkę, zwłaszcza
w piłkę nożną] – labdarúgó, futballista,
focista
piłkarz ręczny – kézilabdázó
piłkarz wodny – vízilabdázó, vízipólózó
Piłonosokształtne (Pristiophoriformes) [rząd ryb
chrzęstnoszkieletowych
obejmujący
rekiny nazywane piłonosami]
–
fűrészescápa-alakúak (Pristiophoriformes) a
porcos halak (Chondrichthyes) osztályának
egy rendje. 1 család és 5 élő faj tartozik a
rendbe]
-
Wersja 01 01 2017
.
4902
piłować (piłuje) [1. przecinać piłą; przecinać coś
piłą lub piłką 2. obrabiać coś pilnikiem 3.
środowiskowo:
być
wymagającym
nauczycielem 4. ścierać, wygładzać coś
pilnikiem; 5. potocznie: chrapać; 6. pot.
niewprawnie
grać
na
jakimś;
instrumencie, zwykle smyczkowym; 7. pot.
grać, ćwiczyć ciągle ten sam utwór; 8. pot.
nadmiernie lub nieumiejętnie obciążać
jakiś silnik, jakąś maszynę; 9. pot. męczyć
kogoś uporczywym powtarzaniem czegoś;
10. pot. uporczywie domagać się czegoś] –
fűrészelni, lefűrészelni; (pilnikiem) reszelni,
ráspolyozni; (átv.) nyaggatni, kínozni, nyűni
piłować coś – reszelni vmit
piłować drzewo – fát fűrészelni
piłować paznokcie – reszeli a körmét
piłować pilnikiem – reszelni (reszelővel)
piłowanie – fűrészelés
piłowaty, -a, -e [1. przypominający piłę,
ząbkowany tak, jak piła (np. piłowaty
szew); 2. nudnawy, nieciekawy (np.
piłowate
przedstawienie,
piłowata
recenzja); 3. o cechach piłowatych (ryb
morskich z rzędu płaszczek, o kształcie
ciała podobnym do ciała rekina i
przypominającym piłę pysku uzbrojonym
w boczne zęby)] – fűrészszerű, fűrészfogú
piłowy, -a, -e [dotyczący piły] – fűrészpiłsudczyk [żołnierz służący pod dowództwem
Józefa Piłsudskiego (polskiego działacza
niepodległościowego, twórcy i przywódcy
Organizacji Bojowej Polskiej Partii
Socjalistycznej)] – (tört.) Piłsudski híve
Piłsudczyk (Nr 52) [to jeden z pierwszych i
najbardziej znanych polski pociągów
pancernych
(wcześniej,
przed
odzyskaniem niepodległości, w dniach 10
lutego - 10 maja 1918, walczył
improwizowany pociąg pancerny Związek
Broni).
―
"Piłsudczyk"
otrzymał
lokomotywę nr 377.402. W okresie
międzywojennym należał do 2. dywizjonu
pociągów pancernych z Niepołomic. ―
We wrześniu 1939 został przydzielony do
Armii Łódź a jego dowódcą był kpt.
Mikołaj Gonczar.] – Piłsudski-páncélvonat
(1918-1939)
Piłsudski a. Józef Klemens Piłsudski (ur. 5
grudnia 1867 w Zułowie pod Wilnem, zm.
12 maja 1935 w Warszawie) [polski
działacz niepodległościowy,
dowódca
wojskowy, polityk, Naczelnik Państwa
Polskiego w latach 1918-1922 i Wódz
Naczelny Armii Polskiej od 11 listopada
1918, pierwszy Marszałek Polski od 1920;
dwukrotny premier Polski (1926-1928 i
1930), twórca tzw. rządów sanacyjnych w
II Rzeczypospolitej wprowadzonych w
1926, w wyniku przeprowadzonego
zamachu stanu.] – Józef Piłsudski marsall,
lengyel államfő
PIN
(ang. Personal Identification Number)
[osobisty numer identyfikacyjny, rodzaj
hasła służącego do autoryzacji i
identyfikacji]
–
PIN-kód
(Personal
Identification Number = személyi azonosító
szám) [egy 4 számjegyből álló titkos kód,
amellyel különféle személyes jellegű
szolgáltatásokat védenek. Legközismertebb
alkalmazásai
a
bankszámla-hozzáférés
(bankkártyák) és mobiltelefon-használat
korlátozása.]
PIN kod [kod chroniący telefon przed
używaniem przez niepowołane osoby (po
uaktywnieniu kontroli kodu po każdym
włączeniu należy go wpisać)] – PIN kód
[Personal Identification Number = személyi
azonosító szám. Olyan 4-8 számjegyű kód,
mely a SIM-kártya jogtalan használatát
akadályozza meg.]
pin [nóżka układu scalonego] – többrészes kés
pin-stripe wzór jodełka [wzór tkaniny,
najczęściej wełnianej, z lekkimi, wąskimi,
łamanymi paskami, które biegną wzdłuż
długości całego wyrobu i są odseparowane
lub regularnie łączone w pary, zazwyczaj
w jasnych kolorach na ciemnym tle. Ten
wzór jest wykorzystywany na tkaniny
przeznaczone na męskie garnitury i
damskie sukienki i kostiumy.] – tűcsík
minta [Finom, vékony, meg-megszakított
csíkok
a
gyapjúszövetben,
amelyek
végighaladnak az egész ruhadarabon.
Többnyire világos színű csíkok, amelyek
elütnek a sötét alapszíntől. A csíkok lehetnek
egyenként egyenlő távolságokban, vagy
haladhatnak párosával. Férföltöny- és
nőiruha- ill. kosztümszövetek mintázata.
Lásd még: tűcsík minta (selyemfonalból).]
-
Wersja 01 01 2017
.
4903
Pin-up [Synonim seksu i zmysłowości, a przede
wszystkim odwagi. Przeczytaj o tym
ciekawym stylu w artykule o pin-up.] –
(ang.) Pin-up (feltűzni; kitűzni)
Pin-up (z ang. pin-up - przypiąć, powiesić)
[określenie używane wobec trendu
wywodzącego się z głównie z lat 40. i 50.
XX wieku. Pin-up girls (dziewczyny pin-up)
były piękne i uśmiechnięte, ubrane w
rozkloszowane sukienki
lub
skąpe
stroje/bieliznę. Pojawiały się głównie na
plakatach, które mężczyźni przypinali na
ścianach (stąd ich nazwa). Współczesne
pin-up girls wzorują się przede wszystkim
na
modzie
tamtych
lat,
ich
charakterystyczną cechą są mocne czarne
kreski nad górnymi powiekami, długie
rzęsy
(często
sztuczne),
mocno
pomalowane na czerwono usta oraz
"zarumienione"
policzki.
Charakterystyczne fryzury to głównie loki
podpięte po bokach, grzywki - koniecznie
podwinięte lub w formie dużych loków.
Najbardziej znaną przedstawicielka nurtu
pin-up była Marilyn Monroe. Jedną ze
stylizacji pin-up girl jest stylizacja
"marynarska",
dla
której
charakterystyczne są granaty z bielą lub
czerwienie z bielą (najczęściej paski) lub
"cukierkowa", w której dominują
kwieciste
sukienki
koniecznie
rozkloszowane na dole, jak również
sukienki w groszki lub paski/prążki.
Często pojawiającym się motywem są
kokardy i wisienki.] – pin-up girl, vagy pinup modell (címlaplány) [a kifejezés azokra a
vonzó modellekre értendő, akiknek a
tömeggyártásban megjelenő képeivel szinte
mindenütt találkozhatunk, és akik valóságos
szexszimbólumokká lettek. Pin-up kifejezés
ugyancsak
vonatkozik
rajzokra,
festményekre, egyéb illusztrációkra, melyek
a fent említett fotókat emulálják. A képeket
magazinokból, napilapokból, képeslapokról,
kromo-litográfiákról, ezer egyéb helyről a
lelkes rajongók kivágták, és felrajzszögezték
a falra. Kész naptárakat is találunk róluk. A
kifejezést először 1941-ben használták az
angolban, jóllehet a gyakorlat legalább 1890ig megy vissza. 1942-ben Hartzell Spence,
az újonnan megjelenő Yank magazin
szerkesztője határozta el: minden kiadás
címlapján jelenjen meg egy modellkép, amit
az olvasók kiszögezhetnek a falra. Ettől
kezdve a fotósokal folyamatosan éreztették::
pin-up fotó kell.]
pinakiel [w architekturze gotyckiej: wysmukła,
ozdobna wieżyczka wieńcząca filary
przyporowe, a także portale, konfesjonały
itp.] – fiále; fiatorony
Pinakotheka – (gör) pinakotheka (görög: képtár,
földabrosz.-gyűjtemény); az isteneknek
felajánlott képek helyisége; nyilvános képtár,
képgyűjtemény [ilyen volt az athéni
propylaeum egyik szárnyoltára, ez a neve a
Vatikán képtárának, a müncheni két állami
képgyűjteménynek;
Kraków:
Nowa
Pinakotheka Galeria malarstwa XIX wieku]
pinceta, pincetka [1. zob. pęseta; 2. szczypce o
sprężystych ramionach służących do
chwytania drobnych przedmiotów, 3.
rodzaj szczypiec o sprężystych ramionach]
– (fr-ném.) pincetta; finom csipesz, csiptető
pinczer karłowaty [zob. ratler] – (ang.) rattler; kis
testű, sima fekete (ritkábban barna) szőrű
kutyafajta; patkányfogó kutya
Pinczer Miniaturowy [jedna z ras psów] – (ném.)
Zwergpinscher, (ang.) Miniature Pinscher
[törpe német pinscher a dobermann
legkisebb "testvére", annak tökéletesen
kicsinyített mása.]
Pindos [góry w południowo-wschodniej Europie
na terenie Grecji i południowej Albanii,
stanowiące
oś
południowej
części
Półwyspu Bałkańskiego. Długość ok. 200
-
Wersja 01 01 2017
.
4904
km, szerokość do 50 km. Najwyższym
szczytem jest Smolikas (2637 m n.p.m.).] –
Pindosz-hegység [a Balkán közepén, a
legnagyobb tömegű görög hegység, a Dinárihegységhez
csatlakozik,
leggyakoribb
kövezete a krétakori mészkő. Részei a
Nyugati- és Keleti-Pindosz, illetve DéliPindosz. Legmagasabb pontja a Szmólikasz,
2636 méter magas.]
Pine (ang. Program for Internet News & Email) [to
pełnoekranowy program odczytu i
komponowania
poczty
oraz
grup
dyskusyjnych działającym w trybie
tekstowym. Opracowany został na
Uniwersytecie Washington w Seattle.
Materiałem "wyjściowym" był program
elm, a dla używanego przez pine edytora
pico – MicroEmacs. Nazwy pine i pico są
nazwami zastrzeżonymi Uniwersytetu
Washington.] – PINE "Program for Internet
News and Email" - 'PINE' levelező [1. UNIX
rendszerekhez
(az
elm
levelezőből)
kifejlesztett levelező és hírolvasó program;
van DOS változata is; támogatja a MIME
szabvány szerinti átvitelt; 2. A pine egy
képernyő-orientált, menüvezérelt Internet-es
üzenet-kezelő, levelező eszköz. A PINE
elnevezés a "Program for Internet News and
Email"-ből származik]
pinela – fenyőmandula; pignoli
pinezka, pineska (pluskiewka) [1. krótka szpilka
z płaską, szeroką główką 2. mały
metalowy przedmiocik z okrągłą, płaską
główką i szpikulcem, używany do
przypinania czegoś do tektury, drewna
itp; pineska; pluskiewka] – rajzszög,
rajszeg
ping [nazwa programu używanego w sieciach
komputerowych TCP/IP (takich jak
Internet) służącego do diagnozowania
połączeń
sieciowych.
Pozwala
na
sprawdzenie czy istnieje połączenie
pomiędzy
hostami
testującym
i
testowanym.
Umożliwia
on
także
określenie jakości połączenia między nimi
poprzez mierzenie liczby zgubionych
pakietów oraz czasu potrzebnego na ich
transmisję,
czyli
pomiaru
latencji
pakietów zwanej lagami.] – Ping (Packet
Internet Gropher) [1. Számítógépes hálózati
eszköz (illetve a szoftver neve), melynek
segítségével ellenőrizhető, hogy az adott
távoli számítógép elérhető-e egy IP
hálózaton keresztül. Az eszköz, mely egy
számítógépes program, az ICMP protokoll
ECHO parancsát küldi az ellenőrizni kívánt
számítógépnek, melynek hatására az
változtatás nélkül visszaküldi a kapott
adatcsomagokat. A parancs elküldése után a
program várja a ECHO válaszokat, majd
megérkeztük után kiszámolja az oda-vissza
út idejét és az adatveszteséget. Ha egy
csomag nem érkezik vissza az élettartamán
(TTL) belül, elveszettnek minősül. A
visszajelzés adását a távoli gép letilthatja, így
a küldő számára „nem létező” lesz. 2.
Program, amivel ellenőrizhető, hogy
működik-e hálózaton adott távoli gép felé a
kapcsolat és milyen sebességgel; a ping
adatcsomagokat küld a célgépnek és választ
kér rájuk. 3. Interneten használt felderítő
program annak vizsgálatára, hogy egy
bizonyos célgép (host) létezik-e, elérhető-e
vagy sem; e célból kéréseket küld a
célgépnek és válaszára vár; egyik
alkalmazása pl. címlisták ellenőrzése; mivel
azonban a program adatokat is tud gyűjteni a
célgépről, használatát gyakran letiltják]
ping-pong (tenis stołowy) – (ang.) ping-pong;
asztalitenisz
pinpongista – pinpongozó; pingpong-játékos,
asztaliteniszező
[najlepszy
polski
pinpongista:
a
legjobb
lengyel
asztaliteniszező]
pinpongistka – női pinpongozó
pinpongowy, -a, -e – pinpongpingwin [1. ptak o krótkich nogach i skrzydłach
oraz
czarno-białym
upierzeniu,
nielatający, lecz świetnie pływający,
żyjący w wielkich koloniach, głównie na
Antarktydzie; bezlotek; 2. nielotny ptak o
krótkich nogach i skrzydłach, czarnobiałym upierzeniu, żyjący na wybrzeżach
Antarktydy; 3. w gwarze młodzieżowej:
zakonnica; batman] – (ang.) pingvin; a
Déli-sark tájain élő, repülni nem tudó, fehérfekete tollazatú, társasan élő úszómadár;
(tréf.) apáca
Pingwin królewski (Aptenodytes patagonicus)
[duży nielotny ptak wodny z rodziny
pingwinów, zamieszkujący chłodne oceany
półkuli południowej. Gnieździ się na
obrzeżach Antarktydy, Ziemi Ognistej,
Falklandach i innych wyspach tej części
świata. Najbardziej znany gatunek
pingwinów,
zaraz
po
pingwinie
cesarskim.] – óriáspingvin
-
Wersja 01 01 2017
.
4905
Pingwin żółtooki (Megadyptes antipodes) –
[gatunek dużego ptaka z rodziny
pingwinów (Spheniscidae), występującego
w Nowej Zelandii. Dawniej mylony z
pingwinkiem małym. Jest jedynym
przedstawicielem monotypowego rodzaju
Megadyptes.]
–
sárgaszemű
pingvin
(Megadyptes
antipodes)
[a
madarak
osztályának
a
pingvinalakúak
(Sphenisciformes) rendjébe, a pingvinfélék
(Spheniscidae)
családjába
tartozó
Megadyptes nem egyetlen faja]
Pingwiny (bezlotki) [rząd (Sphenisciformes) oraz
rodzina
(Spheniscidae)
ptaków
z
podgromady
ptaków
nowoczesnych
Neornithes] – pingvinfélék (Spheniscidae)
[a madarak osztályának, a pingvinalakúak
(Sphenisciformes) rendjébe tartozó egyetlen
családja. 6 nem és 18 faj tartozik a családba]
A családba az alábbi nemek és fajok tartoznak.
 Aptenodytes (Miller, 1778) – 2 faj
o királypingvin (Aptenodytes patagonicus)
o császárpingvin (Aptenodytes forsteri)
 Eudyptes (Vieillot, 1816) – 6 faj
o aranytollú pingvin vagy sziklaugró pingvin
(Eudyptes chrysocome)
o bóbitás pingvin vagy makarónipingvin
(Eudyptes chrysolophus)
o fjordlandi pingvin vagy szélescsőrű pingvin
(Eudyptes pachyrhynchus)
o snares-szigeti pingvin vagy horgascsőrű
pingvin (Eudyptes robustus)
o koronás pingvin (Eudyptes sclateri)
o Royal-pingvin (Eudyptes schlegeli)
 Eudyptula (Bonaparte, 1856) – 1 faj
o kék pingvin vagy törpepingvin (Eudyptula
minor)
 Megadyptes (Milne-Edwards, 1880) – 1 faj
o sárgaszemű pingvin (Megadyptes antipodes)
 Pygoscelis (Wagler, 1832) – 3 faj
o állszíjas pingvin vagy kantáros pingvin
(Pygoscelis antarcticus)
o szamárpingvin (Pygoscelis papua)
o Adélie-pingvin (Pygoscelis adeliae)
 Spheniscus (Brisson, 1760) – 4 faj
o pápaszemes pingvin (Spheniscus demersus)
o Humboldt-pingvin (Spheniscus humboldti)
o Magellán-pingvin (Spheniscus magellanicus)
o galápagosi pingvin (Spheniscus mendiculus)
Pinia [drzewo iglaste o parasolowatej koronie,
brunatnych szyszkach i dużych, jadalnych
nasionach, rosnące m.in. w krajach
śródziemnomorskich] – (lat.) pinia, (növ.)
olasz fenyő, mandulafenyő; kerek koronájú,
alacsony
fenyő
a
Földközi-tenger
partvidékén
(ang. Programmed Input Output –
programowane wejście/wyjście) [technika
obsługi operacji wejścia/wyjścia między
CPU a urządzeniami IDE/ATA polegająca
na wykorzystaniu procesora jako układu
je nadzorującego. Wymaga dużego
zaangażowania procesora w procesie
transferu danych, dlatego jest używana
coraz rzadziej, zwłaszcza, gdy wymagane
są duże prędkości transmisji.] – PIO (ang.
Programmed Input/Output) (programozott
bemenet/kimenet, ill. bevitel/kivitel) [1. Két
módszer
létezik,
mellyel
adatokat
mozgathatunk a perifériák és a memória
között. Az egyik a PIO (Programmed
Input/Output), mely a processzort használja
az adatok mozgatására. Átvitel közben a
processzornak minden egyes bájtot "meg kell
fognia", be kell olvasnia egy meghatározott
I/O portról, majd azt a memóriába kell írnia.
Ez jelentősen lefoglalja a processzort.
Egyszerű operációs rendszerek esetén - mint
a DOS - ennek nincs jelentősége, mert csak
egyetlen program fut. Multitasking operációs
rendszereknél
viszont
elrabolja
a
processzoridőt a többi folyamattól. 2. A
processzor és a perifériák közötti átvitelt a
processzor vezérli. Ellentéte a DMA.]
piokać – (pulyka) lublubbolni, pruttyogni
piołun [1. roślina o silnej, ostrej woni, używana
m.in. do wyrobu likierów i wódek;
2. wywar z tej rośliny mający bardzo
gorzki smak i właściwości lecznicze;
3. przen. gorycz, jad] – (növ.) üröm; (átv.)
üröm, keserűség [Bylica piołun (Artemisia
absinthium): fehér üröm, bárányüröm, hegyi
üröm, patikai üröm, pusztai üröm, kálvinista
tapló, mesétfű)]; abszintüröm
piołunowy, -a, -e [składający się z piołunu
(wieloletniej
rośliny
z
rodziny
astrowatych), zrobiony z piołunu (np.
nalewka piołunowa) lub w jakiś inny
sposób związany z piołunem] – ürmös
piołunówka [nalewka ziołowa, bardzo gorzka
wódka sporządzona poprzez zalanie
alkoholem ziela piołunu.] – lengyel vodka;
ürmös (bor)
PIO
-
Wersja 01 01 2017
.
pion
4906
(ciesielski,
budowlany)
[1. linia
pokrywająca się z kierunkiem siły
ciężkości
na
powierzchni
Ziemi;
2. przyrząd do wyznaczania kierunku
pionowego; 3. odcinek sieci przewodów
instalacji
elektrycznej,
gazowej,
wodociągowej itp. biegnący pionowo przez
kondygnacje budynku; 4. ciąg mieszkań
lub innych pomieszczeń znajdujących się
w budynku jedno nad drugim; 5. w
przemyśle,
zakładzie
produkcyjnym,
instytucji itp.: dział obejmujący prace
tworzące zamkniętą całość;6. kierunek
zgodny z siłą ciężkości na powierzchni
Ziemi; 7. przyrząd do wyznaczania
kierunku pionowego; 8. oddzielny dział;
resort; 9. część sieci przewodów
elektrycznych, gazowych itp. biegnących
pionowo
w
budynku
wielokondygnacyjnym; 10. pionowa linia
jaką tworzy sznurek, na którym wisi
ciężarek] – (mt.) függőleges irány,
függőleges (vonal v. egyenes); (ép) függőón,
mérőón; (átv.) részleg, ág; (med) szonda,
tüdőszonda; tengely; (pionek) gyalog, paraszt
pion administracyjny ministerstwa – a
minisztérium igazgatási részlege v. ügyköre
pion głębinowy – mérőón
pion murarski – függőón, kőművesháromszög
pion wentylacyjny [zob. kanał wentylacyjny] –
szellőzőcsatorna
pion żyroskopowy [przyrząd żyroskopowy
wyznaczający odchylenie położenia statku
powietrznego i wodnego od pionu
rzeczywistego
lub
od
płaszczyzny
rzeczywistego horyzontu] – giroszkópos
helymeghatározó eszköz [(más néven
pörgettyű)
a
fizikából
ismert
perdületmegmaradás törvényét demonstráló
eszköz. Giroszkópokat gyakran alkalmaznak
iránytűk helyett vagy azok kiegészítéseként
(hajókon, repülőkön, űreszközökön). Ha
ugyanis az eszközt további két tengellyel
látjuk el úgy, hogy a három tengely
egymásra kölcsönösen merőleges legyen,
hogy a giroszkóp tetszőleges irányba
szabadon el tudjon fordulni, akkor a pörgő
kerék megőrzi forgási tengelyének eredeti
irányát, függetlenül attól, hogy a kerete
hogyan fordul el (ld. ábra.)]
pionek [1. drobny przedmiot przesuwany po
planszy w szachach, warcabach itp.;
2. bezwolny wykonawca czyichś poleceń,
niemający wpływu na przebieg wydarzeń;
3. figura szachowa poruszająca się o jedno
pole do przodu; pion; 4. potocznie o osobie
nieliczącej się w danej sytuacji] – bábu; (w
szachach) sakkfigura, paraszt, gyalog [(sakk)
pionek, wieża, konik, laufer, dama, król –
gyalog, bástya, ló, futó, vezér, király]; (átv.)
kisember, egyszerű ember; (átv.) báb v.
eszköz vkinek a kezében
pionek hetmański – (sakk) vezérgyalog
pionek królewski; pion królewski [w szachach:
pionek ustawiony na linii łączącej
stanowiska początkowe obu króli] –
királygyalog
pionek na pszczoły – méhkas
pionier [1. ten, kto toruje nowe drogi w jakiejś
dziedzinie; 2. osadnik zagospodarowujący
nowe tereny; 3. krzewiciel kultury,
postępu, osoba wyznaczająca nowe drogi
w jakieś dziedzinie; 4. członek masowej
dziecięcej organizacji komunistycznej,
działającej niegdyś na terenach Związku
Radzieckiego; 5. dawniej o inżynierze
wojskowym,
żołnierzu
wojsk
inżynieryjnych] – (fr-ném.) pionír; (dawno)
úttörő (vmilyen területen, vmilyen téren),
(wojsk) utász, hidász, árkász (katona); (hist.)
a volt Szovjetunió és egyes népi
demokráciák ifjúsági úttörőszervezetének
tagja
pionierka, pionierki [1. forma ż od pionier;
2. sznurowany but sportowy z cholewkami
na gumowej, rowkowanej podeszwie; 3.
obuwie skórzane, sznurowane, sięgające za
kostkę, o grubej podeszwie z wibramu
charakteryzującej się głębokim bieżnikiem.
Niegdyś bardzo popularne wśród turystów i
harcerzy, obecnie wyparte przez obuwie
trekingowe z membranami (np. Gore-Tex)]
– (pionierka) úttörőlány; (obuwie) sportcipő
pionierski, -a, -ie [charakterystyczny dla
pionierstwa, pioniera lub pionierki (np.
pionierskie osadnictwo), związany w jakiś
sposób z pionierstwem (np. działalność
pionierska)] – úttörő-, pionír-; (wojsk)
utász-, hidászpionierskość, pionierstwo – utászat, hidászat
pionowa – merőleges
pionować [ustalać pionowe położenie czegoś] –
függélyezni, függőónnal mérni v. méregetni,
függőzni
pionownica (wyznaczacz pionu) – függélyező,
kőművesháromszög
pionowo – függőlegesen
pionowość – függőlegesség
pionowy, -a, -e [1. prostopadły do podstawy
usytuowanej poziomo lub poruszający się
prostopadle w dół albo w górę; 2.
-
Wersja 01 01 2017
.
4907
tworzący z podstawą kąt prosty,
prostopadły do podstawy usytuowanej
poziomo lub poruszający się, działający
prosto w dół lub w górę] – függőleges;
(közb.) merőleges
piontka [pięćdziesiąt groszy – (zob. → zwroty
śląskie)] [Słowniczek języka śląskiego] ötven
grosi v. fillér
piorun [1. potężne wyładowanie elektryczne
pomiędzy dwiema chmurami
albo
pomiędzy chmurą a ziemią, któremu
towarzyszy huk i błyskawica; 2.
gwałtowne
wyładowanie
elektryczne
pomiędzy dwiema chmurami lub między
chmurą
a
ziemią,
możliwe
do
zaobserwowania podczas burzy jako
znacznej wielkości iskra] – villám,
villámcsapás, villámlás; mennykő
piorun kulisty [piorun w kształcie ognistej kuli]
– gömbvillám
piorun mnie trzaśnie, jeśli… átv. megüt a guta,
ha…
piorun ognisty – tüzes villám
piorun uderza w coś – a villám belecsap v. beleüt
vmibe
piorun uderzy w kogo/co – (a) villám csap,
belecsap v. üt vkibe/vmibe; vkit/vmit
agyonsújt a villám
piorun uderzył w drzewo – a villám csapott a
fába; a villám belecsapott v. belevágott a
fába
piorun z jasnego nieba – (mint) derült égből a
villám v. villámcsapás; átv. hidegzuhany;
váratlan és nem kellemes történés,
meglepetés
piorunem [pot. bardzo szybko] – villámgyorsan
piorunochron [1. urządzenie składające się ze
stalowego pręta połączonego metalowym
przewodem z ziemią, instalowane na
budynkach lub obok nich i chroniące je
przed bezpośrednim uderzeniem pioruna;
2. urządzenie chroniące budynki przed
uderzeniem
pioruna,
przez
odprowadzenie
do
ziemi
prądu
wyładowania
o
natężeniu
rzędu
kilkunastu
tysięcy
amperów.]
–
villámhárító
piorunochronowy, piorunochronny, -a, -e
[odnoszący się do piorunochronów,
instalacji piorunochronnych, związany z
nimi (np. instalacje piorunochronowe,
drąg piorunochronowy)] – villámhárítópiorunować [1. sprzeciwiać się komuś lub
czemuś, surowo napominać, strofować,
także: gniewnie, groźnie spoglądać na coś
lub na kogoś; 2. potocznie: robić wrażenie
na kimś, zachwycać; 3. gniewnie
krytykować kogoś lub coś] – villámlani,
mennydörögni, villámokat szórni; (na kogo)
rádörögni vkire; (átv.) mennydörögni,
összeszidni,
szitkozódni,
átkozódni,
dörgedelmeskedni
piorunowanie – mennydörgés; (átv.) szitkozódás,
átkozódás, patália
piorunowiec [kwarcowy pręt powstały z piasku
lub skały, stopionych od uderzenia
pioruna; fulguryt] – (ásv.) fulgurit;
asztrapialit [villámcsapás következtében
megolvadt homok v. más kovás kőzet]
piorunowy, -a, -e [1. dotyczący pioruna;
2. gwałtowny, silny, szybki, głośny jak
piorun] – villám-, villámló; – erőszakos;
(porywczy) heves, indulatos, (nagły) hirtelen
piorunująco – dörgően, villámlóan; (átv.)
mennydörgésszerűen,
fulminánsan,
dörgedelmesen
piorunujący [1. bardzo silny, gwałtowny,
natychmiastowy, 2. karcący, gniewny] –
dörgő, villámló; (átv.) dörgő, dörgedelmes,
fulmináns, villámló, tüzes
piorunujące wrażenie – megrendítő v. megrázó
benyomás, lesújtó benyomás
pioruny biją – villámlik, villámok csapkodnak
pioruny i błyskaawice – égzengés és villámlás
pioseneczka [zdrobnienie od: piosenka] –
dalocska
piosenka [1. krótki i prosty utwór muzyczny z
tekstem, przeznaczony do śpiewania; też:
sama melodia albo słowa takiego utworu;
2. krótki, prosty utwór muzyczny z
tekstem do śpiewania] – dal, dalocska;
ének, nóta
Doda
-
Wersja 01 01 2017
.
4908
piosenka harserska – cserkészdal
piosenka katarynkowa – kintornás ének
piosenka ludowa – népdal
piosenka nieprzyzwoita – ledér nóta
piosenkarka [1. kobieta zawodowo zajmująca się
śpiewaniem 2. autorka piosenek] –
énekesnő, dalnoknő
piosenkarz [wykonawca piosenek, pieśni,
najczęściej
będący
także
ich
kompozytorem, autorem; pieśniarz] –
(śpiewak) énekes, dalénekes; (poeta)
dalköltő, dalnok, nótafa
piosenkarz jazzowy a. dżezowy – dzsesszénekes
piosenkarz rockowy – rockénekes
piosenki – dalok
piosenki z akompaniamentem fortepianu – dalok
zongorakísérettel
piosneczka [dawniej zdrobnienie od: piosenka]
– dalénekes lány
piosnka [przestrzale, dziś tylko w poezji, liryce:
piosenka, pieśń, głównie ludowa, typowa
dla danego regionu] – dalocska, rövid ének,
nótácska [moja piosnka: dalocskám]
Piosnka litewska – litván dal
Piotr (z staroczes. Petrъ, które z łac. Petrus od gr.
petros - kamień) [chrześcijańskie imię
męskie pochodzenia grecko-łacińskiego] –
Péter [férfinév a latin petrus szóból
származik. Jelentése: kőszikla]
Piotr I Aleksiejewicz Wielki, Пётр I Алексеевич
(ur. 30 maja/9 czerwca 1672 w Moskwie,
zm. 28 stycznia/8 lutego 1725 w Sankt
Petersburgu) [syn Aleksego (1645-1676), z
dynastii Romanowów] – I. (Nagy) Péter
(oroszul: Пётр I. Великий, Pjotr Velikij,
teljes nevén Pjotr Alekszejevics Romanov,
Moszkva, 1672. június 9. – Szentpétervár,
1725. február 8.) [orosz cár 1682. április
27/május 7-étől, egyeduralkodó 1696. január
29-étől. I. Alekszej orosz cár és Natalja
Kirillovna cárné fia.]
Piotr Apostoł, Szymon Piotr, (łac. Petrus, gr.
Πέτρος Petros (petra = skała), aram. ‫כיפא‬
Kefa (kefa = skała), cs. Sławny i
wsiechwalnyj pierwowierchowny apostoł
Pietr [apostoł, uważany przez Kościół
katolicki
za
pierwszego
papieża
(pontyfikat: 33? – ok. 13 października 64),
męczennik chrześcijański, święty Kościoła
katolickiego i prawosławnego. Święty ten
wymieniany
jest
w
Modlitwie
Eucharystycznej Kanonu rzymskiego.] –
Péter apostol [a tizenkét apostol egyike,
Jézus tanítványa, a katolikus hagyomány
szerint Róma első püspöke. Eredeti nevén
Simonnak (héberül ‫ לֹומֵ מִׁש‬Siməón; figyelés,
hallgatás, figyelem) nevezték. Jézus adta
neki a Péter nevet, amely a görög Petrosz
vagyis kőszikla szóból ered. Pál apostol
műveiben gyakran nevezi Pétert Kéfásnak is,
mivel ez az arámi változata (‫ אְׁייֵא‬Qéfá) a
kősziklának. Az apostolok között a
legjelentősebb alak, nevét minden írás
először említi a tizenkét tanítvány közül. A
hagyomány szerint Jézus Krisztus neki adta a
mennyország kapuinak kulcsait. Mint
Krisztus tanítványai közül a legjelentősebb,
nem véletlen, hogy Krisztus halála után ő
került a keresztény vallás, az új vallás élére.
A katolikus egyház szerint Péter a pápák, a
halászok és Róma védőszentje.]
Piotr - jest jednym z dwunastu apostołów; syn
Jonasza (także Jana) miał poprzednio imię
Szymon. Pan zmienił mu to imię na Kefas.
Pochodzi ono z aramejskiego Kef, co znaczy
Skała, co po przetłumaczeniu na grec. dało imię
Petros, skąd łac. Petrus i Polskie Piotr. On
pozostawił wszystko i poszedł za Chrystusem.
Przy wymienianiu imion apostołów, imię jego jest
pierwsze. Ale nie czytamy, by kiedykolwiek
pragnął albo uprawiał rolę zwierzchnika nad
drugimi. Nie wysuwał się na przód, nie odpychał
innych, ale był pierwszym jeżeli chodzi o
posłuszeństwo dla Pana, w którego wierzył z
całym oddaniem. Jego reakcje na słowa Pana
cechowała bezgraniczna szczerość, nawet
naiwność. Miał słabości, jak każdy inny człowiek.
Będąc pewien, że jest między swoimi i w
obecności Pana, ceniącego szczerość i otwartość,
reagował odpowiedziami za szybko, co czasami
przynosiło mu przykre rozczarowania. Mimo że
nie miał wysokiego wykształcenia, był
człowiekiem, który miał zdolność zrozumienia
zagadnień wymagających wysokiego rozumu.
Jeszcze przed wylaniem Ducha Świętego doszedł
do wniosku, że Jezus jest Chrystusem, synem
Boga Najwyższego. W czasie pięćdziesiątnicy
(Zielonych Świątek) zrobił użytek z kluczy,
otrzymanych od Pana do otworzenia drzwi do
Królestwa Niebieskiego dla Żydów podczas
wylania Ducha Świętego i dla pogan w domu
Korneliusza. Klucze te dane były tylko Piotrowi
do użycia (symbolicznego) w tych dwóch
wypadkach. Nie czytamy, by to prawo, dane
jemu, można było przekazać drugim, albo by kto
inny mógł posiadać je w tym samym znaczeniu.
Klucze te nie były dane Piotrowi po to, by się
wywyższał, ale uniżał podobnie jak Ten, co mu je
dał. Nie wykazywał także przy tym
zwierzchnictwa, ani przewodnictwa podczas tego
-
Wersja 01 01 2017
.
4909
aktu, bo ważny głos zabrał tam Jakub. Na pewno i
Jakub nie uważał siebie za przewodniczącego
zebrania, ale za człowieka, któremu Duch Światy
powierzył wypowiedzenie niektórych słów. Piotr
chciał tylko być apostołem, kim też był z
polecenia Pana. Gdy Korneliusz przypadł mu do
nóg, podniósł go natychmiast i oznajmił, że on
(Piotr) też jest tylko jest człowiekiem. Niestety
wielu z tych, co mienią się być jego
naśladowcami, nie brali sobie z tego wydarzenia
przykładu, bo raczej widzieli, gdy ludzie
(rozmyślnie utrzymywani w ciemności) przed nim
padali na ziemią i klękali. Piotr, ten wielki wzór
chrześcijanina, umarł zaszczytną śmiercią
męczennika, o czym Pan wspomniał już po
Swoim zmartwychwstaniu. Piotr napisał dwa
listy. Pierwszy około roku 65, a drugi w rok
później. W pierwszym mówi o cierpieniu i
chwale, a w drugim o ostatecznych dniach.
PÉTER (kőszikla, szikladarab, kő). - Az ismert
apostol, akinek eredetileg Simon (1) vagy
Simeon (7) volt a neve (ApCsel 15,14);
Betsaidából (1) származott (Jn 1,45); Jóna fia
(Mt 16,17); atyjával és fivérével, Andrással
együtt halászok voltak (Mk 1,16); házas ember
(Mk 1,30; 1Kor 9,5); Jézust fivére, András által
ismerte meg (Jn 1,41-43); Jézus elhívta, hogy
állandó követője és kísérője legyen (Mk 1,1620; Lk 5,1-11); az apostolok közé választotta
(Mk 3,13-19; Lk 6,12-16), tanúja volt Jairus
leánya feltámasztásának (Mk 5,37; Lk 8,51);
ott volt a megdicsőülés hegyén (Mt 17,1; Mk
9,2); Cézárea Filippinél vallást tett Jézusról
mint Messiásról és Isten Fiáról (Mt 16,13-16;
Mk 8,27-29); nem értette, miért kell Jézusnak
meghalnia (Mt 16,22; Mk 8,32); Jézussal volt a
Gecsemáné-kertben (Mt 26,37; Mk 14,33); a
főpap udvarában megtagadta az ő Urát (Mt
26,69-75; Mk 14,66-72); Krisztus személyesen
megjelent neki a feltámadása napján (Lk
24,34; 1Kor 15,5); Jézus megbízta juhainak
legeltetésével (Jn 21,1-23); pünkösdkor
Jeruzsálemben prédikált (ApCsel 2,14-40); az
ősgyülekezet vezető férfia (ApCsel 1-12; 15);
Péter két levelének szerzője; a hagyomány
szerint a Néró alatti keresztyénüldözések
idején mártírhalált halt Rómában, Kr. u. 64-67
közt.
Święty Piotr [pochodził z Betsaidy nad jeziorem
Genezaret (Galilejskim); mieszkał w
Kafarnaum. Na imię miał Szymon i razem
ze swoim bratem Andrzejem był najpierw
uczniem św. Jana Chrzciciela.] – Szent
Péter apostol
Piotr Abelard, Pierre Abélard (pisane także
Abaelard, Abailard i in.), łac. Petrus
Abaelardus, (ur. 1079 w Pallet, zm. 21
kwietnia 1142 w opactwie św. Marcela koło
Chalon-sur-Saône) [średniowieczny filozof
i teolog. Znany także z historii miłości do
Heloizy. Wprowadzona przez niego
metoda scholastyczna była podstawowym
narzędziem analizy filozoficznej w okresie
rozkwitu
średniowiecza.]
–
Pierre
Abélard (latinosan: Abaelard, Abaelardus,
Abailardus; magyarosan Abelard Péter) (Le
Pallet,
1079.
Chalon-sur-Saône,
1142/1144) [francia skolasztikus filozófus,
teológus és himnuszköltő. Tanítványával,
Héloïse-zel való kapcsolata legendássá vált.
Megtisztelő címe a katolikus egyházban:
Doctor scholasticus.]
Piotr Tomicki herbu Łodzia
Piotr Tomicki herbu Łodzia (ur. 1464, zm. 1535)
[biskup
przemyski,
poznański
i
krakowski,
podkanclerzy
koronny,
sekretarz królewski.] – Piotr Tomicki
(1464-1535) püspök, királyi titkár
Piotrek, Piotruś – Peti
Piotrowin [bohater hagiograficznej legendy z XI
wieku. Biskup krakowski św. Stanisław ze
Szczepanowa
zakupił
od
Piotra
Strzemieńczyka z Janiszewa zwanego
Piotrowinem dobra ziemskie na rzecz
biskupstwa. Po śmierci Piotrowina
ustalenie własności było niemożliwe, toteż
biskup Stanisław wskrzesił Piotrowina, by
ten poświadczył prawdę w procesie] –
(hist.) Piotrowin (krakkói legendaalak) [Egy
lengyel népi monda szerint a janiszewi Piotr
lovagot
Stanisław
krakkói
püspök
feltámasztotta a sírból, hogy tanúskodjék
Bátor Bolesław király ítélkezésénél.]
-
Wersja 01 01 2017
.
piórnik
[rodzaj
pojemnika,
najczęściej
podłużnego, służącego do przechowywania
gumek, piór oraz innych przyborów
piśmienniczych] – tolltartó
4910
Tomasz Dolabella (ok. 1570-1650), "Św. Stanisław
prowadzi Piotrowina przed sąd królewski", po 1616
pióra [1. pot. włosy; 2. łow. szczecina na grzbiecie
dorosłego dzika] – (átv.) haj; (vad.) felnőtt
vadkan gerincén lévő sörte
pióra konturowe [pióra stanowiące najbardziej
zewnętrzną warstwę upierzenia ptaków] –
kontúr tollak
pióra lotne u ptaka – a madár repülőszárnyai
pióra ptaków – madártoll, madarak tollai, tollazat
pióreczko [zdrobnienie od: piórko] – kis
tollacska; pehely, pihe
piórka [pot. cienkie, delikatne włosy] – gyenge,
finom haj
piórko [1. zdr. od pióro w zn. 1, 2, 7.; 2. coś
drobnego,
wiotkiego,
kształtem
przypominającego piórko ptasie; 3. część
zarodka w nasionie; 4. zob. kostka w zn.
5.; 5. ostro zakończona stalówka do
wykonywania szkiców, rysunków itp.; 6.
niewielkie pióro, często także drobny
przedmiot lub jego część przypominająca
ptasie pióro; 7. młody listek lub nowe
pędy wschodzącej rośliny; 8. mała,
najczęściej trójkątna płytka wykonana ze
sztucznego
tworzywa,
służąca
do
szarpania strun podczas gry na
instrumentach strunowych; plektron] –
tollacska, (kis) toll; (muz) pengető, plektrum,
plektron [pengető v. plektrum egyes húros
hangszerek, a pengetős hangszerek (például
a
fémhúros
gitár,
mandolin,
úd)
megszólaltatásánál használt eszköz]
piórkowaty, -a, -e [podobny do ptasiego pióra
lub jego części, charakterystyczny dla
ułożenia niteczek puchu na takim piórze;
pierzasty,
strzępiasty]
–
tollszerű,
pehelyszerű
piórkowy, -a, -e [o cechach piórka ptasiego,
głównie w odniesieniu do masy czegoś lub
kogoś (np. waga piórkowa, zawodnik
piórkowy), podobny do piórka] – toll-,
pehely-
piórniki palestrantów polskich [(Jak czytamy u
Zygmunta Glogera) Czy zwyczaj noszenia
piórników za pasem w obozach i sądach
przez ludzi, mających z pisaniem do
czynienia, przeszedł z Turcyi do dawnej
Polski, lub też odwrotnie, tego nie
będziemy dociekali, nie posiadając
odpowiednich wskazówek. Mamy tylko w
zbiorach jeżewskich kilka podobnych
piórników z kałamarzami, z których jeden
jest starej roboty wschodniej, dwa starej
roboty być może polskiej i jeden nowszy
znowu roboty tureckiej. Gdzie bowiem
zachował się dłużej zwyczaj noszenia
pasów, tam i piórniki dotrzymują im
towarzystwa. Podajemy tu piórnik z
kałamarzem,
który
długie
czasy
przechowywany
był
w
rodzinie
Rostworowskich z tradycją, że niegdyś do
jakiegoś słynnego palestranta należał.
Wyrobiony z mosiądzu, długi jest 21
centymetrów, szeroki 2 1/2. Kałamarz
przy nim tak jest rozszerzony u dna i w
połowie, że gdy się wleje atramentu do
trzeciej części głębokości, to i pióro
umaczać można i z położonego na bok
kałamarza atrament nie wylewa się.
Otwór kałamarza zamyka się wieczkiem
na zawiaskach i maleńką zasuwką.
Zawiaski stanowią całość, przedstawiającą
litery BK związane w monogram, należący
zapewne do pierwotnego właściciela tego
zabytku.] – (daw) lengyel ügyvédek
tolltartója
Ilustracja Encyklopedii staropolskiej T.4 034 - Piórnik
palestrantów polskich z XVI lub XVII wieku
-
Wersja 01 01 2017
.
Ilustracja Encyklopedii staropolskiej T.4 034 - Palestrant
z piórnikiem
4911
pióro (łac. penna) [1. wytwór naskórka ptaków
w postaci cienkiej rurki z odchodzącymi
promieniście włoskami; 2. narzędzie do
pisania składające się ze stalówki i
obsadki; 3. tworzenie dzieł literackich,
piśmienniczych;
4. sposób
pisania
właściwy danemu autorowi; 5. pisarz,
literat; 6. narzędzie lub jego rozszerzona i
spłaszczona część, przypominające pióro
ptaka; 7. występ w boku tarcicy służący
do jej łączenia; 8. twory nabłonkowe
pokrywające ciała ptaków, podobnie do
łusek u gadów pióra zachodzą na siebie
dachówkowato] – toll (állati); toll, írótoll;
(átv.) toll, írásmód, stílus; tollforgató, író;
(element szabli) pengehegy
pióro do pisania – írótoll
pióro klucza [występ na końcu klucza, służący
do otwierania i zamykania zamka] –
(kulcs) toll
pióro konturowe – (faroknál) kontúrtoll
pióro krucze – varjútoll
pióro kulkowe [pióro wieczne mające zamiast
stalówki metalową kulkę] – golyóstoll
pióro kuropatwie – fogolytoll
pióro ogonowe – kormánytoll
pióro pokrywowe – fedőtoll
pióro puchowe (pennapula) – pehelytoll
pióro resoru [jedna ze stalowych, sprężystych
listew wchodzących w skład resoru
piórowego] – rugó tolla
pióro steru [zob. płetwa steru] – kormánylapát
pióro świetlne (ang. light pen) [1. urządzenie do
rysowania
na
ekranie
monitora
komputerowego
i
wskazywania
wyświetlanych na nim obiektów; 2.
obecnie rzadko spotykane (głównie w
pracowniach projektowych) urządzenie
peryferyjne w kształcie długopisu służące
do sterowania komputerem (np. zamiast
myszy)]
–
fényceruza
[egy
kézi
mutatóeszköz számítógépekhez]
pióro wieczne [pióro ze zbiorniczkiem na
atrament wewnątrz obsadki] – töltőtoll
pióro wiosła – evező toll
pióro zgrzyta po papierze, aż tu nagle krach!
złamało się – a toll kapar a papíron, aztán
reccs, hirtelen eltörik
pióro żelowe – zselés toll
Piórolotkowate (Pterophoridae) [rodzina owadów
z rzędu motyli] – tollasmolyfélék
(Pterophoridae) [a valódi lepkék (Glossata)
alrendjébe tartozó Heteroneura alrendág
Pterophoroidea öregcsaládjának egyetlen
családja]
W Polsce zanotowano występowanie ok. 40
gatunków piórolotkowatych, niektóre z nich to:
 Agdistis adactyla (=Agdistis huebneri)
 Amblyptilia acanthadactyla (=Amblyptilia
calaminthae)
 Buzkoiana capnodactylus
 Geina didactyla
 Gillmeria ochrodactyla
 Hellinsia lienigianus
 Marasmarcha lunaedactyla (=Marasmarcha
phaeodactyla)
 Merrifieldia tridactyla (=Merrifieldia neli)
 piórolotek bagniczek (Buckleria paludum)
 piórolotek
pięciopiór
(Pterophorus
pentadactyla)
 piórolotek
zwyczajny
(Pterophorus
monodactylus)
Piórolotek pięciopiór (Pterophorus pentadactyla,
Aciptilia pentadactyla) [ nazywany często
piórolotkiem śnieżynką; owad z rzędu
motyli,
należący
do
rodziny
piórolotkowatych (Pterophoridae)] – Fehér
tollasmoly (Pterophorus pentadactyla)
Piórolotek zwyczajny (Pterophorus monodactylus)
[owad z rzędu motyli, należący do
rodziny
piórolotkowatych
(Pterophoridae)] – Közönséges tollasmoly
(Pterophorus monodactylus)
pióropusz [kita z piór lub ich imitacji, niegdyś
noszona
jako
ozdoba
lub
znak
charakterystyczny pozwalający rozróżnić
członków niektórych zakonów rycerskich]
– forgó v. tollforgó; sisakforgó; lovagi
sisakrész v. huszár csákókellék; indián tollas
fejdísz
pióropusz
płaszcza
[1pionowy
strumień
nagrzanej materii, objawiający się na
powierzchni Ziemi plamami gorąca (ang.
hot-spots) 2. to powstaje gdy gorąca
-
Wersja 01 01 2017
.
materia z płaszcza Ziemi wznosi sie do
góry, aż do litosfery. Zaczyna podgrzewać
litosferę i nadtapiać ją po trochu.] – (geol.)
forró pontok a földköpenyben [(„Hot spots”):
v. hőgócok a tektonika és a vulkáni működés
következtében]
4912
pipa1 [1. cienka rurka z kranem, przez którą
wylewa się piwo z beczki; 2. posp. narząd
płciowy kobiety; 3. posp. o kobiecie
traktowanej jako obiekt zainteresowań
seksualnych;
4. pogard.
o
kimś
niezaradnym, niezdarnym] – csapos
vékony cső italhoz; (átv.) női nemi szerv;
(átv.) ügyefogyott, gyámoltalan, élhetetlen,
ügyetlen, suta, félszeg, esetlen, kétbalkezes
pipa2 (琵琶; hanyu pinyin: pípá) [1. chiński
szarpany instrument strunowy. Czasami
nazywany chińska lutnią, podobnie jak
ona
ma
pudło
rezonansowe
w
gruszkowatym
kształcie;
2.
czterostrunowy
chiński
instrument
muzyczny szarpany] – pipa (琵琶, pi-pá) [a
hangszer pengetéstechnikájában pi: ’a kezet
előretolni’, pa: ’a kezet visszahúzni’) kínai
négyhúros pengetős hangszer, rövid nyakú
lantféleség.
Hagyományosan
selyemhúrokkal,
újabban
gyakran
nylonhúrokkal van felszerelve
piórowy, -a, -e [przypominający pióro, zrobiony
z piór lub pokryty piórami (np. skrzydła
piórowe) albo w jakiś inny sposób
związany z piórami] – tollpipeta [prosty sprzęt laboratoryjny - rurka
szklana lub wykonana z tworzywa
sztucznego, służąca do przenoszenia i
odmierzania cieczy.] – (fr.-lat.) pipetta (kis
lopó); szívócső, cseppentő; folyadék
felszívására
használható,
a
közepén
kidomborodó cső
pipeta automatyczna – automatikus pipetta
pipetka, pipeta [szklana rurka o zwężonym
wylocie z gumową nasadką, służąca do
nabierania płynów i odmierzania ich
kroplami] – kis szívócső
pipka [1. dawniej fajka 2. szklana rurka służąca
do pomocy w paleniu papierosów
bezustnikowych] – (dawno) pipa; üvegcső a
cigaretta megnyújtásához; (biz.) punci
piracki, -a, -ie [1. charakterystyczny dla pirata
(np. napad piracki), należący do pirata
lub z nim związany (np. statek piracki,
wyprawa piracka); 2. odnoszący się do
piractwa (czerpania zysków z nielegalnego
kopiowania i rozpowszechniania cudzej
twórczości)] – kalózpiractwo [1. bezprawne akty przemocy
dokonywane przez piratów; 2. łamanie
przepisów drogowych przy jednoczesnym
stwarzaniu zagrożenia dla zdrowia lub
życia innych; 3. czerpanie zysków z
nielegalnego
kopiowania
i
rozpowszechniania cudzej twórczości] –
(lat.) pirateria; kalózság, kalózkodás
piractwo
medialne
[potoczne
określenie
działalności polegającej na nielegalnym
kopiowaniu i posługiwaniu się własnością
intelektualną
(programami
komputerowymi, muzyką, filmami itp.)
bez zgody autora lub producenta i bez
uiszczenia odpowiednich opłat. Termin
ten jest lansowany przez Business
Software Alliance. Wcześniejszy przykład
użycia słowa w podobnym kontekście to
pirackie stacje radiowe.] – média
kalózkodás
piractwo drogowe – rablópiractwo medialne [potoczne, negatywnie
nacechowane emocjonalnie, określenie
działalności polegającej na łamaniu praw
autorskich poprzez nielegalne kopiowanie
i posługiwanie się własnością intelektualną
(programami komputerowymi, muzyką,
filmami itp.) bez zgody autora lub
producenta i bez uiszczenia odpowiednich
opłat.] – médiakalózkodás
piramida
[1. w
starożytnym
Egipcie:
monumentalna budowla w kształcie
ostrosłupa o kwadratowej podstawie,
będąca
grobowcem
faraona;
2. w
prekolumbijskiej architekturze Peru i
Meksyku: wysoka, schodkowa podbudowa
świątyni; 3. przedmiot mający kształt
ostrosłupa lub stożka; też: usypisko lub
sterta czegoś; 4. fiz. prosta postać
krystalograficzna o kształcie ostrosłupa
prawidłowego; 5. wielościan o podstawach
równoległych i o bocznych ścianach w
kształcie trapezu; 6. grupowe ćwiczenie
akrobatyczne, w którym ćwiczący tworzą
figurę
w
kształcie
stożka;
7.
-
Wersja 01 01 2017
.
monumentalna budowla służąca jako
grobowiec władcy lub osoby prywatnej
albo jako podbudowa dla świątyni. Kształt
piramidy to najczęściej ostrosłup lub
forma w ogólnych zarysach do niego
zbliżona. Piramidy spotykane są m.in. w
Egipcie i prekolumbijskiej Ameryce] –
(gör.) piramis, (geom) gúla; (hist) (ép., műv.)
gúla alakú óriási kőépítmény, az egyiptomi
uralkodók síremléke; (mt.) olyan geometriai
test, melynek alapja sokszög, oldallapjai
pedig egy csúcsba összefutó háromszögek
Pirania
[nazwa
kilku
rodzajów
ryb
kąsaczowatych Characidae obejmująca
kilkanaście gatunków o długości od
jednego do 35 cm. W większości
drapieżne,
słodkowodne
ryby,
zamieszkujące
wody
Ameryki
Południowej,
głównie
dorzecza
największej rzeki tego kontynentu Amazonki.] – (indián→sp) pirana [DélAmerikában honos, rendkívül falánk
ragadozó hal, amely nagy rajokban történő
támadásával az emberre is veszedelmes]
4913
piramida kończasta – hegyes gúla, nem tompa
piramis
piramida schodkowa [piramida w formie coraz
mniejszych prostopadłościanów ułożonych
jeden na drugim] – (ép) lépcsős piramis
piramida ścięta – csonka gúla
piramidka [niewielka piramida, głównie w
odniesieniu do czegoś, co wyglądem
przypomina piramidę lub kilku rzeczy
ułożonych na kształt piramidy] – kis gúla
piramidalny, -a, -e [podobny do piramidy, o
kształcie zbliżonym do ostrosłupa z
kwartową podstawą (np. piramidalny
gmach, biurowiec), rzadziej: kolosalny,
niezwykły (np. piramidalna głupota)] –
(gör.) piramidális; gúla alakú, (átv.) óriási,
hatalmas, roppant nagy
piramidalny osioł – (dawno) nagy szamár,
emeletes nagy barom, hatökör
piramidka [niewielka piramida, głównie w
odniesieniu do czegoś, co wyglądem
przypomina piramidę lub kilku rzeczy
ułożonych na kształt piramidy] – kisebb
piramis, gyerekjáték; (biliárdjáték)
piramidy nerkowe (Pyramides renales) – (kat.:
anatomia)
(Pyramides
renales),
vesepiramisok
pirat [1. członek załogi okrętu, który na morzu
napada i rabuje inne statki; 2. osoba lub
firma czerpiąca zyski z nielegalnego
rozpowszechniania cudzej twórczości albo
z nielegalnego nadawania programów
radiowych lub telewizyjnych; 3. osoba,
która napada w celu rabunkowym
używając statku lub łodzi. Piraci atakują
zwykle inne statki, ale mogą również
napadać cele nabrzeżne. 3. osoba, która
napada w celu rabunkowym używając
statku lub łodzi. Piraci atakują zwykle
inne statki, ale mogą również napadać cele
nabrzeżne] – (gör→ol.) pirata; tengeri rabló,
kalóz
pirat drogowy [kierowca łamiący przepisy
drogowe, zagrażający zdrowiu i życiu
innych] – úti kalóz, rabló
pirat powietrzny [terrorysta porywający
samolot] – légi kalóz, terrorista
Pireneje (hiszp. Pirineos, kat. Pirineus; franc.
Pyrénées; gask. Pirenèus; arag. Perinés;
bask.
Pirinioak)
[łańcuch
górski
znajdujący się w północno-wschodniej
części Półwyspu Iberyjskiego] – Pireneusok
(katalán: Pirineus; francia: Pyrénées;
spanyol:
Pirineos; baszk:
Pirinioak)
[magashegység Délnyugat-Európában, amely
természetes határt képez Spanyolország és
Franciaország
között.
Az
Eurázsiaihegységrendszer tagja.]
Pireneje dzielą Hiszpanię od Francji – a
Pireneusok Spanyolországot elválasztják
Lengyelországtól
-
Wersja 01 01 2017
.
pyr(o)- [pierwszy człon wyrazów
złożonych wskazujący na ich związek
znaczeniowy z ogniem lub wysoką
temperaturą] – (gör.) piro-; tüzi, tűz-, hőpiroga [łódź indiańska wykonana z pnia drzewa]
– (ang.) pirogue, (indián-sp.) piroga; az
indiánok és az óceáni benszülöttek fatörzsből
vájt,
palánkkal
magasított
csónakja
(madagaszkári csónakfajta )
piro-,
4914
piroga
pirogen [1. farm. substancja gorączkotwórcza
powodująca podwyższenie temperatury
organizmu ciała ludzkiego powyżej 37
stopni Celsjusza; 2. jest to substancja
wywołująca
gorączkę.
Substancje
pirogenne odziaływują na ośrodek
termoregulacyjny, który znajduje się w
podwzgórzu i przestawiają biologiczny
wzorzec temperatury ciała tzw. set point
na wyższy poziom] – (gör.) pirogén; (vegyt.)
lázkeltő
pirogeneza [proces tworzenia się niektórych skał
magmowych, przebiegający pod wpływem
niskich temperatur, w których gorąca
magma ulega szybkiemu schłodzeniu] –
pirogenezis
piroklastyk [materiał piroklastyczny] – „tűzi
törmelékes eredetű” anyag
piroklastyczny, -a, -e [powstały z odłamków skał,
pyłów i pisaków wyrzuconych na
powierzchnię ziemi w trakcie wybuchu
wulkanicznego
(np.
materiały
piroklastyczne)] – piroklasztikus v. „tűzi
törmelékes eredetű”
piroksylina [bawełna strzelnicza] – (vegyt.)
piroxilin, lőgyapot
piroman [osoba cierpiąca na piromanię
(chorobliwą
skłonność
do
zabawy
ogniem)], piromanka – (gör.) piromán;
(orv.) beteges gyújtogatási hajlamú (ffi/nő)
piromania [chorobliwa skłonność do bawienia
się ogniem, do podpalania] – (gör.)
pirománia; (orv.) beteges gyújtogatási hajlam
v. szenvedély; olyan elmegyengeség,
amelyben a tűz látása, a gyújtogatás
gyönyörűséget okoz
pirosiarczan [rozpuszczalny w wodzie związek
chemiczny w postaci białego proszku,
wykorzystywany
w
przemyśle
spożywczym jako jeden ze środków
konserwujących]
–
(vízben oldható
vegyület)
pirosiarczany, -a, -e – pirokénPiroszka – Piroska [Irena (Piroszka), cesarzowa
bizantyńska ― Z czasami panowania
cesarza bizantyjskiego Manuela I Komnena
(1143-1180) łączy się niezrealizowany
projekt dotyczący unii Bizancjum i Węgier.
Węgry były ważnym elementem polityki
zagranicznej tego władcy. Matką Manuela
była księżniczka węgierska Piroszka (w
Bizancjum znana jako Irena). Nie dość
jednak, że nie odegrała ona żadnej
politycznej roli, to jeszcze w pierwszej
połowie XII wieku nastąpiło zbliżenie
Węgrów i Serbów skierowane przeciw
Bizancjum. Nieufność obu państw została
pogłębiona za sprawą opanowania przez
Węgrów Dalmacji. ― A Piroska a latin
Prisca névből származik, amiből a
magyarban Piriska, majd ebből Piroska lett.
A Prisca eredeti jelentése: régi, ősi,
tiszteletreméltó. A név hangalakjának
változásában a régi magyar Piros név
hatásának, illetve magának a piros szónak is
szerepe lehetett.]
pirotechnik
[specjalista
w
dziedzinie
pirotechniki] – pirotechnikus, tűzszerész
pirotechnika
[dział
techniki
obejmujący
wytwarzanie wyrobów wywołujących
efekty świetlne i akustyczne (np.
sztucznych
ogni);
także
sztuka
wywoływania takich efektów] – (gör.)
pirotechnika;
alkalmazott
hőtan;
robbanóanyagok gyártása és alkalmazása; a
technikának robbanó és égő keverékek,
jelzőtüzek,
rakéták
és
tüzijátékok
előállításával foglalkozó ága; tűzszerészet
piróg [1. rodzaj kapelusza; szapoklak; 2.
kapelusz składany płasko, noszony
niegdyś
przez
wyższych
oficerów
francuskich, a także: rodzaj cylindra
popularnego w dziewiętnastowiecznej
Europie; szapoklak] – (wojsk) francia
tisztikalap; összecsukható cilinderkalap
piruet [1. obrót dookoła własnej osi wykonany
stojąc na palcach jednej nogi, a w
łyżwiarstwie figurowym - na czubie łyżwy
2. obrót konia na tylnych nogach] – (fr.)
piruett; táncművészetben v. sportban az egy
lábon, egy helyben való megperdülés, ill.
gyors forgás
-
Wersja 01 01 2017
.
pirydoksyna [pochodna pirydyny niezbędna dla
przemiany białkowej organizmu] –
piridoxin [B6 vitamin]
pirydyna [związek heterocykliczny; azyna] –
(vegyt.) piridin; heterociklikus, egy nitrogént
tartalmazó vegyület; 6 tagú heterociklusos
gyűrű, aromás, bázikus vegyület
4915
pirydynowy, -a, -e – piridinpiryt [minerał należący do grupy siarczków o
wzorze chemicznym FeS2 (disiarczek
żelaza (II)).] – (vegyt.) pirit; (ásv.) kovand,
kénkovand, vaskovand; zöldessárga, fémes
fényű szulfidérc, vasérc (FeS2)
piryt żelazny – (ásv.) pirit, vaskovand (helytelen
neve a piritnek)
pisać [piszę, piszesz, pisze, piszemy, piszecie, piszą]
[1. tworzyć tekst na jakiejś powierzchni
używając do tego stosownego narzędzia; 2.
donosić, przekazywać coś na piśmie lub w
druku, komunikować o czymś w taki
sposób] (napisać, pisywać) + Ac.=T. – írni
pisać bajki – mesét írni
pisać coś na maszynie – gépelni vmit
pisać czym – írni vmivel
pisać dla kogo co – írni vkinek v. vki részére vmit
pisać dla kogo o czym – írni vkinek v. vki részére
vmiről
pisać do kogo – írni vkinek, levelet intézni vkihez
pisać do późnej nocy – késő éjszakáig v. éjjelig
írni
pisać dobrym stylem – jó a stílusa, jó stílusban írni
v. beszélni
pisać dzieło – művet írni
pisać dziennik – naplót írni
pisać górnolotnie – dagályosan írni
pisać jak kura pazurem – (köz.) úgy ír v. olyan az
írása, mint a macskakaparás
pisać jednostki pod jednostkami – az egyeseket
az egyesek alá írni
pisać kaligraficznie – szépen v. kalligrafikusan írni
pisać kalkę – másolattal írni
pisać klasówkę – (iskolai) dolgozatot írni
pisać komu co – írni vkinek vmit
pisać komu o czym – írni vkinek vmiről
pisać list – levelet írni
pisać maczkiem – [írni mákszembetűkkel] apró
betűkkel írni; bolhabetűkel írni
pisać muzykę – zenét szerezni; komponálni
pisać muzykę do czego – megzenésíteni
pisać muzykę do tekstu – szöveghez zenét
szerezni
pisać na brudno – piszkozatot írni, piszkozatot
készíteni, fogalmazványt írni
pisać na czysto – (írást) tisztázni; piszkozatot átírni
pisać na jakiś temat – vmit írni; vmiről írni;
vmilyen témáról írni
pisać na maszynie – gépelni, gépen v. írógépen
írni; gépírni
pisać na odwrót – jobbról balra v. balfelé v.
ellenkező irányban írni
pisać na papierze – papírra írni
pisać na tablicy – a táblára írni
pisać na temat (kogo/czego) – írni vkiről/vmiről
pisać na wspak – fordítva írni (jobbról balra)
pisać niegramatycznie – helytelenül, hibásan, nem
nyelvtanszerűen írni
pisać nierówno – egyenlőtlenül írni
pisać nieustannie – körmölni
pisać obrazowo – színesen írni
pisać o czymś – vmit írni; vmiről írni
pisać piórem – tollal írni
pisać po łacinie – latinul írni
pisać pod adresem – cím alatt írni
pisać pod dyktandem – diktálás után írni
pisać pod dyktando – tollbamondásra v. diktálásra
írni
pisać program – programot írni
pisać protokół – jegyzőkönyvet vezet
pisać prozą – prózában írni
pisać przez przebitkę – másolattal írni
pisać recenzję – recenzeálni; bírálatot írni;
ismertetni
(könyvet,
művet);
könyvismertetést írni
pisać scenariusz – forgatókönyvet írni
pisać sprawdzian z czegoś – dolgozatot írni vmiből
pisać treściwie – tömören v. tartalmasan írni
pisać w duchu pacyfistycznym – pacifista
szellemben írni
pisać w natchnieniu – megihletni vkit
pisać wiersz do kogoś – verset írni vkihez
pisać wiersze – verselni, verset v. verseket írni;
költeni
pisać wypracowanie na temat czegoś –
fogalmazást írni vmiről
pisz! – írj!
pisz no! – írj már!
pisz o wszystkiem – írj meg mindent; írj v. írjál
mindenről
-
Wersja 01 01 2017
.
4916
piszą gazety, piszą w gazetach, że… – az
újságokban írják; az újságokban írnak róla,
hogy…
pisze koślawo – girbe-gurbán írni
pisze o tym szeroko - sokat v. bőven ír erről
pisze piękną polszczyzną – jó v. szép
lengyelséggel ír
piszę do Ciebie z Polski – Írok Neked
Lengyelországból
piszę list do domu – Írok levelet haza.
piszę list do mojej koleżanki z Budapesztu – a
budapesti kolléganőmnek írok levelet
piszę list po polsku – lengyelül írom a levelet
piszę na tablicy – a táblára írok
piszę teraz adres: imię i nazwisko, numer domu,
kod, miasto i kraj – levelet írok most:
keresztnév
és
vezetéknév,
házszám,
irányítószám, város és ország
piszę trochę koślawo – kicsit girbe-gurbán írok
piszę w zeszycie. – a füzetben írok
pisać się [podpisywać się pod czymś, często
także: zgadzać się na coś, potwierdzać
chęć uczestniczenia w czymś] – (dawno)
megnevezi magát; íródik, iratik; (átv.)
aláírni, csatlakozni, elfogadni, osztani v.
osztozni
pisać się kim – vminek titulálja v. tituláltatja magát;
vminek nevezi v. nevezteti magát
pisać się na co – jelentkezni vmire; elfogadni vmit,
osztozni vmiben; (közb.) beszállni vmibe
pisze się – íródik
pisałby gdyby mógł – írna, ha tudna
pisak [1. flamaster; też: każdy przyrząd do
pisania; 2. część pisząca przyrządów
samopiszących; 3. narzędzie pisarskie
używane w liternictwie; 4. przyrząd do
pisania; 5. zob. ploter, plotter] – filctoll,
rostiron; (közb.) írószerszám; (műsz.) csőtoll;
plotter
pisanie [1. tworzyć tekst na jakiejś powierzchni
używając do tego stosownego narzędzia; 2.
donosić, przekazywać coś na piśmie lub w
druku, komunikować o czymś w taki
sposób; 3. pisać się: podpisywać się pod
czymś, często także: zgadzać się na coś,
potwierdzać chęć uczestniczenia w czymś]
– írás, írásművészet
pisanie
bezwzrokowe
(inaczej
pisanie
dziesięcioma palcami lub pełnopalcowe)
[system wprowadzania znaków na
klawiaturze maszyny do pisania lub
komputera.
Pozycja
poszczególnych
klawiszy jest przy tym opanowywana tak,
by kontrola czy sterowanie wzrokowe były
zbędne.] – tízujjas gépelés; tízujjas vakírás
pisanie blokowe – blokk-írás; egyenlő vastagságú
árnyékolás nélküli írás
pisanie demotyczne – demotikus írás; egyiptomi
hieroglif írás a közhasználat számára,
szemben a hieratikus (papi) írással
pisanie lapidarne – (lat.) lapidáris írás; csupa
nagybetűből álló írás; (átv.) rövid, de velős
írás
pisanie listów – levélírás
pisanie na czysto – (írás) tisztázás
pisanie na maszynie – gápírás
pisanie nut – kottaírás
pisanie od lewej do prawej – balról jobbra írás
pisanie wierszy – verselés, versírás
pisanina [1. lekcew. pisanie, zwłaszcza nudne,
długo trwające; 2. lekcew. marny lub
błahy utwór pisany; 3. lekceważąco o
jakimś błahym, marnym lub nudnym
tekście,
najczęściej
niepotrzebnym,
niewnoszącym żadnych nowych spojrzeń
na daną sprawę] – firkálmány, fércmunka,
irkafirka
pisanka, pisane jajko [to ogólna, zwyczajowa
nazwa jaja (zwykle kurzego, ale także
gęsiego czy kaczego) zdobionego różnymi
technikami] – hímes tojás, húsvéti tojás;
pirostojás
pisanka
pisanki [zwane także piskami i kraszankami,
jaja malowane na Wielkanoc. O
malowaniu jaj w starożytności mamy już
wzmianki w dziełach Owidjusza, Plinjusza
i Juwenala. Zwyczaj barwienia jaj
wielkanocnych
w
Polsce
jest
prawdopodobnie
tak
dawny,
jak
wprowadzenie wiary chrześcijańskiej.
Wincenty Kadłubek, biskup krakowski, w
kronice swojej z początku w. XIII mówi:
-
Wersja 01 01 2017
.
„Polacy z dawien dawna byli zawistni i
niestali, bawili się z panami swymi jak z
malowanemi jajkami (pictis ovis)”.] –
húsvéti hímes tojások
4917
pisany, -a, -e – írott, megírott, írásos; (átv.) megírt,
elrendelt, szánt; fstett, írott, írásos, tarka,
hímes
pisarczyk, pisarek [lekceważąco o kiepskim
pisarzu, często też niedoświadczonym lub
tworzącym utwory pisane o błahej treści,
nudne] – írnok; tollforgató; firkász
pisarka [kobieta zajmująca się pisaniem
utworów literackich; literatka, autorka] –
írónő, (w urzędzie) irnoknő (jestem pisarką)
pisarski, -a, -ie – írói, író-; írás-, írópisarstwo [twórczość pisarska, literacka,
tworzenie utworów pisanych, najczęściej
masowo w celu znalezienia dochodów] –
irodalom; írói hivatás, íróság; írnokság
pisarz, pisarze [1. ten, kto pisze, zwłaszcza
prozą, utwory literackie; 2. w dawnych
urzędach
miejskich,
kancelariach
królewskich itp.: urzędnik pełniący
funkcję sekretarza; 3. zawód polegający
na
tworzeniu
utworów
literackich
pisanych prozą. Pisarze publikują swoje
dzieła w postaci książek, w całości, lub
jako zbiór krótkich form literackich. W
dawnej
Polsce
był
to
urzędnik
zatrudniony
w
sądach,
kancelarii
królewskiej, książęcej i administracji
wojskowej. 3. Przy każdej władzy,
składającej się z kilku osób, bywał pisarz.
W czasach dawnych, kiedy nawet
dygnitarze nie zawsze umieli pisać, pisarz
choć miewał nizką godność, ale posiadał
wpływ duży. Pisarz sądowy miał godność
w całem kollegjum najniższą. Mało gdzie
służyło mu prawo głosu, ale prawie sam
wszystko robił. Niższość w urzędzie
musiano mu wynagradzać pieniędzmi i
dlatego pisarz wszędzie miał obmyślane
dochody. Byli więc: pisarz bartny, pisarz
graniczny, pisarz grodzki, pisarz gwarecki,
pisarz kancelarii kanclerskiej, pisarz
kanclerza, pisarz ławy miejskiej, pisarz
marszałkowski, pisarz miejski, pisarz
nadworny wielki, pisarz olbory, pisarz
podkomorski, pisarz polny, pisarz pułkowy,
pisarz radziecki, pisarz sądu wiejskiego,
pisarz skarbowy, pisarz sztolni, pisarz wielki,
pisarz wyroków, pisarz ziemski, pisarz
żupny] – író; (urzędnik) írnok (jestem
pisarzem) – (hist.) ülnök, kancellár,
tisztviselő; írnok; tollforgató ember
Pisarz [z początku był to człowiek, który znał
sztukę pisania,
używany
był
do
zapisywania ważnych wydarzeń, znał
Księgi Mojżesza, był nawet wymieniany
obok kapłanów i wyższych urzędników.
Zapisywał w księgach daniny i ofiary.
Mógł być z pokolenia Lewiego. Pisarze
czytali pisma przed królem. Mogło ich być
wielu i z czasem zaczęli tworzyć
tradycyjną klasyczną klasę urzędniczą.
Ponieważ coraz to więcej robiono użytek
ze słowa na piśmie, znaczenie ich
wzrastało, a to doprowadziło w końcu do
tego, że sami uważali się za ważniejszą
klasę ludzi, nazywali samych siebie
uczonymi w Piśmie. Podkreślali to bardzo
ci, co powracali z niewoli (około V wieku
przed
Chrystusem).
Pierwszym
posiadającym ten tytuł był Ezdrasz, który
był także kapłanem. W Nowym
Testamencie spotykamy ich jako bardzo
nieuczciwych ludzi, których Pan sam
zalicza do tej samej klasy, co faryzeusze.
Byli wykładowcami Pięcioksięgu Mojżesza
i Proroków, ale nie tworzyli sekty, jak to
czynili faryzeusze. Żyd mógł jednocześnie
być uczonym w Piśmie i faryzeuszem.] –
ÍRÁSTUDÓ (TÖRVÉNYTUDÓ), ZSIDÓ
[Tanult férfiak osztálya, akik főként a
törvény rendszeres tanulmányozásával és
magyarázásával foglalkoztak (Mt 22,35);
törvénytanítóknak (Lk 5,17) és rabbiknak
(mester) (Mt 23,8) is nevezték őket; életüket
a törvény megőrzésének, másolásának és
magyarázásának szentelték; hogy biztosítsák
a törvény szentségét és sérthetetlenségét,
részletes és igen bonyolult tanrendszert
fejlesztettek ki, amely a "vének rendelései"
vagy "ősök hagyományai" néven volt
ismeretes (Mt 15,2-6); mindenféle magasabb
fokú oktatást a kezükben tartottak; gyakran
bíróként
is
működtek
a
zsidó
törvényszékeken, és mint tagok, részt vettek
a nagytanács ülésein is (Mt 26,57); laikusok
voltak, nem papok; legtöbbjük világi
mesterséget is űzött, mert elvárták tőlük,
hogy a tanításért ne fogadjanak el díjazást;
elkeseredett ellenfelei voltak Jézusnak (Mk
2,16), Aki megfeddte őket (Mt 23);
elítélésénél fontos szerepet játszottak (Mt
26,57), majd üldözték az őskeresztyén
gyülekezetet is (ApCsel 4,5; 6,12).]
-
Wersja 01 01 2017
.
4918
pisarz gminny – falusi jegyző
pisarz kancelaryjny – írnok
pisarz pozytywistyczny – pozitívista író (pl.
Balzac, Klemens Junosza Szaniewski)
pisarz prowentowy – (dawno) gazdasági írnok
pisarz sądowy – törvényszéki v. bírósági jegyző v.
írnok
pisarz ten świetnie maluje charaktery – (átg.) ez
az író pompás jellemfestő
pisarze pozytywistyczne – pozitívista írók
pisarzyna (pisarek) [1. lekcew. marny pisarz; 2.
pogardliwie lub z politowaniem o pisarzu,
najczęściej
niedoświadczonym
lub
kiepskim, piszącym dzieła o błahej
tematyce] – szegény, firkász
pisemko [zdrobniale o piśmie (najczęściej w
znaczeniu tekstu stanowiącego dokument
lub
większą
całość,
gazetę
lub
czasopismo)] – kis újság, lapocska
pisemko szkolne – iskolai lap
pisemko ulotne – röpirat; könnyű olvasmány
pisemnie – írásban, írásbelileg
pisemny, -a, -e; piśmienny, -a, -e [utrwalony na
piśmie (np. praca pisemna, zgoda
pisemna), wyrażony za pomocą pisma lub
w jakiś inny sposób związany z pismem] –
írásbeli, írásos, írottpisemny dowód – okirati bizonyíték
Pisga, Fazga (część kraju, granica) * Nebo –
Piszga (rész, darab, hasadék, szétosztás;
csúcs) [Hegy a Holt-tenger északkeleti
partján (4Móz 21,20); ide hozta Bálák
moábita király Bálámot, hogy átkot mondjon
Izráelre (4Móz 23,14); innen nézett végig
Mózes az ígéret földjén, mielőtt ezen a
hegyen meghalt volna (5Móz 34,1-5).]
pisk [ostry, przenikliwy dźwięk] – csipogás,
csiripelés, csicsergés, csipogás; cincogás,
visító hang; visítás; (átv.) nyafogás
pisk kurcząt – csibecsipogás
piskać [gwizdać, grać na piszczałce] –
[Słowniczek języka śląskiego] fütyülni,
sípolni
pisklątko, pisklaczek, pisklak, pisklę [młode
ptaka, szczególnie gęsi lub kury, znane
jako jeden z pozareligijnych symboli świąt
Wielkiejnocy]
–
(csipogó)
fióka,
madárfióka; csibe; csecsemő, kisbaba; (átv.)
siránkozó,
örökké
panaszkodó
v.
elégedetlenkedő ember
pisklę – csibe, kiscsirke; madárfióka
pisklę indyka – pulykacsibe
pisklę jednodniowe (także: jednodniówka) [w
chowie drobiu: pisklę od wyklucia się do
24 godzin życia] – naposcsibe
pisklę nieumiejące latać – madárfióka
pisklęta – csibék
piskliwie – sivítóan, cincogva, sivítva
piskliwy, -a, -e [przenikliwy, bardzo wysoki,
cienki, zbliżony do pisku (np. piskliwy
głos) lub będący źródłem dźwięków tak
określonych (np. piskliwe skrzypce,
piskliwy flet)] – csipogó, csiripelő; sivító,
visító; cincogó; (átv.) nyafogó
piskorz (Misgurnus fossilis) [słodkowodna ryba z
rodziny piskorzowatych:] – (zool) csík; réti
csík (Misgurnus fossilis Linné, 1758)
Piskorz łęczycki [(u Zygmunta Glogera) Obfitość
piskorzy w bagniskach rzeki Bzury dała
powód, jak wspomina już Bielicki
(„Niedziele
kazn.”,
str.
602),
że
Łęczycanów
zdawna
przyległe
województwa nazwały piskorkami, „iż
między błotami zostając, temi się rybkami
karmią i suszonych miast świec zażywają”.
Przezywano tak i mieszczan i szlachtę z
okolic Łęczycy, lecz biada temu, ktoby się
z tem odezwał wobec Łęczycanina, lub
smuknął tylko ustami, naśladując głos
piskorka. Łęczycanie bowiem słynęli jako
rębacze i zawadjacy. Były przysłowia: bić
po łęczycku, pić po łęczycku. Mówiono
także: „Łęczycanie piskorze, Kujawiacy
młynarze, Dobrzyniacy jazgarki”, były to
bowiem trzy główne cechy trzech ich
ziem: bagna, dobra gleba i obfitość jezior.]
– lencsicai csík
Podania i legendy o losach Boruty w ciekawą,
niezwykle melodyjną, wierszowaną i rymowaną
baśń dla najmłodszych spisał Artur Oppman.
„Baśń o diable Borucie” składa się z następujących
części:

Jako się Djabeł Boruta nudził w lochach
łęczyckiego zamku i na szlacheckim weselu
chciał się zabawić

Jak to się Djabłu Borucie Pohulanka u
szlachcica Leliwy nie udała i jak go Piskorz
Łęczycki szablą naznaczył”

Jako szlachta łęczycka zajazd na Borutę
uczyniła i jako się djabeł z opresji nie wymigał”
piskorz wywinął mu się z ręki – a csík kisiklott a
kezéből
pisma – iratok; lapok
pisma periodyczne – időszaki sajtó, folyóiratok
pisma sportowe ukazują się tylko w poniedziałek
– a sportlapok csak hétfőn jelennek meg
pisma wybrane – válogatott művek
pismak [pogardliwie o marnym, nieudolnym
dziennikarzu] – firkász
pismo (pisanie) [1. zespół znaków graficznych
będących znakami dźwięków lub pojęć;
też: ogół liter składających się na dany
alfabet,
2. właściwy komuś sposób
-
Wersja 01 01 2017
.
4919
kreślenia liter i cyfr; 3. wyrażanie myśli za
pomocą znaków graficznych, umiejętność
pisania; 4. tekst napisany ręcznie lub
maszynowo na kartce lub kartkach
papieru; 5. zebrane utwory literackie,
publicystyczne
itp.;
6. publikacja
wydawana w stałych terminach; też:
egzemplarz tej publikacji] – írás; levél;
(dokument)
irat,
iromány,
okmány;
(czasopismo) folyóirat, sajtótermék, lap; írás,
kézírás, írásmód; írásmű, mű, munka
pismo [obok mowy ludzkiej jest ono
najważniejszym
środkiem
porozumiewania się. A jego ważność jest
tym większa, ponieważ można je
przechować. Sztuką pisania zajął się
człowiek dość wcześnie. Świadczą o tym
zabytki w muzeach, napisy na starych
pomnikach, ścianach ruin, skał i jaskiń.
Najstarsze jest pismo obrazkowe, które
pojawiło się w Mezopotamii już około
3000 lat przed Chrystusem a później w
Egipcie. Miało setki znaków. Wielkim
ułatwieniem było wynalezienie pisma
alfabetycznego, które dla każdej głoski
podało specjalną literę. Około 1500 lat
przed Chrystusem pojawiło się pismo
hebrajskie, około 1000 lat przed
Chrystusem pismo greckie, z którego
powstało pismo łacińskie, używane przez
Rzymian, którego alfabet używany jest do
dziiś w kulturach zachodnich. Pisano
początkowo na drzewie, kamieniach,
łupkach, skórach, nawet na ziemi, aż w
końcu pojawił się papier, bez którego
dzisiejsza cywilizacja byłaby wprost nie do
pomyślenia. Pism jest oczywiście dość
dużo i nie sposób ich tu wszystkich
podawać,
ani
opisywać.]
–
írás
[Mezopotámiában találták fel; valószínűleg a
sumérok, legkésőbb Kr. e. 2500-ban; ennek
az írásnak nem volt ABC-je, sem hangjai,
hanem képei, tehát a gondolatokat képes
alakban vagy szimbólumokkal fejezte ki,
nem pedig hangzásjelekkel; az írás
történetének következő állomása a hang
szerinti írás bevezetése volt, azaz a jelek
bizonyos fajtájáé, amelyek hangoknak
felelnek meg, ebből fejlődött ki később a
betűrendes írásrendszer. Az első betűrendes
írásrendszert az egyiptomiak fejlesztették ki
(hieroglifák); az izráeliták a föníciaiaktól
származtatták betűrendszerüket; a sémita írás
Kr. e. 1900 és 1500 közt keletkezett; az első
írásos emlékét Serabit el-Kadimnál találták a
Sínai-félszigeten; a görögök az ABC-jüket a
föníciaiaktól és arameusoktól kapták; az írást
a Biblia először a 2Móz 17,14-ben említi; a
tízparancsolatot maga Isten írta ujjával
(2Móz 31,18; 32,15-16); az ókorban írtak
nedves agyagra, viaszra, fémre, fára, kőre,
vakolatra (5Móz 27,2-3; Józs 8,32; Lk 1,63),
később pergamenre (2Tim 4,13) és
papíruszra (2Jn 12); íróeszközök: náddal és
tollal pergamenre és papiruszra írtak, a
keményebb anyagra pedig vésővel.]
pismo – (jog) ügyirat (üi.); okirat, irat;
dokumentum; (újság) lap; sajtótermék
pismo – (wyżej władzy) leirat [az illetékes
végrehajtó hatóságtól írásban kiadott egyedi
közigazgatási
intézkedés,
mellyel
természeténél fogva valakinek a kérésére
kiváltságot, felmentést vagy más kegyet
adományoznak]
pismo alfabetyczne [pismo,
w którym
poszczególnym dźwiękom odpowiadają
oddzielne znaki – litery] – alfabetikus,
betűrendes, ábécé-s írás
pismo arabskie – arab írás
pismo archaiczne – ókori írás
pismo brukowe – bulvárlap
pismo codzienne – napilap
pismo cyfrowane – titkosírás
pismo czytelne – olvasható írás
pismo demotyczne [staroegipskie pismo powstałe
z uproszczonego pisma hieratycznego] –
démotikus írás egy ókori egyiptomi írás,
amely a hieratikus íráson keresztül fejlődött
ki a hieroglifákból az i. e. 8.–7. százaban
pismo fachowe – szaklap
pismo głoskowe – fonetikus írás
pismo gotyckie [zob. gotyk] – gót írás
pismo hieratyczne [pismo staroegipskie powstałe
z częściowego uproszczenia hieroglifów] –
hieratikus írás (az egyiptomiaknál)
pismo hieroglificzne – hieroglif írás
pismo humorystyczne – vicclap
pismo ideograficzne [staroegipskie pismo
obrazkowe, składające się z hieroglifów;
pismo,
w
którym
znaki
oddają
poszczególne pojęcia] – ideografikus
óegyiptomi írás
pismo jońske – ion írás (klarendon)
kaligraficzne – szépírással írt v.
kalligrafikus levél
pismo klinowe pismo używane w starożytnej
Mezopotamii, składające się ze znaków
przedstawiających kombinację małych
pismo
-
Wersja 01 01 2017
.
klinów wyciskanych rylcem na glinianych
tabliczkach – ékírás
4920
pismo klinowe – ékírás
pismo kufickie [ozdobne pismo arabskie
używane
w
VII–X
w.,
później
wykorzystywane
jako
motyw
ornamentacyjny] – díszes arab írás (VII-X.
sz.)
pismo
nutowe, muzyczne [system znaków
graficznych do notacji muzycznych cech
dźwięków oraz sposobów ich realizacji w
utworze] – kottaírás
pismo nutowe – jelölés
pismo odręczne – sajátkezű irat, kézírás
pismo
obrazkowe,
piktograficzne
[zob.
piktografia] – képes v. piktogramos írás
pismo obrończe (obrona procesowa pozwanego) –
védőirat
pismo okólne – körirat írása; körirat, körlevél
pismo periodyczne – folyóirat; időszaki v.
időszakosan megjelenő folyóirat
pismo polemiczne – vitairat
pismo poufne – bizalmas irat v. írás
pismo ręczne – kézírás
pismo rondowe – rondírás
pismo runiczne – rúnaírás, rúna-írás (kifejezés
azokra az egymással szoros kapcsolatban
álló ábécékre vonatkozik, amelyeket
korábban a germán nyelvek írására
használtak, Skandinávia és a Brit-szigetek
keresztény hitre térítése előtt, illetve egy
rövid ideig a térítés után is, a már említett
területeken.)
pismo linearne [pismo sylabiczne powstałe na
Krecie, którego znaki stawiano między
poziomymi liniami] – lineáris v. vonalas írás
pismo maszynowe – gépírás
pismo miesięczne – havilap, havonta megjelenő
folyóirat
pismo na czysto – (írás) tisztázat
pismo nieczytelne – olvashatatlan írás
pismo nielegalne – illegális irat v. röpirat
pismo satyryczne – vicclap
pismo sekretne – titkosírás
pismo sylabiczne [pismo, w którym każdej
sylabie odpowiada oddzielny znak] – kötött
szótagszámú v. szótagírás
pismo sznurkowe – zsinórírás
-
Wersja 01 01 2017
.
Pismo Święte (zob. biblia) – szentírás (biblia)
4921
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu – az
Ó- és Újszövetség Szentírása
pismo ulotne – röplap
pismo urzędowe – hivatalos levél
pismowstręt [żartobliwie o bardzo silnej niechęci
do pisania, zazwyczaj przy użyciu pióra,
długopisu lub podobnego tradycyjnego
przedmiotu] – írási undor
pisnąć (piśnie) — piszczeć [1. wydać cienki,
przenikliwy
głos,
dźwięk;
2. o
przedmiotach: spowodować przenikliwy
dźwięk, odgłos; 3. odezwać się piskliwym
głosem;
4. piszczeć:
pot.
piskliwie,
płaczliwie żalić się na coś lub domagać się
czegoś;
5. o
instrumentach
piszczałkowych:
wydać
dźwięki;
6. piszczeć:
grać
na
instrumencie
piszczałkowym]
–
mukkanni,
megmukkanni,
(pisnąć)
szisszenni,
pisszenni, cincogni; sípolni; zenélni,
muzsikálni
pisownia [sposób zapisu wyrazu zgodny ze ściśle
określonymi zasadami pisowni, głównie
ortografii, obowiązujący na danym terenie
i w danej jednostce czasu] – (sposób
pisania) írásmód; (zasady) helyesírás
pisownia etymologiczna – etimológiai helyesírás
pisownia historyczna – történelmi írásmód
pisownia fonetyczna [sposób pisania wyrazów
zgodny z ich wymową] – fonetikus írásmód
pisownia łączna – (nyelvtan) egybeírás
pisownia prawidłowa – helyesírás
pisownia rozłączna – szótagolva írás (szó-ta-golva)
pisownia wyrazów – kifejezések helyesírása
pistacja (Pistacia L.) [1. rodzaj roślin z rodziny
nanerczowatych; 2. drzewo lub krzew z
rodziny nanerczowatych występujące w
rejonie śródziemnomorskim, w Azji,
południowej części Ameryki Pn. i
Ameryce Środkowej, o smacznych,
oleistych nasionach 3. nasiono owocu tego
drzewa (krzewu); orzeszek pistacjowy; 3.
pistacja, Pistacia, krzew lub drzewo
liściaste z rodziny nanerczowatych
(Anacardiaceae) z 11 gat.; Eurazja,
Ameryka
Północna
i
Ameryka
Południowa;
p.
właściwa
(drzewo
pistacjowe, P. vera) dostarcza jadalnych
nasion, zw. orzeszkami pistacjowymi; p.
kleista (P. lentiscus), zw. drzewem
mastyksowym,
dostarcza
żywicy
(mastyksu).] – (perzsa→lat.) pisztácia;
[(növ.) a Földközi-tenger vidékén honos, a
mandulához hasonló termést hozó örökzöld
cserje
(termését
cukrászati
célra
használják)]
Pistacja (Pistacia Lentiscus) [Pistacja należy do
rodziny nanerczowatych. Pochodzi ona z
pogranicza Azji Środkowej i Małej Azji.
W radzieckiej Turkmenii uprawa jej
znana jest co najmniej od 2000 lat. Jest to
drzewo średniej wysokości, osiągający
czasem 10 metrów wysokości. Na zimę
traci ona liście, i jest odporna na małe
mrozy (do 0 stopni). Pistacja kwitnie na
wiosnę przed ukazaniem się liści. Iran,
Włosy, Syria, Tunis i Afganistan
produkują
najwięcej
orzechów
pistacjowych. Kwiaty pistacji zebrane są
w bardzo duże kwiatostany. Pistacja jest
dwupienna. Rośliny męskie tworzą kwiaty
tylko z pręcikami i są konieczne do
zapylenia kwiatów słupkowych na
roślinach żeńskich. Owoc jest bardzo
podobny do oliwek. Zewnętrzna okrywa
jest niejadalna i cienka jak u migdała. W
miarę dojrzewania owocu zmienia się jego
barwa z zielonej w żółtą, następnie
okrywa pęka i odpada. Wewnątrz
miękkiej okrywy znajduje się pestka, a w
niej jadalny owoc pistacji. Z jednego
kwiatostanu można zebrać nawet do 2 kg
owoców. Pistację rozmnaża się wyłącznie
przez szczepienie. Uzyskuje się drzewa
obficiej owocujące. Z nasion wyrasta
połowa roślin męskich i połowa żeńskich.
Kwitną one po 3-4 latach od posadzenia.
Jednak zadowalające plony otrzymujemy
po 50 latach. Pistacja nie daje jednak
-
Wersja 01 01 2017
.
wysokich plonów, owoce nie dojrzewają w
tym samym roku co kwitnie, lecz w
następnym roku później jesienią. Owocuję
co 2-3 lata.] – Pistacia lentiscus (Masztix
pisztácia) [Akár 3-4 m magasra is megnövő,
örökzöld cserje, vagy kisebb fa.]
pistał, pistoł, piształ [tłuk moździerzowy. „Cukier
utłuc dobrze drewnianym piształem”, pisze
Siennik. „Gdybyś stłukł głupiego w
moździerzu, jako grucę biją z wierzchu
pistałem”
(Petrycego
„Etyka”).]
–
mozsártörő
Pistacja (Pistacia Lentiscus)
Pistacja właściwa (Pistacia vera L.) [jeden z
gatunków rodzaju pistacja należącego do
rodziny nanerczowatych. Pochodzi z
pogranicza Azji Środkowej i Azji
Mniejszej, uprawiany jest w Syrii,
Afganistanie, Iranie, Iraku i Turcji, a
także w USA. W Europie największe
plantacje znajdują się w Grecji, głównie
na wyspie Eginie (słynącej zresztą z tychże
upraw) i w rejonie miasta Saloniki.] –
Pisztácia (Pistacia vera, botonîm, dió).
[Karakterisztikus faj a Földközi-tenger
mellékén, termése ízletes csemege (1 Móz
43,11), máshol pedig helységnévként
szerepel: Botonim (Józs 13,26).]
pistofon [1. urządzenie służące do wzorcowania
pomiarowych odbiorników dźwięku przy
niskich częstotliwościach dźwiękowych; 2.
urządzenie wytwarzające ton (najczęściej
o częstotliwości 1000 Hz) o stałem poziome
dźwięku. Służy do kalibracji odbiorników
dźwięku (gł. mikrofonów) przy niskich
częstotliwościach
dźwiękowych.]
–
pisztofon, dugattyú [kalibráló eszköz;
előzetes kalibrálás etalonhangforrással]
pistolecik [zdrobnienie od: pistolet] – kis pisztoly
pistolet [1. broń palna o krótkiej lufie
przeznaczona do strzelania z ręki na
bliskie odległości; 2. pot. o mężczyźnie
energicznym, szybko reagującym na coś;
3. przysiad na jednej nodze, z drugą
wyprostowaną ku przodowi; 4. przyrząd
do natryskiwania na powierzchnię
różnych przedmiotów farb, lakierów itp.;
5. przyrząd do wstrzeliwania kołków,
haków itp.; 6. krótka, ręczna broń palna
do walki (zarówno ataku jak i obrony) na
bliską odległość (do 50 m) a także do
wymuszania posłuszeństwa na polu walki.]
– (fr.) pisztoly [maroklőfegyver a pisztoly
elnevezést 1570-ben a francia pistolet
elnevezésből kapta, melynek az etimológiája
nem tisztázot], revolver [az angol revolver
elnevezés a forgótár forgására utal, amely az
angol
to
revolve
(forogni)
igéből
származik.]; festőpisztoly
4922
pistacja kleista [zob. drzewo mastyksowe] –
(gör.) masztixfa, örökzöld pisztácia (gör.
terebinthosz,
schinosz,
lat.
Pistacia
lentiscus): a szömörcefélék családjába
tartozó növény.
Pistacja właściwa (Pistacia vera L.) [jeden z ok.
20 gatunków rodzaju pistacja należącego
do rodziny nanerczowatych] – Pisztácia v.
valódi pisztácia (Pistacia vera) [a
mediterráneumban elterjedt fa]
pistacjowy, -a, -e [1. związany z pistacją
(drzewem lub krzewem); 2. zrobiony z
owoców pistacji, mający smak owoców
pistacji, zapach owoców pistacji; 3.
seledynowy, bladozielony] – pisztácia;
barnás árnyalatú, sárgászöld
-
Wersja 01 01 2017
.
4923
pistolet automatyczny, pistolet samoczynny –
önműködő
pisztoly,
automatapisztoly;
géppisztoly
pistolet dwustrzałowy – kétlövetű pisztoly
pistolet gazowy [broń z nabojem wypełnionym
gazem obezwładniającym] – gázpisztoly
pistolet kieszonkowy – zsebpisztoly
pistolet maszynowy [1. pistolet, z którego można
strzelać ogniem ciągłym, pojedynczym lub
seriami; 2. indywidualna broń strzelecka,
zasilana
amunicją
pistoletową.]
–
géppisztoly
pistolet natryskowy [przyrząd do natryskiwania
na powierzchnię różnych przedmiotów
farb, lakierów itp.] – szórópisztoly;
festékszórópisztoly
pistolet ogłuszający – kábítókészülék
pistolet startowy – startpisztoly
pistolet
wielostrzałowy
–
soklövetű
v.
forgópisztoly
pistolet zacina się – csütörtököt mond a pisztoly, a
pisztoly elromlik
pistolet ze sworzeniem – (vágóhíd) csaplövő
készülék
pistoletowy, -a, -e – pisztolypistolety pojedynkowe – párbajpisztolyok
piston [1. klapka zamykająca otwory w dętych
instrumentach muzycznych; 2. mosiężna
lub miedziana spłonka wykorzystywana w
dawnej broni palnej, zawierająca proch
wybuchający bezpośrednio po uderzeniu
kurka; kapiszon] – dugattyú; (muz.)
piszton;
(fúvóshangszer)
réz
fúvóshangszereknél alkalmazott szelep,
amellyel a csőhosszúságot változtatják; ilyen
berendezéssel ellátott, a postakürtből
származott tölcsérfúvókás réz fúvós hangszer
pistonówka
[strzelba
kapiszonowa]
–
gyermekpuska
pisuar [1. muszla do oddawania moczu w
ubikacji męskiej; też: męska ubikacja
publiczna z takimi muszlami; 2. miska
wykonana z pocelany lub materiałów
porcelanopodobnych
służąca
do
oddawania moczu przez mężczyzn,
instalowana
zwykle
w
ubikacjach
publicznych] – (fr.) pissoir, piszoir; vizelde;
mellékhelyiség férfiak részére
pisywać [regularnie tworzyć, pisać jakieś
utwory, teksty, układać coś na piśmie od
czasu do czasu, a także: donosić,
komunikować kogoś o czymś, zazwyczaj
listownie] – irogatni; (zsarg) firkálni
pisywać do siebie – leveleznek egymással
pisywać wiersz – verselni, verselgetni
piszczał, piszczel, piszczałka [(Jak czytamy u
Zygmunta
Glogera)
najpospolitszy
instrument dęty, inaczej dudką, fujarką,
fletem nazywany. Piszczałki najprostsze
bywały: sosnowe, jodłowe, bukowe i
wierzbowe.
Piszczelami
nazywano
niekiedy organy, składające się z
dobranych różnogłosowych piszczałek.
„Na piszczałkę (do tańca) jest, na świeczkę
(do kościoła) niemasz”, mówi stare
przysłowie. „Kto nie da na piszczałkę, ten
w nią nie gra”, zapisał Rysiński.
Piszczałem nazywano w XV w. strzelbę
ręczną, podobno od czeskiego wyrazu
pistala, oznaczającego wogóle rurę.] – síp,
pásztorsíp
piszczał (ros. Пищаль) [to rodzaj wczesnej
broni palnej, stosowanej w Rosji i na
Ukrainie w okresie od końca XIV wieku
aż do XVII wieku. Była to broń pośrednia
pomiędzy hakownicą, arkebuzem a
muszkietem. Nazwa ta obejmowała: a)
broń ręczną: tj. rusznice, samopały,
niedomieroki, b) broń forteczna: tzw.
piszczałki przewidziane do strzelania zza
osłony. Konstrukcja ich była dość prosta i
dopiero w końcu XVI wieku pojawiły się
zamki kołowe, w XVII wieku zamki
skałkowe, które stosowane były aż do
XVIII wieku. Z czasem broń ta uległa
podziałowi na forteczną, pułkową, polową,
stałą, do niszczenia murów, jak również z
uwagi na materiał wykonania luf na
żelazne (stalowe), miedziane (brązowe) i
żeliwne. Jako amunicja stosowane były
kamienne kartacze, kawałki żelaza i
rozpryskowe.] – (daw) egykori lőfegyver
(XVI-XVII. sz.)
Piszczał cara Aleksego I Romanowa z 1654
piszczałka [1. ludowy instrument muzyczny z
grupy aerofonów wargowych, będący
najczęściej drewnianą rurką zaopatrzoną
w otwór wargowy i 3-7 otworów bocznych,
niewielki flet z bocznymi otworami; 2.
-
Wersja 01 01 2017
.
4924
jedna z wielu składowych części
instrumentów muzycznych, głównie z
grupy aerofonów; 3. część aerofonu, w
której wskutek wibracji słupa powietrza
powstaje dźwięk (piszczałka organowa)] –
síp, pásztorsíp, fütyülő; (vad) csalisíp
piszczałka Galtona [Piszczałka ultradźwiękowa
Galtona to piszczałka ostrzowa do
wytwarzania drgań do 40 kHz.] – Galtonsíp
piszczałka harmoniczna – átfújt síp
piszczałka języczkowa (organy) – nyelvsíp
piszczałka oktawowa – (zene) flazseolet,
üvegharang
piszczałka organowa – orgonasíp
piszczałka pastusza – pásztorsíp, furulya
piszczałka trąbkowa – az orgona trombitasípja
piszczałka w organach – orgonasíp
piszczałka wargowa – ajaksíp
piszczałkowaty, -a, -e – orgonasíp alakú,
fisztulaszerű
piszczałkowy, -a, -e [składający się z piszczałek
(np. piszczałkowy mechanizm organowy),
oparty na zasadzie działania piszczałek
lub w jakiś inny sposób związany z
piszczałkami] – síppiszcząco – rikácsolva, visítva, visító v. sivító v.
sipítozó hangon
piszczący, -a, -e – sípoló; sivító; visító
piszczeć (piszczy) (zob. pisnąć) [1. odzywać się
piskliwym głosem, wydawać ostre, cienkie,
przenikliwe dźwięki, wydawać piski; 2. o
instrumentach
muzycznych,
głównie
piszczałkowych: wydawać tony, dźwięki] –
csipogni; (mysz) cincogni; sípolni, fütyűlni,
rikácsolni, visítani; (narzekać) nyafogni;
nyavalyogni; sikítani
piszczeć do czego – odavan vmiért; nem élhet vmi
nélkül; megszakad vmiért
piszczek lub fajfer [1. pot. przedmiot do
świstania, gwizdania; 2. w średniowieczu:
muzykant grający na instrumentach
dętych; 3. (u Zygmunta Glogera) ta była to
w średnich wiekach nazwa grajków na
narzędziach dętych, którzy tułacze wiedli
życie, ale już w XIV w. zawiązywać się
zaczęli po większych miastach, zwłaszcza
w zachodniej Europie, w korporacje
cechowe na wzór rękodzielników i
uzyskiwać przywileje. Korporacje te
przygrywały po kościołach, zamkach,
ratuszach, z wież miejskich i kościelnych,
w czasie pochodów uroczystych, wesel,
chrzcin, tańców i styp pogrzebowych. Za
przykładem, idącym z Zachodu, istniały
po miastach polskich, zwłaszcza za
Jagiellonów,
gromadki
piszczków,
trębaczy, surmaczy, bębnistów. Szczerbicz
w prawie saskiem mówi: „Gądki
(gędźbiarze) i piszczki masz rozumieć nie
tych, którzy się uczciwą muzyką
przystojnie zabawiają, ale owych, którzy
się od karczmy do karczmy tułają, albo z
pieskami tańcują”. Piszczkiem nazywano
działo armatnie, które było pospolitą
kartauną.] – síp, fütyülő; (dawno) zenész,
sípon v. pásztorsípon játszó muzsikus;
fuvolás
piszczel [1. jedno z narzędzi w hutnictwie szkła
służące
do
ręcznego
formowania
wyrobów. – 2. kość piszczelowa, piszczel
(łac. tibia) - jest podstawową kością goleni
i leży po stronie przyśrodkowej.] – 1.
üvegfúvó; 2. (anat) sípcsont
piszczenie – sivítozás, visítás, csipogás, rikácsolás
Piszon (strumień) [jedna z rzek w Eden. Próby
ustalenia, która to z dzisiejszych rzek, nie
dały rezultatu.] – PISON (áramlás, folyam,
túláradó, szabadon áramló, bőven folyó,
féktelen) [Az Éden kertjéből kijövő folyam
(1Móz 2,11), közelebbről meg nem
határozható.]
piśmidło [1. pogard. bezwartościowy utwór
literacki;
2. pogard.
bezwartościowe
czasopismo; też: egzemplarz takiego
czasopisma; 3. pogardliwie o kiepskiej
gazecie,
marnym,
bezwartościowym
czasopiśmie, rzadziej utworze literackim]
– iromány, förmedvény, értéktelen írás;
szennylap, zuglap
piśmiennictwo [ogół wypowiedzi językowych
utrwalonych
w piśmie,
pełniących
określone funkcje w różnych dziedzinach
życia
społecznego;
obejmuje m.in.
literaturę piękną, publicystykę, dzieła
naukowe
i
popularnonaukowe,
dokumenty życia zbiorowego] – írás; írói v.
irodalmi tevékenység; irodalom; írásbeliség;
írói működés
piśmienniczy, -a, -e [odnoszący się do
piśmiennictwa, pisarstwa (np. praca
piśmiennicza, twórczość piśmiennicza),
związany
w
jakiś
sposób
z
piśmiennictwem] – irodalmi, írói
piśmiennie – írásban, levélben, levélileg
piśmienność [nabyta umiejętność pisania, a
także: talent pisarski, zdolność do
tworzenia
wartościowych
utworów
literackich] – írni-olvasnitudás, írnitudás
piśmienny, -a, -e; pisemny [1. o człowieku:
potrafiący pisać; 2. utrwalony na piśmie
(np. praca piśmienna, zgoda piśmienna),
wyrażony za pomocą pisma lub w jakiś
inny sposób związany z pismem;] –
-
Wersja 01 01 2017
.
írásbeli, írásos; írott-; (nie analfabetyczny)
írástudó
piśnięcie – mukkanás, megmukkanás, pisszenés,
cincogás
pit stop [w wyścigach samochodowych:
kilkusekundowa
przerwa
na
zatankowanie paliwa i zmianę opon] –
(ang.) pit stop; (autóverseny) kiállás tankolás
és gumicsere céljából
4925
pit stop
pita, pitta [okrągły placek z mąki jęczmiennej
lub pszennej, popularny na Bliskim
Wschodzie] – pita
Pitagoras (gr. Πυθαγόρας, Pythagoras), (ur. ok.
572 p.n.e. na Samos, zm. ok. 497 p.n.e. w
Metaponcie) [grecki matematyk, filozof,
mistyk, twórca twierdzenia Pitagorasa] Szamoszi Püthagorasz (gör.: Πυθαγόρας,
lat.
Pythagoras;
a
matematikában
meghonosodott, nem szabályos átírással
Pitagorasz, Kr. e. 582 – 496) [jón
származású antik görög filozófus és
matematikus, a püthagoreus filozófiai iskola
megalapítója]
pitagorizm – pithagoreizmus; (fil.) Pythagorasz
görög matematikusnak és iskolájának a
természet minden jelenségét mennyiségi,
számszerű
viszonyokra
visszavezetni
igyekvő filozófiája
Pitekantrop,
człowiek
wyprostowany
(Pithecanthropus erectus, Homo erectus),
[kopalny gatunek człowiekowatych, żyjący
we wczesnym i środkowym plejstocenie na
obszarze Afryki i Eurazji. Nazwę
Pithecanthropus
erectus
(„małpolud
wyprostowany”) nadał w 1892 E. Dubois
odkrytym
przez
siebie
szczątkom
praczłowieka z Trinil na Jawie (znanym
też jako „człowiek jawajski”); wcześniej
E. Haeckel użył nazwy Pithecanthropus
alalus
(„małpolud
niemowa”)
na
określenie
hipotetycznego
stadium
przejściowego
między
małpami
a
człowiekiem.] – (gör.) Pithecantropus
erectus; egyenesen járó majomember
(köznapi nevükön: jávai előember)
pitfok [1. nóż do chleba, kozik, scyzoryk; 2. tępy
nóż] – [Słowniczek języka śląskiego]
kenyérvágó kés; bicska, zsebkés, tollkés;
tompa kés
Pitia, Pytia [gr. Pythía (Πυθία) 'wieszczka i
kapłanka Apollona w Delfach; odurzona
wyziewami wydobywającymi się ze
szczeliny skalnej, wygłaszała oderwane,
niezrozumiałe zdania, z których kapłanprorok układał odpowiedzi w rytmie
heksametru'. 1. osoba odpowiadająca,
wypowiadająca
się
w
sposób
wieloznaczny,
niejasny,
zagmatwany
("pytyjska
odpowiedź");
2.
osoba
mówiąca
niejasno,
dwuznacznie,
zagadkowo] – (gör.) Pythia, Pitia; (hitr.)
Apolló görög isten Delphoiben levő
jóstemplomának
papnője,
aki
félig
öntudatlan állapotban közölte a jóslatokat;
(átv.) jósnő, homályos, kétértelmű jóslatokat
tevő jós
pitny, -a, -e [nadający się do picia] – ivó
pitrasić [żartobliwie, potocznie: gotować,
przyrządzać jakieś potrawy, jedzenie,
często w domyśle: byle jak, prymitywnie]
– kotyvasztani; főzőcskézni, sütni-főzni,
kotyvasztani
pitraszenie – sütés-főzés, főzőcskézés, kotyvasztás
pityjski,
-a,
-ie,
pytyjski,
-a,
-ie
[charakterystyczny dla Pytii (kapłanki w
świątyni Apollina w Delfach), a w
przenośni także: niejasny, dwuznaczny,
zagadkowy] – dodonai, kétértelmű
piu, piú [więcej,bardziej np. piú adagio – bardziej,
więcej niż adagio] – piu, più; több; még
inkább
piu bardziej, więcej [np. piu vivo - trochę
prędzej niż vivo] – pl. piu vivo
piu mosso [1. żywiej (niż wskazywało poprzednie
oznaczenie tempa); 2. bardziej ruchliwie]
– (zene) Più mosso; mozgékonyabban
piure [purée; 1. potrawa z utartych albo
ugniecionych ziemniaków, innych warzyw
lub owoców; 2. utarty, ugnieciony (np.
ziemniaki piure - utarte ziemniaki)] – püré
-
Wersja 01 01 2017
.
4926
piuska [1. to mała, okrągła czapeczka, noszona
przez duchownych katolickich na szczycie
głowy; 2. okrągła czapeczka noszona
przez duchownych katolickich; 3. mała,
okrągła czapeczka noszona na szczycie
głowy
przez duchownych
kościoła
rzymskokatolickiego. Biskupi noszą piuski
purpurowe, kardynałowie – czerwone a
papież – białą. Powstała w celu okrycia
tonsury – wygolonego koła na szczycie
głowy duchownych.] – sapka (a fej búbján);
papi sapka, pileolus [submitrale, subbiretum,
soli Deo: 1. a régi rómaiak keskeny szegélyű
vagy szegélytelen kalapja; munkások
viselték, előkelők csak utazáskor. - 2.
kicsiny, kerek papi sapka, mely éppen csak a
hajkoronát fedi. Színe: világi papoké fekete,
szerzeteseké a ruhájuk színével megegyező,
püspöké viola, bíborosé vörös, a pápáé fehér.
A püspök mitra alatt v. anélkül szentmise
alatt is viselheti, kivéve prefációtól
áldozásig. Kitett Oltáriszentség előtt nem
viselhető. 3. Nem liturgikus jellegű főfedő. A
pápa, püspökök, valóságos prelátusok viselik
a rangjuknak megfelelő színben. A korábban
jóval nagyobb kalap a barokk korban lett kis,
kerek főfedő. A mise alatt a Sanctustól az
áldozás végéig leteszik.]
PIW [Państwowy Instytut Wydawniczy – polskie
wydawnictwo powstałe w 1946, z siedzibą
w
Warszawie
→
Wydawnictwo
Państwowy Instytut Wydawniczy]
–
Állami Kiadóintézet → Állami Könyvkiadó
Vállalat → Állami Könyvkiadó Vállalat
Kiadvány
piweczko – söröcske
piwiarnia [lokal gastronomiczny przeznaczony
głównie do spożywania piwa] – söröző,
sörcsarnok
piwiarnia letnia – kerti söröző
piwiarniany, -a, -e [charakterystyczny dla
piwiarni, związany w jakiś sposób z
piwiarnią (np. piwiarniany bywalec),
odnoszący się do takiego lokalu (np.
piwiarniana
atmosfera,
piwiarniany
klimat)] – sörházi
piwiarz – csapos, vendéglős; sörivó
piwiarz sezonowy – időszaki vendéglős
piwko [1. zdrobnienie od: piwo; 2. żartobliwie,
potocznie o czymś bardzo prostym,
nieskomplikowanym,
łatwym
do
zrozumienia lub wykonania] – sör, jó sör;
söröcske
piwne drożdże – sörélesztő
piwne oczy – barna szem
piwnica
[1.
podziemne
pomieszczenie,
najczęściej będące pierwszym nad
fundamentami
jakiegoś
budynku,
wykorzystywane
zwykle
jako
przechowalnia zapasów, żywności; 2.
sklepione
podziemne
pomieszczenie
służące jako pub, winiarnia, kawiarnia lub
podobny lokal] – pince, pincehelyiség; bor
v. sörpince, söröspince
piwnica na wino; piwnica win – borospince
Piwnica pod Baranami (Kraków) [kabaret,
który współtworzyli krakowscy artyści
teatru] – sörpince a bárányokhoz (kabaré)
piwniczka
[niewielkie
pomieszczenie
wykorzystywane jako piwnica (podziemna
część domu lub lokal, którego część mieści
się pod ziemią)] – kis bor- v. sörpince
piwniczna izba – pincelakás
piwniczny, -a, -e [odnoszący się do piwnicy;
umieszczony
w
piwnicy;
charakterystyczny dla piwnicy] – pincepiwniczny [1. w średniowiecznej Polsce urzędnik
dworski
sprawujący
pieczę
nad
piwnicami, w których przechowywano
wino oraz piwo. 2. (u Zygmunta Glogera)
Piwniczy, piwniczny – zarządzający
piwnicą na dworach panów i książąt. W
Litwie zarządzał piwnicą królewską
podczaszy nadworny, ale na dostojnika
krajowego podniesiony, był już godnością
tytularną. W r. 1549 „piwniczym”
Zygmunta Augusta na Litwie był Stefan
Wieszeniewicz. Ostatnim „piwniczym
litewskim”
był
Ignacy
Piłsudzki,
mianowany r. 1790.] – pincemester
Za panowania Henryka Walezego i Stefana
Batorego nastąpił podział na dwa oddzielne
stanowiska:
 Piwnicznego zajmującego się winem; osoba
na tym stanowisku miała pod swoją pieczą
zastawę i naczynia do podawania wina
 Piwnicznego zajmującego się piwem;
zajmował się również zaopatrywaniem dwór
królewski w pieczywo, świece i inne artykuły
codziennego użytku
-
Wersja 01 01 2017
.
4927
piwny, -a, -e [1. zrobiony z piwa lub z dodatkiem
piwa; 2. używany do wyrobu piwa; 3. o
oczach, ich kolorze: brązowy z żółtym
odcieniem] – sör-, sörös; (kolor) sárgásbarna
piwo [1. to napój alkoholowy o niskiej
zawartości alkoholu (zazwyczaj do 6%),
uzyskiwany w wyniku fermentacji
alkoholowej
brzeczki
piwnej,
otrzymywanej ze zbóż - głównie
jęczmienia, bez destylacji. 2. (Jak czytamy
u zygmunta Glogera) Spór pomiędzy
Niemcami a Polakami o pierwszeństwo w
wynalazku piwa jest niedorzecznym, bo
już w starożytności pisarze greccy i
rzymscy wspominają o napoju z
wyroszczonej pszenicy i jęczmienia,
poświęconym bogini rolnictwa, Cererze, i
dlatego, zowiącym się po łacinie cerevisia.
Prawdopodobnie zaś Grecy i Rzymianie
otrzymali wynalazek piwa od starszych
jeszcze od siebie narodów. Jeżeli Tacyt
mówi, że Germanie robili napój z
jęczmienia a milczy o Lechitach, to
dlatego, że o Lechii, za Karpatami, nic nie
wiedział. Że jednak nad Gopłem i Wartą
leżała kraina odwiecznie rolnicza, w niej
więc ze zboża musiał być obficie
wyrabiany napój, skoro piwem od
powszedniego picia został nazwany.
Uczony językoznawca Brückner powiada,
że najlepszym dowodem, iż Niemcy po raz
pierwszy zapoznali się z piwem u Słowian
jest to, że ich bier jest przeróbką
słowiańskiej nazwy piwo. Gallus, na
początku XII w. spisujący podania
Piastów w ich własnym domu, kładzie w
usta Piastowi słowa: „Mamci ja naczyńko
warzonego piwa, com go przysposobił na
postrzyżyny mego jedynaka...” Bolesław
Chrobry tyle pijał piwa, że Niemcy
przezywali go złośliwie Trink-bier, t. j.
piwoszem.] – sör [malátából, valamint
bizonyos pótanyagokból vízzel cefrézett,
komlóval, illetve egyéb engedélyezett
anyagokkal ízesített, sörélesztővel erjesztett,
szén-dioxidban
dús,
általában
alkoholtartalmú ital]
piwo antałkowe – hordósör
piwo bawarskie – bajor sör
piwo beczkowe – hordósör; csapolt sör
piwo butelkowe – palacksör; palackozott sör
piwo ciemne – barna sör
piwo fermentuje – a sör erjed
piwo flaszkowe – palack sör
piwo jałowcowe – borókasör
piwo jasne – világos sör
piwo kwaśnieje – a sör erjed
piwo leżakuje – érik a sör
piwo marcowe – gyenge, márciusi sör
piwo na kufle – csapolt sör
piwo pełne [piwo mocniejsze, o większej
zawartości chmielu] – erősebb sör
piwo przestałe – állott sör
piwo słodowe – malátasör
piwo wywietrzało – a sör állottá vált
piwo z beczki – csapolt sör
piwo zwyczajne – közönséges sör
piwo zwietrzałe – állott sör
piwonia (Paeonia L.) [1. jedyny rodzaj należący
do rodziny piwoniowatych (Paeoniaceae
(D. C.) Rudolpfi); 2. jedyny rodzaj
należący do rodziny piwoniowatych
(Paeoniaceae). Należą do niego ok. 33
gatunki. Pochodzą głównie z obszarów
Europy i Azji o umiarkowanym klimacie,
jedynie 2 gatunki pochodzą z zachodniego
wybrzeża Ameryki Północnej. Gatunkiem
typowym jest Paeonia officinalis L] –
pünkösdi rózsa, pünkösdirózsa (Paeonia)
Piwonia chińska (Paeonia lactiflora) – Bazsarózsa
(Paeonia lactiflora)
-
Wersja 01 01 2017
.
Piwonia lekarska (Paeonia officinalis L. = P.
lactiflora) [gatunek rośliny należący do
rodziny piwoniowatych. Pochodzi z
południowej i środkowej Europy] –
Pünkösdirózsa (Paeonia officinalis)
- bánáti bazsarózsa (Paeonia officinalis
ssp. banatica) [növényritkaság, egész
Európában egyik legfontosabb élőhelyét a
Baranya
megyei
Zengő
gerincén
találhatjuk meg.]
monitorok és kamerafejek még sokáig nem
lesznek olcsó alkatrészek!]
4928
piwosz [człowiek lubiący piwo] – sörivó
piwowar (browarnik) [osoba pracująca w
piwowarstwie (browarnictwie, przemyśle
spożywczym zajmującym się warzeniem
piwa i jego dystrybucją na rynek)],
piwowarka – sörfőző, sörfőzőmester;
sörgyáros (ffi/nő)
piwowarczyk – sörfőzőinas; sörfőző fia; kis
sörfőző
Piwowarczyk [nazwisko] – Serfőző
piwowarnia – sörfőzde, sörgyár
piwowarski, -a, -ie [wykorzystywany w procesie
warzenia piwa (np. drożdże piwowarskie),
związany w jakiś sposób z piwowarstwem
lub piwowarem (np. cech piwowarski);
browarniany, browarniczy, browarny] –
sörfőző-, sörgyártási
piwowarstwo [1. zob. browarnictwo; 2. wyrób
piwa, przemysł spożywczy zajmujący się
warzeniem piwa i jego dystrybucją na
rynek;
browarnictwo]
–
sörfőzés,
sörgyártás, söripar
piwowarz – serfőző v. sörfőző
PIWR (Państwowy Instytut Wydawnictw
Rolnych) – (dawno) Állami Mezőgazdasági
Kiadóintézet
pixel {rzecz.}; piksel {m.} [komp.] – (ang.) pixel
(picture element) – képpont [kijelzők
(displays) és érzékelők (sensors) egyik
műszaki jellemzője; a képpontok száma -két
kordináta mentén- megadja pl. egy LCDkijelző vagy kamera-érzékelőegység (pl.
CCD-sensor) felbontását; a képpontok nagy
száma (pl. 640x480 x 3 (szín) = 518 400)
egyben azt is érzékelteti, hogy ennyi
kifogásta- lanul integrált elem szükséges egy
hibátlan kijelzőhöz vagy érzékelőhöz; ebből
megérthető az is, hogy nagyfelbontású
Pixel art [jest sposobem tworzenia grafiki
rastrowej
za
pomocą
programów
pozwalających na edytowanie obrazów na
poziomie pojedynczych pikseli (np. MS
Paint, Paint Shop Pro, GIMP).] – pixel
művészet [A pixel art egy újabb retró jellegű
művészeti ág; a művelői a '80-as években és
a '90-es évek elejében pl. az akkori
számítógépes vagy videojátékokban elérhető,
maximum 8 bites színmélységű, erősen
pixeles grafikát idéző módon elkészített
alkotásokat hoznak létre.]
piyńć [pięć] – [Słowniczek języka śląskiego] öt
piyńść [pięść] – [Słowniczek języka śląskiego] ököl
Piza (wł. Pisa) [miasto we Włoszech, w Toskanii,
85 379 mieszkańców, nad rzeką Arno,
oddalone o 13 km od wybrzeża Morza
Tyrreńskiego.] – Pisa [a Pisa-tartomány és
érsekség székhelye, az egyik legrégebbi
olasz város. A tengertől 7,5 kilométerre
fekszik az Arno folyó két partján]
pizański, -a, -ie [przymiotnik od: Piza] – (földr.)
pisai
pizda [wulgarnie: a) żeński organ płciowy b)
wyzwisko używane głównie w stosunku do
kobiet] – (wulg.) női nemi szerv; picsa
piznąć [uderzyć] – [Słowniczek języka śląskiego]
ütni, vágni; beütni, megütni, leütni [np. Na
banhofie pizło dwie – zegar dworcowy
wybił drugą (godzinę): a pályaudvar órája
elütötte a kettőt]
pizza [wym. picca] [1. placek drożdżowy z
dodatkami; 2. potrawa kuchni włoskiej,
-
Wersja 01 01 2017
.
obecnie szeroko rozpowszechniona na
całym świecie. Często uznawana za fast
food. W wersji podstawowej jest to płaski
placek z wytrawnego ciasta drożdżowego
(focaccia),
posmarowany
sosem
pomidorowym, posypany tartym serem
mozzarella i ziołami, pieczony w bardzo
mocno nagrzanym piecu. Pizzę podaje się
na gorąco, lecz rozpowszechnione jest
jedzenie jej również na zimno.] – (ol.)
pizza; paradicsommártással megkent, sajttal
meghintett lángos, amelyre általában hal- és
húsdarabkákat is tesznek
4929
pizzikato,
pizzicato
[wydobywanie przez
wykonawcę dźwięku z instrumentów
smyczkowych (np. skrzypce, altówka,
wiolonczela) poprzez szarpanie strun
palcami.] – (ol.) pizzicato; (muz.) ujjal
pengetve (adandó elő); a vonós hangszereken
a húrok ujjal pengetése a vonó használata
nélkül
piździawica [ziąb, mróz] – [Słowniczek języka
śląskiego] fagy, zimankó, hideg, dér
piździeć, piździć [ziąbić, wiać] – [Słowniczek
języka śląskiego] – (wiatr) fújni, fújdogálni;
elfutni, elrohanni
piździk [(ziemia lubliniecka ) zob. → moplik] –
[Słowniczek języka śląskiego] motor,
motorkerékpár
piżama, pidżama [1. luźny ubiór do spania
złożony ze spodni i bluzy; 2. szerokie
spodnie z lekkiej tkaniny, męski strój
indyjski; 3. strój przeznaczony do spania
lub odpoczynku, składający się z luźnych
spodni i bluzy albo spodenek i koszulki;
pidżama; pyjama (rzadko); 4. damski i
męski dwuczęściowy strój nocny, złożony
z kurtki i spodni. Wytwarzany z miękkich,
spieranych materiałów włókienniczych.
Przybył do Europy – gdzie początkowo
noszone były jedynie koszule nocne – w
19. wieku z tropików. 5. dwuczęściowy
ubiór, zarówno damski, jak i męski
przeznaczony do spania. Piżama składa
się z luźnych spodni i bluzy, lub luźnej
koszulki. Zwykle szyta z miękkich
materiałów, takich jak bawełna czy
flanela. Szyte są też piżamy jedwabne i
satynowe. Nazwa wywodzi się z języka
perskiego.; 6. strój przeznaczony do
spania lub odpoczynku, składający się z
luźnych spodni i bluzy albo spodenek i
koszulki; pidżama; pyjama (rzadko)] –
(hindusztáni→ang.) pyjama, pijama; (text)
pizsama [Kétrészes (kabátból ill. újabban
bebújós felsőrészből és nadrágból álló)
ruhadarab, amit férfiak, nők és gyerekek
alváshoz viselnek. Puha, mosható, szövött
vagy kötött kelméből készül. Európában a
20. század elején terjedt el, korábban csak
trópusi (indiai) ruházatként ismerték. (A
"pyjama" szó is indiai angol eredetű, eredeti
jelentése: lábruha.)]; hálóruha, könnyű
nappali ruha; kabátból és nadrágból álló
hálóöltözék
piżama damska długa – hosszú női pizsama
piżamowy, pidżamowy, -a, -e – pizsamapiżamka, pidżamka [zdrobnienie od: piżama;
pidżamka] – kis pizsama
piżmaczek [roślina z rodziny piżmaczkowatych,
o kwiatach pachnących piżmem, rosnący
w cienistych lasach całej Polski] – kis
pézsma; (növ.) pézsmamályva, pézsmafű
piżmak [ssak z rzędu gryzoni; piżmoszczur,
szczur piżmowy; Piżmak pochodzi z
Ameryki
Północnej]
–
pézsma;
pézsmapocok
Piżmak, piżmak amerykański, piżmoszczur,
szczur piżmowy (Ondatra zibethicus)
[gatunek ziemno-wodnego gryzonia z
podrodziny nornikowatych w rodzinie
chomikowatych] – pézsmapocok v. fakó
pézsmapocok (Ondatra zibethicus) [az
emlősök
(Mammalia)
osztályának
a
rágcsálók (Rodentia) rendjéhez, ezen belül
az egérfélék (Muridae) családjához és a
pocokformák (Arvicolinae) alcsaládjához
tartozó Ondatra nem egyetlen faja.]
piżmem pachnie – pézsmaszagú, pézsmaillatú
-
Wersja 01 01 2017
.
piżmo
4930
[1. mazista wydzielina gruczołów
piżmowca
(substancja
otrzymywana
również
syntetycznie),
służąca
do
utrwalania zapachu perfum; 2. wydzielina
gruczołów okołoodbytniczych niektórych
ssaków] – pézsma, mosusz [a pézsmaszarvas
hímjének nemzőszerve melletti illatmirigyek
átható szagú váladéka.]
piżmo [zob. wrotycz pospolity] – gilisztaűző
varádics v. Varádics-kóró (vrátic szláv
szóból,
garádicskóró,
fájdalomfű,
gilisztavirág, (Chrysanthemum vulgare)
piżmoszczur, piżmak, szczur piżmowy [1.
(zoologia) topo muschiato; ondatra,
Ondatra zibethicus; 2. ziemno-wodny
gryzoń z rodziny nornikowatych; piżmak,
szczur piżmowy] – pézsmapatkány,
pézsmapocok (Ondatra zibethicus)
Piżmowiec (Moschus moschiferus) [1. azjatycki
ssak z jeleniowatych; na brzuchu samce
mają gruczoł wydzielający piżmo; 2.
bezrogi ssak z rodziny piżmowcowatych
(wcześniej zaliczany był do jeleniowatych),
żyjący w górskich lasach Azji] –
pézsmaszarvas,
pézsmaállat;
szibériai
pézsmaszarvas (Moschus moschiferus) [az
emlősök
(Mammalia)
osztályának
a
párosujjú patások (Artiodactyla) rendjéhez,
ezen
belül
a
pézsmaszarvasfélék
(Moschidae) családjához tartozó faj]
Piżmowiec – pézsmaszarvas
piżmowy, -a, -e – pézsmaPK – Partia Komunistyczna – Kommunista Párt
(KP)
PKB (Pograniczny Korpus Bezpieczeństwa) [–
polska konspiracyjna formacja policyjna
Delegatury Rządu na Kraj działająca w
latach
1940-1944.]
–
Határőrség,
Határrendőrség
PKC (Państwowa Komisja Cena) – (dawno)
Állami Árbizottság (Lengyelországban)
PKF (Polska Kronika Filmowa) [(1944-1995), to
cotygodniowy magazyn filmowy, długości
około 10 min., poprzedzający projekcję
filmu w kinach.] – Lengyel Filmhíradó
(mozikban)
PKIN – Pałac Kultury i Nauki (PKiN, dawniej
nosił imię Józefa Stalina) [ten był
najwyższy budynek w Polsce. Położony w
centrum Warszawy przy placu Defilad.
Wybudowany w zaledwie trzy lata i
oddany do użytku w 1955.] – Kultúra és
Tudomány Palotája (Varsóban)
PKKF (Powiatowy Komitet Kultury Fizycznej) –
(dawno) Járási Testnevelési és Sport
Bizottság
PKKFT (Powiatowy Komitet Kultury Fizycznej
i Turystyki) – (dawno) Járási Turisztikai,
Testnevelési és Sport Bizottság
PKN (Polski Komitet Normalizacyjny) [Polski
Komitet Normalizacyjny (PKN) jest
krajową jednostkę normalizacyjną i
jednocześnie
państwową
budżetową
jednostką organizacyjną. Polski Komitet
Normalizacyjny ma wyłączne prawo
używania skrótu "PKN" i zastrzeżonego
znaku
graficznego.]
–
Lengyel
Szabványügyi Bizottság
PKO: Pekao – Powszechna Kasa Oszczędności
[PKO BP SA (pełna nazwa Powszechna
Kasa Oszczędności Bank Polski Spółka
Akcyjna) - największy bank na rynku
polskim, utworzony 8 lutego 1919
dekretem Naczelnika Państwa Józefa
Piłsudskiego,
jako
Pocztowa
Kasa
Oszczędności.] – Általános Takarékpénztár;
Országos Takarékpénztár
PKOP – Polski Komitet Obrońców Pokoju –
(tört.) Lengyel Békeharcosok Bizottsága;
Lengyel Békebizottság
-
Wersja 01 01 2017
.
PKP1 (Polski Korpus Posiłkowy) [formacja
wojskowa utworzona przez dowództwo
austriackie z II Brygady Legionów oraz
żołnierzy I i III Brygady Legionów
pochodzących z zaboru austriackiego po
tzw. kryzysie przysięgowym w lipcu 1917.
PKP formowano w Przemyślu, dowódcą
mianowano generała Z. Zielińskiego.] –
(Lengyel polgári-katonai szervezet)
2
PKP
– Polskie Koleje Państwowe S.A. –
Lengyel Államvasutak Rt.
4931
PKPG – Państwowa Komisja Planowania
Gospodarczego [główny organ gospodarki
planowej w Polsce okresu stalinowskiego i
narzędzie jej centralizacji; utworzona IV
1949 w miejsce Centralnego Urzędu
Planowania jako organ nadrzędny wobec
ministerstw gospodarczych; obejmowała
zakresem działania opracowywanie nar.
planów gosp. i kontrolę ich realizacji,
rozdzielnictwo materiałów i dystrybucję
gotowych
produktów,
planowanie
przestrzennego zagospodarowania kraju,
kształtowanie cen i taryf oraz wskaźników
rozwoju; koordynowanie resortów gosp. i
oddziaływanie na sektor prywatny;
ograniczała
samodzielność
przedsiębiorstw i jednostek administracji
terenowej; wzorowana na rozwiązaniach
sowieckich; funkcje przew. pełnili kolejno:
Hilary Minc (IV 1949 - III 1954),
Eugeniusz Szyr (do VII 1956) i Stefan
Jędrychowski (do XI 1956); rozwiązana w
efekcie
październikowego
przełomu,
przekształcona w Komisję Planowania
przy Radzie Ministrów o zmniejszonym
zakresie
kompetencji.]
–
Állami
Tervgazdasági Bizottság
PKS: pekaes - Państwowa Komunikacja
Samochodowa
–
(dawno)
Állami
Gépkocsiközlekedési Vállalat; távolsági
személyszállítással
foglalkozó
vállalat;
távolsági autóbusz
PKWN –
Polski
Komitet
Wyzwolenia
Narodowego [samozwańczy tymczasowy
organ władzy wykonawczej w Polsce po II
wojnie światowej, działający od 20 lipca
1944 do 31 grudnia 1944, na obszarze
wyzwalanym spod okupacji niemieckiej -
pomiędzy przesuwającą się linią frontu
sowiecko-niemieckiego a Linią Curzona.
PKWN został powołany w Moskwie (zob.
rząd marionetkowy) i funkcjonował pod
polityczną kontrolą Józefa Stalina.
Zdominowany był przez komunistów
polskich i realizował politykę ZSRR w
Polsce. Na powstanie PKWN mieli
dominujący
wpływ
komuniści
z
Centralnego Biura Komunistów Polskich,
jednak ostateczną decyzję o jego
powstaniu podjął Józef Stalin.] – (hist.)
Lengyel Nemzeti Felszabadítási Bizottság (a
Népi Lengyelország titkos szerve a hitleri
megszállás éveiben; 1944. jún. 22-én kelt
kiáltványával a napot nemzeti ünneppé
tették)
pirometr [przyrząd do bezdotykowego pomiaru
bardzo wysokich temperatur, np. w
piecach] – (gör.) pirométer; (fiz.) készülék
magas hőmérsékletek mérésére
pl., plac – tér
PLA,
Programmable
Logic
Arrays
[programowalne matryce logiczne. Jest to
rodzaj układów programowalnych PLD,
które
zawierają
dwie
matryce
programowalne - AND oraz OR. W
układzie PAL jest tylko jedna matryca
AND, a bramki OR są wbudowane.
Natomiast w układach PLA funkcję
bramek OR pełni właśnie druga
programowalna matryca OR, co czyni te
układy dużo bardziej elastycznymi.] –
PLA,
Programmable
Logic
Array;
programozható
logikai
elrendezés
(programozható logikai tömb)
plac [1. duża, wolna przestrzeń w mieście,
zwykle otoczona budynkami; 2. teren
przeznaczony pod zabudowę, otaczający
zabudowę; 3. dawniej: pole bitwy] – (ang.)
place, (ném.) Platz, placc; tér; (obszar gruntu
nie zabudowanego) telek, háztelek, házhely;
tér, hely, terület; (átv.) nyilvános cselekvési,
szereplési hely
plac [podwórko] – [Słowniczek języka śląskiego]
udvar, kis udvar, baromfi udvar
plac boju – (wojsk) harctér
plac broni – (wojsk) gyakorlótér, szemletér
plac budowy – építkezési telek, építési terület
plac ćwiczeń (wojskowych) a. wojskowy plac
ćwiczeń – gyakorlótér
plac do zabaw – játszótér; gyermekjátszótér
Plac Konstytucji [plac w Śródmieściu
Warszawy] – Alkotmány tér
plac pod dom – (üres) házhely, telek
plac pod zabudowę – házhely
plac rynkowy – piactér
-
Wersja 01 01 2017
.
4932
plac targowy – piactér, vásártér
plac treningowy – gyakorlótér
plac wyścigowy – lóversenytér
plac zabaw, plac zabawowy – játszótér
plac zapaśniczy – birkózóhely, szorító
plac zawodniczy – versenytér, küzdőtér;
versenypálya
plac zryty kopytami koni – a lovak patájától
feltúrt tér
placebo [1. łac. placebo 'spodobam się' i placet
'podoba się' od placēre 'podobać się'. ―
med. lek obojętny, dany dla osiągnięcia
skutku psychologicznego, zwł. aby
zaspokoić żądanie pacjenta; 2. środek
niemający wartości farmakologicznej,
podawany
pacjentom
w
celach
psychoterapeutycznych] – placebo (a latin
placere jövő ideje: tetszeni fogok) [olyan
gyógyszer, ál- vagy szimulált orvosi
beavatkozás - amely nem tartalmaz
hatóanyagot, de hatásos lehet. Elsősorban
gyógyszerészeti
készítmények,
orvosi
műveletek
tudományos
hatékonysági
vizsgálatának ellentételi referenciája. A
placebo emellett az arra hajlamos
(placeboresponder) páciens állapotának
javulását tudja elérni valódi beavatkozás
vagy hatóanyagok nélkül, akár pusztán a
kezelésbe vetett hit által. A placebo tehát
„látszólagos gyógyszer”, amely azonban
sokszor – lelki vagy pszichikai úton –
tényleges javulást érhet el.]
placek [1. płaskie, słodkie ciasto, pieczone często
z różnymi dodatkami; 2. niewielki,
pieczony lub smażony krążek z mąki,
kartofli itp.; 3. o czymś niewielkim,
płaskim, utworzonym z miękkiej masy;
4. niewielka,
ograniczona
przestrzeń
wyodrębniająca się z otaczającego ją tła;
5. płaskie, słodkie ciasto, pieczone często z
różnymi dodatkami] – lepény, pite, kalács;
lángos; rétes
- placek drożdżowy – kelt lepény
- placek figowy – fügével töltött sütemény
- placek królewski
- placek lodowy
- placek w wafelku
- placek węgierski
- placek z galaretką
- placek z owocami – gyümölcsös lepény
- placek żydowski
placek
zbójnicki
(zbójecki)
[1.
placek
ziemniaczany z nadzieniem mięsnowarzywnym przyprawianym na ostro; 2.
to rodzaj placka ziemniaczanego. Placek
pochodzi z Podhala, z Polski lub Słowacji.
Tworzony jest z ziemniaków, mąki, cebuli,
słoniny, smalcu, czosnku, przypraw i
jajek. Podaje się często polany gulaszem
lub śmietaną. Jest to bardzo popularne
danie wśród serwowanych w Tatrach.] –
(húsos-zöldséges, csípős) krumplis lepény,
tócsni, lapcsenka
placenta [łac. 'placek' z gr. plakoús 'jp.' od plaks
dpn. plakós 'płyta; płaszczyzna'; 1. zob.
zool. łożysko w zn. 2.; 2. bot. część ścianki
zalążni, gdzie osadzone są zalążki ― część
ścianki zalążni, na której osadzone są
zalążki; 3. wyciąg z łożysk kobiecych
stosowany
jako
lek
zwiększający
odporność
organizmu;
4. skórzana
dyscyplina używana dawniej w szkołach
do karania uczniów; 5. dawn. dyscyplina
szkolna do bicia po dłoniach; 6. Tak w w.
XVII i XVIII nazywano skórę okrągłą,
grubą lub w kilkoro złożoną, szeroką jak
dłoń, na trzonku drewnianym osadzoną,
używaną po szkołach do bicia „w łapę”
chłopców za omyłki w czytaniu, pisaniu i
nienauczenie się zadanej lekcyi.] – (lat.)
placenta (lepény, kalács); (orv.) méhlepény,
(növ.) magléc
placet [zezwolenie, zgoda na coś] – (lat.) placet
(tetszik);
jóváhagyási formula a régi
okiratokon,
kérvényeken;
jóváhagyás,
engedély, beleegyezés
placetum regium [na pisma i decyzje papieskie
(placetum regio – królewskie zezwolenie
na
ogłaszanie
i
wykonywanie
rozporządzeń papieskich), ograniczenie
apelacji i podróży do Rzymu biskupów
francuskich,
kontrolę
działalności
nuncjuszów apostolskich we Francji, oraz
apelacje od papieża do przyszłego soboru
powszechnego. W tych wszystkich
sprawach do tej pory najważniejsze
zdanie miał papież teraz natomiast po
uchyleniu autorytetu papieża jego zadania
miała przejąć Sorbona, król natomiast
przestawał być odpowiedzialny przed
papieżem a odpowiadał jedynie przed
Bogiem jako wybrany przez Boga do
sprawowania funkcji króla. Tym samym
to nie papież; lecz król sprawował
kontrolę nad wszelkimi instytucjami
kościelnymi we Francji.] – (lat.) placetum
regium; (hist.) 1. (lat.), az államnak az a
joga, amely szerint a római pápának az
országba küldött minden iratát (bulla, breve,
apostoli irat és levél), viszont a
püspököknek, a papoknak, a híveknek
Rómába a pápához v. hivatalaihoz küldött
iratait az állam megvizsgálhatja abból a
szempontból, hogy tartalmuk nem irányul-e
az állam törvényei ellen; a vizsgálat kedvező
-
Wersja 01 01 2017
.
4933
eredménye a placeta (lat. a. m. tetszik)
szónak az iratra rávezetésében nyilvánul. L.
tüzetesen Tetszvényjog. 2. úgynevezett
tetszvényjog, annyit jelent, hogy a pápai
rendeleteket,
bullákat
stb.,
viszont
püspökeinknek a pápához küldött iratait az
állam felülvizsgálja abból a szempontból,
hogy nem ütköznek-e törvénybe.
plach, pleszek, plachownica [blacha pancerzowa,
do zasłony piersi i pleców służąca.
Mączyński w słowniku z r. 1564 wyraz łac.
Colobium objaśnia: „żupica bez rękawów
abo pleszek”. Pleszkami nazywano także
nagolenice żołnierskie. Leopolita pisze:
„Pleszki miał na nogach miedziane”.] –
(daw) pléh, páncélozott lemez
placka [regionalnie: packa, przyrząd do
zabijania much, składający się z płaskiego
elementu
z
tworzywa
sztucznego,
umocowanego na długiej rączce] –
légycsapó
placki
ziemniaczane
[prosta
potrawa
przygotowywana
z
ziemniaków
smażonych na tłuszczu. Głównymi
składnikami są starte surowe ziemniaki z
dodatkiem cebuli, oraz jajka. Na Podlasiu
dodawana jest odrobina pieprzu i
majeranku] – krumplis lepény, macok,
tócsni, lapcsenka [Legismertebb nevei:
macok,
lapcsánka,
lepcsánka, recsege,
lapótya, matutka, tócsni, toksa, cicege, tócsi,
gánica, matutka, krumliprósza, görhöny,
lapotyka, rösztike, harula,
röstiburgonya,
lepkepotyi, berét, bodag, cicedli, pacsni,
dödölle]
Składniki:
- 6 dużych ziemniaków
- 1-2 jajka
- 3-4 łyżki mąki
- sól
- pieprz
- olej
Sposób przyrządzania:
Ziemniaki umyć, obrać. Zetrzeć na tarce (małe
lub duże otwory, jak lubimy). Wymieszać z
mąką, jajkiem, solą i pieprzem. Rozgrzać
patelnię z olejem. Placuszki smażyć z obu
stron. Aby pozbyć się nadmiaru tłuszczu,
odkładać na papierowy ręcznik. Potem na
talerz. ― Można do ciasta dodać łyżkę
śmietany, placki będą bardziej puszyste.
Można dodać pokrojoną cebulę, pieczarki,
majeranek, natkę pietruszki, starte jabłko.
plackowaty, -a, -e [o kształcie zbliżonym do
placka (np. plackowate oparzenie) lub
podobny do placka pod innym względem
(np. plackowaty zapach)] – lepény v.
légycsapó alakú
placowy, -a, -e [przymiotnik od: plac] – térplacowy [pracownik pełniący dozór nad placem
budowy lub pilnujący miejsca, na którym
magazynowane są jakieś materiały,
surowce] – térfelvigyázó
placówka
[1.
teren
będący
miejscem
stacjonowania wojsk obronnych, a także:
część
wojsk
przeznaczona
do
ubezpieczenia innych oddziałów na
postoju; 2. zakład, instytucja pełniąca rolę
przedstawicielstwa
handlowego,
dyplomatycznego lub innego ośrodka
publicznego] – kirendeltség, képviselet,
hivatal; állás, hely, munkahely, pont; (wojsk)
állomáshely, előörs, tábori örs
 Placówka (rejon w Warszawie) – w dzielnicy
Bielany
 Placówka (wojsko) - rodzaj posterunku
placówka celna – vámkirendeltség
placówka
dyplomatyczna
–
diplomáciai
kirendeltség v. képviselet
placówka handlowa – kereskedelmi kirendeltség
placówka konsularna – konzuli kirendeltség
placówka misyjna – missziós képviselet
placówka pocztowa – postahivatal
placówki pocztowe – postahivatalok
Placuit in omnibus rebus praecipuam esse
iustitiae aequitatisque quam stricti iuris
rationem [We wszystkich sprawach
powinna mieć pierwszeństwo zasada
sprawiedliwości i słuszności nad zasadą
ścisłego prawa.] – (lat.) Placuit in omnibus
rebus
praecipuam
esse
iustitiae
aequitatisque quam stricti iuris rationem;
minden ügyben elsőbbséget élvez a törvény
szigorú elve felett az igazságosság és a
méltányosság elve
placuszek [zdrobnienie od: placek] – lepény, apró
sütemény, pite
placyk [niewielki plac (zwykle w znaczeniu
specjalnie wydzielonej, wolnej przestrzeni
w
mieście,
zazwyczaj
otoczonej
budynkami)] – terecske
PLD (ang. Programmable Logic Device) [układ
elektroniczny
o
programowalnej
strukturze. Układ PLD może zostać
zaprogramowany tak, żeby działał jak
dowolny układ cyfrowy. Ograniczeniem
-
Wersja 01 01 2017
.
4934
jest tylko wielkość zasobów układu PLD,
czyli liczba wewnętrznych elementów
które można zaprogramować. Układy
programowalne nie są procesorami,
ponieważ procesor to układ o stałej
strukturze
wewnętrznej,
natomiast
struktura bramek logicznych w układach
PLD zależy od tego jak zaprogramujemy
dany układ.] – PLD (ang. Programmable
Logic Device) (programozható logikai
eszköz)
plafon [1. malowidło na tynku, płótnie lub
dekoracja stiukowa zajmujące centralną
część sufitu lub sklepienia; też: sufit albo
sklepienie z takim malowidłem lub
dekoracją; 2. dekoracyjne malowidło na
suficie; również sufit ozdobiony tym
malowidłem] – (fr. plafond) plafon;
mennyezet, födém, pad [a lakószobát vagy
más épített helyiséget a padlástértől
elválasztó, általában gerendavázra, deszkából
vagy lécekből nádazással, sártapasztással,
vakolattal, esetleg boltozattal készített épület
szerkezeti eleme]; mennyezetdíszítés; (átv.)
vmilyen
elérhető
teljesítmény,
ill.
összjövedelem felső határa
plafoniera [oprawa lampy sufitowej] – mennyezi
lámpa
plafonowy, -a, -e [przymiotnik od: plafon (np.
malarstwo
plafonowe,
malowidła
plafonowe)] – mennyezeti; plafonplaga [1. zjawisko groźne, szerzące się i trudne
do opanowania; też: coś dokuczliwego; 2.
trudne do opanowania niekorzystne
zjawisko, szybko szerzące się] – verés, ütés,
csapás;
(kięska)
csapás,
baj,
szerencsétlenség, balsors; járás, rajzás
plaga komorów – szúnyogjárás
plaga szarańczy – sáskajárás
plagi egipskie [1. w Biblii: nieszczęścia, które
spadły na Egipt jako kara za zatrzymanie
Żydów w niewoli; 2. dotkliwe wydarzenia,
klęska, kara (Wj 7,4): Faraon nie usłucha
was, toteż wyciągnę rękę moją nad
Egiptem i wywiodę z Egiptu moje zastępy,
mój lud, synów Izraela spośrodka nich,
wśród wielkich kar.] – egyiptomi tíz csapás
Plagi Egipskie - zjawiska podobne do tych
opisanych w II Moj. 7-12 mogą dziać sią i dziś.
Były one o nadzwyczajnych rozmiarach, działy
się w specjalny sposób i w specjalnych miejscach
i dlatego należy zaliczyć je do cudów. Bóg
stworzył naturę i posługuje się zjawiskami
naturalnymi i kieruje nimi. Bóg także kierował
plagami w Egipcie, a czynił to po to, aby
przekonać faraona o tym, że naród Izraela jest
narodem posiadającym prawdziwą wiarę w
prawdziwiego Boga. W cudach uczynionych
przez Mojżesza i Aarona Bóg pokazał, że są
narodem duchowym, który może czynić cuda.
Cuda czynili także czarownicy egipscy, ale te
były słabe i nikłe w porównaniu z tymi,
czynionymi przez Mojżesza i Aarona. Bóg
pokazał faraonowi i nam dzisiaj pokazuje, że są
istoty duchowe, z których jedne kierują się
prawdą i miłością, a inne kłamstwem i chytrością.
W cudach tych Bóg wykazał, że te pierwsze są
silniejsze i górują nad tymi drugimi, które
pochodzą od szatana.
1. Pierwszą plagą była zamiana wód Nilu w krew,
co spowodowało zanieczyszczenie tych wód.
Czarownicy egipscy potrafili uczynić to samo.
Ale serce faraona pozostało zatwardziałe.
2. Plaga żab. To samo uczynili także czarownicy
egipscy. Po tym serce faraona też zostało
zatwardziałe.
3. Komary. Tego czarownicy uczynić nie mogli i
sami zaczęli przyznawać, że był to palec Boży.
4. Muchy. Nie dostały się do Goszen, gdzie
mieszkali Izraelici.
5. Pomór bydła (wąglik).
6. Wrzody i pryszcze. Straszne zaczęły się już
dziać rzeczy, ale serce faraona wciąż zostawało
zatwardziałe i nawet nie chciał myśleć o
wypuszczeniu Izraelitów z Egiptu.
7. Gradobicia. Zniszczyły wszystko zboże, co
było na polu.
8. Szarańcza.
9. Ciemność trwająca trzy dni.
10. Śmierć pierworodnych.
Po śmierci wszystkich pierworodnych synów
Faraon wypuścił naród Izraelski z ziemi
Egipskiej. Izraelici dostalici polecenie od Boga,
aby napożyczać od Egipcjan cennych rzeczy.
Serca Egipcjan zostały zmiękczone i takim
sposobem lud Izraelski złupił Egipcjan,
wychodząc z Egiptu z kosztownościami Egipcjan.
Faraon nie wiedział, jak szatan wywdzięcza się
tym, co mu służą, co czynił także faraon. Czekał
aż przyjdzie kompletne zniszczenie, co także
uczynią ci, co służyć będą szatanowi w czasie
wielkiego ucisku. Fałszywy prorok, antychryst i
bestia otrzymują podobne wywdzięczenie od
szatana.
A tíz csapás:
1. vérré változtak a folyóvizek, elpusztultak a
halak
2. békák lepték el Egyiptomot
3. tetvek
4. vadállatok (vagy: kártékony rovarok)
5. dögvész az állatok között
6. fekélyek borították az emberek testét
7. jégeső verte el a termés nagyját
8. sáskahad
9. háromnapos sötétség
10. meghalt minden elsőszülött egyiptomi, ember,
állat
plagiat
(łac.
plagium
kradzież)
[1.
przywłaszczenie
cudzego
pomysłu
twórczego, wydanie cudzego utworu pod
-
Wersja 01 01 2017
.
4935
własnym nazwiskiem lub dosłowne
zapożyczenie
z
cudzego
dzieła
opublikowane jako własne; też: taki
przywłaszczony pomysł, wydany utwór
lub zapożyczenie; 2. skopiowanie cudzej
pracy/pomysłu
(lub
jej
części)
i
przedstawienie pod własnym nazwiskiem,
np. obrazu, grafiki, fotografii, odkrycia,
piosenki, wiersza, wynalazku, pracy
magisterskiej,
pracy
doktorskiej,
publikacji naukowej] – (lat.) plágium,
irodalmi lopás [plagizálásnak nevezik azt a
cselekedetet, ha valaki egy másik ember (az
eredeti szerző) munkáját saját publikált
munkájában hivatkozás, forrás megjelölés
és/vagy szerzői engedély nélkül felhasználja,
azt sajátjaként tünteti fel, és ezzel az eredeti
szerző jogait sérti]
plagiator [osoba, która dopuściła się plagiatu
(bezprawnego
wypromowania,
wykorzystania cudzego dzieła lub pomysłu
pod własnym nazwiskiem)], plagiatorka –
(lat.) plagiátor, plagizáló (ffi/nő); irodalmi
tolvaj; az, aki más művét úgy adja ki, mintha
ő írta volna
plagiatorski, -a, -ie [znamienny dla plagiatora,
plagiatorki, odnoszący się w jakiś sposób
do plagiatorstwa (np.
plagiatorski
incydent), mający znamiona plagiatu (np.
plagiatorski utwór)] – (lat.) plagiátor-,
plagizáló
plagiatorstwo
[popełnienie
plagiatu,
dopuszczenie
się
bezprawnego
wypromowania, wykorzystania cudzego
dzieła lub pomysłu pod własnym
nazwiskiem] – plagizálás
plagiatować [popełniać plagiat, dopuszczać się
plagiatu (bezprawnego wypromowania,
wykorzystania cudzego dzieła lub pomysłu
pod własnym nazwiskiem)] – plagizálni
plagiatowy, -a, -e; plagiatorski, -a, -ie – plagizált,
lopott
plajta [1. pot. bankructwo, zwłaszcza umyślne;
2. pot. niepowodzenie przedsięw; 3. krach,
bankructwo, upadłość] – (közb.) csőd,
krach
plajtować (bankrutować) [doprowadzać do
plajty (bankructwa, krachu), upadać,
chylić się ku upadkowi z powodu braku
pieniędzy, funduszy na dalsze istnienie] –
csődbe jutni, megbukni, bejelenteni a krachot
plakacista [1. artysta plastyk projektujący
plakaty; 2. grafik, którego specjalizacją
jest projektowanie plakatów i tworzenie
elementów
charakterystycznych
dla
takiego gatunku sztuki użytkowej];
plakacistka – plakáttervező művész (ffi/nő)
plakat [1. duży arkusz papieru zawierający
informację w formie graficznej, często
reklamę czegoś; też: artystyczny gatunek
grafiki użytkowej; 2. rodzaj wyrobu
poligraficznego zaliczany do akcydensów]
– (fr-mém.) plakát, falragasz, hirdetmény,
fali
hírdetés
[általában
nagyméretű,
nyomdailag
sokszorosított
kültéri
hirdetmény, amely grafikai és tipográfiai
elemek felhasználásával készül]
plakat drukowy blokiem – blokkbetűvel nyomott
plakát
plakat filmowy – filmplakát
plakat gigant – óriásplakát
plakat programowy – műsorplakát
plakat reklamowy – reklámtábla
plakat teatralny – színlap
plakatować [rozlepiając plakaty, promować,
reklamować jakieś przedsięwzięcia lub
instytucje, często także: obwieszczać,
ogłaszać coś] – plakátozni; kiragasztani,
hirdetni
plakatówka [farba plakatowa, rodzaj tempery,
dobrze
i
równomiernie
kryjącej,
rozpuszczalnej w wodzie. Plakatówki
stosuje się głównie w grafice użytkowej.] –
plakátfesték
plakaty – plakátok
plakieta [1. płytka dekoracyjna ozdobiona
płaskorzeźbą lub napisem, będąca
samodzielnym przedmiotem artystycznym
lub nakładana na przedmioty rzemiosła
artystycznego; 2. rodzaj dekoracyjnego
kafelka, najczęściej prostokątnego lub
kwadratowego, zdobionego ornamentem
malarskim lub reliefowym, nakładanego
na dzieła rzemiosła artystycznego] – (fr.)
plakett; (műv.) csak az egyik oldalon
mintázott domborművű emlékérem
-
Wersja 01 01 2017
.
4936
plakieta Stanisława Janiszewskiego
plakieta porcelanowa – porcelán plakett
plała
[brezentowy dach ciężarówki, dach
namiotu] – [Słowniczek języka śląskiego]
tehergépkocsi ponyvás teteje; sátortető
plama
[1.
część
jakiejś
powierzchni
wyróżniająca się inną barwą, często
szpecąca, o nieokreślonym kształcie; 2.
hańba, niesława, wpadka; 3. malarstwo:
powierzchnia barwna o jednym kolorze] –
folt, pecsét; (átv.) folt, csorba; mocsok;
szeplő
plama atramentowa – tintafolt, paca, malac
plama chemiczna – (wojsk) fertőzött terület
plama na honorze – folt a becsületen, szégyenfolt;
a becsületen esett folt v. csorba
plama na słońcu – napfolt
plama na sumieniu – folt a lelkiismeretén
plamica [1. zakaźna choroba pasożytnicza
jedwabników morwowych i dębowych;
pebryna; pieprzyca 2. występowanie
samoistnych krwawień do skóry i błon
śluzowych wskutek obniżenia liczby lub
czynności płytek krwi] – (orv.) tarjag
[(pustula), a Sphaeria nevü gomba, amint az
ág kérge alul kitör. tarjag a Verrucaria Wigg.
nevü, kövön, falon, fedésen stb. termő
zuzmóis. - tarjagos (pustulatus) a. m.
vörösfoltos.], purpura [(lat.), tarjag, apró
vérömlés a bőrben (purpura simplex és
purpura rheumatica)], peliózis, peliosis
plamić [1. brudzić, walać coś, robić, pozostawiać
na
czymś
plamy,
najczęściej
przypadkowo, bez zamierzenia; 2.
okrywać hańbą, zniesławiać] – foltot ejteni,
bemocskolni, beszennyezni; foltossá tenni
plamić kogo/co czym – foltot ejteni vkin/vmin v.
bepiszkítani vkit/vmit vmivel
plamić się – foltos v. foltossá lesz;
összepiszkolódni; folt v. mocsok esik vmin
plamienie – bepiszkítás
plamistość [1. bycie plamistym (pełnym plam,
całym w plamach); 2. ogólna nazwa
każdej z chorób spowodowanych przez
różnego rodzaju grzyby wywołujące
powstawanie plam na łodygach i liściach
roślin] – foltosság, vminek foltos volta
plamisty, -a, -e [pokryty licznymi plamami,
pełen plam (np. plamista twarz, plamista
cera) lub wyglądający jak plama, podobny
do plamy (np. plamiste rumieńce)] –
foltos, pecsétes
plamka [zdrobnienie od: plama] – foltocska
plamka (ang. dot pitch line; pitch, stripe pitch,
phosphor pitch, a. pixel pitch) – Pixel
pitch, Képpont távolság [A kép fontos
jellemzője, két szomszédos elemi színpont
távolságát adja meg. Minél kisebb ez az
érték,
annál
élesebb
képre
számíthatunk.\r\n\r\n]
plamka ślepa – vakfolt (szemnél)
plamka żółta [najwrażliwsza na światło część
siatkówki oka] – (bonc) sárgafolt
plamy na Słońcu; plamy na tarczy słonecznej –
napfoltok
plamy po wiśniach trudno doprać – a
meggyfoltot nehéz kimosni (a ruhából)
plamy wątrobiane – májfoltok
plamy wywabiać – foltot tisztítani v. kitisztítani v.
kivenni
plamy zeszły – a foltok kimentek
plan [1. zamiar, zamysł 2. szkic, projekt 3.
program wykonania zadań, rozkład zajęć
4.
rysunek
odwzorowujący
na
płaszczyźnie szczegóły, np. miasta 5. środ.
miejsce realizacji danego fragmentu akcji
filmowej] – (lat.) plánum; terv, tervezet,
tervrajz; (mapa) térkép; vázlat; képsík,
távlat; (ép.) sík, elsimított felszín
plan architektoniczny – építési terv
plan amerykański [1. sposób kadrowania planu
filmowego polegający na jednoczesnym
pokazaniu postaci ludzkiej od wysokości
nieco powyżej kolan do miejsca tuż nad
głową. Używany głównie do filmowania
rozmawiających osób; 2. postać aktora
ujęta od kolan w górę] – snitt v. filmfelvétel
[a filmkészítés folyamatának legkisebb
egysége, két vágás közötti, általában egyazon
-
Wersja 01 01 2017
.
4937
plánban rögzített fázisképek megszakítás
nélküli sorozata]
Plan Boży [Bóg ma plany ustalone od dawna.
Ma plany do każdego człowieka. Plany te
są dobre. W planach jego są także
przyrzeczenia dane ludziom, których On
nie
zmienia,
bo
dotrzymuje,
co
przyrzeka.] – „Isten terve”
plan branżowy – ágazati terv
plan budownictwa i remontów – építkezési és
tatarozási terv
plan
budownictwa
mieszkaniowego
–
lakásépítkezési v. lakásépítési terv
plan budowy; plan budowlany – építési terv,
tervrajz
plan budżetowy – költségvetési terv
plan co do czego – vmire vonatkozó terv
plan czego – vminek a tervezete
plan długofalowy – hosszúlejáratú v. hosszú távú
terv
plan długoterminowy – hosszú távú terv
plan dostaw materiałowych – anyagszállítási terv
plan dwuletni – kétéves terv
plan eksportu, plan eksportowy – (dawno)
exportterv, kiviteli terv
plan elekryfikacyjny – villamosítási terv
plan fantastyczny – elképesztő v. fantasztikus terv
plan filmowy – forgatási helyszín
plan finansowy – pénzügyi terv
plan fortyfikacyjny – erődítési terv
plan gospodarczy – gazdasági terv
plan gospodarczy narodowy – nemzetgazdasági v.
népgazdasági terv
plan gospodarki narodowej – népgazdasági v.
nemzetgazdasági terv
plan handlowo-finansowy – kereskedelmipénzügyi terv
plan handlu zagranicznego – külkereskedelmi
terv
plan importu – importterv
plan inwestycyjny – beruházási terv
plan jazdy – menetrend, vasúti meneterend
plan kasowy – pénztári terv
plan konstrukcji, plan konstrukcyjny –
szerkesztési terv
plan kooperacji – kooperációs terv
plan kosztów – költségterv
plan kredytowy – hitelterv
plan krótkookresowy – rövid lejáratú terv
plan krótkoterminowy – rövid távú terv
plan kwartalny – negyedévi terv
plan lekcji – óravázlat, órarend
plan miasta – várostérkép, térkép (városról)
plan miesięczny – havi terv
plan mobilizacyjny – mozgósítási terv
plan na co – terv v. szándék vmire
plan nauczania – tanmenet
plan nauki – tanterv
plan odbudowy – újjáépítési terv
plan odbudowy gospodarczej – gazdasági
újjáépítési terv
plan odpowiada potrzebom – a terv megfelel a
szükségleteknek
plan operacyjny – (wojsk) operatív v. hadműveleti
terv
plan operatywny – operatív terv
plan państwowy – állami terv
plan pełny [ujęcie całych postaci aktorów
widzianych na tle części dekoracji] – teljes
terv
plan perspektywiczny – távlati terv; hosszú távú
terv
plan pięcioletni – ötéves terv
plan podróży – útiterv
plan pokojowy – béketerv
plan półroczny – félévi terv
plan pracy – munkaterv
plan prokukcji – termelési terv
plan produkcji towarowej – árutermelési terv
plan produkcyjno-finansowy – termelésipénzügyi terv
plan produkcyjno-gospodarczy – termelésigazdasági terv
plan przedsiębiorstwa – vállalati terv
plan przewozu, plan przewozów – szállítási terv
plan quadowy, plan budowy – építési terv, az
épület terve v. tervrajza
plan ramowy – keretterv
plan regionalny – regionális terv
plan repertuarowy – játékterv, műsorterv
plan resortowy – ágazati terv
plan roczny – éves terv
-
Wersja 01 01 2017
.
4938
plan rozwiał się – a terv meghiúsult v. füstbe ment
plan rozwoju gospodarczego – gazdaságfejlesztési
terv
plan rozwoju techniki – műszaki fejlesztési terv
plan sfinansowania inwestycji – beruházásfinanszírozási terv
plan siewu a. siewów – vetésterv
plan skupu zboża – (dawno) gabonabeszolgáltatási
terv
plan społeczno-gospodarczy – társadalmigazdasági terv
plan społeczny – társadalmi terv
plan sprzedaży – eladási terv
plan strategiczny – stratégiai terv, haditerv
plan sytuacyjny [plan przedstawiający położenie
różnych obiektów względem siebie] –
helyzetvázlat, helyzetrajz, helyszínrajz
plan sześcioletni – hatéves terv
plan średniokresowy – középlejáratú terv
plan techniczno-ekonomiczny – műszakigazdasági terv
plan techniczno-wojskowy – katona műszaki terv
plan techniczny – üzemterv
plan ten jest zupełnie realny – ez a terv teljesen
reaális
plan terenowy – területi terv
plan trzyletni (właściwie Trzyletni Plan
Odbudowy Gospodarki) [to realizowany w
latach 1947–1949 plan gospodarczy
przygotowany po II wojnie światowej
przez związany z PPS i kierowany przez
Czesława Bobrowskiego Centralny Urząd
Planowania. Plan trzyletni jest uznawany
za jedyny skuteczny plan gospodarczy w
historii PRL: dzięki niemu w dużej mierze
odbudowano gospodarkę ze zniszczeń
wojennych.] – hároméves terv
plan ulic – utcatérkép
plan walutowy – valutaterv
plan wojskowy – haditerv
plan wydajności pracy – munkatermelékenységi
terv
plan wydawniczy – kiadói terv
plan wykonania – kivitelezési terv
plan zabudowy – beépítési terv
plan zajęć na dany dzień – napirend
plan zakupu – felvásárlási terv
plan zamachowy – a merénylet terve
plan zatrudnienia – foglalkoztatási terv
plan zawalił się – (átv.) a terv felborult
plan zbrojeniowy – fegyverkezési terv
plan zbytu – értékesítési terv
plandeka [przykrycie skrzyni ładunkowej
samochodu lub przyczepy, wykonane z
materiału wodoszczelnego; opończa] –
ponyva, vitorlavászon; köpönyeg, csuklyás
köpeny
plandeka [brezentowy dach ciężarówki] –
[Słowniczek języka śląskiego] tehergépkocsi
ponyvás teteje
planeciorz [astrolog] – [Słowniczek języka
śląskiego]
asztrológus,
csillagjós;
asztrológiával foglalkozó ember
planet [1. ręczne narzędzie do opielania i
spulchniania gleby, mające postać zębatej
ramy na kółkach; 2. ręczne narzędzie do
opielania i spulchniania gleby]; pielnik
(zob. opielacz) – gyomlálógép
planeta [1. ciało niebieskie krążące wokół jakiejś
gwiazdy, świecące odbitym od niej
światłem; 2. obiekt astronomiczny
okrążający gwiazdę lub pozostałości
gwiezdne, nieprzeprowadzający reakcji
termojądrowej
w
swoim
wnętrzu,
wystarczająco duży, by uzyskać prawie
okrągły kształt oraz osiągnąć dominację w
przestrzeni wokół swojej orbity.] – (gör.)
planéta; bolygó [olyan jelentősebb tömegű
égitest, amely egy csillag körül kering és
nincs saját fénye (nem termel nukleáris
energiát)]
planetarium [urządzenie do odtwarzania
wyglądu nieba w różnych szerokościach
geograficznych i obserwowania ruchów
ciał niebieskich, a także: budynek, w
którym mieści się takie urządzenie] –
(gör.) planetárium; (csill.) az égitestek, főleg
a bolygórendszer felépítését, szerkezetét, a
nap körül való mozgását szemléltető
készülék; terem, amelynek boltozatos
mennyezetén
egy
vetítő
szerkezet
segítségével az égitestek mozgását lehet
szemléltetni
planetarny, -a, -e [właściwy planetom (np. ruch
planetarny), tworzony przez planety (np.
system, układ planetarny) lub w jakiś inny
sposób związany z takimi ciałami
niebieskimi (np. mgławica planetarna)] –
(gör.) planetáris; (csill.) bolygó-; a
bolygókhoz
tartozó,
a
bolygókkal
kapcsolatos
planetoida [drobne ciało niebieskie o średnicy
mniejszej niż 1000 kilometrów, obiegające
najbliższą gwiazdę] – planetoid, planetoida;
(csill.) kisbolygó; asteroida
planetolog [specjalista w zakresie planetologii
(działu
astronomii
i
astrofizyki
zajmującego się badaniem budowy i
ewolucji planet, planetoid oraz innych
podobnych
ciał
niebieskich)]
–
planetológus
-
Wersja 01 01 2017
.
4939
planetologia (nauki planetarne) [1. dział
astronomii zajmujący się badaniem
planet; 2. dział astrofizyki zajmujący się
badaniem budowy i ewolucji systemów
planetarnych,
planet,
księżyców,
planetoid, komet oraz mniejszych ciał
niebieskich, a także procesów na nich
zachodzących.
W
poczet
nauk
planetarnych zaliczane są czasami nauki o
Ziemi, jednak z uwagi na całkowicie
odmienny sposób zbierania danych
naukowych uważa się je na ogół za osobną
dziedzinę.]
–
planetológia
[új
interdiszciplináris tudományág, amely a
csillagászatból és a földtudományokból
fejlődött ki. Létét főleg a robotika, így az
ember
nélküli
űrkutató
eszközök
fejlődésének köszönheti. A planetológia a
bolygókat és holdjaikat, a Naprendszer
égitestjeit, erőtereit és sugárzási tereit is
tanulmányozza.
Ténylegesen
ma
a
Naprendszer
kutatása a planetológia
tárgyköre. Fő kutatási területét azonban a
bolygók és holdjaik képezik.]
planiglob [1. kartograficzny obraz półkuli Ziemi
przedstawiony na płaszczyźnie 2. mapa
półkuli
ziemskiej
w
rzucie
kartograficznym]
–
planiglobus,
félgömbtérkép
planimetr [przyrząd do mierzenia pól
powierzchni
figur
geometrycznych
płaskich, o dowolnych kształtach, rodzaj
integratora] – (lat.) planiméter, területmérő
műszer
planimetria [1. dział geometrii elementarnej, w
którym rozważa się figury płaskie (leżące
na płaszczyźnie); 2. dział matematyki
dotyczący
właściwości
figur
na
płaszczyźnie;
geometria
płaska]
–
(lat+gör) plametria, síkmértan; a mértannak
a síkfelületekkel foglalkozó ága
planimetryczny, -a, -e – planimetrikus, síkmértani
planisfera [mappemonde, typowa śrdw. mapa w
kształcie kolistym przedstawiająca trzy
znane podówczas kontynenty - Europę,
Azję i Afrykę.] – (lat+gör) planiszferum,
planiszféra; a földgömb v. az éggömb
ábrázolása térképen; forgatható csillagtérkép
planisfera z obrazem gwiazd i zodiakiem –
planiszferum csillagok képeivel és a
zodiákusokkal
planista [ 1. potoczna nazwa algorytmu
szeregowania; 2. osoba zajmująca się
tworzeniem
planów
przestrzennego
zagospodarowania, najczęściej planów
miast] – tervező, terves, tervfelelős
plankton [gr. r.nij. od planktós 'błąkający się;
obłąkany' 1. ogół drobnych, często
mikroskopijnych organizmów roślinnych
lub zwierzęcych, żyjących w górnych
warstwach słodkiej lub słonej wody; 2.
plankton wirówkowy - najdrobniejsze
organizmy planktonu; nanoplankton] –
(gör.) plankton; (él.) a vízben levegő saját
mozgást is alig végző igen apró növényi és
állati szervezeteknek az összessége
planować1 [1. zamierzać; 2. obmyślać sekwencje
i warianty czynności do wykonania w
przyszłości; 3. tworzyć dokument zwany
planem, np. rozmieszczenia lamp, albo
finansowy]–
(projektować)
tervezni,
eltervezni, tervezgetni, tervelni, eltervelni
planować coś – tervezni vmit; (vmit) forgat a
fejében
planuję wyjazd we wtorek – kedden szándékozom
indulni
planować2 – (fr-ném) planírozni; (gładzać)
egyengetni,
elsímítani;
a
talaj
egyenetlenséget eltüntetni; (lotn) vitorlázó
repülést végezni;
planowanie1 [jako element zarządzania polega
na decydowaniu o podjęciu działań
zorientowanych na wywołanie zjawisk,
które nie zaistniałyby samoistnie] –
tervezés, előirányozás, tervkészítés
Rodzaje planowania (z uwagi na czas realizacji):
 strategiczne (powyżej 5 lat) - plan przyszłości,
dzięki któremu o wiele łatwiej wytyczyć ścieżki
postępowania i realizacji (co zamierza się
osiągnąć w życiu, lista wartości).
-
Wersja 01 01 2017
.
 długoterminowe (od 2 do 5 lat) - konkretne
przedsięwzięcia służące realizacji nadrzędnego
celu.
 średnioterminowe (od kilku miesięcy do roku) to odpowiedź na pytanie co należy zrobić, aby
zrealizować plan długoterminowy.
 krótkoterminowe (do trzech miesięcy) - krótkie
zadnia do wykonania.
 bieżące - codziennie lub w skali tygodnia (godziny
i terminy spotkań, spraw do załatwienia).
4940
planowanie bazy danych – adatbázis-tervezés
[jellemzően
logikai
adatbázis-tervezés,
hiszen az esetek túlnyomó többségében az
adatbázis-kezelő rendszerek nem teszik
lehetővé a fizikai struktúra lényeges
befolyásolását. Adatbázis-tervezés kapcsán
tipikusan relációs adatbázis-tervezést szokás
érteni két okból is. Egyrészt ami a relációs
adatbázisokra helyes tervezési módszer és
nézőpont, az jellemzően a többi adatmodell
alapján
felépített
adatbázisokra
is
alkalmazható,
másrészt
mert
ez
leggyakoriabb adatbázisfajta.]
planowanie bilansowe – mérlegtervezés
planowanie branżowe – ágazati tervezés
planowanie budżetowe – költségvetési tervezés
planowanie centralne – központi tervezés
planowanie czasu – időbeosztás
planowanie długofalowe – hosszú lejáratú tervezés
planowanie ekonomiczne – gazdasági tervezés
planowanie finansowe – pénzügyi tervezés
planowanie gospodarcze [określanie przyszłych
celów i zadań ekonomicznych oraz
sposobu ich realizacji] – gazdasági tervezés
planowanie
gospodarki
narodowej
–
nemzetgazdasági tervezés
planowanie
handlu
zagranicznego
–
külkereskedelmi tervezés
planowanie inwestycji – beruházási tervezés
planowanie językowe – nyelvi tervezés
planowanie kalendarzowe – naptári tervezés
planowanie kasowe – pénztári tervezés
planowanie kosztów – költségtervezés
planowanie kredytowe – hiteltervezés
planowanie krótkookresowe – rövid lejáratú
tervezés
planowanie lekcji języka angielskiego – angol
nyelvóra tervezése
planowanie
makroekonomiczne
–
makroökonómiai tervezés
planowanie
mikroekonomiczne
–
mikroökonómiai tervezés
planowanie operatywe – operatív tervezés
planowanie perspektywicze – perspektívikus
tervezés
planowanie płac – bértervezés
planowanie przemysłowe – ipartervezés
planowanie przewozów – szállítástervezés
planowanie regionalne – regionális tervezés
planowanie resortowe – ágazati tervezés
planowanie rodziny – családtervezés
planowanie sieciowe – hálótervezés
planowanie spożycia – fogyasztástervezés
planowanie technologiczne – technológiai tervezés
planowanie terenowe – területi tervezés
planowanie zajęć – időbeosztás; az elfoglaltság
tervezése, elfoglaltság-tervezés
planowanie zapotrzebowania materiałowego
(ang. Material Requirements Planning
(MRP)) [jest to zbiór procesów do
wyznaczania zapotrzebowań na zasoby
materiałowe
(surowce,
materiały,
komponenty, itp.). Miały one za zadanie
obliczyć dokładną ilość materiałów i
terminarz dostaw w taki sposób, by
sprostać
ciągle
zmieniającemu
się
popytowi na poszczególne produkty.
Techniki te często wspomagane są
odpowiednimi
systemami
informatycznymi.] - MRP Materials
Requirement Planning (anyagszükséglet
tervezés)
planowanie zasobów przedsiębiorstwa (ang.
Enterprise Resource Planning (ERP)),
(tłumaczone przez producentów też jako
Zaawansowane Zarządzanie Zasobami)
[określenie
klasy
systemów
informatycznych służących wspomaganiu
zarządzania
przedsiębiorstwem
lub
współdziałania grupy współpracujących
ze
sobą
przedsiębiorstw,
poprzez
gromadzenie danych oraz umożliwienie
wykonywania operacji na zebranych
danych.
Wspomaganie
to
może
obejmować wszystkie lub część szczebli
zarządzania i ułatwia optymalizację
wykorzystania zasobów przedsiębiorstwa
oraz zachodzących w nim procesów.] –
ERP (Enterprise Resource Planning)
Számítógépes integrált vállalatirányítási
rendszer;
vállalatirányítási
információs
rendszer [azaz a szakirodalomban egyre
inkább ERP-ként (Enterprise Resource
Planning) emlegetett információs rendszer –
a vállalat környezetére, belső működésére és
a vállalat – környezet tranzakcióira
vonatkozó információk koordinált és
folyamatos
beszerzését,
feldolgozását,
tárolását és szolgáltatását végző személyek,
tevékenységek, valamint a funkciók ellátását
lehetővé tevő hardver- és szoftvereszközök
összessége.]
-
Wersja 01 01 2017
.
4941
planowanie2 – egyengetés, planírozás
planowany, -a, -e – tervezett
planowany termin przekroczenia granicy – a
belépés tervezett időpontja
planowo – tervszerűen
planowość – tervszerűség
planowość
transportów
–
a
szállítások
tervszerűsége
planowy, -a, -e – tervszerű; tervplanowy odjazd pociągu – a vonat menetrend
szerinti indulása
planowy przyjazd pociągu – a vonat menetrend
szerinti érkezése
plansza [fr. planche 'deska; grzęda; rycina' z
późn.łac. planca 'tablica'; (duża) tablica z
rysunkami,
wykresami,
fotografiami
dotyczącymi określonego tematu; płyta
drewniana a. metalowa do rytowania;
odbitka rytownicza, rycina; sport. pole
walki szermierzy ― 1. tablica, zwykle
duża, z rysunkami, wykresami itp.
dotyczącymi
określonego
tematu;
2. karton, po którym przesuwa się pionki
w niektórych grach; 3. statyczny lub
ruchomy obraz filmowy lub telewizyjny,
zawierający
napisy
lub
określoną
kompozycję graficzną; 4. prostokątne
podium do walki szermierczej; 5. odbitka
rytownicza; też: płyta drewniana albo
metalowa do rytowania] – (fr.) plans,
(szermierke) pást, vívótér; ábra, rajz,
metszet; lap; (nyomd.) lemez, klisé
plansza szermiercza – pást
plansza zapaśnicza – birkózószőnyeg, porond,
szorító
planszowy, -a, -e – (fr.) plans-, (szermierke) pást-,
vívótér-; ábra-, rajz-, metszet-; lap-; (nyomd.)
lemez-, kliséplant [teren wydzielony na tor kolejowy] – vasúti
töltés; fasor, park, sétány
plantacja [duży obszar terenu przeznaczony pod
uprawę jednej rośliny, najczęściej przez
wiele lat. Taki rodzaj uprawy roślin może
prowadzić
do
zubożenia
gleby
(monokultura).] – (fr. plantage) plantázs;
ültetés, ültetvény
plantacja bawełny – gyapotültetvény
plantacja kawy – kávéültetvény
plantacja kawy w Kolumbi – kávéültetvény
Kolumbiában
plantacja ryżu – rizsültetvény
plantacje buraczne – répaültetvények
plantator
[właściciel
plantacji;
rolnik
uprawiający plantację] – ültetvényes,
növénytermesztő; növénytermelő
plantować [1. (p.łc. plantare ‘sadzić rośliny’ od
łc. planta ‘szczep; roślina’) uprawiać
rośliny na plantacji. 2. (ang. plant z fr.
planer ‘gładzić’), wyrównać powierzchnię
gruntu.] – 1. plántálni, ültetni, telepíteni; 2.
kiegyenlíteni,
szintezni,
planírozni,
egyengetni
plantowanie – planírozás; tereprendezés, szintezés
[ręczne
plantowanie
gruntu:
kézi
tereprndezés]
plantowy, -a, -e – parkosított, parkszerű
planty – sétány, sétaút
Planty krakowskie, Planty [park miejski w
Krakowie otaczający Stare Miasto,
założony
w
latach
1822–1830.
Powierzchnia 21 ha, obwód 4 km.] –
Krakkói sétány (Stare Miasto)
plany krzyżują się – a tervek keresztezik egymást
plany na przyszłość – tervek a jövőre (nézve)
plany zbiegowskie – menekülési v. szökési tervek
plask [I odgłos powstający przy uderzeniu o
jakąś płaską powierzchnię; II wykrzyknik
naśladujący odgłos uderzenia płaską
powierzchnią czegoś lub upadku czegoś
płaskiego] – csattanás, puffanás
plaskać (plaszczę plaszcze) ― plasnąć (plaśnę,
plaśnie) [1. uderzyć czymś płaskim 2.
uderzając o coś, padając na coś, wydać
charakterystyczny odgłos] – csapni, vágni,
püfölni, pacskolni
plaskanie ― plaśnięcie – laposra esés v. ütés
plaskaty [płaski] – [Słowniczek języka śląskiego]
lapos, (gładki) sík, sima; sekély, felületes
płaska charakterystyka częstotliwości – egyenes
frekvenciajelleggörbe
plasnąć kogo/co po czym – rácsapni v. ráhúzni v.
rávágni vkinek vmijére
plasnąć kogo/co w co – rácsapni v. ráhúzni v.
rávágni vkire/vmire; megcsapni v. megvágni
vkit/vmit
plasnąć w dłonie – tenyerébe csap; tapsolni
plasnąć się – pottyanni, lepottyanni, lehuppanni,
megcsobbanni, odavágódni, nekivágódni,
földhözvágódni
plasnąć się w wodę – vízbe pottyanni
plasować [1. umieszczać, lokować 2. kierować
piłkę w locie opadającym w kierunku
zamierzonego miejsca] – (sport) helyezni
(labdát); (dawno) elhelyezni, helyet csinálni
vminek
plasować się [zajmować miejsce; sadowić się] –
(dawno) elhelyezkedni, helyet csinál
magának
plastelina [1. bezbarwna lub zabarwiona
pigmentami masa podatna na wielokrotne
formowanie;
2.
masa
plastyczna
-
Wersja 01 01 2017
.
4942
wykonana z wazeliny zmieszanej z
węglanem wapnia (kredą) i kwasami
tłuszczowymi (głównie stearynowym)
służąca do modelowania przestrzennego] –
(gör.-lat.) plasztilin; olajjal v. glicerinnel
képlékennyé tett, jól gyúrható és nehezen
száradó (színes) zsíros anyag
plaster [1. kawałek samoprzylepnego materiału
przyklejany na skórę np. w miejscu
skaleczenia, często z opatrunkiem;
2. płaski, szeroki płat odkrojony z czegoś;
3. płat będący zlepkiem sześciokątnych
komórek z wosku, uformowany przez
pszczoły] – tapasz, ragtapasz; (átv.) flastrom
v. tapasz (lat. emplastrum) [Igy nevezik
különösen a stearin-, palmitin- és olajsav
ólomsóit, tehát a flastromot ólomszappannak
is tekinthetjük)]; darab, szelet; (méhészet) lép
plaster ciągnie – a tapasz szív v. húz
plaster gorczycyny – (orvosi) mustártapasz
plaster miodu – lép; mézeslép, lépesméz [a
legősibb méhészeti termék. A méz a
kaptárban található keretekben viaszsejtekbe
ömlesztett állapotban, viaszfedéllel lezárva
található, ami nem más valójában, mint a
fent említett lépesméz.]
plaster na odciski – tyúkszemtapasz
plaster Wosku – lép, viaszlép
plaster z opatrunkiem – gyorstapasz
plasterek – szelet, gerezd; (kis) tapasz, flastrom
plasterek angielski – angoltapasz, ragtapasz
plasterek cytryny – kis citromszelet
plasterek kiełbasy – egy szelet kolbász
plasterek salami – egy szelet szalámi
plasterek sera – sajtszelet
plasterek szynki – egy szelet sonka
plasterki kiełbasy – kolbász szeletek
plastik
(plastyk)
–
plasztik;
műanyag;
robbanóanyag
plastik
[plastikowy,
kompaktowy
lub
powiększony materiał, wytwarzana bez
bazy (folii). P. z zmiękczonego poliwinyku
jest stosowany w produkcji płaszczy
przeciwdeszczowych, chust, oraz w
technologiach spawania. Może być
aplikowany wraz z splataniem.] – műanyag
fólia [Vékony, néhány ezred- vagy
századmilliméter vastag műanyag lemez ill.
hártya. Lágy poli(vinil-klorid) (PVC) fóliát
például esőkabátok, védőruhák készítésére
használnak.
A
műanyag
fóliák
konfekcionálásánál varrás helyett többnyire
hegesztést alkalmaznak.]
plastikowy, -a, -e [zrobiony z plastiku;
odnoszący się do plastiku] – plasztik;
műanyag, műanyagból v. plasztikból való
plastikowa filiżanka – műanyag pohár
plastikowe buty – műbőr cipő
plastron [fr. 'jw.' z wł. piastrone 'rodzaj
kolczugi; plastron szermierczy' od piastra
― 1. szeroki krawat zakrywający gors,
noszony do fraka; 2. usztywniony przód
koszuli frakowej; 3. skórzany napierśnik
chroniący przed ciosami, używany przy
nauce szermierki; 4. tarcza brzuszna
pancerza żółwia; 5. daw. część zbroi
osłaniająca piersi; 6. hist. napierśnik
kirysu; sport. skórzany, miękki napierśnik
chroniący przed ciosami przy nauce
szermierki; szeroki krawat jedwabny
noszony dawn. przez mężczyzn na
uroczyste okazje; nakrochmalony przód
koszuli frakowej; 7. dawniej element zbroi
zakrywający tors. 8. wstawki w części
przedniej ubioru kobiecego, od linii szyi aż
do talii, czasem zdobione falbankami lub
koronkami. 9. Nazwy tej używa się
również w odniesieniu do szarfy o końcach
jednakowej szerokości. Wiąże się je w
węzeł i spina ozdobną szpilką w taki
sposób, że zachodzą na siebie i sięgają
niemal do paska spodni. Alternatywa dla
krawata, w Polsce używany rzadko i
właściwie jedynie przy okazji ślubów - w
strojach pana młodego, ewentualnie
świadka. 10. niegdyś część zbroi,
pokrywająca piersi. W modzie cywilnej odrębne okrycie górnej części piersi, na
przykład gorsu koszuli. Wymienny,
oddzielony od koszuli, modny był w
drugiej połowie XIX wieku.] – (fr.)
plasztron (vívásban); keményített (férfi)
ingmell; (sp) mellvédő, (dawno) mellvért,
páncél
plastrować – tapaszt tenni; (fát) beoltani
plastrowanie – tapaszfelrakás, gyümölcsfaoltás
plastrowy, -a, -e – tapasz-, lépesplastycyzm [od plastyka] – (gör-lat) plaszticitás,
plasztikus volta vminek; (fiz.) képlékenység,
formálhatóság;
(átv.) szoborszerűség,
testszerűség; szemléletesség
plastyczka – szobrásznő
plastycznie – plasztikusan
plastyczność – (gör.) plasztikusság, térhatásúság;
szoborszerűség, élethűség, szemléletesség,
plaszticitás, képlékenység
plastyczny, -a, -e – (gör.) plasztikus, (fiz.)
alakítható, formálható, képlékeny; (átv.)
szemléletes,
érzékletes;
kézzelfogható;
(műv.) jól formált, szoborszerű, domború;
(orv.) plasztikai; (átv.) plasztikus szemléletű
plastyczny opis – szemléletes leírás
-
Wersja 01 01 2017
.
4943
plastyfikator [substancja dodawana do tworzyw
sztucznych,
nadająca
im
większą
plastyczność, giętkość] – plasztifikátor;
kötésgyorsító adalékszer; képlékenyítő
plastyk [osoba zajmująca się twórczością w
zakresie sztuk plastycznych] – szobrász,
képzőművész (jestem plastykiem); (masa)
plasztik
plastyka [plastyka, jako pojęcie obejmowała
zwykle węższy zakres działań, tzn. te,
które nie mają wyraźnego charakteru
użytkowego, jak malarstwo, rzeźba,
grafika.] – (gör.) plasztika; (műv.)
szobrászat,
szobrászművészet,
képzőművészet;
szobrászati
tárgy;
kidomborodás,
szoborszerűség;
(orv.)
plasztika; a sebészetnek a sérült, elpusztult v.
rossz alakú testrészek, szervek műtéti úton
történő pótlásával, ill. átformálásával
foglalkozó ága
plastyka budowlana (odlewy, płaskorzeźby) –
épületplasztika [az épülettel együtt készült,
vele szorosan összefüggő szobrászati dísz]
plaśnięcie – laposra esés v. ütés
platan [drzewo z rodziny platanowatych, o
dużych, pięknych, mocno pachnących
liściach i kwiatach zebranych w kuliste
kwiatostany] – (gör.) platán, platánfa;
Platánia (Platanus, boglárfa); kedvelt
lombhullató díszfa; kérge jellegzetes
lemezekben válik le
Platan klonolistny (Platanus × hispanica)
[gatunek drzewa z rodziny platanowatych.
Roślina jest powszechnie uważana za
mieszańca międzygatunkowego pomiędzy
platanem wschodnim P. orientalis L. i
platanem zachodnim P. occidentalis L.
Pierwszy z nich pochodzi z Europy
południowo-wschodniej,
a
drugi
z
Ameryki Północnej i po raz pierwszy
został opisany na początku XVIII w.
Uprawiany w całej Europie z wyjątkiem
Skandynawii.] – juharlevelű platán v.
közönséges platán [a platánfélék családjába
tartozó lombhullató növényfaj]
Platan wschodni (Platanus orientalis) [Platan
wschodni rosnący w Azji koło Taszkientu
- osiągnął on wiek 2000 lat i ponad 20 m
obwodu pnia] – Keleti platán (Platanus
orientalis, armôn) [Nagy kort megér, de a
fája keménységben elmarad a cédrustól,
termete is kisebb (Ez 31,8). A keleti
kultúrákban tisztelete nagy volt, így a
föníciaiaknál, egyiptomiaknál és görögöknél
egyaránt. Nálunk a nyugati és keleti platán
természetes hibridjei élnek, ez igen szép
lapokban dobja le kérgét, nem így a keleti
platán.]
Platanus orientalis insularis
Platanowate (Platanaceae) [rodzina roślin z
rzędu srebrnikowców (Proteales). Należy
do niej 10 gatunków roślin z jednego
współcześnie rodzaju – platan Platanus.
Występują w Ameryce Środkowej i
Północnej oraz w obszarze Morza
Śródziemnego. W innych rejonach świata
są często uprawiane jako rośliny ozdobne.
Badania molekularne ujawniły błędność
poglądów
systematycznych
utrzymujących się przez długi czas
odnośnie tej rodziny. Zaliczany tu dawniej
rodzaj ambrowiec Liquidambar (jeszcze
system Reveala z lat 1994-1999), włączany
jest do rodziny Altingiaceae, tworzącej
linię
rozwojową
poprzedzającą
wyodrębnienie się rodziny oczarowatych
w obrębie rzędu skalnicowów. Rodzaj
Platanus w uszczuplonej do niego rodzinie
platanowatych okazał się natomiast blisko
spokrewniony z rodziną srebrnikowatych
w obrębie rzędu srebrnikowców.] –
platánfélék (Platanaceae) [a próteavirágúak
(Proteales) rendjébe tartozó növénycsalád.
Rendszertani helyük erősen vitatott, az idők
folyamán több családba is beosztották már
őket. Egyes rendszerekben a rózsavirágúak
(Rosales) között (pl. Urania Növényvilág),
megint
máshol
a
csalánvirágúakkal
(Urticales) szerepelnek. A tradicionális
taxonómia a barkás fák (Hamamelidae)
alosztályába
sorolta
őket,
ahol
a
varázsdiófélékkel
(más
néven
-
Wersja 01 01 2017
.
csodamogyorófélék)
(Hamamelidaceae)
együtt alkották a varázsdió-virágúak
(csodamogyoró-virágúak)
rendjét.
Mindemellett abban biztosak lehetünk, hogy
a
platánok
a
zárvatermőknek
(Magnoliophyta) nagyon ősi csoportja, már a
kréta időszakban megjelentek, és a
harmadkorban az egész északi féltekén
elterjedtek voltak. Hatalmas kort képesek
megélni, több száz évet élhetnek, és közben
óriásivá nőhetnek (a nyugati platán a
holarktikus
flórabirodalom
legnagyobb
lombhullató fája).]
4944
plateau [wym. plato:] [geogr. płaskowyż,
wyżynna równina] – plató; fennsík
plater [nm. plattieren 'platerować' z fr. plaquer,
― 1. przedmiot metalowy platerowany,
zwłaszcza naczynie lub sztuciec; 2. cienka
warstwa
metalu
szlachetnego
pokrywająca przedmioty z metalu
nieszlachetnego; 3. przedmiot metalowy
platerowany, pokryty cienką warstwą
metalu cenniejszego (dla ozdoby a.
ochrony przed korozją).] – lemezelés,
fémbevonás
platerować [1. pokrywać metal mniej szlachetny
warstwą metalu szlachetniejszego; 2.
formować oczka dzianiny z dwu
pokrywających
się
nitek
różnych
rodzajów przędzy] – fémmel bevonni,
lemezelni
platform {rzecz.}; platforma {f.} [komp.] – (ang.)
platform - 'platform', számítógép-környezet
[egyedi jellemzőkkel bíró, az operációs
rendszerekkel
összefüggő,
számítógép
környezet: ilyenek az UNIX, Windows,
Macintosh, stb.; az eltérő platformok
problémája, hogy ugyanarra a feladatra
eltérő
programokat,
"alkalmazásokat"
igényelnek; a JAVA programozó nyelv
kikerüli ezt a problémát, de más kisérletek is
vannak
több-platformos
szoftver
szerkesztésére]
platforma [1. płaska pozioma powierzchnia
czegoś; 2. dziedzina wspólnego działania;
3. przednia lub tylna część wagonu
kolejowego lub tramwajowego dawnego
typu, w której nie ma miejsc siedzących;
4. nadwozie
ciężarowe
pojazdu
z
pomostem ładunkowym bez ścian; też:
pojazd o takim nadwoziu; 5. ilość towaru
mieszczącego się na takim nadwoziu;
6. duża
część
skorupy
ziemskiej
składająca się ze sfałdowanego podłoża i
osadzonej na nim pokrywy osadowej;
7. bardzo gruba podeszwa; też: but o
takiej podeszwie] – (ang.) platform; lapos
felület, terület, terasz; lapos tető; emelvény,
dobogó; peron (vasútállomáson v. vasúti
kocsin); vasúti pőrekocsi; (kocsi) stráfkocsi;
társzekér; (pol) platform, közös alapelvek v.
sík; vmely párt v. szervezet egységes
követelményeinek,
álláspontjának
kinyilvánítása; program; (inf.) felhasználói
felület
platforma abrazyjna [płaska powierzchnia u
podnóża urwiska powstała wskutek
abrazji] – abráziós; kimosódási felület v.
terület
platforma kolejowa – vasúti peron
Platforma Użytkowników Prawa Autorskiego w
Europie
Środkowej
i
Wschodniej
(CECUP) – CECUP Central and Eastern
European Copyright User Platform (Közép
és Kelet-európai Szerzői Jogi Felhasználói
Fórum)
Platforma
Obywatelska
(PO)
[polska
ordoliberalna partia polityczna założona
24 stycznia 2001 r. (zarejestrowana 5
marca
2002
r.
jako
Platforma
Obywatelska Rzeczypospolitej Polskiej)
przez Andrzeja Olechowskiego, Macieja
Płażyńskiego z AWS i Donalda Tuska z
Unii Wolności.] – Polgári Platform
(lengyelül Platforma Obywatelska, PO)
lengyelországi liberál-konzervatív politikai
párt. Az Európai Néppárt (EPP) tagja. A
2007. október 21-én tartott előrehozott
válaszásokat a párt a szavazatok 41,39%-ával
megnyerte, ezzel 209 képviselői helyhez
(45,4%) jutva a Szejmben.
platform tennis [gra podobna do tenisa,
rozgrywana na drewnianej platformie
łopatkami i piłką kauczukową] – tenisz
platforma wiertnicza [1. konstrukcja z
urządzeniami wiertniczymi osadzona na
dnie morza lub pływająca; 2. konstrukcja
pływająca wyposażona w urządzenie
wiertnicze,
przeznaczona
do
wykonywania odwiertów pod dnem
morza (oceanu).] – fúróplatform
-
Wersja 01 01 2017
.
4945
platformowy, -a, -e – platformplatformy kolejowe do transportu kontenerów –
vasúti peronok konténerszállításhoz
platforma tramwajowa – a villamos peronja
platfus [1. zob. płaskostopie; 2. pot. osoba mająca
płaskostopie; 3. lekcew. osoba powolna,
niezdarna; 4. nm. Plattfuss 'jw.'; platt
'płaski, spłaszczony' z gr. platýs, zob.
plateau; Fuss 'stopa'. med. (wrodzona)
stopa płaska, płaskostopie, przy którym
kość skokowa ustawiona jest pionowo,
stopa jest sztywna, kształtu kołyski, chód
męczący; pop. człowiek mający płaską
stopę.] – lúdtalp, bokasüllyedés; (közb.)
lúdtalpas ember
platki mydlane – szappanreszelék, szappanforgács
(mosáshoz)
Platon
(gr.
Πλάτων,
Plátōn,
ur.
427
prawdopodobnie w Atenach (wg niektórych
świadectw na wyspie Eginie), zm. 347 p.n.e.
w Atenach) [powszechnie uznawany za
jednego z najwybitniejszych filozofów
starożytności.
Był
twórcą
systemu
filozoficznego
zwanego
obecnie
idealizmem platońskim.] – Platón (gör.:
Πλάτων) (régiesen, lat.: Plátó, eredetileg:
Arisztoklész; Kr. e. 427, Athén vagy Aigina
– Kr. e. 347) [a görög filozófiának
Arisztotelész mellett a legnagyobb alakja]
platonicznie – platonikusan, plátóian
platoniczny, -a, -e [pozbawiony pierwiastka
seksualnego; niedający się urzeczywistnić]
– platonikus, plátói; a platonizmus alapján
álló, rá jellemző; (átv.)túlságosan elvont,
gyakorlatilag megvalósíthatatlan
platonizm [to potężny nurt filozoficzny,
rozwinięty przez Platona (427-347 p.n.e.).]
–
platonizmus;
(fil)
Platón
görög
filozófusnak és követőinek idealista tanítása
platoński, -a, -ie – plátói
platoński, -a, -ie [przymiotnik dzierżawczy należący do Platona lub z nim związany] –
Platon-i
platyna (Pt, łac. platinum) [pierwiastek
chemiczny z grupy metali przejściowych w
układzie okresowym. Nazwa pochodzi od
hiszpańskiego słowa platina, zdrobnienia
słowa oznaczającego srebro.] – (sp) platina
(Pt); (vegyt.) ezüstfehér színű, rendkívül
súlyos, igen magas hőfokon olvadó
nemesfém, vegyi elem
platynować [pokrywać przedmioty metalowe
warstwą platyny] – (műsz) platinával
bevonni, platinázni
platynowiec [pierwiastek chemiczny z grupy
metali szlachetnych, trudnotopliwych] –
(vegyt.) a platinacsoportba tartozó elem
platynowy, -a, -e [1. zrobiony z platyny; 2.
mający kolor platyny, srebrzystobiały] –
platina-; platinából való
platynowa blondynka – platinaszőke nő
platynowa płyta [płyta, której sprzedaż
przekroczyła 300 tysięcy egzemplarzy; też:
nagroda dla artysty lub zespołu, którego
płyta rozeszła się w tak dużym nakładzie]
– (műv.) platinalemez
play (gra) [wym. plej] [zwrot używany w tenisie i
krykiecie,
oznaczający,
że
można
rozpocząć albo podjąć na nowo grę] –
(ang.) play; játék
PlayStation 2 (PS2) [konsola gier wideo
produkcji Sony Computer Entertainment,
następca Sony PlayStation. Konsola
pozwala
na
uruchamianie
gier
przeznaczonych specjalnie na tę platformę
zapisanych na płytach CD-ROM i DVDROM. Urządzenie jest kompatybilne
wstecz,
tzn.
umożliwia
również
korzystanie z większości starszych gier
przeznaczonych dla konsoli PlayStation.
Konsola pozwala również na odtwarzanie
-
Wersja 01 01 2017
.
4946
filmów na dyskach DVD-Video oraz
muzyki na dyskach CD-Audio. Urządzenie
sprzedawane jest w wersji standardowej i
slim (zmniejszonej wersji, znanej również
jako PSTwo) w kolorze czarnym oraz
dwóch
specjalnych
wersjach
kolorystycznych: Satin Silver (srebrnej)
oraz Pink (różowej). Konsola pozwala
również na grę wieloosobową przez
Internet – wymaga to dodatkowego
urządzenia o nazwie Network Adapter (w
wersji slim jest on już wbudowany). Na
Sony PlayStation i PS2 wyprodukowano
ponad 6000 gier. W ciągu dwóch dni od
daty premiery (4 marca 2000) w Japonii
sprzedało się w liczbie ponad 980.000
sztuk konsoli, w USA w pierwszy dzień
sprzedano około 500.000 sztuk.] –
PlayStation
2
[a
Sony
második
játékkonzola, a PlayStation utódja és a
PlayStation 3 elődje. Fejlesztését 1999
márciusában jelentették be, majd egy évvel
később Japánban dobták piacra.]
playback (czyt. plejbek) [odtwarzanie wcześniej
nagranej ścieżki dźwiękowej] – 1. (ang.)
play back; hangosfilm-felvételi eljárás,
melynél a hangot előre felveszik és később
egyesítik a képet rögzítő filmsuzalagsávval
[zaśpiewać coś z playbacku: play backről
elénekelni vmit ]; 2. playback
(ejtsd:
[pléjbek]; az angol playback, tulajdonképpen
’visszajátszás’ szóból [ ennek ellenére
angolul a jelenségre nem ezt a szót, hanem a
lip sync, azaz „zenére tátogás” kifejezést
használják)
a
könnyűzenében
olyan
előadásmód, amelyben a zene és az
énekhang valójában felvételről megy, a
zenekar, az énekes vagy együttes pedig a
játékot vagy az éneklést csak szimulálja,
vagyis csak egy látványszerepet játszik. A
playback használatára az ige helyesen
„playbackel” (és nem *playbackol).]
Playboy (Polska: 1992-nadal, Węgry (1989-1993,
1999-nadal)
[ilustrowany
magazyn
erotyczny i publicystyczny dla mężczyzn,
założony w 1953 przez Hugha Hefnera w
Stanach
Zjednoczonych,
łatwo
rozpoznawalny dzięki logo zawierającemu
charakterystycznego króliczka z muszką.
Właścicielem magazynu jest Playboy
Enterprises wyceniany na 401 milionów
dolarów (dane z listopada 2004).] –
Playboy [egy amerikai erotikus életmód
magazin, alapították 1953-ban Hugh Hefner
és társai, és amely végül a Playboy
Enterprises, Inc.-vé nőtte ki magát. Egyike a
világ legismertebb márkáinak.]
player {rzecz.} (też: cassette); odtwarzacz {m.} –
(ang.) player 1.) lejátszó-hardver; 2.)
lejátszó-szoftver [lejátszó hardver pl. a CDROM lejátszó; lejátszó szoftver pl. az audioés videoadatok lejátszásához szükséges
bedolgozó szoftver mint pl. a RealPlayer,
QuickTime, MediaPlayer, stb.; ujabb
böngészőprogramok gyakran tartalmaznak
lejátszókat, de a fejlődés ezen a téren olyan
gyors, hogy azt külön érdemes figyelemmel
kisérni; az új (ingyenes) QuickTime 3.0
például Mac és Windows platformokál
alkalmazható, számtalan hang- és videoeffektust ismer, és a korszerű valós idejű
folyamatossá tett, patakzó adatsorok
lejátszására és szerkesztésére is alkalmas;
egy régebbi mintaprogram a Web-en MIDI,
.avi, .wav, .fli állományok lejátszására]
playoff, Play-off [system rozgrywek sportowych,
odmiana
systemu
pucharowego,
stosowany
po
zakończeniu
sezonu
zasadniczego, mający na celu wyłonienie
drużyny mistrzowskiej] – (kosárlabda)
rájátszás
plazma [gr.] [1. fiz. silnie zjonizowany gaz, w
którym liczba elektronów w jednostce
objętości jest równa liczbie jonów
dodatnich; 2. zjonizowana materia o
stanie skupienia przypominającym gaz,
złożona zarówno z cząstek naładowanych
elektrycznie, jak i obojętnych. Mimo że
plazma
zawiera
swobodne
cząstki
naładowane, to w skali makroskopowej
jest elektrycznie obojętna.] – (gör.) plazma
(plasma); (él.) a sejtmagon kívüli élő anyag a
sejtben; (orv.) vérfolyadék, a vér folyékony
része; sejtnedv, sejtfehérje; (fiz.) rendkívül
magas hőmérsékletű ionizált gáz [A
fizikában és a kémiában a plazma ionizált
gázt
jelent,
illetve
a
negyedik
halmazállapotot a szilárd, a folyékony és a
gáznemű mellett.]; (med.) plazma (plasma);
sejtnedv, sejtfehérje
plazma krwi – vérplazma
-
Wersja 01 01 2017
.
4947
plazmatyczny, -a, -e – plazmatikus
plazmatyczne komórki, plazmocyty [biol.
komórki tkanki łącznej stanowiące
końcowy etap różnicowania się limfocytów
B] – plazmatikus sejtek; plazmasejtek
plazmodium, śluźnia [(n.łc. plasmodium z gr.
plásma
‘coś
uformowanego,
ukształtowanego’ od plássein ‘formować,
kształtować’ + eídos ‘postać’) 1. biol.
wielojądrzasta komórka powstała przez
wielokrotny podział jądra bez podziału
cytoplazmy lub przez zlanie wielu
komórek; p. jest m.in. jednym ze stadiów
rozwoju śluzowców (Myxomycota). 2.
wielojądrowa masa protoplazmatyczna
wykazująca
zdolność
pełzakowatego
ruchu po podłożu. Stanowi stadium
wegetatywne
w
cyklu
życiowym
niektórych
śluzowców.
Zawiera
diploidalne jądra ale nie jest podzielone
na komórki. W czasie przesuwania się po
podłożu
pochłania
mikroorganizmy,
którymi się żywi. Gdy pokarmu jest mało,
wówczas
wysychające
plazmodium
wypełza na bardziej odsłonięte miejsca i
zaczyna się proces rozmnażania. 3. zool.
Plasmodium, pierwotniak pasożytniczy z
rzędu krwinkowców (Haemosporidia),
którego
część
cyklu
rozwojowego
przebiega w czerwonych krwinkach
kręgowców – ssaków, ptaków, gadów,
przenoszonych przez owady ssące krew,
np. komary; niektóre gat. wywołują
malarię.] – plazmódium [A maláriás
betegséget négy különböző Plasmodium
nembe tartozó parazita egysejtű okozhatja: a
Plasmodium vivax, a Plasmodium ovale, a
Plasmodium malariae és a Plasmodium
falciparum.]
plaża [pas wybrzeża zbiornika wodnego, lub
brzegu cieku, łagodnie schodzący do
wody, pokryty piaskiem lub żwirem.
Część plaży najbliżej wody jest okresowo
zalewana w wyniku pływów, przyboru
oraz falowania wody.] – (fr.) plage, plázs;
lapos part, tengerpart; standfürdő, strand
plażować [potocznie: leżeć, wypoczywać na
plaży] – strandolni
plażować nad brzegiem morza / jeziora / rzeki –
tenger / tó / folyó partján strandolni
plażować się – strandolni [plażować się na
ręczniku nad brzegiem morza: a törülközön
strandolni a tengerparton]
plażowanie – strandolás
plażowicz [osoba zażywająca kąpieli słonecznej,
opalająca się] – (közb.) napozó, strandoló
ember
plażowiczka [kobieta zażywająca kąpieli
słonecznej, opalająca się] – napozó,
strandoló nő
plażówka [sukienka plażowa rozpinana z
przodu] – napozó, napozóruha; strandruha
plażówki [dziecięce majteczki plażowe] – napozó
plącze się, jak piąte koło u wozu – (közm.) ötödik
kerék a kocsin
plądrować [1. stosować przemoc na jakimś
terenie lub w pomieszczeniu, aby
przywłaszczyć sobie znajdujące się tam
dobra; 2. rabować, grabić, pustoszyć]–
fosztogatni; garázdálkodni, dúlni, feldúlni,
pusztítani; grasszálni
plądrować co – fosztogatni, feldúlni vmit
plądrować w czym – pusztítani vmiben v. vhol
plądrowanie – fosztogatás, dúlás, pusztítás
plądrowanie i rabowanie – rablás és fosztogatás
pląs [żartobliwie: taniec] – tánc, ugrálás
pląsać [to znaczyło więcej przytańcowywać z
balansowaniem nóg, rąk i całej postaci,
śpiewając lub grając, niż wirować i
wyskakiwać, bijąc hołubce] – szökellni,
ugrálni,
ugrándozni,
ugra-bugrálni,
szökdécselni; (tańczyć) táncolni
pląsanie – ugrándozás, ugrálás, tánc, táncolás
pląsawica [choroba układu nerwowego] –
vitustánc
Pląsawica Huntingtona (choroba Huntingtona,
historyczna nazwa [taniec świętego Wita,
łac.
chorea
chronica
hereditaria
progressiva, ang. Huntington disease,
chorea progressiva maior, HD) - choroba
genetyczna, atakująca ośrodkowy układ
nerwowy.] – (ang.) Huntington's disease;
Huntington betegség (Huntington chorea)
[örökletes rendellenesség amely szellemi és
testi leépüléssel jár, ami végül halálhoz
vezet. Ez egy genetikailag beprogramozott
idegsejt elhalás az agy bizonyos részeiben,
ami
ellenőrizhetetlen
mozgásokhoz,
intelektuális hanyatláshoz és emóciós
zavarokhoz vezet. Általában felnőtt korban
alakul ki.]
-
Wersja 01 01 2017
.
4948
plątać (plącze) [1. łączyć coś ze sobą w sposób
bezładny; 2. powodować zamęt w czymś;
3. mylić ze sobą różne osoby, rzeczy itp.;
4. niepotrzebnie angażować kogoś w jakieś
sprawy] – összekuszálni, összebogozni,
összegabalyítani, összegubancolni; (átv.)
összekverni, összekavarni, összezavarni;
belekeverni
plątać jednego z drugi – összekeverni az egyiket a
másikkal
plątać kogo w nieczystą sprawę – belekeverni vkit
egy sötét ügybe
plątać przedzę – motringot összebogozni
plątać sprawę – komplikálni v. összezavarni,
bonyolulttá v. bonyolultabbá tenni az ügyet
plątać sznurek – zsineget összegubancolni
plątać włosy – összekuszálja a haját
plątać się [1. łączyć się ze sobą w sposób
bezładny; 2. stawać się bezładnym,
niejasnym; 3. pojawiać się natrętnie co
pewien
czas;
4. dawać
sprzeczne
odpowiedzi; 5. nie móc uwolnić się od
czegoś, co krępuje ruchy; 6. zwisać,
przeszkadzając komuś; 7. być branym za
kogoś, za coś innego; 8. kręcić się gdzieś
niepotrzebnie; 9. być niedbale rzuconym;
10. niepotrzebnie mieszać się w coś] –
összekuszálódni,
összegubancolódni,
összegabalyodni; (átv.) összezavarodni;
belekeveredni, beleártja magát; sündörögni,
ténferegni
plątać się do czego, plątać się w co – beleártja
magát
vmibe;
belekeveredni
vmibe;
hátramozdítani vmit
plątać się koło kogo/czego – vki/vmi körül
legyeskedni,
sündörögni,
ténferegni,
mászkálni, hátramozdítani
plątać się pod nogami – lábatlankodni
plątać się w odpowiedziach – ellentmondásokba
keveredni
plątanina [coś splątanego; gmatwanina; zamęt] –
összevisszaság, kavarodás, zavar, zűrzavar
plątanina dróg, budynków – utak, épületek
összevisszasága
plątanina linii na rysunku – a vonal
összevisszasága a rajzon
plątanina słowna – (orv.) beszédzavar
PLC (Programowalny Sterownik Logiczny) (ang.
Programmable
Logic
Controller)
[uniwersalne
urządzenie
mikroprocesorowe
przeznaczone
do
sterowania pracą maszyny lub urządzenia
technologicznego. Sterownik PLC musi
zostać dopasowany do określonego
obiektu sterowania poprzez wprowadzenie
do jego pamięci żądanego algorytmu
działania
obiektu.
Cechą
charakterystyczną sterowników PLC
odróżniającą ten sterownik od innych
sterowników
komputerowych
jest
cykliczny obieg pamięci programu.
Algorytm
jest
zapisywany
w
dedykowanym
sterownikowi
języku
programowania.
Istnieje
możliwość
zmiany
algorytmu
przez
zmianę
zawartości pamięci programu. Sterownik
wyposaża się w odpowiednią liczbę
układów
wejściowych
zbierających
informacje o stanie obiektu i żądaniach
obsługi oraz odpowiednią liczbę i rodzaj
układów wyjściowych połączonych z
elementami
wykonawczymi,
sygnalizacyjnymi lub transmisji danych.] PLC (Programmable Logic Controller,
magyarul: programozható logikai vezérlő)
[az ipari szabályozástechnikában, a villamos,
vagy villamosan működtetett folyamatok
irányításában használt számítógép]
pleban [dawniej: proboszcz] – (lat.) plébános;
(vall.) katolikus egyházközség vezető papja
pleban unicki – esperes
plebania [1. dom należący do parafii,
przeznaczony
na
mieszkanie
dla
proboszcza; 2. fara; nm. Pfarre
'probostwo, parafia; przest. kościół
parafialny] – (lat.) plébánia, parókia; (vall.)
katolikus egyházközség; ennek lelkészi
hivatala; (épület) paplak, a plébános
lakóháza, plébánia (lelkész lakása és
hivatala)
plebanowy, -a, -e – plébánosi, plébánosplebański, -a, -ie – plébánosi-, plébániaplebaństwo – plébánosság, plébánia
plebejski, -a, -ie [1. związany z plebejuszem,
dotyczący plebejusza, plebejuszy - ludzi z
niższych warstw społecznych (często z
zabarwieniem negatywnym, np. plebejskie
maniery); 2. ludowy (np. nurt plebejski w
literaturze staropolskiej)] – plebejus; népi,
köznépi
plebejskość – (dawno) plebejusi, plebejusplebejusz, plebejka [łac. plebeius 'plebejusz,
wolny obywatel staroż. Rzymu, nie mający
(w przeciwieństwie do patrycjusza) do
roku 287 p.n.e. praw obywatelskich; w
okresie późn. - człowiek należący do
uboższych warstw ludności' od plebes a.
plebs 'mieszczaństwo; lud; pospólstwo';
hist. mieszczanin a. chłop; człowiek nie
posiadający
przywilejów
stanu
szlacheckiego;
człowiek
pochodzenia
plebejskiego, wywodzący się z plebsu,
ludu, mas, pospólstwa.] – (lat.) plebejus
-
Wersja 01 01 2017
.
4949
(ffi/nő), I. (hist.) a plebs, vagyis az alsó,
jogfosztott néposztály tagja a régi Rómában;
a középkori városok jogfosztott és
elszegényedett lakosa; II. népi, a népből
származó
plebejuszostwo – plebejus jelleg
plebejuszowski, -a, -ie – plebejusi, plebejusplebiscyt (łac. plebis scitum = 'uchwała
zgromadzenia
ludowego,
plebejuszy')
[1. głosowanie czytelników, słuchaczy lub
widzów na osobę lub rzecz, która ich
zdaniem jest najlepsza pod jakimś
względem; 2. głosowanie ludności jakiegoś
terytorium w celu wypowiedzenia się w
sprawie przynależności państwowej tego
terytorium
lub
określenia
jego
międzynarodowego
statusu;
3. zob.
plebiscitum; 4. termin używany w
podobnym znaczeniu jak referendum. Nie
jest ono jednak do końca określone i
zależy od tradycji danego państwa] –
népszavazás
Plebiscitum est, quod plebs iubet atque constituit
„Uchwałą plebsu jest to co plebs nakazuje
i ustanawia”. [O leges Gaius pisał
następująco (G. 1,3): Lex est, quod populus
iubet atque constituit. Plebiscitum est, quod
plebs iubet atque constituit. Plebs autem a
populo eo distat, quod populi appellatione
universi cives significantur, connumeratis et
patriciis; plebis autem appellatione sine
patriciis ceteri cives significantur; unde olim
patricii dicebant plebiscitis se non teneri,
quia sine auctoritate eorum facta essent; sed
postea lex Hortensia lata est, qua cautum
est, ut plebiscita universum populum
tenerent: Itaque eo modo legibus exaequata
sunt.] – (lat.) Plebiscitum est, quod plebs
iubet atque constituit. - Plebiszcitum az, amit
a köznép parancsol, és elrendel.
http://wpia.uksw.edu.pl/sites/default/files/uksw_zeszyty
_prawnicze_101_.pdf
plebs
(gmin, pospólstwo) [1. ogół ludzi
niewykształconych
i
niezamożnych,
mających obojętny stosunek do kultury;
2. w dawnej Polsce: warstwa społeczna
nienależąca do stanu szlacheckiego; 3. w
starożytnym Rzymie: warstwa obywateli
wolnych, ale niemających pełni praw
politycznych; 4. w starożytnym Rzymie:
najliczniejsza warstwa obywateli wolnych,
ale bez praw politycznych - plebejusze; 5.
ogół
ludzi
niewykształconych
i
niezamożnych,
mających
obojętny
stosunek do kultury; 6. w dawnej Polsce:
warstwa społeczna nienależąca do szlachty
a. stanu szlacheckiego] – (lat.) plebs; (hist.)
nép, köznép; a politikai jogokkal nem
rendelkező, de szabad lakosság az ókori
Rómában; csőcselék
plecak [1. torba z dwoma paskami, noszona na
plecach; 2. worek przystosowany do
noszenia
na
plecach.
Szczególnie
popularny w turystyce. Współczesne
plecaki wyposażone są często w stelaże,
które rozkładają ciężar plecaka bardziej
równomiernie na plecach człowieka.] –
hátizsák
plecak szkolny – iskolai házizsák
plecenie – befonás; fecsegés
plecha (thallus) [1. tkanka plechowców,
niezróżnicowana na korzeń, łodygę i liście;
2. jedno- lub wielokomórkowa tkanka
plechowców; 3.
wegetatywne ciało
organizmów zaliczanych w dawnych
systemach taksonomicznych do roślin
niezróżnicowane na korzeń i pęd.
Większość botaników za plechę nie uważa
ciał jednokomórkowych, z wyjątkiem
komórczaków. Rzadziej plechą określa się
ponadto ciała jednokomórkowych glonów
i
grzybów
(lub
protistów
grzybopodobnych) lub beztkankowych
roślin lądowych, np. wątrobowców.
Organizmy zbudowane z plechy określa
się
zbiorczą
nazwą
plechowce
(Thallophyta), do których należą glony i
grzyby (w szerokim tych pojęć znaczeniu,
łącznie z protistami). U grzybów plecha
nazywana jest grzybnią i składa się ze
strzępek, jest nitkowata, rurkowata lub
blaszkowata.] – teleptest (thallus) [A
teleptest kialakulását a sejtek sok irányba
történő osztódása hozza létre. A gombák
teste egysejtő, sejtfal nélküli plazmalepedı
(plasmodium) vagy fonalakból (hypha),
illetve fonalak tömegébıl (mycelium) felépülı
teleptest. A teleptest vegetatív része a
tenyésztest.]
-
Wersja 01 01 2017
.
4950
plecie, co mu ślina do gęby przyniesie – (közm.)
(elfecsegi, amit a szájába hord a nyála)
fecseg, jár a szája, lotyog; mindent mond,
ami a nyelvére kerül
plecionka [wyrób z ponakładanych na siebie w
określonym porządku włókien, produkt
rzemiosła zwanego plecionkarstwem.
Plecionki znane były już od czasów
prehistorycznych, zarówno w wyrobach
użytkowych (kosze, liny, maty), jak i
zdobniczych] – fonat, fonás, fonadék, háló
pleciony, -a, -e – fonott, kötött
pleciona kobiałka – fonott kosár v. kas
pleciuch [gaduła, pleciuga] – fecsegő
pleciuga [człowiek mówiący o byle czym,
gadatliwy; pleciuch; plotkarz; papla;
gaduła] – fecsegő, szószátyár; fecsegő ffi,
kereplő,
pletykafészek
[Teatr Lalek
„Pleciuga”: szczecini bábszínház]
plecki – hátacska
plecówka – gömbölyű felsál, borjúdió
plecy [są dużym grzbietowym (tylnym)
obszarem ludzkiego ciała zaczynająym się
od górnej granicy okolicy pośladkowej, a
kończącym na tylnej powierzchni szyi i
ramion] – váll, vállak; hát (za plecami: háta
mögött); (átv.) pártfogás, protekció
pleczysty, -a, -e [mający szerokie, mocne plecy] –
vállas, széles vállú
pleć (pielę) [wyrywać chwasty spośród roślin
uprawnych] – gyomlálni
pleć męska – férfinem, hímnem
pled [1. gruba, ciepła tkanina używana do
przykrycia; koc; 2. szeroki szal zwykle z
ciężkich tkanin wełnianych w kratkę. Jego
krawędzie są z frędzlami.] – (ang.) pléd
[nagy takaró, többnyire nehéz, kockás mintás
gyapjú típusú szövetből, a szélein gyakran
rojtokkal]; gyapjútakaró, útikendő
plejada [grupa ludzi wybitnych w jakiejś
dziedzinie, związanych wspólnymi celami,
poglądami itp.; p. aleksandryjska - 7osobowa
grupa
tragików
okresu
hellenizmu (III w. p.n.e.); p. 7 poetów fr.
odrodzenia (XVI w., Ronsard, du Bellay i
inni).] – (gör.) plejád; társaság, kör; (irod)
egyes iskolák, csoportok neve; egy XVI., sz-i
francia költőcsoport; (vegyt.) vmely elem
izotópjainak csoportja
Plejady [gr. Pleiádes 'w mit. gr. 7 nimf, córek
Atlasa i Plejony (Tajgete, Elektra,
Alkione, Asterope, Maja, Merope,
Keleno), które na wieść o śmierci swych
sióstr Hyad popełniły samobójstwo, a
Zeus umieścił je na niebie jako grupę
gwiazd'; Pleiás 'plejada (aleksandryjska)'.
― Kwoka, Baby, otwarta gromada w
gwiazdozbiorze Byka (z nich 7 jasnych)] –
(gör.)
Plejádok;
(csill.)
fiastyúk;
csillagcsoport a Bika csillagképben (fő
csillaga az Alkyon)
plejstocen [1. gr. pleístos 'najliczniejszy' ― geol.
starsza epoka czwartorzędu (dawn. zwana
dylUWIUM),
geol.
starsza
epoka
czwartorzędu (dawn. zwana dylUWIUM);
2.
starsza
epoka
czwartorzędu,
charakteryzująca się m.in. wielkim
zlodowaceniem] – (földt.) pleisztocén;
jégkorszak [negyedidőszak/pleisztocén: a
harmadidőszakot követő, lényegében máig
tartó földtörténeti korszak]
plejstoceński, -a, -ie – (földt.) pleisztocénpleksiglas [wym. pleks-iglas], plexiglas, pleksi
[wym. pleks-i] [1. zob. szkło organiczne; 2.
Plexiglas, nazwa handl. ― syntetyczna
żywica akrylowa, bardzo twarda odmiana
polimetakrylanu
(zwana
również:
pleksigum, lucite i perspeks), z którego
wytwarza się powszechnie używane (w
samochodach, samolotach, optyce, chemii
itd.) szkło organiczne o małej łamliwości.]
– (lat.) plexiüveg; nagy mechanikai
szilárdságú, szilánkmentes, üvegszerűen
átlátszó műanyag (polisztirol)
pleksiglasowy, -a, -e – plexiüvegPlektrantus (Plectranthus L'Her.) [rodzaj roślin z
rodziny jasnotowatych. Są to głównie
byliny. Pochodzą z Afryki zwrotnikowej i
Azji. Do rodzaju tego włączone zostały
liczne gatunki dawniej zaliczane do
rodzaju Coleus. Gatunkiem typowym jest
Plectranthus fruticosus L'Hér.] – (növ.)
Plectranthus fajok (Plectranthus ssp.)
Plektrantus koleusowaty (Plectranthus coleoides
hort.) (popularne nazwy: komarzyca,
komarnica, kadzidełko) [gatunek rośliny
należący do rodziny jasnotowatych.
-
Wersja 01 01 2017
.
4951
Pochodzi z obszarów tropikalnych; wg
niektórych źródeł z Wysp Fidżi, Nowej
Kaledonii i Australii, według innych z
Półwyspu Indyjskiego. Jest uprawiany
jako roślina ozdobna, w Polsce głównie
jako roślina pokojowa. Łacińska nazwa
rodzajowa Plectranthus pochodzi od
budowy
kwiatów
przypominających
swoim wyglądem ostrogę.] – illatos
repkényt (plectranthus coleoides)
plektron [1. (gr. πλῆκτρον, pot. kostka, piórko) –
przyrząd
do
szarpania
strun
instrumentów strunowych. Używany już
starożytności do gry na kitarze i lirze.
Obecnie służy również do gry na takich
instrumentach jak domra, mandolina,
gitara (zob. kostka gitarowa). 2. piórko,
kostka, płytka elastyczna służące do gry
na
instrumentach
strunowych
szarpanych; zob. kostka w zn. 5.],
plectrum – plektron [pengető v. plektrum
egyes húros hangszerek, a pengetős
hangszerek (például a fémhúros gitár,
mandolin, úd) megszólaltatásánál használt
eszköz. A pengető játékkomfort és hangzás
szempontjából gyakran alábecsült tényező.
Forma, méret, szín, anyag és vastagság
tekintetében is nagy a választék. Minden
pengetőfajtával más érzés játszani és
másmilyen hangzást is eredményeznek. Sok
ismert zenész állítja, hogy hangzása jellegét
főleg az általa használt pengetőnek
köszönheti]
plektron zakładany na palec – gyűrűplaktron
plemienny, -a, -e – törzsi, törzs-; faji, faj-;
nemzetségi
plemię [1. grupa spokrewnionych rodów
zamieszkujących jeden obszar i połączona
wspólnymi związkami ekonomicznymi; 2.
grupa
spokrewnionych
rodów
wywodzących się od wspólnego przodka
(w
odróżnieniu
od
szczepu),
zamieszkujących
jeden
obszar
i
połączonych
wspólnymi
związkami
społecznymi i ekonomicznymi. Plemię ma
świadomość bliskiego pokrewieństwa,
posługuje się tym samym dialektem i jest
połączone wyznawaniem tego samego
kultu religijnego. Definicja "krewniacza"
plemienia może być też, w niektórych
przypadkach (np. plemiona słowiańskie),
zastąpiona definicją terytorialną. Według
tej definicji plemię to lokalna wspólnota
osadnicza złożona z kilku lub kilkunastu
mniejszych wspólnot terytorialnych (np. w
Polsce tą mniejszą wspólnotą było opole).
Plemiona były rodzajem przedpaństwowej
formy organizacji społeczeństw. W
warunkach
słowiańskich
organami
plemienia były: wiec wolnych mężczyzn,
starszyzna
plemienna
(złożona
z
naczelników
rodów
lub
opoli/żup/wierwów), oraz wybieralny lub
dziedziczny książę.] – nemzetség, törzs,
néptörzs; faj, nem; (potomstwo) nemzedék;
ivadék
plemię ludzkie – az emberi nem
plemię Aszera – Ászer törzse
plemię Beniamina – Benjamin törzse
plemię Dana – Dán törzse [kis izraelita törzs, mely
eredetét
Jákobnak
Bilhától
(Ráchelszolgálója) való azonos nevű fiára
vezeti vissza]
plemię Efraima (syn Józefa) – Efraim törzse
plemię Gada – Gád törzse
plemię Issachara – Isszakár törzse
plemię Józefa – József törzse
plemię Judy – Júda törzse
plemię koczownicze (zob. wędrowne) [które nie
ma stałego miejsca pobytu i pomieszkuje
tam, gdzie toczy się wojna] – nomád törzs
plemię Lewiego – Lévi törzse (leviták)
plemię Madziarów – magyarok törzse
plemię Manassesa (syn Józefa) – Manasszesz
törzse
plemię Naftaliego – Naftali törzse
plemię Rubena – Rúben törzse
plemię Symeona – Simeon törzse
plemię Zebulona/Zabulona – Zebulon törzse
plemiona endogamiczne – endogám törzsek
plemiona koczownicze – nomád törzsek
plemiona
słowiańskie
[grupa
wczesnośredniowiecznych
lokalnych
wspólnot osadniczych istniejących na
obszarze zasiedlonym przez Słowian.
Nazwy (etnonimy) ludów słowiańskich są
najczęściej archaiczne, a wyjaśnienie ich
pochodzenia utrudnia brak danych,
mogących
pomóc
w
wyjaśnieniu
etymologii.
Nazwa
najstarsza,
"Wenetowie", odnotowana po raz
pierwszy w I wieku n.e., nie została do
naszych czasów wyjaśniona. W związku z
tym, że występuje ona na różnych
obszarach europejskich, można przyjąć, iż
dotyczyła
pierwotnie
wszystkich
indoeuropejskich plemion wędrownych na
południe od Bałtyku i dopiero po kilkuset
latach dostała się - drogą sukcesji wywodzącym się z tego samego pnia
Słowianom. Sami Słowianie nie używali w
czasach historycznych tej nazwy. Z kolei
nazwa "Słowianie" powstała nie wiadomo
kiedy i nie wiadomo jaka jest jej
etymologia. Najczęściej badacze wywodzą
-
Wersja 01 01 2017
.
4952
ją z indoeur. rdzenia k'leu- ("płynąć").
Nie da się z tego wywieść twierdzenia, że
ich praojczyzna leżała gdzieś nad
brzegami mórz, można się tego natomiast
dopatrywać w nazwie Wieletów, zapisanej
w II wieku n.e., w której tkwi
indoeuropejski rdzeń uel- (łac. velum żagiel).] – szláv törzsek
plemnia [1. płciowy organ rozrodczy męski
glonów, grzybów, mszaków i paprotników,
w którym powstają gamety męskie; p.
może
występować
w
postaci
jednokomórkowej
(u
glonów)
lub
wielokomórkowej
(u
mszaków
i
paprotników).
2.
anterydium
haploidalny
organ
rozmnażania
(gametangium), w którym wytwarzane są
plemniki. Występuje w wielu grupach
systematycznych roślin (zielenice, mszaki,
paprotniki), grzybów i glonów nie
zaliczanych do roślin. Plemnia może być
jednokomórkowa lub wielokomórkowa.] –
(növ.) antheridium, anteridium (növényi hím
ivarsejt)
plemnik [1. męska komórka rozrodcza
wytwarzana przez gruczoły płciowe, u
roślin – przez plemnię; 2. spermatozoid haploidalna
komórka
rozrodcza
wytwarzana przez gonadę osobnika płci
męskiej
służące
do
rozmnażania
płciowego. Plemniki występują zarówno u
zwierząt, jak i u roślin, choć różnią się
budową. U zwierząt plemnik jest zwykle
ruchliwy, o długości zależnej od gatunku:
od 40, u waleni, do 250 mikrometrów u
niektórych chrząszczy (u człowieka
długości ok. 50–60 μm).] – spermatozoid,
ondósejt, önálló mozgásra képes hím ivarsejt
plenarnie – plenárisan
plenarny, -a, -e [(o zebraniach) ogólny, walny] –
plenáris; teljes, összesplenarne posiedzenie – teljes v. plenáris ülés
plener [fr. (en) plein air dosł. 'na otwartym
powietrzu; pod gołym niebem'; plein
'pełny' i łac. plenarius '(zu)pełny' od
plenus 'jp.', w r.nij. plenum; ― 1. [fr. (en)
plen air ‘pod gołym niebem’], szt. plast.
malowanie
na
wolnym
powietrzu,
bezpośrednio z natury; 2. otwarta
przestrzeń pod gołym niebem jako miejsce
i temat pracy malarza a. operatora filmu
fabularnego; malowanie, filmowanie poza
pracownią a. atelier, pod gołym niebem;
malarstwo, zdjęcia plenerowe; 1. «otwarta
przestrzeń pod gołym niebem jako miejsce
i temat pracy artysty lub naturalna
scenografia do zdjęć filmowych; też: taka
przestrzeń jako miejsce wypoczynku;
3. malowanie obrazów lub robienie zdjęć
na wolnym powietrzu bezpośrednio z
natury; też: obraz tak namalowany lub
zdjęcie tak zrobione; 4. pobyt grupy
artystów
w
jakiejś
miejscowości,
poświęcony pracy twórczej] – (fr.) plein air
(nyílt levegő); (műv.) a szabad természet
fényeihez igazodó festészeti irány; (film)
szabadtári forgatási helyszín
pleneryzm [malarstwo plenerowe jako jedno z
założeń programowych impresjonistów] –
pleinair-festészet
plenerzysta [malarz (zwł. pejzażysta) malujący
w plenerze] – pleniair-festő
plenić – szaporítani
plenić się [1. rozmnażać się, mnożyć się; 2. o
roślinach, zwykle chwastach: szybko się
rozrastać;
rosnąć
bujnie,
szybko
3. występować coraz częściej, w większym
zasięgu lub nasileniu; 4. np. o owadach:
rozmnażać się, mnożyć się; powiększać
swą ilość; 5. 'rodzić, dawać plon'] –
szaporodni,
elszaporodni,
burjánzani,
elburjánzani
plenienie się – szaporodás, burjánzás
plenipotencja
(pełnomocnictwo)
–
(lat.)
plenipotencia; teljhatalom, meghatalmazás;
vmely ügylet elintézéséhez adott teljes
felhatalmazás
plenipotent (pełnomocnik) – meghatalmazott
plenność [1. wydawanie licznego potomstwa 2.
liczba nasion, bulw roślin uprawnych
cechująca poszczególne odmiany 3. liczba
noworodków w miocie 4. żyzność,
urodzajność gleby] – termékenység,
szaporaság, bőség
plenny, -a, -e [1. przynoszący obfite plony; 2.
kielichowiec plenny: Calycanthus fertilis
kwiat z Ameryki Północnej uprawiany
również w Polsce] – 1. termékeny, szapora,
bőséges, jól termő, kiadós; 2. Calycanthus
fertilis
pleno titulo (P. T.) [łac., z zachowaniem
należnych tytułów] – Tisztelt Cím (T. C.)
plenum [1. ogół członków jakiejś organizacji,
partii itp. obecnych na posiedzeniu;
2. posiedzenie członków kierowniczego
organu kolegialnego jakiejś organizacji w
pełnym składzie] – (lat.) plénum; teljes ülés;
vmely
szervezet
választott
vezető
testületének teljessége, teljes ülése; (átv.)
vmely közösség teljessége, nyilvánossága
pleo-, plio- [w złożeniach: bardziej, więcej;
plioceński] - pleo-, pliopleonastyczny, -a, -e – (gör.) pleonasztikus; (irod)
szószaporító,
önmagát
ismétlő;
a
pleonazmusra jellemző, vele kapcsolatos
-
Wersja 01 01 2017
.
4953
pleonazm [gr. pleonasmós 'nadmiar' od pléōn,
pleíōn 'więcej' ― 1. wyrażenie składające
się z wyrazów to samo lub prawie to samo
znaczących, np. cofać się w tył;
2.
wyrażenie składające się z dwu a. więcej
wyrazów (prawie) to samo znaczących
(np. w tym samym rodzaju i gatunku;
nadal pozostaje; obaj bliźniacy); 3. pot.
masło maślane – jeden z błędów logicznojęzykowych; niepoprawne wyrażenie, w
którym jedna część wypowiedzi zawiera te
same treści, które występują w drugiej
części] – (gör.) pleonazmus; (irod)
szószaporítás,
szóhalmozás,
szinonimahalmozás; szófölösleg; azonos
jelentésű és ezért felesleges szavak,
kifejezések halmozása [olyan nyelvistilisztikai jelenség, melyben egyazon
fogalmat egymást követő, közel azonos
jelentésű szavak fejeznek ki. A szó a görög
pleonaszmoszból (πλεονασμός) származik,
melynek jelentése: ’többlet, felesleg’.
Hasonló jelenség – némelyek stilisztikák
szerint a pleonazmus részhalmaza – a
tautológia, azaz bőbeszédűség, melyben egy
fogalom olyan újabb közléssel bővül,
melynek a jelentése gyakorlatilag azonos. A
két fogalmat gyakran egymással felcserélve
használják.]
plereza [fr. pleureuse 'płacząca (np. wierzba);
płaczka' od pleurer 'płakać' z łac. plorare
'krzyczeć; lamentować; płakać' — 1. fryzura
męska z dość długich włosów zaczesanych
do tyłu, opadających na kark; 2. daw.
puszyste pióro strusie zwisające z ronda
damskiego kapelusza; 3. daw. biała
obwódka naszyta na żałobną suknię; 4.
dawn. puszyste pióro strusia, zwieszające
się z ronda kapelusza damskiego; dawn.
biała obwódka naszyta na żałobną suknię;
żart., pot. uczesanie męskie, przy którym
zaczesane do tyłu długie włosy zakrywają
kark.]
–
(fr.)
pleureuse,
plöröz;
siratóasszony;
ruhadarab
[minden
mozdulatra izgő-mozgó, a görlmenetet
siratóaszszonyként vidáman kísérő rezgő
leheletnyi, értelmetlen revüruhadarab. Hol
kiemeli, hol elrejti a nőiességet. Vállra vetve
viselik. Vonszolják maguk után.]; fehér
gyászszegély
pleszka1 – szögfej, csavarfej
pleszka2
[barwny
ptak
śpiewający
z
drozdowatych: (Phoenicurus phoenicurus) mały
ptak wędrowny
z rodziny
drozdowatych, zamieszkujący prawie całą
Europę, środkową Azję i Bliski Wschód.
Zimuje w Afryce na północ od równika i
na Półwyspie Arabskim (przeloty IV-V i
IX-X).
W
Polsce
szeroko
rozpowszechniony, ale nieliczny ptak
lęgowy.] – (áll.) rozsdafarkú (Phoenicurus)
[a légykapófélék (Muscicapidae) családjába
tartozó madárnem]; kerti rozsdafarkú
Pleszka – ptak z rodziny muchołówek (zwykle w
odniesieniu do pleszki zwyczajnej):
 pleszka zwyczajna (Phoenicurus phoenicurus) kerti rozsdafarkú (Phoenicurus phoenicurus)
 pleszka szarogrzbieta (Phoenicurus hodgsoni) mezei rozsdafarkú (Phoenicurus hodgsoni)
 pleszka modra (Phoenicurus frontalis) kékhomlokú rozsdafarkú (Phoenicurus frontalis)
 pleszka białogardła (Phoenicurus schisticeps) –
csillagos rozsdafarkú (Phoenicurus schisticeps)
 pleszka chińska (Phoenicurus auroreus) –
tükrös rozsdafarkú (Phoenicurus auroreus)
 pleszka algierska (Phoenicurus moussieri) gyémántrozsdafarkú (Phoenicurus moussieri)
 pleszka kaukaska (Phoenicurus erythrogastrus)
 pleszka śniada (Rhyacornis fuliginosa)
 pleszka
białogłowa
(Chaimarrornis
leucocephalus)
 alaschani



rozsdafarkú
(Phoenicurus
alaschanicus)
vöröshátú
rozsdafarkú
vagy
létrafarkú
rozsdafarkú (Phoenicurus erythronota) vagy
(Phoenicurus erythronotus)
óriás-rozsdafarkú (Phoenicurus erythrogastrus
vagy Phoenicurus erythrogaster)
kékfejű
rozsdafarkú
(Phoenicurus
caeruleocephalus)
házi rozsdafarkú (Phoenicurus ochruros)

Pleszka zwyczajna, pleszka (Phoenicurus
phoenicurus) [gatunek małego ptaka
wędrownego z rodziny muchołówek] –
roszdafarkú, kerti rozsdafarkú (Phoenicurus
phoenicurus) a madarak osztályának
verébalakúak (Passeriformes) rendjébe és a
légykapófélék (Muscicapidae) családjába
tartozó faj.
-
Wersja 01 01 2017
.
4954
pleść (plotę, plecie) [1. łączyć pasma, pręty itp.,
przekładając jedne przed drugie; 2. łączyć
długie i cienkie elementy czegoś, poprzez
ich przeplatanie; 3. potocznie: mówić bez
przemyślenia; gadać, paplać, mówić bez
sensu] – fonni, összefonni, egymásbaölteni,
gabalyítani; (dużo mówić) locsogni, fecsegni;
papolni; tücsköt-bogarat összebeszélni
pleść wianek – koszorút fonni
pleść androny – butaságokat beszélni
pleść bajki – szamárságot, oktalanságot beszélni
pleść banialuki – hetet-havat összehordani,
fecsegni, butaságot beszélni
pleść brednie – badarságokat fecsegni
pleść bzdurstwa – ostobaságot fecsegni, butaságot
beszélni
pleść dyrdymałki – butaságot, ostobaságot
mondani
pleść jak na mękach – értelmetlen ostobaságot
beszélni, össze-vissza fecsegni
pleść koszałki-opałki [‘mówić dużo i bez sensu,
byle co’; zwrot, rzem. Oba wyrazy są
synonimami zarówno koszałka, jak i opałka
to w jęz. stp. ‘kosz(yk), torba pleciona’;
Plotłem koszałki-opałki] – tücsköt-bogarat
összebeszélni v. összefecsegni; hetet-havat
összehordani
pleść niedorzeczności – badarságokat fecsegni
pleść od rzeczy – mellébeszélni; elkalandozni,
eltérni a tárgytól
pleść trzy po trzy [mówić rzeczy nonsensowne i
absurdalne] – hetet-havat összehordani;
össze-vissza beszélni; fecsegni, locsogni
pleść się [1. wić się wokół czegoś lub przeplatać
się z czymś; 2. wić się, przeplatać się,
plątać się] – fonódni, összefonódni;
gabalyodni, összegabalyodni
pleśniawka [1. choroba ryb; 2. biały nalot
grzybiczy na błonie śluzowej jamy ustnej]
– penészgomba
pleśnica – lisztharmat
pleśnica paznokci [Wśród rzadkich zakażeń
skóry i jej przydatków grzybami
pleśniowymi pleśnica paznokci jest formą
najczęstszą. Zwana jest również jako
akaulioza
paznokci
(Acauliosis
unguinum). Powodowana jest przez
Scopularopsis brevicaulis.] – (med.)
Acauliosis
unguinum;
Scopulariopsis
brevicualis (penészgomba)
Pleśnica [wieś w Polsce położona w
województwie opolskim, w powiecie
nyskim, w gminie Korfantów.] – Pleśnica
(lengyel falu)
pleśnie [czyli organizmy w postaci drobnego,
zwykle włóknistego nalotu pojawiające się
na różnych "materiałach biologicznych".
Są
to
zazwyczaj
przedstawiciele
Zygomycota lub Deuteromycota] – penész
pleśnie szlachetne [gatunki pleśni stosowane w
technologii żywności] – nemespenész
pleśnieć (pleśnieje) [1. pokrywać się pleśnią;
2. przen. gnuśnieć] – penészedni; (átv.)
henyélni, lustálkodni, poshadni, tespedni;
eszi a penész
pleśnieć od czego, pleśnieć z czego – penészedni
vmitől
pleśnieć w bezczynności – tétlenségre van
kárhoztatva
pleśnieć w lenistwie – tespedni
pleśnienie – penészedés; tespedés
pleśnienie owoców – gyümölcsök penészedése
pleśniowy, -a, -e – penész
pleśń [1. zielonkawoszary, biały lub czarny nalot
występujący na produktach spożywczych,
drewnie itp. narażonych na działanie
wilgoci i powietrza; 2. grzyb o grzybni
rozwijającej się na pokarmach roślinnych,
nawozie, skórze] – penész; doh, penészszag
pleśń śniegowa [choroba zbóż ozimych
objawiająca się szarawym nalotem] –
hópenész (Fusarium nivalis) [A gyepet, mint
minden
élő
szervezetet,
betegségek
támadhatják meg. A Hópenész gyakori
betegség, leginkább télen fordul elő és kora
tavasszal látható a hosszantartó hóolvadás
után, különösen akkor, ha túl magasra
hagytuk a füvet.]
pletnia – (dawno) korbács
pletwa, płetwa [1. część ciała ryby służąca do
poruszania się i sterowania 2. część
oprzyrządowania nurka służąca do
poruszania się pod wodą] – uszony;
úszóhártya; békauszony
pletwa
pletwonogi, płetwonogi, -ia, -ie – úszólábú
pleuritis (choroba; zapalenie opłucnej) – (dawno,
orv.) pleuritis; (orv.) mellhártya-gyulladás
Pleuston [1. ogół gatunków roślin, niekiedy także
zwierząt, unoszących się na powierzchni
zbiorników wodnych; 2. organizmy
-
Wersja 01 01 2017
.
4955
pływające
po
powierzchni
wody,
zazwyczaj rośliny wodne (np. rzęsa
wodna, salwinia pływająca, tropikalny
hiacynt wodny Eichhornia crassipes), ale
mogą to być także zwierzęta (np.
pływające
kolonie
żeglarza
portugalskiego). Nadmiar pleustonu jest
niekorzystny, ponieważ ogranicza dostęp
światła i produkcję pierwotną w zbiorniku
wodnym.] – pleuszton [gyűjtőneve a víz
színén lebegő nagyobb élőlények, melyeket
az áramok v. a szél hajtanak tova (Ilyenek a
medúzák, egyes csigák stb.) – Édesvízben
csak növényi pleuszton van, ilyen pl. A
békalencse]
plewa, plewy [1. odpadki powstające przy
młóceniu i czyszczeniu dojrzałych roślin,
zwłaszcza zbóż, używane jako pasza o
małej wartości pokarmowej; 2. zob.
plewka; 3. rzecz o niewielkiej wartości]–
pelyva, polyva [1. A pázsitféle növények
nemző részeinek borítéka, vékony vagy
hártyanemű apró levélkék,
melyeket
gabonaszóráskor a szél messzire széthord; 2.
pelyvalevél, péva v. polyva (növ., palea,
achyron), a pázsitfélék nemző részeinek
borítéka, rendesen vékony v. hártyanemü
apró levélkék, melyeket gabnaszóráskor a
szél messzire széthord. Más növény hasonló
levelét is nevezik P.-nak, p. fészkesek
virágzatának pikkelyeit (Anthemis) v. a
harasztok levélpikkelyeit.]; toklász [Szláv
eredetű szó: szerb-horvát, szlovén, szlovák
stoklasa (‘zab, rozsnok’). A szóeleji
mássalhangzó-torlódást a sz hang elhagyása
oldotta fel (mint a kadarka esetében), a
szóvégi a mint vélt birtokos személyjel
maradt el.]
plewiarka – pelyvázó, pelyvázógép
plewiasty, -a, -e – pelyvaszerű, pelyvás
plewić [regionalne: pleć, pielić (oczyszczać
ziemię z chwastów)] – gyomlálni
plewienie – gyomlálás
plewka [jeden z dwu błoniastych liści
przykwiatowych w kłosach traw] – kis
pelyva
plezjozaur [1. morski gad kopalny o długiej szyi
i niewielkiej głowie; 2. przedstawiciel
wymarłych gadów morskich; 3. gr. plēsíos
'bliski; sąsiedni' od pélas 'blisko';
olbrzymi kopalny gad o długiej szyi i
kończynach w kształcie płetw, który żył w
morzach w okresie jurajskim i kredowym.
4. rząd wymarłych wodnych gadów z
nadrzędu
Sauropterygia
płetwojaszczurów.
Plezjozaury
występowały na Ziemi w okresie od 220 do
65 milionów lat temu, a więc między
triasem a kredą. Kości plezjozaurów oraz
inne
pozostałości
znajdowano
we
wszystkich regionach świata. Pierwsze
odkrycie paleontologiczne, świadczące o
istnieniu tych zwierząt, nastąpiło w 1821
roku. Był to kompletny szkielet znaleziony
przez Mary Anning w nadmorskim klifie
południowej Anglii i opisany później jako
Plesiosaurus dolichodeirus. Plezjozaury
miały od 2 do 20 metrów długości, długą
szyję, korpulentne ciało, cztery płetwy
oraz krótki ogon.] – (áll.) plesiosaurus;
Plesiosaurus dolichodeirus [a hüllők
(Reptilia vagy Sauropsida) osztályának a
Plesiosauria rendjéhez, ezen belül a
Plesiosauridae családjához tartozó kihalt faj]
P. dolichodeirus
Plezjozaury (Plesiosauria) [rząd wymarłych
wodnych
gadów
z
nadrzędu
Sauropterygia - płetwojaszczurów] – (áll.)
plesiosaurusok
Plesiosaurus dolichodeirus
plichta [nm. Plicht 'miejsce do siedzenia w tylnej
części żaglówki'. 1. żegl. budka w części
rufowej małego statku a. barki. 2. budka
na szkucie dla sztabnika i marszałka tam,
gdzie sztaba (Magier); 3. zob. kokpit] –
(ném. Plicht, ang. Cockpit) (haj.) hajóhíd,
kormányállás
plik, plika [1. pewna liczba kartek, banknotów
itp. złożonych razem; 2. inform. zbiór
danych mający swoją nazwę, odróżniającą
go od innych zbiorów; 3. paczka, pęk,
zwój (dokumentów, banknotów itp.); 4. w
informatyce: zbiór informacji zapisanych
na nośniku i traktowanych jako całość] –
köteg, nyaláb, csomó, csomag; (informatika)
file [fájl, állomány]
-
Wersja 01 01 2017
.
4956
plik kart – egy csomag kártya (biz. pakli)
plik (ang. file) [1. jest to nazwany ciąg danych
(inaczej zbiór danych), o skończonej
długości, posiadający szereg atrybutów i
stanowiący dla systemu operacyjnego
całość; 2. ciąg danych (inaczej zbiór
danych)
o
skończonej
długości,
posiadający szereg atrybutów i stanowiący
dla użytkownika systemu operacyjnego
całość. Nazwa pliku nie należy do niego,
lecz jest przechowywana w systemie
plików.] – file [1. A számítógépen lévő
információtárolási egysége a fájl (file). Egy
fájl tartalma a gép szempontjából vagy adat,
vagy program, amely a processzor által
végrehajtható utasításokat tartalmaz: néha
bináris fájlnak is hívják. A fájlban tárolt adat
tetszőleges, lehet szöveg, grafikus kép, hang
stb. Az adatok formájára nézve nincs előírás,
a gyakorlatban nagyon sokféle formátum
létezik. A fájlt minden operációs rendszer
használja, konkrét megjelenése azonban már
az operációs rendszertől függ.]; adattároló;
adatállomány. 2. saját névvel rendelkező
számítógépes állomány (program, szöveg,
kép, stb.); a névhez (különösen PC-s
operációs rendszereknél) egy, az állomány
típusát jelző kiterjesztés (suffix) is járul,
melyet egy pont karakter előz meg (pl. .zip,
.doc, .htm); az internetes kliensek csak
bizonyos állománytípusok megjelenítésére
képesek, egyéb esetben külső "viewer" vagy
"plug-in" programokat hívnak meg.]
plik akt – aktacsomag
plik ASCII – (kat.: informatyka) ASCII file
(American Standard Code for Information
Interchange) [csak szabványos (7 bites)
ASCII kódú jeleket, vagyis angol betűket,
számjegyeket és írásjegyeket tartalmazó
állomány;
a
hálózatokon
általában
különleges paraméterezés, segédprogramok
vagy parancsok nélkül is továbbítható, mert
minden hardver és szoftver egyformán
értelmezi ezeket a kódokat]
pik binarny [jest plikiem o dowolnej zawartości,
oznacza wszystkie pliki poza plikami
tekstowymi zawierającymi tekst zapisany
w ustalonym sposobie kodowania znaków
drukarskich, wraz z kodami sterującymi,
w tym także kod znaku końca pliku – ^Z.]
– bináris adatállomány
plik danych {m.}; data file {rzecz.}; [komp.] [zł.]
- (data-) file - (adat-) állomány, akta, köteg,
adatsor
plik dwójkowy (binary file) – bináris fájl [Kódolt,
elektronikus állomány, mely az USAszabvány
szerinti
7
bit-es
ASCII
karakterektől
eltérő
elemeket
is
tartalmazhat.]
plik tekstowy (ang. text file lub plain text file) [plik
składający się z tekstu i formatowany
zgodnie
z
przyjętym
standardem,
zazwyczaj ASCII lub jego odmianie
(możliwy jest też zapis w standardach
Unicode). Plik taki zawiera tekst
kodowany w wybranym standardzie wraz
ze znakami formatowania tekstu, w ASCII
znaki o kodach mniejszych od 32. Znak
Ctrl_Z jest znacznikiem końca pliku a
zawartość pliku za tym znakiem jest
zazwyczaj ignorowana.] – szöveges fájl
plik tylko do odczytu [to może być odczytywany
lub kopiowany] – csak olvasható fájl
Pliki nagłówkowe [przy kompilatorze języka C i
pochodnych (C++ itp.) pliki źródłowe o
rozszerzeniu "h" (w C++ powinno się dla
odróżnienia stosować "hpp", ale w
praktyce najczęściej spotykane jest nadal
rozszerzenie "h") zawierające opis
interfejsu modułu: deklaracje zmiennych,
funkcji, klas i innych struktur danych.
Używa się ich po to, by nie trzeba było
przy każdej najmniejszej zmianie w
implementacji
jednego
modułu
rekompilować
wszystkich
innych
odwołujących się do niego. W nowszych
językach takich jak Java czy C# nie ma
już
potrzeby
stosowania
plików
nagłówkowych] – (számítógép) header files,
Header-Datei; header file-k (dekralációs
állományok)
pliocen [1. druga epoka młodszego trzeciorzędu;
2. druga epoka neogenu, charakteryzuje
się dość surowym klimatem.Kontynenty
zbliżają się do swego obecnego położenia.
Klimat osusza się i oziębia. Duże obszary
stepowieją,rwała od około 5,3 mln do
około 1,8 mln lat temu.] – (gör.) pliocén;
(földt.) a földtörténeti harmadkor legfelső
szakasza [a harmadidőszak negyedik és
egyben utolsó szakasza. Körülbelül 14 millió
évvel ezelőtt kezdődhetett. Az ember és az
emberszabású
majmok
felé
vezető
törzsfejlődési ágak ekkor már elváltak]
plioceński, -a, -ie – (földt.) pliocén, pliocénkori
plisa [1. zagięcie na sukni, koszuli itp. powstałe
przez założenie materiału i zaprasowanie
go lub częściowe zaszycie; 2. pas tkaniny
naszyty na suknię jako ozdoba; 3. wąski
pasek materiału, którym podszywa się dół
sukni od spodu; 4. fałd zaprasowany
sztywno na stałe. Ma on formę własną,
niezależną od kształtu ciała, od gestu i
rzutu materiału. Plisy wskazują więc z
zasady na konstrukcję kostiumu nie
-
Wersja 01 01 2017
.
4957
przylegającego do naturalnej sylwetki. 5.
zaprasowana na sztywno fałda, niezależna
od kształtu ciała. Plisy stosowane są
głównie w spódnicach. W terminologii
odzieżowej nazwę plisy nosi również pasek
naszyty na krawędź bluzki czy płaszcza, w
którym wykonane są dziurki do zapinania
stroju lub umieszczone zatrzaski.] – (fr.)
pliszé, plisszé [Berakás (francia). A berakott
hajtások a szöveten termofixálással vagy
varrással válnak tartóssá.]; redős, redőzet;
levasalt, sűrű berakás (kelmén)
pliska [zdrobniale: zagięcie na koszuli, fałdka na
sukni] – kicsi plisszé
plisować – plisszírozni; (ruhát) berakni; redőzni
plisowanie (1) [1. materiał włókienniczy
stopniowo kształtowany w wąskie lub
szerokie, podłużne, odwracalne lub
prostokątne fałdy za pomocą ciśnienia i
pary
aplikowanej
ręcznie
lub
mechanicznie
na
maszynie
do
karbikowania. P. jest stosowane do
ozdoby spódniczek, sukienek, bluzek, itp.
2. Mechanicznie utrwalanie fałdek na
fragmentach lub całej powierzchni
tkaniny] – pliszé [A kelmén hőkezeléssel
(gőzöléses vasalással) kialakított keskeny,
harmonikaszerű hajtások. Az álló pliszé
pengeéles álló hajtásokból, a fekvő pliszé
egy irányba fektetett hajtásokat, a
szembehajtott
pliszé
értelemszerűen
egymással szembe fektetett hajtásokat jelent.
Kötőgépen pliszé megfelelő kötésmóddal
közvetlenül is előállítható (lásd kötött
pliszé). Elsősorban olyan anyagokon
alkalmazható,
amelyek
a
gőzöléses
vasalással tartósan alakíthatók (Főleg gyapjú
típusú, vagy szintetikus szálakat tartalmazó
kelmék). Leginkább szoknyákon (lásd
pliszírozott szoknya), blúzokon, alkalmazzák
díszítő céllal.]
plisowanie (2) [zdobienie danego obszaru
odzieży
małymi
zgięciami;
zwykle
osiągniete przez dekoracyjne zaszewki. Te
zgięcia tworzą geometryczne... ] – húzás,
ráncolás [Díszítő hatás egy ruhadarabon; ék
vagy romboid alakú ránc kialakítása.]
plisowanie (3) [fałda powstała przez zaginanie
tkaniny w ubraniu; wynik nadmiernej
szerokości lub błędnego wykończenia
szwu przez pikowanie lub płaskie
prasowanie.] – gyűrődés [A kelmén
képződő éles ránc, amit kikészítési vagy
varrási hiba, vagy helytelen vasalás okoz.]
plisy [Płaska tkanina z charakterystycznymi
załamaniami o różnych kształtach.
Utrwalanie plis odbywa się metodą
termiczną.] – berakás (1) [A sima kelmén
már a kelmeképzésnél vagy utólag kialakított
redőzet.]
pliszka
[drobny
ptak
śpiewający;
charakterystyczne potrząsanie ogonem] –
barázdabillegető
Pliszka siwa (Motacilla alba) [mały ptak z
rodziny pliszkowatych, zamieszkujący
Eurazję
i
Afrykę
Północną]
–
barázdabillegető (Motacilla alba) [a madarak
osztályának verébalakúak (Passeriformes)
rendjébe és a billegetőfélék (Motacillidae)
családjába tartozó faj]
Pliszka żółta (Motacilla flava) [mały ptak z
rodziny pliszkowatych, zamieszkujący
większość Eurazji, północną Afrykę oraz
Alaskę] – sárga billegető (Motacilla flava) [a
madarak
osztályának
verébalakúak
(Passeriformes) rendjébe és a billegetőfélék
(Motacillidae) családjába tartozó faj]
Pliszka żółta (Motacilla flava)
-
Wersja 01 01 2017
.
4958
pliszki [(Jak czytamy u Zygmunta Glogera) gra
hazardowna, znana w Polsce od wieków,
polegająca na rzucaniu 4 maleńkich
drewienek, zwanych pliszkami. Zwykle z
rózgi brzozowej ucinano dwa drewienka i
każde rozłupawszy na dwoje, rzucano je
po kolei z ręki na stół. Kto rzucił do pary,
dwie na stronę płaską, dwie na okrągłą,
wygrywał; kto wszystkie na jedną
którąkolwiek
stronę,
brał
stawkę
podwójną: kiedy 3 były jednostajne a 4
inna, nic mu się nie dostawało i jeszcze
płacił. Za czasów saskich była to już tylko
gra ulubiona pokojowców i pachołków.] –
(daw) régi hazárdjáték
Pliszki [wieś w Polsce położona w województwie
mazowieckim, w powiecie siedleckim, w
gminie Paprotnia] – (földr.) Pliszki (lengyel
falu)
ploiaria [obuwie mające swe początki w Syrii.
Miękkie, filcowe trzewiki z zadartymi
noskami i wycięciem na podbiciu.
Popularne w starożytnej Sparcie nie
przyjęły się jednak w pozostałej części
Grecji.
Nazwę
swą
zawdzięczały
podobieństwu
do
dzioba
okrętu.
Przedstawiane na posągach Priama lub
Ariadny.] – (daw) cipőfajta
plomba [1. zwarta, twardniejąca masa, którą
dentysta wypełnia ubytki w zębach;
2. ołowiany krążek z odbitą pieczęcią lub
pieczęć z laku umieszczane na towarach
jako znak fabryczny lub dowód opłacenia
cła, zakładane też w celu zabezpieczenia
towarów,
pomieszczeń
itp.
przed
naruszeniem lub otwarciem; 3. budynek
wzniesiony między dwoma wcześniej
zbudowanymi
domami;
4. masa
cementowa, którą wypełnia się ubytki w
pniu rosnącego drzewa] – (fr-lat) plomba,
ólomzár, ólomjegy; (zęba) tömés, fogtömés
plomba amalgatowa – amalgám fogtömés
plomba celna – vámplomba, vámzár
plomba cementowa – cementtömés
plomba porcelanowa – porcelántömés, fogtömés
porcelánból
plomba złota – aranytömés
plombować [1. uzupełniać plombą ubytki w
zębach; 2. zakładać plomby na towarach
lub drzwiach w celu ich zabezpieczenia; 3.
wypełniać masą cementową ubytki w
gruncie lub pniach drzew] – med. tömni,
fogat betömni; plombálni, leplombálni;
ólmozni, leolmozni, ólomzárral ellátni;
plombować wagony – ólomzárral látni el v.
leplombálni a vagonokat
plombować zęby – fogat tömni
plombowanie – leplombálás, plombálás, tömés;
ólmozás
plombowanie zęba – fogtömés
plombownica [przyrząd do nakładania plomb
metalowych w celu oznaczenia lub
zabezpieczenia towarów, pomieszczeń] –
ólmozó, plombáló (berendezés)
plompa [pompa] – [Słowniczek języka śląskiego]
szivattyú; pumpa
plon [1. wynik uprawy (owoce, ziarno itp.);
żniwo; 2. przenośnie: efekt pracy, zysk,
osiągnięcia] – termés, hozam, terméshozam;
(átv.) gyümölcs
plon pracy – a munka gyümölcse
plon (wielkość plonu) – terméshozam
plonować [1. wydawać plon 2. owocować] –
(bőségesen) teremni
ploniarka zbożówka (Oscinella frit) [1. mały
owad, którego larwy są szkodnikami zbóż;
2. mucha szwedzka, owad zaliczany do
rodziny
niezmiarkowatych,
rzędu
muchówek, występujący na prawie całym
obszarze półkuli północnej. Osiąga ok. 2
mm długości ciała, ubarwienie czarne.
Larwy ploniarki zbożówki białej barwy
dochodzą do 4 mm długości.] – Fritlégy
(lat. Oscinis frit L., állat) [a kétszárnyuak
rendjébe, a rövid csápuak csoportjába és az
Acalypterak családjába tartozó légyfaj,
melynek faji neve: frit, Svédországból ered.
Fényfémü fekete, combja fekete, lába sárgás.
-
Wersja 01 01 2017
.
4959
1-2 mm. hosszu. Mint kártékony állat ritkán
található, de néha roppant mennyiségben
jelenik meg és akkor különösen az őszi
vetést, rozsot és buzát támadja meg
tavaszkor és tönkre teheti a termést. Több
generációban él. A tavaszi nemzedék a fiatal
vetés szárában él, a nyári generációk pedig a
buza és rozs kalászaiban, illetve szemeiben
pusztít.]
plony zboża – gabonatermés
ploter, plotter (ang. plotter) [1. urządzenie do
rysowania lub wycinania z folii figur,
sterowane komputerem; 2. komputerowe
urządzenie peryferyjne, służące do pracy z
dużymi płaskimi powierzchniami, mogące
nanosić
obrazy,
wycinać
wzory,
grawerować itp. Ploterów używają
głównie
graficy
komputerowi,
poligrafowie i architekci.] – plotter, rajzgép
[1. A rajzgépek grafikonok és ábrák
megjelenítésére szolgálnak. Egy, vagy több
tollal rendelkeznek. A több toll a több színű
nyomtatást teszi lehetővé. Két alapvető
típusú rajzgép van. 2. Nagyformátumú
nyomtató. Jelenleg a legelterjetebb a
tintasugaras technológiájuak.]
Wyróżnia się następujące rodzaje ploterów:
 ze względu na prowadzenie papieru
o ploter płaski
o ploter bębnowy
 ze względu na zastosowanie
o nanoszące obraz
 ploter atramentowy
 ploter solwentowy
 ploter kreślący
 ploter laserowy
o ploter grawerujący
o ploter tnący
plotka [niesprawdzona lub kłamliwa wiadomość
powtarzana z ust do ust, najczęściej
szkodząca czyjejś opinii] – pletyka,
szóbeszéd
plotkarka – pletykafészek, hírharang; pletykás nő
[baszta "plotkarka"- pletykafészek bástya
Kielcében]
plotkarski, -a, -ie [dotyczący plotkarza,
plotkarstwa] – pletykaszerű, kósza,
pletykán alapuló; pletykás
plotkarz – pletykás ffi
plotki [1. robienie, rozpowszechnianie plotek;
2. spotkanie jakichś osób, na którym
opowiada się plotki; 3. mówienie głupstwa.
Apostoł Paweł nazwany został plotką
(Biblia Gdańska) przez starożytnych
przedstawicieli
materializmu
(epikurejczycy i stoicy).] – szóbeszéd;
pletyka; mendemonda
plotkować [robić, rozpowszechniać plotki] –
pletykázni, pletykálni, pletykálkodni
plotkowanie – pletykálkodás, pletykálás, pletyka
plucha, pluta [1. brzydka, deszczowa pogoda; 2.
brzydka, dżdżysta pogoda, słota, szaruga]
– gazfickó, híplillér; piszkos fráter,
koszfészek; latyakos v. csatakos idő, cefet
idő
pluchota – ítéletidő, pocsék idő v. időjárás; zuhogó,
csurgó eső
plucie – köpés, köpködés, köpdösés; köpet
płucnica [roślina o liściach pokrytych białymi
plamami] – zuzmó (Cetraria)
Płucnica (Cetraria) - rodzaj porostów z rodziny
tarczownicowatych (Parmeliaceae). Typem
nomenklatorycznym jest płucnica islandzka
(Cetraria islandica (L.) Ach.).
Systematyka: Gatunki należące do płucnic to
m.in.:
 płucnica kolczasta (Cetraria aculeata
(Schreb.) Fr. (1826)) - Tüskés vértecs,
(Cetraria aculeata)
 Cetraria australiensis W.A. Weber ex
Kärnefelt (1977)
 Cetraria cucullata (Bellardi) Ach. (1803)
 Cetrariella delisei (Bory ex Schaer.) Nyl.
(1867)
 płucnica kędzierzawa (Cetraria ericetorum
Opiz (1852))
 Cetrariella fastigiata (Delise ex Nyl.)
Kärnefelt (1977)
 płucnica modra (Cetraria glauca (L.) Ach.
(1803))
 płucnica islandzka (Cetraria islandica (L.)
Ach. (1803)) - Izlandi zuzmó (Cetraria
islandica L.)
 Cetraria muricata (Ach.) Eckfeldt (1895)
 Cetraria nigricans Nyl.
 Cetraria nivalis (L.) Ach. (1803)
 Cetraria odontella (Ach.) Ach. (1814)
 płucnica żółta (Cetraria pinastri (Scop.) Gray
(1821))
 płucnica płotowa (Cetraria sepincola (Ehrh.)
Ach. (1803))
pluć (pluje) ― plunąć [1. wyrzucić z ust ślinę
albo flegmę; 2. znieważyć kogoś; 3. strzelić
gradem kul] – köpni; köni egyet, leköpni;
köpködni
pluć krwią – vért köpni
-
Wersja 01 01 2017
.
4960
pludry (z bawarskiego plodern – buchastym być)
[1. krótkie, bufiaste spodnie z pionowymi
rozcięciami ukazującymi podszewkę,
stanowiące
część
dawnego
stroju
dworskiego lub żołnierskiego; 2. daw.
każde spodnie sięgające przed kolana; 3.
nm. Pluderhosen 'bufiaste spodnie
sukienne do połowy ud a. do kolan,
rozcinane pionowo w wąskie pasy łączone
barwną, taftową podszewką (XVI w.)' od
plodern, pludern 'odstawać, wybrzuszać
się; wisieć jak worek (o ubiorze)'. 4.
dawniej: krótkie szerokie spodnie; 5. w
Polsce XVII-XVIII w. - szerokie spodnie
sięgające powyżej kolan; 6. spodnie
szerokie, worowate, kroju niepolskiego, i
dlatego nazwa ta ma u nas znaczenie
pogardliwe. 7. spodnie charakterystyczne
dla XVI-wiecznych Niemiec, wykonane z
sukna lub aksamitu w postaci wąskich
pasków złączonych w górze i w dole – przy
kolanie, z podszewką z barwnej tafty,
która wystawała spomiędzy zewnętrznych
pasów. Typ ten wszedł do mody
zachodniej, z tą tylko różnicą, że spodnie
owe na zachodzie jeszcze dodatkowo
usztywniano. 8. krótkie, bufiaste spodnie,
część dawnego stroju dworskiego] –
(dawno) bugyogó, buggyos nadrág
Plug and Play (z ang. podłącz i używaj) [to termin
używany
na
określenie
zdolności
komputera do pracy z urządzeniami
peryferyjnymi zaraz po ich podłączeniu,
bez
konieczności
ponownego
uruchamiania maszyny. Nazwa Plug and
Play jest kojarzona z firmą Microsoft,
która jako pierwsza jej użyła (w
odniesieniu do Windows 95), ale wcześniej
już kilka innych firm stosowało tę
technologię. W tej chwili jest to ogólnie
przyjęta nazwa standardu.] – I. (ang.) plug
and play; 'csatold és játszik'- módszer
[1. Számítógépek önműködő tartozékfelismerése (nyomtató, lapolvasó, stb.) és
azok konfigurálása; 2. Olyan periféria,
bővítőkártya, illetve alkatrész, amelyet a
számítógépbe behelyezve, vagy ahhoz
csatlakoztatva,
annak
felismerése,
konfigurálása
és
a
szükséges
vezérlőprogramok telepítéseautomatikusan
megtörténik; 3. számítógépek önműködő
tartozékfelismerése (nyomtató, lapolvasó,
stb.) és azok konfigurálása; Windows tipusú
operációs rendszereknél vezették be először;
ezek 'tartozékkönyvtárral' rendelkeznek, a
csatolt tartozékokat maguk felismerik és
létrehozzák a működéséhez szükséges
feltételeket; kézi beállításokra tehát, a
tartozék konfigurálására, nincs szükség;
[régebbi tipusú tartozékoknál, ahhoz, hogy
az együttműködés létrejöjjön, a gépbe
megfelelő adapterkártyát kell helyezni, a
tartozékhoz járó kezelőszoftvert kell
telepíteni, majd néhány beállítást kézileg kell
elvégezni;] az új USB szabvány, az újabb
operációs
rendszerek
(Mac-OS-8.5,
Windows95/98),
valamint
több
tartozékgyártó cég támogatják a csatold és
játszik technológiát; [vásárláskor azonban
mindíg tanácsos tisztázni, hogy mit is ért a
tartozék gyártója a 'plug and play' alatt...;]];
II. Plug and Play, Plug'n'Play (PNP) [Az
Intel és a Microsoft együttműködésében
kialakított szabvány, amely lehetővé teszi a
PC-k operációs rendszere számára a gépbe
szerelt
bővítőkártyák
és
eszközök
automatikus felismerését és konfigurálását.];
III. Plug & Play (Dugd be és használd)
Automatikus
hardverfelismerés
és
konfigurálás.
plug-in {rzecz.}; program-wtyczka {m.} [komp.]
- plug-in (-software) - bedolgozó szoftver,
kiegészítő program [kisebb terjedelmű
program valamilyen egyedi állományformátum kezelésére, egy nagyobb program
(böngésző) működésének kiegészítésére (pl.
video-kisfilmek
lejátszására);
böngészőprogramok soha nem tartalmazzák
az állandóan megújuló kisegítő programok
összességét, azonkívül sok ilyen program
más szoftvercégektől származik mint a
böngésző; Netscape kezdte el először ezek
használatát és mára több mint 100
bedolkgozó
program
segédkezik
a
böngészőnek; (egy ismert plug-in-fejlesztő
cég pl. a Macromedia); amint újabb
kiegészítő funkciók szükségessé válnak, a
hozzá tartozó bedolgozó programokat le kell
tölteni a Web-ről (ez egy nem kedvelt
művelet és csak gyakori használatkor
érdemes); néha a letöltés beavatkozásunk
nélkül is elkezdődik; a leggyakrabban
használt ilyen programokat a böngészőfejfesztők
újabb
változataikba
már
integrálják]
plugastwo [coś budzącego odrazę] – piszok,
szenny, mocsok
-
Wersja 01 01 2017
.
4961
plugawić [pozbawiać coś godności obraźliwym
czynem lub słowem] – szennyezni,
beszennyezni; mocskolni, bemocskolni;
rondítani, berondítani, összerondítani
plugawić się [postępować w sposób niemoralny,
bezwstydny]
–
beszennyeződni,
bemocskolódni;
bemocskolja,
összemocskolja magát; disznólkodni
plugawiec – (átv.) disznó, koszfészek, ronda
ember; disznó v. disznólkodó, trágár ember
plugawo – szennyesen, mocskosan, piszkosan,
disznó módon, rondán, rusnyán
plugawość – vminek szennyes, disznóvolta;
mocskosság,
piszkosság,
rondaság,
rusnyaság
plugawy, -a, -e [1. taki, który wywołuje
obrzydzenie swoim zachowaniem, jest
niemoralny; 2. daw. taki, który budzi
wstręt swoim wyglądem; 3. obrzydliwy,
budzący odrazę] – szennyes, mocskos,
piszkos, disznó, ronda, rusnya
plunąć — pluć [1. wyrzucić z ust ślinę albo
flegmę; 2. znieważyć kogoś; 3. strzelić
gradem kul] – köpni, leköpni, kiköpni,
sercinteni
plunąć komu w oczy – szembeköpni vkit; szemébe
köpni vkinek
plunąć krwią – vért köpni v. vért hányni
plunąć na kogo/co – leköpni vkit/vmit; köpni
vmire; (átv.) köpni v. fütyülni vkire/vmire
plunąć pieniędzmi – (tréf) tele van pénzzel
plunąć w co – köpni v. beleköpni vmibe
plunąć w ręke – beleköp a tenyerébe
pluralis [1. zob. liczba mnoga; 2. łac. pluralis
'mnogi' od plus 'więcej'; tantum r.nij. od
tantus 'taki; tak wielki'; maiestas ― łac.,
gram. liczba mnoga; p. maiestatis używanie zaimka "my" zamiast "ja"
przez panujących, dla podkreślenia
majestatu władzy; p. modestiae - używanie
zaimka "my" zamiast "ja" przez
dziennikarza, pisarza, dla usunięcia swej
osoby na dalszy plan.] – (nyelvt.) plurális;
többes szám; (mt.) töbszörös
Pluralis locutio duorum numero est contenta - w
wyrażeniu "mnogi" mieści się również
liczba "dwa” – (lat.) Pluralis locutio duorum
numero est contenta. (Reg. Iur.40.) = A
kettes szám már többest alkot.
pluralis
maiestaticus
[wym.
pluralis
majestatikus], pluralis maiestatis a.
pluralis
majestatis
[wym.
pluralis
majestatis] [liczba mnoga używana przez
monarchę mówiącego o sobie, np. My, król
Polski...
pozwalamy]
–
[plurálisz
majesztátikusz] – 'felséges többes'; királyi
többes; fejdelmi többes
pluralis modestiae [wym. pluralis modestje]
[liczba mnoga używana przez uczonego,
publicystę itp. piszącego o sobie, mająca
podkreślić, że swoje spostrzeżenia lub
odkrycia dzieli on z innymi, np.
zaobserwowaliśmy ciekawe zjawisko...] pluralis modestiae; fejedelmi többes
pluralista [zwolennik pluralizmu] – pluralizmus
híve, követője
pluralistyczny, -a, -e [dotyczący pluralizmu,
mający cechy pluralizmu] – pluralista
pluralny, -a, -e [wielokrotny] – plurális; gyakori,
sokszoros,
többszörös,
többszöri,
többrendbeli
pluralna ordynacja – (jog) plurális választójog v.
szavazat;
egyes
állampolgároknak
többszörös szavazatot biztosító választójogi
rendszer
pluralność – (lat.) pluralitás; többség; többesség,
vminek többszörös volta
pluralizm
[1. wielość,
różnorodność;
2. demokratyczna
zasada
ustrojowa
gwarantująca
różnym
grupom
społecznym
i
politycznym
prawo
wyrażania swych interesów oraz udział w
sprawowaniu władzy; 3. filoz. pogląd,
według którego w rzeczywistości lub w
poznaniu
istnieje
wiele
różnych,
niezależnych od siebie podstawowych
elementów; 4. teoria, w myśl której
rzeczywistość składa się z bytów
różnorakich, niesprowadzalnych do jednej
realności; pogląd pluralistyczny; polit.
wielopartyjność] – (lat.) pluralizmus; (fil.) a
monizmussal szemben a világ egységét
tagadó irányzat, amely szerint a világ
egymástól független, önálló rendező elvek
sokaságából áll; (pol) többpártrendszer
plus [1. znak dodawania w postaci krzyżyka
stawiany między liczbami; 2. znak w
postaci krzyżyka stawiany przed liczbą
większą od zera; 3. znak w postaci
krzyżyka
przy
ocenie
szkolnej,
oznaczający podwyższenie tej oceny o pół
stopnia; 4. zaleta, dodatnia strona; 5. znak
matematyczny w postaci krzyżyka (+),
występujący jako: a) znak dodawania; b)
oznaczenie wartości dodatniej liczby; 6.
krzyżyk (+) przy ocenie szkolnej
podwyższający jej wartość] – (lat.) plusz
(több) (+ az összeadás jele és pozitív előjel);
többlet; pozitívum, előny, haszon; meg,
hozzátéve, hozzáadva, azonfelül
plus minus – (lat) plusz–mínusz; több–kevesebb;
kb.; körülbelül, többé-kevésbé
plus minus pięć godzin – kb. öt óra; többé–
kevesebbé öt óra
-
Wersja 01 01 2017
.
4962
Plus semper in se continet, quod est minus. – (lat.)
Plus semper in se continet, quod est minus.
(Reg. Iur.35.) =A több minig magában
foglalja a kevesebbet.
plusem tego mieszkania jest wygodny rozkład –
ennek a lakásnak előnye, hogy kényelmes a
beosztása
plusik [zdrobnienie od: plus] – plusszocska
plusk [1. odgłos spowodowany uderzeniem
czegoś o ciecz lub cieczy o coś; 2. łow. ogon
bobra; 3. (u Zygmunta Glogera) Tak zwano
ogon ryby i bobra. Plusk bobrowy ceniony
był jako przysmak pierwszorzędny wśród
potraw postnych.] – csobogás, locsogás,
csobbanás, buggyanás, loccsanás; csapás;
(hal., vad.) halfarok, hódfarok
plusk fali – hullámverés, a hullám csobbanása
plusk wioseł – evezőcsapás v. evezőcsapások
plusk!
[wykrzyknik
naśladujący
odgłos
uderzającej o coś lub uderzanej czymś
cieczy albo wpadnięcie do wody, błota itp.]
– potty! placcs! loccs!
pluskać (pluskam v. pluszczę, pluszcze), zob.
plusnąć – fröcskölni, csobbantani; csobogni,
csobbanni, loccsanni; locsogni
pluskać się [poruszać się w wodzie, rozpryskując
ją i wywołując charakterystyczny odgłos;
też: kąpać się, chlapać się w wodzie] –
pancsolni, lubickolni, (vízben) ficánkolni,
ide-oda csapkodni
pluskać się w wodzie – vízben pancsolni
pluskanie [odgłos spowodowany uderzaniem
czegoś o ciecz lub cieczy o coś] –
csobbanás, csobogás, fröcskölés, lubickolás
pluskiewka [zob. pinezka, pineska] – rajzszög,
rajszeg
pluskotać (pluskocze) (zob. plusnąć) – csobbanni,
buggyanni, loccsanni; lubickolni; csapkodni;
pottyanni; lefröccsenteni, lefröcskölni
pluskwa [1. czerwonobrunatny owad, pasożyt
człowieka; 2. pot. niewielkie, płaskie
urządzenie do podsłuchu; 3. środ. błąd,
który uniemożliwia poprawne działanie
programu komputerowego] – poloska
pluskwa burakowa [zob. płaszczyniec burakowy]
– Répapoloska (Piesma quadratum)
Pluskwa domowa (Cimex lectularius) [gatunek
owada należący do rzędu pluskwiaków
różnoskrzydłych] – Ágyi poloska
pluskwi, -a, -ie – poloskás
Pluskwica groniasta, świecznica groniasta
(Cimicifuga racemosa Nutt.) [gatunek
rośliny należący do rodziny jaskrowatych
(Ranunculaceae Juss.). Jest to zimotrwała
bylina występująca w Ameryce Północnej
(ang. Black Cohosh, Black Snakeroot).
Uprawiana jako roślina ozdobna i
zielarska] – rövidágú poloskavész, más
néven fürtös poloskavész (Cimicifuga
racemosa) [egy Amerikából származó
gyógynövény.
Az
indiánok
sokféle
problémát kezeltek vele a női bajoktól a
csörgőkígyó harapásáig. Néhány XIX.
századi amerikai orvos láz és menstruációs
görcsök csillapításárara, ízületi gyulladás és
álmatlanság ellen használta.]
pluskwica cuchnąca (Cimifuga foetida) – Büdös
poloskavész (Cimicifuga foetida)
pluskwica europejska (Cimicifuga europaea) Poloskavész (Cimicifuga europaea)
Pluswica groniasta (Cimcifuga racemosa) Black
Cohosh, Squaw Root, Rattle Snake Root,
Black Snake Root, Sheng ma. [Polska
nazwa tej rośliny Pluskwica groniaststa
nawiazuje w pewnym sensie do łacińskiej
nazwy Cimcifuga, w wolnym tłumaczeniu
cimex znaczy owad zwlaszcza ten
dokuczliwy jak pchła czy wesz zaś fugare
odpędzić,
odrzucić.
Mimo
niezbyt
przyjemnego
zapachu
Cimcifuga
racemosa jest atrakcyjną ozdobą wielu
ogrodów zwłaszcza w Europie. Istnieje 18
rodzai gatunku Cimcifuga, roślina ta
występuje
w
Europie,
północno
wschodniej Azji oraz Północnej Ameryce.]
- fürtös poloskavész (Cimicifuga racemosa)
-
Wersja 01 01 2017
.
4963
[A Cimicifuga racemosa Észak-Amerika
erdős vidékeiben őshonos növény, de
megtalálható Európa és Ázsia egyes
területein is. A növény latin nevéből a
„cimicifuga” magyarul poloskavészt jelent
(cimex = poloska, fuga = menekülés,
szökés), a „racemosa” (radix = gyökér) pedig
a föld alatt található, ún. gyökértörzsre utal.
Az
elnevezés
a
növény
rovarűző
tulajdonságára utal. A 2-2,5 méter magas
növény föld feletti részében ugyanis olyan
anyagok találhatók, melyek a különböző
bogarakat, rovarokat menekülésre késztetik,
vagyis azokra nézve veszélyt jelentenek.
Gyógyszergyártásra azonban kizárólag a föld
alatt található, mintegy 10-12 cm hosszú, 2,5
cm vastagságú gyökértörzset használják fel,
mivel
itt
találhatók
a
gyógyhatás
szempontjából fontos hatóanyagok.]
powstaje poprzez wyciągniecie i przecięcie
dodatkowej osnowy. Plusz może być
podobny nieco do aksamitu z długim
włosem. Często stosowany jako imitacja
futra (taki najczęściej używa się do
produkcji odzieży).] – (fr.) plüss [1. A
bársonyhoz hasonló, de annál hosszabb
szálú, elsősorban lakástextilként, bútorkárpit
céljára használt, finom fényű, kellemes
tapintású, telt fogású kelme. Eredetileg
selyemből készült, mára gyapjú, pamut,
illetve ezek és szintetikus szálak keveréke
lett a fő nyersanyaga. 2. Műszőrme
szintetikus vagy természetes fonalból. A
tükör szálmagassága több mint 2 mm. Lehet
kötött vagy szövött kelme.]; (text.)
félbársony; vastag selyem-, gyapjú- v.
pamutszövet, amelynek a felső része fel van
bolyhozva
pluskowaty, -a, -e – poloskaszerű
pluskwy go oblazły – nekiestek a poloskák
plusnąć — pluskać [1. o cieczy: przelać się,
uderzyć o coś lub wylać się gwałtownie z
charakterystycznym odgłosem; 2. uderzyć
o powierzchnię cieczy lub poruszyć się w
niej, wywołując charakterystyczny odgłos
i rozpryskiwanie się cieczy] – fröcskölni,
csobbantani; csobogni, csobbanni, loccsanni
plusnąć na kogo/co czym – rácsapni vkire/vmire,
megcsapni vkit/vmit vmivel
plusnąć na kogo błotem – besározni vkit, sárral
lefröcskölni v. lefröccsenteni vkit
plusnął słowem – ajkáról csak úgy dőlt a szó;
ontotta a szót
plusz, plisia (niem. Plüsch) [1. miękka, puszysta
tkanina o lśniącym wierzchu; 2. rodzaj
puszystej tkaniny; 3. tkanina półwełniana,
od XIX w. też bawełniana o jedwabnej lub
bawełnianej osnowie, z okrywą złożoną z
włosków powstałych z przecięcia części
nitek osnowy lub wątku; 4. rodzaj
miękkiej tkaniny bawełnianej, wełnianej
albo z włókien syntetycznych o splocie
płóciennym lub skośnym. Posiada ona
długą okrywę włosową tzw. runo, która
plusz [tkanina o nieco wysokim i szorstkim,
grubym runie z jedwabnej bawełny lub
wełny, która jest osiągnięta za pomocą
podcięcia oczek osnowy, które tworzą się
same i są cięte przez druciki. Zwykle
tkanina ma dwa układy osnowy i wątku.
Wykorzystywany do płaszczy, wkładów do
ciepłej odzieży, kołnierzy i dodatków.
Zobacz także plusz dziany.] – plüss [A
szövött plüss nagyon magas, vastag
száltakarójú szövet, többnyire selyemből
vagy gyapjúból készül, kettős szövet
formájában.
A
plüsstakarót
képező
láncfonalakból készült hurkokat, amiket éles
fémpálcák vetülékként való bevetésével
alakítanak ki, a pálcák kihúzásával felvágják.
Meleg bélések, gallérok és kiegészítők
gyártására használják. A kötött plüssöket
lásd kötött plüss (vetülékrendszerű), kötött
plüss (láncrendszerű) ill. kötött plüss
(raschel-gépi) alatt.]
plusz dziany, velvet (1) [osnowowa pluszowa
dzianina ze zwykle jednostronnym
splotem tworzącym podstawę do dziania
pluszowego, które zawsze jest z tyłu.
Wytwarzane na pojedynczej osnowarce, z
-
Wersja 01 01 2017
.
4964
pluszowymi haczykami.] – kötött plüss
(lánchurkolt)
[Az
egyszínoldalas
láncrendszerű kötött kelme egy fajtája,
amelynél az alap-kelmeszerkezetet egy
további fonalrendszerrel egészítik ki és ebből
a kelme kötéstani fonákoldalán hurkokat
képeznek. Megfelelő kötésmóddal és
mintázó berendezéssel megoldható, hogy a
plüssfelületű részek nem teljesen, hanem
valamilyen alakzatok formájában borítsák a
kelmefelületet. A hurkokat általában nem
vágják fel, így "hurkos plüss" készítéséről
van szó. Főleg alsóruházati cikkeket
készítenek ilyen kelmékből.]
plusz dziany, velvet (2) [jednostronna wątkowa
dzianina, w której nić jest dodana do
każdego rządka i powiązana z podstawą,
tworząc na powierzchni dzianiny długie
oczka (przedłużone, podobne do haczyków
łuki).] – kötött plüss (vetülékrendszerű) [Az
egyszínoldalas
vetülékrendszerű
kötött
kelme egy fajtája, amelynél az alapkelmeszerkezetet
egy
további
fonalrendszerrel egészítik ki és ebből a
kelme kötéstani fonákoldalán hurkokat
képeznek. Megfelelő kötésmóddal és
mintázó berendezéssel megoldható, hogy a
plüssfelületű részek nem teljesen, hanem
valamilyen alakzatok formájában borítsák a
kelmefelületet. Ha a hurkokat nem vágják
fel, "hurkos plüss", ha már a kötés vagy a
kikészítés során felvágják, akkor "vágott
plüss" készítéséről van szó. Ruházati
cikkeket, lakástextíliákat (bútorhuzatokat)
plusz dziany, velvet (3) [osnowowa dzianina
tworzona za pomocą cięcia na pojedynczej
osnowarce, na której są tworzone
jednostronne podstawowe dzianiny na
dwóch pokładach i łączone ze sobą za
pomocą
przędz
pluszowych
w
odwracalnym splocie. Po dzianiu, dzianina
jest cięta poprzecznie, co tworzy dwie
niezależne
dzianiny
o
runowej
powierzchni. Pewne rodzaje takiego p.d.
są wykończone za pomocą strzyżenia lub
szlifowania. Wykorzystywany do bielizny,
odzieży dzianinowej, itp.] – kötött plüss
(raschel-gépi) [A láncrendszerű kötött kelme
egy
fajtája,
amelynél
az
alapkelmeszerkezetet
egy
további
fonalrendszerrel egészítik ki és ebből a
kelme kötéstani fonákoldalán hurkokat
képeznek. Ez a fajta kötött plüss raschelgépen kétféle módon készíthető: a) két
tűágyas raschel-gépen, ahol mindkét tűágyon
egy-egy alap-kelmeszerkezet készül, és
ezeket a két tűágy között húzódó fonalak
kapcsolják össze, amiket azután a két tűágy
között középen működő késszerkezet
elvágja, vagy amit utólag, a kikészítést
megelőzően külön gépen vágnak el. Ily
módon két vágott plüss kelme keletkezik
egyidejűleg; b) olyan gépen, amelyen az
egyik tűágyban a megszokott tűk működnek,
a másik tűágy helyén pedig horgok vannak.
A plüssfelületet alkotó fonalakat egyfelől
bekötik a tűkkel ellátott tűágyon készülő
alapkelmébe,
másfelől áthurkolják a
szemben levő horgokon. Így hurkos plüss
készül a gépen, de ezeket a hurkokat esetleg
a kikészítés folyamatában fel lehet vágni
(nyírott plüss). Felsőruházati cikkeket,
lakástextíliákat
(bútorhuzatokat,
függönyöket)
és
autó-üléshuzatokat
plusz osnowowy, welwet osnowowy [ma dwie
osnowy – podstawową i runową – oraz
jeden wątek, który razem z osnową
podstawową tworzy swoją własną tkaninę
w płóciennym, skośnym, atłasowym lub
pochodnym
splocie.
Oprócz
podstawowego wątku, specjalne igły są
wprowadzane w dane otwarte sheds,
powyżej których rośnie runo osnowy lub
jego część. Nici runowe ułożone na igle są
przycinane różnymi technikami, tworząc
gęste, krótkie runo. P.s. z krótkim,
grubym runem często jest podobny do
welwetu.
Stosowany
do
damskich
formalnych sukienek i płaszczy oraz do
celów dekoracyjnych.] – láncbársony [Két
láncfonal-rendszerből és egy vetülékfonalrendszerből készített kettős szövet. Az egyik
láncfonal-rendszerből a szövet felületén
hurkokat képeznek, amiket felvágnak. A
szövet maga készülhet vászon-, sávoly-,
vagy atlaszkötésben, vagy ezekből levezetett
valamilyen más kötésmódban. A hurkokat
vágóéllel
ellátott
pálcákkal
készítik,
amelyeket vetülékfonal helyett vetnek be a
szádnyílásba, és kihúzásukkor felvágják a
rajtuk képződő láncfonal-hurkokat - így
alakul ki a bársonyos száltakarójú felület. Ezt
követőleg a másik láncfonal-rendszerből
képeznek
szádnyílást,
amibe
rendes
vetülékfonalat vetnek be - ez alkotja az
alapkelmét. Ilyen szövetből női ruhákat,
-
Wersja 01 01 2017
.
4965
kabátokat, férfizakókat, bútorhuzatokat,
valamint dekorációs szöveteket készítenek.]
plusz przeszywany [wytwarzany poprzez
przyszycie przędz runowych na podstawę
materiału tekstylnego; oczka tworzone są
tworzone na przedzie w celu otrzymania
wymaganego plusza. Stosowany jako
wkład izolacyjny do płaszczy i kurtek.] –
tűzött plüss [Valamely kelme kiegészítése
varrótűk sorával készített párhuzamos,
hosszanti varratokkal, amelyek öltései a
kelme felületén plüss-szerű hurkokat
képeznek. Kabátok melegbélését készítik
belőle.]
pluszcz (Cinclus cinclus) [1. mały ptak z rodziny
pluszczy
(Cinclidae)
zamieszkujący
Europę, Bliski Wschód i wyspowo
północną Afrykę. 2. ptak z rodziny o tej
samej nazwie; 3. ptak o brunatnym
upierzeniu, gnieżdżący się w skałach] –
vízirigó v. fehértorkú vízirigó (Cinclus
cinclus) [a madarak osztályának a
verébalakúak (Passeriformes) rendjéhez és a
vízirigófélék (Cinclidae) családjához tartozó
faj.]
pluszczowate
(Cinclidae)
–
vízirigófélék
(Cinclidae)
pluszowy, -a, -e – plüss-, bársonypluszowy niedźwiadek – játékmackó, plüssmackó
pluszowy miś – plüss maci
pluśnięcie – loccsanás, csobbanás, csobogás,
lubickolás; csapás, megcsapás; pottyanás;
fröccsentés
Plutarch z Cheronei (gr. Πλούταρχος ὁ
Χαιρωνεύς, Plutarchos ho Chaironeus, ur.
ok. 50 n.e., zm. ok. 125 n.e.) [jeden z
największych pisarzy starożytnej Grecji,
historyk, filozof-moralista oraz orator] –
Plutarkhosz,
Plutarchos,
Plutarchus
(Khairóneia, Kr. u. 45 után – Khairóneia, Kr.
u. 120 után), görög író
Pluto (Hades) – (lat.) Pluto, (gör) Hádész; az
alvilág istene
plutokracja [gr. plutokratía 'władza bogaczy';
ploútos 'bogactwo'; timokracja, rządy,
panowanie, władza bogaczy; warstwa
ludzi bogatych, finansistów] – (gör.)
plutokrácia; a gazdagok uralma; olyan
politikai rendszer, amelyben az állami
hatalom a gazdagok kezében van
plutokrata [forma rządów, w której władzę
sprawują ludzie najbogatsi] – (gör)
plutokrata; dúsgazdag személy, akinek
vagyona folytán befolyása, politikai hatalma
van
plutokratyczny, -a, -e [przymiotnik od:
plutokracja] – (gör) plutokrata; a
plutokrácián alapuló, rá jellemző
plutokratyczny charakter – plutokrata karakter
Pluton (gr. Ploútōn, Bogacz) [1. w mitologii
greckiej uosobienie płodności ziemi,
bóstwo
pierwotnie
utożsamiane
z
Plutosem. Później jeden z przydomków
Hadesa.; 2. mit. gr. przydomek Hadesa
jako boga podziemnych bogactw; 3.] –
(gör) Plútó [az alvilág istene, a halottak
birodalmának uralkodója, a föld alatti
kincsek istene]
Pluton (oznaczenie oficjalne: 134340 Pluton) [1.
neta karłowata, najjaśniejszy obiekt pasa
Kuipera. Został odkryty w 1930 roku
przez amerykańskiego astronoma Clyde'a
Tombaugha; 2. Pluton 'najdalsza ze
znanych
planet
naszego
układu
słonecznego' z gr. Ploútōn 'w mit. gr.
przydomek Hadesa', zob. Hades; nazwana
ku czci astronoma amer. P(ercivala)
L(owella),
(1855-1916),
który
zapoczątkował poszukiwania planety,
odkrytej w 1930 r. przez Clyde
Tombaugh. 3. (oznaczenie oficjalne:
134340 Pluton) to planetoid kiedyś była to
planeta ale w 2006 roku została ogłoszona
planetoidem ze względu na inna budowe
jadra i małej wielkosci w porównaniu do
innych planet, najjaśniejszy obiekt pasa
Kuipera.; 4 dziewiąta, ostatnia według
oddalenia od Słońca planeta Układu
Słonecznego.] – Plútó (a kisbolygóelnevezési konvencióknak
megfelelően
134340 Plútó) [plutoida törpebolygó,
amelyet 2006. augusztus 24-éig a
Naprendszer
kilencedik,
legkisebb
bolygójaként tartottak számon, ma pedig (az
Erisz után) a második legnagyobb
törpebolygónak számít]
Pluton (Pu, łac. plutonium) [1. promieniotwórczy
pierwiastek chemiczny, stosowany jako
paliwo jądrowe; 2. pierwiastek chemiczny
z grupy aktynowców w układzie
okresowym. Nazwa pochodzi od planety
karłowatej Pluton.] – plutónium; (latinul:
Plutonium; vegyjel: Pu) [az aktonoidák
csoportjába tartozó mesterséges, radioaktív,
fémes kémiai elem, a periódusos rendszer
94. tagja; a természetben szabadon igen
ritkán előforduló, főleg mesterségesen
előállított
radioaktív
elem;
a
-
Wersja 01 01 2017
.
4966
transzuránsorozat tagja és eszköze; az ókori
görög mitológia alvilági istene, Pluto
nevéről]
pluton [1. fr. peloton; pododział w różnych
rodzajach wojsk; 2. pododdział w różnych
rodzajach wojsk składający się z kilku
drużyn, działonów lub załóg wozów
bojowych.] – (wojsk) szakasz (csapat)
pluton egzekucyjny – (wojsko) kivégzési osztály,
kivégzőszakasz
plutonami – szakaszonként
plutonowy, -a, -e [przymiotnik od: pluton] – Plutó; plutóniumplutonowy (plut.) [1. stopień podoficerski wyższy
od starszego kaprala, niższy od sierżanta;
też: podoficer mający ten stopień; 2. osoba
w stopniu podoficerskim pomiędzy
kapralem a sierżantem] – szakaszvezető
(szkv)
plutonowy, -a, -e – szakaszpluwiał (pallium pluviale = płaszcz od deszczu)
czyli kapa (cappa quia totum capit hominem
= całego okrywa człowieka) [1. [religie] 1.
w Kościele katolickim: kapa wkładana
przez
księdza
podczas
niektórych
ceremonii kościelnych; 2. w Kościele
katolickim: kapa wkładana przez księdza
podczas
niektórych
ceremonii
kościelnych; kapa, ubiór kościelny
kapłański; 2. okres wilgotny dla obszarów
o małych szerokościach geograficznych; 3.
Pluwiał jest jedwabnym, jak ornat, i ma
kształt
płaszcza
półkolistego,
zwieszającego się z ramion do kostek u
nóg; zapina się na klamrę na piersiach.
(...) U pasa, na plecach wisi kaptur mały,
półkolistego kształtu, frędzlami lub taśmą
obszyty. Brzegi pluwiału także galonem
obszyte. Przy szyi pluwiał spina się na
klamrę.] – (lat.) pluviálé (esőköpeny);
(egyh.) köpenyeg alakú vecsernyepalást;
(georg.) pluviális [a trópusi és szubtrópusi
területeken az esős korszakok neve. E nedves
időszakokat szárazabbak választották el
egymástól, az interpluviálisok]; (rel) pluviale
[1. Liturgikus öltözék része, eredetileg
gazdagon hímzett, háton viselt dísz volt, ma
félkör alakú, sarkig érő köpeny a megfelelő
liturgikus színben; 2. szó szerint esőköpeny,
szorosan ama díszes, sokszor drága
himzésekkel borított, hátul szétfejtett
csuklyával ellátott köpeny, amelyet a kat.
papság rangfokozati különbség nélkül a
szertartásoknál, a misét kivéve használ vagy
használhat. Vecsernyepalástnak is nevezik a
délutáni isteni tisztelet után. Hajdan
közönséges kelméből készítve a papok
rendes esőköpenye volt; 3. Palást. Félkör
alakú, eredetileg csuklyával ellátott köpeny.
Elöl gazdagon díszített csat fogja össze. A
szentmisén kívüli liturgikus eseményeknél
(körmenet, házasság, temetés, litánia,…)
viseli a szolgálattevő pap. Színe igazodik az
egyházi év liturgikus színeihez. Az ornátus
többi darabjával azonos anyagból és
mintával készült.]
pluwiometr [przyrząd służący do pomiaru ilości
opadów atmosferycznych; deszczomierz,
ombrometr] – (lat+gör) pluviométer;
ombrométer; esőmérő, csapadékmérő
plümo (frz. plumeau) – (fr.) plümo; pehellyel telt
könnyű párna, lábtakarónak használják;
portörlő
plwać [1. pluć, plunąć 2. lekceważyć kogoś, coś]
– (dawno) pökni; köpni; köni egyet, leköpni;
(mieć za nic) lebecsülni, semmibe venni,
lekicsinyelni, lenézni, megvetni, fitymálni
plwocina, plwociny [1. ślina zmieszana ze
śluzem; 2. ślina zmieszana z produktami
śluzówek dróg oddechowych; flegma; 3.
wykrztuszana
wydzielina
dróg
oddechowych (pochodząca z oskrzeli,
krtani i nosa, natomiast plwocina nie
-
Wersja 01 01 2017
.
4967
zawiera śliny pochodzącej z jamy ustnej),
zawierająca śluz, komórki i ewentualne
składniki patologiczne (na przykład krew,
bakterie, wydzielinę ropną)] – köpet
płaca [1. pieniężne wynagrodzenie za pracę; 2.
płaca inaczej: pensja, wynagrodzenie,
zapłata, gratyfikacja - wypłaty pieniężne
oraz wartość tzw. świadczeń w naturze
(towary, materiały, usługi itp.) lub
ekwiwalenty wypłacane pracownikom lub
innym
osobom
fizycznym
przez
pracodawcę za wykonaną na jego rzecz
pracę.] – fizetés, bér, illetmény, munkabér,
kereset; munkadíj; wojsk (żołd) zsold
płaca akordowa – darabbér
płaca beopośredna – közvetlen bér
płaca brutto (płaca bez potrącenia podatków) –
bruttó kereset v. fizetés
płaca czasowa – napibér
płaca darobkowa – teljesítménybér
płaca dniówkowa – napszám, napibér
płaca dzienna – napibér, napi fizetség; napszám
płaca głodowa – éhbér
płaca godzinowa – órabér
płaca maksymalna – maximális bér
płaca miesięczna [płaca o ustalonej ustawowo
wysokości, poniżej której nie mogą się
kształtować zarobki przy normalnym
czasie pracy] – havibér
płaca minimalna – minimálbér
płaca naturalna – természetbeni bér
płaca netto [płaca po potrąceniu podatków] –
nettó bér
płaca nominalna – nominálbér; névleges bér v.
munkabér
płaca od sztuki – darabbér, darabszám szerinti
fizetés
płaca podstawowa [wynagrodzenie za czas
przepracowany lub za wykonaną pracę,
składające się z płacy zasadniczej oraz
dodatkowego
wynagrodzenia
uzależnionego od rodzaju wykonywanej
pracy] – alapfizetés, alapbér
płaca prowizyjna – jutalékbér
płaca przeciętna – átlagbér, átlagkereset
płaca realna – reálbér
płaca robocza – munkabér
płaca ruchoma – mozgóbér
płaca stała – fixbér, fixfizetés
płaca średnia – átlagbér
płaca tygodniowa – hetibér
płaca uzupełniająca – kiegészítő bér
płaca w naturze – természetbeni bér
płaca za czas pracy – időbér
płaca za godzinę – órabér
płaca za wykonaną pracę – teljesítménybér
płaca zarobkowa – munkadíj, munkabér, kereset
płaca zasadnicza [część płacy podstawowej
przypadająca za faktyczny czas pracy i
normalne wykonanie zadań] – alapbér,
alapfizetés; törzsfizetés
płaca zespołowa – kollektív bér
płacą tylko połowę wartości? Ależ to lichwa! csak az érték felét fizetik ki? Ez aztán
uzsora!
płacek – lepény
płacek jabłeczny – almás lepény, almáspite
płacenia z dołu – előre fizetés; előleg
płacenie – fizetés
płacenie podatku – adózás
płacenie raty a. ratami – részletfizetés
płachciany, -a, -e – (durva) vászonból v.
vitorlavászonból való; vászon, vitorlavászon
płachcina, płachetka, płachetek [niewielka
płacheć (spłacheć, płat, kawałek czegoś,
najczęściej
lichego,
wykonanego
z
nietrwałego lub mało wartościowego
materiału)] – kis ponyva
Płachetka kołpakowata (Rozites caperata ( Pers.:
Fr.) Karst.) [(płachetka kołpakowa,
łuskwiak płachetka, niemka, turek,
chochółka,
płachetka,
płachcianka,
bydlarka,
szampion)]
–
Ráncos
fenyőgomba, Gyűrűs ráncosgomba
płachta [1. duży płat grubego płótna, brezentu
itp.; 2. pot. duży arkusz papieru, gazety
itp.; 3. duży płat grubej tkaniny, służący
najczęściej
do
przykrywania
lub
przenoszenia
czegoś]
–
lepedő,
vászontakaró; ponyva, vitorlavászon
płacić [płacę, płacisz, płaci, płacimy, płacicie,
płacą] + za + Ac.=T. [1. dawać pieniądze
jako należność za coś; 2. ponosić przykre
konsekwencje
swych
działań;
3.
odwzajemniać się, odpłacać] – fizetni
płacę z wami do spółki – közösen fizetek veletek,
egy részt, ha fizetek
płaci pani w kasie – a pénztárban fizet
płacić (zapłacić) cło – vámot fizetni
płacić awansem – előlegként fizetni
płacić cło za coś – vámot fizetni vmi után
-
Wersja 01 01 2017
.
4968
płacić co – fizetni vmit
płacić czekiem – csekkel fizetni
płacić czymś – fizetni vmivel
płacić gotówką – készpénzzel v. készpénzben
fizetni
płacić haracz – sarcot fizetni; védelmi díjat fizetni
płacić ileś za coś – vmennyit fizetni v. adni vmiért
płacić kapaniną – apránként fizetni
płacić karę – büntetést fizetni
płacić kartą kredytową – hitelkártyával fizetni
płacić kogo – kifizetni vkit
płacić komorne kwartalnie – negyedévenként
fizetni a lakbért
płacić komuś – fizetni vkinek
płacić komuś niewdzięcznością – hálátlansággal
fizetni vkinek
płacić na raty – részletekben fizetni
płacić należny podatek – esedékes adót fizetni,
adózni
płacić od dymu – füstpénzt v. kéményadót fizetni
płacić odszkodowanie – kártérítést fizetni,
kártalanítani
płacić okup – váltságdíjat fizetni
płacić pensję – bért fizetni
płacić pięknym za nadobne – [szépért széppel
fizetni] (közm.) amilyen az adjonisten, olyan
a fogadjisten; ki mint vet, úgy arat
płacić podatki – adózni
płacić procent od czegoś – kamatot fizetni vmi
után
płacić procent z dołu – utólag v. utólagosan fizetni
kamatot
płacić przelewem – átutalással fizetni
płacić przy odbiorze – átvételkor fizetni
płacić rachunek – számlát rendezni; kifizetni a
számlát
płacić rachunek za gaz – kifizetni a gázszámlát
płacić rachunki – számlát fizetni v. rendezni
płacić ratami – részletekben v. részletenként fizetni
płacić ryczałtem – átalányban fizetni; átalányt
fizetni
płacić swoją głową; płacić swoją skórą – fejével
fizet
płacić w naturze – természetben fizetni
płacić w ratach – részletekben fizetni
płacić z dołu (ang. to pay afterwards) – utólag
fizetni
płacić z góry (ang. to pay beforehand) – előre
fizetni
płacić za coś – fizetni vmiért
płacić za robociznę – munkáért fizetni
płacić za rok z góry – egy évre előre fizetni
płacić za telefon – befizeti a telefonszámlát
płacić! – fizetni! fizetek!
płaci się co dziesięć dni – tíznaponként kell fizetni
płaci się przy zwolnieniu pokoju – a szoba
elhagyásakor kell fizetni
płaci się z góry – előre kell fizetni
płacik [zdrobnienie od: płat] – rongyocska;
darabka, szeletke
płacz [stan emocjonalny, będący reakcją na
strach, ból, smutek, żal] – sírás, zokogás,
bőgés, rívás, siránkozás; siralom
płacz dzieci – gyereksírás
płacz i narzekanie – sírás-rívás
płacz i zgrzytanie zębów [cierpienie, spóźniony
żal za winy (Mt 22,12-13): "Rzekł do
niego: "Przyjacielu, jakże tu wszedłeś nie
mając stroju weselnego?" Lecz on
oniemiał. Wtedy król rzekł sługom:
"Zwiążcie mu ręce i nogi i wyrzućcie go
na zewnątrz, w ciemności! Tam będzie
płacz i zgrzytanie zębów".] – sírás és
fogcsikorgatás [(Mt 22,12-13) És monda
néki: Barátom, mi módon jöttél ide, holott
nincsen menyegzői ruhád? Az pedig
hallgata. Akkor monda a király a szolgáknak:
Kötözzétek meg a lábait és kezeit, és
vigyétek és vessétek őt a külső sötétségre; ott
lészen sírás és fogcsikorgatás. Mát. 8,12.]
płacz jeszcze nie ukojony – még le nem csillapított
sírás
płacząć – sírva; zokogva; bőgve
płaczący, -a, -e [o niektórych drzewach: mający
wiotkie, zwisające do ziemi gałązki] – síró,
nyafogó, siránkozó, sírdogáló, sírós; gyászos
płaczek [o dziecku, które często płacze, zwykle z
nieistotnego powodu] – siránkozó v.
sírhatnám ember; siratóember, halottsirató
płaczka [1. kobieta, dziewczyna, która często
płacze, zwykle z nieistotnego powodu;
2. kobieta wynajmowana dawniej do
okazywania rozpaczy i opłakiwania
czyjejś
śmierci]
–
siratóasszony;
bőgőmasina
płaczki, płacki [łzy (ziemia lubliniecka ) – (zob.
→ zwroty śląskie)] – [Słowniczek języka
śląskiego] könny, könnyek; könnycsepp
płaczliwie – siránkozva, sírós szájjal v. hangon,
nyafogva, pityeregve
płaczliwy, -a, -e [skłonny do płaczu (np.
płaczliwe dziecko) lub pobudzający do łez,
wywołujący u kogoś płacz, szczególnie ze
wzruszenia (np. płaczliwa melodia,
-
Wersja 01 01 2017
.
4969
płaczliwy głos)] – sírós, sírhatnám, síró-rívó,
nyafogó, egy-kettőre sírva fakadó, pityergős
płaczliwe treny – siralmas gyászénekek
płakać (płaczę, płacze) [1. wydzielać łzy, zwykle
wskutek silnych emocji; 2. biadać,
lamentować; 3. narzekać z płaczem na
kogoś, na coś; 4. wylewać, ronić łzy,
najczęściej
przez
zdenerwowanie,
wzruszenie lub ból, a także: narzekać z
płaczem na coś lub na kogoś, żalić się] –
sírni, sirdogálni; (lud) ríni; könnyezni;
siratni, megsiratni; (tréf.) itatni az egereket
płakać głośno – hangosan sírni, bőgni, zokogni,
ríni
płakać gorzkimi łzami – keserves v. keserű
könnyeket ontani v. hullatni; keservesen sírni
płakać gorzko – keservesen sírni
płakać i śmiać się na przemian – egyszer sír,
máskor nevet; hol sír, hol meg nevet
płakać jak baba – sírni, siránkozni, mint egy
vénasszony
płakać jak bóbr – keservesen sírni; (közb.) [úgy
sír, mint a hód] úgy sír, mintha fizetnének
ezért; úgy sír, mint a fürdős kurva v. zálogos
tehén v. malac
płakać jak dziecko – sírni, mint egy kisgyermek
płakać kogo/co – siratni, megsiratni vkit/vmit
płakać komu w kamizelkę – kiönti vkinek szívét;
elsírja bánatát
płakać mi się chce – sírhatnám, sírhatnékom ban,
sírnom kell, kedvem volna sírni
płakać nad kim/czym – sírni vkin/vmin v. vki/vmi
miatt
płakać nad umarłym – megsiratni az elhunytat v. a
halottat
płakać po kim/czym – sírni vki/vmi után; siratni
vkit/vmit
płakać rzewnie – fájdalmasan v. keserűen sírni,
keservesen sírni; sírdogálni
płakać z czego – sírni vmi miatt v. vmitől
płakać z radości – sírni a boldogságtól
płakać za kim/czym – sírni vkiért/vmiért; (közb.)
kisírni vmit
płakanie – sírás, siratás
płaksa [1. (r. męski) mężczyzna, chłopiec
skłonny do płakania; beksa; 2. (r. żeński)
1. kobieta, dziewczynka skłonna do
płakania; beksa; także o mężczyźnie, z
silniejszym zabarwieniem ekspresywnym;
2. szerokonosa małpa roślinożerna z
rodziny o tej samej nazwie, żyjąca w
lasach Ameryki Południowej, o długim, na
końcu
podwiniętym
ogonie
i
charakterystycznym
"kapturku"
na
głowie z ciemniejszego owłosienia;
kapucynka] – (átv.) bőgőmasina, pityergős
gyerek v. lány (nő); (áll.) csuklyás majom
płaneta (planeta) – planéta; bolygó
płaski, -a, -ie [1. niewypukły, stanowiący
jednolitą płaszczyznę, bez wgłębień i
wyniosłości (np. płaski teren, płaski
talerz); 2. w przenośni: niesmaczny lub
pospolity, trywialny (np. płaski żart,
płaskie towarzystwo)] – lapos, (gładki) sík,
sima; sekély, felületes, lapos
płaska figura – (mt.) síkidom, síkbeli alakzat
płaska pierś – lapos mell
Kasia Sowińska, ceniona polska modelka
splot Splot dzianiny wątkowej i
osnowowej tworzony jedynie przez szycie]
– sima kelme; mintázat nélküli kelme
płaska stopa – (orv.) lúdtalp, bokasüllyedés
płaski brzeg, brzeg rzeki – lapos part, folyópart
płaski człowiek – sekély, felületes ember
płaski dach – lapostető
płaski dowcip – ízetlen, rossz tréfa
płaski grunt – sík terep
płaski nos – lapos v. lapított orr
płaski obcas [obcas bardzo niski i szeroki] –
nagyon széles és lapos cipősarok
płaski talerz – lapostányér
płaski żart – lapos v. szellemtelen tréfa
Płaskla, łosie rogi (Platycerium Desv.) [rodzaj
roślin
należący
do
rodziny
paprotkowatych. Należy do niego ok. 18
epifitycznych gatunków, pochodzących z
regionów tropikalnych i umiarkowanych
Ameryki
Południowej,
Afryki,
południowo-wschodniej Azji, Australii i
Nowej Gwinei. Gatunkiem typowym jest
Platycerium
alcicorne
(Desv.)]
–
(Platycerium
Desv.)
páfrány
fajta
[Platycerium alcicorne = Agancspáfrány]
płasko – laposan
płaskodenny, -a, -e [1. mający płaskie dno; 2.
taki, którego dno stanowi jednolita pod
względem wysokości płaszczyzna (np.
płaskodenna dolina, płaskodenny statek,
okręt)] – lapos fenekű
płaski
-
Wersja 01 01 2017
.
4970
płaskodenny statek, okręt – lapos fenekű hajó
płaskonogi, -ia, -ie – lúdtalpú, lúdtalpas
płaskonos [ptak o wielkim, szerokim dziobie,
upierzeniu u samca czarnobrązowym i
czarnym z zielonym połyskiem] –
Płaskonos (Anas clypeata, dawniej również
Spatula clypeata) [średni lub duży
wędrowny ptak wodny z rodziny
kaczkowatych, zamieszkujący Eurazję
poza północnymi skrajami i basenem
Morza Śródziemnego oraz Amerykę
Północną. Przeloty w marcu – kwietniu i
sierpniu – listopadzie. Zimuje w
południowej Europie nad Morzem
Śródziemnym, północnej i środkowej
Afryce oraz jej atlantyckich wybrzeżach,
południowej Azji i Ameryce Południowej.
Populacje zachodnioeuropejskie są osiadłe
lub koczownicze. W Polsce nielicznie
gnieździ się na całym niżu.] – kanalas réce
(Anas clypeata) [a madarak osztályának
lúdalakúak (Anseriformes) rendjébe és a
récefélék (Anatidae) családjába tartozó faj]
Płaskonos (Anas clypeata, dawniej również Spatula
clypeata)
płaskonosy, -a, -e [mający spłaszczony nos] –
lapos orrú
płasko-okrągły, -a, -e – tojásdad, gömbölyded,
laposan gömbölyű
płaskorzeźba [1. rzeźba wykonana na
powierzchni kamienia, drewna itp., której
tło stanowi ta powierzchnia; 2. Relief –
kompozycja rzeźbiarska wykonana na
płycie
kamiennej,
metalowej
lub
drewnianej z pozostawieniem na niej tła] –
dombormű, relief, lapos relief
płaskostopie (łac. pes planus) [1. zniekształcenie
stopy
polegające
na
zaniku
lub
zmniejszeniu się jej sklepienia; 2. platfus;
- zniekształcenie stopy polegające na
obniżeniu się jej fizjologicznych sklepień,
w wyniku czego staje sie ona płaska.] –
lúdtalp, bokasüllyedés
płaskość [brak wyniosłości i wgłębień,
stanowienie jednolitej płaszczyzny, a w
przenośni
także:
powierzchowność,
pospolitość, trywialność] – laposság,
sekélység
płaskość leżenia [określenie tendencji do
przybierania poziomego ułożenia arkusza
przy położeniu jego na poziomej
powierzchni. Im większa płaskość leżenia
tym są mniejsze odchylenia od położenia
poziomego. Mała płaskość leżenia może
utrudnić
procesy
przetwarzania.
Największą płaskość leżenia wyroby
papierowe
mają
przy
wilgotności
określonej
przez
producenta.]
–
sekélyesség
płaskość ziemi – a föld lapossága v. lapultsága
płasko-wklęsły, -a, -e – (lat.) plánkonkáv,
síkhomorú; egyik oldalán sík, a másikon
homorú (szórólencse)
płasko-wypukły, -a, -e – (lat.) plánkonvex,
síkdomború; egyik oldalán sík, a másikon
homorú (gyűjtőlencse)
płaskowyż (plateau) [1. płaskowzgórze «obszar
wyżynny o płaskiej lub lekko falistej
powierzchni; 2. obszar wysoko położony o
płaskiej lub lekko falistej powierzchni i o
stromych stokach, będący fragmentem
wydźwigniętej powierzchni zrównania.] –
fennsík, (földr.) plató; felföld
płaskowzgórze (płaskowyż) [obszar wyżynny o
płaskiej lub lekko falistej powierzchni] –
fennsík
Płaskowzgórze Warszewskie [część Wzgórz
Warszewskich. Równinny teren z osiedlem
Warszewo - w granicach Szczecina.] –
Varsói-fennsík
płastuga [1. (zoologia) gatunek ryby; ryba o
charakerystycznym silnie spłaszczonym
ciele, z obojgiem oczu przemieszczonych
na jedną stronę; flądra; 2. (zoologia) jest
nią flądra 3. (zoologia) ryba morska; 4.
(zoologia) ma ciało silnie bocznie
spłaszczone; 5. (zoologia) przystosowana
do życia na dnie morza] – (áll.)
félszegúszó, lepényhal
płaszcz [1. wierzchnie okrycie sięgające kolan
lub dłuższe, noszone dla ochrony przed
zimnem lub deszczem; 2. warstwa czegoś
pokrywająca, osłaniająca coś; 3. część
osłony urządzenia technicznego; 4. fałd
skórny okrywający ciało mięczaków,
wytwarzający
muszlę;
5.
Okrycie
wierzchnie znane od czasów starożytnych.
Początkowo w formie prostokątnej
-
Wersja 01 01 2017
.
4971
płachty materiału odpowiednio spinanej i
drapowanej. Od tego czasu forma
płaszcza przechodziła ciągłą metamorfozę.
Najbardziej popularne rodzaje płaszczy
obecnie to trench, raglan, prochowiec,
redingote, dyplomatka, burberry czy
palto.] – köpeny, (pałto) kabát, felöltő;
palást; köpönyeg [vállra vethető köpenyféle
felső ruha, különösen pedig sarkig érő,
ujjatlan férfi v. női felső ruha, melynek alja
ívalakban van metszve: különféle szabásu
díszköpeny,
melyet
a
királyok
koronázásakor, továbbá a papok ünnepélyes
alkalmakkor magukra vesznek (Érseki
palást).]
płaszcz [nazwa na damską i męską, o szerokim
zastosowaniu,
część
garderoby
z
rękawami. Zapięcie jest na przedniej
części, lub też jest beż zapięcia. Okrywa
tułów i górne partie kończyn. Jest luźne
lub ciasno przylega do ciała i najczęściej
ma podszewkę. Płaszcze są różnej
długości, w zależności od bieżącej mody.
Jest pewna różnica w zapinaniu między
damskimi
i
męskimi
płaszczami:
mężczyźni zawsze zapinają na prawą
stronę.] – kabát (2) [Férfiak, nők és
gyermekek által széles körben viselt,
legalább combig érő,
hosszú ujjú
felsőruházati
ruhadarab.
Hossza
a
mindenkori divatiránynak felel meg. Zárt, de
laza szabású, többnyire bélelt. Elöl
gombolással záródik, és különbség van a
férfi- és a női kabátok gombolási irányában:
az elsőn mindig a ruhadarab jobb oldalán, az
utóbbin a bal oldalán vannak a gombok.]
płaszcz 3/4 [płaszcz sięgający poniżej kolan, o 3/4
długości] – háromnegyedes kabát [Kabát,
amely épp a térd fölött végződik. Lásd
ruhaméretek.]
płaszcz alchemika [przywrotnik ostroklapowy
(Alchemilla mollis (A. acutiloba)] –
Lágyszőrű palástfű (Alchemilla mollis).
[Bokrosodó talajtakaró növény. Levelei
kerekek, csipkés szélűek. Apró, sárgás
bugavirágzatát május-júniusban bontja.]
płaszcz długi do samje ziemi – földig érő kabát
płaszcz dolny [zob. mezosfera w zn. 2.] –
mezoszféra
płaszcz cylindra – (mt) hengerpalást
płaszcz deszczowy – esőlöpeny
płaszcz do kostek – bokáig érő kabát
płaszcz futrzany – prémkabát
płaszcz gumowy – gumikabát
płaszcz havelock [długi męski płaszcz,
składający się z długich rękawów i bez
klap, część garderoby okrywająca tułów,
która sięga do talii lub bioder. Może być
jedno lub dwu rzędowy i jest
produkowany z wełnianej tkaniny. Nazwa
pochodzi od nazwy Angielskiego generała
Sir H. Havelock.] – havelock [Gyapjú
típusú szövetből készült törzset takaró
ruhadarab. Hosszú, ujjatlan, egy- vagy
kétsoros
gombolású,
pelerin-jellegű
férfikabát, mely derékig vagy legfeljebb a
csípőig ér. H. Havelock brit tábornokról
kapta a nevét.]
płaszcz impregnowany – vízhatlan köpeny,
esőkabát
płaszcz kąpielowy – fürdőköpeny
-
Wersja 01 01 2017
.
płaszcz królewski – palást; koronázási palást [a
koronázási jelvények egyike. A Magyar
Nemzeti Múzeumban van kiállítva. Eredetére
nézve misemondó ruha, melyet Gizella
királyné, Szent István neje 1031-ben a
székesfehérvári templomnak ajándékozott. A
legenda szerint készítésében Gizella királyné
is részt vett, s talán a veszprémi
apácakolostorban készült 1030 körül. Felirati
képei például a Te Deum kezdetű hálaadó
himnuszra utalnak.]
4972
második világháború idején, a trencskó
minden egyes ország katonai egyenruhának a
részévé vált. Tíz gombja volt, deréköve. A
hozzávalók, mind a mai napig fennmaradtak,
sőt egyes divattervezők még a váll lapokat is
megőrizték. A trencskó, a háború
befejeztével nemcsak hogy divatlegendává
vált, hanem a kiválóság és jó ízlés elemévé
is, köszönhetően betöltött szerepének.
Ajánlott úgy férfiaknak, mint nőknek.]
płaszcz nieprzemakalny, mackintosh [płaszcz
przeciw deszczowy – szczególnie płaszcz
ogumowany
pochodzi
z Wielkiej
Brytanii. Nazwa została nadana przez
Charles Macintosh, który w 1820
opatentował
tkaninę,
która
nie
przepuszcza wody.] – Macintosh [Gumizott
szövetből készült esőkabát. Nevét a brit
Charles Macintosh-ról (1766-1843) kapta,
aki 1820-ban szabadalmaztatta ezt a
vízhatlan szövetfajtát.]
płaszcz lodenowy – lódenkabát
płaszcz na futrze – szőrmével bélelt kabát
płaszcz na okres przejściowy [męski płaszcz
zaprojektowany do noszenia w czasie
przed i po zimowym. Ciężar wełnianej
tkaniny (z której zwykle jest wytwarzany)
wynosi ok. 500 g.] – átmeneti kabát [Ősszel
és télen viselt, könnyebb felsőkabát.
Jellemzően 500 g/m2 körüli területi
sűrűségű, gyapjú típusú szövetből készítik.]
mackintosh
płaszcz o długości do kolan [płaszcz sięgający do
kolan] – térdig érő kabát [Kabát, melynek
hossza a térdekig ér le.]
płaszcz na okres przejściowy
płaszcz na watolinie – vatelinnel bélelt kabát
płaszcz nieprzemakalny – vízhatlan köpönyeg v.
kabát; impregnált kabát, esőkabát, trencskó
(hosszú viharkabát) [A katonaruha utódja a
trencskó, melyet az angol katonák hordtak,
majd a franciák az első világháború idején.
Az első trencskó vázlatot Burberry mutatta
be 1901-ben, akkor, amikor a cél egy
vízhatlan és kényelmes ruhadarabra volt
szüksége az angol tisztikarnak. Attól a
pillanattól kezdve a trencskó, az angol
katonatisztek szimbólumává vált. Később a
płaszcz ochronny – védőköpeny
płaszcz ocieplony – bélelt kabát
płaszcz od deszczu – esőkabát, esőköpeny
płaszcz ortalionowy – orkánkabát; vízmentesített
ballonselyemből készült könnyű felöltő
płaszcz podbity gronostajem – hermelinnel bélelt
kabát
płaszcz popielinowy – ballonkabát
płaszcz przeciwdeszczowy [1. wiosenny i
jesienny, damski i męski, płaszcz na
-
Wersja 01 01 2017
.
4973
deszczową pogodę. Jest produkowany z
balonowego jedwabiu lub bawełny z
wodoodpornym
wykończeniem.
Pierwotnie
miał
jeden
kształt,
jednorzędowy, i miałe ukryte zapięcie,
klinowy kształt rękawów i pochyłe,
nakładane kieszenie, ale teraz może być
modyfikowany zgodnie z trendami mody.
2. Płaszcz przeciwdeszczowy pozwala na
suchą jazdę w deszczowe dni. Skutecznie
osłania całą sylwetkę, chroniąc również
uda, które zwykle mokną najbardziej.
Spełnia swoje zadanie w najgorszych
warunkach pogodowych, podczas deszczu
i wiatru.] – esőkabát [Tavasszal és ősszel
viselt férfi- vagy női kabát, amit esős időben
hordanak. Anyaga víztaszító kikészítéssel
ellátott ballonszövet. Eredetileg konzervatív,
egysoros, rejtett gombolású formában, raglán
ujjakkal, ferde szegélyes zsebekkel készült,
de manapság kialakítása már a divat
változásait követi.]
płaszcz przejściowy – átmeneti kabát
płaszcz spływa z ramion – a felöltő leomlik v.
lehull válláról
płaszcz w stylu Montgomery [długi damski lub
męski płaszcz, luźny w stylu sportowym
krój z szerokim wyłogiem, epoletami, i
przeszyciami o małej gęstości ściegu z
przodu i z tyłu] – Montgomery [Hosszú,
lezser szabású, sportos női vagy férfikabát,
széles hajtókával, váll-lapokkal, az elején és
hátán nagy, hangsúlyozott vállrésszel. Nevét
Montgomery tábornokról kapta. V. ö.
Montgomery stílusú sportkabát.]
płaszcz w stylu kimono [posiada korzenie w
Japonii, gdzie nadal funkcjonuje jako
długa, otwarta, z szerokimi rękawami
część garderoby, która jest krojona z
jednego kawałka. W modzie nazwa ściśle
związana jest z popularnym, prostym i
komfortowym krojem – szczególnie
rękawów, które mają zakcentowaną
szerokość i są nierozłączna częścią tylu i
przedniej części odzieży. Ten styl został
przywieziony z Japonii na początku XX
wieku; później stał się inspiracją męskich
garniturów. Garnitur w stylu kimono,
pozwala
użytkownikowi
na
nieograniczoną swobodę ruchu.] –
kimonókabát [Japán eredetű ruhadarab, ami
hosszú, nyitott, bő ujjú, egy darabból szabott
kabát formájában ma is él. A divatban ez az
elnevezés szorosan kapcsolódik a népszerű,
egyszerű
és
kényelmes
szabáshoz,
különösen, ami az ujjakat illeti (lásd japán
ujj), amelyek hangsúlyozottan bővek és
elválaszthatatlanul kapcsolódnak mind a
ruhadarab elejéhez, mind a hátához. Japán
divattervezők honosították meg Európában is
a
20.
század
elején,
később
a
férfiöltönyökben is megjelent (lásd: kimonóujjas
zakó).
Viselőjének
nagy
mozgásszabadságot biztosít.]
kimonókabát
płaszcz w stylu mandaryńskim [ciężka wełniana
tkanina, która jest nieco sztywna w
dotyku
i
ma
krótką
okrywę
z charakterystycznym połyskiem, która
zakrywa jej powdójny diagonalny splot.
Tkana z przędzy zgrzebnej i stosowana na
zimowe płaszcze. "Mandarin" jest nazwą
nadaną
przez
Europejczyków
dla
wysokiego rankingu urzędników w
feudalnych
Chinach.]
–
mandarinkabátszövet [Nehéz, meglehetősen kemény
fogású, gyapjú típusú kettős szövet, vízszerű
fénnyel; alacsony száltakarója elfedi a szövet
háromfonalas sávolykötésű szerkezettét.
Télikabátok készítésére használják. A
"mandarin" nevet európaiak adták; így
nevezték a feudális Kínában a magasrangú
hivatalnokokat.]
płaszcz wiatrem podszyty – lenge, nem megfelelő
feltöltő (széllel bélelt)
-
Wersja 01 01 2017
.
płaszcz wieczorowy [charakterystyczne ze
względu na swoją elegancję i prostotę.
Damski p.w. zwykle jest dopasowany do
długości sukni; damski jest projektowany
jako reglan. Dziś jest mniej ważnym
strojem niż dawniej.] – alkalmi kabát
[Egyszerű, de elegáns felsőkabát, aminek
hossza - női kabát esetében -illeszkedik az
alatta viselt ruha hosszához. Férfikabát
esetében gyakran raglánkabát kialakítású.
Jelentősége ma már kisebb, mint régebben.]
4974
Dolna część szaty arcykapłana
A palást kék színű. Ennek alsó részén,
díszítésnek gránátalma minta van köröskörül,
arany csengettyűkkel váltakozva.
płaszcz wiosenny [dla kobiet i mężczyzn;
produkowany z lekkiej wełnianej lub
bawełnianej tkaniny o jasnych kolorach i
bez ocieplającej podszewki. Jego kształt
odpowiada trendom bieżącej mody.] –
tavaszi kabát; tavaszikabát [Könnyű pamutvagy gyapjúszövetből készült, világos színű,
meleg bélés nélküli női vagy férfikabát;
kialakítása a mindenkori divatiránynak felel
meg.]
płaszcz wierzchni – (bibl.) efód palástja [2 Móz.
28:31: És csináld az efód palástját egészen
kék lenből. 2 Móz. 39,22.]
Wierzchnia szata arcykpałana
PŁASZCZ WIERZCHNI
(Wyjścia 28:31-35, 39:22-29)
Pod efodem arcykapłan nosił szatę utkaną z
fioletowej purpury.
Na uwagę zasługuje dolna część tej szaty,
wykończona na przemian złotymi dzwoneczkami
i jabłuszkami granatu (Wyjścia 28:33-34),
których dźwięk miał być słyszalny: „przy
wchodzeniu [Aarona] do Miejsca Świętego przed
oblicze Jahwe i przy jego wychodzeniu stamtąd;
inaczej umarłby” (2 Mojż. 28:35b, BWP).
płaszcz wodny [warstwa cieczy między
podwójnymi
ściankami
jakiegoś
urządzenia, mająca na celu jego
chłodzenie lub ogrzewanie] – esőkabát
płaszcz wyjściowy [składnik formalnego stroju
noszony na formalne i specjalne okazje.
Męski jest zwykle w stylu klasycznym,
damski jest dostosowywany do wymagań
mody. Wytwarzany z wysoko-jakościowej
wełnianej (męski) lub jedwabnej (damski)
tkaniny.] – társasági (estélyi) kabát
[Társasági események alkalmával viselt
öltözet része. A férfiak kabátja klasszikus
stílusú, a nőké a mindenkori divatirányhoz
igazodik. Kiváló minőségű gyapjú- vagy (női
kabátok esetén esetleg) selyemszövetből
készül.]
płaszcz z kapturem [damski lub męski krótki,
prosty, luźny płaszcz z kapturem, z
nakładanymi kieszeniami z dużymi
patkami. Jest zapinane przez oliwkowe
(owalne) guziki. Produkowane w jednym
kolorze z wełnianej welurowej tkaniny,
często bez podszewki, wówczas podwójna
tkanina]] ma wzór kratki na lewej
stronie.] – csuklyás, kapucnis kabát;
dufflecoat (duffle coat, v. duffel coat)
[Rövid, sportos, egyenes, bő szabású kabát
kapucnival, nagy rávarrott zsebekkel, a
-
Wersja 01 01 2017
.
vállak erős hangsúlyozásával, zsinóros
gombolással.
Egyszínű,
bolyhozott
gyapjúszövetből
készítik,
többnyire
béleletlenül, de ebben az esetben a belső
oldalán kockás mintás doublé szövetből.]
płaszcz zimowy – télikabát
4975
płaszcz z kołnierzem futrzanym – szőrmegalléros
kabát
płaszcz z podbiciem futrzanym, pelisa
[powierzchnia
płaszcza
zimowego
produkowana z wełnianej tkaniny,
z futrzaną
podszewką.
Najczęściej
z kołnierzem i podszewką także w
rękawach. Wykończony przez krawca i
kuśnierza.] – szőrmebélésű kabát [Gyapjú
típusú szövetből készült télikabát, amelynek
a belsejében bevarrott vagy esetleg kivehető
szőrmebélés van. Az alsó gallér általában
szövetből készül, az ujjak béleltek. A szabók
félig készre készítik el, a munkát szűcsök
fejezik be.]
płaszcz Ziemi [strefa pomiędzy skorupą ziemską
a jądrem Ziemi] – földköpeny
płaszcz ziemski [warstwa pomiędzy skorupą
ziemską a jądrem Ziemi. Miąższość
płaszcza Ziemi wynosi 2800 km.] –
földköpeny
płaszcz zimowy [płaszcz zimowy - produkowany
z cięzkiej tkaniny wełnianej; zwykle
długiej, ale może być także o długości trzy
czwarte lub krótkih. Zwykle ma
izolacyjny (oddzielny)środek. Jego kształt
jest dostosowany do wymagań mody.] –
télikabát [Nehéz, gyapjú típusú szövetből
készült, többnyire sötét színű, melegbéléssel
ellátott,
hosszú,
vagy
legalább
háromnegyedes
hosszúságú
felsőkabát.
Kivitele a mindenkori divatirányt követi.]
płaszcz żakietowy [tworzy część (inaczej zwany )
frakiem . Jest jednorzędowy i bardzo
dopasowany, z kołnierzem z klapą; jego
przednie części są zaokrąglone od talii w
dół, zwężając się w kierunku części tylnej i
sięgając kolan. Strona szwów jest
usytuowana zauważalnie w kierunku
pleców; pod ramionami szwy tworzą kąt
pod którym wchodzą w pachę rękawarom
the waist down, ukryta zakładka jest
wrobiona w każdy. Zamiast założonego
szwu w talii, jest tam długi otwór.] –
zsakett [A zsakett-öltöny kabát része.
Egysoros gobolású, kissé karcsúsított
hajtókával ellátott, combig érő zakó, elöl
ferdén lekerekített. Oldalvarrásai a háta felé
esnek, a lapocka alatt ívet alkotva futnak be a
karöltőbe, deréktől lefelé ezekbe egy-egy
rejtett hajtást iktatnak be és középen hátul
hosszú hasíték van.]
płaszcz żakietowy
płaszczem odziany – köpönyeges, kabátos, kabátot
v. köpenyt hordó v. viselő
płaszczenie – összelapítás, ellaposítás
płaszczenie się – összelapulás, meglapulás,
megalázkodás
płaszczka [1. ryba charakteryzująca się
okrągłym
kształtem
ciała
silnie
spłaszczonego od strony grzbietu i
brzucha i wydłużonym, cienkim ogonem;
2. ryba o spłaszczonym ciele, podobnych
do skrzydeł płetwach i długim ogonie
zakończonym kolcem jadowym; ponad
300 gatunków, m.in. raja, manta] – (áll.)
rája
-
Wersja 01 01 2017
.
Płaszczki [ogólna nazwa chrzęstnoszkieletowych
ryb morskich (z wyjątkiem słodkowodnej
rodziny Potamotrygonidae) o płaskim,
dyskowatym kształcie ciała. Do płaszczek
zaliczane są drętwy, ogończe, raje, manty i
orlenie.] – ráják v. rájaszerűek (Batoidea) [a
porcos halak (Chondrishthyes) osztályának
egyik öregrendje. Korábbi rendszerekben is
hasonló helyet foglalt el, de általában a
csoportot rendnek tekintették (például
Dudich–Loksa-állatrendszer,
Urania
Állatvilág rendszere).]
4976
płaszczowy, -a, -e [1. podobny do płaszcza (np.
okrycie płaszczowe, komplet płaszczowy)
lub w jakiś inny sposób związany z
płaszczem; 2. podzielony na warstwy (np.
czujnik płaszczowy, płyta płaszczowa)] –
kabát-; lapos
płaszczyć [czynić coś płaskim] – laposítani,
laposra nyomni, összelapítani, kovácsolni;
płaszczyć
się
[1. stawać
się
płaskim;
2. upokarzać się dla uzyskania jakiejś
korzyści] – lapulni, lelapulni, összelapulni,
meglapulni,
ellaposodni;
simulni;
összehúzza magát; (átv.) megalázkodni,
alázatoskodni
płaszczyć się przed kim/czym – megalázkodni
vki/vmi előtt
płaszczyk [zdrobnienie od: płaszcz] – (mały) kis
köpeny, kiskabát; (dziecięcy) gyermekkabát;
(átv.) palást, ürügy, kifogás
płaszczyk dziecięcy – gyermekkabát
płaszczyk narzutka – lebernyeg; bő, ujjatlan
köpeny; tág esőköpeny
płaszczyna – ócska köpeny, rossz kabát
płaszczyniec burakowy, pluskwa burakowa
(Piesma
quadratum)
[1.
pluskwiak
przenoszący wirusową chorobę buraków;
2.
owad
z
rzędu
pluskwiaków
różnoskrzydłych] – Répapoloska (Piesma
quadratum)
płaszczyzna [jedno z podstawowych pojęć
pierwotnych geometrii Euklidesa i
geometrii absolutnej] – (geom) sík, (na
płaszczyźnie ideowym: eszmei síkon); mat.
felület; (földr.) síkság, lapály
płaszczyzna drgań – rezgési sík
płaszczyzna nośna – (rep) hordfelület
płaszczyzna odbicia, symetrii, płaszczyzna
zwierciadlana
[płaszczyzna
dzieląca
kryształ na dwie części, pozostające
względem siebie w takim stosunku jak
przedmioty do swego obrazu w płaskim
zwierciadle] – szimmetria-, visszeverődési-,
tükör felület
płaszczyzna polaryzacji – polarizációs sík
płaszczyzna styczna [płaszczyzna utworzona
przez wszystkie proste styczne do
krzywych leżących na danej powierzchni i
przechodzących przez punkt styczności] –
érintősík
płaszczyzna wyznaczana jest przez 3 punkty
nieleżące na jednej prostej – 3 nem egy
egyenesre eső v. illeszkedő pont egy síkot
feszít ki
płaściutki, płaściuteńki, -a, -ie – teljesen sík;
lapos, mint a deszka
płaściuteńki brzuszek – lapos hasacska
płat [1. kawał materiału; płachta; 2. odcięty
kawałek czegoś; plaster; 3. określenie
części
niektórych
narządów
wewnętrznych] – ponyva; tapasz; (kawał)
darab, darabka; rongy, cafat, folt, szelet; lap;
(bonc) lubus, karély, lebeny; (rep) szárny
płat lasu – kis erdő, erdőfolt
-
Wersja 01 01 2017
.
4977
płat mięsa – húscafat, hússzelet
płat mózgowy – agykarély
płat skóry – bőrdarab, bőrcafat
płat ziemi – darabka föld; rög, földrög
płat żelaza – vaslap
płatać ― płatnąć [1. zadawać ciosy nożem,
mieczem; ciąć coś na kawałki, płaty; 2.
robić komuś coś, czego się nie spodziewa]
– felvágni, felszeletelni, feldarabolni,
kettéhasadni
płatać figle – tréfát űzni; rakoncátlankodni
płatać komu psoty – csínyt űzni, tréfálkodni,
pajkoskodni vkivel
płatać rybę – halat kibelezni és felszeletelni
płatanie – felszeletelés, szétdarabolás
płatanie figlów – csínytevés
płateczek
[zdrobnienie
od:
płatek]
–
rongydarabka, lapocska
płatek [1. listek korony kwiatowej otaczającej
słupki i pręciki, zwykle barwny;
2. kawałek cienkiego materiału; 3. płaski,
cienki kawałek czegoś, zwykle odcięty lub
oddzielony
od
większej
całości;
4. kryształek cienkiego lodu mający postać
kłaczka, strzępka] – (szmatka) rongy darab;
lapocska; (u kwiatu) szirom, virágszirom,
pártalevél, pártaszirom
płatek kielicha – csészelevél
płatek małżowiny (usznej) [dolna część
małżowiny usznej człowieka] – fülcimpa;
fülkagyló
płatki mydlane [cienkie paseczki, wiórki
mydlane używane do prania delikatnych
tkanin,
dzianin]
–
szappanlapka;
szappanpehely
płatek przychły do rany – sebhez, sebre ragadt
tampon v. géz
płatek róży – rózsaszirom
płatek śniegu, płatek śnieżny [zob. floken] –
hópehely; hópihe
płatek śnieżny (zob. floken) – hófehér lapocska
płatek uszny – fülcimpa
płatew [belka łącząca dźwigary w konstrukcji
nośnej dachu] – talpgerenda, talpszelemen
płatew górna – középszelemen
płatkarnia [rodzaj elewatora lub pomieszczenia,
w którym następuje proces łuskania i
miażdżenia ziarna zbożowego, najczęściej
jęczmienia i owsa] – siló
płatki [dietetyczny produkt otrzymany z ziarna;
też: potrawa z takiego produktu] –
szirmok
płatki – pehely
płatki kukurydziane – kukoricapehely
płatki owsiane – zabpehely
płatki śniegu – hópelyhek
płatki ziemniaczane [produkt otrzymywany z
wysuszonej miazgi parowanych lub
tartych ziemniaków] – burgonyapehely
płatki owsiane – zabpehely
płatkowy, -a, -e – lemez-, lemezelt-, lemezes,
darabos
płatnerz [1. od średniowiecza do XVIII w.:
rzemieślnik wyrabiający metalowe zbroje,
tarcze i hełmy, a także białą broń; 2.
Średniowieczny rzemieślnik wykonujący
zbroje płytowe dla ludzi i koni, oraz
elementy towarzyszące zbroi, jak np.
przyłbice, rękawice, szyszaki a także
kolczugi. Wobec zaniku jazdy pancernej
od XVI wieku płatnerzami zaczęto
nazywać rzemieślników wyrabiających
metalową broń białą, np. mieczników,
szpadników. 2. zwany także miecznikiem,
szabelnikiem, pancernikiem, szpadnikiem
– rękodzielnik, wyrabiający: pancerze,
karaceny, szyszaki, przyłbice, kolczugi,
misiurki, tarcze, całe żelazne rynsztunki
na jeźdźca i konia i t. p. ochronne
przybory
rycerskie.
Nazwa wzięła
początek ze średniowiecznej łaciny, w
której pancerz i blachę nazywano pliata, a
kującego zbroje z niemiecka platner.] –
(hist.)
vértkészítő,
fegyverkovács,
páncélműves
płatnerski, -a, -ie – (hist.) vértkészítő-,
fegyverkovács-, páncélművespłatnerstwo [rzemiosło wykonywane przez
płatnerza. Polega na kształtowaniu
przedmiotów, zwykle elementów zbroi
wykonanych z metalu. Płatnerstwo było
bardzo ważnym rzemiosłem w okresie
średniowiecza] – (hist.) vértkészítő,
fegyverkovács, páncélműves foglalkozás v.
mesterség
płatnica [ręczna piła jednochwytowa służąca do
przerzynania krawędziaków i kłód,
wykorzystywana również przy ścince
drzew]; otwornica – laposfűrész
płatniczy, -a, -e [odnoszący się do płacenia, np.
środki płatnicze] – fizetési, fizető, fizetésre
vonatkozó
płatniczy (w restauracji) – fizető, fizetőpincér
płatniczy (obliczający płace) – (bér) bérelszámoló
płatnik
[osoba
(fizyczna
lub
prawna)
dokonująca zapłaty lub zobowiązana do
jej dokonania] – fizető, kifizető; fizetőtiszt
płatnik podatku, płatnik podatków – adózó,
adófizető
płatność – fizetés, járandóság; esedékesség
płatność handlowa – kereskedelmi fizetés
płatność międzynarodowa – nemzetközi fizetés
-
Wersja 01 01 2017
.
4978
płatność obowiązkowa – kötelező fizetés
płatność podatkowa – adófizetés
płatność przymusowa – kényszerfizetés
płatność towarowa – árufizetés
płatność transferowa – transzferfizetés
płatność w kredície – hitelben történő fizetés
płatność zagraniczna – külföldi fizetés
płatny, -a, -e [1. taki, za którego trzeba uiszczać
opłatę; 2. taki, za który dostaje się
wynagrodzenie; 3. taki, któremu się płaci]
– fizetett, megfizetett, fizetéses; (np. weksel)
fizetendő, esedékes
płatna autostrada – fizető autósztráda v. autópálya
płatny agent – bérenc, lepénzelt v. fizetett v.
megfizetett ügynök
płatny morderca – bérgyilkos
płatny natychmiast – azonnal esedékes v.
fizetendő
płatny od godziny – órabéres
płatny od wiersza – soronként fizetendő
płatny urlop – fizetett szabadság
płatny z góry – előre fizetendő
płatny za okazaniem – bemutatáskor fizetendő
płatowiec [1. kadłub samolotu lub szybowca
wraz ze skrzydłami, usterzeniem i
podwoziem, bez zespołów napędowych i
wyposażenia; 2. środ. samolot; 3. główna
część statku powietrznego służąca do
zabudowy
jednostek
napędowych,
wyposażenia
mechanicznego
i
elektronicznego, uzbrojenia, a także
pomieszczenia
załogi
i
transportu
ładunków] – repülőgép; (rep) szárny-
płatowy, -a, -e – (orv.) lebenyes
płatwa (płatew) – (ép) talpgerenda, talpszelemen
płaty cienkiego sukna [te służyły ogólnie u
dawnych Słowian za monetę, tak że od
nich (zdaniem prof. A. Brücknera) poszedł
czasownik płacić. Gockie plats (płat)
również ze słowiańskiego wzięte. Na
wyspie Ruji jeszcze w XII w. „cokolwiek
na targu kupić zechcesz, płatkiem lnianym
zapłacisz”; toż wiemy o Czechach w X w.
Śleszkowski za Zygmunta III pisze w
tłómaczeniu
polskiem
Pedemontana:
„Płatki barwiczkowe, których niewiasty
używają ku rumienieniu lica”. W nowszych
czasach chomąta krakowskie ozdabiane
bywały „płatami” wełnianymi w trzech
kolorach: białym, czerwonym i czarnym.]
– vékony szövet v. posztó
(mint
fizetőeszköz)
płaty nośne samolotu – a repülőgép szárny- v.
hordfelületei
pława
[1. pływający,
zakotwiczony
znak
nawigacyjny w kształcie walca, kuli lub
stożka; 2. jeden z elementów sieci
rybackiej utrzymujący ją w pozycji
pionowej i na zamierzonej głębokości; 3.
boja, zakotwiczony pływający znak
nawigacyjny
w
postaci
jaskrawo
pomalowanego walca, kuli lub stożka,
używany do potrzeb żeglugi. Służy do
oznaczania torów wodnych i podwodnych
przeszkód
nawigacyjnych
(mielizn,
wraków).] – (haj.) bója [lehorgonyzott, a víz
színén úszó jelzőtest (vízi járművek
figyelmeztetésére szolgál)]; (hal) úszó
(halászhálón)
pławić [zanurzać kogoś w wodzie, wpędzać do
wody] – úsztatni, átúsztatni, megúsztatni;
(kąpąć) vízbe meríteni, füröszteni, fürdteni;
hajózni, áthajózni, elhajózni; (vízen)
szállítani, elszállítani
pławić kogo/co w czym – megmeríteni, alámeríteni
vkit/vmit vmiben
pławić konie – megúsztatni a lovakat
pławić kruszce – (koh) ércet megolvasztani
pławić złoto – (bány) aranyat mosni
pławić się [1. kąpać się w rzece, jeziorze itp.;
2. rozkoszować się obfitością czegoś; 3.
(zwykle w użyciu żartobliwym) zanurzać
się w wodzie] – úszni, vízbe merülni,
fürdeni; úsztatni, átúsztatni, hajózni,
áthajózni; (koh) megolvadni
pławić się (w czymś) [rozkoszować się czymś,
upajać się faktem posiadania czegoś
cennego] – úszni, fürdeni v. tobzódni vmiben
pławić się w rozkoszach – úszni a gyönyörben v.
élvezetekben
pławić się w wodzie – vízben fürdeni
pławić się we krwi – vérben fürdeni
pławić się w rozkoszach – tobzódni a
gyönyörökben, habzsolni az élvezeteket
pławienie – úsztatás, átúsztatás; hajózás, áthajózás,
elhajózás; elszállítás; úsztatás, fürdetés;
(bány) mosás, (koh) megolvasztás; (hist)
vízpróba; (sp) úszás
pławienie koni – lovak úsztatása
pławienie koni jest wielka atrakcją – nagy
atrakció a lovak úsztatása
-
Wersja 01 01 2017
.
4979
pławienie w zdrowotnej wodzie – fürdés v. úszás
egészséges vízben
pławienie się – fürdés, megfürdés; úszás; úsztatás,
hajózás; (koh) megolvadás
pławienie się z końmi – fürdés v. úszás a lovakkal
pławik [1. zob. spławik; 2. zob. pława w zn. 2.] –
(hal) úszó (horgászzsinóron)
pławikonik (konik morski) [mała ryba morska o
charakterystycznie
wygiętym
ciele,
pływająca pionowo] – tengeri csikó
(Hippocampus kuda)
pławnica [prostokątna sieć rybacka używana do
połowu ryb pelagicznych (głównie śledzi,
sardynek i łososi)] – (hal) zsákháló
pławny, -a, -e [pozwalający unosić sie na
powierzchni wody] – (dawno) hajózható;
úszó
płaz [I 1. kręgowiec o skórze z licznymi
gruczołami śluzowymi, żyjący w pobliżu
zbiorników słodkowodnych; 2. obraźl. o
człowieku płaszczącym się, budzącym
odrazę
swoim
postępowaniem;
3.
przedstawiciel gromady zmiennocieplnych
kręgowców ziemnowodnych (np. żaba,
ropucha, traszka); II 1. drewniana płaska
belka obrobiona od góry i od dołu, z
pozostawioną
naturalną
okrągłością
boków; 2. daw. płaska, szeroka strona
broni siecznej] – (zool) hüllő, kétéltű,
csúszómászó; vminek a lapja v. lapos oldala;
(element szabli) pengetest; a penge lapos
oldala; kardlap
płaz bezogoniasty – faroknélküli csúszómászó
płaz szabli – kardlap
płazem [Płazem, płazą czyli płaską stroną.
Uderzenie szablą nie ostrzem, ale jej
bokiem czyli płazem, było rodzajem
zniewagi dla uderzonego.] – laposan,
lappal, lapjával; (átv.) szőrmentén
płazem puścić – elnézni v. elengedni vkinek vmit;
futni v. büntetlenül hagyni vkit; elkenni vmit
płazi,
-ia,
-ie
[dotyczący
płaza;
charakterystyczny dla płaza] – hüllő-,
kétéltű; pengepłaziniec [bezkręgowiec o ciele wydłużonym i
spłaszczonym] – laposféreg
płazować [daw. uderzać płazem szabli, miecza] –
kardlapozni
Płazy
(Amphibia)
[gromada
kręgowców
ziemnowodnych,
czworonożnych
(wyjątek: płazy beznogie), o ciele okrytym
cienką skórą bez łusek (wyjątek płazy
beznogie). Wilgotna skóra umożliwia
płazom wymianę gazową. Wszystkie płazy
są zmiennocieplne. W skórze znajdują się
liczne gruczoły śluzowe, czasem jadowe
(np. parotydy u ropuchy), a także
komórki
pigmentowe.
Najbardziej
niebezpieczny jest jad niewielkich,
barwnych drzewołazów z Ameryki
Południowej. Jest to jedyna gromada
kręgowców,
której
wszyscy
przedstawiciele
są
drapieznikami.
Występują na wszystkich kontynentach
poza Antarktydą. Wielkość: od 9 mm do
1,8 m. Nauce znanych jest obecnie około
6200 gatunków płazów] – kétéltűek; hüllők
[kétéltűek (Amphibia) a gerincesek egy
osztálya, a Kárpát-medencében békák, gőték
és szalamandrák tartoznak
ide.
A
legkezdetlegesebb
szárazföldi
gerinces
állatok, utódai a kb. 370 millió évvel ezelőtt
a szárazföldre vetődött, igen hasonló
élőlényeknek. Ma élő minden harmadik
fajukat a kihalás fenyegeti.]
Systematyka
W gromadzie płazów wyróżnia się czasem
następujące rzędy:
-
Wersja 01 01 2017
.
 Rząd: Ichthyostegalia (wymarłe płazy
4980
pierwotne)
 Rząd: ogoniaste (Urodela lub Caudata)
 Nadrząd: skaczące (Salientia)
o Rząd: bezogonowe (Anura)
o Rząd: Proanura (przodkowie
dzisiejszych bezogonowych)
 Rząd: beznogie (Apoda lub Gymnophiona)
Jeśli chodzi o podział na podgromady, to różni
autorzy dokonują go odmiennie. Według
bardziej popularnej klasyfikacji Romera
(1966) współczesne płazy należą do
podgromady Lissamphibia, a wśród kopalnych
wyróżnione są jeszcze Labyrinthodontia i
Lepospondyli. W klasyfikacji Swintona (1973)
natomiast współczesne płazy dzielą się na
podgromady Lepospondyli (ogoniaste i
beznogie) oraz Aspidospondyli. Według tej
klasyfikacji wymarłe labiryntodonty stanowiły
nadrząd należący do Aspidospondyli.
Klasyfikacja płazów podana w Larousse.
Ziemia, rośliny, zwierzęta:
 Gromada: Amphibia – Płazy
o Nadrząd: Stegocephali † – tarczogłowe
 6 rzędów
o Rząd: Anura – bezogonowe
o Rząd: Urodela – ogonowe
o Rząd: Apoda – beznogie
Systematyka według BioLib
 Gromada: Amphibia
o Podgromada Labyrinthodontia †
 Rząd Ichthyostegalia
 Rząd Temnospondyli
 Rząd Anthracosauria
o Podgromada Lepospondyli †
 Rząd Microsauria
 Rząd Nectridea
 Rząd Lysorophia
 Rząd Adelospondyli
 Rząd Aïstopoda
 incertae sedis
 Rodzina Acherontiscidae
o Podgromada Lissamphibia
 Infragromada Apoda
 Infragromada Salientia
 Infragromada Urodela
 Rząd Allocaudata †
Kárpát-medencei fajok:
 Farkos kétéltűek
o szalamandrafélék (Salamandridae)
 foltos szalamandra (Salamandra
salamandra)
 pettyes gőte (Triturus vulgaris)
 tarajos gőte (Triturus cristatus)
 dunai tarajos gőte (Triturus
dobrogicus)
 alpesi gőte (Triturus alpestris)
 alpesi tarajos gőte (Triturus
carnifex)
 barlangi vakgőte (Proteus anguinus)
Magyarországon nem honos
 talpas gőte Magyarországon nem
honos
 Farkatlan kétéltűek
o Korongnyelvűbéka-félék
(Discoglossidae)
 vöröshasú (vagy alföldi) unka
(Bombina bombina)
 sárgahasú (vagy hegyi) unka
(Bombina variegata)
o ásóbékafélék (Pelobatidae)
 barna ásóbéka (Pelobates fuscus)
o varangyfélék (Bufonidae)
 barna varangy (Bufo bufo)
 zöld varangy (Bufo viridis)
o levelibéka-félék (Hylidae)
 zöld levelibéka (Hyla arborea)
o valódi békafélék (Ranidae)
 Barna békák
 mocsári béka (Rana arvalis)
 erdei béka (Rana dalmatina)
 gyepi béka (Rana
temporaria)
 Zöld békák (Elkülönítésük
lehetetlen morfológiai bélyegek
alapján. Terepen hangjuk
segítségével lehet őket legjobban
megkülönböztetni.)
 kecskebéka (Rana esculenta)
 tavi (vagy kacagó) béka
(Rana ridibunda)
 kis tavibéka (Rana lessonae)
Megjegyzés: a valódi békák között, azon belül
is főleg a zöld békák esetében előfordul a
hibridizáció, ezért gyakran nem egyértelmű a
besorolásuk.
Płazy beznogie (Gymnophiona) rząd płazów o
robakowatym
kształcie,
często
przypominają wyglądem dżdżownicę.
Żywią się larwami owadów i innych
bezkręgowców. Są bardzo prymitywne.
Mają zredukowane kończyny i pasy:
barkowy i miednicowy. W skórze drobne
łuski. Kręgosłup składa się z prawie 200
dwuwklęsłych (amficelicznych) kręgów.
Nie mają oczu lub posiadają oczy
szczątkowe. Żyją w wilgotnej glebie w
krajach
tropikalnych
poza
Madagaskarem, Nową Gwineą, Australią i
wyspami Oceanu Indyjskiego. – lábatlan
kétéltűek (Gymnophiona) [a kétéltűek
(Amphibia) osztályába tartozó rend]
A rendhez az alábbi családok tartoznak
(taxonómiai sorrendben):
 dél-amerikai gilisztagőtefélék
(Rhinatrematidae)
 ázsiai gilisztagőtefélék (Ichthyophiidae)
 indiai gilisztagőtefélék (Uraeotyphlidae)
 afrikai gilisztagőtefélék (Scolecomorphidae)
-
Wersja 01 01 2017
.
 vízi gilisztagőtefélék (Typhlonectidae)
 féreggőtefélék (Caeciliidae)
Płazy ogoniaste (Caudata lub Urodela) [rząd
płazów o pokroju ciała przypominającym
nieco wygląd jaszczurki. Do rzędu tego
zalicza się m.in. traszki i salamandry] –
farkos kétéltűek (Caudata) [a gerincesek
(Vertebrata) altörzsébe, és a kétéltűek
(Amphibia) osztályába tartozó rend]
4981
W obrębie tego rzędu wyróżnia się 2 podrzędy,
które dzieli się na rodziny:
 Cryptobranchoidea
o Cryptobranchidae - skrytoskrzelne
o Hynobiidae - kątozębne
 Salamandroidea
o Proteidae - odmieńcowate
o Amphiumidae - amfiumy
o Salamandridae - salamandrowate
o Ambystomatidae - ambystomowate
o Plethodontidae - salamandry
bezpłucne
o Sirenidae - syrenowate
A családba az alábbi 3 alrend és 10 család
tartozik:
Cryptobranchoidea
A Cryptobranchoidea alrendjébe 2 család
tartozik
 óriásszalamandra-félék (Cryptobranchidae)
 szögletesfogsorú-gőtefélék (Hynobiidae)
Salamandroidea
A Salamandroidea alrendjébe 7 család tartozik
 harántfogúgőte-félék (Ambystomatidae)
 Dicamptodontidae
 patakigőte-félék (Rhyacotritonidae)
 szalamandrafélék (Salamandridae)
 angolnagőte-félék (Amphiumidae)
 tüdőtlenszalamandra-félék (Plethodontidae)
 kopoltyús gőtefélék (Proteidae)
Sirenoidea
A Sirenoidea alrendjébe 1 család tartozik
 Sirenoidea
o sziréngőtefélék (Sirenidae)
Płazy bezogonowe (Anura) [1. rząd płazów
obejmujący zwierzęta przypominające
żabę. Obejmuje cztery podrzędy, do
których zalicza się ok. 30 rodzin, w tym
również żyjące w Polsce: żabowate,
ropuchowate,
ropuszkowate,
rzekotkowate i grzebiuszkowate; 2.
(Żaba) – zwyczajowa nazwa płazów z
rodziny żabowatych (Ranidae), ale
również gatunków z innych rodzin, a
często w ogóle przedstawicieli płazów
bezogonowych.] – farkatlan kétéltűek v.
békák (Anura vagy Salientia) [5000-nél is
több faja a kétéltűek osztályának egyik
rendszertani rendjét alkotja]
płciowość – (seksualność) szexualitás, nemiség
płciowy, -a, -e – nemi, ivari, szexuális
płd. = południowy – déli
płeć [1. zespół cech charakteryzujący organizmy
osobników żeńskich i męskich; zbiorowo o
ludziach: osobnicy o tych cechach; 2.
przestarz.: skóra, cera] – nem; arcszín
płeć biała, płeć nadobna, płeć piękna – szépnem
(nők); nőnem; biz. szebbik nem; femininum
płeć męska – férfinem; (nyelvt.) hímnem; (állat,
növ.) hímivar, hímivarúság
płeć: mężczyzna/kobieta – neme: férfi/nő
płeć słaba – gyengébb nem
płeć żeńska – női nem; (nyelvt.) nőnem; (állat,
növ.) nőivar, nőivarúság
płesznik czerwonkowy (Pulicaria dysenterica) réti bolhafű v. bolhahaj v. bolhagyom
(Pulicaria dysenterica)
płetwa a. pletwa; (łac. pinna) [1. część ciała ryby
służąca do poruszania się i sterowania; narząd zwierząt wodnych służący do
utrzymywania pożądanej pozycji ciała
oraz do poruszania się. Płetwy występują
u ryb oraz u ssaków wodnych. 2. część
oprzyrządowania nurka służąca do
poruszania się pod wodą; 3. narząd ruchu
i utrzymania równowagi u zwierząt
wodnych; 4. żart. duża stopa; 5. gumowy
przyrząd wachlarzowato rozszerzony,
wkładany na stopy, ułatwiający pływanie i
nurkowanie] – uszony, úszószárny; (átv.)
nagy talp; (sport) békatalp
płetwa boczna – mellúszó
płetwa grzbietwa – hátúszó
płetwa ogonowa – farokúszó
-
Wersja 01 01 2017
.
4982
płetwa steru, płetwa sterowa [zanurzona część
steru, która po wychyleniu z płaszczyzny
symetrii kadłuba powoduje skręcanie
statku] – kormánylapát uszonya
płetwal błękitny (Balaenoptera musculus)
[wieloryb zamieszkujący wszystkie oceany
- największe znane zwierzę w historii
Ziemi] – kék bálna v. óriás bálna
(Balaenoptera musculus) [az emlősök
(Mammalia) osztályának a cetek (Cetacea)
rendjéhez, ezen belül a sziláscetek
(Mysticeti) alrendjéhez és a barázdásbálnafélék (Balaenopteridae) családjához tartozó
faj]
płetwonogi, -ia, -ie [o cechach płetwonogich
(rodzina ssaków)] – úszólábú
płetwonogi ptak morski – úszólábú tengeri madár
płetwonóg – fókaalkatú, úszólábú
płetwonóg workowaty [1. płetwonóg workowaty
- ssak z rodziny dydelfowatych, zaliczany
do torbaczy; 2. ssak z rodziny
dydelfowatych, zaliczany do torbaczy;
japok]
–
vízioposszum
v.
yapok
(Chironectes minimus)
płetwonurek [nurek zaopatrzony w płetwy oraz
w aparat tlenowy lub powietrzny] –
békaember, búvár, könnyűbúvár
płetwonurkowy, -a, -e [przymiotnik od:
płetwonurek] – könnyűbúvárpłetwy – uszony
płn. = północny – északi
płocha [cześć warsztatu tkackiego, wymienny
grzebień zamocowany w tylnej części belki
bidła] – (szöv.) borda
płochacz – (áll.) szürkebegy
Płochacz halny (Prunella collaris) [mały ptak z
rodziny płochaczy, zamieszkujący góry
południowej Europy i Azji na wysokości
ok. 2000 m n.p.m. Zasadniczo osiadły,
zimą przemieszcza się jedynie w niższe
partie gór. W Polsce bardzo nieliczny ptak
lęgowy (375-385 par), głównie w Tatrach.
Kilka do kilkunastu par gniazduje w
Karkonoszach i prawdopodobnie w
Bieszczadach.] – havasi szürkebegy
[(Prunella collaris) a madarak osztályának
verébalakúak (Passeriformes) rendjébe és a
szürkebegyfélék (Prunellidae) családjába
tartozó faj.]
Płochacz niemiecki [Deutscher Wachtel, spaniel
niemiecki (w Anglii) ― jedna z ras psów,
należąca do grupy psów aportujących,
płochaczy
i
psów
wodnych.
Zaklasyfikowana do sekcji płochaczy.] –
(Deutscher Wachtel, Deutscher Wachtelund)
kutyafajta
płochliwie – ijedten, félénken
płochliwy, -a, -e – félénk, ijedős
płochliwy ale bardzo sympatyczny – félénk, de
nagyon szimpatikus
płochliwy koń – ágaskodó v. bokrosodó ló
płochość – könnyelműség
płochowiec
[oleander]
–
(oleander
pospolity|płochowiec pospolity) – (gör.)
oleander; leander, közönséges leander v.
babérrózsa (Nerium)
płochy, -a, -e [daw. niestały w uczuciach] –
félénk; (wietrzny) szeles, szeleburdi;
(lekkomyślny) csélcsap, könnyelmű, léha;
(zmienny) csapodár, ingatag; mulandó,
forgandó
płocczanin [mieszkaniec Płocka] – plocki lakos;
Plock lakója
Płock (Stołeczne Książęce Miasto Płock) [miasto w
centralnej
Polsce w województwie
mazowieckim położone nad Wisłą w
odległości 738 km od jej źródeł i 319 km
od jej ujścia do Bałtyku.] – (földr.) Płock
[(németül Plotzk, Plozk, 1939-41: Plock,
1941-45:
Schröttersburg)
város
Lengyelország középső részén, a mazóviai
vajdaságban, a Visztula mentén 738 km-re a
forrástól és 319 km-re a balti-tengeri
torkolattól.]
Płoć, płotka (Rutilus rutilus) [ryba z rodziny
karpiowatych; płocica; płotka] – (áll.)
(piroszszárnyú) keszeg; koncér
płodność – termékenység
płodność kobiety – női termékenység, a nő
termékenysége
płodny, -a, -e [zdolny do płodzenia, rozmnażania
się, także określenie bardzo twórczego
pisarza, kompozytora itp.] – termékeny,
szapora; bővelkedő
-
Wersja 01 01 2017
.
płodna kobieta – termékeny nő
4983
płodny autor – termékeny író
płodny umysł – (átv.) termékeny szellem
płodny w co – bővelkedő vmiben
płodowy, -a, -e – magzat-, magzati, tenyész Płodowy zespół hydantoinowy (ang.
fetal trimethadione syndrome) [zespół
wad
wrodzonych
związany
z
wewnątrzpłodową ekspozycją na lek
przeciwdrgawkowy, hydantoinę. Na
fenotyp
zespołu
składają
się:
wewnątrzmaciczne
zahamowanie
wzrostu,
małogłowie,
hipoplazja
twarzoczaszki, cechy dysmorficzne
twarzy (hiperteloryzm oczny, zez,
ptoza), krótka i płetwista szyja.] – (ang.
fetal trimethadione syndrome) magzati
trimethadione szindróma (más néven
paramethadione
szindróma;
németszindróma, tridione szindróma [vegyi
hatások által okozott magzatfejlődési
rendellenesség]
 Płodowy zespół trimetadionowy (ang.
fetal trimethadione syndrome) [zespół
wad
wrodzonych
związany
z
wewnątrzpłodową ekspozycją na leki
przeciwdrgawkowe, trimetadion lub
parametadion. Na fenotyp zespołu
składają się upośledzenie umysłowe,
zaburzenia mowy, mikrocefalia, nisko
osadzone oczy, wysunięta do przodu,
spłaszczona twarzoczaszka, V-kształtne
brwi, krótki nos, wady serca, wady
narządów płciowych, spodziectwo.] –
(ang. fetal trimethadione syndrome) [vegyi
hatások által okozott magzatfejlődési
rendellenesség; Fejlődési rendellenesség
szempontjából döntő, hogy a normális
fejlődést megzavaró károsító hatás mikor
éri a fejlődő magzatot, pl. első két hétben
vagy a 14 - 60 nap közötti időben, de a 60.
naptól a megszületésig is kialakulhatnak
kisebb fejlődési zavarok. Előfordul, hogy
az ivarsejtek még a megtermékenyítés előtt
károsodnak.
Kémiai
anyagok,
gyógyszerek,
vegyszerek,
sugárzó
anyagok, fertőzések, élvezeti szerek
mértéktelen
fogyasztása,
mechanikai
hatások: bántalmazás, has elszorítása stb.
lehetnek a főbb okok.]
płodozmian [1. system gospodarki rolnej
ustalający na wiele lat stałą rotację upraw,
które mają kolejno następować po sobie
na określonym obszarze; 2. system
zagospodarowania ziemi uprawnej, oparty
na zaplanowanym z góry na wiele lat
następstwie
roślin
po
sobie,
na
wyznaczonym do tego celu obszarze
podzielonym na pola, jednocześnie
dostosowany do specyficznych warunków
rolniczo-ekonomicznych gospodarstwa] –
vetésforgó (forgó, forda, calculatura, rotatio,
turnus) [évekre előre megállapított vetőterv,
mely a a szántóföldön termelt növények
sorrendjét, ahogy évről évre egymásután
következzenek, meghatározza]
płodozmian trawopolny – füves vetésforgó
płodozmian z zasiewem wieloletnich traw –
vetésforgó évelőfű bevetésével
płodozmienny, -a, -e – vetésforgó
płody ziemi – a föld termékei v. gyümölcse v.
termése
płodzenie – nemzés; ivarzás
płodzić [1. powodować powstanie istoty żywej
przez zapłodnienie; 2. pot. wydawać na
świat potomstwo; 3. tworzyć coś] –
nemzeni, teremni, megtermékenyíteni
płodzić dziecka – gyereket nemzeni
płodzić dzieci – gyerekeket nemzeni
płodzić się – születni; szaporodni, teremni
płodzić się jak królik – szaporodni, mint a nyulak
płodzić się w duchu – lélekben gyarapodni
płomienica – (műsz) égő
płomienić – lángra lobbantani, lángolóvá tenni
płomienić się – lángra lobbanni, lángolni; elpirulni
płomienieć – lángolni, égni, tüzelni
płomienistość – vminek a lángoló volta v.
természete, lángolás
płomienistość mieczów – kardok tüzes volta
płomienisto-czerwony, -a, -e – lángvörös, tűzpiros
płomienisty, -a, -e; płomienny, -a, -e – lángoló,
égő, tüzes; lángszínű, lángvörös
płomieniste słońce – tüzes nap
płomieniście – lángolóan, tüzesen
płomiennie – tüzesen, lángolva
-
Wersja 01 01 2017
.
4984
płomienność [1. czerwoność, czerwień, ognistość;
2. pąs, krwistość; 3. karmazyn, karmin; 4.
żarliwość, ognistość, namiętność; 5.
żywiołowość,
zapamiętałość,
zapamiętanie;
6.
ekstatyczność,
strzelistość] – tüzesség, lángolás; kármin,
karmazsin; rajongás, hevesség; pirosság
płomienny, -a, -e [1. palący się płomieniem;
2. mający barwę płomienia; 3. oddający
się
czemuś
z
wielkim
zapałem;
4. wyrażający czyjeś gwałtowne uczucie,
namiętność, żarliwość; też: pełen zapału,
żarliwości] – (égő) lánggal égő, lángoló;
(átv.) lángoló, tüzes
płomienna miłość – lángoló szerelem
płomienna mowa – lángoló beszéd
płomień [1. ogień unoszący się nad płonącym
przedmiotem;
2. blask
czegoś
przypominający
płomień;
3. silny
rumieniec; 4. ożywiające kogoś gwałtowne
uczucie; 5. to widzialna objętość gazowa,
w której zachodzą reakcje pirolizy,
utleniania i spalania. Emituje on ciepło
oraz promieniowanie elektromagnetyczne
(głównie w postaci podczerwieni i światła
widzialnego).] – láng
płomień ilimpijski – olimpiai láng
płomień świecy – gyertyaláng
płomyk [niewielki ogień; ogieniek, ognik,
ogienek] – kis láng, lángocska; gyertyaláng
płomyk płomyk – gyertyaláng, a gyertya lángja
Płomykowiec galaretowaty (Guepinia helvelloides
(DC.) Fr.) [gatunek grzybów należący do
rzędu uszakowców (Auriculariales)] –
Narancsvörös kocsonyásgomba (Guepinia
helvelloides)
Płomykówka zwyczajna, płomykówka (Tyto
alba) [gatunek średniej wielkości ptaka z
rodziny płomykówkowatych (Tytonidae).
Spośród wszystkich sów najbardziej
rozpowszechniony na świecie gatunek.
Zamieszkuje wszystkie kontynenty oprócz
Antarktyki. W Polsce nieliczny ptak lęgowy
(tylko podgatunek T. alba guttata), osiadły.]
– gyöngybagoly (Tyto alba) [a madarak
osztályának bagolyalakúak (Strigiformes)
rendjébe
és
a
gyöngybagolyfélék
(Tytonidae) családjába tartozó faj. A Magyar
Madártani és Természetvédelmi Egyesület
1985-ben „Az év madarává” választotta]
płonący, -a, -e – égő (lángoló); lobogó
płonąć (płonie) [1. spalać się, palić się, gorzeć; 2.
świecić bardzo jasno; 3. przenośnie: a)
rzucać się w oczy intensywną barwą; b) być
rozpalonym, rumienić się; c) być ogarniętym
np. silnym uczuciem; o uczuciu itp.:
opanowywać] – lobogni, égni, lángolni,
vörösleni; pirulni
płoną kagance – égnek a fáklyák
płonąć chęcią czego – égni vminek a vágyától
płonąć miłością – (átv.) lángolni v. égni a
szerelemtől
płonąć nienawiścią – forrni v. égni v. izzani a
gyűlölettől
płonąć ze wstydu – szégyen v. szégyenpír égett az
arcán
Płonica (szkarlatyna, ang. scarlet fever, scarlatina)
[1. to jest ostrą chorobą zakaźną wieku
dziecięcego wywołaną przez bakterię –
paciorkowca grupy A.; 2. choroba
zakaźna wieku dziecięcego wywołana
przez paciorkowce, charakteryzuje sie
bólem
gardła,
gorączką
i
charakterystyczną wysypką; szkarlatyna]
– vörheny, skarlát
płonica udziela się – a vörheny terjed v. átragad
płonić [1. daw. wywoływać rumieniec; 2.
książkowo:
wywoływać
rumieniec;
rumienić, czerwienić] – pirosítani, pirosra
festeni; pirulást okozni, szégyenpírral égetni;
(mezőg.) kiégetni, kimeríteni, terméketlenné
tenni; jégbe lyukat vágni
płonić się [1. daw. okrywać się rumieńcem; 2.
rumienić się, czerwienić się] – (osoba)
elpirulni, elvörösödni; kimerülni, kiégni
płoniwo – (növ) pottia (lombos moh)
płonka [1. cierniste drzewo o drobnych,
zielonych lub żółtych owocach; 2. zob.
niewód] – (növ.) vadóc; (halászat) gyalom
o Płonka jest rzeką w centralnej Polsce,
prawobrzeżny dopływ Wkry. Całkowita
długość rzeki wynosi 42,6 km. Początek
Płonki zlokalizowany jest w pobliżu
miejscowości Staroźreby, koniec w pobliżu
miejscowości Kołoząb – Płonka (lengyel
folyó)
o Płonka - potoczna nazwa gruszy pospolitej –
körtefajta
o Płonka - wieś w woj. lubelskim, w pow.
krasnostawskim, w gminie Rudnik.
o Płonka
osiedle
w
woj.
zachodniopomorskim, w pow. koszalińskim,
w gminie Sianów
płonnik pospolity (Polytrichum commune Hedw) –
óriás szőrmoha (Polytrichum commune)
płonność [bot. niepłodność kwiatów (brak
pręcików,
słupków);
występuje
w
kwiatach pełnych u licznych roślin
-
Wersja 01 01 2017
.
4985
ozdobnych, np. hortensje, goździki] – (bot)
terméketlenség, termőképtelenség; (átv.)
hiábavalóság
płonny, -a, -e [1. nieefektywny, nieskuteczny; 2.
w botanice: nieowocujący, niedający
kwiatów, nasion; 3. dawniej: jałowy,
nieurodzajny] – terméketlen, meddő; hiú,
hiábavaló
płonna nadzieja – hiú remény
płonna gleba – terméketlen talaj
płonne nadzieje – hiú remények
płonne obawy – hiábavaló aggodalmak
płonny kłos – üres kalász
płonny kwiat – meddő v. termőképtelen virág
płony [niesłony, jałowy (ziemia rybnickoraciborska)] – [Słowniczek języka śląskiego]
sótalan, sótlan; meddő, terméketlen; üres,
meddő, hiábavaló
płoszyć
[1. strasząc,
wywołać
ucieczkę;
2. onieśmielać kogoś; 3. zakłócać coś] –
riasztani,
ijeszteni,
ijesztgetni;
megfélemlíteni, elhallgattatni, zavarba hozni
płoszyć zwierzynę – vadat riasztani v. elriasztani
płoszyć się [1. uciekać, przestraszywszy się kogoś
lub czegoś; 2. czuć się onieśmielonym] –
megijedni, riadni, megriadni, ijedni,, ijedezni
płot [I. rodzaj ogrodzenia; parkan; * forma
dopełniacza l. poj. "płota" możliwa tylko
w przysłowiu "Słowo się rzekło, kobyłka u
płota"; II. ogrodzenie z wbitych w ziemię
słupków
połączonych
poprzecznymi
żerdziami, do których przytwierdzone są
deski, paliki itp. III dzieki tej części zbroi
ostrze broni ślizgającej się po napierśniku
nie docierało do twarzy rycerza. Reszta
części składowych służy właściwie tylko do
ochrony poszczególnych części ciała więc
nie będę się nad nimi rozwodził. Prócz
wyżej
wymienionych,
których
nie
umieściłem na rysunku, w skład zbroi
można zaliczyć] – kerítés, sövény, palánk; a
lovagi páncélzat része (a páncélon, a vállon
kiálló rész)
płot cierniowy – [tövises kerítés] élősövény
płot druciany – drótkerítés
płot elektryczny [przenośne ogrodzenie w
postaci rozpiętego na słupkach gołego
przewodu elektrycznego, stosowane do
ogradzania pastwisk, rezerwatów itp.] –
villamos v. villanykerítés
płot przedylowany – léckerítés, palánk
płot tarniowy – tüskés sövény v. kerítés
płot z desk – deszkakerítés
płot z drutu kolczastego – szögesdrótkerítés
płot ze sztachet – léckerítés
płot żywy – élősövény
płotek [1. niewielki płot; 2. w sporcie:
przeszkoda ustawiona na trasie biegu
(rama na dwóch podstawach), którą
zawodnik musi przeskoczyć; 3. potocznie
o komputerowym znaku: #] – kis kerítés,
sövény, palánk; korlát, gát
płotka [1. ryba z rodziny karpiowatych; płocica;
płoć; 2. jest definiowana w słownikach
językowych jako niesprawdzona lub
kłamliwa pogłoska, powodująca utratę
dobrego wizerunku osoby, której dotyczy,
a
plotkowanie
jako
robienie,
rozpowszechnianie plotek] – piros szemű
kele; (ryba) pirosszárnyú ponty; koncér
[(állat, Leuciscus Rond.), a lágyparás,
csontos halak alrendjének pontyfélék
családjába tartozó halnem, csúcsban nyiló
szájjal, bajusz nélkül, összenyomott koronáju
torokfogakkal. Hazánk vizeiben két faja él,
névszerint a veresszárnyu K. (L. rutilus L.)
és a leány-K. (L. virgo Heck).]
płotkarka – (sp) akadályfutónő, gátfutónő
płotkarski, -a, -ie [przymiotnik od: płotkarz] –
(sp) akadályfutó-, gátfutópłotkarz [lekkoatleta uprawiający biegi przez
płotki] – (sp) akadályfutó, gátfutó
-
Wersja 01 01 2017
.
4986
płotki – (sport) gát
płowieć (płowieje) [1. tracić intensywność barwy
pod wpływem światła; 2. stawać się
płowym] – fakulni, kifakulni; sárgulni;
színét veszti; megfakulni
płowiejący, -a, -e – fakuló; színahagyó
płowożółty, -a, -e [żółty o odcieniu płowym] –
fakósárga
płowy, -a, -e [żółty o odcieniu szarym,
szarożółty] – fakó, hamvasszőke, szürkés
płowe włosy – hamvasszőke haj
płoz [część pługa opierająca się o dno bruzdy i
ułatwiająca jego prowadzenie; płóz], płoza
[1. element podwozia niektórych pojazdów
umożliwiający sunięcie po podłożu; jedna
z dwóch listew pozwalających saniom na
poruszanie się po śniegu; 2. część narty
drewniana lub wykonana z tworzywa
sztucznego; deska] – ekegerendely;
szántalp; csúszósín
płożyć się, płozić się [o roślinach, ich pędach,
łodygach: rosnąć w kierunku poziomym] –
(növ.) kúszni
płócienko (cienkie płótno) – vásznacska; finom
vászon, gyolcs
płóciennictwo [wyrób płócien] – vászonipar,
vászonszövés
płóciennik – vászonszövő
płócienny, -a, -e [1. wykonany z płótna; 2.
podstawowy splot, w którym jedna nitka
wątku przeplata się z jedną nitką osnowy]
– vászonpłócienny kitelek – vászonzubbony
płóczeń
[zielenica
monogatunkowa
(Hydrodictyon), tworzy długie workowate
sieci złożone z cylindrycznych komórek] –
(növ.) hydrodictyon (moszat)
płód [1. w embriologii to zarodek ssaków od
momentu, kiedy można rozpoznać cechy
morfologiczne dla danego gatunku. U
ludzi zarodek stadium płodu osiąga w 8
tygodniu ciąży.2. zarodek ludzki lub
zwierzęcy rozwijający się w organizmie
matki od momentu zakończenia procesu
embrionalnego;
3. dzieło
będące
wytworem czyjejś pracy umysłowej] –
termés, termék; (anat) magzat; gyümölcs,
termés; (biol) a fejlődő lényt magzatnak
nevezik a szervfejlődések befejeződésétől a
megszületésig, pontosabban a köldökzsinór
átvágásáig.
płód niedonoszony – ki nem hordott magzat,
koraszülött
płód poroniony – elvetélt magzat
płód pracy – a munka gyümölcse
płótniarka [1. maszyna roln. czyszcząca
(czyszczalnia
nasion),
służąca
do
rozdzielania nasion na 2 frakcje;
stosowana
do
uzupełniającego
oczyszczania nasion m.in. lnu, koniczyny,
lucerny z nasion życicy, chabru; 2.
maszyna roln. czyszcząca (czyszczalnia
nasion), służąca do rozdzielania nasion na
2
frakcje]
–
paraszt
férfiruha;
mezőgazdasági vetőmagtisztító-gép
płótno [1. rodzaj materiału tkanego z bawełny
lub lnu, o różnej grubości, zwykle szarego
lub białego, używanego do szycia odzieży,
bielizny
pościelowej
oraz
wykorzystywanego przez malarzy jako
materiał, na którym się maluje; 2.
odpowiednio zagruntowana tkanina, na
której maluje się obrazy; obraz
namalowany na takiej tkaninie; 3. tkanina
lniana, konopna, bawełniana, też jutowa, o
splocie płóciennym (wątek i osnowa w
układzie szachownicowym); bielona lub
barwiona; 3. Wyrazy: płot, płótno,
uplatać, jeden mają źródłosłów, o którym
przekonamy się łatwo, gdy spojrzymy na
staroświeckie płótno t. zw. „cynowate” i
na płot pleciony z chróstu sposobem
takim. 4. Tak nazywano tkaniny lniane
najrozmaitszych gatunków. Były płótna:
cienkie i grube, glansowane, farbowane,
malowane, drukowane, woskowane, pstre
i w pasy, olenderskie, kolońskie, flamskie,
szwabskie, głogowskie, wrocławskie zwane
inaczej Golcz, na wielki czyli gięty łokieć
przedawane, czarne na mały (Vol. leg., V,
f. 185, r. 1673 i Statut Herburta). 5. gładka
tkanina lniana, konopna lub bawełniana o
najprostszym splocie, wyrabiana dawniej
w warsztacie domowym. Płótno żaglowe to
tkanina z nici konopnych, mocna i ciężka,
nie przepuszczająca wody. 6. gładka
tkanina o splocie płóciennym, lniana,
konopna, bawełniana lub jutowa, surowa
lub bielona o różnej grubości. Zazwyczaj
nazwą tą określa się tkaniny lniane.
Wywodzi się to z wielowiekowej tradycji
wyrobu owych tkanin w warsztatach
domowych, ręcznie, z przędzy lnianej.] –
vászon [1. len-, kender vagy vékony
pamutfonalból vászonkötéssel szőtt szövet;
2. Az egyszerű, hagyományos parasztvászon
kenderfonalból
készül,
tartósabba
a
lenvászonnál, de nem annyira simulékony,
ellenben durvább és nehezebb is annál. 3.
Lennövényből nyert háncsrost, szilárdsággal,
hideg tapintással, és finom csillogással. A
tiszta
vászonból
készült
anyagok
meglehetősen gyűrődnek, ezért a vásznat
gyakran kombinálják más anyagokkal. A
-
Wersja 01 01 2017
.
vászon
rendkívüli
szilárdsága
miatt
egyedülálló. Hideg tapintása, fényessége, az
enyhe csillogása és a mérsékelt melegsége
miatt ideális anyag a nyári ruhadarabokhoz.],
gyolcs, vászonnemű, szőttes
4987
płótno (1) [cienka, sztywna, o średniej wadze
bawełniana
tkanina
wykonana
z
szorstkich
skręconych
przędz;
w
płóciennym lub splocie Panama, z
równymi odstępami między nićmi.
Stosowane do haftowania ręcznego.] –
stramin [Közepes súlyú, vékony, merev,
vastagabb cérnákból szőtt pamutszövet,
vászon- vagy panamakötésben készül, úgy,
hogy az egyes fonalak között egyforma
távolság legyen. Hímzési alapszövetként
használják.]
płótno (2) [bardzo cienka bawełniana tkanina
z cienkiej, luźno skręconej przędzy, o
ziarnistej, porowatej powierzchni; o
płóciennym
splocie.
Stosowana
w
produkcji tanich sukienek damskich,
fartuchów, materiałów sanitarnych i do
celów technicznych.] – mull [Nagyon
vékony pamutszövet, amit finom, laza
sodratú fonalból vászonkötésben állítanak
elő. Lukacsos, érdes felületű. Olcsó női
ruhák, kötények, egészségügyi és műszaki
textíliák készítésére használják.]
płótno brezentowe (1) [bardzo sztywna,
błyszcząca lniana tkanina o płóciennym
splocie. Może mieć różną masę w
zależności od jakości przędzy. Stosowana
jako usztywnienie dla marynarskiej
odzieży.] – merevítő vászon (2) [Nagyon
kemény, fényes, vászonkötésben szőtt
lenszövet.
A
felhasznált
fonalak
finomságától
függően
különböző
súlykategóriákban készül és a konfekció
iparban
ruhaalkatrészek
merevítésére
használják.]
płótno brezentowe (2) [gruba, sztywna, konopna,
lniana tkanina o pewnej elastyczności;
wytwarzana z czystych przędz w splocie
płóciennym, o tej samej grubości osnowy i
wątku. Stosowana w bardziej złożonych
strojach jako usztywniacz.] – szabóvászon
(2) [Erősen keményített, merev, ritka,
vászonkötésű len típusú szövet, a lánc- és a
vetülékfonalak egyforma vastagságú, finom
fonalak.
Magasabb
színvonalú
ruhadarabokhoz (főleg kabátokhoz) merevítő
közbélésnek használják. Lásd még: merevítő
vászon.]
płótno bieleje – a vászon fehéredik
płótno brezentowe – ponyva, ponyvavászon
płótno do prasowania – vasalóruha
płótno domowej roboty – háziszőttes v. vászon
płótno indyjskie [przewiewna, luźna bawełniana
lub wełniana tkanina która jest miękka w
dotyku, lekko przejrzysta, z przewiewną,
pogrubioną strukturą płóciennego splotu
z przędzy zgrzebnej. Wykorzystywana na
lekkie damskie sukienki i bluzki, i męskie
koszule. Także lekka bawełniana tkanina
jest typową produkowaną ręcznie w
Indiach.] – indiai ingvászon [Puha fogású,
enyhén fényes felületű, laza beállítású, durva
fonalból készült, vászonkötésű pamutvagy
gyapjúszövet. Könnyű női ruhák és blúzok
készítésére használják. Az elnevezés onnan
származik,
hogy
ilyen
jellegű
pamutszöveteket eredetileg Indiában, kézi
szövéssel készítettek.]
płótno jeszcze nie zmierzone – még fel v. meg
nem mért vászon
płótno kartonowe – karton, kartonszövet, nyomott
pamutszövet
płótno kieszeniowe – zsebvászon
płótno krawieckie (1) [Odporna, sztywna, mocna
bawełniana, lniana lub wełniana tkanina,
która
jest
wykorzystywana
do
-
Wersja 01 01 2017
.
4988
wzmacniania odzieży, albo elementów
odzieży, i do zapewnienia utrzymania
kształtu przez wyrób.Pomimo to często
dzisiaj do łączenia materiałów stosuje się
wkładki zawierające specjalne środki
wiążące] – közbélés-anyag [Rugalmas,
kemény,
erős
kelme,
amit
egyes
ruhaalkatrészek (gallérok, kézelők, zakók
eleje stb.) megerősítésére használnak, hogy
ezek az alkatrészek megtartsák eredeti
formájukat. Igen gyakran hőre lágyuló
ragasztóanyaggal bevont szövött, kötött,
vagy nemszőtt kelmét használnak erre a
célra, amit az alapkelmére rávasalnak és így
biztosítja a formatartást.]
płótno krawieckie (2) [sztywna, gęsta, o średniej
masie lniana lub bawełniana tkanina, o
błyszczącej powierzchni; produkowana ze
zgrzebnej przędzy, o płóciennym splocie.
Najczęściej w kolorze szarym. Stosowane
jako wkładki przez krawców.] szabóvászon (1) [Durva fonalakból készült,
ritka
szövésű,
erősen
keményített,
vászonkötésű len- vagy pamutszövet,
általában nyersen (kikészítés nélkül)
használják
fel.
Szabók
használják
felsőruházatokhoz közbélés céljára.]
płótno kurczy się w wodziw – a vászon a vízben
összemegy v. összeugrik
płótno lniane – lenvászon [A lennövény szárában
található rostokat lenszövetté szövik,
mindenféle
nehezítésben.
Megkülönböztethető laza, nagyon finom
szövésű vászon, ami alsó függönynek vagy
áttetsző vékony anyagokhoz használható és
nehezebb szövésű, amely bútorszövetként
alkalmazható.]
płótno lniane na odzież myśliwską [lniana
tkanina, która jest nieco sztywna w
chwycie i ma ziarnistą, reliefową
strukturę;
produkowana
z przędzy
zgrzebnej
i
płóciennym
splotem.
Stosowana na płaszcze, sprzęt wędkarski i
plecaki, itp.] – vadász lenvászon Durvább
fonalból vászonkötésben szőtt len típusú
szövet, meglehetősen kemény fogású,
szemcsés
felületű.
Vadászkabátokat,
hátizsákokat készítenek belőle.]
płótno malrskie – vászon v. festővászon
płótno namiotowe – sátorponyva
płótno paczesne – csalánvászon
płótno Penelopy [sztywna bawełniana tkanina z
wysoko
wykrochmalonych
przędzy.
Podczas tkania tworzy wzór za pomocą
dwóch nici wątkowych położonych blisko
siebie, a następnie bliskich tkanych
wątków. Nici osnowy są w cienkiej
ścisłości. Tkanina jest stosowana do haftu
oraz różnych prac ręcznych.] – Penelope
[Erősen írezett pamutfonalból készült merev
szövet. Készítésénél két szorosan egymás
mellé bevetett vetüléket egy nagyobb hézag
követ, majd ismét két vetülék következik
szorosan. A láncfonal-sűrűség kicsi. Kézi
hímzéshez szolgáló alapszövet. A kanavász
egy válfaja.]
płótno ścierne – dözsvászon, csiszolóvászon
płótno workowe – zsákvászon
płótno z włosia [o średniej wadze, elastyczna
tkanina o cienkiej,ziarnistej powierzchni;
wytwarzania lnianym splotem, zwykle
z bawełnianej osnowy i wątku, w których
(aby rozróżnić obszar) wełniana przędza
jest zmieniana ze skręconą przędzą
z sierści końskiej lub włosa syntetycznego.
Używane w celu usztywnienia kształtów
męskiej i damskiej odzieży. Nazwa
pochodzi od włosia wykorzystanego do
produkcji płótna. Dziś jego użycie
zastępuje się materiałami wykonanymi
z włóknin.] – lószőrszövet, lószőrszita
[Közepes súlyú szövet, amit pamut
láncfonalakból és lószőr vetülékfonalakból
vászonkötésben
szőnek
és
kabátok
közbéléseként használnak, ahol a formatartás
mellett a rugalmasságot is biztosítja. A
lószőr
simasága
miatt,
a
csúszás
megakadályozására impregnálni is szokták.
Újabban a lószőr helyett szintetikus
filamentfonalat is használnak.]
płótno zbyt kalandrowane – túlmángorolt vászon
płótno żaglowe – vitorlavászon
płótno żaglowe (1) [o średniej masie lniana
tkanina, z charakterystycznym łamanym
splotem diagonalnym, nadającym jej
charakterystyczne
pionowe
paski.
-
Wersja 01 01 2017
.
4989
Wykorzystywana na płaszcze dla lekarzy i
na pościel.] – drell [Közepes súlyú lenszövet
tört sávoly kötésben, ami jellegzetes
hosszcsíkos megjelenést ad a kelmének.
Orvosi köpenyek és ágyneműk anyaga. Lásd
még: drill, drell, drell, drill.]
płótno żaglowe (2) [gruba lub o średniej masie
bawełniana
tkanina
z pół-cienkiej
przędzy, o diagonalnym lub atłasowym
splocie który tworzy pionowe paski
poprzez zmiany wątku i osnowy.
Najczęściej wykorzystywana na męską
bieliznę, Wyróżnia się w zależności od
zastosowania na materace, rolety, bieliznę,
pościel.] – Csinvat (2) [Vastag, sűrű
beállítású, közepesen nehéz pamutszövet
közepesen finom fonalból, sávoly- vagy
atlaszkötésben, benne - a lánc- és a vetülékkötpontok váltakozása folytán - hosszcsíkok
keletkeznek.
Felhasználási
területei:
matracok, roletták, ágyneműk, alsónadrágok.
Lásd még: csinvat, csinvat, matracdrell.]
płuca [narządy parzyste (płuco prawe i lewe)
należące do układu oddechowego. W
płucach odbywa się wymiana gazowa
(oddychanie). Płuco ma postać stożka
złożonego z podstawy z powierzchnią
przeponową oraz kopulastego szczytu.
Boczna powierzchnia płuca przylega do
żeber.] – tüdő; szalontüdő
płucko [zdrobnienie od: płuco] – tüdőcske; tüdő;
tüdővagdalék
płucko cielęce – borjútüdő, savanyútüdő
płucnik – (közb.) tüdős, tüdőszakorvos; tüdőzuzmó
[granicznik płucnik (Lobaria pulmonaria):
tüdőzuzmó]
płucnik lekarski [to po lacinie Pulmonaria
officinalis] – (miodunka) tüdőfű, gálna (növ.
Pulmonaria), pettyegetett gálna, dongóvirág
(Pulmonaria officinalis L.)
płucny, -a, -e – tüdőpłuco, płuca (łac. pulmo) [to pojedynczy lub
parzysty narząd oddechowy kręgowców
oddychających
powietrzem
atmosferycznym] – tüdő
(pulmo) [a
gerincesek
légzőszerveinek
egyik
legfontosabb része. A szerepe a belélegzett
légköri oxigén véráramba juttatása és a
vérben szállított szén-dioxid légkörbe
juttatása a kilégzés által]
płucodyszny, -a, -e [o cechach płucodysznych] –
tüdővel lélegző
płuczka [1. urządzenie do rozdzielania lub
oczyszczania mieszanin ciał stałych,
zawiesin lub roztworów gazowych z
użyciem cieczy; 2. pojemnik na wodę
umieszczony nad muszlą klozetową,
służący do jej spłukiwania; spłuczka; 3.
aparat do rozdzielania lub oczyszczania
mieszanin ciał stałych lub ciał stałych z
gazami przy użyciu cieczy jako środka
rozdzielającego] – öblítőkád, öblítődézsa,
mosódob
płuczka amoniakalna – (vegyt.) ammóniamosó
płuczka do kartofli – burgonyamosó
płuczka iłowa [jeden z typów płuczek
wiertniczych, będący wodną zawiesiną iłu]
– iszapkád, iszapmosó
płuczka wiertnicza [medium ciekłe lub gazowe,
stosowane w wiertnictwie] – folyadék v.
gázközeg a fúrásnál
płuczkarnia – öblítőhelyiség; (vegyt.) mosórészleg
płuczkarz – (bány) iszapoló munkás
płuczkarz w kopalni – (bány) iszapoló munkás a
bányában
płucznica
–
(bány)
ércmosó;
vonóvas
[profesjonalna
płucznia
złota:
professzionális aranymosó]
płucznik [urządzenie służące do chemicznego
oczyszczania benzolu] – benzoltisztító
berendezés
płucznik – (növ.) [Asclepias asthmatica L.
(Cynanchum vomitorium Lam.) KeletIndiában és Cejlonon terem; gyökere a fehér
ipekakuanha néven heves hánytató; krepinfű
v. selyemfű (növ., Asclepias L.) család]
pług [1. narzędzie rolnicze służące do orania; 2.
sposób hamowania nartami, polegający na
zbliżeniu ku sobie dziobów oraz oddaleniu
piętek; 3. (Jak czytamy u zygmunza
Glogera) Narzędzie do orania, którego
nazwę spotykamy już w dokumencie z
roku 1254: „ad duo aratra plugones”. Od
Słowian – pisze Brückner – wzięli Niemcy
nazwę pługa i grządzieli. Niemieckie Pflug
i Grindel pochodzą z języka słowiańskiego.
Wojowniczy Niemiec niechętnie oddawał
się uprawie roli, kopali ją dla niego
niewolnicy; robił na niego i Słowianin z
pługiem. Zwykle twierdzono przeciwnie,
że Słowianie od Niemców nazwę pługa
otrzymali, ale to niemożebne dla tej
prostej przyczyny, że wszystkie niemieckie
słowa z pf są obcego pochodzenia, więc i
Pflug obcym być musi.] – eke; hóeke
pług ciągnikowy – vontatott eke
pług do podorywek – tarlóhántoló eke
-
Wersja 01 01 2017
.
pług
dwuskibowy
[pług
odkładający
jednocześnie dwie skiby] – kétbarázdás eke
pług elektryczny – villamos eke, kettőseke
pług jednoskibowy – egyvasú eke
4990
pług koleśny – taligás eke
pług konny – lóeke, fogatos eke
pług odwała skiby ziemi – az eke kifordítja a rögöt
pług odśnieżny, śnieżny [pojazd z lemieszem
służący do usuwania śniegu z torów i
dróg] – hóeke
pług śniegowy – hóeke
pług traktorowy – traktoreke
pług wieloskibowy [pług, który podczas orki
odkłada po kilka skib naraz] – többkésú v.
sokkésű eke
pługowy, -a, -e [przymiotnik od: pług] – eke-,
ekés
płukać (płucze) [oczyszczać coś przez zanurzanie
w cieczy, oblewanie cieczą lub przez
przepuszczanie cieczy przez coś] – öblíteni,
öblögetni, mosni
płukać bieliznę – fehérneműt öblíteni
płukać co w czym – öblögetni, mosni vmit vmiben
v. vhol
płukać coś – öblíteni vmit
płukać gardło – torkot öblögetni; gargalizálni;
torkot öblíteni
płukać rudę – ércet mosni
płukanie żołądka [zabieg polegający na
wprowadzeniu do żołądka odpowiedniego
płynu, a następnie wydobyciu tego płynu
wraz z truciznami zalegającymi żołądek] –
gyomormosás
płukać włosy – öblíti a haját
płukanie – öblítés, öblögetés, mosás; öblítőszer
płukanie złota – aranymosás
płukanie żołądka [zabieg polegający na
wprowadzeniu do żołądka odpowiedniego
płynu, a następnie wydobyciu tego płynu
wraz z truciznami zalegającymi żołądek] –
(med.) gyomormosás
płukanka [płyn przeznaczony do płukania
czegoś] – (haj) öblítő szer
płukanka roślinna [Opóźnia przetłuszczanie
włosów, nadaje im puszystość i blask, daje
uczucie świeżości.] – növényi eredetű öblítő
szer
płuży komu szczęście – kedvez vkinek a szerencse
płużyca [dawne narzędzie roln. do orki, z żel.
radlicą (lemieszem) i krojem oraz
drewnianą odkładnicą; powstała z radła;
znana w Europie od czasów rzymskich,
zastępowana stopniowo przez pług (od
średniowiecza).] – lengőgerendelyű eke
płużyć [w narciarstwie: hamować, wykonując
pług] – fékezni (sízésnél); (dawno) boldogan
v. jómódban élni; (átv.) virulni
płużyć komu – jó, kedvező v. használ v. javára
válik vkinek vmi; vkinek való vmi
płycina [w stolarstwie: płaszczyzna otoczona
wypukłą listwą; ramiak; filung] – filung;
ajtótok, ablaktok, ajtószárnybetét
płyciutki, -a, -ie [zdrobnienie od: płytki] –
teljesen v. nagyon lapos v. sekély
płyciutki gust – telejsen sekély v. lapos ízlés
płyciutko – teljesen v. nagon laposan
płycizna [1. płytkie miejsce w morzu, rzece lub
jeziorze; 2. brak istotnej treści, głębi] –
lapály, laposság
płycizna tego forum – ennek a fórumnak a
lapossága
płycizna umysłowa – (átv.) szellemi posvány
płyn [substancja niemająca określonej postaci,
przyjmująca kształt zbiornika, do którego
jest wprowadzona] – folyadék; oldat
płyn bezbarwny – színtelen folyadék
płyn do czyszczenia dywanów – szőnyegtisztító
płyn do czyszczenia mebli – bútortisztító
płyn do golenia – arcszesz, arcvíz
płyn do goleniu – arcvíz
płyn do kąpieli, płyn kąpielowy – habfürdő
płyn do mycia naczyń – mosogatószer
płyn do mycia szyb – ablakmosó, ablaktisztító
folyadék
płyn do pielęgnacji ciała – testápoló krém v.
balzsam
płyn do płukania – öblítő, textilöblítő
płyn do płukania gardła – toroköblögető
płyn do płukania ust – szájvíz
płyn do przemywania soczewek kontaktowych –
kontaktlencse-tisztító folyadék
płyn do trwałej ondulacji – dauervíz
płyn do włosów – hajszesz
płyn do zmywania naczyń – mosogatószer
płyn etylowy [trująca ciecz dodawana do
benzyny silnikowej w celu podwyższenia
jej liczby oktanowej] – etil folyadék
-
Wersja 01 01 2017
.
płyn
4991
hamulcowy [ciecz do napełniania
hydraulicznych układów hamulcowych w
samochodach] – fékfolyadék
płyn infuzyjny [ciecz stosowana do uzupełniania
ilości krwi w naczyniach krwionośnych] –
infúziós folyadék
płyn kąpielowy; płyn do kąpieli – fürdőhab,
habfürdő
płyn klaruje się – a folyadék tisztul
płyn mózgowo-rdzeniowy [przezroczysta ciecz
pełniąca rolę mechanicznej ochrony
mózgu i rdzenia oraz umożliwiająca
wyrównywanie
ciśnienia
międzyczaszkowego] – agy-gerincvelő
folyadék
płyn na porost włosów – hajnövesztő szer
(folyadék)
płyn nasienny [Płyn nasienny jest badany
oddzielnie
w
poszukiwaniu
nieprawidłowości. Większość mężczyzn
wytwarza 2.5 do 5 ml nasienia podczas
wytrysku. Objętości większe niż 1 ml, ale
mniejsze niż 2.5 ml mogą świadczyć o
schorzeniach gruczołu krokowego albo
częstych
stosunkach
seksualnych.
Objętość nasienia mniejsza niż 1 ml może
być spowodowana np. przeszkodą w
przewodach nasiennych. Brak nasienia
może być skutkiem wstecznego wytrysku.
Nadmierna objętość ejakulatu może także
mieć wpływ na poziom płodności i
występuje np. w zapaleniu pęcherzyków
nasiennych.]
–
ondófolyadék
[hímivarsejteken kívül tartalmazza a
prosztata és az ondóhólyagok váladékát is,
melyek az ejakuláció során együtt ürülnek]
płyn owodniowy, wody płodowe [płyn
wypełniający worek owodniowy (błony
płodowe, pęcherz płodowy), wytwarzany
głównie przez nabłonek owodni, po części
także przez organizm matki i płodu. Pod
koniec ciąży jego objętość wynosi ok. 1000
ml.] – magzatvíz
płyn po goleniu – borotválkozás utáni arcvíz
płyn przed goleniem – borotválkozás előtti arcvíz
płyn surowiczy [płyn przesiąkający z krwi do
jam ciała, zmniejszający tarcie między
przesuwającymi się narządami] – vérsavó
folyadék
płyn ustrojowy [płyn krążący w naczyniach
krwionośnych lub w przestrzeniach
śródtkankowych] – szerves folyadék
płyn utleniający – aktiválószer
płyn utrwalający – rögzítő
płynący wodą – az árral úszó
płynąć (płynie) [1. o płynie: przemieszczać się w
określonym kierunku; 2. o ludziach,
zwierzętach,
pojazdach
itp.:
przemieszczać się w jakimś kierunku po
powierzchni wody lub w wodzie; 3. o
gazie,
prądzie,
energii
itp.:
być
dostarczanym w jakiś sposób; 4. o czasie:
mijać; 5. o dźwiękach, głosach, uczuciach:
rozprzestrzeniać
się;
6. o
różnych
obiektach: przemieszczać się miarowo;
7. wynikać z czegoś; 8. daw. obfitować w
coś] – úszni; (o cieczy) folyni, ömleni;
folydogálni; (na statku) hajózni; (o czasie)
múlni; szállni, telni; hömpölyögni
płyną dźwięki – szállnak a hangok
płyną lata – telnek-múlnak az évek; szállnak az
évek
płyną słowa – szálnak a szavak
płyną tłumy – hömpölyög a tömeg
płynąć bez busoli – (átv.) irány (cél) nélkül úszni
(haladni)
płynąć czółnem – csónakázni
płynąć lewym halsem – bal irányból jövő széllel
haladni
płynąć okrętem – hajóval utazni, hajón utazni
płynąć po morze – tengeren, óceánon hajózik
płynąć pod polską banderę – lengyel (címeres)
lobogó alatt hajózni
płynąć pod prąd – ár ellen úszni; szembeúszni az
árral
płynąć pod wodę – ár ellen úszni
płynąć prawym halsem – jobb irányból jövő
széllel haladni
płynąć przeciw fali – ár ellen úszni
płynąć statkiem – hajózni (płynę statkiem –
elhajózom, hajóval utazom)
płynąć strumieniem – patakzani (patakzik)
płynąć strumieniami – özönleni (özönlik)
płynąć w dół rzeki – az árral, a folyás irányában
úszni
płynąć z nurtem; płynąć z prądem – az árral
úszni (úszik az árral)
płynąć z prądem – úszni az árral; sodródni
płynięcie – úszás, folyás, ömlés, úszás, hömpölygés
płynięcie częstotliwości – frekvencialöket [a
frekvenciaváltozás
nagyságának
mértékegysége
frekvenciamoduláció
alkalmával. A frekvencialöket a moduláló
műsorjel amplitúdójától függ.]
płynięcie z prądem – úszás az árral
płynnie – folyékonyan, folyamatosan
płynnie co robić – folyamatosan csinálni vmit
płynnie mówić po polsku – folykényan beszél
lengyelül
płynność – folyékonyság; (ker.) likviditás; (átv.)
folyamatosság, folyékonyság
-
Wersja 01 01 2017
.
4992
płynność aktywów [zdolność do szybkiej i łatwej
zamiany aktywów na inne bez utraty
wartości] – (ker.) aktívák likviditása
płynność bankowa – banklikviditás
płynność bilansu – mérleglikviditás
płynność finansowa [zdolność do terminowego
realizowania
zobowiązań,
jeden
z
elementów
oceny
finansowej
przedsiębiorstwa] – (ker.) pénzügyi
likviditás
płynność kredítów – hitellikviditás
płynność
międzynarodowa
–
nemzetközi
likviditás
płynny, -a, -e [1. będący płynem, mający postać
płynu; ciekły; 2. zmienny, niestały,
nieokreślony; 3. taki, którego fazy
przechodzą łagodnie jedna w drugą;
harmonijny]
–
folyékony,
folyó,
cseppfolyós; (ker.) likvid, folyó; folyamatos
płynna mowa – folyékony beszéd
płynna odpowiedź – gyors v. készséges válasz;
pompt felelet
płynna wymowa – folyékony kiejtés
płynne pieniądze – folyósítható v. likvid pénzek
płynne ruchy – harmonikus mozdulatok
"płynny metal" – folyékony v. cseppfolyós anyag
płynny owoc – friss, natúr gyümölcslé
płyta [1. płaski, foremny blok kamienia, betonu,
szkła, metalu itp.; 2. płaska część terenu
pokryta
twardą
nawierzchnią;
3. wierzchni blat kuchenki; 4. cienki
krążek zawierający zapis dźwięku
odtwarzanego za pomocą gramofonu lub
innego odtwarzacza; 5. to, co zostało
nagrane na tym krążku; 6. część
instrumentu muzycznego będąca źródłem
dźwięku na skutek uderzania, potrząsania
itp.;
7. część
skorupy
ziemskiej
zbudowana
z
poziomo
ułożonych,
niepofałdowanych tektonicznie warstw
skalnych] – lemez; lap, tábla; tűzhelylap
płyta [geol. fragment platformy, na którym
fundament krystaliczny jest przykryty
znacznej miąższości (setek lub tys. m)
pokrywą poziomo lub prawie poziomo
leżących skał osadowych.] – (geol., műsz)
lemez, lap, tábla
A lemeztektonika feltevése szerint a Föld felszíne ez
idő szerint hat nagy (elsőrendű táblák) és mintegy
húsz kisebb, ún. másodrendű litoszféra-táblára
(lemezre) osztható
o afrykańska płyta, geol. płyta litosfery obejmująca
Afrykę,
południowo-wschodnią
część
O.
Atlantyckiego oraz zachodnią część Oceanu
Indyjskiego.
o amerykańska płyta, geol. płyta litosfery
obejmująca Amerykę Północną i Amerykę
Południową, zachodnią część O. Atlantyckiego
oraz Grenlandię wraz z częścią O. Arktycznego;
o antarktyczna płyta, geol. płyta litosfery
obejmująca Antarktydę oraz przyległe obszary
oceanów:
Atlantyckiego,
Spokojnego
i
Indyjskiego.
o arabska płyta, geol. płyta litosfery obejmująca
Płw. Arabski wraz z niewielkimi obszarami M.
Czerwonego i O. Indyjskiego.
o chińska płyta, geol. płyta litosfery tworząca
południowo-wschodnią część Azji wraz z
przyległymi morzami marginalnymi;
o egejska płyta, geol. niewielka płyta litosfery
(mikropłyta) obejmująca większą część Morza
Egejskiego wraz z przyległymi obszarami
Półwyspu Bałkańskiego (gł. Peloponez) i Azji
Mniejszej.
o eurazjatycka płyta, geol. płyta litosfery
obejmująca niemal całą Eurazję wraz z
przyległymi obszarami O. Atlantyckiego i O.
Arktycznego;
o Fidżi płyta, geol. niewielka płyta litosfery
(mikropłyta) obejmująca wyspy Fidżi i przyległe
obszary O. Spokojnego.
o filipińska płyta, geol. płyta litosfery obejmująca
obszar O. Spokojnego na wschód od Filipin,
Tajwanu i wysp Riukiu.
o indyjska płyta, płyta indo-australijska, geol. płyta
litosfery obejmująca Płw. Indyjski, wschodnią
część O. Indyjskiego, Australię i przyległe do niej
obszary O. Spokojnego (wraz z Nową Zelandią).
płyta aluminiumowa – alumíniumlemez
płyta chodnikowa – járdakocka, járdakőlap
płyta detonacyjna [zob. materac w zn. 2.] –
detonációs lemez (erődőknél)
płyta do nauki języka – nyelvlecke-lemez
płyta
długogrająca
[zob.
longplay]
–
mikrobarázdás hanglemez [a közönséges
hanglemeznél
mélyebb
és
sűrűbb
barázdákkal készült lemez, amelynek a
fordulatszáma is kisebb, így jóval hosszabb
szöveg v. zene felvételére és lejátszására volt
alkalmas]; hosszanjátszó lemez
-
Wersja 01 01 2017
.
4993
płyta drukowana – nyopmtatott áramköri lap,
NYÁK-lap
płyta drzewna [płyta ze sklejonych fornirów
(sklejka, drewno warstwowe prasowane),
fornirów i listewek (płyta drzewna
stolarska), wiórów i trocin (płyta drzewna
wiórowa, trocinowa) lub włókien (płyta
pilśniowa)] – falap, falemez
płyta DVD – DVD
płyta fotograficzna [płyta szklana pokryta
emulsją światłoczułą, na której otrzymuje
się negatyw fotografowanego przedmiotu]
– fotográfiai v. fényképészeti lemez
płyta formowa - formalemez [A papírzsák és
papírzacskó
kialakításához
alkalmazott
lemez, amely a termék szélességi méretét
határozza meg. A hüvelyképzés során ezt a
lemezt öleli körül folyamatosan a papírpálya,
miáltal a papírcső lapossá válik. Redőzött
oldal esetén két lemezt alkalmaznak egymás
felett elhelyezve, és a redőzést egymás után
elhelyezett görgős tárcsák végzik, mivel a
papírpályát a két formalemez közé
kényszerítik.]
płyta główna (ang. motherboard, mainboard) [1.
płyta, na której znajdują się podstawowe
elementy
elektroniczne
służące
do
działania komputera; 2. najważniejsza
płyta
drukowana
urządzenia
elektronicznego, na której montuje się
najważniejsze
elementy
urządzenia,
umożliwiająca komunikację wszystkim
pozostałym komponentom i modułom.] –
alaplap (mainboard, motherboard) [1. a
központi vagy elsődleges áramköri lapkája
egy számítógépes rendszernek vagy más
összetett elektronikai rendszernek. 2. alaplap
A számítógép (majdnem) összes részegysége
egy nagyobb nyomtatott áramköri lapon, az
alaplapon helyezkedik el. Az alaplapon
található a processzor foglalata, ezen
található a BIOS ROM-chipbe égetve, az
alaplap bővítőhelyeibe kell csatlakoztatni a
videokártyát, hangkártyát, és a RAM-ot is az
alaplap megfelelő bővítőhelyébe kell tenni.
Az
alaplapokat
általában
aszerint
csoportosítjuk, hogy milyen processzorokat
képesek fogadni.]
płyta gramofonowa, analogowa [zob. płyta w zn.
4.] – hanglemez; gramofonlemez [olyan
műanyag
felületű
lemez,
amelyre
elektromechanikai
eljárással
hangot
rögzítettek]
płyta gramofonowa acetyloceluloza – éghetetlen
(acetát) hanglemez
płyta kamienna – kőlap
płyta kompaktowa [1. (ang. Compact Disc, CDROM – Compact Disc – Read Only
Memory); płyta CD, płyta CD-A, cienki
krążek (tarcza obrotowa) z tworzywa
sztucznego o metalizowanej powierzchni,
stosowany do zapisu sygnału w systemie
CD; — poliwęglanowy krążek z
zakodowaną cyfrowo informacją do
bezkontaktowego odczytu światłem lasera
optycznego. 2. płyta z cyfrowym zapisem
przetwarzanego dźwięku, ruchomych
obrazów lub danych komputerowych] –
CD-lemez, kompaktlemez [CD (a Compact
Disc rövidítése) általában 700 MB
(megabájt) kapacitású optikai tároló, amely
hang, valamint adat digitális formátumú
tárolására használatos.]
płyta
korkowa
[płyta
wytwarzana
z
niezagęszczonych
odpadów
dębu
korkowego lub korkowca amurskiego
przez spajanie pod ciśnieniem lepiszczem
lub przez ekspandowanie (działanie
wysokiej temperatury i ciśnienia)] –
parafalap, parafalemez
płyta kuchenna – főzőlap
płyta litosferyczna [rozległy fragment litosfery
mogący się przemieszczać po plastycznym
podłożu] – litoszféra-lemez
płyta łupkowa – tetőpala
płyta
magnetofonowa
(zapisywanie
magnetyczne) – mágneses lemez
płyta marmurowa – márványlap
płyta metalowa – fémlemez
płyta nagrobkowa – sírlap
płyta nagrobna – sírkő, síremlék
płyta offsetowa (potocznie "blacha") [1. arkusz
cienkiego
materiału,
najczęściej
odpowiednio
obrobionej
blachy
aluminiowej, z której wytwarza się formę
-
Wersja 01 01 2017
.
do drukowania offsetowego. 2. forma
drukowa w druku offsetowym w postaci
cienkiej blachy aluminiowej, którą
zakłada się na cylinder formowy. Miejsca
zadruku (obraz drukowy) na płycie
offsetowej uzyskuje się w procesie
fotochemicznym poprzez naświetlenie
negatywowe blachy na kopioramie
(technologia CtF) lub naświetlarce
(technologia
CtP),
a
następnie
wytrawieniu
miejsc
naświetlonych.
Miejsca naświetlone przekazują farbę w
procesie druku.] – offsetlemez; ofszetlemez
(vélony fémlemez)
4994
A pozitív pozitív működésű cinklemez
készítésével kapcsolatos első kisérleteket dr.
Albert folytatta Münchenben. A krómgumis
eljárást az Ullmann cég vezette be 1926-ban. A
cink ofszetlemez széles körű elterjedését az ún.
Stecker-só segítette, mellyel a nyomólemezek
vízszerető részeinek kialakítását - és a
nyomtatás közben történő kezelése lényegesen
egyszerűbbé vált. Felfedezője dr. Otto Strecker
volt 1932-ben, Berlinben. (A lemzkészítés
időszükséglete 2-3 óra volt.)
- A cinklemez felületének híg savoldattal
történő megtisztítása kefével és leöblíte
vízzel
- A fényérzékeny réteg felvitele pergetőben
- A
cinklemez
miegvilágítása
a
másolórámában
- A nyomólemez előhívása vizes oldattal
kezdődött,
amelynek
célja
a
nem
cserzettvréteg eltávolítása
- Az előhívás folytatása savas oldattal
A
cinklemez
lakkozásakkozásakor
alakították ki a nyomóelemeket
- A nyomólemezre speciális festék felhordása
a nyomórészek megerősítését szolgálja
- A cinklemezkészítés utolsó és legfárasztóbb
művelete a rétegtelenítés, mikor intenzív
keféléssel
távolítják
el
a
cserzett
fényérzékeny réteget a nemnyomó részekről
płyta
offsetowa presensybilizowana [patrz
presensybilizowana płyta offsetowa] – offset
lemez [ofszet nyomás: közvetett nyomtatási
eljárás, a nyomtatandó szöveget, képet,
festékezés után először egy gumihengerre
viszik, amely azt átviszi a nyomóhengerre és
innen a nyomtatandó papírlapra.]
płyta presensybilizowana (dosłownie "płyta
wstępnie uczulona") [1. to płyta, której
cechą szczególną jest fakt wstępnego jeszcze w wytwórni - pokrycia warstwą
światłoczułą. Dzięki temu możliwe jest
zastosowanie foto-chemigrafii. Jednym z
rodzajów tych płyt są płyty offsetowe czy
współczesne płyty fotochemigraficzne; 2.
Płyta presensybilizowana do druku
offsetowego 800 x 1030 mm pozytywowa;
3. płyta offsetowa o odpowiednio
przygotowanej powierzchni, fabrycznie
pokryta światłoczułą warstwą kopiową] –
– offset lemez (gyárilag rávitt fényérzékeny
másolóréteggel)
naświetlona i wywołana płyta presensybilizowana
pozytywowa
płyta pamiątkowa – emléktábla
płyta pancerna – páncéllemez
płyta paździerzowa [płyta ze sprasowanych
paździerzy
spajanych
klejem
syntetycznym] – pozdorjalemez
płyta pilśniowa, spilśniona [1. (pot. dykta) – płyta
drzewna wykonana z rozwłóknionej
tkanki drzewnej przez spilśnienie jej i
uformowanie
w
odpowiedniej
temperaturze i pod (normalnym lub
zwiększonym) ciśnieniem; 2. płyta z
rozwłóknionej masy drzewnej, zmieszanej
z
substancjami
sklejającymi,
impregnującymi itp. 3. płyta ze
spilśnionych
włókien
drzewnych
sprasowanych w podwyższonej temp.
(ewentualnie z dodatkiem środków
wiążących
i
impregnujących)]
–
farostlemez
płyta posadzkowa – járólap, padlólap
płyta rezonansowa (pianino) – tőke (zongora)
płyta rozpalona – áttüzesedett v. vörös tűzhelylap
płyta stalowa – acéllemez
płyta stereofoniczna [płyta z zapisem dwóch
przebiegów dźwiękowych w jednym
rowku] – sztereó lemez
płyta stropowa [prefabrykowany element
budowlany
przeznaczony
do
-
Wersja 01 01 2017
.
4995
wykonywania stropów] – födémlemez,
mennyezeti lemez
płyta szklana – üveglap; üvegtábla
płyta ścienna – (ép) fallap, falburkolólap, fali
lemez v. lap, falazóelem
płyta wiórowa [płyta ze sprasowanych wiórów
drzewnych
spajanych
klejem]
–
forgácslemez
płyta z muzyką poważną – művészlemez
płyta z negatywem mechanicznego zapisu
dźwięku, matryca – anyalemez (hanglemez)
płyta z pozytywem mechanicznego zapisu
dźwięku służąca do sporządzania matryc,
matka – anyalemez
płytka [zdrobnienie od: płyta] – lapocska,
lemezecske;
csempe,
falicsempe,
padlócsempe
płytka bakteryjna nazębna [med. złóg miękkiego
osadu powstający na zębach] – foglemez
płytka dźwiękochłonna – akusztikai tégla
(hangelnyelő burkolati elem)
płytka krwi [zob. trombocyt] – trombociták
(vérlemezkék) [a véralvadásban résztvevő
véralkotók]
płytka motoryczna, płytka nerwowo-mięśniowa,
płytka końcowa [biol. mikronarząd
zawierający synapsę, za pośrednictwem
której pobudzenie komórki nerwowej w
ośrodku ruchowym rdzenia kręgowego
jest
przekazywane
do
komórki
mięśniowej] – (biol) motorikus lemezek,
ideg-hús lapocskák
płytka orka [orka gleby do 12 cm głębokości]
płytka paznokcia – körömlemez
płytka podłogowa – padlócsempe
płytka wzorcowa, dawniej płytka Johanssona,
jednowymiarowy wzorzec długości – C.E.
Johansson
mérőhasáb;
hosszúságmérő
eszköz
płytkawy, -a, -e – (kissé v. enyhén) lapos v. sekély,
sekélyes
płytki, -a, -ie [1. mający małą głębokość; 2. o
człowieku: niezdolny do poważnego
traktowania spraw; 3. o wytworach
ludzkiego
umysłu:
powierzchowny,
nieprzemyślany] – sekély, lapos; sekélyes,
felszínes; (átv.) lapos, felületes, tompa,
sekély
płytka grzejna – melegítőlap
płytki krwi – vérlemezke
płytka rzeka – sekély (vizű) folyó
płytka wiedza – sekély tudás
płytki Brewstera [p. brustera] [ 1. fiz. 2
płaskorównoległe płytki szklane o
jednakowej grubości, tworzące ze sobą
mały
kąt;
2.
układ
optyczny
interferencyjny zbudowany z dwóch
jednakowych
płytek
szklanych,
ustawionych względem siebie prawie
równolegle. Przy skośnym oświetleniu
układu pojawia się różnica dróg
optycznych światła odbitego na różnych
granicach ośrodków i w świetle
przechodzącym pojawiają się prążki
interferencyjne] – Brewster-szög [ha fény
esik egy átlátszó anyagra, a fény egy része
megtörve halad tovább, másik része
visszatükröződik. A két fénysugár egymásra
merőleges síkban részben polarizált lesz. A
polarizáció akkor lesz maximális, ha a
megtört és a visszavert fénysugár egymással
90 fokos szöget zár be. Az ehhez tartozó
beesési szöget Brewster-szögnek nevezzük.]
płytki krwi, płytki Bizzozera [krwinki płytkowe,
trombocyty [łac. < gr.], składniki krwi
ssaków uczestniczące w jej krzepnięciu] –
vérlemezek,
alacsony
vérlemezkék,
trombociták
płytki człowiek – felületes ember
płytki talerz [talerz z niewielkim wgłębieniem do
potraw o stałej konsystencji] – lapostányér
płytki umysł – tompa ész
płytki umysłowo – eszmeszegény
płytko – sekélyen, laposan, felszínesen
płytkość – sekélység; laposság, felületesség
płytkość argumentów – gyenge érvelés v. érvek
płytkość rzeki – a folyó sekélysége v. sekélyes
volta
płytkość umysłowa a. umysłu – gondolathiány
płytkowy, -a, -e – lemezes, táblás, lapos
płytowy, -a, -e – lemez-, lemezes
płyty – hanglemezek
płyty szalunkowe – zsaluzóanyag
pływ [1. okresowy ruch mas wodnych polegający
na podnoszeniu się i opadaniu poziomu
wód; 2. okresowe podnoszenie się lub
opadanie poziomu wód, związane z
przyciąganiem
Księżyca
i
Słońca;
przypływ lub odpływ] – ár-apály
pływacki, -a, -ie; pływakowy, -a, -e – úszó-
-
Wersja 01 01 2017
.
4996
pływacz [1. (Utricularia), kosmopolityczna,
wodna lub błotna owadożerna roślina z
rodziny pływaczowatych (Utriculariaceae)
z ok. 250 gat.; 2. wieloryb zamieszkujący
Pacyfik; wal szary: Eschrichtius gibbosus,
ssak
mor.
z
podrzędu
waleni
fiszbinowców;
fiszbinowce,
Mysticeti,
podrząd ssaków z rzędu waleni] – úszó;
(növ.) rence; (áll.) merülőke, csíkbogár;
(műsz) úszó; hazudozó, felvágó
Pływacz (Utricularia L.) [rodzaj owadożernych
roślin
należący
do
rodziny
pływaczowatych (według systemu Reveala
i APG II). Liczy ok. 215 gatunków, z
których w Polsce występuje 5. Gatunkiem
typowym jest Utricularia vulgaris L..] –
rence
pływaczka [1. kobieta uprawiająca sport
pływacki; 2. kobieta płynąca] – úszónő
Gatunki Flory Polski:
 pływacz drobny, p. mniejszy (Utricularia
minor L.) - kis rence (Utricularia minor)
 pływacz krótkoostrygowy, p. żółtobiały
(Utricularia ochroleuca R. W. Hartm.) Utricularia ochroleuca
 pływacz średni (Utricularia intermedia
Hayne) – Utricularia intermedia
 pływacz zachodni (Utricularia australis R.
Br., syn. U. neglecta Lehm.) – pongyola rence
(Utricularia australis R. Br.)
 pływacz zwyczajny (Utricularia vulgaris L.) közönséges rence (Utricularia vulgaris) [a
kétszikűek (Magnoliopsida) osztályának az
árvacsalán-virágúak (Lamiales) rendjéhez, ezen
belül
az
rencefélék
(Lentibulariaceae)
családjához tartozó faj.]
pływacz zwyczajny (Utricularia vulgaris) –
Közönséges rence (Utricularia vulgaris L.)
Egerszegi Krisztina
pływać (pływam, -asz, ają) [1. o ludziach,
zwierzętach: posuwać się po powierzchni
wody lub w wodzie, wykonując w tym celu
określone ruchy; 2. o łodziach, statkach
itp.: posuwać się po powierzchni wody lub
w wodzie; 3. utrzymywać się na
powierzchni lub w głębi wody, nie tonąc;
4. posuwać się po wodzie statkiem, łodzią
itp.; 5. być zatrudnionym na statku; 6. o
daniu, potrawie: być obficie polanym;
7. pot. mówić o czymś ogólnikowo lub
uchylać się od zdecydowanego działania] –
(test folyadékban) úszni, úszkálni; (tréf.)
lódítani, hazudni, felvágni
pływać jak ryba – úszik, mint a hal
pływać łódką – csónakázni
pływać na desce surfingowej – szörfözni
pływać na plecach – háton úszni
pływać na statku – hajón v. hajóval utazni, hajózni
pływać na wznak – háton v. a hátán úszik
pływać po morzu – elhajózgatni a tengeren
pływać po powierzchni wody – úszik v. fennmarad
a víz felszínén
pływaczek
[metalowa
część
skrzydła
wodnopłatowca, służąca do utrzymywania
się samolotu na powierzchni wody] –
hidroplán szárny fémrésze, amely a
vízreszálláshoz szükséges
pływać po wodzie – vízen (folyón) járni
pływać statkiem – hajón v. hajóval utazni, hajózni
-
Wersja 01 01 2017
.
4997
pływać stylem klasycznym – mellúszást végezni
pływać w basenie – úszni a medencében
pływać w czym – úszni vmiben
pływać w morzu – úszni a tengerben
pływać w wodzie – úszni a vízben
pływać żabką – mellúszást végezni; békaúszást
végezni, békamódon úszni
pływający, -a, -e – úszó
pływak [1. osoba lub zwierzę pływające lub
osoba uprawiająca sport pływacki; 2. pot.
człowiek
mówiący
o
czymś
powierzchownie lub sprytnie uchylający
się od czegoś; 3. umieszczony pod
kadłubem wodnosamolotu wodoszczelny
element
wypełniony
powietrzem,
umożliwiający pojazdowi poruszanie się
po wodzie; też: umieszczany na końcu
skrzydła
element
zapewniający
wodnosamolotowi stateczność na wodzie;
4. zob. boja; 5. zob. spławik; 6. zob. pława
w zn. 2.; 7. pływająca część regulatora
poziomu cieczy w jakimś zbiorniku;
8. drapieżny chrząszcz słodkowodny; 9.
techn. element techniczny mający za
zadanie unosić się na wodzie lub innej
cieczy; 10. sport. człowiek (zwłaszcza
sportowiec) zajmujący się pływaniem] –
(człowiek) úszó; műsz. úszó, (műsz) bója;
bot. csíkbogár; édesvízi ragadozó bogár
Pływak żółtobrzeżek (Dytiscus marginalis) [duży,
drapieżny
gatunek
chrząszcza
przystosowany do życia w środowisku
wodnym. Larwy osiągają rozmiar do 7 cm
długości, postać dorosła do 3,5 cm.
Spośród ponad 150 gatunków chrząszczy
wodnych występujących w Polsce,
jedynymi osiągającymi większe rozmiary
osobnikami dorosłymi jest kałużnica
czarnozielona i pływak szerokobrzeżek.] sárgaszegélyű
csíkbogár
(Dytiscus
marginalis) [a rovarok (Insecta) osztályának
a bogarak (Coleoptera) rendjébe, ezen belül
a csíkbogárfélék (Dytiscidae) családjába
tartozó faj, nagyobb állóvizek és halastavak
lakója. Tápláléka vízirovarok és kétéltűek
lárvái. A fiatal halivadékot is megtámadja.]
pływalnia [basen pływacki, obiekt sport. i
rekreacyjny przystosowany do pływania]
– uszoda; úszómedence; fürdő
pływalnia kryta – fedett uszoda
pływanie [1. sport dyscyplina sport. obejmująca
wyczynowe pływanie na czas, różnymi
stylami: dowolnym, grzbietowym, klas. i
motylkowym; 2. metoda poruszania się w
wodzie wykorzystywana przez człowieka
oraz zwierzęta; 3. zawody pływackie] –
úszás
pływanie na desce (bez żagla) – szörfözés;
hullámlovaglás
pływanie na wznak – hátúszás
pływanie
synchroniczne,
pływanie
synchronizowane [1. kobieca dyscyplina
sport; 2. dyscyplina sportowa, w której
duety lub większe grupy zawodniczek
wykonują w wodzie układy figur
gimnastycznych] – szinkronúszás
pływny, -a, -e [umożliwiający utrzymywanie się
na wodzie] – úszó, felúszott
pływowy, -a, -e [przymiotnik od: pływ] – árapálypływy – árapály
p. m. (skr. p.m.) (1. = pro memoria) łac., dla
pamięci; na pamiątkę; protokół rozmowy;
(2. = pro mille) łac. pro mille 'na tysiąc';
promil (‰) tysiączna część; dziesiąta część
procentu; (3. = post meridiem) łac., po
południu – p. m. (1. = pro memoria, lat.)
emlékeztetőül; (2. = pro mille, lat.)
ezrenként; (3. = post meridiem, lat.) délután
PMA to "Program Memory Area" [obszar na
plycie] – PMA (Program Memory Area)
[Programmemória-terület. Az írható CD
azon
területe,
melyben
átmenetileg
tárolódnak a sávszámok és azok kezdő- és
végpontjai (ez ugyanaz, mint a szekció
tartalomjegyzék-táblája), ha a sávot felírták a
szekcióba, de még nem zárták le a szekciót.
Ha lezárják a szekciót, ez az információ
(TOC) a bevezetésbe íródik.]
PCMCIA, Personal Computer Memory Card
International Association – PCMCIA,
Personal
Computer
Memory
Card
International Association (memóriakártyákra
vonatkozó szabvány)
-
Wersja 01 01 2017
.
4998
PMPO (ang. peak music power output) [parametr
w specyfikacji sprzętu audio (głośników,
wzmacniaczy) określający chwilową moc
szczytową] – PMPO (ang. peak music power
output); az a aximális teljesítmény amit a
szerkezet
még
elvisel;
zenei
csúcsteljesítmény: ez a mutató az erősítő
által leadott abszolút csúcsteljesítményt adja
meg, amikor az erősítő és a hangsugárzók
rendkívül rövid ideig - impulzusszerűen maximumon
dolgoznak.
[A
PMPO
mérésénél egyáltalán nem veszik figyelembe
a torzítási értékét, így a valóságos
teljesítmény szempontjából semmit sem árul
el. Az egyik legcsalókább, különösen
"noname" gyártók által készített amúgy elég
szerény teljesítményű berendezések esetén
megadott számadat.]
p. n. e. – przed naszą erą – i.e. – időszámításunk
előtt v. előtti
pnący [o roślinach lub ich częściach: taki, który
się pnie i wymaga podpory] – kúszó
(növény)
pnącze [ogólna nazwa jednej z kilkuset roślin
nasiennych, których pędy pnąc się w
kierunku źródła światła, obrastają w
charakterystyczny
sposób
najbliższe
płaskie
powierzchnie,
do
których
przytwierdzają się za pomocą wąsów,
korzeni czepnych lub rzadziej kolców;
pnącz (regionalnie)] – kúszónövény,
kúszónövények; futónövény, folyondár, lián
pneuma [1. w filozofii stoików: pojęcie
oznaczające życie i źródło wszelkich
przemian we wszechświecie 2. w filozofii
gnostyków: duch jako boski element w
człowieku 3. Zespół powstał w 1997 po
rekolekcjach
dla
muzyków
chrześcijańskich w Ludźmierzu.] – (gör.)
pneuma (πνεύμα); lehelet, lélek, szellem
pneumatologia [w teologii chrześcijańskiej:
nauka o Duchu Świętym; też: nauka o
wszelkich duchach] – (gör.) pneumatológia
(a gör. Pneuma Hagion, 'Szentlélek' és
logosz, 'beszéd, tan' szavakból); a
Szentlélekről szóló tan; a Szentlélekről szóló
tanítás [Tárgya szerint a keresztény
dogmatikának az a része, mely összefoglalja
a harmadik isteni személy lényegéről és
működéséről szóló tételeket.]
pneumatologiczny, -a, -e – pneumatológiai
pneumatyczny, -a, -e [poruszany, napędzany za
pomocą sprężonego gazu (np. broń
pneumatyczna, hamulce pneumatyczne)
lub w jakiś inny sposób z nim związany
(np. silnik pneumatyczny)] – (gör.)
pneumatikus; (műsz) légnyomásos, sűrített
levegőjű; préslég-; légnyomással, sűrített
levegővel működő
pneumatyk
[1.
list
wysłany
pocztą
pneumatyczną;
2.
pneumatyczne
ogumienie koła pojazdu] – (gör.)
pneumatik, (műsz) légtömlő, légpárna;
légtömlős abroncs, légabroncs; levegővel
felfújtatott kerékabroncs (autón, kerékpáron)
pneumatyka
[1.
dziedzina
automatyki
mechanicznej obejmująca elementy i
układy, które są zasilane energią
sprężonego powietrza i mają ruchome
części mechaniczne; 2. dział automatyki
mechanicznej, bazujący na wykorzystaniu
pracy wykonywanej przez gaz lub pracy
siły zewnętrznej wykonywanej nad gazem,
głównie podczas sprężania] – pneumatika
pneumolog,
pneumonolog
–
(gör.)
pneumonólogus,
pulmonológus;
tüdőgyógyász
pneumologia, pneumonologia [dział medycyny
zajmujący się chorobami płuc] – (gör.)
pneumonólogia,
pulmonológia;
tüdőgyógyászat
pneumologiczny, pneumonologiczny, -a, -e –
(gör.)
pneumonólogiai,
pulmonológiai;
tüdőgyógyászati
pneumomediastinum – (gör.) pneumomediastinum
(mediastinal
emphysema;
a
klórgáz
belégzésének egy ritka szövődménye)
pneumon (płuco) – (gör.) pneumon; tüdő
pneumonologia
(pulmonologia)
[1.
dział
medycyny zajmujący się chorobami płuc;
pneumologia; 2. Pneumonologia (z
greckiego pneumon = płuco) albo
pulmonologia (z łacińskiego pulmo =
płuco) jest działem chorób wewnętrznych
zajmującym się rozpoznawaniem i
leczeniem zachowawczym chorób płuc.] –
(gör.)
pneumonólogia,
pulmonológia;
tüdőgyógyászat
pneumonia (zapalenie płuc) [jest m stanem
zapalnym miąższu płucnego] – (gör.)
pneumónia v. pneumonia; tüdőgyulladás;
baktérium, vírus vagy gomba okozta
tüdőgyulladás
pneumopericardium
[Od
szmerów
wewnątrzsercowych należy odróżniać
szmery osierdziowe — szmer tarcia
osierdzia, szmer osierdziow o-o płucny,
szmer
pluskania
(w
pneumopericardium).]
–
(gör.)
pneumoperikardium; (orv.) levegő jelenléte a
szívburokban
(leginkább
sérülés
következtében jön létre)
pneumopleuritis, pleuritis (zapalenie opłucnej) –
(gör.)
pneumopleuritisz
-
Wersja 01 01 2017
.
[mellhártyagyuladással
komplikált
tüdőgyuladás. Ha a tüdő gyuladásos
betegsége eléri a tüdő széleit, beteggé lesz a
bevonó mellhártya is s ezért gyakran kiséri a
mellhártya gyuladása a tüdő gyuladását.]
pneumorrhagia (krwotok z płuc) – (gör)
pneumorrhagia;
(orv.)
tüdővérzés
(tüdőtuberkolózis);
tüdődaganat,
szívbetegségeknél
pneumothrax (odma opłucnowa) – (gör.)
pneumothrax; légmell
4999
Levegő, vagy más gáz felgyülemlése a
parietális és viscerális pleura között. Három fő
csoportra osztjuk a keletkezési ok szerint:
1) Spontán pneumothorax, ami lehet primér
vagy szekunder. Ezek olyan légmellek, melyek
oka nem világos. A primér spontán
pneumothorax, akkor keletkezik, amikor
semmilyen tüdőbetegsége nincs a betegnek.
Valószínű, hogy egy kis levegővel telt bulla
elpattan a tüdő felszínén és így jut levegő a
pleurális térbe. Leggyakrabban magas, sovány,
20 - 40 év közötti férfiaknál fordul elő. A
szekunder spontán pneumothorax valamilyen
tüdőbetegségnek a következménye (COPD,
tuberkulózis, asthma, stb...)
2) Traumatikus pneumothorax, ami együtt
fordulhat elő a hemothoraxal (vér a pleurális
térben). A trauma lehet penetráló (szúrás,
lövés), vagy tompa.
3) Tenziós pneumothorax, ahol a levegő a
pleurális térben nagyobb nyomás alatt van,
mint a mellette lévő tüdő és érrendszer. A
nyomás akadályozhatja a szív működését és
sokkhoz vezethet.
PNG (ang. Portable Network Graphics) [rastrowy
format plików graficznych oraz system
bezstratnej
kompresji
danych
graficznych. PNG został opracowany jako
następca GIF w 1995 roku po ogłoszeniu
przez Unisys oraz CompuServe roszczeń
patentowych dotyczących kompresji LZW
używanej w formatach GIF oraz TIFF.] –
PNG (Portable Network Graphics Hordozható Hálózatorientált Grafika) [1.
egy új, public domain képtömörítési eljárás
és
grafikus
file-formátum
a
GIF
helyettesítése
céljából;
bár
néhány
szempontból fejlettebb annál, használata
mégis elég lassan terjed; 2. A PNG (Portable
Network Graphics) egy elterjedt képkódoló
algoritmus, képformátum. A készítői a
régebbi GIF formátum helyett ajánlják. A
PNG veszteségmentes tömörítési eljárást
használ a kép összesűrítésére, amely 10-30
százalékkal jobb, mint a GIF formátum
esetében. A PNG formátum támogatja a 2256 színű, 8, 16, 24, 48 bites
színmélységeket. Alkalmas átlátszó képek
készítésére is. Az interneten egyre
elterjedtebb.
3.
képek
tárolására,
veszteségmentes tömörítésére alkalmas
fájlformátum. Kiterjesztésként a .png
írásmóddal használják. 4. egy új, public
domain, veszteségmentes képtömörítési
eljárás és grafikus fájl formátum, a GIF
helyettesítése céljából. 5. Ez az a formátum,
ami a GIF kiváltására készült és megoldja az
előzőleg megemlített szerzői jogi kérdéseket.
Indexelt, grayscale és truecolor képeket is
támogat, ezenkívül egy lehetséges alfacsatornát is. A PNG tömörítést is használ, de
a JPEG-el ellentétben nem veszteségeset.
Nem tudjuk igazán ajánlani a használatát,
amíg minden fontosabb webböngésző nem
ismeri. 6. új, szabványosított, szabadon
használható képtömörítési eljárás, mely a
CompuServe által védett GIF kódolást
hivatott leváltani; alkalmazása csak lassan
terjed, egyrészt mert a GIF már rendkívül
elterjedt formátum, másrészt mert ott, ahol
nagy tömörítés szükséges, a szintén
szabadon
használható
JPEG-tömörítés
sokkal hatékonyabb tömörítésre képes a
PNG 16 millió színárnyalatot különböztet
meg, míg a GIF csak 256-t]
pniaczek [zdrobnienie od: pniak] – rönk, kis
fatuskó
pniak [1. część drzewa z korzeniami pozostała w
ziemi po ścięciu pnia; 2. niewielka część
pnia ściętego drzewa; 3. zob. hak w zn. 3.;
4. część drzewa pozostała w ziemi po
ścięciu pnia] – tönk; fatönk, tőke, tuskó
pnie się w górę; pnie się po drabinie kariery –
átv. pályája felfelé ível
PNM - (ang. portable anymap) [PPM (ang.
portable pixmap), PBM (ang. portable
bitmap) oraz PGM (ang. portable graymap)
- formaty zapisu grafiki rastrowej,
używane głównie do wymiany grafiki
między różnymi narzędziami graficznymi.
Wszystkie trzy formaty określane są
wspólnie jako PNM - (ang. portable
anymap).] – PNM (Portable aNyMap, vagyis
-
Wersja 01 01 2017
.
Általános hordozható formátum) [Ez a
formátum az indexelt, a grayscale és a
truecolor képeket támogatja. A PNM
formátumú
képeket
rengeteg
más
formátumba is átalakíthatjuk a netpbm és a
pbmplus
csomagokban
található
programokkal. Ezt a formátumot használjuk,
ha biztosan tudjuk, hogy később még
átalakítjuk a képet a PBM programmal.]
5000

szótár 1 - Lengyelország magyarul

Transkrypt

Podobne dokumenty

Komunikat prasowy_Polsko-Cypryjskie Forum Inwestycyjne

Rejs statkiem po Dunaju - Biuro Turystyczne Jaworzyna

lengyel úti szótár

szótár 1 - Lengyelország magyarul