Czy można wiedzieć wszystko o wszystkim lub mieć o wszystkim

Magia nauki.
Jerzy Jarosz, Pracownia Dydaktyki Fizyki, Instytut Fizyki,
Uniwersytet Śląski
Czy można wiedzied wszystko o wszystkim lub mied o
wszystkim chodby tylko ogólne pojęcie ? Czy można dokładnie
wiedzied jak działają niezliczone produkty oferowane przez najnowsze
technologie? Jasne stało się już dla każdego, że nowoczesna wiedza dawno temu wymknęła
się spod kontroli jednostek i takie stawianie pytao jest bardziej niż naiwne. Stół zastawiony
jest zbyt obficie, aby z ogromnego dorobku myśli naukowej udało nam się uszczknąd więcej
niż tylko małe conieco. Mamy jednak możliwośd wyboru...
Możemy także nic nie jeśd – media kuszą spacerem po linii najmniejszego oporu - nie
trzeba nic rozumied, a stosując swoistą retorykę łatwo jest zamaskowad i ukryd własną
ignorancję. A właściwie to nawet nie trzeba jej specjalnie ukrywad. Brak wiedzy przyrodniczej
nie awansował jeszcze, co prawda do rangi cnoty, ale też przestał już byd powodem do
wstydu. Lansowanie złych wzorców powoduje, że widmo wtórnego analfabetyzmu
naukowego szerokich warstw społeczeostwa stało się realnym zagrożeniem.
Przyszłośd może nie będzie aż tak czarna, ale na pewno nie unikniemy już
konieczności posługiwania się nowoczesną techniką w sposób magiczny. Wystarczy przecież
wypowiedzied tylko nowoczesne zaklęcie sprowadzające się do naciskania w określonych
sekwencjach różnych przycisków w różnych urządzeniach, abyśmy uzyskali prawie wszystko,
czego chcemy. Nie musimy, co prawda robid tego o północy, ani w określonej kwadrze
Księżyca, ani broo boże, spluwając przez lewe ramię, lecz poza tym, w gruncie rzeczy
niewiele się zmieniło. Nasza wiedza o tym jak działa „zaklęcie” często pozostała równie nikła
jak kiedyś. Nie wiemy przecież co dzieje się pod maską naszego samochodu gdy przekręcamy
kluczyk w stacyjce ani co dzieje się w mikroprocesorze naszego komputera gdy czytamy
otrzymaną pocztę. Jednak jest pewna bardzo istotna różnica. Teraz możemy to wiedzied! Ta
informacja jest dla nas dostępna, o ile oczywiście zechcemy jej poszukad i o ile zdołamy ją
zrozumied. Do zrozumienia jej potrzebna jest jednak ogólna wiedza oraz pewna dyscyplina
i trening umysłu jaki daje nam szkoła. Jeśli zaszczepimy naszym uczniom zwyczaj
zastanawiania się i patrzenia na świat ze zrozumieniem, znajdowania przyjemności w
obcowaniu z nauką i samodzielnego szukania odpowiedzi, możemy uznad, że cel został
osiągnięty. Wbrew powszechnym opiniom zainteresowanie społeczne naukami ścisłymi
wcale nie przechodzi kryzysu. Świadczy o tym dobitnie fenomen mnożących się różnego
rodzaju festiwali nauki, pikników naukowych, wystaw i spotkao z nauką, tłumnie
odwiedzanych przez bardzo zróżnicowanych odbiorców. Każda oferta umożliwiająca
zetknięcie się z nauką i przeżycie przygody intelektualnej na miarę własnych potrzeb spotyka
się z olbrzymim popytem społecznym.
Jedną z form i przykładem takiego kontaktu są wykłady „Osobliwości Świata Fizyki”
organizowane przez Pracownię Dydaktyki Fizyki Uniwersytetu Śląskiego (ostatnio już 25.
Raz!) Dopracowana forma, znakomity i doświadczony zespół pracowników Instytutu Fizyki
prowadzący te wykłady, ciekawa oferta tematyczna i atrakcyjnie przygotowane
i przedstawiane eksperymenty sprawiły, że zainteresowanie wykładami było jak zawsze
olbrzymie. Jak zwykle we wrześniu, w przeciwieostwie do sennej atmosfery innych
wydziałów szykujących się dopiero do rozpoczęcia roku akademickiego, Instytut Fizyki tętnił
życiem. Codziennie, około tysiąca uczniów szkół wszystkich szczebli, ale także ich rodziców
i dziadków odwiedzało mury Instytutu, aby wziąd udział w wykładach i zobaczyd
prezentowane eksperymenty. Warto było przyjechad po to z nie tylko z Katowic czy Gliwic,
ale także z Łodzi, Krakowa, Opola, Bielska Białej, Częstochowy i z tysiąca małych miasteczek
i wsi. Oczywiście o ile wcześniej udało się zarezerwowad miejsca, co wcale nie było łatwe. Kto
nie zdążył tego zrobid na początku września musiał obejśd się smakiem – wszystkie miejsca,
na wszystkie seanse zostały szczelnie wypełnione do kooca miesiąca. Tak duża popularnośd
i liczna frekwencja sprawiają, że „Osobliwości Świata Fizyki” są poważnym wyzwaniem
organizacyjnym – w ciągu miesiąca wygłaszanych jest ponad 700 wykładów! Wstępna faza
przygotowao do pokazów, projektowanie i uruchamianie nowych eksperymentów,
budowanie nowych przyrządów i układanie scenariusza wykładów wymaga od prowadzących
dużej pomysłowości i wiedzy. Druga faza – prowadzenie codziennie przez miesiąc tych
samych wykładów jest ciężką pracą, której nie każdy może sprostad. Trzeba potrafid
nawiązywad kontakt z widownią i bawid się eksperymentami wspólnie z młodzieżą. To po
prostu trzeba lubid.
Co pozostaje po wykładach? Przede wszystkim pewna zmiana w świadomości
kilkunastu tysięcy młodych ludzi, dla których udział w wykładach był wydarzeniem, o którym
długo jeszcze dyskutuje się w szkole i w domu. Wszyscy oni nieco inaczej patrzą już na naukę.
Nie jawi się już ona, jako dziedzina sucha, hermetyczna i dostępna jedynie dla nielicznych
wybraoców. Nabiera nieco powabu i... nieodpartej magii.
Od redaktora:
Tematy „Osobliwości Świata Fizyki 2010”,
6 - 30 września 2010:
 „Od Oersteda do lodówki magnetycznej”,
 „We władzy bezwładności” ,
 „Fizyka na pięciolinii”,
Zapraszamy! Zapisy trwają!
Informacje szczegółowe na stronie
Pracowni Dydaktyki Fizyki
www.dydaktykafizyki.us.edu.pl