spis treści

3
SPIS TREŚCI
PRZEDMOWA
7
PIŚMIENNICTWO
8
WSTĘP
9
PIŚMIENNICTWO
13
Porównawcza psychofarmakologia kliniczna
14
Klasyfikacja zaburzeń zachowania
Podział zachowań a n o m a l n y c h
14
16
PIŚMIENNICTWO
20
Neurobiochemiczne podstawy zachowania ruchowego (motorycznego)
21
Mechanizmy sterujące ruchami dowolnymi
23
PIŚMIENNICTWO
32
Neurobiochemiczne podstawy zachowania emocjonalnego
33
Neurobiologiczne podstawy czynności popędowo-emocjonalnych
Drogi łączące podwzgórze z innymi strukturami
Jednolite unerwienie neurochemiczne struktur motywacyjno-popędowych
Układy noradrenergiczne mózgu
Układy dopaminergiczne mózgu
Układ epinefrinergiczny
Układy serotonergiczne
Ośrodkowy układ GABA-ergiczny
Ośrodkowe szlaki cholinergiczne
Ośrodkowy układ histaminergiczny
Ośrodkowy układ purinergiczny
Melatonina
Tlenek azotu
Kwas arachidoniowy
PIŚMIENNICTWO
Stres
Definicje i rodzaje stresu
!
Neurofarmakologiczne i biochemiczne mechanizmy stresu
Strach jako stres
Stres lokomocyjny i jego leczenie
Rozstanie z właścicielem jako podstawa stresu emocjonalnego
—
-
35
38
39
39
41
46
46
49
50
53
53
54
55
56
5 7
59
59
59
62
64
65
PIŚMIENNICTWO
67
Ból (ruch/dotyk/ból)
69
Definicje i rodzaje bólu
Rys historyczny
Rodzaje odczuwanego bólu
Percepcja bodźców i szlaki nocyceptywne
Aferentne drogi przewodzenia nocycepcji
Eferentne drogi hamowania nocycepcji
Neurofarmakologiczne podstawy nocycepcji
Konsekwencje doznań nocycepywnych i ich implikacje terapeutyczne
Ból jako czynnik stresowy
69
70
71
71
73
75
76
77
78
4
Bogdan Feliks Kania
Receptory opioidowe
Endogenne morfiny
Klasyfikacja
Beta-endorfina
Enkefalina
Dynorfiny
Egzorfiny
Endomorfiny
Nocyceptyna/orfanina FQ
Ból poporodowy a brak akceptacji potomstwa
Leczenie braku akceptacji potomstwa
78
80
81
82
82
82
83
84
85
87
88
PIŚMIENNICTWO
91
Agresja
93
Neurochemiczne podstawy agresji
Neurotoksyny i uszkodzenia toksyczne
Receptory serotonergiczne ....'.
Katecholaminy (KA)
Glutaminian i G A B A
Neurosteroidy
Peptydy
Farmakoterapia agresji
Agresja afektywna
Postacie ofensywne
Postacie obronne (defensywne)
Możliwości leczenia
Agresja drapieżcza
Charakterystyka kliniczna agresji drapieżczej
Leki cholinergiczne stosowane w agresji drapieżczej
Leki serotonergiczne stosowane w agresji drapieżczej
Agoniści GABA-ergiczni stosowani w leczeniu agresji drapieżczej
Ból i agresja
Genetyczne podstawy agresji
PIŚMIENNICTWO
97
99
100
101
105
108
109
111
112
112
112
112
126
126
127
127
128
128
129
131
i
Strach i lęk (niepokój)
Mechanizmy oraz rodzaje strachu i lęku
Leczenie farmakologiczne strachu i lęku
Eliminacja warunków powstawania strachu i lęku
Farmakoterapia
PIŚMIENNICTWO
Możliwości leczenia fobii
Reakcja na strach
Sposoby klasyfikacji czynnościowej
Fobie specyficzne
Zaburzenia pourazowe powodowane przez stres
Fobia socjalna (fobia czynnościowa)
Zaburzenia typu panicznego
Agorafobie (fobie sytuacyjne)
Rozwój strachu i fobii
Neurobiologia zaburzeń
Możliwości leczenia paniki i fobii
137
137
140
140
140
148
150
150
152
'53
154
155
156
157
158
159
161
5
Terapia modyfikacją zachowania
Farmakoterapia
Zwierzęta towarzyszące takie jak dzieci?
Plan leczenia
Ocena stanu pacjenta
Pouczenia dla klienta
Ponowna ocena i monitoring
Ocena kliniczna
Farmakoterapia fobii
Wybór leku
Farmakoterapia behawioralna
Diazepam
Klorazepat
Alprazolam
Neuroleptyki
Azapirony
Blokery receptorów P-adrenergicznych
Inne sposoby leczenia
PIŚMIENNICTWO
161
162
163
163
163
164
164
165
165
165
171
172
174
175
177
182
184
186
,
189
F a r m a k o t e r a p i a z a b u r z e ń p o d postacią z a c h o w a ń p r z y m u s o w y c h
Etiologia
Diagnostyka
Patofizjologia zaburzenia
Leczenie
Leki działające na receptory dopaminergiczne
Leki działające na receptory opioidowe
Inhibitory wchłaniania zwrotnego serotoniny
193
194
194
196
197
198
199
201
207
PIŚMIENNICTWO
L e c z e n i e z a b u r z e ń z a c h o w a n i a t y p o w y c h dla s a m c ó w
Dimorficzne zachowania seksualne
Następstwa kastracji
Mechanizmy działania biologicznego progestyn
Zastosowanie kliniczne progestyn
Działania niepożądane i szkodliwe progestyn
209
210
211
213
214
215
2 5
PIŚMIENNICTWO
1
3»,
Postępowanie farmakologiczne w znakowaniu terytorium moczem u kotów
Diagnostyka
Rola hormonów
Kastracja
Leczenie farmakologiczne
Analiza porównawcza działania buspironu i diazepamu
Sposoby postępowania terapeutycznego
PIŚMIENNICTWO
,
Z a c h o w a n i a starcze ( g e r i a t r y c z n e z m i a n y w z a c h o w a n i u )
Ośrodkowe zmiany zwyrodnieniowe
Choroby układowe
Terapia
Utrata czucia
Fobie oraz zachowania przymusowe
217
217
218
219
220
220
222
226
227
227
228
229
229
230
6
Bogdan Feliks Kania
Zaburzenia socjalne
PIŚMIENNICTWO
Pełnoporcjowe żywienie zapobiega i ułatwia leczenie zaburzeń w zachowaniach
pokarmowych
Zespół zachowań pokarmowych
Farmakologiczna i fizjopatologiczna modulacja pobierania kanny
Anoreksja podczas ostrej fazy reakcji zwierząt na zakażenia
Wpływ diety na zachowanie
Żywienie psa starego
Żywienie psa chorego
PIŚMIENNICTWO
Ciąża urojona (laktomania) u suk
Wstęp i terminologia
Objawy kliniczne i ich komplikacje (powikłania)
Patofizjologia
Diagnostyka
Leczenie
Leczenie związkami glikokortykosteroidowymi z grupy hormonów płciowych
Leczenie znoszące działanie oraz uwalnianie prolaktyny
Usunięcie jajników (kastracja, overiectomia)
Podsumowanie
PIŚMIENNICTWO
SŁOWNICZEK
SKOROWIDZ
TERMINÓW SPECJALISTYCZNYCH
230
231
232
232
233
236
238
239
239
240
241
241
242
243
246
247
248
248
251
251
>253
255
263
7
PRZEDMOWA
Powszechnie wiadomo, że zwierzą towarzyszące nie tylko rozpoznaje właściciela wśród innych osób, ale też potrafi cieszyć się na jego widok. Może to
oznaczać, że umie zachować się inteligentnie, co jest odbiciem jego stanu psychicznego. Na temat istnienia psychiki u zwierząt zdania są mocno podzielone.
Brak bezpośrednich dowodów na jej istnienie nie oznacza, że są pozbawione
psychiki [Empel 2004], Ujawnianie radości wynika z emocji, jakich zwierzęciu
towarzyszącemu dostarcza sam widok właściciela. Według Zielińskiego [2000]
emocje to kompleksowa reakcja przygotowująca organizm do podjęcia aktywnego działania albo też psychologiczny odpowiednik napędu. Ten ostatni z kolei to ośrodkowy proces nerwowy wywołany przez określoną potrzebę organizmu, zawiadujący jego reakcjami zmierzającymi do zaspokojenia tej potrzeby.
Tak więc zwierzę, nie tylko wyżej zorganizowane, kieruje się nie tylko popędem,
ale i emocjami. Dość przypomnieć, że czasami zdesperowany pies lub kot nie
zjada smakowitej karmy w czasie nieobecności właściciela.
Stanów reakcji zwierząt składających się na ich zachowanie, czyli zespołu
aktywnych czynności organizmu jako przejawu jego interakcji ze środowiskiem,
nie sposób sklasyfikować na podstawie ewolucyjnej teorii odruchów [Sadowski
2001J. Mimo to nawet współcześnie niektórzy głoszą pogląd, że zwierzętami kierują jedynie odruchy, i są one pozbawione emocji oraz psychiki [Błood, Henderson, Radostis 1994], Szczęśliwie są to poglądy odosobnione. Bo jak w takim razie
interpretować niszczenie przez psa wyposażenia w mieszkaniu pod nieobecność
właściciela. Czy można mówić o istnieniu u niego jedynie inteligencji adaptacyjnej [Fiszdon 2004, Kaleta 2003]? Należy chyba uznać, że zwierzę może cierpieć
nawet wówczas, gdy nie objawia tego skomleniem ani szczekaniem. Kierują nim
emocje, czyli procesy nerwowe towarzyszące odejściu od stanu fizjologicznej homeostazy oraz określające, jakiego rodzaju bodźce (pochodzenia zewnętrznego,
ale i wewnętrznego) są pożądane, a jakie nimi nie są.
Istnieje wiele zachowań zwierząt towarzyszących, które utrudniają utrzymanie kontaktu oraz komunikowania się z opiekunem. Takie odbiegające od
normalnych, zazwyczaj spotykanych u danego gatunku, zachowania się zwierząt wymagają należytego postępowania modyfikującego ze strony samego właściciela, często interwencji lekarza, a najczęściej współpracy lekarza i właściciela. Zaburzenia zachowań normalnych oraz spodziewanych zaliczane są do
patologicznych zaburzeń behawioralnych. Może to być nadmierna agresywność,
zachowania stereotypowe czy destrukcyjne, które nie są akceptowane przez człowieka. Dochodzi do zaburzeń dobrostanu zwierzęcia, tj. stanu zdrowia fizycznego i psychicznego osiąganego w równowadze ze środowiskiem. Metody i sposoby modyfikacji lub eliminacji zaburzeń w zachowaniu mogą być bardzo różne.