Znane i nieznane oblicza

Znane i nieznane oblicza
Praca wykonana przez
Kamila Żyłkę
ucznia klasy I c Publicznego Gimnazjum w
Kolonowskiem
mieszkającego w miejscowości Zawadzkie
SPIS TREŚCI
1.Zawadzkie-jak nas znaleźć?
2.Historia Zawadzkiego pod lupą
3.Zawadzkie zawiane legendami
4.Zabytki architektury w gminie Zawadzkie
5.Osoby związane z naszą gminą
6.Dziwne przypadki w naszej gminie
7.Znane i nieznane Izby tradycji
8.Znane i nie znane ośrodki i organizacje promujące kulturę
9.Edukacja i szkolnictwo w gminie zawadzkie
10.Nadleśnictwo Zawadzkie-przyroda w gminie Zawadzkie
11.Sport w gminie Zawadzkie
12.Turystyka w naszej gminie
13.Dla ludzi- organizacje pozarządowe
14.Dlaczego warto wybrać gminę Zawadzkie?
15.Zawadzkie w obiektywie-Strona
Strona 2
1.Zawadzkie-jak nas znaleźć?
Gmina Zawadzkie
Gmina Zawadzkie leży we wschodniej części województwa opolskiego, na wysokości
210 – 240 m n.p.m., na lewym brzegu rzeki Mała Panew. Od północy graniczy z
gminami Dobrodzień i Pawonków, od wschodu z województwem śląskim, od zachodu z
gminą Jemielnica i od północnego zachodu z gminą Kolonowskie. Oprócz miasta
Zawadzkie zlokalizowane są dwa sołectwa: Żędowice i Kielcza. Gminę zamieszkuje
12.199 mieszkańców, z czego w mieście 7.847 (stan na dzień 30 września 2009 r.).
Strona 3
2.Historia Zawadzkiego pod lupą
Pierwsze wzmianki dotyczące terenów wschodzących w skład gminy Zawadzkie
pochodzą z XIV wieku. Dotyczą one funkcjonowania na tym terenie kuźni w
Żędowicach oraz parafii w Kielczy. W 1572r. Hrabia Norbert Colonna uruchamia w
Żędowicach prymitywne piece typu dymarki. 25 lat później drewniany kościół w Kielczy
ulega zniszczeniu, a na jego miejscu powstaje kościół murowany. W 1790 roku
utworzono kolonię węglarzy nazywaną Filipolis (od imienia hrabiego Filipa Collonny).
Na początku XIX w. powstaje kolonia Świerkle, a w 1824 r. kolonia Bemowskie dla
robotników z huty w Żędowicach. Po wybudowaniu Zakładu Zawadzkiego w 1886 (od
nazwiska pierwszego dyrektora generalnego Franciszka von Zawadzky), powstaje
następna kolonia robotnicza nazwana Zawadzkie ( wcześniejsza nazwa to Moczydoły, a
to ze względu na wielość bagien i stawów w okolicach płynącej nieregularnie rzeki
Mała Panew). Była to dzielnica domów wybudowanych na północny-wschód od
ówczesnych pieców fryszerskich. Tak więc ponad 160 lat temu huta stała się zalążkiem
przyszłego miasta przemysłowego. W 1880 r. powstaje Stare Zawadzkie- obecnie rejon
ulic: Andrzeja, Księdza Wajdy, Stawowej, a w roku 1888 Żydownia, zwana także
Palestyną (ufundował ją bogaty Żyd wrocławski Izrael Pinczower, stąd nazwa).
Połączenie okolicznych osad w samodzielną gminę pod nazwą Zawadzkie nastąpiło na
mocy Dekretu Pruskiego z 31 maja 1897 r. Już wówczas posiadała ona szereg obiektów
typowo miejskich: szkoły, szpital, aptekę, stację kolejową oraz dwa kościoły: katolicki i
ewangelicki.
W czasie I wojny światowej wybudowano na terenie huty centralną kotłownię z
kominem wysokim na 96 metrów, który najbardziej widocznym hutniczym akcentem w
krajobrazie miasta. W okresie międzywojennym powstały kolejne zespoły mieszkalne. Z
tego okresu pochodzi m.in. budynek dzisiejszego Urzędu miasta w Zawadzkiem, stacji
kolejowej i dzisiejszego gimnazjum. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX
wieku powstały zespoły mieszkalne przy dzisiejszej ul. Powstańców Śląskich i ul. Nowe
Osiedle, a w latach siedemdziesiątych hala i żłobek. W 1954 r. Zawadzkie otrzymało
status osiedla. Punktem zwrotnym rozwoju całej gminy stały się lata 1961-1965, kiedy w
hucie wybudowano walcownię oraz ciągarnię rur. Prawie z całej Polski przyjeżdżali tu
ludzie do pracy. Huta rozwijała się i rozbudowywała, a wraz z nią miejscowość, która
przestała już być osiedlem robotniczym. Droga od kolonii robotniczej do miasta
zakończyła się datą 7 lipca 1962 r., kiedy to na wniosek radnych Zawadzkie otrzymało
prawa miejskie.
Strona 4
3.Zawadzkie zawiane legendami
1.Ciotka Ludmilla idiabeł
Legenda opowiada o starej kobiecie, która miała karczmę koło Kociej Góry(trasa
Zawadzkie-Kolonowskie). Jej talent kucharski był znany prawie w całej okolicy.
Pewnego dnia odwiedził ją nieznajomy, podający się za kupca. Ciotka jednak szybko
rozpoznała go. To był diabeł. Chciał ją zabrać do piekła
by zastąpiła starą kucharkę. Ludmilla jednak nie była tym zainteresowana. Po pewnej
chwili ciotka wymyśliła jak się go pozbyć. Ugotowała grzaniec a la Ludmilla i kazała
diabłowi zagrać w kości. Kiedy przychodziła kolej Lucyfera ciotka dawała mu do picia
grzaniec, a kiedy on rozkoszował się jego „ognistym smakiem” podstępna staruszka
zamieniała kości. W ten sposób ciotka Ludmilla wygrała. Jednak diabeł nie dawał za
wygraną. Powiedział jej, że przyjdzie jeszcze raz następnego dnia. Ludmilla postanowiła
więc raz na zawsze pozbyć się Lucyfera. Na środku wody postawiła krzyż. Kiedy
przyszedł diabeł kazała mu usunąć ten krzyż (był on odwrócony). Kiedy tylko diabeł
dotkną go zniknął na zawsze w wodzie.
2.Nazwa Filipolis
Jak wcześniej napisałem w historii Zawadzkiego nazwa Filipolis wzięła się od imienia
hrabiego Filipa. Jednak jest jeszcze jedna hipoteza na ten temat. Kiedy Jaś Skornia( o
którym więcej opowiem w zakładce „Ludzie zasłużeni dla naszej gminy”) rozwinął już
swoją „posiadłość” w sąsiedztwie zamieszkała rodzina Filipa. Oni zapoczątkowali
wydobycie węgla drzewnego i hutnictwa na naszym terenie.
Strona 5
2.Tajemniczy Łowczy-Gość z Berlina Stare zapiski mówią, że do Zameczku
Myśliwskiego „Kąty” miał przyjechać Hermann Wilhelm Göring. Odwołał on jednak
swój przyjazd. Dlaczego? Ponieważ dowiedział się, że jego opiekunem miał być
dr.Ullryk, którego znał z polowań w Prusach Wschodnich. Łowczy przeżył tam
przygodę, o której wolał by już zapomnieć. A mianowicie podczas
polowania na Łosie wyszedł im na drogę wielki byk (dorosły Łoś). Wielki Łowczy
zamiast wpaść w wielki „łowczy szał” wpadł w wielki strach. Nagle rozległ się strzał i
wielki Łoś upadł u stóp Wilhelma. Strzelającym był właśnie dr. Ullrich. Odmowom
przyjazdu Hermanna było najprawdopodobniej to wydarzenie i strach przed jego
powtórzeniem.
Strona 6
4.Zabytki architektury w gminie Zawadzkie
1.Stara chata w Kielczy
Najprawdopodobniej liczy on sobie około 150-170 lat. Tę przypuszczalną datę
potwierdzają m.in. usytuowanie kalenicowe, które typowe jest dla wiejskiego
budownictwa z początku XIX w; usytuowanie budynku poza zwartą zabudową wiejską
oraz posadowienie budynku na fundamencie.
Przypuszczalnie znajdowała się w nim szkoła, albo plebania. Fakt, że budynek położony
jest na peryferiach, a więc w miejscu charakterystycznym dla budynków pełniących
funkcje przytułku. Przemawia za tym, że przeznaczono go na cele szpitalne w czasie
epidemii tyfusu i cholery, które nawiedziły Śląsk w I połowie XIX w. Podobne budynki
znajdują się w innych miejscowościach - Kolonowskiem, Fosowskiem i Żędowicach. Od
1920 roku w budynku zamieszkały początkowo dwie rodziny: Stuchlików i Hartungów.
Od 1983 budynek jest własnością Muzeum Wsi Opolskiej, a dzięki przeprowadzonym
remontom przystosowany został do celów kulturalno-oświatowych
2.Kościół Ewangelicki wZawadzkiem
Kościół Ewangelicki znajduje się na ulicy Opolskiej. Powstał za czasów Fryderyka
Wielkiego. Obecnie nadal spełnia swoje zadanie, choć w Zawadzkiem mieszka tylko 400
ewangelików.
3.Kościół Katolicki Świętej Rodziny w Zawadzkiem
Parafia istnieje od 112 lat. Został zbudowany w 1898 roku. Poświęcony został 20
kwietnia tegoż roku przez ks. dziekana S. Lebka. Pierwszym proboszczem był ks.
Andrzej Wajda( 0 którym więcej w zakładce „Zasłużeni dla gminy Zawadzkie”). Po
paru latach do parafii przybył wikary z Niemiec ks. Oskar Hanke, który wprowadził
nabożeństwa w języku Niemieckim. Kościół nie został konsekrowany, ponieważ był
kościołem filialny parafii w Kielczy. Jednak 15 października 1900 r. kościół doczekał się
tego, na co czekano wiele lat. Został on uznany kościołem filialnym z własnym
nadzorem kościelnym. Nie został on jednak wtedy konsekrowany. Były tego 2 powody.
Pierwszy to śmierć biskupa Koppa, a drugi to burzliwe czasy wojenne. Kościół doczekał
się swojej konsekracji dopiero 26 października 1997 r. przez abp. Alfonsa Nossola.
Kościół był remontowany wiele razy. Przez te wszystkie lata zmieniał się jego wygląd.
Dawny wygląd
Strona 7
obecny wygląd
4.Młyn u Thiela w Żędowicach
Zarówno miejsce jak i sam budynek młyna mogą "pochwalić" się bogatą historią.
Żędowicki młyn jest w posiadaniu rodziny Thielów od roku 1864. Wówczas to
pradziadek kupił młyn wraz z zabudowaniami gospodarczymi od spółki Minerwa. W
roku 2000 sytuacja gospodarcza w kraju, a co za tym idzie, nieopłacalność
funkcjonowania i utrzymania młyna, sprawiły, że zaprzestano mielenia zboża. Jest to
jedyny w okolicy młyn tego rodzaju. Chociaż nie spełnia już swoich pierwotnych
funkcji, wszystkie maszyny i urządzenia zostały zachowane w oryginalnym stanie. Część
zabytkowa młyna dostępna jest dla zwiedzających.
5. Zameczek myśliwski w Kątach
Jednym z ciekawszych zabytków jest zameczek myśliwski, pochodzący z 1856 roku.
Znajduje sią na terenie rezerwatu zwierzyny łownej. Założony został przez właściciela
ziemskiego hrabiego Andrzeja Renarda. Rezerwat ten powstał ze względu na bardzo
niekorzystne warunki naturalne dla hodowli zwierzyny. Hodowano tutaj jelenie sika, a
po jego całkowitej redukcji sprowadzono jelenia karpackiego. W późniejszym czasie
sprowadzono daniele, a przed II wojną światową muflony. W 1856 roku na terenie
rezerwatu w kolonii Kąty hrabia Andrzej Renard wybudował zamek myśliwski, który
posiadał nazwę "Jagdschloss Malepartus". W zamku tym do 1880 roku znajdowała się
siedziba Nadleśnictwa. W 1880 roku hrabia oddał do użytku następny zamek pod nazwą
"Eichhorst", który po dzień dzisiejszy jest siedzibą Nadleśnictwa Zawadzkie. Kolejnym
właścicielem w 1910 roku był hrabia Franz Hubert von Thiele - Winckler, właściciel
zamków w Pszczynie i Mosznej. Najprawdopodobniej to hrabia Thiele-Winckler
przebudował go w stylu podobnym do zamku w Mosznej.
Strona 8
5. Osoby związane z gminą zawadzkie
1.Jakub Kania
Pseud. Podbipięta. Śląski Zagłoba. Urodził się 11. 07. 1872 w Sołkowicach Starych
(Opolskie) i tam też zmarł 3. 12. 1957. Śląski pisarz ludowy, działacz oświatowy i
narodowy. Syn gospodarza, uczył się w niemieckiej szkole ludowej w Siołkowicach,
następnie w Opolu. Pracował jako rolnik. Podczas I wojny światowej walczył na froncie
francuskim oraz brał udział w III powstaniu śląskim. Działacz Związku Polaków w
Niemczech, Polsko-Katolickiego Towarzystwa „Oświata”. Organizator amatorskiego
ruchu artystycznego. Korespondencje i wiersze drukował w „Gazecie Opolskiej”,
„Katoliku” i innych pismach. Także po wyzwoleniu uczestniczył w życiu kulturalnym
Opolszczyzny. Pisał wiersze okolicznościowe, agitacyjne i patriotyczne
2.Juliusz Ligoń
Urodził się w 1823 r. w miejscowości o nazwie Prądy. Jego ojciec był kowalem.
Początkowo pracował i mieszkał w Królewskiej Hucie. Został jednak zwolniony za
przekonania. W 1851 r. przybył wraz z żoną, Teresą Kawką do Zawadzkiego. Tutaj
zamieszkał przy obecnej ul. ks. Wajdy i podjął pracę w hucie Andrzej. W 1857 r.
sprowadził do Zawadzkiego pierwsze czasopismo polskie śląska "Gwiazdkę
Cieszyńską", a w 1863 r. "Przyjaciela Ludu" z Chełmna. Czytywał kolegom z pracy
polskie książki i gazety, które wśród nich także kolportował. Wraz z J. Szaflikiem działał
na rzecz Towarzystwa Pożyczkowego dla Zawadzkiego i okolicy. W 1870 r. opuścił
Zawadzkie (z powodu groźby wydalenia z pracy) i wrócił do Królewskiej Huty. Tam
zmarł w 1889 r.
Strona 9
3.Juliusz Szaflik
Urodził się w 1844 r. w Zawadzkiem. Uczęszczał do gimnazjum w Gliwicach, potem
pracował w hucie jako asystent. Był działaczem ludowym i organizatorem polskiego
życia na Górnym Śląsku. W czerwcu 1869 r. założył Towarzystwo Pożyczkowe dla
Zawadzkiego i okolicy. Był to pierwszy na Górnym Śląsku polski bank spółdzielczy. Po
upadku spółdzielni udał się do Królewskiej Huty, gdzie był prezesem rady nadzorczej
Spółki Poczciwych Wiarusów. Był także założycielem Banku Ludowego w Bytomiu.
Zmarł w 1918 r.
4.Ks. Józef Wajda
Urodził się w 1849 r. W 1885 r. przybył do Żędowic. Został proboszczem kielczańskiej
parafii. Tam pomagał organizować pielgrzymki do Częstochowy, Krakowa.
Rozprowadzał wśród wiernych polskie książki i czasopisma. Wspierał materialnie
biedne rodziny, kształcił zdolnych chłopców w szkole muzycznej i gimnazjum. Był m. in.
współzałożycielem Banku Spółdzielczego w Zawadzkiem. W latach 1908-12 zasiadał
jako poseł w pruskim parlamencie, gdzie wywalczył renty dla wdów i sierot po zmarłych
robotnikach. W czasie powstań i plebiscytu agitował za Polską. Po podziale Górnego
Śląska zamieszkał w Hajdukach Wielkich. Tam zmarł w 1923 r.
5.Sławomir Szmal
Pseudonim „Kasa”. Urodził się 2 października 1978 roku. Jest bramkarzem Polskiej
reprezentacji w piłce ręcznej mężczyzn. Mieszkał w Zawadzkiem i tu się kształcił. Grał
wówczas w „Stali Zawadzkie”( obecny ASPR). Obecnie mieszka w Niemczech i gra w
zespole „Rhein-Neckar Löwen”. Sławek jednak pamięta o swoim rodzinnym mieście.
Podczas Dni Miasta w 2009 r. rozdawał autografy i przemawiał do zgromadzonego
tłumu.
Strona 10
6.ks. Joachim Bomba
ks. Joachim Bomba.
Przybył do Zawadzkiego 20 sierpnia 1995 r. z Zawiści k.
Wołczyna. Urodził się 01 sierpnia 1955 r. w Gogolinie, gdzie ukończył szkołę
podstawową. Technikum elektryczne ukoronowane egzaminem dojrzałości
ukończył w Opolu w 1975 r. Po roku pracy w zakładach wojskowych w
Gliwicach-Łabędach zgłosił się w 1976 r. do seminarium duchownego w
Nysie. Święcenia kapłańskie przyjął 16 maja 1982 r. w Opolu z rąk ks. bpa A.
Nossola. Po święceniach w maju obronił pracę magisterską na KUL-u, pisaną
pod okiem ks. prof. K. Doli z historii Kościoła na temat: “Historia dekanatu
krapkowickiego w latach 1945-75". Na swoją pierwszą placówkę został
przeznaczony do parafii Wniebowzięcia NMP w Zabrzu, gdzie pracował trzy
lata (1982/85). Następne miejsce jego pracy duszpasterskiej to parafia Bożego
Ciała w Oleśnie Śl. (1985/89). Po stażu wikariuszowskim w 1989 r. został
przeznaczony już jako proboszcz do parafii św. Józefa Robotnika w Zawiści, z
kościołem filialnym w Szumie. Pracował tam 6 lat. Starał się ożywiać
duszpastersko wspólnotę parafialną oraz przeprowadził remont kościoła w
Zawiści. Pełnił również funkcję wicedziekana dekanatu zagwiździańskiego.
Był odpowiedzialny w dekanacie za duszpasterstwo młodzieży. Aktualnie pełni
funkcję dziekana dekanatu zawadczańskiego. Jest bardzo pomocny. Każdej
osobie potrzebującej udziela pomocy. Przykładem jest pomoc powodzianom w
tegorocznej (2010) powodzi, która nawiedziła Zawadzkie.
7.ks. Oskar Hanke
(ur. 3.11.1921- zm. 18.11.1933)Pierwszy proboszcz parafii św. Rodziny. Pochodził z
Nysy. Bardzo dużo modlił się za dusze zmarłych. Lubił grywać w karty. Zmarł na
cukrzycę. Jego grób znajduje się przed kościołem.
Strona 11
8.ks. Jan Sylwester Sigmund
To następny proboszcz parafii św. Rodziny w Zawadzkiem. Urodził się 27
grudnia 1908 r. w Mikulczycach, przedmieściu Zabrza. Rodzina liczyła czworo
dzieci, Jan był najstarszym synem, jedna z sióstr wstąpiła do klasztoru. Po
szkole podstawowej wstąpił do niższego seminarium księży orionistów w
Zduńskiej Woli, które kontynuował w jednym z seminariów tego zgromadzenia
w Bawarii. Po uzyskaniu matury wstąpił do nowicjatu Małego Dzieła Boskiej
Opatrzności, księży orionistów w Wenecji we Włoszech. Tam też kontynuował
studia teologiczne i 03 lipca 1938 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Po
święceniach został przeznaczony do Polski, gdzie w Zduńskiej Woli spełniał
funkcję duszpasterza, nauczyciela i wychowawcy młodzieży w niższym
seminarium. W 1948 r., dokładnie 10 października, opuścił zgromadzenie i
został kapłanem diecezji opolskiej. Do Zawadzkiego został przeznaczony 16
czerwca 1958 r., przybył w lipcu. Rozpoczął się czas spokojnego
duszpasterstwa. Był to bardzo zaangażowany kapłan i oddany szczerze
ludziom i parafii duszpasterz. Ciągle coś robił jak nie w kościele to wokół
kościoła. W przeciwieństwie do poprzednika był człowiekiem bardzo
oszczędnym, nigdy nie wymagał od ludzi pieniędzy. Był kustoszem sztuki, sam
rzeźbił i malował, grał również dobrze na skrzypcach. Za jego czasów kilka
razy był odnawiany kościół. Sam wchodził na rusztowanie w czasie każdego
malowania. W 1907 r. zmieniono ołtarz, który z neogotyckiego charakteru
został przekształcony we współczesne rozwiązanie, ukazujące św. Rodzinę w
otoczeniu patronów Śląska: Jadwigi, św. Jacka, bł. Bronisławy i bł. Czesława.
Nowy ołtarz rzeźbił pan Janoszka z Rybnika, złoto było specjalnie sprowadza z
Niemiec. Spod jego ręki wyszedł obraz Matki Boskiej Częstochowskiej oraz
figura św. Maksymiliana Kolbego. Za jego czas zostały zakupione nowe
dzwony, a także nowa monstrancja, prawiono organy i zagospodarowano
ogród obok plebanii. Był człowiekiem szerokiego serca, przygarniał zwykle do
siebie wszelką nędzę ludzką. Umiał się wczuwać w sytuację ludzi, gotowy
oddać potrzebującemu ostatnie spodnie czy buty, a przy tym bardzo oszczędny.
Zdawał sobie doskonale sprawę z tego, Zawadzkie będzie potrzebowało
nowego kościoła. Już od dawna gromadził środki. W tym było ukrytych wiele
jego własnych oszczędności, czego parafianie sobie nigdy nie uświadamiali.
Sam żył bardzo skromnie. Wreszcie zaczęła się największa inwestycja parafii w
Zawadzkiem - budowa nowego kościoła pod wezwaniem NSPJ. Jak cicho żył
tak i umarł 26 maja 1994. Pochowano go wśród tych, którym służył przez 36
lat.
Strona 12
9.Hieronim Kałuża, Wincenty Zientek, Roman i Alojzy Świerzy i Jan Kluba
Bohaterowie bitwy o Górę Świętej Anny podczas Powstania Śląskiego. Są
pochowani na cmentarzu w Żędowicach.
10. Andrzej Maria hrabia Renard
Urodził się 12 stycznia 1795 w Opawie. Był hrabią strzeleckim, spadkobiercą
Collonnów. Założył w Zawadzkiem hutę żelaza, która na jego cześć przyjeła
nazwę „Andrzej”. Wybudował również wiele innych zakładów tego typu. Jest
uważany za twórcę wielkiego przemysłu na Górnym Śląsku. Zmarł po śmierci
swego 2 syna 21 listopada 1874 mając ponad 80 lat.
11.Franciszek von Zawadzky
Z chwilą kiedy hutę z przyległościami przejął, jako generalny pełnomocnik
A.Renarda, hrabia Franciszek von Zawadzky Moczydoły otrzymały lokalizację
pod nową nazwą Zawadzkie, stało się to faktem w 1836 r. Od tego też czasu
datuje się mocniejszy rozwój całej miejscowości, co oczywiście związane jest z
ciągłym przekształcaniem przemysłowym huty lub wprost wielu hut. Hrabia
Zawadzky, pan na Kalinowie, Jaryszowie i Poniszowicach, był zarządcą części
tych dóbr i jednocześnie założycielem nowoczesnej buty, pracującej przede
wszystkim dla celów zbrojeniowych. Był to pierwszy zakład w okolicy, który do
rozpalania wielkich pieców zaczął używać węgla, a nie - jak inne huty -
drewna ściąganego z okolicznych lasów.
Strona 13
11.Jaś Skornia
Według opowieści historycznych był to pierwszy mieszkaniec gminy. Mieszkał
z swoją rodziną w szałasie przy obecnej ul. Chopina 4. Zajmował się
bartnictwem, które było w tamtych czasach bardzo cenione.
12. Rodzina Filipów
Byli oni specjalistami od wytapiania żelaza z rudy darniowej, która nad Małą
Panwią jest często spotykana. Byli oni sąsiadami Jasia Skorni. Jedna z teorii
mówi, że to właśnie od ich nazwiska pochodzi nazwa Filipolis.
13.Filip Collonna
Ostatni z rodu Collonów Filip również stanął po stronie rewolucji
przemysłowej. Hutnictwo, które na tym terenie w sposób bardziej
zorganizowany istniało już przynajmniej od XVI w. (Kielcza, Żędowice) hrabia
Filip Collona starał się ciągle rozwijać. Z jego inicjatywy powstały huty w
Kolonowskiem, na Regolowcu, zreorganizował hutę w Żędowicach, wreszcie
założył osadę określając ją swoim imieniem Philipolis, której mieszkańcy
(sześć rodzin) wypalali węgiel drzewny. Z jego inicjatywy został wykopany w
1795 r. dosyć długi kanał hutniczy sięgający aż do Kolonowskiego, wreszcie w
1800 r. założył na tym terenie dwa nowe piece fryszerskie i zbudował nową
osadę Świerkle. Wszystkie te czynniki miały decydujący wpływ na powstanie
nowej miejscowości. Sam hrabia Filip, jako że był stanu wolnego, nie rozwijał
dalej swoich inwestycji.
Strona 14
6. Dziwne przypadki w gminie Zawadzkie
1.Powódź 1997
W lipcu 1997 roku Zawadzkie nawiedziła tzw. „Powódź stulecia”. Zawadzkie nie uległo
jednak większemu zniszczeniu. Uległ nim tylko pan Ginter Dybała mieszkający na
„Basenie leśnym” oraz mieszkańcy osiedla Świerkle.
2.Powódź 2010
W maju 2010 r. Zawadzkie nawiedziła kolejna powódź. Zniszczyła ona jednak więcej.
Zniszczeniom uległo osiedle Świerkle, Bogusławskiego, ulica Opolska, Stare
Zawadzkie, ul. Dworcowa, basen leśny oraz miejscowość Kielcza i Żędowice. Pomagał
kto tylko mógł. Dorośli, dzieci i osoby starsze. Ul. Opolska wyglądała jak rzeka.
Najbardziej w ratowanie domu zaangażowali się mieszkańcy bloku numer 4 przy ul.
Opolskiej oraz mieszkańcy osiedla Bogusławskiego i domków przy ul. Opolskiej. Na
pomoc powodzianom przybyli również strażacy z okolicznych miejscowości.
3.Stopień wodny na Świerkli
Jet to miejsce chętnie odwiedzane przez mieszkańców śląska. Ma on jednak złe strony.
Kiedyś straciła tam życie dziewczyna, która z rozpaczy po utracie kochanego mężczyzny.
Utopiły się tam również dzieci.
4.Miejsce zabaw na Świerkli
Jednym z przyjemnych faktów, który wspominają z łzą w oku starsi mieszkańcy
Zawadzkiego. Otóż po wojnie kilka chłopców zbudowało miejsce do zabaw tanecznych.
5.Orkan w Zawadzkiem
W 1777 roku a dokładnie 27-go lipca straszliwy orkan zrównał z ziemią obracając w
gruzy okoliczne wsie od Kotulina przez Jaryszów, Nowogoszcze, Paczynę, Kielczę,
Żędowice aż do Lublińca. Wieś Kielcza została wtedy formalnie zmieciona z ziemi,
ocalała tylko folwarczna owczarnia. Zapowiadająca się hodowla pszczół w barciach
dębowych od Świerkli aż do Kolonowskiego przestała istnieć wraz z "DAMBOWYM
LASEM", który leżał pokotem tysięcy połamanych i wywróconych dębów.
6. Wielka Fala
Ogromna powódź naniosła 2-3 metrową warstwę piasku na leżące w tym rejonie
drzewa. Na dowód tego powiem, kiedy w 1963-64 budowano kolektor wód deszczowych
od ulicy Opolskiej pod ulicą Powstańców Śląskich aż do Małej Panwi, wydobyto 16
sztuk olbrzymich pni dębowych.
Strona 15
7.Znane i nieznane Izby tradycji
1.Izba regionalna w LO im. Mieszka I w Zawadzkiem
Pomysł zrodził się w 1997 przy okazji sesji popularnonaukowej "Stulecie gminy
Zawadzkie", organizowanej w naszym liceum. Uczniowie zebrali wtedy ciekawe
eksponaty, które po wystawie okolicznościowej zostały w szkole. W latach 1999/2000
przystosowano dawne pomieszczenia harcówki, archiwum szkolnego i jedną z klatek
schodowych na potrzeby małego muzeum regionalnego. Uroczyste otwarcie odbyło się
w czerwcu 2001 roku, w obecności starosty powiatu strzeleckiego mgr inż. Gerarda
Mateji, prasy, radia i telewizji kablowej. Co można zobaczyć w Izbie?
Izba składa się z trzech części:
Ogólny zarys dziejów Górnego Śląska.
Zawadzkie i okolica w świetle źródeł, map i pamiątek historycznych.
Tradycyjna śląska izba mieszkalna
Twórcy Izby
Szczególne zasługi dla powstania Izby mają uczniowie:
Anna Grabinska, Danuta Plewnia, Żaneta Chmielewska, Izabela Piłacka, Monika
Guzy, Agnieszka Konieczko.
Nauczyciele: Arkadiusz Baron, Zdzisław Żuchowski, Ryszard Pagacz, Zdzisława Głąb,
Roman Szczerbaty
2. Izba w starej chacie w Kielczy
O starej chacie w Kielczy pisałem w zakładce „Zabytki architektury”.
Znajduje się tam muzeum życia wiejskiego. Należy ono do Muzeum Wsi Opolskiej.
Strona 16
8.Znane i nieznane ośrodki i organizacje
promujące kulturę.
1.MOKSiR w Zawadzkiem
Miejski Ośrodek Kultury Sportu i Rekreacji powołany został 1 kwietnia 1999 roku.
Jego sieć tworzą: Dom Kultury, Hala Widowiskowo-Sportowa, basen „Leśny” oraz
kąpielisko przy ul. Powstańców Śl., stadion sportowy w Zawadzkiem, boisko LZS
Kielcza, jak również place rekreacyjne przy ul. Powstańców Śl. w Zawadzkiem.
Hala sportowa została zbudowana na potrzeby drużyny piłki ręcznej, tenisa stołowego,
siatkówki, karate i innych dyscyplin sportowych. Jest to obiekt, w którym mieszczą się
dwie sale o pełnowymiarowych boiskach do piłki ręcznej, siatkówki, tenisa ziemnego.
Prócz treningów i meczy ligowych organizujemy szereg ciekawych imprez kulturalnych
i rozrywkowych.
2.Miejsko-Gminna Publiczna Biblioteka w Zawadzkiem
Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna powołana została 7 lutego 1967 roku.
Jej sieć tworzą dwie Filie:
· Filia Biblioteczna w Żędowicach przy ulicy Strzeleckiej 15
· Filia Biblioteczna w Kielczy przy ulicy Leśnej 33.
W Miejskiej i Gminnej Bibliotece Publicznej działa:
· wypożyczalnia dla dorosłych,
· wypożyczalnia dla dzieci,
· czytelnia internetowa z trzema stanowiskami komputerowymi.
Od 1 stycznia 2000 roku Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna - samorządowa
jednostka organizacyjna, funkcjonuje jako instytucja kultury wpisana do rejestru
instytucji kultury UM w Zawadzkiem i posiada osobowość prawną.
Obecnie Biblioteka Publiczna wraz z podległymi Filiami posiada 52.166 woluminów,w
tym:
· oddział dla dzieci 5.673
· dział dla dorosłych 22.776
· Filia w Kielczy 12.866
· Filia w Żędowicach 10.851
Strona 17
3.Orkiestra Dęta Miasta i Gminy Zawadzkie
Pierwsze nieformalne spotkanie organizacyjno-założycielskie odbyło się 5 lipca 1998
roku, przy okazji urodzin jednego z obecnych członków orkiestry. Zebrało się wtedy 10
osób. Pierwszy oficjalny koncert odbyły się w Żędowicach w styczniu 1999 r. Jeszcze w
tym samym roku, 27 czerwca, po przejściu eliminacji orkiestra pod dyrekcją mgr
Gerarda Szyji zdobyła I miejsce na przeglądzie orkiestr mniejszości niemieckiej w
Leśnicy. W ciągu ostatnich lat orkiestra zyskała na popularności i sporo koncertuje,
głównie podczas wielkich uroczystości: 100 lat Parafii pw św. Rodziny w Zawadzkiem,
700 lecie Żędowic, 120 lat OSP Żędowice, potrójne prymicje w Zawdzkiem, Gala
Noworoczna połączona z finałem konkursu na najlepszy produkt Ziemi Strzeleckiej.
Orkiestra uświetnia również imprezy sportowe: halowe turnieje piłki ręcznej, turnieje
karate, mecze piłki nożnej z zaprzyjaźnionymi drużynami z Niemiec i Ukrainy.
Występuje także poza terenem naszej gminy m.in. na przeglądach w Leśnicy, Gogolinie,
Chorzowie, na obchodach Dni Ziemi Strzeleckiej, Dniach Grodźca. Orkiestra nagrała
także samodzielnie płytę z Koncertem Bożonarodzeniowym,a aktualnie przygotowuje
drugą płytę, pod tytułem Światowe Przeboje Orkiestrowe.
4.Chór Międzyparafialny „Metanoya”
Chór w swoim repertuarze wykonuje pieśni kościelne, a jego funkcja polega na
ubogaceniu liturgii i uroczystości kościelnych. Chór wykonuje różnorodne utwory,
również program piosenek ludowych – regionalnych, zwłaszcza z regionu Śląska
Opolskiego. Program został wzbogacony o opracowania pieśni śląskich ze zbioru
Juliusza Rogera, a opracowanych dla chóru przez p. Georga Blassela z „Instytutu dla
muzyki śląskiej i wschodnioniemieckiej” w Bergisch Gladbach (Niemcy). Cześć
wykonywanych przez chór utworów jest opracowanych specjalnie dla tego zespołu ze
względu na specyfikę brzmienia – zestawienie głosów dojrzałych i dziecięcych.
Strona 18
5.Zespół Wokalno- Muzyczny przy ZSG w Kielczy im. Wincentego z Kielczy
Dzisiaj zespół muzyczno-wokalny tworzą uczniowie Zespołu Szkolno-Gimnazjalnego z
Kielczy. Składa się on z 16 mandolin, 3 mandoli, 6 gitar, 2 akordeonów, 9 keyboardów,
2 fletów prostych i 50 delikatnych dziecięcych głosów.
Choć w ciągu tylu lat istnienia zmieniał się skład zespołu, choć przeszły przez niego
całe pokolenia kielczańskich dzieci i młodzieży, jedno nie uległo zmianie -wysoki
poziom artystyczny zespołu oraz osoba dyrygentki i kierowniczki zespołu.
6.Zespół Taneczny „Exodus”
Grupa założona została w 1995 roku przez panie Małgorzatę Rabicką i Marię
Piaskowską. Do końca 1999 roku zespół działał pod patronatem Urzędu Miasta i Gminy
Zawadzkie. później działał przy Miejskim Ośrodku Kultury, Sportu i Rekreacji,
aktualnie przy Domu Kultury w Zawadzkiem. W ramach zajęć dzieci i młodzież mogły
uczyć się podstaw gry aktorskiej, pantomimy, doskonaliły dykcję, śpiew oraz poznały
tajniki tańca: nowoczesnego, klasycznego, a nawet ludowego. Grupa założona i
prowadzona przez dwie bardzo ambitne instruktorki szybko zaczęła rozwijać skrzydła.
W ciągu tych lat EXODUS przygotował wiele przedstawień teatralno-muzycznych
uświetniając nimi różne imprezy odbywające się w regionie.
7.Alte Kamerade
Zespół powstał w 1997 roku przy kole mniejszości niemieckiej w Zawadzkiem.
Początkowo panowie spotykali się, aby pośpiewać dla siebie, własnej satysfakcji. Nikt
wtedy nie przypuszczał, ze zespół tak się "scementuje". Chcieli uchronić od
zapomnienia stare, nigdzie niepublikowane utwory. Niektórzy panowie pisali słowa,
które mieli zakodowane w głowie, a Piotr Kluba, jedyny w zespole instrumentalista
(akordeon) uczył się od nich melodii. Duży wkład w powstanie prywatnego zbioru
utworów wnieśli panowie Henryk Pluta i Paweł Buchwald. Ogólnie mówiąc grupa ma
repertuar ludowy, o bardzo różnorodnej tematyce, chociaż nie brakuje utworów bardziej
współczesnych, które są propozycją członków młodszej generacji. Chór uświetnia także
swoim występem każdą niedzielna mszą św. o godz. 7.30 odprawianą w języku
niemieckim w kościele pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Zawadzkiem.
8.Dziecięcy Zespół Ludowy- Żędowienie
Dziecięcy Zespół Ludowy „Żędowianie” powstał w Zespole Szkolno Gimnazjalnym w
Żędowicach. Programy przygotowane i wykonane przez członków zespołu cieszą się
dużym uznaniem oraz stanowią oprawę wielu imprez lokalnych, są również doceniane
w naszym województwie, o czym świadczy zaproszenie do Filharmonii Opolskiej na
występ uświetniający wręczenie nagród miesięcznika „Bariery”. Zespół zaproszony
został również do udziału w imprezach organizowanych w Dubnicy nad Wagiem na
Słowacji oraz Wahrenbrück w Niemczech. Dzięki tym działaniom kultywowana jest
gwara śląska i tradycje naszego regionu.
Strona 20
9.Edukacja i szkolnictwo na terenie gminy
Zawadzkie
1.
PSP w Zawadzkiem
Publiczna Szkoła Podstawowa w Zawadzkiem znajduje się na ulicy Opolskiej 47.
Dyrektor: Maria Andrzejewska
2.PG nr 1 w Zawadzkiem
Publiczne Gimnazjum nr 1 w Zawadzkiem znajduje się na ulicy Opolskiej 48.
Dyrektor:Róża Paprotna
3.ZSG w Żędowicach
Zespół Szkolno- Gimnazjalny w Żędowicach znajduje się na ulicy Strzeleckiej 35
Dyrektor:Małgorzata Kozioł
4.ZSG w Kielczy
Zespół Szkolno-Gimnazjalny znajduje się na ulicy Szkolnej 1.
Dyrektor:Gabriela Gosztyła
Strona 21
10.Nadleśnictwo zawadzkie-przyroda w gminie
Nadleśnictwo Zawadzkie dzieli się na leśnictwa. Przykładem są leśnictwa: Dębie,
Rytwiny, Haraszowskie i Świerkle. W lasach gminy Zawadzkie można spotkać
zwierzynę łowną oraz chronione gatunki roślin. Przeważają tu lasy świerkowe.
Nadleśnictwo organizuje wiele imprez PTTK. Przy budynku nadleśnictwa znajduje się
ogród im. Jana Pawła II oraz Izba Przyrodniczo-Leśna.
Strona 22
11.Sport w gminie Zawadzkie
1.KLUBY SPORTOWE
a)ASPR ZAWADZKIE- Stowarzyszenie Sportowe ASPR działa na terenie gminy
Zawadzkie od 2001 roku. Zajęcia prowadzone są przez wykwalifikowana kadrę
trenerską i odbywają się następujących grupach: juniorów młodszych, młodzików,
juniorów i seniorów. Dodatkowo działają 4 szkółki dziecięce dla dzieci od 10-12 lat.
Klub jest organizatorem wielu imprez sportowych o zasięgu lokalnym, wojewódzkim i
międzynarodowym: Turniej Piłki Ręcznej Seniorów o Puchar Marszałka Województwa
Opolskiego, Międzynarodowy Turniej Juniorów. Drużyna seniorów bierze udział w
rozgrywkach II ligi.
b)KLUB KARATE „NIDAN”-Powstał w 2000 roku na bazie istniejącej od 1997r. sekcji
karate Shotokan. Klub posiada wykwalifikowaną kadrę trenerską i instruktorską.
Stanowią ją: Prezes klubu i zarazem kierownik wyszkolenia Zbigniew Sworeń (4 Dan)
jest trenerem 2 klasy, karate trenuje od 1982r. Wiceprezes klubu Dawid Imiełowski (2
Kyu) trenujący karate od 1986r., Łukasz Kalinowski instruktor karate (2 Dan)
trenujący karate od 1994r., Marcin Zadrożny instruktor karate (1 Dan) trenujący
karate od 1995 r. Adam Frąk instruktor karate sekcji Ozimek (1 Dan), Radosław Zając
instruktor karate sekcji Dobrodzień (1 Kyu), Arkadiusz Janicki instruktor karate sekcji
Strzelce Opolskie (1Kyu), Mariusz Sykulski asystent instruktora sekcji Ozimek (1 Kyu).
Największe sukcesy to: Mistrzostwo Świata Federacji FSKA, Mistrzostwo i
Wicemistrzostwo Polski, Medale na Mistrzostwach Opolszczyzny, Mistrzostwach Śląska,
Mistrzostwach Podbeskidzia w Pucharze Polski i na liczących się zawodach za granicą.
Strona 23
c) KLUB TENISA STOŁOWEGO „MOKSiR”-Klub prowadzi działalność od 1948 roku.
Zrzesza 60 zawodników- młodzież ze szkół podstawowych i średnich. W skład kadry
trenerskiej wchodzą p. Marta Lityńska i p. Stanisław Fedor. Zawodnicy Klubu zajmują
czołowe miejsca w rozgrywkach wojewódzkich, ogólnopolskich oraz
międzynarodowych, wchodzą też w skład kadry Polski.
d)KLUB MODELARSKI ZAWADZKIE -Klub Modelarski został założony w 1970 roku.
Na przełomie tylu lat działalności zdobyto kilkadziesiąt tytułów Mistrza Polski, Mistrza
Europy, Mistrza Świata, dwukrotnie wicemistrza i drugiego wicemistrza Świata. Klub
Modelarski wznowił swoją działalność od lutego 2007 roku. Aktualnie do klubu
uczęszcza 17 osób. Jesteśmy zawodnikami mającymi na koncie już niejeden medal, na
zawodach ogólnokrajowych. Sekcję prowadzi Rudolf Rzepczyk
e)KLUB SPORTOWY „STAL” ZAWADZKIE- Klub ma na celu kontynuowanie
wieloletniej tradycji piłkarskiej w lokalnym środowisku. Posiada dobrą kadrę
szkoleniową, licznych działaczy sportowych. Aktualnie zajęcia prowadzone są w
następujących grupach: „młodzicy” (7-10 lat), „trampkarze” - liga trampkarzy,
juniorzy -II liga wojewódzka, seniorzy – liga okręgowa. Przy klubie działa także
drużyna Oldbojów.
f)LUDOWY KLUB SPORTOWY „NAPRZÓD”- Celem stowarzyszenia jest
popularyzacja piłki nożnej na terenach wiejskich, szczególnie wsi Kielcza. Zajęcia
odbywają siew następujących grupach wiekowych: trampkarze, juniorzy oraz seniorzy.
Wszystkie grupy biorą udział w rozgrywkach ligowych Podokręgu Strzelce Opolskie.
Strona 24
12.Turystyka w naszej gminie
Turystyka w gminie Zawadzkie jest bardzo rozwinięta. Można tu łowić ryby, spływać
kajakiem,jeździć na rowerze, chodzić na pieszo czy być łowczym. Tak wspaniały
wachlarz wyborów Zawadzkie może oferować dzięki rzece Mała Panew. W Zawadzkiem
prężnie działa również oddział PTTK „Huta Andrzej”. Organizuje on takie imprezy jak
Regolowiec, różnego rodzaju rajdy i wycieczki. W Zawadzkiem ma powstać centrum
Turystyczne w budynku starego kina.
Strona 24
13.Dla ludzi- organizacje pozarządowe
ORGANIZACJE POZARZĄDOWE DZIAŁAJĄCE NA TERENIE GMINY
ZAWADZKIE
KLUB TENISA STOŁOWEGO MOKSIR
STOWARZYSZENIE ROZWOJU I UPOWSZECHNIENIA KULTURY "METANOYA"
KLUB KARATE "NIDAN"
CARITAS DIECEZJI OPOLSKIEJ
TOWARZYSTWO SPOŁECZNO KULTURALNE NIEMCÓW NA ŚLĄSKU OPOLSKIM
ODDZIAŁ ZAKŁADOWY - POLSKIE TOWARZYSTWO TURYSTYCZNO-KRAJOZNAWCZE
STOWARZYSZENIE EMERYTÓW I RENCISTÓW „KLUB SENIORA”
STOWARZYSZENIE KOBIET ŻĘDOWICKICH
OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA Zawadzkie
OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA Żędowice
OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA Kielcza
KOŁO TOWARZYSTWA PRZYJACIÓŁ LASU "DOLINA MAŁEJ PANWI"
ZWIĄZEK HARCERSTWA RZECZYPOSPOLITEJ, OKRĘG GÓRNOŚLĄSKI
ZWIĄZEK EMERYTÓW, RENCISTÓW I INWALIDÓW
UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU
STOWARZYSZENIE PRZYJACIÓŁ PRZEDSZKOLA PUBLICZNEGO NR 2 Z ODDZIAŁEM
INTEGRACYJNYM W ZAWADZKIEM
ORFUNDACJA NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH IM. ŚW. JANA DE LA SALLE
ZAWADZKIE
STOWARZYSZENIE NA RZECZ POMOCY OSOBOM NIEPEŁNOSPRAWNYM "SIEDLISKO"
AUTONOMICZNA SEKCJA PIŁKI RĘCZNEJ "ZAWADZKIE"
STOWARZYSZENIE PRZYJACIÓŁ SZKOŁY W ŻĘDOWICACH
LUDOWY KLUB SPORTOWY "NAPRZÓD" KIELCZA
STOWARZYSZENIE SPORTOWE KLUB SPORTOWY "STAL" ZAWADZKIE
Strona 25
14.Dlaczego warto wybrać gminę Zawadzkie?
W gminie Zawadzkie jest dużo terenów inwestycyjnych, na których można założyć
własny biznes. Firmy i fabryki na terenie gminy zapewniają pracę przez cały rok.
zakładaniu stowarzyszeń i izb regionalnych świadczy o chęci pomocy innym i o
pamiętaniu o swoich korzeniach. Nad rzeką mała Panew można się wykąpać, po
spacerowć lub pojeździć na rowerze. Każdy znajdzie tu coś dla siebie. W okolicy
znajduje się Dinopark Krasiejów, miasto Opole, Strzelce Opolskie. W okolicach można
zwiedzać Klasztor w Jemielnicy, pozostałości hutnictwa np. na Regolowcu. Ludzie nie
żałują, że mieszkają w tej gminie!Ty również nie pożałujesz!!
Strona 26
15.Zawadzkie w obiektywie
1.Z lotu ptaka
2.Dni Gminy 2006-2009
Strona 27
Dziękuję za pomoc:
Administratorom stron:
www.Zawadzkie.pl
www.dawnezawadzkie.cba.pl
www.lozawadzkie.pl
www.wikipedia.pl
Ludziom:
-panu Arkadiuszowi Baronowi
-ks. Joachimowi bombie
-ks. bernardowi Kotuli
WYKORZYSTANO:
materiały:
www.zawadzkie.pl
www.dawnezawadzkie.cba.pl
www.lozawadzkie.pl
książka o. Kałuży „Dom Boży pełen Chwały- 100 lat parafii Św. Rodziny w
Zawadzkiem”
własne