113 Mikolajczyk.qxp

Transkrypt

113 Mikolajczyk.qxp

Medycyna Sportowa
© MEDSPORTPRESS, 2007; 3(6); Vol. 23, 155-162
Zaanga¿owanie Autorów
A – Przygotowanie projektu
badawczego
B – Zbieranie danych
C – Analiza statystyczna
D – Interpretacja danych
E – Przygotowanie manuskryptu
F – Opracowanie piœmiennictwa
G – Pozyskanie funduszy
Maria Miko³ajczyk
ed
.
Zak³ad Psychologii, Akademia Wychowania Fizycznego J. Pi³sudskiego, Warszawa
tio
np
roh
ibit
SPOSTRZEGANIE W£ASNEGO CIA£A
I ZADOWOLENIE Z CIA£A
W HOMOGENNYM KULTUROWO
ŒRODOWISKU WIOŒLARZY
Author’s Contribution
A – Study Design
B – Data Collection
C – Statistical Analysis
D – Data Interpretation
E – Manuscript Preparation
F – Literature Search
G – Funds Collection
BODY PERCEPTION AND BODY SATISFACTION IN CULTURALLY
HOMOGENOUS ENVIRONMENT OF ROWERS
S³owa kluczowe: spostrzeganie cia³a, zadowolenie z cia³a, porównania spo³eczne,
wioœlarze
Key words: body perception, body satisfaction, social comparisons, rowers
-d
istr
ibu
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
-
ARTYKU£ ORYGINALNY / ORIGINAL ARTICLE
Summary
y is
5300
3
0
34
op
Word count:
Tables:
Figures:
References:
Th
is c
Adres do korespondencji / Address for correspondence
dr Maria Miko³ajczyk
01-684 Warszawa, ul. Klaudyny 30 m 111
tel./fax: (0-22) 833-66-56, e-mail: [email protected]
Otrzymano / Received
Zaakceptowano / Accepted
07.06.2007 r.
20.06.2007 r.
-
-
for
pe
rs
on
al
us
-
eo
nly
Background. Cultural homogeneity of environment is determined by the level of
uniformity of cultural values and social norms. In homogenous environment the number of cultural models is small, standards are compatible, norms are simple and unambiguous, and access to dissimilar values is reduced. This situation exists among high-level athletes who spend months in sport centers. Such conditions can influence social comparison process. The issue was raised if the cultural homogeneity of sport
environment affected body perception and body satisfaction in athletes.
Material and methods. Eighty four rowers (30 females and 54 males) training in
the Olympic Center and 244 female and male students of the Academy of Physical
Education and Warsaw School of Social Psychology filled out the modified Body Satisfaction Scale, the Color-A-Person Body Dissatisfaction Test, the Silhouettes Test
and a questionnaire including data for BMI-real and BMI-ideal.
Results. All subjects – rowers and students, males and females – desired to be
taller. Males from both groups wanted to weigh more; females – less. The rowers had
different and more homogenous ideal body standards than students. And even if they
did not match the standards, they were generally more satisfied with their bodies than
students. The level of satisfaction depended on age and sex of oarsmen. The least
satisfied but the most concerned about their body were junior athletes. The most satisfied were the oldest men. Body satisfaction in sportswomen was lower than in men,
and comparable to female students.
Conclusions. In culturally homogenous sport environment men are more satisfied with their bodies than men from more variable environment. This phenomenon
was not observed among women.
155
Th
is c
op
y is
for
pe
rs
on
tio
np
roh
ibit
ibu
-d
istr
nly
eo
al
us
Wizerunek w³asnego cia³a i zadowolenie z cia³a
s¹ w ostatniej dekadzie przedmiotem bardzo wielu
badañ. Wœród psychologów wyraŸnie wzros³o zainteresowanie fizycznymi komponentami struktury Ja
oraz samoocenami zwi¹zanymi z wygl¹dem i sprawnoœci¹ fizyczn¹, i w tej sytuacji tak¿e w psychologii
sportu na cia³o zawodnika spojrzano inaczej. Okazuje siê, ¿e cia³o mo¿e byæ traktowane jako Ÿród³o psychologicznych rezerw cz³owieka, które – odpowiednio wykorzystane – pozwol¹ zawodnikowi efektywniej
wykorzystywaæ jego fizyczny potencja³. Czasem jednak cia³o staje siê psychologiczn¹ kotwic¹.
Badania nad percepcj¹ w³asnego cia³a dowodz¹,
¿e od sposobu widzenia w³asnego cia³a i zadowolenia
z cia³a zale¿y nie tylko nastrój, zadowolenie z siebie
i ogólnie – zadowolenie z ¿ycia, lecz tak¿e bardzo
wiele zachowañ spo³ecznych i postaw, w tym tak¿e
zachowañ zwi¹zanych z uprawianiem sportu. Wysoka samoocena atrakcyjnoœci fizycznej koreluje negatywnie z ka¿d¹ postaci¹ lêku; szczególnie interesuj¹cy jest tu tzw. lêk spo³eczny, sk³aniaj¹cy do unikania
sytuacji, w których wygl¹d i wysi³ek cz³owieka poddawany jest ocenie, jak to ma miejsce w aktywnoœci sportowej [1]. Niezadowolenie z cia³a, które u kobiet zwykle wynika z przekonania, ¿e wa¿¹ za du¿o, a u mê¿czyzn z przekonania, ¿e wa¿¹ za ma³o jest powi¹zane z podwy¿szonym lêkiem spo³ecznym u obu p³ci,
jednak¿e poziom lêku spo³ecznego nie jest powi¹zany z czêstoœci¹ æwiczeñ i treningów [2,3]. Okazuje
siê, ¿e ró¿nego rodzaju nadzieje i obawy zwi¹zane
z wygl¹dem i funkcjonowaniem w³asnego cia³a jednych motywuj¹ do podjêcia treningów sportowych,
a innych skutecznie przed tym powstrzymuj¹. Do pewnego stopnia zale¿y to od charakteru sportu – badacze u¿ywaj¹ tu takich okreœleñ jak sporty estetyczne,
sporty dla szczup³ych (lean sports), sporty wytrzyma³oœciowe (sporty dla masywnych) – od stopnia ekspozycji cia³a w czasie treningu i zawodów, od charakteru stroju sportowego (ods³aniaj¹cy, luŸny, opiêty), lecz
z pewnoœci¹ ma tak¿e liczne uwarunkowania osobowoœciowe, o których zbyt du¿o nie wiemy.
Z badañ wynika, ¿e sportowcy i ludzie aktywni fizycznie maj¹ korzystniejszy obraz w³asnego cia³a ni¿
niesportowcy i osoby prowadz¹ce siedz¹cy tryb ¿ycia
[4,5,6,7] oraz ¿e prawid³owoœæ ta wystêpuje tak¿e
w innych ni¿ amerykañska kulturach – np. w Turcji [8]
i w Izraelu [9]. Stwierdzono tak¿e, ¿e u sportowców
koñcz¹cych karierê zadowolenie z cia³a wyraŸnie siê
obni¿a – 5 miesiêcy po Igrzyskach Olimpijskich w Sydney ci, którzy po¿egnali siê ze sportem, byli znacznie
mniej zadowoleni z wygl¹du i funkcjonowania swoich
cia³ ni¿ ci, którzy kontynuowali karierê sportow¹ [10].
W kwestii powi¹zañ miêdzy poziomem zadowolenia
z cia³a a uprawian¹ dyscyplin¹ sportu wyniki s¹ niejednoznaczne. Np. w badaniach Parks i Read pi³karze no¿ni byli ze swoich cia³ bardziej zadowoleni ni¿
biegacze prze³ajowi [11], natomiast w badaniach Rishel rodzaj æwiczeñ fizycznych nie mia³ zwi¹zku z poziomem satysfakcji z cia³a; zale¿a³a ona g³ównie od
poczucia fizycznej skutecznoœc [12]. Wydaje siê prawdopodobne, ¿e specyfika uprawianej dyscypliny – np.
istnienie kategorii wagowych (jak w zapasach), du¿a
rola tzw. „czucia cia³a” (jak w gimnastyce), uzale¿nienie sukcesu od wagi cia³a (jak w jeŸdziectwie) czy koniecznoœæ wystêpowania w strojach eksponuj¹cych
cia³o (jak w p³ywaniu) mo¿e byæ moderatorem (lub
mediatorem) zwi¹zku miêdzy uprawianiem sportu
a zadowoleniem z cia³a.
Metaanalizy wykonane przez Hausenblas i Symons
Downs [13] oraz Hausenblas i Fallon [14] wykaza³y
jednak, ¿e zwi¹zek wyczynowego uprawiania sportu
oraz podejmowania rozmaitych æwiczeñ fizycznych
z korzystnym wizerunkiem cia³a jest doœæ s³aby. Jego
wielkoœæ w przypadku æwiczeñ fizycznych zale¿y w pewnym stopniu od wieku, p³ci i rodzaju æwiczeñ (aerobowe, anaerobowe b¹dŸ ³¹czone). Natomiast wielkoœæ
pozytywnego wp³ywu sportu na wizerunek cia³a nie
zale¿y od p³ci, wieku i BMI zawodnika, ani od dyscypliny sportu (estetyczna, wytrzyma³oœciowa, gry zespo³owe). Ponadto w niektórych dyscyplinach obserwuje siê
go tylko w pocz¹tkowym okresie kariery sportowej, np.
badane przez Russell kobiety trenuj¹ce siatkówkê,
rugby i krykieta, po okresie zwiêkszonego zadowolenia
z w³asnego cia³a zaczê³y przejawiaæ niepokój, i¿ zgodnie ze spo³ecznymi oczekiwaniami dotycz¹cymi fizycznej atrakcyjnoœci mog¹ byæ postrzegane jako lesbijki,
co obni¿y³o ich satysfakcjê z cia³a [15].
Wizerunek w³asnego cia³a jest tylko w niewielkim
stopniu odzwierciedleniem obiektywnych (fizycznych)
parametrów cia³a, takich jak wzrost i ciê¿ar, czy tak
zwany wskaŸnik BMI, ujmuj¹cy relacjê miêdzy tymi parametrami, lub WHR, opisuj¹cy stosunek obwodu talii do obwodu bioder. Klasyczne ju¿ s¹ przyk³ady pokazuj¹ce, ¿e choæ w populacji problemy z nadwag¹
czêœciej maj¹ mê¿czyŸni, to bardziej niezadowolone
ze swoich cia³ s¹ zazwyczaj kobiety [16,17,18,19].
I choæ wœród amerykañskich kobiet nadwagê maj¹
czêœciej Murzynki, lecz to kobiety bia³e czêœciej twierdz¹, ¿e s¹ zbyt grube i niemal powszechnie stosuj¹
diety odchudzaj¹ce [20]. Nie dziwi wiêc, ¿e wœród
amerykañskich koszykarek czarnoskóre zawodniczki
s¹ bardziej zadowolone ze swoich cia³ ni¿ zawodniczki bia³e [21].
Niektórzy autorzy s¹ przekonani, ¿e sportowcy potrafi¹ dok³adniej oceniæ rozmiary swojego cia³a ni¿
osoby, które nie uprawiaj¹ sportu [22]. Mo¿na te¿ przypuszczaæ, ¿e dok³adnoœæ szacowania rozmiarów cia³a jest powi¹zana z uprawian¹ dyscyplin¹, np. Pasman
i Thompson stwierdzili, ¿e ciê¿arowcy trafniej oceniaj¹
rozmiary swego cia³a ni¿ biegacze, przy czym w obu
dyscyplinach badane by³y osoby, które trenuj¹ „na³ogowo” – wykazuj¹ wszystkie objawy uzale¿nienia od treningów. Na³ogowi biegacze oceniali siê równie nietrafnie jak osoby prowadz¹ce siedz¹cy tryb ¿ycia [23].
Powszechnoœæ trudnoœci z ocen¹ wygl¹du i rozmiarów w³asnego cia³a rodzi pytanie o czynniki, które
sprzyjaj¹ deformacjom w percepcji cia³a. Dokonuj¹c
przegl¹du teorii wyjaœniaj¹cych to zjawisko, Leslie
Heinberg dzieli je na trzy grupy. Teorie z pierwszej
grupy – teorie percepcyjne – dotycz¹ nietrafnej oceny
parametrów cia³a. Dwie nastêpne grupy teorii – koncepcje rozwojowe i socjokulturowe – wyjaœniaj¹ nadmierny krytycyzm wobec w³asnego cia³a i jego czêœci.
Czytelnikom zainteresowanym tymi teoriami poleciæ
mo¿na lekturê prac Heinberg i Thompson [24,25],
a tutaj omówimy szerzej jedn¹ z przyczyn zniekszta³ceñ w percepcji, uwzglêdnian¹ w koncepcjach socjokulturowych – proces spo³ecznych porównañ.
ed
.
Wstêp
-
-
-
-
-
Miko³ajczyk M., Postrzeganie w³asnego cia³a i zadowolenie z niego w œrodowisku wioœlarzy
156
W³asne cia³o a teoria spo³ecznych porównañ
Faktem, którego nie kwestionuje wspó³czesna psychologia jest to, ¿e ludzie stale zbieraj¹ informacje
-d
istr
ibu
tio
np
roh
ibit
ed
.
noznaczne, a ponadto istnieje du¿a dostêpnoœæ przekazów konkurencyjnych. Takie warunki s¹ typowe
na przyk³ad dla studentów studiuj¹cych w wielkich
miastach. Ich otoczenie jest zró¿nicowane pod wieloma wzglêdami, zewnêtrzna presja do upodobniania
siê du¿o s³absza, a wskazówki oceny co jest dobre
(³adne), a co z³e (brzydkie), s¹ mniej jednoznaczne.
Mo¿na postawiæ pytanie: jak kulturowa homogenicznoœæ œrodowiska wp³ywa na postrzeganie w³asnego cia³a (ocenê jego parametrów i stopnia spe³niania
kulturowego wzorca urody)? Czy sportowcy spêdzaj¹cy wiele miesiêcy w roku na zgrupowaniach sportowych, maj¹cy zbli¿one parametry fizyczne, podobny
sposób ubierania siê, podobne zainteresowania, ujednolicony tryb ¿ycia s¹ bardziej czy mniej zadowoleni
ze swoich cia³ ni¿ ludzie ¿yj¹cy w œrodowisku du¿o
bardziej zró¿nicowanym? Aby udzieliæ odpowiedzi
na to pytanie przeprowadzono badania w œrodowiskach wioœlarzy i studentów. Dodatkowym celem badania by³o ustalenie czy zadowolenie z cia³a wœród
wioœlarzy jest powi¹zane z ich wiekiem i poziomem
sportowym, a wiêc poœrednio z czasem podlegania
wp³ywom œrodowiska sportowego.
Materia³ i metody
eo
nly
W badaniach zastosowano metodê korelacyjn¹.
Do pomiaru zmiennych wykorzystano stosowane powszechnie testy i skale:
• test sylwetkowy oparty na tzw. sylwetkach Stunkarda [28],
• Skalê Zadowolenia z Cia³a (BSS) Slade'a [29],
• test kolorowania sylwetek (CAPT) Wooleya i Rolla [30],
• kwestionariusz z pytaniami o rzeczywiste i po¿¹dane wymiary cia³a.
Sylwetki Stunkarda to skala z³o¿ona z 9 schematycznych rysunków sylwetek mêskich (b¹dŸ kobiecych), ró¿ni¹cych siê têgoœci¹ – od bardzo szczup³ej
(1) do zdecydowanie oty³ej (9). W wersji podstawowej
testu badany zaznacza, która z sylwetek jest najbardziej podobna do jego sylwetki i któr¹ najbardziej
chcia³by mieæ. W wersji zastosowanej w niniejszym badaniu wskazywano tak¿e sylwetkê, która podoba siê
najbardziej wiêkszoœci osób tej samej p³ci, sylwetkê,
która podoba siê najbardziej wiêkszoœci osób p³ci
przeciwnej i (na skali z rysunkami sylwetek p³ci przeciwnej) optymaln¹ sylwetkê dla p³ci przeciwnej. Test
dostarcza piêciu wskaŸników percepcji cia³ (w³asnej
i przypisywanej innym ludziom) oraz trzech inferencyjnych wskaŸników zadowolenia z w³asnego cia³a,
ustalanych w oparciu o ró¿ne standardy (w³asne, wiêkszoœci osób tej samej i osób przeciwnej p³ci).
Skala BSS (Body Satisfaction Scale) to przyk³ad
analitycznej werbalnej techniki pomiarowej. Sk³ada
siê z listy 16 czêœci cia³a. Do³¹czono do niej dwie ogólne charakterystyki cia³a (wzrost i ciê¿ar). Zadanie osób
badanych polega na ocenie wskazanych elementów
na siedmiopunktowej skali, na której 1 oznacza jestem
bardzo zadowolony, a 7 oznacza jestem bardzo niezadowolony. Poza wskaŸnikiem globalnym zadowolenia z cia³a (suma wszystkich osiemnastu ocen), oblicza siê te¿ oddzielnie wskaŸnik zadowolenia z 8 elementów sk³adaj¹cych siê na g³owê i 8 elementów sk³adaj¹cych siê na korpus z koñczynami. Niektórzy badani wype³nili rozszerzon¹ wersjê skali BSS, w której
poza list¹ czêœci cia³a, sk³aniaj¹c¹ do traktowania cia-
Th
is c
op
y is
for
pe
rs
on
al
us
na swój temat, by ustaliæ swoj¹ pozycjê wœród innych.
Ta tendencja ma charakter popêdu i u³atwia efektywne dzia³anie. Jeœli pamiêtaæ jak wa¿nym regulatorem
zachowañ spo³ecznych cz³owieka jest atrakcyjnoœæ
fizyczna, nie dziwi, ¿e do informacji szczególnie po¿¹danych nale¿¹ informacje na temat w³asnego wygl¹du. Proces zbierania informacji nie przebiega nigdy
w pró¿ni; gdy tzw. obiektywne dane s¹ niedostêpne,
Ÿród³em informacji i punktem odniesienia staj¹ siê inni ludzie. Jednak¿e nawet wtedy, gdy istniej¹ obiektywne standardy, porównania spo³eczne s¹ pierwotnym (a nie drugoplanowym) Ÿród³em informacji [24].
Próbuj¹c siê samookreœliæ, ludzie polegaj¹ przede
wszystkim na standardach relatywnych, które czerpi¹
ze swojego otoczenia. Otaczaj¹cy nas na co dzieñ
¿ywi ludzie stanowi¹ jednoczeœnie wzorce i antywzorce odpowiedniego wygl¹du (pozytywne i negatywne
punkty odniesienia) oraz s¹ specyficznym zwierciad³em, w którym kontrolujemy swój wygl¹d.
Z kim siê porównujemy? Obiekty porównañ mog¹
byæ uniwersalne (np. studentki uniwersytetu) lub partykularne (konkretna postaæ, np. popularna modelka).
Mog¹ byæ podobne do Ja lub odmienne od Ja. Mog¹
wreszcie mieæ charakter „odgórny”, tzn. byæ lepsze
od nas w ocenianym aspekcie (np. szczuplejsze) lub
„oddolny”, tzn., ¿e my mamy nad nimi przewagê (one
s¹ grubsze). Gdy efektem porównañ odgórnych jest
wzrost mniemania o sobie, a efektem porównañ oddolnych jest pogorszenie autowizerunku, mówimy o efekcie asymilacji. W sytuacji przeciwnej – gdy porównania odgórne obni¿aj¹ samoocenê, a oddolne poprawiaj¹ – mówimy o efekcie kontrastu. Badania wykaza³y, ¿e szczególnie zagra¿aj¹ce s¹ porównania odgórne z obiektami podobnymi do Ja na wa¿nych dla
Ja wymiarach – porównanie siê z osobami, które s¹
lepsze od nas w zakresie wa¿nych dla nas cech, zazwyczaj daje efekt kontrastu, co prowadzi do dystresu i spadku samooceny. Jest to szczególnie prawdopodobne u osób o niskiej samoocenie ogólnej, która
jest moderatorem wp³ywu spo³ecznych porównañ na
postrzeganie w³asnego cia³a [26].
W badaniach wielokrotnie wykazywano zwi¹zek
tendencji do porównywania siê z innymi z niezadowoleniem z cia³a: wysoki poziom porównañ (tj. du¿a czêstotliwoœæ oraz wa¿noœæ porównywania siê z innymi)
jest powi¹zany z mniejsz¹ satysfakcj¹ z w³asnego
cia³a [27]. Kluczow¹ spraw¹ dla efektu porównañ,
a wiêc i dla jego trafnoœci, mo¿e byæ zatem iloœæ i jakoœæ dostêpnych obiektów porównañ (modeli). To zaœ
mo¿e byæ powi¹zane ze stopniem kulturowej homogenicznoœci œrodowiska spo³ecznego.
Pojêcie kulturowej homogenicznoœci œrodowiska
oznacza stopieñ jednorodnoœci wartoœci kulturowych
dostêpnych w otoczeniu spo³ecznym. W œrodowisku
kulturowo homogennym istnieje ma³a liczba wzorców;
wzorce s¹ kompatybilne, przekazy dotycz¹ce wartoœci s¹ proste i jednoznaczne, a dostêp do konkurencyjnych przekazów jest zredukowany. Takie warunki
maj¹ na przyk³ad sportowcy przebywaj¹cy miesi¹cami na zgrupowaniach sportowych. ¯yj¹ oni w otoczeniu z³o¿onym niemal wy³¹cznie z ludzi podobnych do
nich samych. Wskazówki oceny obowi¹zuj¹cych standardów s¹ bardzo czytelne. Stwarza to siln¹ zewnêtrzn¹ presjê do wzajemnego upodobniania siê. Natomiast w œrodowisku kulturowo zró¿nicowanym istnieje du¿a liczba wzorców; wzorce mog¹ byæ wzajemnie
sprzeczne. Przekazy dotycz¹ce wartoœci nie s¹ jed-
-
-
-
-
-
157
ed
.
tio
np
roh
ibit
Wyniki i Dyskusja
nly
-d
istr
ibu
Wioœlarze i studenci – jacy s¹ i jacy chcieliby byæ
Tabela 1 prezentuje wymiary wioœlarzy i studentów rzeczywiste (wg deklaracji) i po¿¹dane. Trzy
pierwsze wiersze tabeli zawieraj¹ obiektywne miary
cia³a, natomiast postrzegana têgoœæ sylwetki to miara subiektywna – wskaŸnik percepcji cia³a.
Seria dwuzmiennowych analiz wariancji wykaza³a
silne zgodne z oczekiwaniami efekty g³ówne p³ci dla
wszystkich zmiennych; nie bêdziemy ich tu omawiaæ.
Wykaza³a te¿ efekty g³ówne grupy (wioœlarze – studenci) dla: wzrostu rzeczywistego (F=136,17; p=,0001)
i po¿¹danego (F=114,85; p=,0001), ciê¿aru cia³a rzeczywistego (F=41,37; p=,0001) i po¿¹danego (F=66,26;
p=,0001) oraz BMI po¿¹danego (F=12,21; p=,0005).
Znaczy to, ¿e wioœlarze s¹ istotnie wy¿si i wa¿¹ wiêcej, w rezultacie ich BMI rzeczywiste nie ró¿ni siê od
BMI studentów (dotyczy to mê¿czyzn i kobiet). Idealne rozmiary, które chcieliby mieæ wioœlarze, s¹ wiêksze ni¿ wymiary po¿¹dane przez studentów; gdyby te
pragnienia mog³y siê spe³niæ, BMI wioœlarzy-mê¿czyzn
nie ró¿ni³oby siê od BMI studentów, natomiast BMI
wioœlarek by³oby wiêksze ni¿ BMI studentek. Ró¿nica
ta jednak nie jest na tyle du¿a, by uwidoczni³a siê
w têgoœci sylwetek uznanych przez obie grupy kobiet
za idealne.
Ró¿nice miêdzygrupowe mog¹ dotyczyæ nie tylko
miar tendencji centralnej, lecz tak¿e miar dyspersji.
Dla wszystkich zmiennych z Tabeli 1 wykonano zatem test jednorodnoœci wariancji Levene'a w grupach
wioœlarzy i studentów. Okaza³o siê, ¿e dla 4 zmiennych wariancje wskaŸników w obu grupach s¹ w sposób istotny ró¿ne; dotyczy to BMI rzeczywistego
(F=6,53; p=,011), BMI idealnego (F=14.45; p=,0001),
wagi idealnej (F=4,59; p=,053) i idealnej sylwetki
(F=9,76; p=,002). We wszystkich przypadkach wariancje w grupie wioœlarzy s¹ mniejsze, a zatem mo¿na stwierdziæ, ¿e w bardziej homogennym œrodowisku pragnienia dotycz¹ce parametrów cia³a i têgoœci
sylwetki s¹ bardziej zuniformizowane. W œrodowisku
us
al
on
pe
rs
for
Tab. 1. Wioœlarze i studenci – jacy s¹ i jacy chcieliby byæ (œrednie i odchylenia standardowe parametrów cia³a)
Tab. 1. The rowers and the students – how they are and how they would like to be (means and standard deviations
of body parameters)
-
Th
is c
op
y is
-
Osoby badane
Œrodowisko homogenne kulturowo reprezentowali wioœlarze przebywaj¹cy na zgrupowaniu sportowym w Oœrodku Przygotowañ Olimpijskich w Wa³czu: 30 kobiet i 54 mê¿czyzn. 26 osób z tej grupy
(w tym tylko 2 kobiety), to zawodnicy kadry narodowej. Pozostali to kadra juniorów i kadra m³odzie¿owa.
Œredni wiek zawodników kadry narodowej wynosi³
26,5 lat (SD=8,34), œredni wiek w grupie m³odzie¿owej – 18,8 lat (SD=1,69), a w grupie juniorów – 17,8
lat (SD=0,80).
Grupê kontroln¹ stanowili studenci Szko³y Wy¿szej Psychologii Spo³ecznej i Akademii Wychowania
Fizycznego w Warszawie: 132 kobiety i 112 mê¿czyzn.
Œredni wiek w tej grupie wynosi³ 21,3 lat (SD=4,34).
eo
³a w kategorii przedmiotu, wymieniono 13 funkcjonalnych aspektów cielesnoœci, np. sprawnoœæ fizyczn¹,
zdrowie, si³ê, atrakcyjnoœæ dla p³ci przeciwnej, zwinnoœæ, sk³aniaj¹cych do myœlenia o ciele w kategoriach procesualnych [31].
Test kolorowania sylwetek CAPT (Color-A-Person
Body Dissatisfaction Test) jest niewerbaln¹ analityczn¹ technik¹ pomiaru zadowolenia z cia³a. Osoba badana otrzymuje arkusz formatu A4 z wydrukowanymi
konturami nagich sylwetek kobiecych b¹dŸ mêskich
en face i z profilu oraz piêæ kolorowych kredek. Kolory kredek oznaczaj¹ ró¿ne poziomy zadowolenia (niezadowolenia); przypisane s¹ im wartoœci punktowe
od 1 do 5. Zadanie badanego polega na pokolorowaniu ca³ego obszaru wewn¹trz konturów tak, by wskazaæ poziom zadowolenia z ró¿nych partii swego cia³a. Autorzy testu podzielili kontur kobiecy na 16 obszarów odpowiadaj¹cych g³ównym czêœciom cia³a, a kontur mêski na 15 obszarów. Kolor dominuj¹cy w danym
obszarze wyznacza wartoœæ wskaŸnika zadowolenia
z poszczególnych czêœci cia³a. Suma wszystkich wskaŸników elementarnych tworzy globalny wskaŸnik zadowolenia z cia³a (aby zapewniæ porównywalnoœæ wskaŸników zadowolenia mê¿czyzn i kobiet ze wskaŸnika globalnego, dla kobiet wy³¹czono ocenê biustu). Ustala siê
ponadto wskaŸniki sk³adowe – zadowolenia ze œrodkowych czêœci cia³a (brzuch + biodra + poœladki +
uda), z torsu (klatka piersiowa, przepona, barki) oraz
z koñczyn (6 elementów sk³adaj¹cych siê na rêce i nogi). Wy¿sze wartoœci wskaŸników œwiadcz¹ o wiêkszym niezadowoleniu z cia³a. Ostatni¹ miar¹ w teœcie
jest wskaŸnik zró¿nicowania cia³a – liczba odmiennie
pokolorowanych obszarów (œrednia liczba odrêbnych
obszarów w sylwetkach z profilu i en face).
-
-
-
158
tio
np
roh
ibit
ibu
-d
istr
nly
for
pe
rs
on
al
Tab. 2. WskaŸniki niezadowolenia z cia³a (œrednie, odchylenia standardowe i wyniki testu U Manna-Whitneya)
Tab. 2. Synthetic measures of body dissatisfaction from verbal (BSS) and nonverbal (CAPT and silhouettes) testing
(M, SD and U Mann-Whitney Test results)
y is
op
is c
Th
-
eo
us
Zadowolenie z cia³a
G³ównym celem badania by³o sprawdzenie, czy
wioœlarze przebywaj¹cy w bardziej homogennym kulturowo œrodowisku ni¿ studenci s¹ bardziej zadowoleni
ze swoich cia³. W Tabeli 2 zestawiono œrednie i odchy-
lenia standardowe syntetycznych wskaŸników niezadowolenia z ró¿nych fragmentów cia³a, uzyskane w pomiarze werbalnym (BSS) i niewerbalnym (CAPT i test
sylwetek), w uzale¿nieniu od p³ci i przynale¿noœci do
grupy wioœlarzy/studentów. Poniewa¿ wiêkszoœæ tych
zmiennych nie ma rozk³adu normalnego, do porównañ
u¿yto nieparametrycznego testu U Manna-Whitneya.
Analizuj¹c dane z Tabeli 2 nale¿y pamiêtaæ, ¿e
wiêksze wartoœci wskaŸników œwiadcz¹ o wiêkszym
niezadowoleniu. Porównania miêdzy kobietami i mê¿czyznami w obu grupach potwierdzaj¹ stwierdzany
wielokrotnie w literaturze fakt, i¿ kobiety s¹ bardziej
niezadowolone ze swoich cia³ ni¿ mê¿czyŸni, i ¿e niezadowolenie to dotyczy g³ównie ró¿nych fragmentów
tu³owia i ca³ej sylwetki, bo nie ma ró¿nic w zadowoleniu z g³owy i koñczyn. Ciekawe jest jednak to, i¿ szczególnie du¿o objawów ni¿szego zadowolenia wykazuj¹ kobiety w grupie sportowej. W grupie studenckiej
wiêksze niezadowolenie kobiet ujawnia siê tylko przy
pomiarze niewerbalnym, natomiast w grupie wioœlarzy kobiety s¹ bardziej niezadowolone z niemal wszystkich aspektów cia³a, niezale¿nie od techniki pomiaru.
Wart uwagi jest wskaŸnik zró¿nicowania cia³a w teœcie CAPT, informuj¹cy o liczbie odmiennie pokolorowanych obszarów cia³a, który mo¿na interpretowaæ
jako miarê zaabsorbowania swoim cia³em. Gdy ca³a
postaæ zamalowana jest jednym kolorem, badany komunikuje, ¿e traktuje cia³o globalnie, jako pewn¹ ca³oœæ. Im wiêcej kolorowych obszarów wyró¿nia (np.
gdy paznokcie zaznacza innym kolorem ni¿ resztê d³oni lub ucho maluje inaczej ni¿ g³owê), tym bardziej wnikliwie analizuje doznania z ró¿nych obszarów cia³a.
WskaŸniki zró¿nicowania s¹ istotnie wy¿sze u kobiet
ni¿ u mê¿czyzn. W grupie wioœlarzy ró¿nica ta jest
szczególnie du¿a, gdy¿ mê¿czyŸni wykazuj¹ najmniejsze zaabsorbowanie cia³em, a kobiety – najwiêksze.
ed
.
bardziej zró¿nicowanym kulturowo pragnienia dotycz¹ce cia³a s¹ mniej jednorodne.
Badanie wykaza³o zatem, ¿e standardy atrakcyjnego cia³a zale¿¹ od otoczenia, w którym na co dzieñ
przebywamy. Wszyscy – i mê¿czyŸni, i kobiety – chcieliby byæ wy¿si. Studiuj¹cy mê¿czyŸni, którzy maj¹ œrednio 182 cm wzrostu, chcieliby mieæ 186 cm. Natomiast
wioœlarze, spêdzaj¹cy wiele miesiêcy w roku g³ównie
w otoczeniu innych wioœlarzy, mimo ¿e ich œredni
wzrost przekracza 190 cm, chcieliby mieæ jeszcze ze
2 cm wiêcej. Podobnie jest wœród kobiet: studentki
by³yby zadowolone mierz¹c 170 cm, wioœlarkom trzeba do szczêœcia o 8 cm wiêcej. Zgodnie z prawid³owoœciami opisanymi w literaturze mê¿czyŸni (i studenci, i wioœlarze) chcieliby wa¿yæ wiêcej, a kobiety (z obu
grup) – mniej ni¿ wa¿¹. Jednak¿e wioœlarze (i kobiety, i mê¿czyŸni) chcieliby wa¿yæ wiêcej ni¿ studenci;
upragniona waga wioœlarek jest a¿ o 10 wy¿sza ni¿
upragniona waga studentek. Gdyby te pragnienia mia³y siê spe³niæ BMI studentek nie mieœci³oby siê w normie zdrowotnej – studentki przypomina³yby anorektyczce modelki. Natomiast BMI wioœlarek by³oby w dolnym obszarze normy, a wiêc idealnie godzi³oby wymagania zdrowia i urody. Jeœli do tego dodaæ, ¿e wyobra¿enia wioœlarzy o rozmiarach cia³a idealnego s¹
ma³o zró¿nicowane, to mo¿na stwierdziæ, ¿e badania
potwierdzaj¹ s³usznoœæ opisanych we Wstêpie za³o¿eñ nt. silnego wp³ywu œrodowiska homogennego kulturowo na kszta³towanie osobistych standardów dotycz¹cych wygl¹du.
-
-
-
-
159
tio
np
roh
ibit
ibu
-d
istr
nly
eo
us
Wiek i poziom sportowy wioœlarzy
a zadowolenie z cia³a
Aczkolwiek nie jest to regu³¹, w sporcie wiek zawodników i ich poziom sportowy zazwyczaj s¹ powi¹zane. Zawodnicy, którzy osi¹gnêli wy¿szy poziom spor-
towy, s¹ starsi, zazwyczaj maj¹ d³u¿szy sta¿ sportowy,
co oznacza, ¿e d³u¿ej podlegali wp³ywom otoczenia
sportowego. Czy ma to jakiœ zwi¹zek ze sposobem,
w jaki postrzegaj¹ i oceniaj¹ swoje cia³o? Tabela 3 przedstawia œrednie wartoœci wskaŸników zadowolenia z cia³a wioœlarzy w trzech grupach wiekowych.
Jak widaæ, grup¹ najbardziej niezadowolon¹ s¹
juniorzy; maj¹ oni najwiêcej zastrze¿eñ do wygl¹du
swoich g³ów, tu³owia, œrodkowych partii cia³a, koñczyn
i ogólnie do wygl¹du ca³ego cia³a i sylwetki. WskaŸnik zró¿nicowania œwiadczy o tym, ¿e s¹ najbardziej
zaabsorbowani swoim cia³em. Najbardziej zadowoleni s¹ seniorzy, którzy postrzegaj¹ swoje cia³a najbardziej globalnie. To samo dotyczy funkcjonowania cia³a – seniorzy s¹ najbardziej zadowoleni, a juniorzy najmniej. Bior¹c pod uwagê zakres zmiennoœci wskaŸnika zadowolenia z funkcji cia³a mo¿na jednak s¹dziæ,
¿e œrednie zadowolenie wioœlarzy z instrumentalnych
w³asnoœci ich cia³ jest raczej niewysokie, jednak ze
wzglêdu na brak norm do skali BSS i brak grupy kontrolnej (studenci nie wype³niali tej czêœci skali BSS,
która mierzy zadowolenie z funkcjonowania cia³a)
twierdzenie to nale¿y traktowaæ z rezerw¹.
Wioœlarze z grupy seniorów od wielu lat uczestnicz¹ w obozach, zgrupowaniach i innych imprezach
sportowych. Niezbyt du¿o czasu mog¹ spêdzaæ w domach rodzinnych i wszelkie doœwiadczenia ¿yciowe
dziel¹ najczêœciej z podobnymi sobie. Juniorzy przebywaj¹ w otoczeniu innych wioœlarzy znacznie krócej
i maj¹ wiêcej okazji, by konfrontowaæ swoje doœwiadczenia z rówieœnikami podlegaj¹cymi bardziej zró¿nicowanym wp³ywom œrodowiskowym. W grupie seniorów by³y tylko dwie kobiety; œredni wiek pozosta³ych
wioœlarek wynosi³ 18,1 lat, a wiêc by³ zbli¿ony do wieku juniorów. Oznacza to, ¿e badane wioœlarki krócej
podlega³y indoktrynuj¹cym wp³ywom œrodowiska
sportowego ni¿ uczestnicz¹cy w badaniach mê¿czyŸni. Prawdopodobnie jest to kolejny czynnik (poza wyczuleniem na cia³o zwi¹zanym z konfliktem ról), który
ed
.
Owo szczególne wyczulenie na wygl¹d w³asnego
cia³a u uprawiaj¹cych sport kobiet mo¿na t³umaczyæ
tym, i¿ maj¹ one œwiadomoœæ negatywnego wp³ywu
sportu na stereotypowo rozumian¹ kobiecoœæ. Dotyczy to i cech psychicznych, i wygl¹du. W literaturze
zwraca siê uwagê na ostry konflikt ról, w którym znajduj¹ siê kobiety uprawiaj¹ce sport. Wymagania, którym musz¹ sprostaæ zawodnicy wyczynowi, s¹ zgodne ze stereotypem „prawdziwego mê¿czyzny”, jednak s¹ ca³kowicie rozbie¿ne ze stereotypem „prawdziwej kobiety” [32,33]. Kobiety z tego wzglêdu czêsto rezygnuj¹ z kariery sportowej, a te, których ów
konflikt nie zniechêca, jeœli zale¿y im na wizerunku
kobiecej kobiety, musz¹ pilnie monitorowaæ wszelkie
zmiany w swoim ciele, by nie przegapiæ momentu,
w którym nale¿y albo podj¹æ odpowiedni¹ interwencjê, albo siê wycofaæ.
Najwa¿niejsza w tym badaniu analiza – porównanie wskaŸników zadowolenia z cia³a w grupach ró¿ni¹cych siê z za³o¿enia stopniem kulturowej homogenicznoœci, czyli w grupie wioœlarzy i studentów – wykaza³a, ¿e œrednie natê¿enie ka¿dego z uwzglêdnionych w Tabeli 2 wskaŸników zadowolenia jest podobne w obu grupach. Co wiêcej, nie stwierdzono te¿
ró¿nic w stopniu rozproszenia wyników wokó³ œredniej – test Levene'a œwiadczy o jednorodnoœci wariancji wszystkich wskaŸników w badanych grupach.
A zatem przypuszczenie, i¿ poziom zró¿nicowania
kulturowego œrodowiska jest powi¹zany z tym, jak ludzie siê oceniaj¹, nie znalaz³ w tej próbie potwierdzenia. Przed wyci¹gniêciem ostatecznych wniosków postanowiono jednak skontrolowaæ rolê czynnika czasu
oddzia³ywania œrodowiska.
for
pe
rs
on
al
Tab. 3. Niezadowolenie z cia³a wioœlarzy w uzale¿nieniu od poziomu sportowego i wieku (œrednie, odchylenia standardowe i wyniki testu Kruskala-Wallisa)
Tab. 3. Body dissatisfaction in rowers in relation to sport level and age (M, SD and Kruskal-Wallis Test results)
-
Th
is c
op
y is
-
-
-
-
160
tio
np
roh
ibit
ed
.
dowolenie z cia³a na ogó³ jest s³abo powi¹zane z kryteriami obiektywnymi. Sportowcy z pewnoœci¹ maj¹
œwiadomoœæ, ¿e cia³a ich rówieœników s¹ znacznie
mniej doskona³e, jednak¿e rówieœnicy, którzy nie uprawiaj¹ sportu, nie stanowi¹ dla nich punktu odniesienia. Chc¹c osi¹gn¹æ sukces w sporcie, musz¹ stawiaæ
sobie znaczne wy¿sze wymagania, wiêc rozbie¿noœæ
miêdzy tym jacy s¹ i jacy chcieliby byæ, mo¿e byæ nawet wiêksza ni¿ wœród mniej sprawnych i gorzej wygl¹daj¹cych rówieœników. Szczêœliwie jednak wysokie standardy osobiste w dziedzinie cielesnoœci dotycz¹ raczej funkcjonowania cia³a, a nie jego wygl¹du.
Tendencja do traktowania cia³a w kategoriach procesu, a nie w kategoriach obiektu umo¿liwia sportowcom
doznawanie satysfakcji z cia³a nawet wtedy, gdy nie
wygl¹daj¹ jak postacie lansowane w mediach.
Wnioski
eo
nly
-d
istr
ibu
Badanie wykaza³o, ¿e w bardziej homogennym œrodowisku pragnienia dotycz¹ce parametrów cia³a i têgoœci sylwetki s¹ bardziej zuniformizowane. W œrodowisku bardziej zró¿nicowanym kulturowo pragnienia
dotycz¹ce cia³a s¹ mniej jednorodne. Wioœlarze maj¹
inne standardy cia³a idealnego ni¿ studenci, i choæ
nie dorównuj¹ tym standardom, s¹ ze swoich cia³ bardziej zadowoleni ni¿ studenci.
Badanie dostarcza argumentów na rzecz tezy, ¿e
zaanga¿owanie w sport zwiêksza satysfakcjê z cia³a,
jednak efekt ten jest widoczny przede wszystkim u starszych (a wiêc trenuj¹cych d³u¿ej i d³u¿ej poddanych
wp³ywom œrodowiska sportowego) mê¿czyzn. Juniorzy nie przestawili siê jeszcze z typowego dla wiêkszoœci ludzi traktowania cia³a w kategorii przedmiotu
oceny na koncentracjê na jego w³aœciwoœciach funkcjonalnych. Kobiety natomiast maj¹c œwiadomoœæ
negatywnego wp³ywu sportu na stereotypowo rozumian¹ kobiecoœæ, s¹ prawdopodobnie silnie motywowane do starannego monitorowania wygl¹du swego
cia³a, co ogranicza korzystny wp³yw hommogennego
œrodowiska sportowego na zadowolenie z cia³a.
Th
is c
op
y is
for
pe
rs
on
al
us
powoduje, ¿e kobiety z grupy sportowej by³y najmniej
zadowolone ze swoich cia³.
Porównanie wskaŸników zadowolenia w grupach
wiekowych dostarcza argumentów na rzecz tezy, ¿e
zaanga¿owanie w sport zwiêksza satysfakcjê z cia³a
(szczególnie u mê¿czyzn). Mo¿na przypuszczaæ, ¿e
nie jest to jedynie proste nastêpstwo sprawniejszego
funkcjonowania cia³a. Prawdopodobnie wchodzi tu
w grê normatywne oddzia³ywanie œrodowiska sportowego, w którym procesualne podejœcie do cia³a (nastawienie na doskonalenie jego funkcji) redukuje bardziej powszechne wœród ludzi, którzy nie uprawiaj¹
sportu, nastawienie na traktowanie cia³a jako przedmiotu ocenianego bardziej powierzchownie (na ocenê jego wygl¹du). Efektem tego mo¿e byæ mniejsze
zaabsorbowanie wygl¹dem cia³a i uwolnienie swoich
ocen od dyktatu œrodowiska i mediów, a w konsekwencji – wiêksze zadowolenie tak¿e z wygl¹du cia³a.
Poniewa¿ wyniki ostatniej analizy pokazuj¹, ¿e wp³yw
œrodowiska sportowego na sposób widzenia i oceniania w³asnego cia³a nie ujawnia siê od razu – co jest
w pe³ni zrozumia³e – porównano jeszcze raz wskaŸniki zadowolenia z cia³a wioœlarzy i studentów po wyeliminowaniu z obu grup osób, które nie skoñczy³y 20
lat. W przypadku wioœlarzy oznacza³o to wyeliminowanie juniorów i najm³odszych osób z grupy m³odzie¿owej. Test U Manna-Whitneya pokaza³, ¿e wœród
osób powy¿ej 20 roku ¿ycia wioœlarze s¹ istotnie
mniej niezadowoleni ni¿ studenci ze swoich torsów,
œrodkowych partii cia³a (uda, biodra, brzuch, poœladki), z tu³owia, z ca³ej sylwetki. Obie miary niezadowolenia z ca³ego cia³a (z pomiaru werbalnego i niewerbalnego) s¹ wy¿sze u studentów. A zatem w bardziej
homogennym kulturowo œrodowisku sportowym, ludzie
s¹ bardziej zadowoleni ze swojego wygl¹du. Ró¿nice
w zadowoleniu mog³yby byæ jeszcze wiêksze, gdyby
z grupy studenckiej wyeliminowaæ studentów AWF,
którzy, wed³ug badañ Mandal, s¹ bardziej zadowoleni ze swoich cia³ ni¿ studenci kierunków uniwersyteckich [31]. Nie uczyniono tego, gdy¿ po pierwsze owo
wiêksze zadowolenie nie jest spraw¹ pewn¹ (w swoich badaniach nie stwierdzi³am takiej prawid³owoœci
[34]; Mandal wyci¹ga³a wnioski g³ównie na podstawie
ocen poszczególnych czêœci cia³a, ja – na podstawie
wskaŸników syntetycznych; kwestia wymaga wiêc dalszych badañ), a po drugie powodem w³¹czenia do próby studenckiej du¿ej grupy studentów AWF by³a chêæ
czêœciowego choæby wyrównania zainteresowañ i wa¿noœci problematyki cia³a w grupie, z któr¹ mieli byæ porównywani wioœlarze, aby zminimalizowaæ niekontrolowane Ÿród³a wariancji zmiennych zale¿nych.
Wyjaœnieniem stwierdzonej prawid³owoœci mo¿e byæ
to, i¿ otoczenie spo³eczne wioœlarzy jest w bardzo wielu
wymiarach niemal jednorodne i dostarcza nielicznych,
za to bardzo wyraŸnych wzorców, w rezultacie czego
proces porównañ spo³ecznych jest prosty i prowadzi
do jasnych wniosków. Ze wzglêdu na brak mo¿liwoœci
dokonywania porównañ odgórnych (trudno by³oby znaleŸæ obiekty wyraŸnie lepsze w zakresie parametrów
i funkcjonowania cia³a), wioœlarze nie doznaj¹ frustracji
typowych dla bogatszego we wzorce i pe³nego obiektów
„lepszych” œrodowiska studenckiego. Efektem tego mo¿e byæ wiêksze zadowolenie z w³asnego cia³a.
Oczywiœcie nie nale¿y zapominaæ, ¿e wioœlarze
maj¹ te¿ obiektywne podstawy do wiêkszego zadowolenia ze swoich cia³ – s¹ wy¿si, silniejsi, sprawniejsi ni¿ studenci. Jednak¿e, jak ju¿ by³a o tym mowa, za-
Piœmiennictwo
1. Leary M, Kowalski RM. Lêk spo³eczny. Gdañsk 2001.
2. Russell WD. Comparison of self-esteem, body satisfaction and social physique anxiety across males of
different exercise frequency and racial background. J
of Sport Behavior 2002; 25: 74-91.
3. Krane V, Stiles-Shipley JA, Waldron J, Michalenok J.
Relationship among body satisfaction, social physique
anxiety and eating behaviors in female athletes and
exercisers. J of Sport Behavior 2001; 24: 247-265.
4. Robinson K, Ferraro FR. The relationship between
types of female athletic participation and female body type. J Psychol 2004; 138: 115-128.
5. DiBartolo PM, Shaffer CA. Comparison of female college athletes and nonathletes: Eating disorder symptomatology and psychological well-being. J of Sport
& Exercise Psychology 2002; 24 (1): 33-41.
6. Philips JM, Drummond JN. An investigation into body image perception, body satisfaction and exercise
expectations of male fitness leaders: implications for
professional practice. Leisure Studies 2001; 20: 95-105.
7. Rainey CJ, McKeown RE, Sargent RG, Valois F. Adolescent athleticism, exercise, body image and dietary
practices. American J of Health Behavior 1998; 22:
193-206.
-
-
-
-
-
161
eo
nly
-d
istr
ibu
tio
np
roh
ibit
ed
.
23. Pasman L, Thompson JK. Body image and eating disturbance in obligatory runners, obligatory weightlifters, and sedentary individuals. Int J of Eating Disorders 1988; 7: 759-769.
24. Heinberg LJ. Theories of body image disturbance:
perceptual, developmental, and sociocultural factors.
[W:] Thompson JK (Ed.) Body image, eating disorders and obesity: An integrative guide to assessment
and treatment. Washington DC; APA Books; 1996;
27-47.
25. Thompson J, Heinberg LJ. (Eds.) Exacting beauty:
Theory, assassement and treatment of body image
disturbance. Washington D. C., APA; 1999.
26. Jones AM, Buckingham JT. Self-esteem as a moderator of the effect of social comparison on women's
body image. J of Social and Clinical Psychology
2005; 24: 1164-1187.
27. Heinberg LJ, Thompson JK. Social comparison: gender, target importance ratings, and relation to body
image disturbance. J of Social Behavior and Personality 1992; 7: 335-344.
28. Gardner RM, Friedman BN, Jackson NA. Methodological concerns when using silhouettes to measure
body image. Percept Mot Skills 1998; 86: 387-395.
29. Slade PD, Dewey ME, Newton T, Brodie DA. Development and preliminary validation of the Body Satisfaction Scale (BSS). Psychology & Health 1990; 4:
213-220.
30. Wooley OW, Roll S. The Color-A-Person Body Dissastisfaction Test: stability, internal consistency, validity and factor structure. J of Personality Assesment
1991; 56: 395-413.
31. Mandal E. Cia³o jako proces – cia³o jako obiekt. Obraz cia³a u studentów Akademii Wychowania Fizycznego i studentów kierunków uniwersyteckich. Czasopismo Psychologiczne 2004; 10 (1): 35-47.
32. Harris DV. Psychology of sex differences in sport.
[W:] Geron E. Introduction to sport psychology. Netanyah, The Wingate institute for Physical Education
and Sport 1982; 144-157.
33. Miko³ajczyk M. Psychologiczne przejawy zró¿nicowania p³ci. [W:] Gajewski AK (Red.) Kobieta, sport,
zdrowie. Warszawa 1998; 55-76.
34. Miko³ajczyk M. Czy studenci AWF lubi¹ swoje cia³a?
[W:] Miko³ajczyk M. Korelaty psychologiczne aktywnoœci ruchowej i sukcesów w sporcie, Warszawa PTNKF
2004; 163-176.
for
pe
rs
on
al
us
8. Asçi FH, Gokmen H, Tiryaki G, Asçi A. Self-concept
and body image of Turkish high school male athletes
and nonathletes. Adolescence 1997; 32: 959-969.
9. Bachner-Melman R, Zohar AH, Ebstein RP, Elizur Y,
Constantini N. How anorexic-like are the symptom
and personality profiles of aesthetic athletes? Med
Sci Sports Exerc 2006; 38: 628-636.
10. Stephan Y, Bilard J. Repercussions of transition out
of elite sport on body image. Percept Mot Skills 2003;
96: 95-104.
11. Parks PS, McKay, Read MH. Adolescent male athletes: Body image, diet and exercise. Adolescence 1997;
32: 593-603.
12. Rishel R. Fan exploratory study of strength training
as a mediator in women's body shape satisfaction.
Dissertation Abstracts International, Section A: Humanities & Social Sciences 2001; 61 (8-A): 3069.
13. Hausenblas HA, Symons Downs D. Comparison of
body image between athletes and nonathletes: A meta-analytic review. J of Applied Sport Psychology 2001;
13: 323-339.
14. Hausenblas HA, Fallon EA. Exercise and body image: A meta-analysis. Psychology and Health 2006;
21: 33-47.
15. Russell KM. On versus off the pitch: The transciency
of bodies satisfaction among female rugby players,
cricketers and netballers. Sex Roles 2004; 51: 561574.
16. Bem SL. Kobiecoœæ mêskoœæ: o ró¿nicach wynikaj¹cych z p³ci. Gdañsk 2000.
17. Demarest J, Allen R. Body image: gender, ethnic, and
age differences. J of Social Psychology 2000; 140:
465-473.
18. Loland NW. The aging body: Attitudes toward bodily
appearance among physically active and inactive
women and men of different ages. J of Aging and Activity 2000; 8: 197-213.
19. Mandal E. Kobiecoœæ i mêskoœæ; popularne opinie
a badania naukowe. Warszawa 2003.
20. Neff L, Sargent RG, McKeown R, Jackson K, Valois
RF. Black-white differences in body size perceptions
and weight managemaent practices among adolescent females. Adolescence 1997; 20: 459-465.
21. Feather BL, Herr DG, Ford S. Black and white female athletes' perceptions of their bodies and garment
fit. Clothing & Textiles Research Journal 1997; 15:
125-128.
22. Rossi B, Zoccolotti P. Body perception in athletes and
non-athletes. Percept Mot Skills 1979; 49: 723-726.
-
Th
is c
op
y is
-
-
-
-
162

113 Mikolajczyk.qxp

Transkrypt

Podobne dokumenty

Warstwy osadów w północno-wschodniej części Sinus

studenckie przedpołudnia z Beauty Essence pakiet „beauty”

Kaplica św. Franciszka Borgiasza