Historia najnowsza polski

Transkrypt

Historia najnowsza polski
Prof. Dr hab. Jan Jachymek
Wykład 1 (10.10.2005)
1.
2.
-
Naród polski na początku wieku XX
zaborcy minimalizowali ilość Polaków, Prusy – Kaszubów, Rosja – Unitów liczyli jako „swoich”
Austriacy prowadzili Krajowe Biuro Statystyczne
1910: Królestwo Polskie – 9,4 mln Galicja i Śląsk Cieszyński – 3,9 mln Prusy – 3,5 mln Rosja – 1mln,
emigracja zamorska – 4,1 mln, Ogółem: 22,1 mln
migracja ze wsi do miast: KP wieś 81,7%, Galicja wieś 86,9%, Górny Śląsk wieś 63,8%
po powstaniu styczniowym 12 000 emigrantów (7 000 w Ameryce)
na przełomie wieków nasilenie emigracji: kolejne 3,5 mln
Naród chłopski, rolniczy, bez państwa, wyłonił własne reprezentacje polityczne
Społeczeństwo polski odrodzonej 1918-1939
spis 1921 – niestałe granice, ciągłe migracje, analfabetyzm (ankieterzy uzupełniali ankiety)
6 miast powyżej 100 000 mieszkańców
spis 1931 – brak rubryki ‘narodowość’, rubryka ‘język ojczysty’ uznana za reprezentatywną
59,1% zatrudnionych w rolnictwie
14 miast powyżej 100 000 mieszkańców
387 tyś km2 obszaru, 75 tyś km2 utraconych w wyniku wojny
90 os/ km2
1938 – 34,8 mln, 30% w miastach
chłopi 50%, robotnicy 30,2%, inteligencja 5,7%, burżuazja >1% (300 tyś.), ziemiaństwo 0,3% (100
tyś.)
33% niepolskiego pochodzenia: UKR 5,114 mln (16%), ISR 3,114 mln (10%), BLR 1,952 mln (...%),
GER 0,780 mln (3%)
emigracja zarobkowa 1,5 mln
naród chłopski, wolny, dużo mniejszości, ożywiona działalność polityczna, zwłaszcza przed
przewrotem majowym
3.
-
Społeczeństwo polskie po II wojnie światowej.
straty wojenne, migracje(Teheran 1943), reformy gospodarcze (6 wrze 1944 dekret PKWN), ustawa o
nacjonalizacji przemysłu
- Biuro Odszkodowań Wojennych: 6, 097 mln $, ONZ: 5,800 mln $
- Straty 220 os/1000 mieszkańców
- 4 mln emigracji
- 14 lut 1946 Sumaryczny spis powszechny: 24 mln, w tym 20,520 mln (85,8%) Polaków
- 1961-62 więcej w miastach niż na wsi
- 2003 171 tyś mniejszości (0,47%) – nie w pełni wiarygodne: Instytut Śląski podaje, że samych
Niemców jest 300 tyś.
- 38% na wsi, 24-26% zatrudnionych w rolnictwie
- poza Polską 14-15 mln (USA 10mln, Brazylia 800 tyś., Kanada 500 tyś., Australia 140 tyś., ex-ZSRR
3 mln, Niemcy 700 tyś., Francja 700 tyś.)
- unitarny naród, już nie wiejski, odzyskał suwerenność państwową po 45 latach ‘okupacji’ ZSRR
Wykład 2 (17.10.2005)
1.
-
Przesłanki warunkujące powstanie partii robotniczych.
1869 Niemiecka Socjalistyczna Partia Pracy
1882 I ‘Wielki’ Proletariat (Międzynarodowa Socjalno Rewolucyjna Partia ‘Proletariat’)
1895 Stronnictwo Ludowe (Rzeszów)
tworzenie się kapitalistycznych stosunków pracy
ziemianie, chłopi, burżuazja, robotnicy, inteligencja
industrializacja, urbanizacja (Białystok, Lyon, Manchester, Zagłębie Rhury, Śląsk)
rozwój myśli politycznej, poglądów na temat państwa (Marks – Engels)
lut 1847 „Manifest Komunistyczny” dawał podstawę teoretyczną
1964 I Międzynarodówka, wpływ partii z innych krajów
zniesienie pańszczyzny (PRU 1804, AUT 1848, RUS 1864)
1
-
tworzy się warstwa społeczna robotników
rozwarstwienie inteligencji
2.
-
Nurt rewolucyjny.
1882-1886 – I Proletariat (Ludwik Waryński, Maria Boguszewiczówna), robotnicy na całym świecie są
w tym samym położeniu, uspołecznienie, unarodowienie, upaństwowienie wszelkich środków
produkcji, wolność słowa, stowarzyszeń, zgromadzeń, tylko wysiłek samego proletariatu doprowadzi
do zmiany systemu społecznego.
1888 – II Proletariat (Marcin Kasprzak, Feliks Felg, ... Abramowski), rewolucja za wszelką cenę,
zamachy przyśpieszą przewrót, formalny postulat dyktatury proletariatu
1889 – Związek Robotników Polskich (Julian Marchlewski, ... Warski, Róża Luksemburg), bez
formalnego programu, walka ekonomiczna, uświadamianie robotników, kapitalizm sam upadnie (im
więcej zakładów tym więcej robotników), przewrót rewolucyjny jest koniecznością dziejową
1894 – SDKP (ze składu II Proletariatu i ZRP) – 1900 – SDKPiL, obalenie caratu, rewolucja
międzynarodowa, tylko klasa robotnicza jest zdolna do czynu rewolucyjnego, unarodowienie ziemi
19 lis 1906 PPS „Lewica” (Maria Koszucka, Stefan Kurlikowski), współdziałanie z bolszewikami,
obalenie caratu i rewolucja w Rosji (autonomia dla Polski), 8h dzień pracy, bezpłatna i powszechna
nauka, ochrona dzieci i kobiet, proletariat klasą wiodącą
-
3.
-
-
Nurt reformistyczny.
31 sty 1892 – Galicyjska Partia Socjal-Demokratyczna
1897 PPSD Śląska Cieszyńskiego i Galicji (Ignacy Daszyński, Jędrzej Moraczewski, Herman
Liberman), wyzwolenie ludzi pracy będzie możliwe dzięki reformom, dążenie do likwidacji wielkiej
własności, najpierw niepodległość, później socjalizm
1892 Związek Zagraniczny Socjalistów Polskich (PPS Centralny Komitet Wykonawczy), (Feliks Perl,
Stanisław Wojciechowski, Stanisław Grabski, Bolesław Limanowski), dążenie do niepodległej
republiki demokratycznej, świat pracy podstawą władzy w państwie, samorząd, wybory powszechne,
8h dzień pracy, udział robotników w zyskach przedsiębiorstw, niepodległość potrzebna dla socjalizmu
w Polsce
PPS „Frakcja Rewolucyjna” (... Konarkiewicz, Feliks Felg, Walery Sławek, Leon Wasilewski),
Niepodległa Demokratyczna Republika Polska, walka o zniesienie wyzysku, obalenie caratu, zbrojne
powstanie, utworzenie „organizacji bazowej”, Polska zjednoczona z ziem wszystkich zaborów, ustrój
określi Sejm wybrany w powszechnych wyborach, samodzielne rolnictwo, upaństwowienie lasów i
jezior, zakłady produkcyjne przejmie państwo (za odszkodowaniem), reszta w przyszłej konstytucji
Wykład 3 (07.11.2005)
1. Ruch Narodowo – demokratyczny, Liga Polska.
- 1887 Hilvikon (Szwajcaria) Ludwik Michalski, Zygmunt Miłkowski (‘T.T. Jeż’, pomysłodawca),
Maksymilian Hertel, Aleksander Hirżberg
- chcieli utworzyć tajną organizację ponadzaborową skierowaną przeciw Rosji
- „Rzecz o obronie czynnej i skarbie narodowym” broszura Miłkowskiego:
- krytyka polityki ugodowej, w szczególności ‘stańczyków’
- konieczność przejścia do obrony czynnej,
- tajna organizacja ziem zaborów
- gromadzenie pieniędzy i przygotowywanie ludzi do obrony bieżącej i przyszłej walki o wolność
- 1887 „Ustawa Ligi Polskiej”:
- niepodległość w granicach przedrozbiorowych
- naród polski może liczyć na siebie
- naród powinien się przygotowywać do wystąpienia zbrojnego ‘w chwili stosownej’
- należy wzmacniać ‘żywioł polski’ ekonomicznie i kulturowo
- należy bronić się przed rusyfikacją i germanizacją
- walka z socjalizmem kosmopolitycznym
- odrzuceni walki klas
- konieczność codziennej pracy dla wzmacniania polskości
- 1887 ‘Związek młodzieży polskiej „Zet”’ Warszawa, Zygmunt Balicki, w styczniu 1888
podporządkował się Lidze Polskiej
- 1890 – ‘Zet’ obejmuje Dmowski:
- umocnienie nacjonalizmu
2
-
walka z despotyzmem moskiewskim
umacnianie solidaryzmu społecznego
podwaliny polskiego nacjonalizmu, LP dała organizację i cele walki, program miał charakter
demokratyczno – mieszczański
1894 – Miłkowski rozwiązał Ligę Polską
2. Liga Narodowa.
- 1893 – Dmowski i działacze postulujący przeniesienie ośrodka decyzyjnego z zagranicy w obecności
komisarza LP Jana Ludwika Popławskiego wymówili posłuszeństwo ‘centralizacji’
- partia tajna, działająca do 1928 r
- cykl broszur ‘Z dzisiejszej doby’, najważniejsza Dmowskiego ‘Nasz patriotyzm” (1893):
- piętnowanie carskiego ucisku
- krytyka obozu ugody
- każdy Polak powinien mieć na uwadze dobro ojczyzny
- powstanie pozbawiłoby Polskę ‘najcenniejszej krwi’
- ‘codzienna rewolucja’ umacnianie przedsiębiorczości i świadomości
- nadrzędność interesu narodowego
- narodowa ekspansja kulturowa (na Białoruś)
- walka z internacjonalizmem
- Popławski + Dmowski – ‘Przegląd wszechpolski’:
- od niepodległości do nacjonalizmu
- ostra walka z ruchem robotniczym
- młodsi: Marian Seyda, Słabiński, Trąbczyński
- poparcie na Wielkopolsce, Pomorzu
- organizacja tajna, trójzaborowa
- ośrodek kierowniczy narodu
- zakładała organizacje kulturalne, sportowe, oświatowe i inne
- idea solidaryzmu społecznego
3. Stronnictwo Narodowo – Demokratyczne.
- czerwiec 1897 w Królestwie Polskim
- program ogłoszony w ‘Przeglądzie wszechpolskim’:
- koniec XIX przynosi zanik walki klasowej (sic!)
- unarodowienie środków produkcji
- spółdzielczość
- interesy odrębne od interesów innych narodów
- ochrona i rozwój żywiołu polskiego
- sprzeczności w społeczeństwie powinny zostać rozwiązane koncyliacyjnie przez związki
zawodowe złożone z pracodawców i pracowników
- niepotrzebne jest wysuwanie postulatu dążenia do niepodległości
- propagować należy idee autonomii w ramach caratu
- po obaleniu caratu kwestiami społecznymi zajmie się sejm
- walka mieszczan z rzemiosłem i handlem żydowskim
- 1902 „Myśli nowoczesnego Polaka” Dmowskiego
- 1903 „Egoizm narodowy wobec etyki” Balickiego
- otwarta wrogość wobec ruchu robotniczego
- tworzenie klasy średniej
- religia katolicka wyznacznikiem polskości
- Polak – katolik, kościół Rzymsko – katolicki kościołem narodowym
- Potępienie kosmopolityzmu
- ‘każdy naród ma prawo do rozwoju kosztem innych narodów’ – Dmowski (o Białorusi)
- ograniczenie koncepcji państwa etnicznego
- zdecydowany antysemityzm
- 1903 program SN-D:
- „stan i położenie narodu polskiego nie pozwalają na dyplomatyczną lub zbrojną akcję na rzecz
niepodległości”
- zdobycie w każdym zaborze poparcia umożliwiającego wzmacnianie polskości
- należy przywrócić prawo używania polskiego języka
- należy chronić resztki samodzielności
- 1908 „Niemcy, Rosja i sprawa polska” Dmowskiego:
3
-
Niemcy są największym wrogiem Polski
pojednanie z Rosją
autonomia w wielkiej i silnej Rosji
działanie przeciw prawu jest niepotrzebne
1905 Stronnictwo Demokratyczno – Narodowe w zaborze austriackim
1909 Polskie Stronnictwo Demokratyczne w zaborze Pruskim
SN-D było wyrazicielem myśli Ligi Narodowej
w czasie I wojny światowej popierała Ententę
siedziba z Petersburga po upadku caratu przeniesiona do Lozanny (Komitet Narodowy Polski do 15
sierpnia 1919), stamtąd do Paryża (Ignacy Zamoyski organizuje Armię Hallera ‘błękitną armię’)
-
narodowcy nie uznawali ‘rządów ludowych’
17 stycznia 1919 uznali rząd Ignacego Paderewskiego za reprezentatywny
1919 Związek Ludowo – Narodowy
1928 Stronnictwo Narodowe (kontynuacja)
-
przeprowadzenie nacjonalizacji
nacjonalizm
antysemityzm
solidaryzm społeczny
ugoda wobec Rosji
zwalczanie socjalizmu
Roman Dmowski, Stanisław Grabski, Stanisław Głąbiński, Marian i Władysław Seyda
Wykład 4 (14.11.2005)
1.
2.
-
Elementy kształtujące ruch ludowy n ziemiach polskich.
1870 – Dania – Zjednoczona Lewica
1893 – Nowy Sącz – Związek Stronnictwa Polskiego – Stanisław i Jan Potoczkowie
28 lipca 1895 – Rzeszów - Stronnictwo Ludowe – Jakub Bojko – „chłop ma 2 dusze”
„Z potoczków nie rozlała się rzeka...”, udział księdza Stojałowskiego
1903 – SL Î PSL, 1913 – rozłam na „Piast” i „Wyzwolenie”
wieś poczuła potrzebę reprezentacji politycznej
idea walki o niepodległość i wyzwolenia społecznego chłopów
chłopi byli siłą centrową, ponieważ choć posiadali ziemie to pracowali ‘u siebie’
chłopi obawiali się powrotu rzeczpospolitej szlacheckiej, wolność osobistą dali im obcy
w świadomości chłopów Polska ciągle ‘istniała’
w nazwach ‘polskie’ i ‘ ludowe’ (demokratyczne) partie i związki
1906 – Związek Młodej Polski Ludowej – w Królestwie Polskim
chęć doprowadzenia chłopów do ‘równego statusu’ poważania i własności
wyzwolenie chłopów z pod patronatu dworu i plebanii – kłótnie z bpem Wałęgą
3 filary – naród (ojczyzna), wiara katolicka i demokracja jako ludowładztwo
autorytety: Bojko, Witos, ksiądz Stojałowski
udział chłopów i młodzieży rolniczej w różnych formach organizacji politycznych i kulturalnych
Galicyjski ruch ludowy.
możliwość prowadzenia legalnej działalności
SL pod przewodnictwem Karola Lewakowskiego – prawnika mieszczańskiego
27 luty 1903 – SL Î PSL prowadzone przez dziennikarza Henryka Lewakowicza
1907 – Jan Stapiński został pierwszym prezesem ze wsi
13 grudnia 1912 – Jan Stapiński domaga się sojuszu z konserwatystami, Bojko i Witos występuja
przeciwko niemu
2 lutego 1914 – powstaje PSL „Piast” – Witos i Bojko – partia rozszerza wpływy poza Galicję
5 kwietnia 1914 – powstaje PSL „Lewica” – Stapiński – partia ma jedynie regionalne wpływy
luty 1912 – PSL „Zjednoczenie Niezawisłych Ludowców” – Bolesław Wysłołuch – krótko istniejące,
właściwie lokalne – 1886 „Przegląd” Szkice Programowe - naród polski ma prawo do własnego
państwa, najważniejsi ci co żywią i bronią, republika
1895 – pierwszy program SL – 28 punktów
- zmiana ordynacji
- krytyka konserwatystów
4
-
3.
-
-
-
4.
-
- rozwój oświaty
- ubezpieczenie mienia
- opieka nad emigracją
- oczekiwania i żądania, raczej ‘doraźne’
27 lutego 1903 nowoczesny program PSL
- usamodzielnienie ludu
- równość wobec prawa
- narodowość oparta na ludzie
- wolności obywatelskie
- emancypacja warstw ludowych
- usamodzielnienie kraju
- parcelacja obszarów dworskich
- rozwój szkół ludowych
Stronnictwa ludowe pod zaborem rosyjskim.
nielegalne, brak ciągłości, częste zmiany nazw i kładów
listopad 1904 – 1907 - Polski Związek Ludowy –Wacław Kruszewski, Stefan Brzeziński
wrzesień 1908 – Jadwisin koło Warszawy – „Siewba” Związek Młodej Polski Ludowej pod
przywództwem Jana Kielaka, ksiądz Izydor Wysłołuch – hasło „Sami sobie”
1907 – 1915 – Ruch Zaraniarski (nie partia) – Maksymilian Malinowski, Kosmowska, hasło –
„Władza, ziemia i oświata dla ludu”
1912 –1915 – Związek Chłopski (socjalistyczny) – Juliusz Poniatowski – jako młody człowiek
zorganizował strajk w posiadłości ojca
1915 – Narodowy Związek Chłopski – Błażej Stolarski + Związek Ludu Polskiego
4 – 5 grudnia 1915 – Zjazd w Warszawie ÎZCh, ZLP, ‘Zaranie’ i SL Î PSL W Królestwie Polskim,
Tomasz No(ż)cznicki
1906 – program NZL
- wolność kraju, samodzielność polityczna
- sejm władzą najwyższą
- w sprawach ważnych – referendum
- spółdzielczość, gospodarstwa kooperacyjne
- republika kooperatywna
- państwo tylko tworzy prawa
- rolnictwo podstawą bytu społecznego
- wywłaszczenie na rzecz mało i bezrolnych
- 8h dzień pracy
program ZMPL
- Polska ludowa, wolna i niepodległa
- powstanie zbrojne
- podporządkowanie interesów innych klas interesom chłopów
- chłopi odpowiedzialni za państwo
- przenieść ład i logiką z przyrody na życie społeczne
inne programy
- parcelacja
- emancypacja chłopów
- powszechna oświata
- „kto rządzi w gminie ten rządzi w państwie”
Ruch ludowy w zaborze pruskim
słabe, mało liczne lokalne ugrupowania
styczeń 1896 – Mazurska Partia Ludowa
- obrona chłopów przed wyzyskiem
- obrona przed germanizacją
- parcelacja
- język i religia
- popieranie drobnego przemysłu
- równość obywateli wobec prawa
- Karol Barkhe, Gustaw Lejdins, Michał Kajka, „Gazeta Ludowa” w Ełku
5
-
w Wielkopolsce
nie powstały żadne partie ludowe
pracowano w wielu różnych innych organizacjach w szczególności przeciwdziałających
Kulturkampf
- dopiero od 1920 roku istnieją organizacje związane z PSL Piast
1912 – Polsko Katolicka Partia Ludowa – Wiktor Kulerski
- Gazeta Grudziącka – 60 tyś egzemplarzy
- obrona katolicyzmu
- obrona przed germanizacją
-
Wykład 5 (21.11.2005)
1.
2.
-
-
-
Ostatni rok okupacji zaborców: jesień 1917 – 1918.
lato 1917 – złamanie się powagi Rady Stanu
15 listopada 1916 – TRS chciała doprowadzić do powstania Rządu Narodowego
25 sierpnia 1917 – TRS podała się do dymisji
12 września 1917 – Generałowie Gubernatorzy ogłosili patenty cesarzy o ustanowieniu polskiej
władzy Î trzyosobowej Rady Regencyjnej
4 października 1917 – powołano Radę Regencyjną: abp Aleksander Kakowski, książę Lubomirski i
ziemianin Józef Ostrowski
Rada Regencyjna po wołała pierwszy rząd z Janem Kucharzewskim na czele (+7 ministrów)
11 lutego 1918 rząd podał się do dymisji w proteście przeciw pokojowi z 5 lutego między państwami
centralnymi a Ukraińska Republiką Ludową (oderwanie chełmszczyzny: Tarnogród, Zamość,
Krasnystaw)
27 lutego 1918 – powołany zostaje rząd prof. Antoniego Ponikowskiego
4 kwietnia 1918- powołany zostaje rząd dr Jana Kantego Steczkowskiego (do 31 sierpnia 1918)
2 – 4 lutego 1918 w Krakowie odbyła się narada działaczy niepodległościowych, referowali: płk
Bogusław Midziński, Juliusz Poniatowski, Tomasz Arciszewski
23 października – 4 listopada 1918 – ostatni rząd Józefa Świerzyńskiego mianowany przez ‘zaborców’
7 października 1918 - Rada Regencyjna ogłosiła deklarację, dystansując się od woli zaborców i
domagając się pełnej niezależności i niepodległości – pierwszy formalny akt polskich władz
rząd wystosował notę, w której wyrażał nadzieję na powrót brygadiera Piłsudskiego do Polski
5/6 listopada 1918 – w Lublinie powstała Rada delegatów Robotniczych i Żołnierskich
1-2 listopada 1918 – wielki zjazd PSL w Warszawie, zmiana nazwy na PSL „Wyzwolenie”
11 listopada 1918 – w lasku w Campiegne w tym samym wagonie w którym Francuzi podpisali
kapitulację w wojnie 1870 Niemcy podpisali swoją kapitulację, w południe oddano 101 salw
Kształtowanie się niezależnych ośrodków władzy państwowej.
19 października 1918 – Rada Narodowa Śląska Cieszyńskiego
- prezes – Jan Michejda
- ks. Józef Lądzin, Paweł Bobek (PSL”Piast”), Reger (socjalista)
- 15 grudnia 1918 – Tymczasowy Rząd Krajowy Śląska Cieszyńskiego
- 5 listopada 1918 – zawarto porozumienie z Narodnym Vyborem Po Slesku o delimitacji (powiaty
Bielskii i Cieszyński z Frysztakiem do Polski)
- po powstaniu PKL podporządkowała się rządowi krakowskiemu
28 października 1918 – Polska Komisja Likwidacyjna w Krakowie (do marca 1919)
- przewodniczący W. Witos, w skład wchodzili reprezentanci wszystkich ugrupowań działających w
Galicji
- 12 wydziałów (ministerstw), 4 dla PSL „Piast”
- organizowali administrację, wprowadzili ład, milicję i straż
- 28 stycznia 1919 – PKL Î Komisja Rządząca we Lwowie
- 27 marca 1919 – samorozwiązanie i podporządkowanie się rządowi Paderewskiego
lokalne ośrodki
- Republika Tarnobrzeska (4 powiaty)
- 22 listopada 1918 – Tymczasowy Komitet Rządzący we Lwowie
7 listopada 1918 – Tymczasowy Rząd Republiki Polskiej
- Rydz – Śmigły, Tugutt, Sieroszewski, Hołubko, Downarowicz
- w Lublinie, bo w Warszawie i Lwowie silne oddziały państw Centralnych
- 5/6 listopada 1918 – Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich miasta Lublina
6
-
-
3.
-
3-7 listopada 1918 – rozpoczęły się przygotowania, Władysław Kunicki oddał mieszkanie
piłsudczykom
- 7 listopada Sieroszewski zatrzymał pozostałych żołnierzy niemieckich i przedstawicieli niemieckiej
administracji
- w nocy rozplakatowano skład i proklamację rządu
- Daszyński premierem, 13 ministrów – 5 socjaliści, 4 PSL”Wyzwolenie”, 2 PSL „Piast”, 2 SNN,
Arciszewski, Tugutt, Witos, Dubiel, Moraczewski, Nocznicki, Poniatowski
- Witos – przeciw, ponieważ w rządzie nie ma socjalistów i endecji
- Manifest:
- pięcioprzymiotnikowe prawo wyborcze
- sejm wybiera prezydenta
- 8h dzień pracy
- szeroki samorząd w wielu dziedzinach
- reformy społeczne
- uwłaszczenie za odszkodowaniem
- nauczanie powszechne, darmowe, świeckie
- 11 listopada 1918 – pojechali do Piłsudskiego aby mu oddać władzę
- 18 listopada 1918 – powstaje rząd Jędrzeja Moraczewskiego, nie uznany przez ND
- 16 stycznia 1919 – powstaje rząd Ignacego Paderewskiego – związanego z ND
- ND uznała ten rząd, później – 30 stycznia USA, 24 lutego Francja, 25 lutego Wielka Brytania
10 listopada 1918 – Naczelna Rada Ludowa
- 1916 – Centralny Komitet Obywatelski
- kierowany przez ND – Korfantego, Seydę, posłów do parlamentu niemieckiego
- rozejm z 11 listopada 1918 nie zmieniał położenia ludności zaboru pruskiego
- 10 listopada 1918 – CKO Poznań Î NRL
- komisariat: Korfanty, ks. Stanisław Adamski, Adam Koszwiński
- 3 grudnia 1918 powołano sejm dzielnicowy
- 26 grudnia 1918 – do Poznania przyjeżdża Paderewski, początek powstania
- 8 stycznia 1919 – Wojciech Trąbczyński
- 16 stycznia 1919 – gen Dowbór – Muśnicki na rozkaz Piłsudskiego rusza do boju
- maj 1919 – Niemcy zapowiedzieli marsz na Warszawę – alianci ich postraszyli i nic nie wyszło
Pierwsze akty prawno – ustrojowe.
11 listopada 1918 – dekret RR o przekazaniu władzy wojskowej Piłsudskiemu
14 listopada 1918 – dekret RR o samorozwiązaniu i przekazaniu obowiązków i odpowiedzialności
Piłsudskiemu, dekret Piłsudskiego o przejęciu całości władzy w państwie
22 listopada 1918 – dekret O Najwyższej Władzy Reprezentacyjnej Republiki Polskiej, całość władzy
wykonawczej i ustawodawczej w ręce Piłsudskiego
26 listopada 1918 – pięcioprzymiotnikowa Ordynacja Wyborcza na wybory do sejmu, ustalenie daty
wyborów na 26 stycznia 1919
10 lutego 1919 – otwarcie obrad sejmu ustawodawczego, JP: „Naród jest jedynym panem i
gospodarzem”
20 lutego 1919 – JP złożył urząd Tymczasowego Naczelnika Państwa, sejm powierzył mu urząd
Naczelnika Państwa, uchwalono Małą Konstytucję:
- władzą suwerenną jest sejm ustawodawczy
- naczelnik jest odpowiedzialny przed sejmem
- naczelnik powołuje rząd w porozumieniu z sejmem
- kontrasygnata aktów naczelnika
- naczelnik nie ma prawa inicjatywy
- naczelnik państwa pełni władzę wykonawcza i reprezentuje państwo na zewnątrz
- supremacja sejmu
Wykład 6 (28.11.2005)
1. Polsko-czeski spór graniczny
- 23 stycznia 1919 – przekroczenie Olzy przez wojska czeskie
- 30 stycznia 1919 – bitwa pod Skoczowem (1,5 tys. polskich żołnierzy)
- 3 luty 1919 – umowa w Paryżu (Benesz i Dmowski) niekorzystna dla Polski
7
-
1920 – konferencja w Spa (Grabski) Î podział Śląska Cieszyńskiego (75 800 ludzi na ziemiach
etnicznie polskich przyłączonych do Czechosłowacji)
marzec 1924 – Jaworzyna Î LN przesądziła o przynależności Ś.C. do Czechosłowacji
lipiec 1928 – Spisz i Orawa dla PL (w sumie 28 miejscowości gdzie było 70-90% Polaków)
12 marca 1924 – zamknięcie sporu PL z Czechosłowacją
jesień 1938 – „odbicie” Zaolzia (2944 polskie zakłady przemysłowe)
2. Rola powstań i plebiscytów w wytyczaniu granic z Niemcami
- Niemcy nie mogły pogodzic się z ustaleniami wersalskimi i dążyły do rewizji granic
- w Polsce miała miejsce wzmożona fala manifestacji patriotycznych
- 16-17 sierpnia 1919 – Pitrowice Î działania powstańcze (24 sierpnia klęska); zwycięstwo moralne,
liczne demonstracje polskości
- 17 sierpnia 1920 Î II powstanie Śląskie
- listopad 1919 – wybory samorządowe (Polacy 60% mandatów w wyborach do Rad Gminnych)
- 11 lipca 1920 – plebiscyt na Warmii, Mazurach i Powiślu (3% za przynależnością do Polski) Î 8
gmin przyłączono do PL
- 17 sierpnia 1920 – Szepienice (usunięcie niemieckiej policji, bojówek, demonstracja polskości)
- 25 sierpnia – zakończono działania na apel Korfantego; „policja plebiscytowa”
- 28 sierpnia 1920 – ustalono że odbędzie się plebiscyt na Śląsku
- 20 marca 1921 – plebiscyt śląski (60% za przyłączeniem do Niemiec Î specjalnie sprowadzono
182 tys. Niemców polskiego pochodzenia by sfałszować głosowanie)
- 2-3 maja 1921 Î III powstanie śląskie
- 12 października 1921 – werdykt LN: 3 tys. 214 km (29% obszaru Śląska) przyłączono do Polski
- 21 października 1921 – ambasadorzy PL i D zatwierdzili rozstrzygnięcia z 12 paź. (do Polski:
Pszczyna, Rybnik, Huta Królewska, Świętochłowice, Lubliniec, Janowskie Góry, Katowice) Î
duży potencjał gospodarczy: 53 kopalnie węgla, 10 hut cynku, i ołowiu, 9 stalowni, 22 wielkie
piece – 77% produkcji stali, 91% produkcji ołowiu
- 22 czerwca 1922 – przyłączenie Śląska do Polski – gen. Szeptycki wkracza do Katowic (siedziba
wojska śląskiego)
3. Wojna polsko-bolszewicka i ustalenie granicy wschodniej
- 2 koncepecje granic wschodnich: inkorporacyjna (Dmowski) i federacyjna (Piłsudski) Î żadna nie
została zrealizowana
- 14 luty 1919 – ofensywa wojsk polskich (zajęcie Berezy Kartuskiej)
- kwiecień 1919 – front w rejonie Pińska (Polesie)
- front południowy Î Lwów – Wołyń
- wrzesień 1919 – porozumienie Petlura i Piłsudski (linia demarkacyjna wzdłuż rzeki Zbrucz,
zaprzestanie działań wojennych, kształtowanie polskiej administracji cywilnej)
- 22 grudnia 1919 – pokojowa inicjatywa rosyjska
- 28 stycznia 1920 – Rosja proponuje pokój, Piłsudski odmawia
- czerwiec 1920 – Polska uznała rząd Petlury, zrezygnował on z Galicji
- 22 kwietnia 1920 –Równe: Piłsudski obejmuje naczelne dowództwo na dcałościa frontu
- 7 maja 1920 – wyjście do Kijowa
- 14 maja – zaczepne działania bolszewików
- 11 czerwca – oddziały PL wycofują się z kijowa
- 1 sierpnia – pada Brześć nad Bugiem; Sejm powołuje Radę Obrony Państwa
- Rząd Obrony Narodowej miał być powierzony Witosowi
- Białystok Î Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski (Marchlewski, Dzierżyński)
- armia PL liczyła 900 tys. żołnierzy
- Obrona Warszawy Î gen. Latinnik
- Front Srodkowy Î gen. Rydz-Śmigły
- Front Północny Î gen.
- Modlin Î gen. Sikorski
- 17 sierpnia 1920 – odwrót bolszewików
- 19 sierpnia – zdobycie Brześcia nad Bugiem
- 12 października 1920 – pokój (Dąbski, Grabski)
- 18 marca 1921 Î traktat ryski – linia graniczna na wschodzie: Dźwina – Cisna – Zbrucz,
poszanowanie suwerenności, repatriacja jeńców, 30 mln rubli w złocie odszkodowania dla Polski,
przesunięcie granic 6 km na korzyść PL
- inkorporacja pod hasłami federacji
8
4. Ustalenie granicy z Litwą
- 1918 Î „jesień narodów”
- 1918 Î bolszewicy wyparli Litwinów z Wilna (bolszewicka Rada Delegatów Robotniczych)
- Polacy stworzyli Komitety Samoobrony Kresów
- 19 kwietnia 1919 Î gen. Rydz-Śmigły wkracza do Wilna
- 22 kwietnia 1919 Î Piłsudski wydaje odezwę do mieszkańców Wilna, w której zapowiada wybory i
Tymczasowy Rząd Okręgu Litewskiego
- 26 lipca 1919 Î linia Focha (projekt rozgraniczenia wpływów pol-bol)
- 4 lipca 1919 Î PL uznaje niepodległość Litwy
- 12 lipca Î umowa Litwy z Rosją – Wilno należy do obszaru państwowego Litwy
- Piłsudski postuluje samookreślenie Litwy (Wileńszczyzny)
- upozorowany bunt gen. Żeligowskiego – Litwa Środkowa (37 tys. km², 1 mln ludzi)
- 12 października 1920 Î Tymczasowa Komisja Rządząca Litwy Środkowej
- 18 stycznia 1922 Î wybory do Sejmu Wileńskiego, sukces stronnictw polskich
- 6 kwietnia 1922 Î ustawa sejmowa o przyłączeniu Litwy Środkowej do Polski (Grodno, Wilno,
Święciany); Litwa nigdy nie uznała tego aktu
- 16 marca 1923 Î Rada Ambasadorów – uznanie granic wschodnich
- 12 marca 1924 Î Jaworzyna dla Czechosłowacji
- obszar Polski: 389 tys. km² (53% Polski przedrozbiorowej)
- 6 miejsce w Europie pod względem obszaru
- 5 300 km – długość granic (najdłuższa z Niemcami, najkrótsza z Łotwą)
Wykład 7 (05. 12. 2005)
1. Geografia polityczna – na progu niepodległości.
- 26 stycznia 1819 – pięcioprzymiotnikowa ordynacja, 10 klubów
- prawica (ND) – 37% - Klub Związku Ludowo – Narodowego – 134 mandaty
- lewica społeczna – 34% - PSL „Wyzwolenie” – 65 mandatów
- centrum – 15,4% - PSL „Piast” – 42 mandaty
- ruch robotniczy – 35 mandatów
- najsilniejsza prawica i ludowcy (3x PSL = 119 mandatów), słabe centrum
- 5 (12) listopada 1922 (444/111)
- prawica – 28% - SL-N – 98 mandatów + SChN – 27 mandatów
- centrum – „PSL „Piast” + ChD – 29.9% - „Piast” – 70 mandatów
- lewica – PSL „Wyzwolenie” – 22.1% - 48 mandatów
- mniejszości – 89 mandatów (żydowska – 35, słowacka – 37, niemiecka – 17)
- ruch robotniczy – Związek Proletariatu Miast i Wsi – 0,4% - 2 mandaty
- sukces ChD – 44 mandaty, IV miejsce
- PPS – 41 mandatów
- najpopularniejsza była lista narodowa, szczególnie na kresach zachodnich
- 4 województwa – PSL „Wyzwolenie” – nowogródzkie, wileńskie, kieleckie, lubelskie
- 4 województwa – PSL „Piast” – tarnowskie, stanisławowskie, lwowskie, krakowskie
- socjaliści w poleskim zebrali 49%
- ostatnie wybory w normalnej sytuacji
2. Geografia polityczna – po przewrocie majowym.
- 4 marca 1928, 25 list państwowych, 21 klubów
- centrum – „Piast” + ChD – 12,1%
- lewica społeczna – 30,9%
- komuniści – 1,5% - 7 mandatów
- mniejszości – 19,3% - 86 mandatów
- prawica – 8,4%
- BBWR – 27,6% - 122 mandaty (+ listy sanacyjne = 29,3%)
- PPS – 65 mandatów
- PSL „Wyzwolenie” – 40 mandatów
- ND – 37 mandatów
- spadek poparcia dla ND, wzrost notowań lewicy, społeczeństwo nie jest w większości za sanacją
- 30 sierpnia 1930 – prezydent rozwiązał parlament
- 16 (23) listopada 1930 – wybory brzeskie
- brutalna kampania, BBWR – „kto pragnie ładu i potęgi państwa głosuje na listę nr 1”
9
-
PSL „Piast”, PSL „Wyzwolenie, Stronnictwo Chłopskie, PPS< Narodowa Partia Robotnicza i ChD
Î „Centrolew”
aresztowania 19 przywódców opozycji, oficjalnie aby zapobiec zapowiedzianym na 14 września
manifestacjom – umieszczeni w twierdzy brzeskiej
odbyło się 21 wieców w obronie aresztowanych, masowo unieważniano listy partii antysanacyjnych
„cuda nad urną”
13 klubów
BBWR – 55,6% - 247 mandatów
Klub Stronnictw Narodowych – 62 mandaty
Centrolew – 82 mandaty
komuniści – 5 mandatów
ChD (wystąpiła z „Centrolewu”) – 15 mandatów
mniejszości – 24 mandaty
3. Geografia polityczna – w latach 30-tych.
- 8 lipca 1935 – nowa Ordynacja Wyborcza – rejestracja list w Okręowych Zgromadzeniach
Wyborczych
- 8 września 1935 – wybory zbojkotowane przez opozycję
- 30 października 1935 – samorozwiązanie BBWR – spalenie akt partyjnych
- BBWR – szacunkowo 160 – 180 tysięcy członków, w Lublinie – 337 Kół BBWR, 10969 członków
- OZN – 40 – 50 tysięcy członków
- SL – 15 marca 1932 – 289 700 członków
- SN – 1 lipca 1936 – 183 741 członków
- PPS – około 1935 - 35 – 50 tysięcy członków
- ChD – 1932/33 – 32 750 członków
- komuniści (nielegalni) – listopad 1935 – 8 320 członków (+ 40 tysięcy w „przybudówkach”)
Wykład 8 (12.12.2005)
1. Konstytucja ‘marcowa’ 17 marca 1921.
- jednoczyła 3 systemy administracyjne
- niwelowała brak tradycji i instytucji
- wpływ koncepcji francuskich i amerykańskich
- rozdrobnienie partyjne
- 14 lutego 1919 na drugim posiedzeniu sejmu ustawodawczego powołano Komisję Konstytucyjną, z
Władysławem Seydą na czele, Mieczysław Niedziałkowski sekretarzem
- 9 projektów, w tym także prywatne
- prace trwały ‘długo’, w opracowywaniu projektów udział wzięło wielu prawników
- dyskutowano na 34 posiedzeniach od 8 lica 1919 – 17 marca 1921
- dyskusja nad drugą izbą – powiela pace sejmu, nie powinna pochodzić z wyborów politycznych, jeśli
istnieje to powinna być równoważona przez samorząd Î PSL i PPS
- dyskusje nad sposobem wyboru i uprawnieniami prezydenta – ND bała się nadejścia Piłsudskiego
- dyskusje nad zakresem praw dla mniejszości – 33% obywateli II RP nie było Polakami
- dyskusja o wolności sumienia i wyznania
- trójpodział władz, niezależność sądów
- system parlamentarno – gabinetowy: głowa państwa powierza liderowi zwycięskiej partii misję
tworzenia rządu
- nienaruszalność własności prywatnej
- wywłaszczenie za odszkodowaniem
- pluralizm polityczny i gospodarczy
- 21 października 1920 – 6 głosów zadecydowało o utworzeniu dwuizbowego parlamentu(189/195)
- art. 111 – równouprawnienie wyznań
- art. 114 – naczelne miejsce kościoła rzymsko – katolickiego
- „Ustawa z dn. 17 marca 1921: Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej”, 7 rozdziałów, 126 artykułów
- I rozdział – Rzeczpospolita
- II rozdział – Władza Ustawodawcza, III – Władza Wykonawcza, IV Sądownictwo
- V rozdział – Obowiązki i Prawa Obywatelskie
- VI rozdział – Postanowienia Ogólne, VII – Postanowienia Przejściowe i Końcowe
- zwierzchnia władza narodu
- demokracja pośrednia
10
-
-
republika, szeroki samorząd
pięcioprzymiotnikowe prawo wyborcze
prezydent:
- powoływał Prezesa Rady Ministrów (Prezydenta Ministrów)
- na jego wniosek powoływał / odwoływał Ministrów
- podpisywał ustawy (z kontrasygnatą)
- nie miał prawa weta ustawodawczego
- nie mógł rozwiązać parlamentu
szeroki zakres praw i wolności obywatelskich
art. 120 – do 18 roku życia obowiązkowe nauczanie religii
zmiana konstytucji – 2/3 głosów przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczy posłów, wniosek
o zmianę podpisało ¼ liczby posłów, projekt został ogłoszony na 15 dni przed głosowaniem,
co 25 lat miała następować rewizja konstytucji, nadzwyczajnej rewizji mógł dokonać tylko drugi z
rzędu sejm większością 3/5 głosów przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów
2. ‘Nowela Sierpniowa’ 2 sierpnia 1926.
- uszczuplała możliwości sejmu na rzecz administracji sanacyjnej
- 12 maja – podczas trwania trzeciego rządu Witosa (rządy ‘Chienopiasta’) Piłsudski wystąpił przeciw
władzom
- 14 maja – marszałek Maciej Rataj podjął pertraktacje, Witos i prezydent złożyli urzędy
- 15 maja – Kazimierz Bartel premierem, był nim 5 razy, ‘bartlowanie’, matematyk ze Lwowa
- 2 sierpnia – ‘nowela sierpniowa’ – ograniczenie możliwości sejmu, poszerzenie zakresu uprawnień
prezydenta:
- wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w razie ‘konieczności państwowej’ i między kadencjami
poza zmiana konstytucji, sprawami armii, samorządów i budżetu, ratyfikacji umów
międzynarodowych i spraw pokoju i wojny
- wydaje rozporządzenia z mocą ustawy z upoważnienia ustawy z wyłączeniem zmiany
konstytucjiÎ to rozporządzenie sejm mógł uchylić
- prawo rozwiązywania parlamentu przed upływem kadencji
- wniosek o wotum nieufności nie mógł być głosowany na tym samym posiedzeniu, na którym został
złożony (aby nie można było obalić rządu)
- terminy dyskusji nad budżetem:
- 3,5 miesiąca od projektu do uchwalenia
- 30 dni dla senatu
- 15 dni dla ponownego uchwalenia przez sejm
- w razie niedotrzymania terminów prezydent mógł ogłosić wersję rządową jako obowiązującą
3. Ustawodawstwo sanacyjne z pierwszej połowy lat trzydziestych.
- rozszerzanie praw administracji kosztem praw obywateli
- 11 marca 1932 – Ustawa o Zgromadzeniach Publicznych:
- zgłoszenie zgromadzenia w administracji
- organizatorzy musieli spełnić określone warunki
- przedstawiciel władzy mógł w każdej chwili zerwać zebranie uznając, że jego przebieg zagraża
porządkowi publicznemu
- 27 października 1932 – Ustawa o Stowarzyszeniach:
- władza mogła likwidować stowarzyszenia jeśli uznała, ze ich działalność narusza ‘spokój
publiczny’
- administracja mogła odmówić rejestracji
- Dekret o Utworzeniu ‘miejsca odosobnienia’ w Berezie Kartuskiej:
- bardzo trudne warunki
- duża skala represji
- kierowano tam bez orzeczenia sądowego na wniosek starosty zatwierdzony przez wojewodę
- 8 lipca 1935 – zmiana Ordynacji Wyborczej:
- 104 okręgi (mniej)
- z każdego okręgu maksymalnie 2 posłów
- podniesienie granicy prawa wyborczego z 21 do 24 lat
- 96 senatorów, 1/3 mianował prezydent
- partie nie mogły ustalać niezależnych list kandydatów
- listy zatwierdzały Okręgowe Zgromadzenia Wyborcze – prezesem mógł być tylko człowiek
zatwierdzony przez MSW
11
-
kartka oddana bez skreśleń = głos oddany na 2 pierwszych na liście
8 września 1935 – tylko BBWR brał udział w wyborach, 45,8% frekwencji
w 1938 roku prezydent Mościcki rozwiązał ten sejm...
4. Konstytucja ‘Kwietniowa’ 23 kwietnia 1935.
- 31 października 1934 – formalny wniosek BBWR o zmianę konstytucji
- prace bez udziału opozycji
- 26 stycznia 1935 – nowa konstytucja uchwalona wbrew przepisom
- Cat przedstawił tezy dot. zmiany konstytucji Î opozycja wyszła
- tezy zgłoszono jako projekt Î po trzech czytaniach uchwalono nową konstytucję
- 29 kwietnia 1935 – konstytucję podpisał prezydent Mościcki
- zaprzeczenie podstawowych zasad konstytucji 1921
- zniesienie trójpodziału władzy
- odrzucała suwerenność narodu
- rząd organem kierowniczym
- na czele państwa stoi prezydent, koncentruje niepodzielną i najwyższą władzę w państwie, odpowiada
przed Bogiem i historią:
- może wydawać rozporządzenia bez kontrasygnaty
- ma prawo weta i inicjatywy w sprawie zmiany konstytucji
- wybierany jest przez Zgromadzenie Elektorów – 50 wybiera sejm, 25 senat, + 5 wilirystów:
marszałkowie sejmu i senatu (przewodniczący), premier, pierwszy prezes sądu najwyższego,
generalny inspektor sił zbrojnych
- stoi ponad wszelką władzą w państwie
- marszałek senatu może zastąpić prezydenta
Wykład 9 (19.12.2005)
1. Geneza ruchu sanacyjnego.
- w końcowej fazie zaborów wiele grup skupiło się wokół Piłsudskiego
- Kazimierz Sosnkowski – ZWCz, ‘Strzelec’, POW i inne
- Piłsudski miał zwolenników w różnych partiach: Jędrzej Moraczewski, Rajmund Jaworowski (PPS
„Dawna Frakcja Rewolucyjna”), Juliusz Poniatowski, Bogusław Miedziński, prof. Kazimierz Bartel
(ludowcy),
- 1927 – 1935 – BBWR – prezes: płk Walery Sławek
- 1937 – 1939 – OZN – twórcą gen. Edward Śmigły – Rydz, nie przyjął żadnego stanowiska
- płk Adam Brystol, Kazimierz Świtalski, Józef Beck
- 1923 – 1926 – przygotowania:
- Piłsudski usunął się z życia publicznego
- przyjmował na dyskusje elity wojskowe
- krytyka ‘sejmokracji’
- należy obalić złe rządy
- przeciw częstym rządom ND
- 10 – 12 maja 1926 – przygotowania do wystąpienia
- 1927 / 28 – ruch nabrał ostatecznego kształtu przed wyborami
- demokracja autorytarna – tylko jedna partia, ale nigdy nie ogłoszona oficjalnie dyktatury
- Partia Pracy, Związek Naprawy Rzeczpospolitej i inne partie ‘kanapowe’
- 12 maja 1935 – Piłsudski zmarł: dekompozycja:
- grupa „zamkowa” – Ignacy Mościcki
- grupa „wojskowych” – gen. Edward Rydz – Śmigły
- rozwiązanie BBWR
- 21 lutego 1937 – płk Adam Koc(s) ogłosił przez radio deklaracje programową OZN-u
- 21 lutego 1938 – szefem OZN został Stanisław Skwarczyński, szefem sztabu – płk Zygmunt Wenda
- ND była zadowolona – „OZ Narodowego” – Sanacji brakło wielkich idei
2. Struktura organizacyjna ruchu sanacyjnego.
BBWR
- grupy o różnym stopniu sformalizowania
- członkostwo indywidualne i zbiorowe
- władze naczelne obowiązywały wszystkich
12
OZN
-
najmniejsza jednostka – koło BBWR
rady i komitety wojewódzkie, gminne i miejskie Î sekretariaty (wykonawcze)
władze najwyższe wyłaniał klub parlamentarny BBWR
reszta władz pochodziła częściowo z wyborów, częściowo byłą mianowana przez wyższe instancje
Szef Î Sztab Î do 1938 ‘sektory’ Î miejski – Stefan Starzyński, wiejski gen. Andrzej Galica
sektor miejski Î okręgi (duże miasta, województwa), prezydia okręgowe Î oddziały Î zespoły
(kierownicy zespołów)
sektor wiejski Î okręgi (województwa) Î obwody (powiaty) Î oddziały (gminy) Î zespoły (wsie)
wszystkie instancje z powołania
liczyli się tylko przewodniczący
Rada Naczelna OZN – doradcza
zbliżona strukltura do organizacji partii faszystowskich
3. Wpływy sanacji.
- 1928 – BBWR zabrało 8 mln złoych z kasy państwa na agitację wyborczą
- 4 marca 1928 :
- BBWR – 21,2%, 122 mandaty – 27,6% posłów
- + partie pro sanacyjne – 25,1% - 130 mandatów – 29,3% posłów
- Mościcki skorzystał z noweli sierpniowej i 30 sierpnia 1930 roku rozwiązał parlament
- na 16 / 23 listopada 1930 rozpisano nowe wybory
- wybory ‘brzeskie’:
- Związek Obrony Prawa i Wolności Ludu – ‘Centrolew’
- ‘cuda nad urną’ – BBWR – 46,8% - 247 mandatów – 56,6% posłów
- jesień 1933 – wiosna 1935 – wybory do samorządów
- w lubelskim – Rady Powiatowe – 70,5% mandatów, Wydziały Powiatowe – 90% mandatów
- OZN:
- szacunki – 40 – 50 tyś członków
- SL – 1932 – 289 700 członków
- SN – 1936 – 183 781 członków
- BBWR – akta spalono, szacunkowo – 160 – 180 tysięcy członków
- PPS – 1935 - 35 – 50 tysięcy
- KPP – 9 tysięcy
- Komuniści ogółem – 35 – 40 tysięcy
- ChD – 1932 – 32,5 tysiąca
- w Lublinie – 1932 – 337 Kół BBWR – 10969 członków
4. Myśl polityczna sanacji.
- zawarta szczególnie w konstytucji kwietniowej
- 20 stycznia 1928 – Deklaracja Programowa BBWR:
- nie był to klasyczny program
- krytyka partyjniactwa
- chwała Józefowi Piłsudskiemu
- walka z komunistami
- planowe wzmożenie produkcji krajowej
- podnoszenie zdolności wytwórczej na wszystkich polach produkcji
- konstytucja kwietniowa:
- idea solidaryzmu
- rola wybitnej jednostki (J.P.)
- 21 lutego 1937 – Deklaracja OZN:
- kult Piłsudskiego jako wodza
- powiązanie ideologii państwowej i narodowej
- interes narodowy = państwowy
- silna władza państwowa
- autorytet prezydenta i elit
- znaczenie armii i wodza w życiu państwowym
- szczególne znaczenie kościoła
- zależność rozwoju narodowego od polonizacji mniejszości
- zagrożenie przez żydów
- potępienie komunizmu i rewolucji
13
-
dbałość o interesy ludzi pracy
jedność i dyscyplina narodu
Wykład 10 (09.01.2006)
1.
-
-
Struktura organizacyjna i wpływy ruchu ludowego
był najbardziej masowym ruchem
Kongres był najwyższą władzą SL (zbierał się co dwa lata)
- wyłaniał komisje rewizyjną i sąd partyjny
- wyłaniał Radę Naczelną (na okres międzykongresowy)
- podlegał mu Klub Parlamentarny (posłowie, senatorowie)
Naczelny Komitet Wykonawczy SL
Sekretariat SL (biuro, działacze na co dzień)
•
-
wojewódzkie organizacje:
Zjazd Wojewódzki
- Zarząd Wojewódzki
- Komisje Rewizyjne (działały na wszystkich stopniach)
- Klub Radnych (składał sprawozdanie)
• powiatowe organizacje:
- Zjazd Powiatowy
o Zarząd Powiatowy
o Komisje Rewizyjne
o Klub Sejmiku Powiatowego (sprawozdanie)
•
gminne organizacje:
- Zebranie Gmin
- Zarząd Gminny
- Komisje Rewizyjne
- Koło SL (najniższa struktura SL; mniej jak 10 członków)
- Sejm Ustawodawczy: 119 posłów Î PSL „Wyzwolenie” 65, PSL „Piast” 42, PSL „Lewica” 12
- Sejm I kadencji: 124 mandaty (Piast i Wyzwolenie)
- Sejm II kadencji: 87 posłów (2 siła po BBWR) Î „Wyzwolenie” 40, „Piast” 21, reszta 26
- wybory brzeskie: 48 mandatów (3 klub po BBWR i SN)
- Witos był 3 razy premierem, Nowak raz
- Narutowicz prezydentem (zgłoszony przez Toguta) i Wojciechowski
- Rataj marszałkiem sejmu I kadencji (PSL „P”)
- w 1927 w woj. lubelskim 52% ogółu radnych, w woj. krakowskim 61%
- od 1933 do 35: woj. lubelskie 14% w Radach Gmin, woj. krakowskie 18% w RG
-
2. Wizja Polski agrarno-ludowej
własna ideologia, system wartości, światopogląd
Polska agrarna
Polska ludowa = demokratyczna
Jerzy Kuncewicz: (prawnik, filozof, ludowiec) przebudowa, zwolennik 3 drogi rozwoju między
marksizmem, kapitalizmem a indywidualizmem
Stanisław Miłkowski: (prawnik) agraryzm jako przebudowa ustroju społ.
Polska agrarna: bez podległości, sprawiedliwość społeczna, reformy społ i ekonom, sprawność ustroju,
pluralizm w sferze posiadania przeciw kapitalizmowi i monopolowi
rolnictwo czołową wartością
Polska krajem rolnicznym
-
3 formy własności: prywatna, państwowa (przemysł ciężki, wydobywczy, koleje, banki, lasy) i mieszana
(spółdzielnie)
-
gospodarstwo rodzinne: nakład pracy rodziny pół na pół, 15-40 ha, gosp. sprawne i ekonomiczne,
„szachownica gruntów”, komasacja gruntów, melioryzacja, regulacja spływów górskich, rozwój oświaty
14
rolniczej, kredyty o niskich stopach proc., likwidacja przeludnienia wsi
-
dekoncentracja przemysłu: średnie i drobne przedsiębiorstwa, rodzima baza surowcowa, rozwój przemysłu
rolno-spożywczego, lokalizacja na wsiach i w małych miejscowościach
-
robotnik to sojusznik polityczny chłopów
równowaga władz (monteskiuszowski podział), źródło władzy: warstwy pracujące na roli,
prezydent powinien pochodzić z wyborów powszechnych, zapewniać równowagę i być arbitrem
samorząd podstawą demokracji
szeroki katalog praw i wolności obywatelskich (wolność sumienia i wyznania)
powszechna i bezpłatna oświata
zwalczanie wszelkich dyktatur
eliminacja wojny ze stosunków międzynarodowych (polubowne rozstrzyganie sporów)
-
ruch ludowy: wielki, czołowy ruch polit., rdzennie polski, własna agralistyczna ideologia
Wykład 11 (16.01.2006)
1.
-
2.
-
Organizacja i wpływy ND w Polsce odrodzonej.
maj 1924 – I Kongres Wszechpolski ujednolicił organizację ruchu narodowo – demokratycznego
Kongres Wszechpolski Î Rada Naczelna (prezes) Î Zarząd Główny (prezes) Î Sekretariat ÎRady
WojewódzkieÎ Rady Powiatowe Î Koła ZLN
1928 – Stronnictwo Narodowe:
- władze naczelne zostały utrzymane, w zamian za rady wojewódzkie powołano Zarządy Okręgów
(kilka w województwie)
- 1 lipca 1936 – 23 okręgi w 16 województwach, w 28 powiatach 898 Kół SN
- najliczniejszy Okręg Poznański – 46,5 tysiąca członków (z 183 tysięcy wszystkich)
- podlaski – 7,5 tysiąca (9 miejsce), lubelski – 1,6 tysiąca (16 miejsce), zamojski – 1,3 tysiąca (20
miejsce)
najliczniejsze ugrupowanie w sejmie ustawodawczym z 1919 roku – 134 posłów
w sejmie I kadencji (1922) – 98 posłów + 27 (z innych ugrópowań ND)
w sejmie 1928 roku czwarte miejsce – 37 mandatów
w wyborach brzeskich 1930 – druga siła – 62 mandaty
struktury istniały w 56% powiatów
405 lokali partyjnych (232 biblioteki)
40 – 45 tytułów gazet
Lublin – 19% głosów w radzie gminy
Wizja Polski narodowej.
państwo wielkie i silne – mocarstwo
2 wrogów
potęga zależy od konsolidacji narodu
solidaryzm narodowy Î interes narodowy
inkorporacja i polonizacja kresów wschodnich (szczególnie Białorusi)
przeciw planom federacyjnym
„starzy” – Trąbczyński, Głąbiński, bracia Grabscy – demokracja i trójpodzial władz, 2 izby
parlamentu, prezydent wybiera zgromadzenie narodowe, system gabinetowy, nikłe uprawnienia
prazydenta
ONR – tylko jedna partia – Organizacja Polityczna Narodu
wzmacnianie polskiego stanu posiadania
usunięcie Niemców i Żydów
kapitał rodzimy pomaga w rozwoju
kapitał zagraniczny pozostaje pod kontrolą państwa
prywatyzacja Î państwo jest złym przedsiębiorcą
praca akordowa, zakaz strajków i lokautów
potrzeba przemysłu w małych miastach i okolicach wsi
nienaruszalność własności prywatnej
własność nie powinna być źródłem wyzysku
ograniczenie rozdrabniania własności rolnej
posiadanie i polskość na kresach Î gospodarstwa rodzinne
15
-
zachód wzorem
silny stan trzeci
wychowanie narodowe
armia = zaszczyt
wychowanie – kościół, szkoła, rodzina armia, państwo
Polak – katolik
wysiedlenie żydów
mniejszości są tylko pochodzenia słowiańskiego i da się je asymilować
największym wrogiem są Niemcy
długo popierali politykę pro francuską
koncepcja sojuszu środkowoeuropejskiego
przeciw komunistom i socjalistom Î ruchy ponadnarodowe, niepolskie
popierali PSL „Piast” – partia centrowa, ‘religijna’
uważali ChD za swoją ‘młodszą siostrę’ ale chadecy nie chcieli wprowadzenia dyktatury
Jędrzej Giertych - „O wyjście z kryzysu” – „Po wojnie rządzić będą albo narodowcy albo
komuniści...”
Wykład 12 (13.02.2006)
1.
2.
-
Ruch socjalistyczny – struktura i wpływy w społeczeństwie.
kilka partii o nazwie PPS, ale najważniejsza PPS „Centralny Komitet Wykonawczy”
PPS „Dawna Frakcja Rewolucyjna” – Jędrzej Moraczewski – pro sanacyjna
PPS „Lewica” – Włodzimierz Sokolski – prokomunistyczna
Organizacja Młodzieżowa Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych i inne „przybudówki”
struktura organizacyjna PPSCKW nie pokrywała się z podziałem administracyjnym
Kongres (co 2 lata) wybierał Radę Naczelną (wykonawcza), CKW (do działań bieżących), Centralny
Sąd Partyjny (dbał o „czystość idei”) i Centralną Komisję Rewizyjną
Okręgowe Komitety Robotnicze (kilka powiatów, w lubelskim: Lublin, Zamość, Siedlce) Î
Konferencja Powiatowa (+ Komitet Powiatowy i Egzekutywa Komitetu Powiatowego) Î Koła
(zawodowe) i Komitety Miejskie
brak odpowiedników na poziomie województwa i gminy
brak jednolitości osłabiał ruch socjalistyczny
średnia partia o średnich wpływach
sejm ustawodawczy – 35 mandatów (IV miejsce)
1922 – 41 mandatów (V)
1928 – 65 mandatów (II)
1930 – 21 mandatów (IV)
1935 około 35 – 50 tysięcy członków
kwiecień 1933 – składki płaciło 12 tysięcy członków + 7 tysięcy zwolnionych ze składek bezrobotnych
40 okręgowych komitetów robotniczych
OMTUR – maj 1935 – 6,5 tysiąca członków
Centralna Komisja Związków Zawodowych – 939 tysięcy członków
ZZ Małorolnych – 20 tysięcy członków
ZZ Robotników Rolnych – 40 tysięcy członków
Ruch socjalistyczny – socjalistyczna wizja Polski.
najpierw niepodległość, potem socjalizm
ideał sprawiedliwości społecznej
przeciw kapitalizmowi i nierówności posiadania
Polska będzie dziełem „zbiorowej woli” klasy robotniczej i innych klas
świat pracy źródłem władzy
nie ma sprzeczności między wsią i miastem
pluralizm polityczny i ekonomiczny
rząd robotniczo – chłopski(lubelski, centrolew)
likwidacja rażących różnic w stanie posiadania
upaństwowienie / uspołecznienie środków produkcji
demokracja, jeśli już druga izba istnieje, to powinna to być samorządowa Izba Pracy (z prawem
Inicjatywy Ustawodawczej)
samorząd, nie tylko terytorialny
reforma rolna bez odszkodowania
16
-
ziemia najpierw dla małorolnych i bezrolnych
referendum ludowe
świeckie państwo, bez religii w szkole
prezydent wybierany przez Zgromadzenie Narodowe na 6 lat
8h dzień pracy, zakaz pracy w ciężkich warunkach dla kobiet i dzieci
równa płaca dla obu płci, płaca minimalna
świecka, obowiązkowa, powszechna i darmowa edukacja na wszystkich szczeblach
przeciw dyktaturze (komunistom i faszystom)
dopuszczali dyktaturę jako przejściową, tylko względem wrogów rewolucji
przeciw sanacji – posiadający, dyktatura
przeciw ND – posiadający, klerykaliści
bliscy PSL „Wyzwolenie”
3.
-
Ruch komunistyczny – struktura i wpływy w społeczeństwie.
Komunistyczna Partia Robotnicza Polski Î 1925 Î KPP
sekcja międzynarodówki komunistycznej (3 w Moskwie)
1938 – Komintern rozwiązał KPP pod zarzutem współdziałania z sanacją
partie mniejszości i młodzieżówki – KPZU, KZMZU, KPZB, KZMZB
KZMP, Międzynarodowa Organizacja Pomocy Rewolucjonistom (wyciągała komunistów z więzień)
nielegalne organizacje, w 93% rozszyfrowane przez państwo (personalnie i strukturalnie)
Zjazd (wybierał Komitet Centralny, CKR i KSP – własne niezależne sądownictwo)
Komitet Okręgowy ÎKomitety Dzielnicowe (nie zawsze równe powiatom) ÎKomitety Rejonowe
(kilka gmin) ÎKomórka KPP, Komitety Gminne
1934 – 18 KO, 170 – 200 KD
1924-27 – Niezależna Partia Chłopska
1928-31 – Zjednoczenie Lewicy Chłopskiej „Samopomoc”
wybory do Sejmu Ustawodawczego – bojkotowane
1922 – Związek Proletariatu Miast i Wsi” – 132 tysięcy głosów – 2 mandaty
1928 – Jedność Robotniczo – Chłopska – 270 tysięcy głosów – 7 mandatów
1930 – 232 tysiące głosów – 4 mandaty
KPP – 9 200 członków, 26% żydów, większość na wysokich stanowiskach
łącznie ok. 40 tysięcy ludzi, z czego 6 tysięcy w więzieniach
organizacja szkolna „Pionier”
14% robotnicy przemysłowi
25% inni robotnicy
3% robotnicy rolni
30% chłopi
4.
-
Ruch komunistyczny – wizje ustroju.
ideał ZSSR
1918 – tworzenie państw narodowych i ustalanie granic w obliczu ogólnoeuropejskiej rewolucji nie ma
sensu
potrzeba rewolucji socjalnej, do której zdolna jes wyłącznie klasa robotnicza
przeciw państwu – nielegalna działalność
komuniści uważani byli za radzieckich agentów
1921 – 3 Kongres międzynarodówki – chłopi mogą pomóc w rewolucji
1922 – Kongres KPP w Gdańsku – sojusz robotniczo chłopski
1935 – 7 Kongres – międzynarodowy „Front Ludowy”
dyktatura proletariatu, rady włościańskie, robotnicze i żołnierskie
1932 - 6 Zjazd KPP – władza jednolita w Polskiej Socjalistycznej Republice Rad, części Związku
Socjalistycznych Republik Świata
ZSRR socjalistyczną ojczyzną proletariatu świata
przeciw wszystkim partiom – w szczególności przeciw socjalistom („mamią ludzi” błędną ideologia)
krwawa rewolucja społeczna, „im gorzej tym lepiej”
ruch słaby – nielegalny, izolowany, sam się izolujący
Wykład 13 (20.02.2006)
1.
-
Polskie rządy emigracyjne – oblicze polityczne.
problem utrzymania ciągłości władzy państwowej – sanacja jako rządy się skompromitowała
17
-
-
-
-
2.
-
choć Mościcki był internowany w Rumunii skorzystał z art. 24 konstytucji kwietniowej i wyznaczył
Wieniawę – Długoszowskiego na swojego następcę
tej kandydatury nie poparła Francja
zmiana na Władysława Raczkiewicza – porażka opozycji
27 listopada 1939 –Angeres – pierwszy gabinet Sikorskiego:
- SL, SN, SP, PPS, Sanacja
- Sikorski – MSW i Ministerwstwo Spraw Wojskowych
- prof. Stanisław Stroński (ND) – wicepremierem
- ND – Stroński, Seyda
- SP – Sikorski, Haller, dr Henryk Stasburger
- SL – Alexander Ładoś, Stanisław Bot
- PPS –Jan Stańczyk
- Sanacja – Zaleski, płk. Koc, gen. Sosnkowski
9 grudnia 1939 – dekret prezydenta o powołaniu 22 osobowej Rady Narodowej z Paderewskim (SP) na
czele (Mikołajczyk, Liberman, Bielecki)
- 2 października 1939 – USA jako pierwszy kraj uznały pierwszy rząd Sikorskiego
- sprawa Polski zyskała znaczenie międzynarodowe
- rząd w stanie wojny z III Rzeszą i ZSRR
- granice z 1 września
- organizacja PS Zbrojnych – wiosna 1940 – 81 tysięcy ludzi
24 czerwca 1940 – Francja pokonana, ewakuacja rządu do Londynu, cios dla Sikorskiego
18 lipca 1940 – kryzys – Raczkiewicz dymisjonuje Sikorskiego i na jego miejsce powołuje Zaleskiego
tej nominacji przeciwni byli oficerowie polscy i rząd brytyjski
19 lipca 1940 – drugi gabinet Sikorskiego:
- SP – 3
- SN – Strojski i Seyda
- SL – prof. Stanisław Kot
- PPS – Stańczyk
- Sanacja – Zaleski, Sosnkowski
- Rozwinięcie akcji dyplomatycznych, 6 ambasad, 21 poselstw, 38 konsulatów
- 4 lipca 1943 oddany do dymisji
14 lipca 1943 – Mikołajczyk premierem – do 24 listopada 1944:
- SL – 2
- PPS – 3
- ND – 2
- SP – 3
- Bezpartyjni – 3
- Sanacja – 0
- Mikołajczyk został premierem bo chciał tego Churchill (nie był rusofobem)
- Wiedzieli, że nie będzie przeszkadzał w kontaktach ze Stalinem
- 24 listopada 1944 – podał się do dymisji kiedy w Polsce Rządził już PKWN w Lublinie
Delegatura rządu na kraj.
potoczna nazwa krajowej agendy rządu na wychodźstwie
czerwiec 1940 – spontanicznie powstała „Zbiorowa Delegatura Rządu” - Adolf Bliński – nie uzyskała
ona jednak poparcia rządu
26 lutego 1940 – Polityczny Komitet Porozumiewawczy Î 1943 – Krajowa reprezentacja polityczna
Î styczeń 1944 – Rada Jedności Narodowej
SP – Cyryl Ratajski
SL – prof. Pietałkiewicz
ostatecznie został Ratajski – „premierem rządu w kraju”
delegat – przewodniczył PKP, rządził administracją cywilną, departamentami (ministerstwami)
marzec 1942 – delegatura powołała Komitet Walki Cywilnej (przewodniczył Komendant Główny AK)
delegatem okręgowym w okręgu Lublin był Władysław Cholewa, biuro na ulicy Krakowskie
Przedmieście w budynku obecnego sądu
grudzień 1940 – sierpień 1942 – Ratajski (Chd)
wrzesień 1942 – luty 1943 – Pietałkiewicz (SL)
marzec 1943 – marzec 1944 – Jan Stanisław Jankowski (Chd)
marzec 1944 – czerwiec 1945 – Stefan Korboński (SL)
organ prasowy – „Rzeczpospolita Polska”
18
3.
-
-
-
-
Układ Sikorski – Majski i jego następstwa.
22 czerwca 1941 – wojna Niemiec z ZSRR
12 lipca 1941 – Wielka Brytania i ZSRR podpisały układ o współpracy wojskowej
2 sierpnia 1941 – umowa handlowa ZSRR – USA o pomocy ekonomicznej
większość gabinetu Sikorskiego była przeciwna jakimkolwiek rozmowom z Sowietami
SL i PPS stały na gruncie granic sprzed wojny
5 lipca 1941 – w Londynie rozpoczęły się rozmowy ambasadora ZSRR Majskiego z Sikorskim
30 lipca 1941 – podpisano układ:
- nie rozpatrywano kwestii granic
- ZSRR uznało pakt Ribbentrop – Mołotow za nieważny (utracił moc)
- strona polska oświadczyła, ze nie jest członkiem żadnych sojuszy wymierzonych przeciw ZSRR
- oba rządy zobowiązały się do wzajemnej pomocy przeciw Niemcom
- ZSRR zgodziło się na powstanie Polskiej Armii na swoim terenie, dowództwo miało być ustalone
wspólnie, miała ona podlegać w sprawach operacyjnych dowództwu radzieckiemu, w którym miał
zasiadać przedstawiciel Wojsk Polskich
- ponowne nawiązanie stosunków PL – ZSRR
- układ wszedł w życie z chwila podpisania
ostry sprzeciw „prawicy”
25lipca – 1941 kilku ministrów podało się do dymisji, Raczkiewicz zapowiedział abdykację
dołączono protokół:
- amnestia dla wszystkich Polaków w ZSRR
- 12 sierpnia 1941 – dekret Rady Najwyższej ZSRR w tej prawie
- 4 września 1941 – wymiana ambasadorów – Aleksander Bogomołow, prof. Stanisław Kot
6 września 1941 – rząd polski mianował gen. Andersa na dowódcę Armii Polskiej w ZSRR
umowa przewidywała 2 dywizje + pułk zapasowy – 50 tysięcy osób
do lutego 1942 zgłosiło się 75 tysięcy chętnych
PL chciała dobrego wyekwipowania i wyszkolenia armii
ZSRR chciała szybkiego wprowadzenia jej na front
3-4 grudnia 1941 – rozmowy Stalin – Sikorski: PL chciała zgody na wyprowadzenie armii do Iranu i
szkolenia jej w warunkach pustynnych, Stalin nie dał się nabrać
ostatecznie 6 dywizji – 96 tysięcy ludzi + 30 tysięcy w formacjach pomocniczych
Stalin zgodził się na ewakuację 25 tysięcy osób z baz w Kazachstanie i Turkmenii
4 grudnia 1941 – deklaracja PL – ZSRR:
- imperializm niemiecki największym wrogiem
- walka do końca
- współdziałanie po wojnie
- dążenie do ukarania zbrodniarzy wojennych
kwiecień 1942 – ewakuacja 22 tysięcy żołnierzy do Iranu
czerwiec 1942 – 44 tysiące żołnierzy i 25 tysięcy cywilów do Iranu
zerwanie stosunków z ZSRR po nadaniu mieszkańcom zachodniej Białorusi i Ukrainy radzieckiego
obywatelstwa
PL – sprawą Katyńską ma się zająć MCK
25 kwietnia 1943 – ostateczne zerwanie stosunków
Wykład 14 (27.02.2006)
1.
Geneza ChD.
- encyklika papieża Leona XIII ‘Rerum novarum’ podstawą
- 1892 – Towarzystwo Katolickich Robotników Polskich (Poznań)
- 1918 – TKRP 31 tysięcy członków, sekretarz generalny: Ks. Stanisław Adamski:
i. przeciw germanizacji
ii. wspierali polski stan posiadania
iii. pismo ‘Ruch Chrześcijańsko-Społeczny’
- 1985 – Stowarzyszenie Robotników Chrześcijańskich (Warszawa, Łódź, Częstochowa), KS.
Marceli Godlewski
- 1908 – Stronnictwo Chrześcijańsko-Socjalne (Galicja, Kraków) KS. Mieczysław Kazunowicz:
i. solidaryzm społeczny
ii. robotnicy i drobnomieszczaństwo
iii. sympatie z ND
19
-
od 1918 – Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji
w Sejmie Ustawodawczym: Narodowo – Chrześcijański Klub Robotniczy (29 posłów,
przewodniczył Ks. Adamski)
wybory 5 listopada 1920 – 44 mandaty (największy i jedyny taki sukces)
wybory
– 16 mandatów
wybory 1930 – 15 mandatów
wybory 1938 – zbojkotowane
przystąpili do ‘centrolewu’ (19/30 – wystąpili)
ruch szczerze demokratyczny (dużo wrażliwości społecznej)
1935 – początek rozmów z SL (Sikorski, Haller + Witos)
1937 - formalnego sojuszu nie zawarto (powstał Front Morges –anty sanacyjny)
październik 1937 – ChD + Narodowa Partia Robotnicza Î Stronnictwo Pracy (Karol Popiel,
Jan Stanisław Jankowski, Zygmunt Felczak)
2.
Stronnictwo Pracy w strukturze władz państwowych w czasie II WW.
- jedna z podstawowych partii na emigracji
- rola Karola Popiela dla emigracji
- ok. 20 tysięcy członków, w tym konspiracja na Śląsku i Pomorzu
- 1939/40 – Kraków, Częstochowa, Kielce, Sosnowiec
- wiosna 1940 – aresztowano Władysława Kępkę, prezesa Krajowego Komitetu SP
- kierownictwo przejęli: Antczak, Pęczak, Kwasiborski, Urbański
- dużo działaczy w PPP
- gabinet Sikorskiego 1940 – Strasburger + Haller
- 3 gabinet Mikołajczyka – Strasburger, ks. Kaczyński
- wchodzili w skład RJN, PKP i innych instytucji (Franciszek Urbański, Jerzy Braun, Piotr
Nowakowski)
- w połowie 1940 roku 5 delegatów okręgowych (wojewódzkich):
i. Marceli Piotrowski (miasto stołeczne Warszawa)
ii. Jan Kwasiborski (woj. Warszawskie)
iii. Antoni Antczak (okręg Pomorski – Toruń)
iv. Jerzy Lewnadowski (Śląsk – Katowice)
v. Józef Barski (Polesie)
3.
Myśl polityczna ChD.
- 1943 – broszura ‘rozwiązania programowe SP’
- 15 lipca 1944 – ‘Program SP’:
i. państwo narodowe
ii. władza oparta na ‘Polakach’
iii. polska, chrześcijańska cywilizacja
iv. katolicyzm religią narodową
v. przodujące stanowisko kościoła
vi. ideały: chrześcijański, narodowy i demokratyczny
vii. przeciw liberałom, socjalistom i komunistom
viii. przeciw masonom i żydom
ix. przeciw władzy przemocy
x. władza oparta na społeczeństwie
xi. przymus tylko w razie konieczności
xii. poszanowanie prawa, praworządność
xiii. wpływ obywateli na państwo
xiv. izba samorządowa parlamentu
xv. samorządy lokalne
xvi. szkoła obywatelskiego wychowania
xvii. demokracja = sprawiedliwość społeczna
xviii. akcent na obowiązki obywatelskie
xix. upowszechnienie własności
xx. likwidacja bezrobocia
xxi. zdolność, pracowitość, dokonania
xxii. bezpłatne nauczanie przynajmniej na najniższych szczeblach
xxiii. przeciw ‘Rosji’ i Niemcom
xxiv. terytorium poza granice etniczne (silne państwo)
20
xxv.
xxvi.
xxvii.
xxviii.
xxix.
xxx.
xxxi.
xxxii.
xxxiii.
xxxiv.
xxxv.
xxxvi.
xxxvii.
ekspansja kulturalna (na Białoruś)
należą się Polsce Litwa i Białoruś
Odra – Nysa – Szczecin – Wolin + Uznam + Rugia
Bałtyk morzem Polskim
propagowali akcję tworzenia państwa Serbów Łużyckich
Unia Środkowoeuropejska – Sikorski
unarodowienie gospodarki
państwo unitarne
zwiększenie przyrostu naturalnego
rozwój reemigracji
usuwanie Niemców i Żydów (lub ‘polonizacja’)
silna gospodarka i kultura
armia
Wykład 15 (06.03.2006)
1.
Ludowcy w strukturze władz państwowych (II WW)
- wybuch wojny rozproszył kierownictwo ruchu (min. Witos aresztowany)
- Francja Î Mikołajczyk (wybrany na następcę Witosa), Kot, Jaworski
- 5 grudnia 1939 – Okręgowe Kierownictwo Ruchu Ludowego (Mierzwa)
- styczeń 1940 – kierownictwo w Lublinie (Wójcki, Cholewa)
- narada działaczy ludowych w Lublinie Î Centralne Kierownictwo Ruchu Ludowego (27 luty
1940): Rataj (kierownik), Niećko, Grudziński, Osielski
- 1940: terenowe organizacje ruchu Î SL „Roch” (różne tłumaczenia, interpretacje)
- kwiecień 1941 – kierownictwo SL w Kielcach
- integracja wewn. „Rocha”
- ZMW „Wicia” podporządkowuje się ZPL „Orka”
- ludowcy mieli znaczny udział we władzach państwowych (premier Mikołajczyk na
wychodźstwie, Kot i Ładoś w gabinecie Sikorskiego)
- II gabinet Sikorskiego Î Mikołajczyk, Kot, Banaczyk
- II i IV delegat rządu na kraj: Piekałkiewicz (1942-43) i Korboński (marzec-czerwiec 1945) Î
obsadzone departamenty oświaty, rolnictwa, odbudowy, spraw wewn., szefostwo biura
prezydenckiego; 8 wojewodów
2.
Bataliony Chłopskie
- własna formacja zbrojna ludowców
- początkowo nie zamierzano jej tworzyć
- 1940: powołano Straż Chłopską – „Chłosta” Î przekształcona w Bataliony Chłopskie
- brak zaufania ludowców do komendanta ZWZ
- chęć odegrania samodzielnej roli w walce z okupantem i ochrony mienia polskiego
- F. Kamiński ps. Zenon Trawiński: Komendant Główny BCh
- J. Niećko – pomocnik kom. gł.
- okręgi Î podokręgi (odpowiadały terytorium województw)
- obwody Î powiaty
- rejony Î gminy
- 160 000 w BCh Î podporządkowano się AK (sierpień 1942)
- LSB – Ludowa Straż Bezpieczeństwa
- PKB – Państwowy Korpus Bezpieczeństwa
- LZK – Ludowy Związek Kobiet
- Zielony Krzyż (org. kobieca)
- 1000 bitew z Niemcami
- 1500 akcji sabotażowo-dywersyjnych
- 90 dużych oddziałów
- obrona wysiedlanej ludności
- bitwa pod Wojda (30 grudzień 1942)
- bitwa pod Zaborecznem i Różą (1943)
3.
Wizje Polski ludowej
- dokumenty programowe: Program Polski Ludowej (1942) i Deklaracja Ideowo-Programowa
Ruchu Ludowego (1943)
21
4.
podstawą ziemia – nie ma państwa bez terytorium
Polska ludowa i demokratyczna
akcent na wartości duchowe nie materialne
przeciw dyktaturom
demokracja realizowana w sposób holistyczny
rolnicy i inteligencja to sprzymierzeńcy
mieszane formy własności produkcji
rolnictwo oparte na gosp. rodzinnych
parcelacja wielkich obszarów ziemskich
interwencja państwa jeśli konieczna
republikański charakter państwa
prezydent powinien mieć oparcie w narodzie
Naczelna Izba Gospodarcza
parlament jako kontroler rządu
wychowanie obywatelskie
samorząd podstawą demokracji
apolityczność armii
obowiązki obywateli wobec państwa
pokojowa polityka państwa
Procesy dezintegracji w ruchu ludowym pod koniec wojny
- Jałta: zgoda na wejście komunistów do rządu, którzy nie mieli legitymacji do rządzenia
- noc sylwestrowa 1943/44 – spotkanie PPR i ludowców
- 1-2 luty 1944 – zjazd działaczy SL „Wola Ludu”: wykorzystywany przez PPR, pomoc w
konspiracji i legitymizacji komunistów
- rozkładanie ruchu ludowego od środka (17-18 wrzesień 1944 Lublin)
-
najsilniejszy ruch polityczny PL
stworzył własna wizje państwa
stworzył własną organizację zbrojną (BCh)
wyzwanie Î co dalej z ruchem ludowym po wojnie? współdziałanie z komunistami czy
zejście do podziemia?
Wykład 16 (13.03.2006)
1.
Sytuacja ogólna w ruchu narodowym
- ruch w czasie wojny uległ dezintegracji
- 3 wrzesień 1939 – zebranie władz naczelnych SN (walka w obronie niepodległości PL)
- 13 październik 1939 – posiedzenie Zarządu Głównego w W-wie (ukształtowano nowe władze:
Trajgos – zastąpił Bieleckiego, Staniszkis i Rybarski)
- 1940-41: elitę dotknęły masowe aresztowania
- maj 1941 – nowe władze (Sacha prezesem, Jaworski)
- okręgi SN: stołeczny, ziemski, Warszawa, Poznań, Kraków, Łódź
- zbliżenie obu odłamów ONR (Falangi i ABC), bez skutku w rozmowach scaleniowych
- Narodowo Ludowa Organizacja Wojskowa (Stojanowski, Giertych)
- Związek Jaszczurczy wrogi wobec ugrupowań lewicowych i demokr-liberalnych
- Narodowa Organizacja Wojskowa (1939) w 1942 podporządkowana AK
- Narodowe Siły Zbrojne – organizacja typowo wojskowa (1942 – skrajnie nacjonalistyczna,
1943 – powstało AS Akcja Specjalna do wykonywania wyroków)
- Konfederacja Narodów (ONR Falanga)
- delegaci rządu: Przybyszewski (Białystok), Jędrowski (Poznań) i Wilno (?)
2.
Wizja Polski narodowej
- naród najwyższą wartością
- przyszła Polska będzie Polską narodową, mocarstwową (Żydzi – wszelkie zło)
- państwo jednonarodowe („Polska dla Polaków”)
- obowiązki dla narodu
- aktywność gospodarcza
- przedsiębiorstwa we władaniu samorządów
- przemysł wojenny
22
-
średnia skala produkcji
ziemia – specjalna troska
zniesienie ekstremalnych form gospodarki (np. gospodarstwa karłowate i duże obszary
ziemskie)
odpowiedni ustrój rolny
przymusowa parcelacja
lasy wyłączone z parcelacji
struktura agrarna Î gosp. średniej wielkości: 3 typy – małe (2-10 ha), średnie (10-50 ha) i
wielkochłopskie (50-100 ha)
reforma agrarna + uprzemysłowienie kraju
polityka upełnorolnienia
odrzucali walkę klasową – osłabia ona naród
sądownictwo gospodarcze – droga rozwiązań polubownych
pracownik = właściciel zakładu
sprawiedliwa płaca za pracę
cele gospodarcze realizowane planowo
samorząd gospodarczy i zawodowy – reprezentuje wspólne interesy pracodawców i
producentów
naród suwerenem
władza: obywatele z kwalifikacjami (moralność, etyka), zrozumienie obowiązku narodowego,
doświadczenie życiowe i wykształcenie, nie karani, po 24 rż, po służbie wojskowej, osoby
pracujące
sądy sprawują kontrole na władzą
samorząd terytorialny i administracyjny
ideał Polski katolickiej
armia jako ostoja państwa, charakter narodowy, tylko Polacy w niej służą
mniejszości narodowe: niemiecka, ukraińska, litewska i rosyjska
Żydzi – niepożądani cudzoziemcy
odrodzenie moralne narodu (kościół, szkoła, rodzina)
szkodliwy rozdrobniony system partyjny
praca to obowiązek
wyzysk – przestępstwo przeciw narodowi
idea Związku Państw Słowiańskich – Związek Środkowoeuropejski
uznanie Niemiec za agresorów i tych, którzy wywołali wojnę
Rosja: zwrot wszystkiego co zostało Polsce zagrabione, wykonanie traktatu ryskiego
Żydzi: przesiedlenie z Polski
Polsce należą się kolonie zamorskie o wartości gospodarczej odpowiadającej rozmiarom
państwa i narodu
ruch wielki
działało mnóstwo organizacji
klęska faszyzmu niemieckiego klęską nacjonalizmu w ogóle (porażka endecji przy okazji)
mimo dezintegracji ruch narodowy był wielkim ruchem
Wykład 17 (20.03.2006)
1.
Socjaliści w czasie II WW: sytuacja ogólna.
- WRN była kontynuatorką CKW
- brali udział w obronie II RP
- obawiali się dekonspiracji
- 26 września 1939 – Warszawa – zawieszenie działalności
- chcieli stworzyć partię konspiracyjną
- Mieczysław Mastek, Jan Kwapiński, Bolesław Drobner – uciekli do ZSRR
- Herman Liberman, Adam Dragier, Jan Stańczyk, Adam Ciołkosz – uciekli do Francji
- 1939/40 – CKW PPS ‘za granicą’ – Liberman, chcieli stworzyć instytucję kierowniczą dla
wszystkich socjalistów
- Jan Stańczyk – resort Pracy i Opieki Społecznej
- Liberman – wice przewodniczący Rady Narodowej
- Tadeusz Tomaszewski – członek Rady Narodowej, potem prezes NIK
- Adam Ciołkosz – zastąpił Tomaszewskiego w Radzie
23
-
Liberman, Stańczyk – popierali rząd
Pragier, Ciołkosz – krytycy, szczególnie Sikorskiego
Kazimierz Pużak, Zygmunt Zaremba, Tomasz Arciszewski (4 premier na emigracji) – w RN
2.
PPS „WRN”.
- Kazimierz Pużak – wybitny działacz, w latach 1913-1917 – w radzieckim więzieniu, 1921 –
Sekretarz Generalny CKW, zwolennik partii kadrowej
- absolutna konspiracja
- uznanie kierownictwa
- eliminacja Niedziałkowskiego, Czapińskiego, Żuławskiego – ‘lewicujących’
- październik 1939 – pierwsze zebranie w konspiracji, Pużak, powołano ‘WRN’
- 19 października 1939 – kolejne zebranie w Helenowie koło Warszawy, Arciszewski,
Ziemięcki, Kunicki:
i. oficjalnie: Ruch Mas Pracujących Miast i Wsi: WRN
ii. okręgiÎobwodyÎdzielniceÎpiątki
iii. Centralne Kierownictwo RuchuÎprzewodniczył Arciszewski, sekretarzem był Pużak
iv. konspiracyjne formacje zbrojne ‘Gwardia Ludowa’ – Pużak, ‘Milicja’ – Antoni
Pajdak
v. PPS w sojuszu z ludowcami (Zaręba + Stanisław Miłkowski) ‘Program Polski
Ludowej’
vi. jedność interesów ludzi pracy miast i wsi
vii. rząd robotniczo-chłopski
viii. usunięcie obu okupantów
ix. RP gwarantem pokoju w europie
x. demokracja, reformy społeczne
xi. przed wyborami ‘rząd ludowy’ ustanowi demokrację dekretami
xii. gminne i powiatowe komitety reformy rolnej
xiii. upaństwowienie Î spółdzielniom i samorządom
xiv. sprawiedliwe podatki
xv. unieważnienie aktów prawa okupantów
xvi. trybunał skierowany przeciw sanacji (za szkody wyrządzone państwu i społeczeństwu
w czasie wojny)
xvii. upaństwowienie kolei, poczty, przemysłu zbrojeniowego i ciężkiego
xviii. rzemiosło oraz drobny i średni przemysł prywatny lub spółdzielczy
xix. gospodarstwa rodzinne
xx. ziemiaństwo – upaństwowienie lub samorząd
xxi. spółdzielczość i rozwój gospodarczy
xxii. demokracja gospodarcza i polityczna
xxiii. strategiczne planowanie w gospodarce
xxiv. bez senatu Î izba samorządowa
xxv. samorząd podstawą demokracji, szeroki zakres praw i wolności obywatelskich
xxvi. przebudowa społeczeństwa – likwidacja antagonizmów
xxvii. przesiedlenie Niemców, innych należy włączyć do życia publicznego
xxviii. polityka pokojowa, związek wolnych ludów europy
xxix. walka z okupantami i sanacją
3.
Polscy Socjaliści.
- 1 września 1941 – Warszawa – zjednoczenie lewicowych działaczy WRN
- Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej
- pismo ‘Gwardia’ – Leszek Rawe, Warszawa
- pismo ‘Na barykadzie’ - Łódź
- nie uznawali WRN
- KC PS – Adam Próchnik, Franciszek Wachowicz, Edward Osóbka–Morawski, Stanisław
Szwalbe, Leszek Rabe
- Formacje Bojowo-Milicyjne PS – sabotaż, dywersja
- ‘Deklaracja polityczna’:
i. wojna wynikiem rozkładu kapitalizmu
ii. kapitalizm to już nie postęp
iii. era bankructwa gospodarki indywidualnej
iv. planowy wysiłek mas, gosp. uspołeczniona
24
4.
v. faszyzm miał być ratunkiem, ale zniszczył kapitalizm
vi. wojna Î wielka rewolucja
vii. federacja europejska
viii. rola mas pracujących
ix. samostanowienie narodów
x. autonomia mniejszości
xi. sprawiedliwość społeczna
xii. społeczne narzędzia pracy
xiii. ziemia chłopom, samorząd
xiv. wróg = Niemcy
xv. negatywny stosunek do rządów sowietów
xvi. Rosja wyłączona z decyzji europejskich
xvii. rząd ludowy, partie robotnicze, chłopskie i inteligenckie
xviii. wykluczony powrót do II RP
xix. sanacja i ND ani Morges nie będą u władzy
1942/43 – różnice w stosunku do WRN i emigracji
1943 – Rabe – Socjalistyczna Organizacja Bojowa (wojskowo + AK, politycznie + WRN)
11 kwietnia 1943 – SP w Warszawie – II zjazd, Rabe przywódcą
Robotnicza Partia Polskich Socjalistów.
- kontynuatorka PS
- politycznie + WRN, wojskowo + AK
- 11 kwietnia 1943 – ’18 punktów programowych RPPS’
- przewodniczącym Piotr Gajewski, zastępcą Stanisłąw hudoba, sekretarzem Teofil Głowacki
- Osóbka-Morawski, Szwalbe
i. niepodległa Polska robotniczo-chłopska
ii. granice etniczne
iii. przeciw zaborczej polityce
iv. rewolucja socjalistyczna
v. reforma rolna bez odszkodowań
vi. spółdzielcza organizacja wytwórcza na wsi
vii. uprzemysłowienie
viii. rodzima baza surowcowa
ix. komitety fabryczne
x. roboty publiczne
xi. ogólnopaństwowy plan gospodarczy
xii. przeciw burżuazyjnej demokracji parlamentarnej
xiii. tylko sejm
xiv. rząd robotniczo-chłopski
xv. 6h dzień pracy
xvi. świeckie, darmowe szkoły powszechne
xvii. wolność sumienia
xviii. kościół nie będzie państwem w państwie
xix. nie ma wolności dla wrogów wolności
xx. czynna solidarność narodów
xxi. ‘proletariusze wszystkich krajów łączcie się!’
Wykład 18 (27.03.2206)
1.
Przed PPRowskie organizacje komunistyczne.
- ‘żydokomuna’, uprzedzenie do Rosji, 1920, pakt Ribbentrop – Mołotow, 17 września
- konspiracja kadrowa, brak partii
- już od 1 października powstawały małe zgrupowania
- listopad 1939 – Związek Młodzieży Socjalistycznej ‘ Spartakus’ w Warszawie, studenci,
sabotaże, Władysław Buczyński, ok. 100 osób
- 1940/41 – Warszawa – Związek Rad Robotniczo – Chłopskich (członkowie SL – Julian
Wieczorkiewicz, Marian kubicki): ‘Sierp i Młot’ Î ‘Czerwona Milicja’, aż do Kielc
- Stowarzyszenie Przyjaciół ZSRR – Warszawa, ‘Gwardia Robotnicza’, Serafin Brudziński
- Wielkopolska – KPP
- rzeszowszczyzna – ‘Czyn Chłopsko – Robotniczy’, Stanisław Szybisty
25
-
2.
krakowszczyzna – ‘Polska Ludowa – Organizacja Ludu Pracującego’, prof. Andrzej Burda (ex
rektor UMCS)
lubelszczyzna:
i. Robotniczo – Chłopskie Organizacje Bojowe: Kraśnik, Aleksander Szymański,
Michał Wójtowicz (KPP), lipiec 1941-styczeń 1942 – 1 000 członków
ii. Włodawa, Lubartów – ‘Związek Młodochłopski’Î ‘ Bojowa Organizacja Ludowa’,
Kazimierz Sidor (później ambasador w Kairze), gazeta ‘Manifest Wolności’
iii. Chełm – ‘Czerwona Partyzantka’, ex-KPZR, Leon Demczuk
iv. Lwów, Mińska, Białystok – Wanda Wasilewska, Î ‘Czerwony sztandar’, ‘Nowe
Widnokregi’, Alfred Lampe, Małgorzata Fornalska
jesień 1942 KWMK Î Komuniści Polscy, ok. 5 000 członków (w konspiracji!)
Myśl polityczna PPR.
- 22 czerwca 1941 – grupa inicjatywna – Warszawa: Marceli Nowotko, Paweł Findel, Bolesław
Mołojec (zrzuceni z Moskwy)
- 5 stycznia 1942 – zebranie i założenie PPR, Findel referował założenia,. Nowotko został
Sekretarzem Generalnym (F i M członkami)
- 22 listopada 1942 – Nowotko rozstrzelany, po donosie Mołojca (widział jego spotkanie z
Gestapowcem Jastrzębskim)
- Mołojec na krótko rządził partią (rozstrzelany), Findel objął ostatecznie funkcję kierowniczą
- Władysław ‘Wiesław’ Gomułka, Franciszek ‘Witold’ Jóźwiak
- 14 listopada 1943 – Gestapo aresztowało Findela
- Gomułka został sekretarzem, Jóźwiak i Bolesław ‘Tomasz’ Bierut w kierownictwie
- już po roku ok. 8 000 członków
- 10 stycznia 1942 – ‘Do robotników, chłopów i inteligencji, do wszystkich patriotów polskich’:
i. hitleryzm wyniszcza Polskę
ii. ‘za naszą i waszą wolność’
iii. PL + ZSRR o wyzwolenie słowian
iv. niezwyciężona Acz, wszyscy muszą walczyć z Niemcami Î front narodowy
v. koniec rozbicia ruchu robotniczego
vi. powstanie Î wyzwolenie
vii. 8h dzień pracy
viii. ubezpieczenia,
ix. wolna i niepodległa Polska
x. uznają rząd w Londynie!
- 1 marca 1943 – mała deklaracja ‘O co walczymy?’:
i. po wygranej bitwie pod Stalingradem
ii. nie wolno pozwolić powrócić II RP
iii. unieważnienie rządu na emigracji
iv. system rad i władza tymczasowa
v. 5 przymiotnikowe wybory, konstytucja, rząd, prezydent
vi. reformy ustrojowe
vii. internowanie ludności i kara dla Niemiec za II WW
viii. specjalny trybunał dla zdrajców narodu
ix. granice etniczne + plebiscyty
x. sojusznicza współpraca z ZSRR
xi. wolności i prawa obywatelskie
xii. reformy społeczne, upaństwowienie, uspołecznienie
xiii. komitety fabryczne
xiv. reforma bez odszkodowań
xv. minimalna płaca, plan odbudowy
xvi. oświata, zdrowie, mieszkania
xvii. kres wyzyskowi i imperializmowi
xviii. era wolności i dobrobytu
- listopad 1943 – duża deklaracja ‘O co walczymy?’:
i. II WW starciem reakcji i postępu
ii. nowa rzeczywistość i nowa siła społeczna (lud pracy)
iii. demokracja
iv. sojusz robotniczo – chłopski
v. pokojowa polityka
26
vi.
vii.
viii.
ix.
x.
xi.
xii.
xiii.
xiv.
xv.
xvi.
xvii.
xviii.
xix.
łączenie wschodu z zachodem
władza pochodzi z wyborów i wyraża wolę społeczeństwa
szeroki dostęp do morza
granice etniczne
Ukraina i Białoruś musza się określić
więzy przyjaźni z wielkimi demokracjami zachodu
władza ludowa w oparciu o MO i Armię Ludową
rząd zapewni wolności i prawa
konfiskata majątku niemieckiego
nacjonalizacja, parcelacja
planowa odbudowa i reformy przemysłowe
szkoły, biblioteki, uniwersytety, drogi, regulacja rzek
ustawy socjalne
rząd emigracyjny i konstytucja kwietniowa – bezprawne
3.
Gwardia Ludowa.
- wiosna 1942 – każdy członek PPR jest Gwardzistą, Marian Spychalski
- sierpień 1942 – Franciszek Jóźwiak
- struktura terytorialna = PPR:
i. okręg = województwo
ii. obwód = powiat
iii. rejon
iv. garnizon
- partyzantka i sabotaż
- 15maja 1942 – Warszawa – Franciszek ‘Młody Franek’ Zubrzycki Î do Piotrkowa, 21
oddziałów po 10 bojowników
- 1943 – 5 tysięcy ludzi, partia 16-20 tysięcy
- październik 1942 – akcja na Cafe Club w Warszawie – Nowy Kurier Warszawski
- Lubelskie:
i. Parczew – Mieczysław Moczar (‘nasz’ socjalizm)
ii. Janów – Korczyński, w maju 1943 wspierał powstanie zamojskich BCh
iii. ok. 1 700 akcji, uczestniczyli w KRN
- GL była trzonem późniejszej AL.
4.
ZPP
-
powstał w ZSRR – Wasilewska, Lampe,
luty 1943 -Komitet Organizacyjny ZPP
1 marca 1943 – pierwszy numer czasopisma ‘Wolna Polska’
maj 1943 – statut:
i. niepodległa, demokratyczna i silna Polska
ii. reprezentowali interes polski w ZSRR
iii. opiekowali się rodzinami polskimi w Rosji
iv. 9-10 czerwca 1943 – pierwszy zjazd ZPP w Moskwie
v. Włodzimierz Sokolski, Bolesław Probner, Andrzej Witos
vi. 79 przedszkoli dla dzieci polskich
vii. 50 domów dziecka
viii. 114 szkół
ix. uznali KRN za jedyną reprezentację PL
Wykład 19 (03.04.2006)
1. Konferencja w Teheranie (28 listopad-1 grudzień 1943)
- Roosvelt inicjatorem
- 19-30 października 1943 – konferencja w Moskwie: min. spraw zagr. USA (Hall), ZSRR (Mołotow) i
UK (Iden) przygotowywali konf. Wielkiej Trójki
- 28 listopad-1 grudzień 1943 – Teheran: Churchill „w naszych rękach leży kwestia skrocenia czasu
wojny”
i. strategia działań militarnych przeciw Niemcom
ii. powojenne losy Niemiec
iii. współpraca pokojowa po wojnie
27
iv.
v.
vi.
vii.
otwarcie frontu w Europie (maj ’44 – atak na Niemcy przez Normandię)
Roosvelt Î rozczłonkowanie Niemiec
uniemożliwienie Niemcom ataku na sąsiadów
dotknięto sprawy polskiej (Stalin: ZSRR chce dobrych stosunków z PL, Churchill:
linia Curzona)
viii. PL: linia Curzona na wsch., na zach. Odra granicą (PL żegna się z Kresami Wsch.)
2.
-
Konferencja w Jałcie (4-11 luty 1945)
klęska Niemiec tylko kwestią czasu
okupacja Niemiec (4 strefy)
4D (demilitaryzacja, denazyfikacja, demokratyzacja, dekartelizacja)
6 luty – Międzynarodowa Organizacja Bezpieczeństwa Powojennego
pokojowe rozwiązywanie sporów
ZSRR – problem zach. granic PL
Roosvelt: jeśli Stalin chce to może oddać Lwów Polsce; utworzenie wspólnego rządu w PL
Stalin: nie będę tworzył rządu bez zgody z Polakami
utworzenie TRJN (porozumienie między rządem emigracyjnym a TR)
demokratyczne wybory w PL 19 stycznia 1947
utrzymanie granic PL (5 km na korzyść nas)
rząd PL ma scalać społeczeństwo
ostateczny kształt granic PL ma być ustalony na konf. pokojowej
8 luty – rząd PL będą tworzyć PPR, PPS, SL i inne partie demokr.
8 luty – Churchill: zastrzeżenia do granic wsch. PL
3.
-
Konferencja w Poczdamie (17 lipiec-2 sierpień 1945)
zmiana uczestników: Roosvelt Î Truman, Churchill Î Atlee
likwidacja skutków wojny
sojusznicza komendantura w Berlinie
polskiej delegacji przewodniczył Bierut (12 osób)
15 podkomitetów do różnych spraw (był podkomitet ds. Polski)
ustalono dzisiejsze granice PL (Nysa Łużycka, Odra Î dla PL)
1951: korekta granic (400 km² dla ZSRR; PL dostała Ustrzyki Dolne i rekompensatę)
wysiedlenie Niemców z Polski, a nie z ziem administrowanych przez Polskę
PL nie stanowiła o własnym losie, zrobiły to za nią mocarstwa
ład jałtański skończył się w 1989 roku
TRJN – jedyny reprezentant społ. Polski (wycofanie poparcia dla rządu emigracyjnego) Î E. OsóbkaMorawski premierem (PPS), S. Mikołajczyk (SL) i W. Gomułka (PPR) wicepremierami
potwierdzenie decyzji o wolnych wyborach w 1947
Wojtyła: Jałta to klęska moralna, tryumf fałszywego realizmu nad gwarancjami
-
Wykład 20 (10.04.2006)
1.
PKWN – skład i program.
- 18 lipca 1944 – powstał I Front Białoruski
- 20 lipca – przekroczył Bug, 22 lipca dotarł do Chełma, 23 lipca do Lublina
- front oparł się o linię Wisły
- w Moskwie KRN (powstała w nocy 1943\44) pod przewodnictwem Bolesława ‘Tomasza’
Bieruta obradowała z ZPP o możliwości powołania ‘swojej’ administracji na ziemiach
wyzwolonych
- powołano Delegaturę KRN dla Terenów Okupowanych
- 19 lipca 1944 – rozmowy ze Stalinem i Mołotowem o stosunkach administracji polskiej z
Armią Czerwoną
- 20 lipca 1944 – powstał ‘Manifest do Narodu’, który miał zostac ogłoszony w pierwszym
większym wyzwolonym mieście za Bugiem
- 20 lipca wieczorem – Delegatura KRNdTO Î PKWN Î ustawa o powołaniu PKWN została
zatwierdzona 21 lipca
- przewodniczącym został socjalista – Edward Osóbka – Morawski; wice przewodniczący:
Andrzej Witos (SL) i Wanda Wasilewska (PPR)
- skład – 15 osób: 4 PPR, 4 PPS, 4 SL, 2 bezpartyjnych, 1 SD (Wincenty Rzymowski)
- 22 lipca 1944 – manifest PKWN:
28
i.
ii.
iii.
iv.
v.
vi.
vii.
viii.
ix.
x.
xi.
xii.
xiii.
wspólnie z Armią Czerwoną ku końcowi wojny
pomorze, śląsk, prusy wschodnie dla Polski
sojusz z ZSRR, granica ‘przyjaznego sąsiedztwa”
ziemie polskie Polsce
KRN jedynym źródłem władzy
rząd londyński i delegatura na kraj są bezprawne, tak jak konstytucje kwietniowa, na
podstawie której działają
KRN i PKWN działają na podstawie konstytucji marcowej
5 przymiotnikowe wybory
PKWN sprawuje władzę przez Rady
prawa i wolności obywatelskie
reforma rolna
bez postulatu nacjonalizacji pomysłu
inicjatywa prywatna poparta przez państwo
2.
Reforma rolna z 6 września 1944
- 18 sierpnia – Dekret o Obowiązkowych Dostawach – dodatkowo reglamentacja w miastach
- 15 sierpnia – Dekret o utworzeniu urzędów ziemskich, powiatowych i wojewódzkich
- 6 września 1944 – Dekret o Reformie Rolnej:
i. ziemia państwowa, ziemia Niemców, kolaborantów, zdrajców, dezerterów, wielka
własność rolna powyżej 50 ha, a na zachodzie (Wielkopolska i ‘Ziemie Odzyskane’)
powyżej 100 ha
ii. wywłaszczeni obszarnicy mogli otrzymać nadział do 5 ha poza powiatem
zamieszkania
iii. reforma za odszkodowaniem – pensja urzędnika państwowego szóstej grupy
uszeregowania
iv. rolnicy spłacali jednoroczne zbiory na 10-20 lat
v. inwentarz przejmowało państwo (Ośrodki Kultury Rolnej) i bezrolni
vi. przeciwko wystąpili ludowcy – dzielenie biedy, i kościół
vii. objęła w latach 1944-49 6,2 mln ha – 814 000 gospodarstw (dla porównania reforma
1919-39 objęła 2,6 mln ha i 225 000 gospodarstw)
3.
TRJN 18 czerwca 1945.
- 1 stycznia 1945 – PKWN Î Rząd Tymczasowy
- 21 kwietnia 1945 – Bierut i Osóbka – Morawski podpisali Układ o Przyjaźni i Współpracy z
ZSRR na 20 lat
- 9 maja 1945 skończyła się II WW, Churchill liczył na Mikołajczyka, Polacy na Andersa
- rozmowy Londyn – Gomułka
- 28 czerwca prezydent KRN powołał TRJN: premierem Edward Osóbka – Morawski, wice:
Gomułka (PPR) i Mikołajczyk; ;PPR 5, PPS 6, SL 6 (3 z Londynu, 3 komunistów), SD 2,
bezpartyjny 1
- USA i GB wyraziły poparcie dla TRJN, rząd Arciszewskiego został bez poparcia
4.
Nacjonalizacja przemysłu 3 stycznia 1946.
- 100 000 ziemian, 300 000 burżuazji
- ‘związki zawodowe’ pracowały nad ‘Ustawą o Przejęciu na Rzecz Państwa Najważniejszych
Gałęzi Gospodarki’
- listopad 1945 – kongres związków zawodowych
- KK i SL – reforma utrudni łączność gospodarczą z zachodem
- 29 grudnia 1945 – Komitet Ekonomiczny RM przyjął projekt ustawy o nacjonalizacji (PPR +
PPS)
- 2-3 stycznia 1946 – ustawa została przyjęta, nacjonalizacja bez odszkodowania, objęła mienie
poniemieckie, zdrajców i dezerterów, przemysl ciężki i wydobywczy oraz elektrownie
5.
Referendum Ludowe 30 czerwca 1946.
- marzec 1946 – KC PPR + KW PPS Î wniosek Î 27 kwietnia – X sesja KRN
- czy jesteś za zniesieniem Senatu, czy chcesz utrwalenia w konstytucji reform gospodarczych,
czy chcesz zachowania granic zachodnich na Or\drz i Nysie Łużyckiej?
- czerwiec 1946 – rozłam w PSL Î PSL ‘Nowe Wyzwolenie’ Î 3x ‘tak’ Î listopad 1947 –
samorozwiązanie
29
-
6.
oficjalnie
Paczkowski
68,2%
26,9%
77,3%
33%
91,4%
24%
w okręgu zamojskim (dane inspektoratu WiN) 17,5%, 30,7%, 67,5%
Wybory do Sejmu 19 stycznia 1947.
- PPR chciała oddać PSL 25% ‘głosów’
PPR
114
PPS
116
SL ‘Lubelskie’
109
SP
41
PSL
28
SD
15
PSL ‘NW’
7
inni
14
- 63% według ‘mężów zaufania’ na PSL
- w raporcie dla Stalina – 84% na PSL
- 5,5 mln osób bez prawa wyborczego
- aresztowano ok. 80 000 ludzi
Wykład 21 (24.04.2006)
1.
-
PPR w latach 1944-48
16-19 stycznia 1944: ustanowić system Rad Narodowych i milicję
Komitet Centralny PPR Î sekretariat KC Î skład KC Î Centralna Komisja Rewizyjna Î Centralna
Komisja Kontroli Partyjnej Î Centralna Szkoła Partyjna Î Komitety Wojewódzkie Î Komitety
Powiatowe Î Komitety Miejskie (50) Î Komitety Mniejsze Miejskie (400)
partia z kadrowej w masową
robotnicy to 61% składu, rolnicy 28%, intelektualiści 11%
utrwalanie jednolitego frontu klasy robotniczej
umacnianie sojuszu chłopsko-robotniczego
zacieśnianie współpracy z ruchami demokratycznymi
-
I Zjazd (6-13 grudnia 1945 Warszawa): 1000 delegatów (61,4% robotnicy, 9,1% chłopi, 29,5%
inteligencje)
i. zakres i utrwalenie reform społ-gosp
ii. zasiedlenie ziem północnych i zachodnich
iii. przyjęcie 3-letniego planu odbudowy kraju ze zniszczeń wojennych
iv. braterska współpraca z ZSRR
v. przebudowanie gospodarki
vi. silny socjalizm jako ustrój
vii. rozwój rolnictwa nie będzie kopią wzoru radzieckiego
viii. praworządność
ix. wspólpraca z PPS i rozkład PSL
x. hasło budowy milionowej partii
-
Biuro Polityczne (8 członków = 5 ze wschodu i 3 z kraju)
- W. Gomułka (sekretarz generalny)
- J. Berman
- H. Minc
- S. Radkiewicz
- M. Spychalski
- R. Zambrowski
- A. Zawadzki
- B. Bierut
30
2.
-
PPS w latach 1944-48
odezwa do narodu (1944) aby wspierać program PKWN
E. Osóbka-Morawski Î Komitet Organizacyjny (Lublin)
10 października 1944 odezwa kom. org. PPS: odłączenie się od antyradzieckiej polityki PPS-WRN,
współpraca z PPR
Zjazd (25 Kongres): 200 działaczy
- aprobuje treści PKWN
- struktura: Kongres Î Rada Naczelna Î Centralna Komisja Rewizyjna Î Centralny Sąd
Partyjny Î Komitet Wojewódzki Î Komitet Powiatowy Î Komitet Miejski Î Komitet
Wiejski
- tymczasowa Rada Naczelna (Drobner)
- tymczasowa CKW (Osóbka-Morawski)
- przyspieszenie partii po wojnie
- nieufność wobec ZSRR
- 7-8 tys. członków (Polska Lubelska)
- listopad 1945: PPS ma komitety we wzystkich województwach
- 124 tys. członków (kwiecień 1945): 60% robotnicy, 16% umysłowi, 14% chłopi i inne gr.
zawodowe
- pisma „Naprzód” i „Robotnik”
3.
-
Zjednoczenie PPS i PPR w PZPR
H. Jabłoński i H. Świątkowski widzieli korzystne warunki do procesu zjednoczenia
28 listopad 1946 – umowa o jedności działania PPS i PPR (synteza ideowo-polityczna, podział mandatów
w wyborach)
15-17 grudnia 1947 – 27 Kongres PPS (Wrocław)
6 marca 1948 – Biuro Polityczne: należy tworzyć międzypartyjne zalążki przyszłej jednolitej partii
17 marca 1948 – sekr. gen. CKW (J. Cyrankiewicz): bieżące zadania połączyć z PPR
3 kwietnia 1948 – przyjęcie uchwały o zjednoczeniu Î budowanie gmachu partii ze składek
członkowskich
lato 1948 – wewnątrzpartyjny kryzys PPR: stopniowy proces przekształceń, 3 zasady (dobrowolność,
stopniowość, efektywność); Gomułka posądzony o „prawicowo-nacjonalistyczne odchylenia”
29 czerwca 1948 – Berman, Zawadzki – atak na Komunistyczną Partię Jugosławii, krytyka Gomułki,
krytyka polityki rolnej PPR
Plenum KC Î wznowienie przeobrażeń socjalistycznych na wsi
Gomułka złożył rezygnację z partii 26 sierpnia 1948
Bierut wygłosił 31 sierpnia 1948 referat o Gomułce-nacjonaliście
Gomułka przyznał, że jego poglądy były osobiste
Nowomowa: kampania oczyszczenia szeregów partyjnych (PPR Î 29 tys. członków usunięto, PPS Î 82
tys. członków wykluczono)
14 grudnia 1948 – II Zjazd PPR i Nadzwyczajny 28 Kongres PPS głosują za połączeniem
15 grudnia 1948 – Kongres Zjednoczeniowy (1526 delegatów): deklaracja ideowa, wytyczenie 6-letniego
planu gosp, uchwalenie statutu partii, 72 członków w KC
Bierut na czele KC
w BP min: Berman, Minc, Radkiewicz, Spychalski, Zawadzki (PPR), Cyrankiewicz, Rapacki,
Świątkowski (PPS)
przewodnia rola partii w państwie
przyjaźń z ZSRR
Wykład 22 (08.05.2006)
1.
reaktywowanie działalności ZMW RP „Wici” i SL
- latem 1944 roku ruchy polityczne wznowiły swoja działalność
- 19 sierpnia 1944 – Komitet Organizacyjny ZMW RP „Wici” (Lubomir Stasiak)
- 27-28 sierpnia – zjazd w Lublinie:
i. wolna i niepodległa Polska
ii. ziemie nad Odrą
iii. granice etniczne
iv. sojusz z ZSRR
v. demokracja
31
-
vi. wywłaszczenie obszarników
vii. sejm i senat (5 przymiotnikowe wybory)
viii. uspołecznienie przemysłu ciężkiego i wydobywczego bez odszkodowań
ix. bezpłatne i powszechne szkolnictwo
x. spółdzielczość rolno – spożywcza
xi. sprawiedliwość społeczna
xii. solidarność z PKWN
xiii. wezwanie Mikołajczyka do powrotu do kraju
xiv. Tymczasowy Zarząd Główny – Jan Aleksander Król
17-18 września 1994 – zjazd SL w Lublinie – reaktywacja działalności partii
i. ‘starzy ludowcy’
ii. sala ‘domu żołnierza’, ul Żwirki i Wigury
iii. poparcie dla reform PKWN
iv. konstytucja marcowa (parlament, wolności i swobody obywatelskie)
v. likwidacja różnic w stanie posiadania
vi. spółdzielczość
vii. powszechna i bezpłatna oświata
viii. zjednoczenie narodu w celu obrony kraju
ix. niezwłoczne wybory demokratyczne do parlamentu
x. powrót do hasła: władza – ziemia – oświata dla ludu!
xi. dobre stosunki z ZSRR
xii. granice – Prusy Wschodnie i Odra i Nysa
xiii. słowiańszczyzna zapewni pokój w Europie
xiv. Tymczasowy Zarząd Główny – Stanisław Kotek – Agroszewski (Andrzej Witos,
Jakub Antoniak, Stanisław Janusz)
2 . Myśl polityczna PSL
- Mikołajczyk miał nadzieję na objęcie kierownictwa w SL
- 22 sierpnia 1945 – Mikołajczyk powołuje PSL (Wincenty Witos - prezes, Władysław Kiernik,
Józef Niecko, sekretarz –Stanisław Wójcik – adwokat z Lublina)
- po rychłej śmierci Witosa Mikołajczyk został prezesem
- 19-21 stycznia 1946 – Kongres PSL w Warszawie (Z udziałem Gomułki)
i. ani kolektywizacja ani kapitalizm – agraryzm
ii. demokracja polityczna i gospodarcza
iii. Polska Ludowa –niezależna, suwerenna i demokratyczna
iv. Sejm powołany w demokratycznych wyborach kontroluje rząd
v. władza należy do narodu
vi. prezydent z wyborów powszechnych
vii. szeroki samorząd i wolności obywatelskie
viii. armia apolityczna
ix. praca powinna stanowić o miejscu człowieka w hierarchii społecznej
x. decentralizacja przemysłu
xi. zdrowe ekonomicznie gospodarstwa rodzinne
xii. spółdzielczość
xiii. moralność społeczna
xiv. logika i ład z przyrody w stosunkach społecznych
xv. chłopi żyją z własnej pracy – gospodarka rolna najważniejsza
xvi. prawo państwa do interwencji w gospodarkę
3. PSL ‘Nowe Wyzwolenie’
- 1946 – PSL nie chciało wejść do bloku stronnictw demokratycznych
- grupa opozycyjna pod przewodnictwem Tadeusza Reka
- inni niechętni – Niećko, Wyciech, Kiernik
- 9 czerwca 1946 – grupa Reka wydała pierwszy numer ‘Nowego Wyzwolenia’
- 27 września 1946 – Rek organizuje konferencję powołującą PSL ‘NW’
i. wsparcie bloku reform ‘demokratycznych’
ii. 3x ‘tak’
iii. przeciw zbliżającej się wojnie domowej
iv. PSL drążą wrogie jednostki
- 27 października 1946 – oficjalny Kongres Partii
32
-
i. lewica chłopska
ii. nie jest wrogiem ani chłopów ani robotników
iii. zachód wspiera Niemcy w kierunku rewizji granic
iv. należy utrwalać zdobycze władzy ludowej
v. konieczna jest przyjaźń z ZSRR
vi. przeciw ND i Sanacji
zdobyli 11 mandatów w wyborach
13 listopada 1947 – samorozwiązanie PSL’NW’
4 . Zjednoczone Stronnictwo Ludowe
- 24 luty 1947 – Niećko tworzy ‘Lewicę PSL’ Komitet Organizacyjny – opozycję
wewnątrzpartyjną
- CK LPSL – współpraca z SL i BSD
- Kwiecień 1947 – zaczęto tworzyć sieć organizacyjną LPSL
- 1 czerwca 1947 – odezwa do sympatyków:
i. jedność chłopska w sojuszu chłopów i robotników
ii. Mikołajczyk sprzeniewierzył się ideałom ruchu ludowego
iii. Niepodległość dzięki ZSRR
iv. Współpraca z ZSRR powinna stanowić o polskiej polityce
v. krytyka zachodu
vi. PSL powinno współpracować z PZPR
vii.
- październik 1947 – Niećko z nakazu PZPR rozpoczyna proces zjednoczeniowy
- 5 października 1947 – żądanie usunięcia Mikołajczyka i podjęcia współpracyz BSD
- 21 października – Mikołajczyk ucieka – powołano nowe władze PSL – Stanisław Babiński,
Stefan Skorboński, Wincenty Borejko
- 1948 – deklaracja o jedności i współpracy PSL + SL
- lipiec 1948 – połączenie organizacji młodzieżowych : ZWM (PPR) + OM TUR (PPS) +
ZMWRP ‘Wici’ (SL) + ZMD (SD)
- Centralna Komisja Współdziałania (3 PSL + 3 SL)
- 26 listopada 1949 – osobne konwencje PSL i SL podjęły uchwały o zjednoczeniu
- 27-29 listopada 1949 – Kongres Zjednoczeniowy ZSL (zjednoczenie formalne)
i. odrzucenie idei agraryzmu
ii. przewodnia rola ruchu robotniczego
iii. kierownicza rola partii marksistowsko-leninowskiej
iv. gospodarka socjalistyczna
v. sojusz z ZSRR
vi. Rada Naczelna (Niećko + 149 innych) i CKW (Władysław Kowalski + 38 innych)
Wykład 23 (15.05.2006)
1.
Stalinizacja Polski – gospodarka.
- 1950 – koniec umacniania ‘władzy ludowej’ – samorozwiązanie SP, zjednoczenie ZSL
- plan 3letni 1947-49 – uprzemysłowienie Î silna klasa robotnicza = władza
- własny wysiłek,
- kopia wzorów ZSRR
- zwiększenie zatrudnienia poza rolnictwem
- wzrost spożycia
- współzawodnictwo przodowników pracy
- 1953 – odkrycie złóż siarki w Tarnobrzegu
- 1953 – wojna w Korei
- 1949 – RWPG
- 1959 – Układ Warszawski
- armia – 49 – 2 mld zł, 59 – 6,6 mld zł
- 1 stycznia 1949 – połączenie Państwowych Nieruchomości Rolnych, Państwowej Hodowli
Koni i Zakładów Hodowli Roślin Î PGR (sowchozy) – 10% użytków rolnych
- 1948 – Rolnicze spółdzielnie Produkcyjne (kołchozy) – 10 tysięcy
- 7 listopada 1951 – Lublin – FSC
- walka z kułactwem
- 1953 – zakończono odbudowę warszawskiej starówki
33
-
1954 – wybudowano Pałac Kultury i Nauki
walka z analfabetyzmem
ograniczenie konsumpcji
pogorszenie sytuacji na wsi
21 lipca 1950 – ustawa o palnie 6letnim 1950-55:
i. przewidywany wzrost produkcji przemysłowej – 85-90% (później 158%)
ii. przewidywany wzrost produkcji rolnej – 35-45% (później – 63%)
iii. nakłady finansowe na gr A (środki produkcji) – 63,5%
iv. nakłady na gr. B (środki konsumpcji) – 36,5%
v. ‘Star’ Starachowice, cementownia ‘Odra’ Opole, FSO Warszawa, Stocznia Gdańska
vi. 28 czerwca 1950 – ustawa o elektryfikacji
vii. produkcja przemysłowa wzrosła o 250%
viii. produkcja rolna wzrosła o 13%
2.
Stalinizacja Polski – polityka.
- 19 lutego 1947 – uchwalenie Małej Konstytucji:
i. jednoizbowy parlament – sejm
ii. prezydent wybierany przez sejm
iii. prezydent zwierzchnikiem Rady Państwa
- 20 marca 1950 – reforma administracyjna – rady jedyną władzą w terenie
- 20 lipca 1950 – ustawa o prokuraturze (1,5 tysiąca oficerów, Gomułka i inni działacze)
- nadzór MBP
- 23 września 1953 – aresztowanie Prymasa Wyszyńskiego
- 5 marca 1953 – śmierć Stalina
- 22 lipca 1953 – uchwalono Konstytucję PRL:
i. władza ludu pracującego miast i wsi
ii. kierownicza rola partii robotniczej
iii. sejm, Rada Państwa – ustawodawcza i kolegialna głowa państwa
iv. RM – 9 wicepremierów
- nowa ordynacja wyborcza – tylu kandydatów na liście ile mandatów do obsadzenia
- wybory 22 października 1952 – 95,02% frekwencji; Front Narodowy 99,8% (PZPR 273, ZSL
90, SD 25, 35 bezpartyjnych)
- zwalczanie inicjatyw oddolnych
- BMW
- krytyka i samokrytyka
- X departament MBP
3.
Przełom październikowy 1956.
- 25 grudnia 1954 – zlikwidowano MBP Î MSW
- marzec 1955 – Klub Krzywego Koła
- odpływ robotników z PZPR
- rehabilitacja KPP
- XX zjazd KPZR – Polska droga do socjalizmu – Bierut umiera 12 marca 1956
- 17 stycznia 1956 – rozwiązanie Kominformu
- Natolińczycy – Franciszek Jóźwiak, Zenon i Roman Nowakowie, Franciszek Mazur, Î
‘chamy’, chcieli utrzymania proradzieckiego kursu
- Puławianie – Hilary Minc, Roman Zambrowski, Jakub Borman Î zbrodniarze, liberalizm
‘żydy’
- 27 kwietnia 1956 sejm uchwalił amnestię dla osób niesłusznie represjonowanych (zwolniono
ok. 35 tysięcy osób)
- 28 czerwca 1956 – pierwszy bunt robotniczy – 70 zabitych i 600 rannych
- 19-21 października 1956 – Plenum KC PZPR z udziałem Chruszczowa ÎGomułka I
sekretarzaem, w Biurze politycznym ze ‘starych’ został tylko Zambrowski
- wielu działaczy importowanych za Stalina z ZSRR wróciło na wschód
Wykład 24 (22.05.06)
1.
Rządy Gomułki 1956-70: polityka.
- „partia kieruje, rząd rządzi”
34
-
utrzymano dogmaty o kierowniczej roli partii marksistowsko-leninowskiej i o sojuszu i
przyjaźni z ZSRR
entuzjazm w październiku 1956
„dość wiecowania, do roboty!”
ZSRR zobowiązało się zwrócić 2 mln złotych
z kraju wyjechało 32 rosyjskich generałów
KBP Î SB, ZMP ÎZMW i ZMS, przywrócono ZHP
zredukowano ilość spółdzielni produkcyjnych z 10 000 do 1 000
złagodzono cenzurę
wprowadzono lekcje religii w szkołach
zaczęły ukazywać się pisma inne niż komunistyczna: ‘Więź’ Mazowieckiego, ‘TP’ Turowicza
powstał Postępowy Klub Inteligencji Katolickiej wpuszczony do sejmu (5 mandatów a szefa –
Zawieyskiego - do RP)
podpisano umowę o stacjonowaniu Armii Czerwonej w PRL
powołano Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne
24 października 1956 roku zmieniono ordynację wyborczą (zwiększenie ilości kandydatów w
okręgu, nie więcej niż o 2/3 w stosunku do ilości mandatów)
20 stycznia 1957 – wybory: frekwencje 94%, na FN 98.4% (PZPR 237, ZSL 119, SD 39,
bezpartyjni 63)
1952-56: 11 ustaw, 1957-61: 174 ustawy, więcej prac komisji
13 grudnia 1957 – powołano NIK podległy sejmowi
1957 – zamknięto tygodnik ‘Po prostu’ (reformiści)
1964 – Moczar MSW
pogorszenie stosunków z KK (obchody millennium)
1000 szkół na 1000lecie
1960 –wycofanie religii ze szkół, zakaz budowy kościołów
1965 – orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich
odmowy udzielania wiz osobom zza granicy, które chciały uczestniczyć w obchodach
milenijnych
odżyły konflikty wewnątrz partii (chamy/żydzi)
Moczar – narodowy socjalizm ‘stąd’
Zenon Kliszko, Ryszard Strzelecki – przeszli na stronę Moczara przeciw żydom (Zambrowski)
nowy przywódca – I Sekretarz KW PZPR w Katowicach – Edward Gierek
2.
Rządy Gomułki 1956-70: gospodarka.
- 1956-58 – wzrost produkcji i płac realnych, poprawa sytuacji w rolnictwie
- koniec uspołecznienia w rolnictwie
- powrót ‘kółek’ i instytucji samorządnych
- modernizacja przemysłu, rady robotnicze
- Konferencja Samorządu Robotniczego
- 1958 – nowy plan 6letni: rozwój przemysłu, szczególnie ciężkiego
- ograniczenie spożycia
- kształcenie kadr
- współpraca międzynarodowa
- plan okazał się zbyt wygórowany – ograniczono go w roku 1960
- w połowie lat 60tych objawy stagnacji
- ‘czy się stoi czy się leży dwa patyki się należy’
- wadliwa struktura agrarna
- stare XIX wieczne maszyny
- plany ograniczenia produkcji lub zamknięcia niektórych gałęzi przemysłu
- marniał autorytet Gomułki
3.
Wydarzenia 1968 i kryzys 1970.
- 27 maja 1967 – papież Paweł VI powołał biskupów na z’ziemie odzyskane’
- czerwiec 1967 – wojna Izraelsko (społeczeństwo) – Arabska (ZSRR, PRL)
- ludzie o pochodzeniu żydowskim występowali przeciwko kierownictwu partii
- ‘spisek syjonistyczny’
- 30 stycznia 1968 – zdjęcie ‘Dziadów’ Kazimierza Dejmka
- 8 marca 1968– Adam Michnik i Henryk Szlajfer relegowani z UW
- profesorów przesuwano do PAN
35
-
ożył Moczar i ‘partyzanci’
Edward Ochab, A. Rapacki i około 40 innych członków pochodzenia żydowskiego opuściło
kierownictwo partii
40 tysięcy osób żydowskiego pochodzenia uciekło (nie tylko do Izraela)
sierpień 1968 – interwencja w Czechosłowacji (‘Praska wiosna’, Dubczaek – socjalizm z
ludzką twarzą)
7 grudnia 1970 – podpisano układ z RFN o granicach
12 grudnia 1970 –zapowiedź podwyżki
14-17 grudnia 1970 – ataki na siedziby partii, 44 zabitych, 19 zdemolowanych budynków, 220
obrabowanych
25 tysięcy żołnierzy, 550 czołgów, 750 transporterów opanc.
20 grudnia 1970 – VII plenum KC: Gierek I S KC, Piotr Jaroszewicz premierem
luty 1971 – usunięcie z KC Gomułki, Spychalskiego, Kliszko i innych
24 stycznia 1971 – Gierek i Jaroszewicz spotkali się z pracownikami stoczni im. Adolfa
Warskiego w Szczecinie: ‘Towarzysze, pomożecie?’
Cyrankiewicz (16 lat był premierem, wyznaczony przez Stalina) zostal ‘zdegradowany’ na
Przewodniczącego Rady Państwa
Wykład 25 (29.05.2006)
1.
Dekada otwarcia na zachód (1970-80): gospodarka
- 1971-75: plan gosp. Gierka (zmniejszenie produkcji przemysłu ciężkiego)
- „Maluch” za Gierka
- ożywienie w budownictwie i rolnictwie
- dynamiczny rozwój przemysłu
- grudzień 1917 – VI Zjazd PZPR (akceptacja planu 5-letniego)
- „budowa drugiej Polski” Î hasło Gierka
- 1972: początek budowy Huty Katowice
- 1973: światowy kryzys paliwowy
- 1974: nieurodzaj w rolnictwie, „ciche” podwyżki cen
- 1975: podział kraju na 49 województw (wcześniej było 16)
2.
Propaganda sukcesu
- 1973: Związek Socjalistycznej Młodzieży Wiejskiej, Socjalistyczne Zrzeszenie Studentów
Polskich
- wybory: 97,4% frekwencji Î 99.53% na Front Jedności
- umacnianie roli kierowniczej partii
- zwiększanie kontroli państwa w zakładach pracy (200 zakładów objętych)
- 10 czerwca 1976 – nowelizacja konstytucji:
i. PL jako państwo socjalistyczne
ii. PZPR jako przewodnia siła narodu
iii. zapis o przyjaźni z ZSRR
iv. podporządkowanie NIK pod premiera
- ZSL stwierdziło, że będzie popierało partie i jej program
- KBWE (1 sierpnia 1975) Helsinki Î 35 państw (wszystkie w Europie poza Albanią + USA i
Kanada)
3.
Kryzysy społeczne
- czerwiec 1976 – Radom i Ursus:
i. brak gospodarności
ii. wzrost zadłużenia państwa
iii. podwyżki cen bez podwyżek płac
iv. prześladowanie 2300 robotników
v. 400 wyroków więzienia i grzywny
vi. „ścieżki zdrowia”
-
wrzesień 1976: powstaje KOR, w 1978 przemianowany na KSS KOR
marzec 1977: ROPCiO
czeriwc 1978: KPN
36
-
luty 1978 – VIII Zjazd PZPR
marzec 1980 – wybory: 98% frekwencji, 99% za Frontem Jedności Narodowej
lipiec 1980 – strajki: Świdnik, Mielec, Wybrzeże, Śląsk
Międzyzakładowy Komitet Strajkowy: Wałęsa
30 sierpień 1980 – porozumienie w Szczecinie: Jurczyk z Barcikowskim (strona rządowa)
31 sierpień 1980 – porozumienia gdańskie (Wałęsa)
37

Historia najnowsza polski

Transkrypt

Podobne dokumenty

Historia - Home.pl

List do uczestników zjazdu

3. Wojna Niemiec z ZSRR – notatka minimum

WIELKA POWOJENNA WĘDRÓWKA LUDÓW