Strategia Rozwoju Gminy Chrząstowice na lata 2014-2024

Transkrypt

UCHWAŁA NR XXXIII.271.2014
RADY GMINY CHRZĄSTOWICE
z dnia 25 czerwca 2014 r.
w sprawie przyjęcia Strategii Rozwoju Gminy Chrząstowice na lata 2014 - 2024
Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tj. Dz. U. z 2013 r.,
poz. 594, zm. poz. 645 i 1318 oraz z 2014 r. poz. 379) Rada Gminy Chrząstowice uchwala, co następuje:
§ 1.
Przyjmuje się Strategię Rozwoju Gminy Chrząstowice na lata 2014-2024 stanowiącą załącznik do
niniejszej uchwały.
§ 2.
Uchyla się uchwałę nr XXVII/151/2000 Rady Gminy Chrząstowice z dnia 30 października 2000 r.
w sprawie przyjęcia Strategii Rozwoju Gminy Chrząstowice.
§ 3.
Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Chrząstowice.
§ 4.
Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.
Przewodniczący Rady Gminy
Wilibald Niesłony
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strategia Rozwoju
Gminy
Chrząstowice
na lata 2014- 2024
Chrząstowice, 25 czerwca 2014 r.
Projekt: Gmina Chrząstowice – aktywnym uczestnikiem partycypacji społecznej
Strategia Rozwoju Gminy Chrząstowice
Gmina Chrząstowice
nakręceni dobrą energią każdego dnia
Osoby biorące udział w pracach nad powstaniem
Strategii Rozwoju Gminy Chrząstowice na lata 2014-2024
Moderatorzy, opieka merytoryczna, redakcja dokumentu:
Dr inż. Marzena Szewczuk- Stępień
Dr inż. Łukasz Dymek
Członkowie konwentu:
Helena Rogacka
Florian Ciecior
Teresa Krupska
Brygida Dulęba
Wilibald Niesłony
Tadeusz Dynowski
Róża Staffa
Małgorzata Strzelec
Henryk Tarkowski
Mirosław Żurek
Krystian Smolka
Krzysztof Fąfrowicz
Łukasz Sokołowski
Irena Gondro
Teresa Pasoń
Piotr Zasuwa
Mateusz Walecko
Marek Baron
Elżbieta Kaliszan
Gabriela Born
Zygmunt Cichoń
Anna Kurc
Dawid Ozimek
Danuta Kampa
Elżbieta Bakanowicz
Danuta Pawliszyn
Artur Porada
Paweł Duda
Bożena Styrczewska
Jolanta Kozubska
Opracowanie diagnostyczne:
Dr inż. Brygida Klemens
Pozostali uczestnicy procesu planowania strategicznego:
Rafał Bartek
Leszek Kodrzycki
Konrad Wójcik
Krzysztof Warzecha
Agnieszka Król
Gerard Kurc
Wojciech Król
Karolina Mateja
Elżbieta Rokujżo
Mateusz Blaik
Justyna Kurc
Grażyna Fila
Strategia Rozwoju
Gminy Chrząstowice
na lata 2014- 2024
Spis treści
Słowo wstępne ............................................................................................................................. 3
Wprowadzenie ............................................................................................................................. 5
Kontekstowe umiejscowienie strategii .................................................................................... 7
Metodyka prac nad strategią ................................................................................................. 11
Konwent Strategiczny ............................................................................................................ 12
Analiza SWOT ......................................................................................................................... 15
Diagnoza stanu ........................................................................................................................... 17
Położenie i relacje zewnętrzne .............................................................................................. 17
Ład przestrzenny .................................................................................................................... 19
Środowisko............................................................................................................................. 24
Społeczność lokalna ............................................................................................................... 30
Gospodarka ............................................................................................................................ 45
Organizacyjne uwarunkowania działań gminy....................................................................... 55
Architektura dokumentu ............................................................................................................. 7
Analiza strategiczna ................................................................................................................... 57
Wizja i misja rozwoju ................................................................................................................. 59
Wyzwania, cele, zadania ............................................................................................................ 61
Wdrażanie strategii rozwoju ...................................................................................................... 77
1
2
Słowo wstępne
W związku z dobiegającym końca horyzontem obowiązywania Strategii Rozwoju Gminy
Chrząstowice podjęliśmy inicjatywę stworzenia nowego dokumentu. Moment ten zbiegł się
w czasie z przedsięwzięciem pt. „Gmina Chrząstowice – aktywnym uczestnikiem partycypacji
społecznej” realizowanym przez Dom Współpracy Polsko- Niemieckiej i Opolskie Centrum
Demokracji Lokalnej. Dzięki nawiązanej współpracy podjęto starania czego efektem jest
prezentowana Strategia Rozwoju Gminy Chrząstowice na lata 2014-2024. Jest to efekt
wielomiesięcznej pracy społeczności gminy, który wyraża dbałość o celowy rozwój wielu
istotnych obszarów.
Gorąco zachęcamy do zapoznania się z prezentowanym dokumentem, gdyż stanowi on
społeczności. Jesteśmy przekonani, że wszystkie osoby ją tworzące są gotowe do czynnego
udziału w jej realizacji. Strategia jest stworzona przez społeczność i na jej potrzeby. Mamy
świadomość, że potrzeby mieszkańców, pracowników, inwestorów czy osób korzystających
okazjonalnie z zasobów gminy są różne, niemniej to właśnie my wszyscy razem jako
społeczność gminy mamy obowiązek zrobić wszystko, aby uzgodnić najważniejsze cele wokół
których skoncentrujemy wszystkie nasze siły. Jako gmina nie posiadamy nieograniczonych
zasobów rzeczowych czy finansowych. Posiadamy za to wyjątkowy kapitał jakim jest nasza
społeczność, która wielokrotnie udowadniała i wciąż udowadnia, że jest w stanie zdziałać
wielkie rzeczy. Jeżeli w wyniku prowadzonych prac uda nam się osiągnąć to co
swoisty przewodnik wskazujący na najważniejsze kierunki rozwoju dla całej naszej
zaplanowaliśmy, a jesteśmy o tym głęboko przekonani, to będziemy mogli powiedzieć
o sukcesie, o rozwoju, o wykorzystaniu nadarzającej się szansy.
Zapraszamy, zachęcamy i polecamy uwadze aktywne korzystanie z prezentowanego
dokumentu zarówno na etapie jego powstawania, ale także w trakcie realizacji strategii.
Wydaje nam się, że tylko wtedy wszystkie odpowiedzialne za jej realizację osoby, jednostki
będą czuły się dodatkowo zdeterminowane do sprostania stawianym wyzwaniom.
HELENA ROGACKA
Wójt Gminy Chrząstowice
WILIBALD NIESŁONY
3
4
Wprowadzenie
Ta część dokumentu stanowi wprowadzenie w tematykę planowania jaki zrealizowano w Gminie Chrząstowice
i zawiera odpowiedzi na następujące pytania:
Czym jest ten dokument? Co było powodem podjęcia prac nad strategią? Jakie znaczenie dla społeczności ma
strategia rozwoju? Kto powinien czuć się właścicielem dokumentu? Dlaczego ważne jest zaangażowanie
szerokiego spektrum interesariuszy?
Zwiększająca się dynamika zmian zachodzących we współczesnym świecie sprawia, że każdy
dokument strategiczny musi odznaczać się wysoką elastycznością i adaptacyjnością.
Dotychczasowa strategia rozwoju uchwalona w roku 2000 przewidywała realizację celów
rozwojowych do roku 2015. W tym czasie nastąpiło wiele zmian mających zasadniczy wpływ
na jej realizację. Szczególnie istotnym wydarzeniem był fakt akcesji Polski do struktur Unii
Europejskiej. Harmonizacja podejścia w zakresie planistycznym spowodowała konieczność
opracowania szeregu dokumentów planistycznych. Duży poziom ogólności dotychczasowej
strategii umożliwił stosowne dopasowanie do nowych uwarunkowań, lecz wydaje się
niezbędnym bardziej precyzyjne określenie kierunku rozwoju gminy. Wynika to nie tylko
z potrzeby adaptacji strategii rozwoju do nowych uwarunkowań, ale przede wszystkim do
konieczności koncentracji ograniczonych zasobów i środków na najważniejszych wyzwaniach
rozwojowych.
Strategia w swoim zamyśle musi zatem łączyć wszystkich interesariuszy, aby czuli się
współodpowiedzialni nie tylko za jej ustanowienie, ale przede wszystkim za jej realizację.
Właścicielem strategii jest zatem cała społeczność tworząca gminę, która za sprawą
uchwalonej strategii zobowiązuje poszczególne instytucje, organy lub osoby do realizacji
konkretnych zadań i celów. Ze względu na ograniczone możliwości spełnienia wszystkich
indywidualnych potrzeb, niezbędne staje się na etapie tworzenia strategii określenie
warunków umożliwiających pełną partycypację różnych grup społecznych. Tylko proces
umożliwiający włączenie społeczne sprawi, że możliwe stanie się właściwe wyartykułowanie
wszystkich istotnych problemów rozwojowych i wypracowanie rozwiązań łączących często
odmienne punkty widzenia. Realizacji procesu powstawania Strategii Rozwoju Gminy
Chrząstowice służyły spotkania prowadzone w ramach Konwentu Strategicznego oraz
Konsultacje Społeczne. Należy jednak pamiętać, że z chwilą ustanowienia strategii rozwoju
praca społeczności ją tworzącej nie kończy się, lecz dopiero się zaczyna. Wynika to z faktu, że
strategia musi być dokumentem na bieżąco przeglądanym i analizowanym pod kątem
aktualności uwarunkowań strategicznych jak i stopnia realizacji przyjętych celów. Ponadto za
jego pomocą można i należy dokonywać weryfikacji działań planistycznych podejmowanych
przez interesariuszy gminy.
Przedmiotowy dokument stanowi wynik prac podjętych przez interesariuszy na rzecz
pozytywnych zmian oczekiwanych w Gminie Chrząstowice. Pod pojęciem interesariuszy
rozumie się podmioty (osoby, społeczności, instytucje, organizacje, urzędy), które mogą
wpływać na gminę oraz pozostają pod wpływem jej działalności lub zamieszkują ją, pracują
w niej, inwestują na jej terenie, odwiedzają ją itp. Natomiast wspomniana zmiana jest
utożsamiana z szeroko pojętym rozwojem. Aby mógł on nastąpić należy przewidzieć określony
stan docelowy pod postacią celu. Mamy zatem do czynienia z realnym aktem planowania,
który wyznacza najważniejsze kierunki rozwoju gminy przy dostępnych zasobach.
5
6
Architektura dokumentu
Ta część dokumentu zawiera informacje o umiejscowieniu dokumentu w kontekście szerszych uwarunkowań
strategicznych. Przedstawia także zapis metodyki stosowanej przy konstruowaniu strategii, czyli opis
znaczenia wybranych i wykorzystanych tu elementów. Ponadto daje odpowiedzi na następujące pytania: Jak
przedmiotowa strategia jest umiejscowiona w kontekście międzynarodowym, krajowym, regionalnym,
powiatowym, aglomeracji i lokalnym? W jakich obszarach identyfikuje się zbieżność z obowiązującą
dokumentacją? Jak wygląda struktura dokumentu? Jakie znaczenie w procesie planowania ma każda ze
zidentyfikowanych części? Jak przebiegały prace konwentu strategicznego? Jak przeprowadzono prace analizy
strategicznej? Jak ustanowiono wizję, misję, wyzwania i cele?
Kontekstowe umiejscowienie strategii
Strategia to główny dokument planistyczny Gminy. Aby mógł posiadać odpowiednie walory
użytkowe należy zastanowić się jakie jest miejsce tego dokumentu w kontekście całej
dostępnej dokumentacji strategicznej, zarówno z punktu widzenia poziomu jak również
dziedziny czy zakresu planowania. W tym zakresie niezbędne staje się określenie
dokumentów, z którymi przedmiotowa strategia jest komplementarna.
Strategia rozwoju Gminy Chrząstowice jest zbieżna z dokumentem strategicznym dla Unii
Europejskiej: Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju
sprzyjającego włączeniu społecznemu. Pomimo dużego rozdźwięku w poziomie
szczegółowości należy wskazać, że występują stosowne wspólne płaszczyzny rozwojowe.
Strategia Gminy Chrząstowice wpisuje się w wytyczne polityki spójności stając się elementem
działań Unii Europejskiej na rzecz1:
 wychodzenia z kryzysu gospodarczego,
 wdrażania reform umożliwiających stawienie czoła wyzwaniom związanym
z globalizacją,
 starzenia się społeczeństw,
 racjonalnego wykorzystywania zasobów, ze szczególnym uwzględnieniem zasobów
naturalnych.
Poziom międzynarodowy
Równocześnie należy podkreślić, że zgodnie z przyjętym odgórnym założeniem Strategii
Europa 2020, także i Strategia Rozwoju Gminy Chrząstowice podkreśla istotne znaczenie
włączenia społecznego w proces rozwoju. Wynika to nie tylko ze słuszności założeń systemu
demokracji, ale z głębokiego przekonania, że tylko taka forma pozwoli na aktywne
poszukiwanie rozwiązań korzystnych dla wszystkich interesariuszy nie pogłębiając
dysproporcji społecznych w gminie.
Poziom krajowy
Wyznacznikiem dokumentacji strategicznej poziomu krajowego jest opisywana powyżej
Strategia Europa 2020. Widocznych jest wiele nawiązań i odniesień do szczegółowych
uregulowań strategii rozwojowej kraju. Na szczególną uwagę zasługują dwa dokumenty
strategiczne o charakterze ogólnym:

1
Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska 20302
Założenia przyjęte za „Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju
sprzyjającego włączeniu społecznemu” komunikat z 3 marca 2010 r.
2
Strategia przyjęta 11 stycznia 2013
7

Strategia Rozwoju Kraju 2020 – Aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka,
sprawne państwo3
Pierwszy ze wspomnianych dokumentów stanowi najszerszy i najbardziej ogólny element
nowego systemu zarządzania rozwojem kraju. Określa najważniejsze założenia jakie
przewiduje polityka rozwoju Polski. Uwzględnia ona uwarunkowania wynikające ze zdarzeń
i zmian w otoczeniu społecznym, politycznym i gospodarczym Polski w tym okresie. Strategia
Rozwoju Gminy Chrząstowice w swoim założeniu jest spójna z celem głównym strategii Polska
2030, którym jest poprawa jakości życia Polaków. Wszystkie z przyjętych do realizacji zadań,
które mają pomóc w osiągnięciu postawionych celów, podyktowane są zwiększaniem jakości
życia mieszkańców gminy.
Bardziej operacyjny charakter przyjmuje natomiast Strategia Rozwoju Kraju 2020, która już
w swoim podtytule wskazuje na najważniejsze filary, których forma powinna zostać
uwzględniona w strategii lokalnej:



aktywne społeczeństwo – Strategia Rozwoju Gminy Chrząstowice koncertuje znacznie
swoją uwagę na działaniach mających na celu z jednej strony pobudzenie aktywności
wśród ludności gminy, z drugiej strony stworzenie szans na wykorzystanie
występującego już znacznego potencjału społeczności lokalnej,
konkurencyjna gospodarka – gminna strategia przewiduje stworzenie stosownych
warunków dla osób przedsiębiorczych oraz podmiotów gospodarczych, które już są
lub przewidują prowadzić działalność gospodarczą na terenie gminy,
sprawne państwo – uzupełnieniem wskazanych powyżej elementów jest
dostosowanie procedur sprawnego działania jednostek samorządowych na rzecz
najwyższej jakości współpracy z klientem indywidualnym i instytucjonalnym.
Uzupełnieniem przyjętych zbieżności z ogólnymi strategiami rozwoju kraju są obecne lub
opracowywane strategie sektorowe i dziedzinowe, a w szczególności:




Strategia uczenia się przez całe życie,
Strategia rozwoju transportu do 2020,
Narodowa Strategia Gospodarowania Wodami 2030 (z uwzględnieniem etapu 2015),
Polityka klimatyczna Polski wraz z krajową strategią redukcji emisji gazów
cieplarnianych w Polsce do roku 2020.
Przyjmuje się, że Strategia Rozwoju Gminy Chrząstowice stanowi istotne wzmocnienie
prezentowanych powyżej strategii wpisując się w realizację wielu celów tam wyznaczonych.
Jest to na tyle istotne, gdyż duży stopień zbieżności to naturalna szansa na pozyskanie
środków na realizację lokalnych celów rozwojowych.
Poziom regionalny
Na poziomie regionalnym strategia gminy jest komplementarna i spójna z szeregiem
dokumentów strategicznych opisujących programowany rozwój województwa opolskiego.
Podobnie jak miało to miejsce na poziomie krajowym także na poziomie regionalnym wyróżnić
należy strategię ogólną oraz szereg dokumentów dziedzinowych i sektorowych.
8
3
Strategia przyjęta 25 września 2012 r. przez Radę Ministrów
Strategie dziedzinowe, sektorowe
Strategia ochrony zdrowia dla
województwa opolskiego na lata 20142020
Program Ochrony Środowiska dla
Województwa Opolskiego na lata
2012-2015 z perspektywą do roku
2019
Plan Gospodarki Odpadami dla
Województwa Opolskiego na lata
2012-2017
Plan zagospodarowania
przestrzennego województwa
opolskiego
Regionalna Strategia Innowacji
Województwa Opolskiego do 2020 r.
Województwo Opolskie Regionem
Zrównoważonego Rozwoju Foresight
Regionalny 2020r.
Szczególne miejsce w rozwoju regionu zajmuje ogólna strategia rozwoju, którą dla
województwa opolskiego jest: Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do 2020 r.4
Głównym wyzwaniem zapisanym w strategii, a stojącym przed regionem jest ZAPOBIEGANIE
i PRZECIWDZIAŁANIE PROCESOM DEPOPULACJI. Aby przezwyciężyć tak postawionemu
wyzwaniu opracowano cztery tematyczne wyzwania rozwojowe:




przygotowane do rynku pracy aktywne społeczeństwo,
konkurencyjna gospodarka oparta na innowacyjności i współpracy z nauką,
atrakcyjne obszary do zamieszkania, inwestowania i wypoczynku,
zrównoważony rozwój aglomeracji opolskiej, miast i obszarów wiejskich regionu.
Strategia Rozwoju Gminy Chrząstowice niemal całościowo wpisuje się w tak postawione
wyzwania. W pracach Konwentu Strategicznego podkreślano rolę i znaczenie działań jakie
należy zrealizować, aby pobudzić lokalny rynek pracy. Wskazywano także znaczenie roli
aktywności społeczności lokalnej i konieczności pobudzania postaw prospołecznych. Znalazło
to swoje odzwierciedlenie w szczegółowych zapisach części postulatywnej. W odniesieniu do
wyzwania związanego z obszarem do zamieszkiwania, inwestowania i wypoczynku to należy
wskazać, że w taki sposób społeczność lokalna widzi właśnie swoją gminę. Można zatem
stwierdzić, że wszystkie działania realizowane w ramach przedmiotowej strategii są
podporządkowane temu aby taki obraz powstał. Należy zauważyć również fakt, że gmina
Chrząstowice w całości leży w obszarze aglomeracji opolskiej i reprezentuje obszar typowo
wiejski. Także w odniesieniu do wyzwania horyzontalnego strategia lokalna stara się
podporządkować niemal wszystkie dostępne zasoby wychodząc z przekonania, że wysoka
jakość życia w gminie sprawi z jednej strony niechęć do migracji z drugiej strony chęć
rozwijania się (mieszkania, pracy itp.) dzięki warunkom tu występującym.
4
Dokument przyjęty przez Sejmik 28 grudnia 2012 r.
Strategia ogólna
Strategia Rozwoju Województwa
Opolskiego do 2020 r.
9
Poziom powiatowy, aglomeracji
Na poziomie powiatowym należy uwzględnić realizację nie tylko dokumentacji strategicznej
poziomu powiatu, ale także dokumenty programowe wskazujące na rozwój pozostałych gmin,
których plany mogą lub wręcz muszą być uwzględnione w przedmiotowej strategii.
Nazwa strategii
Wieloletni program współpracy
Powiatu Opolskiego na 2014 - 2016 r.
Program Ochrony Środowiska dla
Powiatu Opolskiego na lata 2012 2015 z perspektywą na lata 2016-2019
Strategia rozwoju Aglomeracji
Opolskiej na lata 2014-2020
Strategii Zintegrowanych Inwestycji
Terytorialnych Aglomeracji Opolskiej
Strategia rozwoju Opola w latach
2012- 2020
Strategia Rozwoju Gminy Tarnów
Opolski na lata 2013-2020
Strategia rozwoju Gminy Ozimek
Strategia rozwoju Gminy Turawa
Poziom planowania
powiat
powiat
ponadgminny
ponadgminny
gmina
gmina
gmina
gmina
Szczególnego znaczenia w programowaniu rozwoju gminy Chrząstowice odgrywa Aglomeracja
Opolska. Aglomeracja Opolska powstała na mocy Porozumienia z woli 20 samorządów
gminnych skupionych w obszarze funkcjonalnym Opola. Aglomerację tworzy Opole - miasto na
prawach powiatu, 7 gmin miejsko-wiejskich, a także 12 gmin wiejskich. Celem utworzonej
płaszczyzny współpracy jest przezwyciężanie trudności i barier hamujących rozwój społecznogospodarczy, poprawa jakości życia mieszkańców, a także wzrost konkurencyjności. Wyznacza
tym samym istotne szanse dla rozwoju gminy, pozwalając na realizację wielu przedsięwzięć
rozwojowych, nie tylko w związku z wykorzystaniem własnego potencjału, ale również
umożliwia realizację przedsięwzięć wykraczających poza możliwości pojedynczej gminy.
W tym zakresie ważne jest uwzględnienie wielu elementów odnoszących się do założeń
rozwojowych podejmowanych przez sąsiadujące gminy.
Poziom lokalny
Strategia gminy Chrząstowice jest najważniejszym dokumentem programowym w gminie. Ma
charakter nadrzędny względem dokumentów o znaczeniu planistycznym. Wyznacza natomiast
istotne ramy jakie musi poczynić jednostka myśląc o trwałym rozwoju. Wśród dokumentów,
których niezbędna jest spójność ze strategią wskazać należy:

10




Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
Chrząstowice,
Plany odnowy miejscowości,
Plany zagospodarowania przestrzennego,
Program Ochrony Środowiska i Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Chrząstowice,
Budżet gminy.
Wszystkie wspomniane dokumenty powinny stanowić spójną całość dokumentacji
strategicznej gminy, tzn. przy powstawaniu bądź aktualizacji każdego dokumentu niższego
rzędu należy uwzględnić zapisy pozwalające na realizację części postulatywnej Strategii
Rozwoju Gminy Chrząstowice.
Metodyka prac nad strategią
WIZJA
aby ustalić
GDZIE CHCEMY BYĆ?
WYBÓR STRATEGII
aby określić
JAK PRZEJŚĆ OD
TERAŹNIEJSZOŚCI DO
PRZYSZŁOŚCI?
Prace nad strategią bazują na partnerskim modelu budowy planów strategicznych jednostek
samorządu terytorialnego wykorzystującym włączenie w proces budowy szerokiego grona
interesariuszy lokalnych. W tym celu powołano Konwent Strategiczny, który wypracował
obecny kształt prezentowanej strategii (przebieg procedowania konwentu został opisany
w osobnym miejscu). W aspekcie merytorycznym wykorzystano podejście bazujące na
metodach, narzędziach i technikach programowania strategicznego. Podejście to
charakteryzuje się wykorzystaniem całej bazy wiedzy na temat obecnego stanu gminy
(diagnoza), identyfikacją najbardziej pożądanego stanu przyszłości (wizja) oraz sposobu dojścia
do tego stanu (wyzwania).
Punktem wyjścia do umiejętnego planowania jest właściwe, pełne i obiektywne ujęcie
rzeczywistości. Przygotowana na tę okoliczność została pogłębiona analiza stanu społecznogospodarczego gminy, z uwzględnieniem wielu uwarunkowań endo- i egzogenicznych.
Wykorzystano w tym zakresie opracowanie wykonane przez dr inż. Brygidę Klemens.
Przedmiotowa diagnoza w sposób niezwykle wyczerpujący nakreśla charakterystykę gminy
i prezentuje elementy znajdujące się w otoczeniu, które bezpośrednio lub pośrednio mają lub
mogą mieć wpływ na jej działalność. Ze względu na dosyć rozbudowaną strukturę
opracowania postanowiono na łamach dokumentu strategii zaprezentować najistotniejsze jej
fragmenty, przy czym pełny tekst diagnozy jest dostępny na stronie internetowej gminy
Chrząstowice.
Znając obecne położenie społeczno- gospodarcze gminy ustalono najbardziej pożądany obraz
przyszłości, czyli wizję rozwoju. Przyjęto także, że choć stanowi ona wyrażenie o charakterze
fantazyjnym, to realnie składa się z wiązki celów strategicznych. Innymi słowy osiągnięcie
celów strategicznych jest gwarancją spełnienia się wizji rozwoju. Na postawie
zidentyfikowanej wizji możliwe stało się poszukiwanie misji rozwoju, czyli zespołu wartości
jednoczących społeczność lokalną wokół wspólnej idei rozwojowej. Dzięki swoje zwięzłości,
11
elastyczności i oryginalności misja przedstawia rolę, która jest dedykowana zarówno całej
społeczności jak również każdemu pojedynczemu jej uczestnikowi, na każdym etapie realizacji
strategii. Uzupełnieniem przyjętego podejścia jest wskazanie wyzwań, które są łącznikiem
pomiędzy lapidarnie sformułowaną wizją i misją, a skonkretyzowanym zbiorem celów.
Szczególne miejsce zajmuje w tym zakresie główne wyzwanie (nazywane również wyzwaniem
horyzontalnym), którego zadaniem jest wyselekcjonowanie właściwych celów tworzących
obraz przyszłości, czyli wizję.
W warstwie wykonawczej zauważono, że nie jest możliwe z góry przewidzenie, czy przy
dostępnych zasobach możliwe jest osiągnięcie stanu docelowego. Przeprowadzono zatem
sukcesywne uzgodnienia, zmiany i modyfikacje pozwalające na ostateczną identyfikację wizji,
misji, wyzwań oraz celów. Proces dochodzenia do prezentowanej wersji stanowi właściwy
sposób łączenia odmiennych sposobów postrzegania problematyki rozwoju w jedną spójną
całość. Należy być przekonanym, że wystąpi dzięki temu wyjątkowo pożądany efekt
internalizacji, czyli włączania wspólnych celów rozwojowych do realizacji celów osobistych.
Na płaszczyźnie praktycznej, budowa strategii skoncentrowana była na następujących
etapach:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
planowanie wstępne,
analizy (diagnoza sytuacji, badanie zasobów) i analiza problemów,
określenie wizji i wyzwań rozwojowych,
wybór celów strategicznych,
budowa planu operacyjnego,
wdrażanie strategii i monitoring.
Wszystkie ze wskazanych powyżej etapów powstały w ramach Konwentu Strategicznego,
którego szczegółowy przebieg został zamieszczony poniżej. Kluczowym etapem realizacji prac
nad strategią było wykorzystanie analizy SWOT do budowy strategii, przez co należy rozumieć
zarówno identyfikację wyzwań rozwojowych jak również celów strategicznych. Proponowany
sposób ujęcia wykorzystania analizy SWOT ma tu charakter nowatorski i należy oczekiwać, że
przyniesie spodziewane rezultaty. Opis stosowanego narzędzia oraz sposobu wykorzystania
został szerzej opisany poniżej.
Konwent Strategiczny
Fundamentem partnerskiego modelu budowy planów strategicznych jednostek samorządu
terytorialnego jest udział szerokiego grona interesariuszy lokalnych. Rolę tę w budowie prac
nad strategią pełnił Konwent Strategiczny. W ramach niego odbyły się cztery posiedzenia
zaplanowane i zrealizowane w okresie od listopada 2013 r. do marca 2014 r. Spotkania te były
okazją do dokonania oceny stopnia realizacji zadań wytypowanych w obowiązującej
dotychczas strategii (lata 2007-2013) oraz pozwoliły przeprowadzić inwentaryzację wiedzy
wśród interesariuszy lokalnych na temat preferowanych kierunków rozwoju gminy.
12
Konwent Strategiczny powołany do prac nad opracowaniem Strategii Rozwoju Gminy
Chrząstowice na lata 2014-2024 liczył 30 osób, które reprezentowały samorząd terytorialny,
mieszkańców, przedsiębiorców oraz organizacje pozarządowe. Szczegółowa charakterystyka
uczestników Konwentu została zaprezentowana w poniższej tabeli. Zapraszając do prac
w ramach Konwentu oraz do uczestnictwa w spotkaniach roboczych i konsultacyjnych
organizowanych na terenie sołectw reprezentantów poszczególnych grup interesów w gminie
zapewniono szeroki dostęp reprezentantów wielu grup w ramach społeczności.
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Imię i Nazwisko
Helena Rogacka
Florian Ciecior
Teresa Krupska
Brygida Dulęba
Wilibald Niesłony
Tadeusz Dynowski
Róża Staffa
8.
Małgorzata Strzelec
9.
Henryk Tarkowski
10.
Mirosław Żurek
11.
12.
13.
Krystian Smolka
Krzysztof Fąfrowicz
Łukasz Sokołowski
14.
15.
16.
17.
18.
19.
Irena Gondro
Teresa Pasoń
Piotr Zasuwa
Mateusz Walecko
Marek Baron
Elżbieta Kaliszan
20.
Gabriela Born
21.
Zygmunt Cichoń
22.
23.
24.
25.
Anna Kurc
Dawid Ozimek
Danuta Kampa
Elżbieta Bakanowicz
26.
27.
28.
29.
Danuta Pawliszyn
Artur Porada
Paweł Duda
Bożena Styrczewska
30.
Jolanta Kozubska
Stanowisko, Instytucja
Wójt Gminy
Zastępca Wójta Gminy
Skarbnik Gminy
Sekretarz Gminy
Radny Gminy Chrząstowice z m. Daniec, OSP Daniec
Radna Gminy Chrząstowice z m. Falmirowice, Koło DFK
Falmirowice
Radna Gminy Chrząstowice z m. Chrząstowice, Stowarzyszenie
„Przyszłość Chrząstowic”
Radny Gminy Chrząstowice z m. Chrząstowice, Stowarzyszenie
„Przyszłość Chrząstowic”, Przewodniczący Rady Sołeckiej
w Chrząstowicach
Radny Gminy Chrząstowice z m. Dębska Kuźnia, sołtys wsi
Dębska Kuźnia
Radny Gminy Chrząstowice z m. Daniec
Radny Gminy Chrząstowice z m. Dębska Kuźnia
Eksploatator wodociągów gminnych – prezes firmy „PLADA”
Sp. z o.o. w Chrząstowicach
Sołtys wsi Lędziny
Sołtys wsi Niwki
Sołtys wsi Falmirowice
Sołtys wsi Dąbrowice, LZS Chrząstowice
TSKN Chrząstowice, DFK Suchy Bór
Kierownik Referatu Oświaty, Kultury, Sportu i Promocji Urzędu
Gminy Chrząstowice
Kierownik Referatu Organizacyjnego Urzędu Gminy
Chrząstowice
Inspektor ds. Planowania Strategicznego i Kontroli
Wewnętrznej w Urzędzie Gminy Chrząstowice
„Caritas” Dębie
OSP Suchy Bór, Przewodniczący Rady Sołeckiej w Suchym Borze
Stowarzyszenie „Kalejdoskop”
Stowarzyszenie „Przyszłość Chrząstowic”, Rada Sołecka
w Chrząstowicach
Stowarzyszenie Miłośników Niwek
LZS Unia Raszowa-Daniec
LZS Chrząstowice
Dyrektor Publicznej Szkoły Podstawowej z oddziałem
przedszkolnym w Dębiu
Kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej w Chrząstowicach
Lista członków Konwentu
Wprowadzenie i wstępne prace analityczne (I posiedzenie)
Podczas pierwszego posiedzenia konwentu omówiono sposób budowania strategii rozwoju
z aktywnym zaangażowaniem interesariuszy lokalnych. Dokonano również przeglądu
uwarunkowań, które mają istotny wpływ na działalność gminy. Możliwe stało się zebranie
odpowiedzi na następujące pytania:
13
Jakie cechy najlepiej opisują Moją Gminę? (proszę podać 5 elementów)
Co sprawia, że jestem dumny z Mojej Gminy? Czym się ostatnio chwaliłem
mówiąc o Gminie? (proszę podać 5 elementów)
III.
Czego się wstydzę w Mojej Gminie? Co mi przeszkadza? (proszę podać 5
elementów)
IV.
Co Twoim zdaniem ma największy wpływ na działalność Gminy? (proszę podać 5
elementów)
V.
Jakie są największe potencjały Mojej Gminy? Co jest dla mnie szczególnie ważne,
gdy myślę o rozwoju Mojej Gminy? (proszę podać 5 elementów)
VI.
Co stanowi największe wyzwania dla Mojej Gminy? (proszę krótko uzasadnić)
VII.
Co stanowi największe wyzwanie dla Mojej Gminy w najbliższym roku? (proszę
krótko uzasadnić)
VIII.
O czym marzę myśląc o Mojej Gminy? Jak widzę Swoją Gminę w roku 2020
(proszę krótko uzasadnić)
IX.
Czego się boję/obawiam, gdy myślę o Mojej Gminie? (proszę krótko uzasadnić)
Opinie i spostrzeżenia uczestników Konwentu wraz z charakterystyką sytuacji społecznogospodarczej przygotowanej w ramach diagnozy stanowiły idealne podwaliny do kolejnego
etapu prac - analizy strategicznej, której poświęcono kolejne posiedzenie.
I.
II.
Pogłębienie analizy strategicznej (II posiedzenie)
Podczas drugiego posiedzenia skoncentrowano się na uporządkowaniu dotychczasowych
wyników analizy SWOT w kontekście diagnozy społeczno-gospodarczej. Ustalono także
główne obszary mające wpływ na rozwój gminy. Spotkanie pozwoliło również na zebranie
materiału pozwalających na wstępne sformułowanie celów strategicznych w ramach
ukonstytuowanych wyzwań.
Operacjonalizacja wyzwań i celów (III posiedzenie)
W trakcie trzeciego spotkania konwentu uczestnicy skupili swoją uwagę na porządkowaniu
celów strategicznych w ramach występujących wyzwań oraz uszczegółowieniu opisów dla
poszczególnych celów. Praca ta skoncentrowana była na możliwościach realizacyjnych tak
określonych celów.
Wyznaczanie i hierarchizacja zadań (IV posiedzenie)
Czwarte spotkanie konwentu przeznaczone zostało na wytypowanie zadań, których realizacja
pozwoli na osiągnięcie ustalonych celów. Zadania te zostały przyporządkowane do celów
i wyzwań a następnie scharakteryzowano wykonawców, termin realizacji oraz potencjalne
źródło finansowania.
Dodatkowo w trakcie redakcji dokumentu scharakteryzowano również procedury realizacji,
monitorowania i ewaluacji strategii rozwoju gminy. W ten sposób powstał projekt dokumentu
strategii, który poddany został konsultacjom społecznym prowadzonym zarówno poprzez
publikację dokumentu na stronie internetowej gminy jak i możliwość zgłaszania osobiście
propozycji i uwag do zapisów podczas jednego z 4 spotkań przeprowadzonych na przełomie
kwiecień-maj 2014 roku.
14
Analiza SWOT
Do najbardziej podstawowych metod analizy strategicznej powszechnie wykorzystywanych
przy budowie strategii rozwoju zalicza się analizę SWOT. Nazwa jest akronimem angielskich
słów strengths (mocne strony), weaknesses (słabe strony), opportunities (szanse), threats
(zagrożenia).
Pozytywne
Negatywne
Wewnętrzne (cechy
badanego obiektu)
Mocne strony (S)
Słabe strony (W)
Zewnętrzne (cechy
otoczenia)
Szanse (O)
Zagrożenia (T)
Zebrano w ten sposób informacje dotyczące gminy i uporządkowano je w czterech
kategoriach czynników strategicznych:
 mocne strony (S): wszystko to co stanowi atut gminy, jej przewagę lub zaletę,
 słabe strony (W): wszystko to co stanowi słabość w spostrzeganiu gminy, barierę
której nie udało się pokonać, wadę w działaniu gminy,
 szanse (O): wszystko to co stwarza dla gminy szansę korzystnej zmiany,
 zagrożenia (T): wszystko to co stwarza dla gminy niebezpieczeństwo zmiany
niekorzystnej.
Dla zapewniania spójności zapisów w strategii przeprowadzono korelację wyników analizy
SWOT z zapisami diagnozy. Ważnym zagadnieniem było rozważenie, czy podczas identyfikacji
czynników brać pod uwagę przymiotniki i zdecydowano, że dla czytelności przekazu ważne
jest pozostawienie ich. Równie ważne jak zebranie informacji było pogrupowanie
i uszeregowanie elementów zgodnie z hierarchią od najważniejszego do najmniej ważnego
w danej kategorii.
Diagnoza stanu pozwoliła dostrzec szereg czynników, które mogą stanowić o sukcesie, jednak
dla pełnego obrazu, dającego możliwość opracowania skutecznej strategii, koniecznym było
również określenie poziomu oddziaływania poszczególnych mocnych i słabych stron na szanse
i zagrożenia. Tym samym, członkowie Konwentu ocenili:
 Czy dana mocna strona pozwoli wykorzystać daną szansę?
 Czy dana mocna strona pozwoli zniwelować dane zagrożenie?
 Czy dana słaba strona ogranicza możliwość wykorzystania danej szansy?
 Czy dana słaba strona potęguje ryzyko związane z danym zagrożeniem?
Ze względu na pojawiające się wątpliwości z jednoznaczną klasyfikacją
wyselekcjonowanych elementów przyjęto zasadę, że może mieć on wymiar pozytywny lub
negatywny oraz gmina może mieć na niego wpływ lub też nie. Z premedytacją przyjęto, że
czynnika czasu w tym procesie nie uwzględnia się. Dlatego szansa lub zagrożenie to element,
na który gmina nie ma wpływu, lecz już wiadomo, że istnieją istotne przesłanki (dokumenty,
tendencje itp.) bezpośredniego lub pośredniego oddziaływania.
15
Wykorzystano do tego powyższą matrycę, gdzie uczestnicy zaznaczali odpowiednio: 0 –
w przypadku braku oddziaływania, 1 – w przypadku słabego oddziaływania, 2 – w przypadku
silnego oddziaływania. Uczestnicy konwentu przekazali wypełnione formularze, dzięki czemu
możliwe stało się zidentyfikowanie obszaru, który określa rodzaj przyjętej strategii.
16
Szanse
Zagrożenia
Siły
Strategia agresywna
Strategia
konserwatywna
Słabości
Strategia
konkurencyjna
Strategia defensywna
Wykonując operację sumowania wierszy i kolumn możliwe stało się zidentyfikowanie
szczególnych czynników, które w znacznej części warunkują powodzenie realizowanej
strategii. W oparciu o te elementy możliwe stało się doprecyzowanie wielu celów oraz zadań
rozwojowych.
Diagnoza stanu
W tej części opracowania zawarto syntetyczny opis diagnozy społeczno-gospodarczej przygotowanej na
potrzeby powstającej strategii (całościowy materiał stanowi załącznik do strategii). Informacje zebrane
z uwzględnieniem endo- i egzogenicznych uwarunkowań pozwoliły na właściwą pracę nad analizą strategiczną
jak również identyfikację celów oraz wstępnie wskazują na sposoby ich osiągnięcia. Ta część zawiera
odpowiedzi na następujące pytania: Jakie są uwarunkowania lokalizacyjne gminy? Jak gmina wygląda na tle
innych konkurencyjnych obszarów? Jakie strefy funkcjonalne opisują gminę? Co stanowi wyróżnik gminy na tle
pozostałych jednostek? Jakie wielkości opisują społeczność lokalną? Jaki jest stan infrastruktury gminy? Co
można powiedzieć o gospodarce w gminie?
Gmina Chrząstowice leży w środkowej części województwa opolskiego, najmniejszego
ludnościowo regionu kraju.
Cechą charakterystyczną województwa opolskiego jest wysoki odsetek migracji
zagranicznych, aktualnie głównie zarobkowych. Historycznie, obszar ten znajdował się
w granicach państw: Polski Piastów, Czech, Austrii, Prus i Niemiec. Uwarunkowania te
przekładają się na identyfikację narodowo-etniczną mieszkańców regionu – spośród ludności
kraju to tutaj największa liczba mieszkańców zadeklarowała identyfikację inną aniżeli
wyłącznie polską: 19,1%5. Opolszczyzna jest obszarem wielokulturowym i wielonarodowym,
a do najliczniejszych grup zaliczyć można: narodowość niemiecką, osoby określające siebie
jako Ślązaków, narodowość romską, ukraińską, rosyjską6. Mniejszości te prężnie działają
w miejscu zamieszkania, co szczególnie widoczne jest w przypadku mniejszości niemieckiej.
Charakterystyczną cechą zwłaszcza obszarów wiejskich jest dbałość mieszkańców o miejsce
zamieszkania i tzw. gospodarność.
Region systematycznie się wyludnia i aktualnie liczy 1014,0 tys. mieszkańców.
Dzietność kobiet w województwie opolskim jest najniższa w kraju. Województwo opolskie
należy do grupy województw starzejących się, co szczególnie widoczne jest w przypadku
mieszkańców wsi. Aby przeciwdziałać negatywnym tendencjom demograficznym powstał
projekt utworzenia Specjalnej Strefy Demograficznej, obejmującej obszar całego
województwa. To pierwszy w kraju kompleksowy program mający na celu zapobieganie
wyludnianiu się danego regionu.
Gęstość zaludnienia wynosi 108 osób na km2, co lokuje województwo w grupie
regionów o niższej wartości tego wskaźnika (średnia dla kraju w 2011 r. wyniosła 123 osoby).
Generalnie warunki życia w województwie opolskim zaliczyć można do najlepszych w kraju.
Zgodnie z zapisami w Strategii Rozwoju Województwa Opolskiego 2020, Opolskie plasuje się
w tej kategorii na 3 lokacie. Wyjątkowo korzystnie przedstawia się sytuacja w zakresie
kształcenia dzieci, uczestnictwa w kulturze, wyżywienia i wypoczynku. Również opinia
mieszkańców na temat warunków życia jest pozytywna – region zajmuje szóstą pozycją
w rankingu7.
Gmina Chrząstowice jest w strukturze administracyjnej powiatu opolskiego
ziemskiego, który leży w centralnej części województwa opolskiego. W skład powiatu wchodzą
ponadto trzy gminy miejsko-wiejskie: Ozimek, Niemodlin i Prószków oraz dziewięć gmin
wiejskich: Dąbrowa, Dobrzeń Wielki, Komprachcice, Łubniany, Murów, Popielów, Tarnów
Opolski, Tułowice i Turawa.
Powiat opolski charakteryzuje się dużą lesistością terenu. Na jego terenie
zlokalizowanych jest 6 rezerwatów przyrody, z czego jeden „Srebrne Źródło” w gminie
Chrząstowice. Zlokalizowany jest tu również jeden z największych parków krajobrazowych
w Polsce: Stobrawski Park Krajobrazowy (nie obejmuje terenu gminy). Niezwykle ciekawe jest
5
Następująco: 5,9% zadeklarowało identyfikację polską i niepolską jednocześnie; 8,3% wyłącznie niepolską;
4,9% nieustaloną. Zob. Rocznik Statystyczny Województw 2012, GUS, Warszawa 2012, s. 273.
6
Zgodnie z wynikami Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 oraz 2011.
7
Por. Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do 2020…, op. cit., s. 20.
Położenie i relacje zewnętrzne
17
stanowisko dokumentacyjne w Krasiejowie, na którym prowadzone są największe w Polsce
wykopaliska paleontologiczne. Na obszarze powiatu ustanowiono liczne szlaki turystyczne, np.
Szlak śląskich kapliczek, Szlak hutników, Szlak śląskiego dinozaura (przecina teren gminy
Chrząstowice).
Wyraźną słabością powiatu opolskiego jest mała ilość przedsiębiorstw na 10 tys.
ludności. Atutem powiatu jest dodatnie saldo migracji i zdecydowanie większy aniżeli średnio
w województwie przyrost naturalny na 1000 ludności (mimo wszystko, przyrost ten nie
osiągnął wartości dodatniej ani nie zapewnia prostej zastępowalności pokoleń). Dzięki
mniejszemu zagęszczeniu ludności w powiecie obserwuje się większą przestrzeń życiową.
Omówione pokrótce wskaźniki pokazują, że powiat opolski wypada na tle województwa
opolskiego dobrze w zakresie warunków do życia. Mniejszy udział przedsiębiorców wynika
zapewne z migracyjnego charakteru obszaru (migracje zarobkowe).
Aglomeracja Opolska (AO) powstała jako płaszczyzna współpracy jednostek
samorządu terytorialnego we wrześniu 2012 r. Tworzy ją 21 gmin, znajdujących się w obszarze
funkcjonalnym Opola: miasto na prawach powiatu – Opole; gminy miejsko-wiejskie: Gogolin,
Krapkowice, Lewin Brzeski, Niemodlin, Ozimek, Prószków, Zdzieszowice; gminy wiejskie:
Chrząstowice, Dąbrowa, Dobrzeń Wielki, Izbicko, Komprachcice, Łubniany, Murów, Popielów,
Strzeleczki, Tarnów Opolski, Tułowice, Turawa, Walce8. W Porozumieniu określono dziedziny
współpracy członków AO, m.in.: planowanie strategiczne i przestrzenne; rozwój gospodarczy
i wspólne działania na rzecz pozyskiwania inwestorów; transfer nowych technologii z centrów
naukowych Opola do podmiotów gospodarczych Aglomeracji; transport zbiorowy; ochronę:
zasobów przyrodniczych, środowiska, przeciwpowodziową oraz oświatę, kulturę, sport
i turystykę9. We wrześniu 2013r. utworzono Stowarzyszenie Aglomeracja Opolska.
Ta swoista kooperacja oferuje swoim uczestnikom szereg korzyści, utworzenie
Aglomeracji Opolskiej pozwoli na stworzenie i lepsze wykorzystanie możliwości m.in.
w podniesieniu atrakcyjności inwestycyjnej obszaru oraz jakości życia mieszkańców. Służyć
temu mają zintegrowane inwestycje terytorialne. W regionalnych dokumentach
strategicznych wyróżniono obszary problemowe, w tym strefę odnoszącą się bezpośrednio do
aglomeracji opolskiej. Jest ona określana jako obszar niedostatku funkcji metropolitalnych ze
słabym centrum i brakiem integracji wewnętrznej, z niedostatkiem infrastruktury komunalnej
i transportowej wiążącej strefę podmiejską z centrum, obszar o niskim poziomie inwestycji
i wysokim stopniu migracji, wymagający zespolenia działań jednostek samorządu
terytorialnego głównie w dziedzinach: systemu transportu publicznego, gospodarki wodnościekowej, gospodarki odpadowej, ochrony terenów o wysokich walorach przyrodniczokrajobrazowych, dostępu do usług wyspecjalizowanych i wyższego rzędu10.
Gmina wiejska Chrząstowice zlokalizowana jest w centralnej część województwa
opolskiego, w bezpośrednim sąsiedztwie miasta Opola i dodatkowo graniczy z gminami:
Turawa, Ozimek, Izbicko oraz Tarnów Opolski. Administracyjnie należy do powiatu opolskiego.
Pod względem podziału fizyczno-geograficznego Polski, gmina Chrząstowice położona
jest w makroregionie Niziny Śląskiej i jej mezoregionie Równina Opolska. Powierzchnia gminy
wynosi 8235 ha, w tym: użytki rolne zajmują 4123 ha, a tereny leśne 3498 ha11.
Ukształtowanie powierzchni jest mało urozmaicone.
Gmina Chrząstowice położona jest pomiędzy dwoma ważnymi szlakami komunikacji
drogowej: droga nr 46 w kierunku Częstochowy (Warszawy) oraz droga nr 49 (KatowiceWrocław).
8
18
Podstawowe informacje o Aglomeracji Opolskiej (opublikowano na stronie: www.opole.pl, dostęp:
16.05.2014).
9
Porozumienie w sprawie utworzenia Aglomeracji Opolskiej.
10
Por. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Opolskiego. Synteza, Urząd Marszałkowski
Województwa Opolskiego, Opole 2010, s. 9.
Materiał roboczy do wypracowania diagnozy społeczno-gospodarczej województwa opolskiego w ramach
procesu przygotowania strategii rozwoju województwa opolskiego, Zarząd Województwa Opolskiego, Opole
styczeń 2012, s. 27.
11
Dane uzyskane z Urzędu Gminy Chrząstowice.
Ład przestrzenny
Strefy funkcjonalne
Gmina Chrząstowice zlokalizowana jest w strefie obszaru skoncentrowanego
zainwestowania (aglomeracja opolska, korytarze transportowo-osiedleńcze) oraz obszaru
leśno-rolnego.12.
Obszar gminy Chrząstowice podzielony został na dwa typy stref: osadniczy i rolniczoleśny13. Do stref osadniczych (zabudowanych) zaliczono tereny istniejącej i planowanej
zwartej zabudowy wszystkich miejscowości w gminie oraz znaczne obszarowo tereny
działalności gospodarczej. Część ta podzielona została na strefy: mieszkaniowe, gospodarcze
i rekreacyjne.
Do stref rolniczo-leśnych (otwartych) zaliczono wszystkie tereny poza strefami
osadniczymi. Część ta podzielona została na strefy: gospodarcze, chronione i rekreacyjne.
Zarówno w przypadku strefy osadniczej, jak również stref rolniczo-leśnych,
wydzielone jednostki strukturalne obejmują tereny istniejącego zainwestowania
(zagospodarowania) i planowanych w strategii rozwoju przestrzennego zmian struktury
przestrzennej.
W gminie Chrząstowice dominuje funkcja rolnicza i mieszkaniowa, a uzupełniana
jest o funkcję usługową, produkcyjną i rekreacyjną (turystyczną)14.
Funkcja mieszkaniowa związana jest z położeniem gminy w bezpośredniej bliskości
miasta Opola oraz niedalekiej odległości do Ozimka, czy Strzelec Opolskich. Można
powiedzieć, że od kilku lat gmina Chrząstowice, podobnie jak inne gminy powiatu opolskiego,
pełni funkcję „sypialni” dla miasta Opola.
Funkcja rolnicza gminy wyniknęła z warunków naturalnych, podobnie jak funkcja
rekreacyjna, którą warto wzmacniać, zwłaszcza z uwagi na bliskość Obszaru Chronionego
Krajobrazu Lasy Stobrawsko-Turawskie z Jeziorami Turawskimi, zasoby florystyczne
i faunistyczne, czyste środowisko, a w perspektywie – zbiornik retencyjny Raszowa.
Lokalizacja gminy Chrząstowice jest dogodna. Odległość zarówno do Katowic,
Wrocławia czy też Częstochowy wynosi nieco ponad 1 godzinę jazdy. Stwarza to dodatkowe
możliwości dostępu do miejsc pracy, czy też wydarzeń kulturalnych i religijnych. Katowice
i Wrocław oddziałują również w kontekście zasysania młodzieży jako ośrodki akademickie.
Niestety, coraz częściej wyjazd osób młodych na studia kończy się migracją stałą (znajdują
miejsca pracy i nie planują powrotu). Korzyścią jest bliskość międzynarodowych portów
lotniczych.
Odległość z Chrząstowic do siedziby powiatu i stolicy województwa, gdzie
zlokalizowane są m.in. urzędy różnego szczebla oraz ośrodki edukacyjne, kulturalne czy też
służby zdrowia, wynosi ok. 15 km. Coraz więcej osób spoza terenu gminy zainteresowanych
jest zakupem działek budowlanych i budową domów mieszkalnych dla własnych potrzeb na
terenie gminy Chrząstowice (głównie mieszkańcy Opola). Wynika to z bliskości gminy do
miejsca pracy (zazwyczaj Opola bądź Ozimka) oraz odpowiednich warunków społecznoprzyrodniczych.
Gmina Chrząstowice, w skali lokalnej, konkuruje o rozwój funkcji turystycznych m.in.
z miastem Opole, gminą Turawa (kompleks Jezior Turawskich), Ozimek (Jurapark Krasiejów)
oraz Zdzieszowice (Góra Św. Anny: amfiteatr, skamieliny). Ośrodki subregionalne oddziałują
również w inny sposób, np. mieszkańcy udają się na większe zakupy np. do Strzelec Opolskich,
czy Ozimka (ceny niższe aniżeli w mieście Opolu); bądź poszukują miejsc pracy poza gminą np.
w Ozimku.
12
Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego 2020, op. cit., s. 53 oraz Plan Zagospodarowania
Przestrzennego Województwa Opolskiego, op. cit., s. 81.
13
Opis strefy osadniczych i rolniczo-leśnych przygotowano w oparciu o Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy Chrząstowice…, op. cit., s. 127-128.
14
Por. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Chrząstowice…, op. cit.,
s. 104-105.
19
Z uwagi na brak rozbudowanego przemysłu, poza działalnością rolniczą, to właśnie
działalność usługowa jest podstawą gospodarki, stąd rozwój funkcji usługowej. Funkcje
usługowe najbardziej rozwinięte są na obszarze największych jednostek osadniczych gminy:
Chrząstowic, Dębskiej Kuźni i Suchego Boru. Jednak dodatkowo takie ośrodki stopnia
podstawowego jak: Daniec czy Dębie, również oferują usługi podstawowe: edukacyjne,
przedszkolne, strażnice OSP, czy sklepy z niezbędnym asortymentem.
Funkcja produkcyjna związana jest z przetwórstwem własnych produktów rolnych
oraz zaopatrzeniem miasta Opola.
Żadna z funkcji uzupełniających nie może rozwinąć się w stopniu utrudniającym
rozwój funkcji pozostałych (zasada rozwoju zrównoważonego).
Wieś Chrząstowice pełni funkcję ośrodka gminnego, który zaspokaja elementarne
potrzeby swoich mieszkańców. Dodatkowo, Chrząstowice pełnią funkcję lokalnego centrum
rozwoju, będącym istotnym czynnikiem wzrostu rozwoju gminy, kumulującym usługi
i działalność gospodarczą umożliwiającą rozwój społeczny i ekonomiczny. Warto jednak
podkreślić, że lokalizacja Urzędu Gminy nie jest funkcjonalna (zlokalizowany jest w zasadzie
poza zabudowaniami miejscowości), a sam obiekt wymaga dostosowania do współczesnych
standardów i stawianych władzom lokalnym wyzwań, w tym również kadrowych.
Miejscowości pełniące funkcję ośrodków obsługi podstawowej, a więc wsie: Daniec,
Dębie, Dębska Kuźnia, Suchy Bór, to ośrodki stanowiące etap pośredni w kompleksowym
systemie obsługi ludności, głównie w zakresie usług oświaty, opieki zdrowotnej i usług
rynkowych. Pozostałe wsie tj.: Lędziny, Falmirowice, Niwki obsługują ludność w najbardziej
podstawowym zakresie usług.
Układy osadnicze
Sieć osadniczą województwa opolskiego wyróżnia dominacja miast małych, poniżej 10
tys. mieszkańców oraz zwarty charakter osadnictwa wiejskiego i najwyższy w kraju stopień
urbanizacji wsi15. Układ podziału administracyjnego gminy Chrząstowice tworzy 9 sołectw:
Chrząstowice, Daniec, Dąbrowice, Dębie, Dębska Kuźnia, Falmirowice, Lędziny, Niwki, Suchy
Bór. Do sieci osadniczej wliczyć należy również jeden przysiółek: Zbicko.
Jednostki osadnicze gminy tworzą stosunkowo zwarte struktury przestrzenne16. Sieć
osadnicza gminy jest zróżnicowana, do największych wsi w gminie zaliczyć można:
Chrząstowice, Daniec, Dębska Kuźnię (ponad 1200 mieszkańców) i Suchy Bór (ponad 900
mieszkańców).
Podstawowe dane sołectw gminy Chrząstowice
Sołectwo
Chrząstowice
Daniec
Dąbrowice
Dębie
Dębska Kuźnia
Falmirowice
Lędziny
Niwki
Suchy Bór
SUMA
20
Powierzchnia
2
w km
8,68
22,04
2,82
7,89
9,73
9,48
10,72
7,43
3,25
31.12.2008
1259
1258
224
478
1230
411
460
176
880
6376
Liczba mieszkańców
31.12.2012
1323
1249
230
475
1230
406
493
195
922
6523
30.09.2013
1323
1252
223
473
1246
394
501
203
943
6558
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Chrząstowice.
Analizując dane ze statystyki ludności widać, że tendencję rozwojową wykazują wsie:
Chrząstowice, Dębska Kuźnia (nieznacznie), Lędziny, Niwki i Suchy Bór. Tendencje stagnujące
wykazują: Daniec, Dąbrowice i Dębie, natomiast depopulacyjną: Falmirowice.
15
16
Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego 2020, Zarząd Województwa Opolskiego, Opole 2012, s. 49.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Chrząstowice…, op. cit., s. 83.
Estetyka zabudowy jednostek osadniczych
Wieś opolska w sposób szczególny wyróżnia się w kraju ładem przestrzennym,
estetyką i relatywnie wysokim standardem przestrzeni publicznej, budynków mieszkalnych
i obejść.
Na terenie gminy Chrząstowice znajdują się częściowo elementy budownictwa
z przełomu XIX i XX w. Ponieważ przez długi czas gmina pełniła funkcje typowo rolnicze, takie
też było jej budownictwo. Zachowaną zabudowę rolniczą cechuje18:
 rzut prostokątny o proporcjach boków 1 : 2;
 dach dwuspadowy, symetryczny;
 okna prostokątne, pionowe;
 skromny wystrój elewacji (gzyms okapowy lub międzykondygnacyjny).
Zazwyczaj są to budynki murowane, kryte dachówką, parterowe, bez piwnic lub tylko
częściowo podpiwniczone. Występują we wszystkich wsiach.
Aktualnie, powstają głównie domy jednorodzinne, bardziej urozmaicone, jednak
dalekie od budownictwa tradycyjnego.
Od 2001 roku gmina Chrząstowice aktywnie i z sukcesami uczestniczy w programie
„Odnowa Wsi Opolskiej”19. Poza tym, mieszkańcy samodzielnie dbają o estetykę miejsca
zamieszkania, modernizując zabudowę i obejścia, co przynosi widoczne, pozytywne rezultaty.
Warto wskazać, że dane w statystykach urzędowych nie odzwierciedlają stanu
faktycznego liczby mieszkańców. Na terenach autochtonicznych charakterystyczne jest, że
część osób zameldowanych w rejestrach gmin, niestety nie mieszka na jej terenie (migranci,
którzy nie wymeldowali się z ewidencji). Jednakże w gminie Chrząstowice występuje również
zjawisko odwrotne, część mieszkańców nie dokonała przemeldowania z poprzedniego
miejsca zamieszkania. Oddziałuje to w sposób znaczący – i należy podkreślić, że negatywny na rozwój gminy i to na różnych polach, np. finansowym (m.in. nie trafiają tutaj części
podatków z dochodów tych mieszkańców). Ponieważ mieszkańcy ci nie korzystają z lokalnych
przedszkoli i szkół, wpływa to na statystyki tych ośrodków w gminie.
Miejscowość Suchy Bór odgrywa szczególną rolę w układzie osadniczym gminy.
z uwagi na warunki środowiskowe (m.in. dogodny klimat, otoczenie lasów, bliskość ścieżek
rowerowych), bliskość miasta Opola oraz odpowiednią bazę rekreacyjno-sportową, wieś Suchy
Bór staje się „sypialnią” Opola. To właśnie najczęściej tutaj nowymi mieszkańcami stają się
opolscy naukowcy, artyści, czy przedsiębiorcy. Inne jednostki osadnicze mają zróżnicowaną
rangę i charakter.
Pewne zastrzeżenia budzi wewnętrzna struktura przestrzenno – funkcjonalna
jednostek osadniczych. Wynika to z faktu, że wsie nie mają wykształconych stref
centralnych, a więc ciekawie urządzonej przestrzeni publicznej, wokół której skupiają się
obiekty usługowe. Jest to zastrzeżenie kierowane zwłaszcza w stronę ośrodka gminnego,
decydującego o tożsamości i atrakcyjności gminy.
Innym problemem jest lokalnie występujące zjawisko tworzenia małych zespołów
domów jednorodzinnych w drodze podziałów geodezyjnych pojedynczych działek. Są one źle
skomunikowane i wadliwie powiązane funkcjonalno-przestrzennie z istniejącą zabudową.
Nie bez znaczenia jest mieszanie kolidujących ze sobą funkcji (np. rekreacyjna
i produkcyjna), co wywołuje konflikty między użytkownikami przestrzeni i rozdźwięki
w sposobach i formach zagospodarowania.
Najistotniejszym problemem przestrzennym w gminie jest przecięcie wsi Lędziny
i Dębska Kuźnia drogą krajową nr 4617.
17
18
Tamże, s. 40.
19
Np. II miejsce w konkursie „Piękna Wieś Opolska” w kategorii „Najlepszy projekt odnowy wsi” dla wsi Dębie,
a rok później – III miejsce w kategorii „Najpiękniejsza wieś”. Wieś Chrząstowice w 2001 r. uzyskała II nagrodę
w kategorii na „Najlepszy Projekt Odnowy Wsi” oraz wyróżnienie w kategorii „Piękna Wieś Opolska”. Źródło:
21
Układ komunikacyjny
Układ komunikacyjny odgrywa istotną rolę w rozwoju społeczno-gospodarczym.
Miarą spójności terytorialnej jest między innymi dostępność czasowa obszaru województwa,
w szczególności głównego bieguna wzrostu - miasta Opola.
Komunikacja drogowa20
Przez teren gminy przebiegają:
 dwie drogi krajowe o znaczeniu międzyregionalnym: nr 46 relacji: Opole –
Częstochowa (Warszawa) oraz nr 94 relacji Opole – Katowice (Zgorzelec – Przemyśl).
 dziewięć dróg powiatowych (łączna długość to 44,92 km). Drogi te gwarantują dobre
powiązanie gminy z ośrodkami ościennymi.
 89 publicznych dróg gminnych zapewniających łączność pomiędzy miejscowościami
na terenie gminy i obsługę terenów zabudowanych. Dodatkowo, drogi gminne
w granicach terenów zabudowanych.
Należy jednak podkreślić zły stan techniczny nawierzchni dróg lokalnych lub wręcz
brak trwałych nawierzchni. Równie problematyczny jest brak chodników oraz kanalizacji
deszczowej w ciągach ulic (tereny zabudowane wsi).
Komunikacja kolejowa
Przez teren gminy przebiega linia kolejowa o znaczeniu krajowym: nr 144 Tarnowskie
Góry – Opole. Zlokalizowano tu jedną stację kolejową pasażersko-towarową (Chrząstowice)
oraz dwa przystanki osobowe (Suchy Bór, Dębska Kuźnia). Z uwagi na dozwoloną prędkość
pociągów do 100 km/h, linia jest uciążliwa dla części zabudowy mieszkaniowej (Suchy Bór,
Dębska Kuźnia). W momencie pisania diagnozy, trwało przystosowywanie trasy do możliwości
składów Pendolino, tzn. do prędkości 160 km/h. Z uwagi na docelową prędkość składów,
wydaje się zasadne, że powinny zostać zastosowane środki wygłuszające, np. ekrany
dźwiękochłonne. Ponadto, przez teren gminy przebiega linia kolejowa nr 301, o marginalnym
znaczeniu.
Środki transportu zbiorowego
Komunikacja miejska Opola MZK Sp. z o.o. nie obsługuje tras na obszarze gminy
Chrząstowice. Jedynie linia 17 dojeżdża do działek w miejscowości Lędziny, gdzie ma swoją
pętlę. W zakresie komunikacji typu PKS, większość wsi jest skomunikowana. W ostatnich
latach częstotliwość kursów uległa znacznemu zmniejszeniu. Wskazane jest podjęcie kroków
celem poprawy komunikacji i odtworzenie połączeń do miejsc strategicznych.
Struktura użytkowania terenów
Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego w gminie Chrząstowice obejmują
wsie: Chrząstowice, Daniec, Dąbrowice, Dębie, Falmirowice, Lędziny, Niwki, Suchy Bór oraz
południową część wsi Dębska Kuźnia, co stanowi ok. 85% ogólnej powierzchni gminy.
Struktura użytkowania terenów w gminie Chrząstowice przedstawia się następująco:
22
http://www.chrzastowice.vipower.pl/1.7/index.php/inwestuj-w-gminie-3/warto-inwestowac-w-gminiechrzastowice (dostęp 21.11.2013).
20
Na podstawie Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
Chrząstowice..., op. cit.
Struktura użytkowania terenów w gminie Chrząstowice
Użytki rolne
Lasy
Pozostałe
i grunty
grunty
razem
W tym:
leśne
i nieużytki
grunty
sady
łąki
pastwiska
orne
8235
4123
2381
10
1612
120
3498
614
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy w Chrząstowicach (dane za
2012 r.).
Powierzchnia
ogólna
Użytki rolne stanowią 50,1% ogólnej powierzchni gminy, lasy i grunty leśne 42,5%,
a pozostałe grunty i nieużytki 7,5%. Natomiast w strukturze użytków rolnych największy
obszar zajmują grunty orne 57,7% i łąki 39,1%.
Warto podkreślić, że w gminie Chrząstowice obszarowo bardzo silnie zaznacza się
funkcja rolnicza. Rolniczo wykorzystywana jest połowa powierzchni gminy. Równie istotnie
reprezentowane są tereny leśne. Jest to doskonała podstawa do wzmacniania funkcji
rekreacyjnej gminy. Rolnictwo i leśnictwo razem użytkuje 92,5% powierzchni gminy. Około 7%
to zabudowa, drogi, wody, nieużytki i pozostałe formy użytkowania terenu.
Na terenie gminy Chrząstowice znajdują się obiekty wpisane do rejestru zabytków
województwa opolskiego – te korzystają z pełnej ochrony konserwatorskiej – oraz wpisane do
ewidencji zabytków gminy. W rejestrze regionalnym ujęto trzy obiekty: pałac w Zbicku,
wcześniej pełniący funkcję budynku dawnego nadleśnictwa (zachowany w dobrym stanie)
oraz park z aleją dojazdową (wymagający prac konserwatorkich) oraz kapliczka elektyzm
1935 r. znajdująca się na terenie Zespołu Ośrodków Rehabilitacji Leczniczej Sp. z o.o.
w Suchym Borze. W gminnej ewidencji zabytków ujęto 132 nieruchomości (większość wpisana
jest do Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków). Ponadto na terenie gminy znajdują się trzy zabytki
ruchome wpisane do rejestru zabytków ruchomych województwa opolskiego: wyposażenie
kościoła parafialnego p.w. Narodzenia NMP w Chrząstowicach, Rzeźba św. Jana Nepomucena
w kapliczce w Dębiu, wyposażenie kaplicy p.w. MB Nieustającej Pomocy w Lędzinach.
Poza architekturą sakralną, duży udział zabytków wpisanych w rejestrze gminnym
stanowią budynki mieszkalne z XIX lub początku XX w.
W większości budynki te stanowią własność prywatną. Nieznaczna ich część stanowi
własność kościołów i związków wyznaniowych, nadleśnictwa, PKP i Stowarzyszenia Monar
w Zbicku. Gmina posiada prawo własności do obiektów, w których mieściły się/mieszczą się
placówki oświatowe (Daniec, Dąbrowice, Dębie, Dębska Kuźnia, Lędziny, Suchy Bór) oraz
remizy strażackie (Dębska Kuźnia, Niwki, Suchy Bór).
W miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ustanowiono strefy
ochrony konserwatorskiej, by chronić walory kulturowe. Aktualnie, na terenie gminy
obowiązuje strefa „A” ścisłej ochrony konserwatorskiej wokół obiektów wpisanych do rejestru
zabytków. W strefie tej zakłada się priorytet wymagań i ustaleń konserwatorskich nad
aspektami wynikającymi z działalności inwestycyjnej, gospodarczej i usługowej. Wszelka tego
typu działalność (w tym również przebudowy, remonty, adaptacje, modernizacje, rozbiórki)
nieruchomości znajdujących się w obszarze strefy, wymagają uzgodnienia z wojewódzkim
konserwatorem zabytków21.
Na terenie gminy znajduje się 58 stanowisk archeologicznych, z czego 4 znajdują się
w rejestrze zabytków województwa opolskiego. Przykładowymi zabytkami archeologicznymi
są ślady osadnictwa czy punkty osadnicze.
Ochrona dziedzictwa kulturowego
23
21
K. Czachor, H. Plita, K. Kędzierska, K. Okrasiński, Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska…, op. cit., s. 10.
Środowisko
Zasoby i walory środowiska
Gmina leży w obrębie mikroregionów Równina Jemielnicka i Wzgórza Dębskie, które
należą do mezoregionu Równina Opolska. Poza dolinami rzek, ukształtowanie powierzchni jest
mało urozmaicone. Fragmentarycznie wyróżnić można mniejsze jednostki morfologiczne:
wysoczyzny plejstoceńskiej (część północno – wschodnia i wycinkowo część południowo –
wschodnia), których powierzchnie są płaskie. Wysokości względne terenu dochodzą do 30 m.
W południowo – wschodniej części gminy, przy granicy z gminą Tarnów Opolski (w
okolicach Dańca), występuje fragment morenowych Wzgórz Dębskich z kulminacją 225 m n. p.
m., który jest najbardziej urozmaiconym morfologicznie i krajobrazowo obszarem gminy.
Gmina Chrząstowice posiada dobrze rozwiniętą sieć rzeczną. Leży w dorzeczu rzek
Odry, a przez jej teren przepływa rzeka Jemielnica wraz z dopływami: Sucha, Swornica,
związana z Jemielnicą – Ptaszkówka (Cienka) oraz szereg mniejszych cieków, kanałów i rowów
melioracyjnych. Oprócz tego, na terenie gminy występują śladowo, małe zbiorniki wodne
związane z wyrobiskami poeksploatacyjnymi, torfowiskami, namuliskami i nieckami
bezodpływowymi22.
Liczne rowy melioracyjne uzupełniają sieć rzeczną na obszarze gminy. Znaczny obszar
użytków rolnych objęty jest systemem melioracji wodnych, jednak stan urządzeń
melioracyjnych jest zły, czego efektem są zaburzenia stosunków wodno-powietrznych gleb.
Do największych problemów należy podtapianie łąk w dolinach rzeki Jemielnicy i Swornicy23.
Aktualnie, po doświadczeniach z 1997 i 2010 r. dobrze rozpoznano problemy
związane z powodzią i wdrożono wszystkie zalecenia Gminnego Centrum Zarządzenia
Kryzysowego w tym względzie (m.in. konserwacja koryta rzeki Sucha, Jemielnica i usunięcie
zatorów na rzece Swornica).
Obszar gminy należy do Bytomsko-Olkuskiego Regionu Hydrogeologicznego
z poziomami wodonośnymi w środkowym i dolnym triasie (poziom główny) oraz
czwartorzędzie. Poziomy wodonośne triasu, które cechuje wysoka jakość wody, na obszarze
województwa opolskiego zostały uznane i zaliczone do jednego z Głównych Zbiorników Wód
Podziemnych w Polsce (nr 333 Opole-Zawadzkie). Z utworów triasowych ujmowana jest woda
dla potrzeb wodociągu komunalnego w Dańcu.
Poziomy wodonośne w utworach rzecznych grupują się na obszarze zlewni rzeki
Jemielnicy. Pradolina Jemielnicy to rozległy i głęboki zbiornik wód podziemnych o bardzo
korzystnych warunkach hydrogeologicznych. Na ujęciu wody w Dębskiej Kuźni opiera się
funkcjonowanie wodociągu grupowego, zaopatrującego w wodę wsie: Chrząstowice,
Dąbrowice, Dębie, Dębską Kuźnię, Falmirowice, Lędziny, Suchy Bór24.
Północno – zachodnia część gminy to teren ochrony pośredniej zewnętrznej ujęcia
wód podziemnych dla miasta Opola w Zawadzie, które zabezpiecza znaczny procent potrzeb
wodnych Opola.
Pod obszarami gminy zalegają 4 Główne Zbiorniki Wód Podziemnych, w tym 2 objęte
są najwyższą ochroną (ONO)25.
Ochrona przyrody
W północnej części gminy Chrząstowice zlokalizowany jest obszar chronionego
krajobrazu Lasy Stobrawsko – Turawskie. Jest to obszar o wysokich walorach krajobrazowych
i przyrodniczych. Znajdują się tu m.in. użytki ekologiczne i pomniki przyrody, stwierdzono
również występowanie wielu chronionych gatunków roślin i zwierząt. Cennym przyrodniczo
obiektem jest Jezioro Turawskie, którego najbliższe otoczenie jest miejscem gniazdowania
22
24
AM PREDA, Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy
Chrząstowice, na lata 2010-2025, Ozimek wrzesień 2010, rozdział 2, s. 8.
23
24
25
AM PREDA, Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło…, op. cit., s. 8.
wielu ciekawych gatunków ptaków. Odgrywa istotną rolę w procesie odpoczynku i żerowania
dla ptaków migrujących i dlatego zaliczony został do ostoi ptactwa wodnego o randze
europejskiej. Ze względu na przewagę borów sosnowych, obszar ten posiada duże walory
bioterapeutyczne i stanowi istotny walor dla rozwoju funkcji turystycznych i wypoczynkowych
okolicznym gmin26.
Obszar Parku zlokalizowany na terenie gminy Chrząstowice, obejmuje kompleks lasu
między Niwkami i Chrząstowicami i zajmuje powierzchnię około 400 ha.
Rozporządzeniem Wojewody Opolskiego, utworzono rezerwat przyrody pod nazwą
"Srebrne Źródła"27 obejmujący obszar lasu o powierzchni 18,38 ha, w obrębie miejscowości
Daniec. Obszar ten ma bardzo duże walory przyrodnicze związane zarówno z biotopem jak
i biocenozami.
Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych
dobrze wykształconych zbiorowisk leśnych: łęgowych i grądowych oraz obszaru źródliska
bezimiennego dopływu rzeki Jemielnica28.
Na terenie Gminy Chrząstowice 80 drzew uznanych zostało za pomniki przyrody,
z tego 12 to pojedyncze okazy, jedna grupa drzew (28 szt.) i jedna aleja (40 szt.)29. Z liczby
całkowitej, 10 pomników objętych jest ochroną prawną Rozporządzeniem Wojewody
Opolskiego w sprawie ustanowienia pomników przyrody.
Ze względu na walory lub zagrożenia, ochrony szczególnej wymagają następujące
elementy środowiska:
Użytki ekologiczne
Łęg w Dębiu to miejsce masowego występowania chronionej paproci - pióropusznika
strusiego Matteucia struthiopteris.
Podmokłe łąki koło Dębskiej Kuźni to miejsce występowania kukułki szerokolistnej
Dactylorhiza majalis, bobrka trójlistkowego Menyanthes trifoliata, siedmiopalecznika
błotnego Comarum palustre, sitowia leśnego Scirpus sylvaticus, ostrożenia łąkowego Cirsium
rivulare, wełnianki wąskolistnej Eriophorum angustifolium i innych.
Łąka koło Dąbrowic to miejsce, w którym można znaleźć zespół kosaćca żółtego
Iridetum pseudacori, zespół turzycy błotnej Caricetum acutiformis, zespół turzycy
dzióbkowatej Caricetum rostratae, zespół turzycy zaostrzonej Caricetum gracilis, zespół
turzycy sztywnej Caricetum gracilis, zespół ostrożenia łąkowego Cirsietum rivularis i zespół
sitowia leśnego Scirpetum silvatici. Na łąkach tych masowo występuje kukułka szerokolistna
Dactylorhiza majalis, ostrożeń łąkowy Cirsium rivulare i ma swoje stanowisko lęgowe derkacz
Crex crex, gatunek zagrożony w skali światowej.
Łąka koło Dańca. Jest to niewielki kompleks podmokłych, koszonych łąk w północnowschodniej części Dańca z wieloma dobrze wykształconymi zbiorowiskami łąkowymi,
turzycowymi i torfowiskowymi. Są to: zespół turzycy błotnej Caricetum acutiformis, zespół
turzycy dzióbkowatej Caricetum rostratae, zespół turzycy zaostrzonej Caricetum gracilis,
zespół turzycy sztywnej Caricetum gracilis, zespół ostrożenia łąkowego Cirsietum rivularis,
zespół sitowia leśnego Scirpetum silvatici, zespół kwaśnych młak turzycowych Carici
canescentis-Agrostietum caninae oraz rzadki w województwie opolskim zespół turzycy
Elementy środowiska przyrodniczego wymagające ochrony30
26
Por. K. Czachor, H. Plita, K. Kędzierska, K. Okrasiński, Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla gminy
Chrząstowice, Opole styczeń 2009, s. 16-17.
27
Rozporządzenie Wojewody Opolskiego nr 0151/P/29/2005 z dnia 4 października 2005 r. w sprawie uznania
za rezerwat przyrody (Dz. Urz. Woj. Op. Nr 65, poz. 1936 z późn. zm.).
28
29
Materiał roboczy do trzeciej aktualizacji Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy Chrząstowice (stan na dzień 26.11.2013r. ).
30
Całość na podstawie: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
Chrząstowice…, op. cit., s. 35-35 oraz K. Czachor, H. Plita, K. Kędzierska, K. Okrasiński, Aktualizacja Programu
Ochrony Środowiska…, op. cit., s. 19-21.
25
nitkowatej Caricetum lasiocarpae. Jest to również miejsce mnogiego występowania kukułki
szerokolistnej Dactylorhiza majalis, sitowia leśnego Scirpus sylvaticus, ostrożenia łąkowego
Cirsium rivulare, wełnianki wąskolistnej Eriophorum angustifolium i innych. Na tym terenie ma
również stanowisko lęgowe derkacz Crex crex.
Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Kamionka w Falmirowicach
Obejmuje atrakcyjny pod względem krajobrazowym i przyrodniczym dawny
kamieniołom bazaltów. Występujący w kamieniołomie druzgot bazaltowy stanowi warte
zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych świadectwo przeszłości geologicznej
okolic. Ponadto występują tutaj unikalne w skali regionu gatunki grzybów i roślin oraz
zbiorowiska roślinne takie jak:. koralówka czerwonowierzchołkowa Ramaria botrytis, której
stanowisko to jest jedynym obecnie istniejącym na Śląsku Opolskim, wawrzynek wilczełyko
Daphne mezereum, wyka kaszubska Vicia cassubica, wyka zaroślowa Vicia dumetorum, bluszcz
pospolity Hedera helix. Do najbardziej interesujących zbiorowisk roślinnych należy rzadki na
Śląsku Opolskim zespół z dominacją wyki kaszubskiej Agrimonio-Vicietum cassubicae i zespół
wyki leśnej i wyki zaroślowej Vicietum sylvatico-dumetorum. Poza roślinnością, występują tu
również chronione i rzadkie gatunki zwierząt: ropucha zielona Bufo viridis, rzekotka drzewna
Hyla arborea, traszka zwyczajna Triturus vulgaris, zaskroniec Natrix natrix, zimorodek Alcedo
atthis i wiele innych.
Stanowisko dokumentacyjne przyrody nieożywionej Bazalty koło Dębskiej Kuźni.
Proponuje się objąć ochroną fragment twardziela denudacyjnego zlokalizowanego
w widłach Jemielnicy i Suchej. Niewielki pagórek zbudowany jest z bazaltów będących żyłową
intruzją magmową, która występowała na tym obszarze w trzeciorzędzie. Pokrywy te
proponuje się zachować jako stanowisko dokumentujące działalność wulkaniczną na badanym
obszarze.
Indywidualne formy ochrony przyrody
Torfowisko Dębska Kuźnia - użytek ekologiczny o powierzchni 5,19 ha uznany
Rozporządzeniem nr P/2/97 Wojewody Opolskiego z dnia 3 lutego 1997 roku. Jest to
podmokły nieużytek z interesującymi zbiorowiskami roślinnymi w trakcie naturalnej sukcesji.
Miejsce bytowania i żerowania bociana czarnego Ciconia nigra.
Krajowe i regionalne sieci ekologiczne
26
System ECONET
Krajowa sieć ekologiczna ECONET-PL jest przestrzenną koncepcją polskiej części
Europejskiej Sieci Ekologicznej EECONET.
Do zasadniczych elementów sieci zaliczyć można:
 obszary węzłowe, w których wyróżniono biocentra i strefy buforowe,
 korytarze ekologiczne.
Cechą charakterystyczną obszarów węzłowych jest duża różnorodność gatunkowa
oraz różnorodność form krajobrazowych i siedliskowych. Są one ostoją gatunków rodzimych
i wędrownych, zwłaszcza rzadkich i zagrożonych wyginięciem. Natomiast korytarze
ekologiczne to struktury przestrzenne, które umożliwiają rozprzestrzenianie się gatunków
pomiędzy obszarami węzłowymi oraz terenami przylegającymi do nich.
W gminie Chrząstowice występuje fragment jednego obszaru węzłowego o znaczeniu
krajowym – obszar Borów Stobrawskich (10 K), będący w całości strefą buforową. Na terenie
gminy obszar ten jest chroniony w postaci obszaru chronionego krajobrazu. Doliny Swornicy
i Jemielnicy stanowią w tej sieci korytarze ekologiczne o znaczeniu lokalnym31.
31
NATURA 2000
Celem sieci jest utrzymanie różnorodności biologicznej przez ochronę najcenniejszych,
najrzadszych elementów przyrody, ale też najbardziej typowych, wciąż jeszcze powszechnych
układów przyrodniczych, charakterystycznych dla regionów biogeograficznych.
W województwie opolskim obszarem Natura 2000 objętych zostało 21 lokalizacji,
w tym jedna z gminy Chrząstowice, o nazwie „Łąki w okolicach Chrząstowic” (objęta ochroną
jako specjalny obszar ochrony siedlisk). Łączna powierzchnia obszaru na terenie gminy to 795
ha. Uważany jest on za ważny dla ochrony motyli, związanych z siedliskiem łąk trzęślicowych
i wilgotnych. Do gatunków wymienionych w karcie Natura 2000 wymienić można32:
 bezkręgowce: Maculinea Telesiu, Lycaena dispar, Maculinea nausithous;
 płazy: Hyla arboreta, Rana lessonae;
 bezkręgowce: Papilio machaon.
Dodatkowo, na terenie gminy jest wiele roślin i zwierząt objętych ochroną gatunkową.
Szczegółowy wykaz chronionych gatunków roślin i zwierząt zamieszczony jest w Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Chrząstowice.
Stan czystości wód
Występujące na terenie gminy cieki powierzchniowe były ostatnio badane
w ramach monitoringu Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Opolu,
w roku 2011: monitoring operacyjny (Jemielnica-Chrząstowice), a wcześniej w 2007 r. (Sucha –
powyżej Chrząstowic i Swornica).
Celem monitoringu operacyjnego było ustalenie stanu tych części wód, które uznano za
zagrożone niespełnieniem określonych dla nich celów środowiskowych oraz dokonanie oceny
wszystkich zmian wynikających z przyjętych programów naprawczych33.
Według oceny stanu jednolitych części wód rzek na obszarze województwa
opolskiego w roku 2007 stan ogólny wód w badanym punkcie uznany został za zły, stan
(potencjał) ekologiczny za umiarkowany, stan chemiczny za dobry34. Warto wskazać na dobrą,
II klasę rzeki Jemielnica (badanie w 2011 r.). Na poprawę stanu wód decydujący wpływ ma
sukcesywna rozbudowa systemu kanalizacji sanitarnej.
Na terenie gminy Chrząstowice nie prowadzono monitoringu stanu wód podziemnych.
Źródła zanieczyszczeń
Podstawowym źródłem zanieczyszczeń wód powierzchniowych w gminie są ścieki
bytowe i rolnicze (głównie gnojowica, soki z pryzm kiszonkowych), które zrzucane
z gospodarstw domowych, rolniczych i instytucji do rzek bezpośrednio lub za pośrednictwem
rowów35.
Innymi źródłami zanieczyszczeń są te pochodzące ze źródeł punktowych, tj.36:
 obiektów przemysłowych i usługowych (emisja do gruntu, wód i powietrza
substancji zagrażających środowisku naturalnemu);
 z miejsc składowania, przechowywania, dystrybucji oraz transportu substancji
i odpadów zagrażających środowisku, ze składowisk odpadów, stacji
dystrybucji paliw płynnych, oczyszczania ścieków, z bezodpływowych
zbiorników ścieków;
Zagrożenia antropogeniczne środowiska i przeciwdziałanie im
32
Natura 2000 Standardowy formularz danych dla obszarów specjalnej ochrony (OSO), dla obszarów
spełniających kryteria obszarów o znaczeniu wspólnotowym (OZW) i dla specjalnych obszarów ochrony (SOO).
Nazwa obszaru: Łąki w okolicach Chrząstowic, dostęp dnia 26.11.2013 na stronie
http://natura2000.gdos.gov.pl/datafiles/index/page:2/all:0/province_id:8.
33
L. Wylęgała, A. Sobolewska, Ocena jakości wód powierzchniowych i podziemnych w województwie opolskim
w 2011 r., Komunikat 4/W/12, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu, Opole wrzesień 2012,
s. 2.
34
35
36
AM PREDA, Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną…, op. cit., s. 11.
27
 bezpośrednie zrzuty surowych ścieków bytowo – gospodarczych.
Do potencjalnych źródeł zagrożenia w gminie Chrząstowice zaliczyć można zbiorniki
bezodpływowe na ścieki socjalno – bytowe, które znajdują się w złym stanie technicznym;
gospodarstwa rolne, w których składowane są nawozy mineralne i obornik oraz środki
ochrony roślin w nieodpowiednich warunkach.
Ochrona wód powierzchniowych przed zanieczyszczeniami37
Ścieki z terenu gminy Chrząstowice prowadzone są rurociągiem tłocznym do
oczyszczalni w Opolu. Wg danych GUS, ok. 58% mieszkańców było w 2012 r. obsługiwanych
przez komunalne oczyszczalnie ścieków. Dodatkowo, na terenie gminy zlokalizowana jest
przydomowa oczyszczalnia ścieków działająca na potrzeby Ośrodka Resocjalizacji Monar
w Zbicku oraz 19 przydomowych oczyszczalni na nieruchomościach prywatnych38.
W zakresie ochrony wód powierzchniowych przed zanieczyszczeniami należy podjąć
w gminie działania mające na celu wyeliminowanie tych zagrożeń. Jednym z głównych zadań
jest propagowanie – na obszarach, na których doprowadzenie sieci kanalizacyjnej jest
niemożliwe, uciążliwe bądź nierentowne - budowy przydomowych oczyszczalni ścieków
komunalnych. Aktualnie, w system kanalizacji sanitarnej wyposażone są sołectwa:
Chrząstowice, Dębska Kuźnia, Lędziny, Niwki, Suchy Bór.
Z uwagi na rozwój gminy, należy założyć również rozbudowę istniejącej kanalizacji
deszczowej wraz z odpowiednimi systemami oczyszczającymi, tak aby wszystkie ulice na
terenach zurbanizowanych były w nią wyposażone. Realizacja systemu zorganizowanej
gospodarki ściekowej istotnie wpłynie na poprawę stanu środowiska w gminie, zwłaszcza na
stan czystości rzek i cieków wodnych39.
Planowane na najbliższe lata inwestycje obejmują działania modernizacyjne
i usprawniające istniejący system zaopatrzenia w wodę, tj.: wymianę awaryjnych odcinków
sieci oraz uzbrojenie w sieć wodociągową i kanalizacyjną terenów pod budownictwo
mieszkaniowe.
Produkcję rolną należy prowadzić w sposób ograniczający i zapobiegający
zanieczyszczeniu wód związkami azotu pochodzącymi ze źródeł rolniczych. Zasadnym jest
upowszechnianie dobrych praktyk rolniczych, zwłaszcza poprzez organizowanie szkoleń dla
rolników.
Zanieczyszczenie powietrza
Podstawowym źródłem zanieczyszczeń powietrza na terenie gminy Chrząstowice są
zanieczyszczenia pyłowe i gazowe, które pochodzą z procesów energetycznego spalania paliw
stałych oraz zanieczyszczenia, które powstają podczas transportu i z produkcji rolnej (chodzi
głównie o: źródło rozproszonej emisji amoniaku, metanu, podtlenku azotu, co ma wpływ na
zmiany kwasowości środowiska, eutrofizację ekosystemów wodnych i na ocieplenie
klimatu)40.
Ponieważ gmina ma charakter rolniczy, brak jest zakładów przemysłowych
emitujących znaczne ilości zanieczyszczeń (zlokalizowanych jest kilka większych kotłowni
związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą). Przeważające źródła emisji zanieczyszczeń to
przede wszystkim kotłownie domowe odpowiadające głównie za tzw. niską emisję. Wielkość
emisji uzależniona jest od stosowanego w kotłowniach paliwa. Ponieważ gmina Chrząstowice nie
jest zgazyfikowana, przeważającym źródłem ogrzewania na jej terenie pozostają nadal kotłownie
węglowe.
37
28
K. Czachor, H. Plita, K. Kędzierska, K. Okrasiński, Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska…, op. cit., s. 2324.
38
Dane uzyskane z Referatu Rolnictwa, Ochrony Środowiska, Nieruchomości i Gospodarki Przestrzennej
Urzędu Gminy Chrząstowice. Stan na 26.11.2013.
39
40
AM PREDA, Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną…, op. cit., s. 14-15.
Szacuje się, że około 95% mieszkańców objęta jest indywidualnym ogrzewaniem
(posesje opalane węglem). Pozostała liczba mieszkań, jest ogrzewana ze zbiorowych kotłowni,
bądź za pomocą innych źródeł energii cieplnej. Do zmniejszenia niskiej emisji zanieczyszczeń
do powietrza atmosferycznego, przyczyni się budowa instalacji, które wykorzystują energię
odnawialną41.
Warto podkreślić, że na stan zanieczyszczenia powietrza w gminie wpływa przede
wszystkim czynnik imisyjny, a więc zanieczyszczenia wprowadzane do powietrza poza nią
i przemieszczane nad jej obszar.
Gmina Chrząstowice charakteryzuje się stosunkowo czystym powietrzem
atmosferycznym.
Gospodarka odpadami
Ilość odpadów bytowych gromadzonych w ciągu roku wyniosła w gminie 1.606,2 Mg
w 2012 r. i wzrosła w stosunku do roku poprzedniego.
Gospodarka odpadami i selektywna zbiórka odpadów w gminie Chrząstowice w 2012 r.
Ilość odpadów
zdeponowanych
na składowisku
(Mg)
Ilość odpadów
zagospodarowanych
w sposób inny niż
składowanie (Mg)
81,7
1.524,5
Ilość odpadów komunalnych zebranych
w ramach selektywnej zbiórki (Mg)
P
SZ
TW Bio
N
ZSEiE
W
44,7
85,0
51,6
-
0,1
0,7
51,7
Źródło: Opracowanie na podstawie: Gospodarka odpadami w województwie opolskim w 2012
r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu, Komunikat 2/0/2013, s. 11.
Legenda: P - papier, tektura, w tym opakowania; SZ – szkło białe, kolorowe, w tym
opakowania; TW – tworzywa sztuczne, w tym opakowania; Bio – odpady biodegradowalne; N
– odpady niebezpieczne; ZSEiE – zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny; w – odpady
wielkogabarytowe.
Analizując dane WIOŚ przedstawione w powyższej tabeli należy podkreślić, że
w gminie Chrząstowice ilość odpadów komunalnych przypadająca średnio na 1 mieszkańca
jest mniejsza, aniżeli statystyczna dla mieszkańca województwa opolskiego (wynosi 250
kg/mieszk./rok).
Od lipca 2013 r. mieszkańcy mają możliwość oddawania odpadów biodegradowalnych
w mobilnym Punkcie Selektywnej Zbiórki Odpadów. Niestety, ilość tak zebranych odpadów
jest znikoma (najprawdopodobniej kompostowana jest przy gospodarstwach domowych
i rolnych, a następnie wykorzystywana).
Konsumpcyjny tryb życia powoduje, że podobnie jak miasta również obszary wiejskie
notują wzrost wytwarzanych odpadów.
Gmina Chrząstowice znajduje się w centralnym Regionie Gospodarki Odpadami
Komunalnymi. Odpady z terenu gminy Chrząstowice wywożone są na urządzone składowisko
w Opolu przy ul. Podmiejskiej. Tam znajduje się również zastępcza Regionalna Instalacja do
Przetwarzania Odpadów Komunalnych (RIPOK).
Od 2002 r. wdrożona została na terenie gminy selektywna zbiórka odpadów.
Aktualnie, odpady zmieszane odbierane są w cyklu 2 tygodniowym, odpady opakowaniowe (tj.
tworzywa sztuczne, makulatura, puszki, tetrapaki) odbierane są w cyklu 4 tygodniowym,
natomiast odpady opakowaniowe szklane w cyklu 8 tygodniowym. Ponadto, raz w miesiącu
udostępniany jest mobilny Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK),
w którym odbierane są odpady niebezpieczne, wielkogabarytowe i biodegradowalne. Dwa
41
K. Czachor, H. Plita, K. Kędzierska, K. Okrasiński, Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska…, s. 14.
Ilość
odpadów
komunalnych
zebranych
z terenu
gminy
1.606,2 Mg
239
kg/mieszk.
/rok
29
razy w roku odbywa się również zbiórka odpadów wielkogabarytowych bezpośrednio sprzed
nieruchomości42. W 2011 r. Rada Gminy Chrząstowice przyjęła Program usuwania wyrobów
zawierających azbest z terenu gminy Chrząstowice. Podstawowym celem tego programu jest
wyeliminowanie negatywnych skutków zdrowotnych u mieszkańców gminy powodowanych
azbestem, jak również zlikwidowanie jego negatywnego oddziaływania na środowisko.
Istnieje również potencjał do lokowania biogazowi rolniczych, które poza
wytwarzaniem
„zielonej
energii”
umożliwiałyby
bezpieczne
i ekologicznie
43
zagospodarowanie odpadów .
Społeczność lokalna
Charakterystyka demograficzna
Migracja ludności miejscowej (głównie do Niemiec), poza znaczącym spadkiem liczby
mieszkańców, spowodowała również skutki w postaci różnic w statystykach oficjalnych
a rzeczywistej liczbie mieszkańców - emigranci nie wymeldowywali się i wciąż figurują jako
zamieszkujący teren gminy. Skutkuje to w różnych dziedzinach życia, jak chociażby
w statystykach dot. uczestnictwa w wyborach.
Aktualnie, odnotowuje się napływ ludności z centrum aglomeracji, głównie z Opola.
Poszukuje ona dogodnych warunków do zamieszkania (m.in. bliskość miejsca pracy,
powolniejszy tryb życia, dobry stan środowiska naturalnego), a gmina Chrząstowice jest
w stanie sprostać tym wymaganiom.
Współcześnie rozwój ludnościowy umożliwia sklasyfikowanie gminy Chrząstowice
jako jednostki o ustabilizowanej ogólnej liczbie mieszkańców, ze znacznymi wahaniami
wynikającymi z niebagatelnego udziału migracji wewnętrznych i zewnętrznych w bilansie
ludności44.
Ludność gminy Chrząstowice w podziale na kategorie wiekowe
rok
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Ludność gminy Chrząstowice ogółem
Gmina
6619 6637 6625 6669 6710 6695 6718 6678 6723 6743
Chrząstowice
Ludność w wieku przedprodukcyjnym w % ludności ogółem
Gmina
19,4 18,7 18,0 17,2 16,6 15,9 15,1 16,1 15,9 15,7
Chrząstowice
Polska – obszary 25,2 24,5 23,8 23,2 22,6 22,1 21,6 21,5 21,1 20,7
wiejskie
Ludność w wieku produkcyjnym w % ludności ogółem
Gmina
64,4 64,9 65,3 66,1 66,3 66,9 67,3 66,6 66,7 66,4
Chrząstowice
Polska – obszary 59,2 60,0 60,8 61,4 61,9 62,4 62,9 63,1 63,2 63,4
wiejskie
Ludność w wieku poprodukcyjnym w % ludności ogółem
Gmina
16,2 16,4 16,7 16,7 17,1 17,1 17,7 17,3 17,4 17,9
Chrząstowice
Polska – obszary 15,5 15,5 15,4 15,4 15,5 15,5 15,5 15,4 15,4 15,9
wiejskie
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (Bank Danych Lokalnych) (dostęp
15.11.2013).
42
30
Dane uzyskane z Referatu Rolnictwa, Ochrony Środowiska, Nieruchomości i Gospodarki Przestrzennej
w Urzędzie Gminy Chrząstowice. Stan na 26.11.2013.
43
przestrzennego gminy Chrząstowice (stan an dzień 26.11.2013),
44
Por. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Chrząstowice…, op. cit.,
s. 57.
Miara demograficznej młodości (MDM) dla gminy Chrząstowice na tle województwa i kraju
36
34
32
30
gmina Chrząstowice
28
powiat opolski
26
województwo opolskie
24
Polska ogółem
22
20
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Z tabeli powyżej można wyczytać gminne trendy demograficzne. Liczba mieszkańców
gminy jest porównywalna do wynikającej z prognoz demografów (szacowano liczbę
mieszkańców na ok. 6,6 tys.45, natomiast aktualnie przekroczyła ona liczbę 6,7 tys.). Na ten
stan rzeczy duży wpływ ma saldo migracji omawiane w dalszej części analizy. Co jest
znamienne, to regresywna struktura wieku ludności tego obszaru, cechująca się dużym
udziałem osób starych i małym udziałem dzieci i młodzieży, przy jednoczesnym utrzymaniu
się udziału ludności w wieku produkcyjnym na podobnym poziomie.
Pomimo, że na obszarach wiejskich kraju liczba osób w wieku przedprodukcyjnym
również spada, to jednak sytuacja gminy Chrząstowice jest w tym zakresie bardzo zła.
W przypadku udziału ludności w wieku poprodukcyjnym, na przestrzeni 10 lat różnica
pomiędzy gminą Chrząstowice, a średnią dla obszarów wiejskich, pogłębiła się do 2 punktów
procentowych, co jest dużą różnicą i świadczy o szybszym starzeniu się społeczności lokalnej.
Sytuacja demograficzna województwa opolskiego jest wyjątkowa na tle kraju – region
bardzo szybko się wyludnia i cały obszar zagrożony jest depopulacją. To, co można
zaobserwować analizując sytuację gminy Chrząstowice, to bardzo niski poziom miary
demograficznej młodości (MDM)46, niższy aniżeli średnia dla powiatu, województwa
i zdecydowanie odbiegający od poziomu krajowego (wykres poniżej). W badanym okresie
wskaźnik ten systematycznie malał, aby osiągnąć wartość najniższą w 2009 r., po czym wzrósł
w 2010 i od tego czasu również widoczny jest spadek, ale z nieco mniejszym natężeniem.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (Bank Danych Lokalnych).
W przypadku miary demograficznej starości (MDS)47 trend województwa opolskiego
jest podobny do trendu Polski ogółem: wskaźnik ten systematycznie wzrasta. Zakłada się, że
MDS na obszarach wiejskich powinien być w kraju wyższy niż w miastach (więcej ludzi
starszych).
45
Tamże, s. 56-57.
Miara demograficznej młodości (MDM) to stosunek liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym do liczby
ludności w wieku produkcyjnym.
47
Miara demograficznej starości (MDS) to stosunek liczby ludności w wieku poprodukcyjnym do liczby
ludności w wieki produkcyjnym.
46
31
Miara demograficznej starości (MDS) dla gminy Chrząstowice na tle województwa i kraju
29
28
27
26
gmina Chrząstowice
25
powiat opolski
24
województwo opolskie
23
Polska ogółem
22
21
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
32
W przypadku gminy Chrząstowice wskaźnik ten co prawda systematycznie rośnie (i
jest stale wyższy aniżeli dla powiatu opolskiego), ale na tle kraju i województwa od 2010 r.
przyjmuje wartość mniejszą.
Ludność gminy Chrząstowice: przyrost naturalny i saldo migracji na tle województwa i kraju
rok
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Przyrost naturalny na 1000 ludności
Gmina
-2,9 -0,6 -4,4 -2,1 -0,3 -0,9 -0,9 -0,9
0,3
0,1
Chrząstowice
Województwo
-1,2 -0,9 -0,9
-09 -1,1 -0,6 -0,4 -0,7 -1,0
-1,2
opolskie
Województwo
-1,6 -1,4 -1,4
-1,3 -1,6 -0,8 -0,9 -0,9 -1,3
-1,2
opolskie – obszary
wiejskie
Polska ogółem
-0,4 -0,2 -0,1
0,1
0,3
0,9
0,9
0,9
0,3
0,0
Polska – obszary
0,2
0,3
0,3
0,6
0,8
1,5
1,2
1,3
0,8
0,7
wiejskie
Saldo migracji wewnętrznych
Gmina
77
30
34
72
65
38
52
55
45
42
Chrząstowice
Województwo
-540 -421 -633 -837 -745 -439 -616 -671 -664 -431
opolskie
Saldo migracji zagranicznych
Gmina
-21
-22
-8
-43
-23
-21
-3
-4
-2
-16
Chrząstowice
Województwo
opolskie
3695 2976 2552 3961 3317 2896 1107 1122 1594 1736
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: danych GUS (Bank Danych Lokalnych) oraz
Obszary wiejskie. Powszechny Spis Rolny 2010, GUS, Warszawa 2013.
Przyrost naturalny na 1000 ludności na obszarach wiejskich kraju odnotowuje
w ostatniej dekadzie wartości dodatnie. Można by wiązać tą sytuację np. z poszukiwaniem
przez ludność dogodnego miejsca zamieszkania, z odpowiednią przestrzenią życiową. Obszary
wiejskie województwa opolskiego, jako regionu tradycyjnie migracyjnego cechuje jednak
ujemne saldo. w samej gminie Chrząstowice, po relatywnie sporych wahaniach, sytuacja się
ustabilizowała, a w ostatnich latach saldo jest nieznacznie dodatnie.
Przyrost naturalny na 1000 ludności: gmina Chrząstowice na tle obszarów wiejskich
województwa i kraju
2
1
gmina Chrząstowice
0
-1
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
województwo opolskie obszary wiejskie
-2
Polska - obszary wiejskie
-3
-4
-5
Tak duża niestabilność przyrostu naturalnego w gminie jest sytuacją
skomplikowaną, z uwagi na trudności w prognozowaniu, w jaki sposób będzie się
przedstawiała w przyszłości.
Wskaźnik salda migracji na 1000 ludności w gminie Chrząstowice na tle obszarów
wiejskich województwa opolskiego wypada dobrze: w badanym okresie stale osiągał wartość
dodatnią. Pomimo, że jest to gmina autochtoniczna i mieszkańcy systematycznie emigrują za
granicę, to jednak trend ten jest równoważony stałym dopływem osób z innych gmin, którzy
dostrzegają walory obszaru jako dogodnego miejsca zamieszkania.
W odniesieniu do migracji zagranicznych mieszkańców gminy Chrząstowice, można
powiedzieć, że po akcesji migracja ustabilizowała się i dziś gmina jest obszarem napływu
wewnętrznego.
Gmina Chrząstowice: wybrane dane ludnościowe
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
4,1
3,8
3,0
4,7
5,0
5,4
5,2
rok
2010 2011 2012
Chrząstowice
–
4,7
4,0
4,6
małżeństwa
na
1000 ludności
Chrząstowice
–
4,0
7,7
4,7
6,3
6,2
8,1
6,3
9,0
8,5
8,3
urodzenia żywe
na 1000 ludności
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (Bank Danych Lokalnych) (dostęp
17.11.2013).
W przypadku prognozy demograficznej dobrze rokuje w miarę stabilny wskaźnik dot.
liczby zawieranych małżeństw na 1000 ludności. Co prawda, jego znaczenie zdecydowanie się
obniżyło, a to ze względu na zmianę modelu rodziny i stylu życia (m.in. mniejsza liczba dzieci
i przesunięty wiek rozrodczości). Pomimo że wskaźnik dot. liczby urodzeń na 1000 ludności
wykazuje pewne tendencje wzrostowe, to jednak nie osiąga nawet średniej wartości dla kraju
(w 2012: 10%).
Biorąc pod uwagę strukturę ludności gminy ze względu na wiek, a szczególnie
zmniejszający się udział ludności w wieku przedprodukcyjnym przy wzrastającym udziale
ludności w wieku poprodukcyjnym, jak również prawie zerowe saldo migracji, można się
spodziewać regresywnej struktury demograficznej gminy.
33
Walory miejsca zamieszkania
W zasobach mieszkaniowych na terenie gminy Chrząstowice zdecydowanie dominuje
własność prywatna. Infrastruktura budowlana na terenie gminy jest zróżnicowana pod
względem wieku, powierzchni zabudowy, technologii wykonania, parametrów
energochłonności, czy też przeznaczenia. Na terenie gminy wyróżnić można budynki
mieszkalne, obiekty użyteczności publicznej oraz obiekty pod działalność usługowo-handlową
i wytwórczą.
W strukturze osadnictwa gminy przeważają następujące typy zabudowy
mieszkaniowej: wielorodzinna, intensywna jednorodzinna, jednorodzinna rozproszona.
Znaczna część budynków mieszkalnych to zasoby stare (sprzed 1939 r.), stan
techniczny zabudowy mieszkaniowej i standard wyposażenia w instalacje techniczne nie jest
znacząco korzystny. Jednakże, staraniem właścicieli, są one coraz powszechniej
modernizowane. Powszechne jest wyposażenie w instalacje: elektroenergetyczna
i wodociągową, zadowalające – w instalacje telekomunikacyjną, brak natomiast
zorganizowanego systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz sieci gazowej48.
Liczba budynków mieszkalnych w gminie również systematycznie rośnie, podobnie jak
liczba mieszkań oddawanych do użytków. Rozłożenie natężenia ruchu budowlanego na
terenie gminy nie jest równomierne. Do najatrakcyjniejszych miejscowości w kontekście
nowo oddawanych budynków do użytku należą: Chrząstowice, Lędziny i Suchy Bór do czego
przyczyniają się zapewne geodezyjnie przygotowane tereny budowlane oraz ogólna wielkość
miejscowości.
Najkorzystniejsze warunki dla zabudowy występują w północnej części terenów wsi
Chrząstowice i Dębska Kuźnia, na terenie wsi Niwki oraz w rejonie wsi Daniec49. Potencjał tych
miejscowości (poza Chrząstowicami) jest słabo wykorzystywany.
Stopień zagęszczenia mieszkań na terenie gminy Chrząstowice jest korzystny. Istotną
sprawą jest dążenie do modelu gospodarstw rodzinnych mieszkających samodzielnie oraz
zainteresowanie działkami budowlanymi wykazywane przez mieszkańców spoza obszaru
gminy (dotyczy to zwłaszcza miejscowości położonych najbliżej miasta Opola), co warto
uwzględnić szacując konieczność przygotowania terenów pod zabudowę.
Rozwój obszarów osadniczych powinien polegać głównie na uzupełnianiu istniejących
wolnych przestrzeni w zabudowie: remonty, modernizacja bądź rozbudowa istniejącej
substancji mieszkaniowej; realizacji zabudowy na nowych działkach budowlanych.
Infrastruktura techniczna
34
Woda z użytkowego poziomu wodonośnego zbiornika wód podziemnych GrotowiceKrupski Młyn, rozprowadzana jest po terenie całej gminy wodociągami zbiorczymi. Do roku
1992 doprowadzono wodociąg do wszystkich miejscowości. Sołectwa: Chrząstowice, Dębie,
Dębska Kuźnia, Falmirowice, Lędziny i Suchy Bór zasilane są ze stacji w Dębskiej Kuźni.
Sołectwo Niwki ze stacji lokalnej, natomiast sołectwa Daniec i Dąbrowice z ujęcia wody
znajdującego się na terenie przepompowni w Dańcu. Zgodnie z danymi z GUS, 95,3%
mieszkańców gminy korzysta z wodociągu sieciowego. Zarówno na tle powiatu opolskiego,
jak również całego województwa sytuacja przedstawia się dobrze (ok. 94,5% mieszkańców
korzysta z wodociągu), jednakże długość sieci wodociągowej wymaga interwencji np.
w zakresie dobudowy nitek dla nowych mieszkańców. Głównym problemem jest
doprowadzenie wody do miejscowości Niwki (główne Źródło wody nie jest dobrej jakości) oraz
modernizacja przepompowni.
Na terenie gminy zlokalizowana jest jedna oczyszczalnia ścieków działająca na
potrzeby Ośrodka Resocjalizacji Monar w Zbicku oraz 19 przydomowych oczyszczalni na
nieruchomościach prywatnych. Natomiast ścieki z terenu gminy prowadzone są rurociągiem
48
49
Tamże, s. 31.
50
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa opolskiego, op. cit., s. 164-165.
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa opolskiego. Synteza, op. cit., s. 29 oraz Plan
zagospodarowania przestrzennego województwa opolskiego, op. cit., s. 178.
52
Informacje uzyskano z Urzędu Gminy Chrząstowice.
53
http://www.t-mobile.pl/pl/indywidualni/stali_klienci/uslugi_do_telefonu/siec_najwiekszych_mozliwosci#
(dostęp 16.11.2013).
51
tłocznym do oczyszczalni w Opolu. W 2012 r. około 58% (3920 osób) mieszkańców gminy
było obsługiwanych przez komunalne oczyszczalnie ścieków. Sieć kanalizacyjna obejmuje
86,3% ludności gminy (miejscowości Chrząstowice, Dębska Kuźnia, Lędziny, Suchy Bór).
Niestety, tam gdzie brak kanalizacji, część mieszkańców neutralizuje ścieki we własnym
zakresie. Część ścieków odprowadzana jest do rzek bezpośrednio lub za pośrednictwem
rowów. Ponieważ tereny przeznaczone pod budownictwo mieszkaniowe powiększają się,
a działki nierzadko zlokalizowane są w pewnej odległości od siebie, rodzi to problemy natury
technicznej i finansowej – koszty doprowadzenia infrastruktury są wysokie. Konieczna jest
budowa kanalizacji sanitarnej w pozostałych 4 miejscowościach (Daniec, Dąbrowice, Dębie,
Falmirowice), a w miejscach ekonomicznie nieuzasadnionych promuje się budowę
przydomowych oczyszczalni ścieków. Konieczność budowy sieci kanalizacyjnej na obszarze
gminy Chrząstowice wskazano również w Planie zagospodarowania przestrzennego
województwa opolskiego50. Rozbudowa sieci kanalizacyjnej bądź wdrożenie innego
systemowego rozwiązania w tym zakresie podniesie jakość miejsca zamieszkania w gminie
Chrząstowice.
Gmina Chrząstowice jest w 100% zelektryfikowana. Na jej terenie nie ma deficytu
mocy. Infrastrukturę w tym zakresie tworzy:
- dwutorowa napowietrzna linia 110kV relacji Dobrzeń-Ozimek o długości linii
przebiegającej w granicach gminy w wymiarze około 13km;
- dwutorowa napowietrzna linia 110kV relacji Opole Groszowice-Ozimek o długości
linii przebiegającej w granicach gminy w wymiarze około 10km.
Przesył dokonywany jest ciągami liniowymi 15 kV. Sieć ta wykonana jest
w zdecydowanej większości jako napowietrzna (niewielkie odcinki linii kablowych występują
w Suchym Borze oraz na trasie Dębska Kuźnia – Niwki). Pracujący układ sieci
elektroenergetycznych jest w dobrym stanie technicznym i zaspokaja istniejące potrzeby.
Część instalacji wymaga modernizacji, ale nie ma to wpływu na obniżenie standardu miejsca
zamieszkania.
Gmina Chrząstowice nie jest wyposażona w sieci gazownicze, czy też ciepłownicze.
Natomiast przy jej południowo-wschodniej granicy przebiega gazociąg relacji ZdzieszowiceOzimek, a na granicy sołectwa Suchy Bór przechodzi tranzyt gazociągu Kluczbork-Przywory.
Zgodnie z regionalnymi dokumentami strategicznymi, gmina Chrząstowice ujęta jest
wśród gmin, które podlegać mają gazyfikacji51. Aktualnie, nitka gazownicza doprowadzona jest
do zakładu przetwórstwa „Rolnik” w Dańcu i docelowo może obsługiwać całą gminę
Chrząstowice.
W chwili pisania Diagnozy… Urząd Gminy Chrząstowice otrzymał informację, że Polska
Spółka Gazowa w latach 2014-2015 planuje realizację projektu technicznego gazociągu
średniego ciśnienia DN 90 mm przebiegającego przez miejscowości Dąbrowice, Dębie i Dębską
Kuźnię. Źródłem gazu będzie istniejący gazociąg w miejscowości Daniec52.
Gmina jest całkowicie stelefonizowana przez Orange Polska (dawniej Telekomunikacja
Polska S.A.). Centrala zabezpiecza potrzeby na łącza telefoniczne abonentów wszystkich
miejscowości na terenie gminy. W przypadku wykorzystania istniejącej pojemności możliwa
jest jej rozbudowa.
Z uwagi na rozwój telefonii komórkowej, wskaźnik pt. Ilość abonentów TPSA na 1000
mieszkańców, nie oddaje realnej liczby osób z dostępem do telefonii bądź Internetu. Stąd,
w niniejszym opracowaniu nie jest brany pod uwagę.
Aktualnie, teren całej gminy znajduje się w zasięgu telefonii komórkowej największych
operatorów, tzn. Orange, T-Mobile i Play. Obszar całej gminy znajduje się w zasięgu telefonii
komórkowej i Internetu mobilnego sieci T-Mobile53. Teren całej gminy znajduje się w zasięgu
35
telefonii komórkowej sieci Play, a część gminy w zasięgu telefonii stacjonarnej Play Domowy
(np. częściowo Chrząstowice, Dębie, Dębska Kuźnia, Daniec, Falmirowice, Lędziny).
Praktycznie teren całej gminy znajduje się w zasięgu Internetu mobilnego Play Online54.
Dodatkowo, szereg innych firm oferuje dostęp zarówno do telefonii komórkowej, jak
również Internetu (w tym bezprzewodowego). Potwierdza to lista Urzędu Komunikacji
Elektronicznej (UKE), wskazująca obszary w Polce o słabym zasięgu telefonii komórkowej lub
jego całkowitym braku – gmina Chrząstowice nie znajduje się w tym wykazie.
W momencie tworzenia niniejszego raportu, trwały prace nad utworzeniem nowej
sieci światłowodowej, obejmującej teren całej gminy, poza miejscowościami Daniec i Lędziny.
Nowa sieć to korzyść w postaci większej prędkości przesyłu danych, wynoszącej 50 Mb/s. Jest
to sieć alternatywna w stosunku do istniejącej.
W każdej szkole na terenie gminy Chrząstowice znajdują się pracownie komputerowe
z dostępem do Internetu, przeznaczone do użytku uczniów. Liczba komputerów rośnie,
jednak problemem może być ich stan techniczny. Zgodnie z danymi z Urzędu Gminy stan
pracowni komputerowych w szkołach w Chrząstowicach i Dębskiej Kuźni oceniany jest jako
dobry, natomiast w Dańcu i Dębiu jako nadający się do wymiany. W perspektywie
strategicznej należy uwzględniać konieczność dostosowywania sprzętu do wymogów
technicznych i możliwości stosowanych programów edukacyjnych.
Na jakość życia mieszkańców wpływa klimat akustyczny. Na terenie gminy
Chrząstowice do źródeł uciążliwego hałasu zaliczyć można: drogi krajowe nr 94 i 46 oraz linię
kolejową nr 144.
Na terenie gminy nie były do tej pory prowadzone badania pomiaru hałasu
komunikacyjnego. W 2009 r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska przeprowadził
badania na drodze krajowej nr 46: przy wylocie z Opola i w Ozimku. Okazało się, że w obydwu
punktach dopuszczone normy zostały przekroczone, zarówno dla pory dnia, jak i nocy55.
Z dużym prawdopodobieństwem można założyć, że w gminie Chrząstowice, na terenach
położonych przy drodze 46, dopuszczalne poziomy hałasu są przekroczone. Od tego okresu nie
badano natężenia hałasu komunikacyjnego w bliskości gminy Chrząstowice, należy więc
przyjąć te dane jako aktualne. Po 2009 r. nie wykonywano pomiarów monitoringowych hałasu
drogowego na omawianym obszarze.
Innym źródłem hałasu jest eksploatacja linii kolejowej nr 144 (wieś Dębska Kuźnia).
Nie są tu prowadzone badania określające poziom hałasu.
Przez gminę Chrząstowice przebiega 5 tras rowerowych o łącznej długości 55,1 km
i są one efektem porozumienia komunalnego pomiędzy 7 gminami, które wyznaczyły sobie cel
oznakowania i utrzymania systemu ścieżek rowerowych w dolinie rzeki Mała Panew.
Spośród tras na terenie gminy, dwie mają charakter tranzytowy:
- trasa nr 18, która prowadzi do rejonu Tarnowskich Gór, okrąża od północy Jezioro
Turawskie, a następnie z Turawy przez Niwki, Chrząstowice, Suchy Bór do granicy Opola;
- trasa nr 27, która prowadzi w kierunku przeciwnym do granicy Opola przez Suchy
Bór, Dębie, Daniec, Dębska Kuźnia (rezerwat przyrody „Srebrne Źródło”), Kolonowskie, Bąków,
do Lublińca.
Pozostałe trasy mają charakter lokalny:
- trasa nr 111 (połączenie Chrząstowic ze Szczedrzykiem);
- trasa 117 (lasami w północnej części gminy),
- trasa 116 – odgałęzia się od trasy nr 18 koło Niwek, prowadzi przez Dębską Kuźnię
do „Srebrnego Źródła”, gdzie łączy się z trasą 27 i 18 i umożliwia wycieczkę wokół prawie całej
gminy Chrząstowice.
36
54
http://internet.play.pl/maps/ (dostęp 16.11.2013).
Badania hałasu drogowego w wybranych punktach województwa opolskiego w roku 2009, PIOS Opole,
dostęp na stronie http://www.opole.pios.gov.pl/
55
Gmina Chrząstowice realizuje zadania oświatowe wynikające z ustawy o systemie
oświaty i rozporządzeń wykonawczych poprzez zabezpieczenie działalności przedszkoli, szkół
podstawowych i gimnazjum, a także zapewnia dostępność do edukacji dla uczniów
niepełnosprawnych, finansując dowóz uczniów niepełnosprawnych do szkół poza terenem
gminy.
W gminie Chrząstowice zadania oświatowe realizowane są przy pomocy środków
otrzymywanych z budżetu państwa - subwencji oświatowej oraz z budżetu gminy.
Od 2004 roku jednostki oświatowe w wyniku reorganizacji i decentralizacji obsługi
finansowo-administracyjnej stały się samodzielnymi placówkami. Nowa sytuacja, w której
znaleźli się dyrektorzy, to dla kadry zarządzającej motywacja do poszukiwań oszczędności,
zmniejszenia kosztów utrzymania placówki. Wprowadzone zmiany przyczyniły się do większej
autonomii, a o kształcie, sposobie organizacji i jakości edukacji decydują organy szkół
w ramach swoich uprawnień określonych w statucie. Wzrosła w ten sposób odpowiedzialność
kierownictwa szkół za powierzone zadania, bowiem finanse są ważne, ale daleko ważniejsza
jest pewność, że mogą sami decydować o swoich sprawach.
Jednostki oświatowe Gminy Chrząstowice dzięki dyrektorom proponują uczniom
i ich rodzicom różnorodne formy nauczania. Również za sprawą dyrektorów szkoły
prowadzone są wzorcowo, proponują i realizują naukę w dwóch językach – w szkole w Dębiu,
propagują szeroko rozumiany wolontariat - w szkole w Dębskiej Kuźni, nastawione na
wspieranie rodziny w procesie wychowania i nauczania – w szkole w Chrząstowicach oraz
przygotowują uczniów do świadomego i racjonalnego funkcjonowania w świecie –
w szkole w Dańcu.
Wszystkie szkoły podstawowe i gimnazjum posiadają pracownie komputerowe
i dostęp do Internetu. Budynki szkolne i otoczenie wokół zarządzane przez dyrektorów
jednostek oświatowych spełniają podstawowe wymogi estetyki, bezpieczeństwa oraz higieny
nauki i pracy. Dyrektorzy jednostek oświatowych rokrocznie zakupują pomoce dydaktyczne
oraz sprzęt sportowy niezbędny do prowadzenia zajęć edukacyjnych. Stan techniczny
budynków utrzymywany jest ogólnie na wysokim poziomie, prace remontowo-budowlane w
obiektach realizowane są na bieżąco.
Na terenie gminy Chrząstowice prowadzone są następujące formy wychowania
przedszkolnego:
 Publiczne Przedszkole w Chrząstowicach z Oddziałem Zamiejscowym w Suchym Borze,
 Oddział Przedszkolny w Publicznej Szkole Podstawowej w Dębiu,
 Punkt Przedszkolny w Publicznej Szkole Podstawowej w Dańcu,
 Publiczne Przedszkole w Zespole Szkolno – Przedszkolnym Nr 3 w Dębskiej Kuźni,
do których uczęszczają dzieci z terenu całej gminy.
Dodatkowo, na terenie gminy funkcjonuje 1 niepubliczne przedszkole oraz żłobek
w Suchym Borze („Suchoborek”) oraz jedna ochronka prowadzona przez Zgromadzenie Sióstr
Służebniczek NMP w Chrząstowicach. Są to ośrodki działające aktywnie i chętnie wybierane
przez mieszkańców.
Edukacja i wychowanie
Potencjał i wykorzystanie miejsc w przedszkolach i żłobkach w gminie Chrząstowice
Liczba
miejsc
Liczba
dzieci
Publiczne
Przedszkole
w Chrząstowicach
z oddz.
w Suchym
Borze
80
Oddział
Przedszkolny
w Publicznej Szkole
Podst.
w Dębiu
47
Punkt
Przedszkolny
w Publicznej Szkole
Podst.
w Dańcu
30
Zespół
SzkolnoPrzedszkolny Nr 3 w
Dębskiej
Kuźni
Ochronka Przedszkole
Żłobek
w
Suchoborek Suchoborek
Chrząsto- w Suchym w Suchym
wicach
Borze
Borze
25
30
25
16
80
47
30
24
30
6
10
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Chrząstowice (stan na dzień 25.11.2013).
37
Na chwilę obecną potencjał przedszkoli w gminie jest niemalże w pełni
wykorzystywany. Niepokojącym zjawiskiem jest niechęć w przepisywaniu dzieci nowych
mieszkańców gminy (migrantów) z przedszkoli w poprzednim miejscu zamieszkania. Może to
sugerować, że nie będą chcieli w przyszłości skorzystać również z oferty szkół podstawowych
i gimnazjum. Utrudnia to planowanie długoterminowe i wiąże się z niższymi subwencjami.
Uwzględniając układ sieci osadniczej i wielkość zaludnienia poszczególnych wsi, należy
uznać, że rozmieszczenie przedszkoli jest racjonalne (zwłaszcza biorąc pod uwagę spadek
liczby dzieci). Należy przygotować odpowiednią liczbę miejsc (lub placówek) związaną
z potencjalnym wzrostem liczby dzieci, w przypadku uruchomienia nowych terenów
budowlanych i napływu ludności.
38
Na terenie gminy Chrząstowice znajdują się następujące publiczne jednostki
oświatowe:
 Publiczna Szkoła Podstawowa w Chrząstowicach;
 Publiczna Szkoła Podstawowa z Oddziałem Przedszkolnym w Dębiu;
 Publiczna Szkoła Podstawowa z Punktem Przedszkolnym w Dańcu;
 Zespół Szkolno – Przedszkolny Nr 3 w Dębskiej Kuźni (szkoła podstawowa i gimnazjum).
Poza szkołami będącymi gminnymi jednostkami organizacyjnymi, funkcjonuje zespół
szkół specjalnych przy Zespole Ośrodków Rehabilitacji Leczniczej Sp. z o.o. w Suchym Borze.
Liczba uczniów systematycznie spada, co spowodowane jest negatywnymi
tendencjami demograficznymi. Warto podkreślić lepsze aniżeli średnio w regionie czy kraju
wyniki ze sprawdzianu w klasie VI szkoły podstawowej oraz wyniki testu gimnazjalnego.
W kontekście wyboru lokalizacji jako miejsca zamieszkania, wysoki poziom nauczania
w szkołach odgrywa istotną rolę. Inwestycje w edukację są bardzo dobrym kierunkiem
rozwoju.
Wyniki testu gimnazjalnego w gminie Chrząstowice są zdecydowanie wyższe aniżeli
średnia dla województwa, zwłaszcza w części dot. języków obcych oraz matematyki. Dobre
wyniki testu gimnazjalnego pozwalają młodzieży na wybór lepszych szkół średnich i tym
samym stają się podstawą dalszej edukacji.
Realizowane projekty, uczestnictwo w programach
Od 2008 roku przystąpiliśmy do realizacji projektów unijnych, aby pozyskać
dodatkowe, pozabudżetowe środki finansowe dla szkół i przedszkoli, w celu wzbogacenia bazy
dydaktycznej oraz umożliwienia realizacji dodatkowych zajęć pozalekcyjnych.
W latach 2008 – 2012 gmina Chrząstowice pozyskała środki na realizację projektów
w ramach POKL działanie 9.1.1 i 9.1.2 w wysokości 1.305.802,00 zł.
Powyższe środki wykorzystane bezpośrednio przez uczestników, przyczyniły się do
wzbogacenia bazy dydaktycznej każdej jednostki oświatowej, umożliwiły realizację dużej ilości
wyjazdów poza teren gminy w ramach edukacji zawodoznawczej, przyczyniły się do uzyskania
8 stypendiów Marszałka Województwa Opolskiego, wpłynęły na wyższy wynik sprawdzianów
po klasie szóstej szkoły podstawowej i egzaminów gimnazjalnych, dopomogły uczniom
w wyborze szkoły ponadgimnazjalnej.
W jednej ze szkół tj. w Zespole w Dębskiej Kuźni sale szkolne są doskonale
wyposażone, w każdej z nich znajduje się tablica multimedialna, dostęp do Internetu.
Uczniowie mogą na lekcjach korzystać z komputerów i innych nowoczesnych pomocy
dydaktycznych, a to dzięki przystąpieniu do projektu e-Szkoła.
W gminie Chrząstowice od 2010 roku funkcjonuje boisko Orlik, którego inwestycja
została dofinansowana z budżetu Ministerstwa Sportu i Turystyki. Boisko usytuowane jest przy
Zespole w Dębskiej Kuźni. Natomiast od 2012 roku przy Publicznej Szkole Podstawowej istnieje
pełnowymiarowa hala sportowa, z której korzystają uczniowie tej szkoły, różne grupy sportowe
oraz mieszkańcy gminy. Inwestycja również została dofinansowana z budżetu Ministerstwa
Sportu i Turystyki.
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna
Kwestia ochrony zdrowia jest niezwykle istotna, wpływa bowiem na jakość i poziom
życia obywateli. W 2009 r. na terenach wiejskich w Polsce zlokalizowana była co czwarta
placówka typu: przychodnia, ośrodek zdrowia, poradnia. Na jednego mieszkańca wsi
w omawianym roku przypadało 3,2 porad lekarskich (wobec 10,5 w mieście). Na wsi
zlokalizowanych było 16,6% ogólnej liczby aptek oraz 98,1% punktów aptecznych. Na jedną
aptekę i punkt apteczny przypadało 5,1 tys. mieszkańców wsi, a w miastach 2,6 tys.61. Można
więc stwierdzić, że dostęp do usług medycznych na obszarach wiejskich w Polsce jest
utrudniony. W województwie opolskim sytuacja w tym zakresie nie odbiega od średniej
krajowej62.
Dane te oraz ogólne starzenie się społeczeństwa wskazują na konieczność podjęcia
działań usprawniających tę sferę życia. Jest to szczególnie istotne zwłaszcza na obszarach
wiejskich, gdzie dostęp do specjalistów jest utrudniony, a ludność typowo rolnicza boryka się
z problemami finansowymi i społecznymi (np. brak opieki ze strony dzieci i wnuków, którzy
W Publicznej Szkole Podstawowej z Oddziałem Przedszkolnym w Dębiu prowadzone
jest nauczanie w dwóch językach w szkole podstawowej oraz w oddziałach przedszkolnych
(grupa starsza i młodsza). W szkole w Dębiu wdrażane są trzy innowacje: „Ruch
i muzyka w kształtowaniu podstawowych kompetencji językowych w zakresie języka
niemieckiego w wychowaniu przedszkolnym” 56, „Tożsamość kulturowa Śląska w nauczaniu
języka mniejszości w I etapie kształcenia", „Edukacja wczesnoszkolna w korelacji z nauką
języka niemieckiego jako języka mniejszości” 57.
W Publicznym Przedszkolu w Chrząstowicach również realizowana jest innowacja
pedagogiczna pn."Wychowanie przez gotowanie”. Zmiana nawyków żywieniowych poprzez
świadome i aktywne działania - kształtowanie postaw prozdrowotnych", gdzie dzieci aktywnie
uczestniczą w przygotowywaniu zdrowych posiłków, jednocześnie doskonaląc czynności
samoobsługowe i zasady wspólnego wytwarzania posiłków.
Podobnie jak w przypadku przedszkoli, wszystkie szkoły w gminie uczestniczą
w programie rządowym „Pomoc państwa w zakresie dożywiania”58.
Gmina Chrząstowice uczestniczy również w rządowym programie pomocy uczniom
„Wyprawka szkolna 2012 r.”, na który otrzymała dotację celową w wysokości 5.102,00 zł.
Przeznaczeniem środków jest dofinansowanie zakupu podręczników dla uprawnionych
uczniów szkół podstawowych i gimnazjum59.
Na terenie gminy Chrząstowice brak placówek ponadgimnazjalnych. Młodzież
korzysta z placówek głównie na terenie miasta Opola.
W zakresie edukacji wyższej, dogodna lokalizacja gminy sprawia, że dostępne są
ośrodki akademickie w samym regionie (Opole, Nysa), jak również poza nim (Wrocław,
Katowice).
Inicjatywą wartą podkreślenia jest „Program NIWKI”, polegający na kształceniu
nauczycieli języka niemieckiego, w celu zdobywania certyfikatów uprawniających do
nauczania tego języka. Projekt funkcjonuje od 1992 r. dzięki partnerstwu Opolskiego
Kuratorium Oświaty i Konsulatu Generalnego RFN we Wrocławiu60.
Na terenie gminy Chrząstowice nie występuje żadna szkoła zawodowa. Najbliższe
szkoły zawodowe zlokalizowane są w mieście Opolu, Ozimku oraz powiecie strzeleckim
i oleskim.
56
http://www.chrzastowice.vipower.pl/1.7/index.php/oswiata-3/szkola-podstawowa-w-debiu-szkola-zinnowacja-pedagogiczna (dostęp 20.11.2013).
57
http://www.chrzastowice.vipower.pl/1.7/index.php/oswiata-3/szkola-podstawowa-w-debiu-szkola-zinnowacja-pedagogiczna (dostęp 20.11.2013).
58
Stan realizacji zadań oświatowych w roku 2012/2013, op. cit.
59
Tamże.
60
Biuletyn Nasza Gmina Chrząstowice, s. 29.
61
Obszary wiejskie w Polsce. Studia i Analizy, GUS, Warszawa-Olsztyn 2011, s. 183.
62
K. Heffner, B. Klemens, Analiza wyników ankietyzacji w zakresie…, op. cit.
39
pracują bądź na stałe przebywają za granicą). W tym względzie konieczne wydaje się podjęcie
działań aktywizujących seniorów do życia społecznego oraz uświadamianie im konieczności
profilaktyki i dbania o zdrowie psycho-fizyczne.
Migracyjny charakter regionu, związany z tym brak pełnych rodzin (jedno lub oboje
rodziców pracujących za granicą), wyższy poziom życia i inne tego typu czynniki sprzyjają
szerzeniu się różnego rodzaju uzależnień. Coraz częściej spotyka się zjawisko tzw.
multiuzależnień (jednoczesne uzależnienia od kilku czynników np. od alkoholu i hazardu lub
od alkoholu i narkotyków). Rodzi to poważne wyzwania w zakresie finansowania
i odpowiedniego przygotowania lecznictwa odwykowego63.
Gmina Chrząstowice jako obszar autochtoniczny migracyjny, również musi umieć
odpowiedzieć na tego typu wyzwania. Należy podkreślić, że gmina posiada i aktualizuje
Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych64.
Najwięcej ośrodków świadczących usługi zdrowotne ulokowanych jest
w miejscowości Chrząstowice, co podkreśla jej wiodącą rolę. Warto podkreślić, że mieszkańcy
Dańca są częściowo objęci opieką zdrowotną przez ZOZ w Nakle (gmina Tarnów Opolski).
Na terenie gminy świadczone są podstawowe usługi zdrowotne oraz w ograniczonych
zakresie usługi specjalistyczne. Brak szpitala, co jest zrozumiałe z uwagi na bliskość ośrodka
wojewódzkiego. Dogodna lokalizacja gminy Chrząstowice pozwala na korzystanie z usług
podstawowej opieki zdrowotnej świadczonych przez placówki powiatowe i wojewódzkie.
Warunki lokalowe placówek służby zdrowia w ostatnim czasie znacznie się poprawiły.
Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Panaceum” wybudował przy ul. Polnej
w Chrząstowicach w pełni nowoczesny i dostosowany do potrzeb lokalnej społeczności obiekt.
Z problemami lokalowymi boryka się filia ośrodka w Dańcu, obecnie dzierżawiona od osoby
prywatnej.
Na terenie gminy znajdują się dwie placówki służby zdrowia o znaczeniu ponad
lokalnym:
− Stowarzyszenie „MONAR” Zakład Opieki Zdrowotnej – Lędziny –Zbicko,
− Zespół Ośrodków Rehabilitacji Leczniczej Sp. z o.o. w Suchym Borze.
Pomoc społeczna
Pomocą społeczną administruje Ośrodek Pomocy Społecznej z Chrząstowicach (OPS),
z siedzibą w budynku Urzędu Gminy (co umożliwia załatwienie różnych spraw w jednym
miejscu). Jego głównym celem jest umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie
trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać wykorzystując własne środki,
możliwości i uprawnienia.
Na chwilę obecną na terenie gminy brak domu pomocy społecznej. Planowana jest
jednak budowa Zakładu Opieki Długoterminowej (dla ludzi starych) w miejscowości Dębska
Kuźnia65. W ostatnich latach wydatki na pomoc społeczną kształtowały się następująco:
40
63
Tamże.
Ostatnia aktualizacja nastąpiła 28 sierpnia 2013 r. (uchwała nr XXVI.188.2013).
65
Plan odnowy miejscowości Dębska Kuźnia.
64
Zauważyć należy, że zdecydowanie maleje udział wydatków na świadczenia rodzinne,
z funduszu alimentacyjnego oraz składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W stosunku
do roku poprzedniego intensywnie wzrosła kwota na zasiłki i pomoc w naturze. Wzrasta
również kwota na usługi opiekuńcze.
Pomocą społeczną w 2013 r. było objętych 86 rodzin oraz 143 osoby indywidualne, co
daje łącznie 379 osób i stanowi 5,6 % mieszkańców gminy66.
W zakresie radzenia sobie z problemami społecznymi mieszkańców gminy
Chrząstowice, poza pracą Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej wykorzystuje się
następujące narzędzia67:
 Gminną Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, której celem jest
prowadzenie działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów
alkoholowych, zapobieganie powstawaniu nowych problemów i zmniejszanie
rozmiarów problemów aktualnie występujących;
 Zespół Interdyscyplinarny, którego zadaniem jest realizowanie ustaw
o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, a tym samym prowadzenie
procedury Niebieskiej Karty;
 Zespół ds. Gminnego Programu Promocji Zdrowia Psychicznego, którego
celem jest zapewnienie osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej
66
67
Dane uzyskane z Ośrodka Pomocy Społecznej w Chrząstowicach.
Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2009-2013, Urząd Gminy Chrząstowice.
Wydatki na pomoc społeczną w gminie Chrząstowice w latach 2010-2012 (najważniejsze
kategorie)
Kategoria świadczeń
2010
2011
2012
świadczenia rodzinne, świadczenia z funduszu
886.567,69
863.318,54
819.314,00
alimentacyjnego oraz składki na ubezpieczenia emerytalne
i rentowe z ubezpieczenia społecznego
składki na ubezpieczenia zdrowotne opłacane za osoby
8.386,20
9.090,13
9.540,08
pobierające niektóre świadczenia z pomocy społecznej
oraz niektóre świadczenia rodzinne
zasiłki i pomoc w naturze oraz składki na ubezpieczenia
101.535,56
79.822,88
116.637,34
emerytalne i rentowe
wydatki związane z funkcjonowaniem i utrzymaniem
294.420,53
266.806,76
290.211,22
Ośrodka Pomocy Społecznej
zasiłki stałe
16.812,00
18.096,00
20.743,00
wydatki związane z opłatą za pobyt w Domu Pomocy
41.090,71
231.208,72
194.780,49
Społecznej mieszkańców gminy, którzy zostali tam
skierowani na podstawie postanowień sądu oraz pomoc
skierowaną na wyżywienie dzieci
usługi opiekuńcze
4.227,30
7.555,20
12.068,96
dotacja celowa z budżetu gminy w kwocie na
65.000,00
70.000,00
70.000,00
utrzymanie Stacji Opieki „Caritas” oraz gabinetu
rehabilitacyjnego w Dębiu
zasiłki dla mieszkańców gminy na usuwanie skutków
51.000,00
majowej powodzi
1.728.710,65 1.547.898,23 1.533.295,09
RAZEM
Źródło: Sprawozdanie Wójta Gminy Chrząstowice z dnia 31 marca 2011 r. z wykonania
budżetu Gminy Chrząstowice za 2010 rok; Sprawozdanie Wójta Gminy Chrząstowice z dnia 27
marca 2012 r. z wykonania budżetu Gminy Chrząstowice za 2011 rok; Sprawozdanie Wójta
Gminy Chrząstowice z dnia 27 marca 2013 r. z wykonania budżetu Gminy Chrząstowice za
2012 rok.
41


42
i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy
niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym i społecznym;
Stację Opieki „Caritas”, której zadaniem jest medyczna i pielęgnacyjna opieka
nad ludźmi chorymi i starszymi w kooperacji z lekarzem; całościowa opieka
paliatywna nad pacjentami w terminalnym okresie choroby; poradnictwo
w sprawach medycznych, higienicznych i w sprawach odżywiania.
Dodatkowo, Stacja zajmuje się: pośrednictwem w zakresie nawiązywaniu
kontaktów medycznych, socjalnych z parafią, sąsiadami i urzędami;
wypożyczaniem sprzętu technicznego i środków medycznych dla celów
opieki, leczenia i rehabilitacji zdrowotnej.
Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Ośrodek RehabilitacyjnoReadaptacyjny „MONAR” w Zbicku, którego zadaniem jest wszechstronna
pomoc świadczona na rzecz osób i grup zagrożonych wykluczeniem
społecznym i wykluczonych społecznie (dotyczy to głównie osób
uzależnionych
i zagrożonych
uzależnieniem);
wykorzystywanych
i nieprzystosowanych społecznie; bezdomnych; żyjących z wirusem HIV;
dzieci z rodzin dysfunkcyjnych oraz środowisk społecznie zaniedbanych; osób
chorych i uchodźców politycznych.
Kultura i kultura fizyczna
Jedną z najbardziej powszechnych form uczestniczenia w kulturze jest czytelnictwo.
Jest ono również najłatwiej uchwytne ze względu na dostępność danych statystycznych.
Na terenie gminy znajduje się jedna biblioteka publiczna w Chrząstowicach oraz dwie
filie: w Dańcu i w Suchym Borze (filia dla dzieci).
Główna siedziba od początku istnienia (1947 r.) borykała się z trudnościami
lokalowymi. W 1995 r. przyznano na ten cel samodzielny lokal. Dodatkowo w 2004 r.
uruchomiono czytelnię internetową (4 stanowiska), utworzono również kącik dla
najmłodszych.
Dane dot. infrastruktury społecznej województwa opolskiego: biblioteki i wypożyczenia
księgozbioru (z uwzględnieniem obszarów wiejskich) w 2009 r.
Cecha / Obszar: Księgozbiór bibliotek Czytelnicy bibliotek Wypożyczenia
publicznych
publicznych na 1000 księgozbioru
w woluminach
na ludności
z bibliotek
1000 ludności
publicznych na 1
czytelnika w wol.
Zakres
Wartości Zakres
Wartości
Zakres
Wartości
Polska
ogółem
3517,9
ogółem
172
ogółem
18,7
obszary
3647,4
obszary
112
obszary
20,0
wiejskie
wiejskie
wiejskie
miasta
3435,0
miasta
209
miasta
18,3
województwo
ogółem
4039,5
ogółem
154
ogółem
20,2
opolskie
obszary
4177,1
obszary
106
obszary
17,5
wiejskie
wiejskie
wiejskie
miasta
3914,1
miasta
198
miasta
21,6
gmina
ogółem
1886,9
ogółem
67
ogółem
16,8
Chrząstowice
(o. w.)
(o. w.)
(o. w.)
Ż r ó d ł o: Opracowanie własne na podstawie: Obszary wiejskie w Polsce. Studia i Analizy,
GUS, Warszawa-Olsztyn 2011, s. 114-115.
Biblioteka prowadzi filię biblioteczną w Dańcu oraz sprawuje patronat nad Regionalną
Izbą Śląską im. Konrada Mientusa w Dańcu. Biblioteka w Suchym Borze uruchomiona w 2011
r. dysponuje 10 stanowiskami komputerowymi z dostępem do Internetu, wyposażonymi
w atlasy, słowniki i encyklopedie68. Na księgozbiór składa się również literatura obcojęzyczna,
głównie niemiecka.
Przeliczając księgozbiór bibliotek publicznych w woluminach na 1000 ludności
stwierdzić należy, że obszary wiejskie oferują bogatszy zbiór, ale korzysta z niego
zdecydowanie mniej ludności aniżeli w mieście, wypożyczając przy okazji mniejszą liczbę
woluminów na czytelnika. Może to świadczyć o mniejszych potrzebach mieszkańców
obszarów wiejskich w tym zakresie lub o niższej jakości księgozbiorów. Sytuacja gminy
Chrząstowice na tle województwa i kraju wypada źle, zwłaszcza pod względem ilości
czytelników na 1000 ludności. Warto doposażyć biblioteki w woluminy, aby zniwelować
różnice pomiędzy średnią wielkością księgozbioru na 1000 ludności w gminie i w innych
gminach wiejskich regionu. Wskaźnik dotyczący wypożyczeń na 1000 ludności kształtuje się
niemal identycznie, co w innych gminach wiejskich Opolszczyzny.
Instytucje kultury mają ogromne znaczenie w życiu społecznym mieszkańców
obszarów wiejskich. Dzięki swojej ofercie stwarzają dla mieszkańców możliwość aktywnego
włączania się w życie kulturalne i zaspokajają zróżnicowane potrzeby społeczne, od
artystycznych poprzez towarzyskie, sportowe, rozrywkowe, samokształcenia69. Gminna
Biblioteka Publiczna (GBP) w Chrząstowicach również realizuje szereg działań70. W GBP mieści
się Punkt Informacji Europejskiej, który został utworzony w 2000 r. jako pierwszy
w województwie opolskim.
We wsiach: Chrząstowice, Daniec, Dąbrowice, Dębie, Falmirowice, Lędziny i Suchy Bór
prężnie działają kluby i świetlice wiejskie. W miejscach tych skupia się życie kulturalne
mieszkańców, ale prowadzone są również takie aktywności jak: zajęcia opiekuńczowychowawcze, zajęcia wakacyjne, zebrania Rad Sołeckich, zebrania OSP. Funkcje gminnego
ośrodka kultury pełni obiekt Klubu Samorządowego w Chrząstowicach. Planowana jest
budowa centrum kulturalnego w Dębskiej Kuźni.
Gmina Chrząstowice jest w sytuacji szczególnej w stosunku do wielu gmin wiejskich,
ponieważ na swoim terenie posiada Regionalną Izbę Śląską, założoną przez pasjonata lokalnej
historii - Konrada Mientusa. Izba mieści się w budynku klubu wiejskiego w Dańcu. Korzystanie
z tego ośrodka przez mieszkańców nie jest intensywne – zazwyczaj prowadzone są zajęcia dla
dzieci i młodzieży w ramach edukacji obowiązkowej, ale cieszy się ona zainteresowaniem gości
z zagranicy. Ze względu na trudne warunki lokalowe i złą funkcjonalność komunikacyjną
obniżone jest zainteresowanie zwiedzaniem. Klub wiejski wymaga modernizacji wraz z
powiększeniem i dostosowaniem warunków lokalu do przechowywania eksponatów
muzealnych i odwiedzin turystów. Od momentu utworzenia Izby, tj. od 1978 r. w księdze gości
znaleźć można ok. 23 tys. wpisów. Inną tego typu placówką jest Izba Muzealno-Kolekcjonerska
Jerzego Szwugera w Dębskiej Kuźni.
Kultura fizyczna
Aktualnie, infrastruktura sportowa gminy Chrząstowice jest rozbudowana71.
W Chrząstowicach, przy szkole podstawowej istnieje ogólnodostępna
pełnowymiarowa hala sportowa. W miejscowości znajduje się również prywatny kort
68
http://www.biblioteka-chrzastowice.pl/ (dostęp dnia 20.11.2013).
K. Heffner, B. Klemens, Analiza wyników ankietyzacji w zakresie…, op. cit.
70
Przykładowe zadania kulturalne przeprowadzone przez Gminną Bibliotekę Publiczną w 2012 r. to: - zimowe
spotkania w bibliotece; wystawa poświęcona Wisławie Szymborskiej; Konrad Mientus pasjonat regionu –
wystawa i spotkanie z uczniami klas I-VI; Gminny Konkurs Kroszonkarski; wystawa Euro 2012; Rok Janusza
Korczaka – wystawa i prezentacja multimedialna dla uczniów klas IV, V, VI; Nasi bracia mniejsi – konie i kucyki
– wystawa i prezentacja multimedialna dla przedszkolaków i uczniów klas I-III. Źródło: Sprawozdanie Wójta
Gminy Chrząstowice z dnia 27 marca 2013 r. z wykonania budżetu Gminy Chrząstowice za 2012 rok.
71
Na podstawie: http://www.chrzastowice.vipower.pl/1.7/index.php/sport-i-rekreacja/baza-sportowa
(dostęp 21.11.2013).
69
43
tenisowy (2 hale, 4 korty otwarte) wraz z takimi elementami jak: boisko do piłki nożnej 6osobowej, boisko do piłki siatkowej plażowej i koszykówki, ścianka do tenisa, basen, sauna
i jacuzzi.
Boisko sportowe w Dębskiej Kuźni powstało w ramach programu „Orlik 2012”.
Znajduje się tu boisko do gry w piłkę nożną, koszykówki i siatkówki oraz stoły do gry w tenisa
stołowego.
W najbliższych latach planuje się realizację boiska sportowego w Dańcu.
Na parkingu przy Klubie Samorządowym w Chrząstowicach oraz przy świetlicy
wiejskiej w Suchym Borze zainstalowane są kosze do gry w koszykówkę. Ponadto przy Klubie
Samorządowym w Chrząstowicach zamontowano dwa zewnętrzne urządzenia do ćwiczeń.
Przy Ośrodku Szkoleniowo - Wypoczynkowym w Suchym Borze funkcjonuje kąpielisko
letnie z 50 m odkrytym basenem pływackim, brodzikiem dla dzieci, zjeżdżalnią wodną o dł. 75
m. Znajduje się tu również plac zabaw dla dzieci oraz 2 profesjonalne boiska do gry
w siatkówkę plażową.
W każdej miejscowości gminy dostępne są nowoczesne place zabaw dla dzieci.
W Chrząstowicach, Dąbrowicach, Dębskiej Kuźni, Niwkach i Suchym Borze dostępne
są trawiaste boiska sportowe.
Tak duży nacisk na rozbudowę infrastruktury sportowej wskazuje na dużą rangę
sportu w gminie i stwarza możliwości rozwoju różnych dyscyplin sportu.
44
Aktywność mieszkańców
Aktywność mieszkańców rozumiana może być zarówno jako przedsiębiorczość, a więc
związana z gospodarką oraz jako mobilizacja społeczna, rozumiana jako samoorganizacja
mieszkańców. Kwestie dotyczące przedsiębiorczości omówiono w dziale Gospodarka.
Mobilizacja społeczna rozumiana jest jako gotowość ludzi do organizowania się dla
załatwiania swoich spraw i do włączania się w sprawy publiczne na swoim terenie72.
Biorąc pod uwagę znaczącą liczbę działających na terenie gminy Chrząstowice
organizacji pozarządowych, można wnioskować, że mobilizacja społeczna jest znaczna.
Zgodnie z wykazem organizacji pozarządowych, na terenie gminy działa73:
- Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców na Śląsku Opolskim,
- 6 jednostek OSP oraz Zarząd Oddziału Gminnego OSP RP w Chrząstowicach,
- 3 stowarzyszenia LZS,
- 10 stowarzyszeń („Monar w Zbicku”, „Przyszłość Chrząstowic”, „na Rzecz Rozwoju
Wsi Suchy Bór”, „Miłośników Niwek”, „Nasza Dębska Kuźnia”, „Pomocna dłoń” w Suchym
Borze”, „Ochrony Poloników Niemieckich w Dębiu”, „Laboratorium zmiany” - z siedzibą
w Opolu, „Kalejdoskop”, „Zbickie Słoneczko”),
- 2 Koła Gospodyń Wiejskich (w Dębiu, Dębskiej Kuźni),
- Polski Związek Hodowców Gołębi Pocztowych – Oddział Ozimek,
- Caritas Diecezji Opolskiej – Stacja Opieki w Dębiu,
- Zgromadzenie Sióstr Służebniczek NMP w Chrząstowicach,
- LKS Ziemia Opolska,
- Polski Związek Niewidomych – Rejon Opole,
- Opolski Klub Karate Kyokushin w Opolu,
Organizacje te działają w różnych sferach, stwarzając możliwość zaangażowania się
szereg działań. Nie sposób wymienić tutaj działalności każdej z organizacji, jednak do
najbardziej aktywnych zaliczyć można: OSP, TSKN, LZS.
Bardzo aktywną grupą jest Ochotnicza Straż Pożarna, która poza zapewnianiem
ochrony przeciwpożarowej, odgrywa również ważną rolę środowiskotwórczą. Na terenie
gminy działa sześć jednostek, w: Chrząstowicach, Dańcu, Dębiu, Dębskiej Kuźni, Falmirowicach
i Suchym Borze. Organizacje czynnie uczestniczą w życiu społecznym i kulturalnym swoich
72
73
Kłosowski W., Warda J., Strategia rozwoju gminy Gołuchów do 2015 roku, s. 49.
Wykaz organizacji pozarządowych, BIP UG Chrząstowice (dostęp 15.11.2013).
miejscowości. Podczas powodzi (zarówno w 1997, jak i 2010 r.), OSP aktywnie uczestniczyły
w zabezpieczaniu mienia mieszkańców, wspierały również inne gminy.
Z uwagi na autochtoniczny charakter gminy, niezwykle prężnie działa Towarzystwo
Społeczno-Kulturalne Niemców na Śląsku Opolskim (TSKN), które ma swoje struktury
w niemal wszystkich miejscowościach gminy (Chrząstowice, Daniec, Dąbrowice, Dębie,
Dębska Kuźnia, Falmirowice, Lędziny, Suchy Bór – siedziba Zarządu Gminnego TSKN).
Aktywnie uczestniczy w życiu kulturalnym i społecznym, m.in. organizując uroczystości
okolicznościowe (np. spotkania z okazji Dnia Matki, Wigilie, festyny), wycieczki, czy kursy
języka niemieckiego. Imprezy, te służą zachowaniu niemieckiej tożsamości lokalnej
społeczności. Dodatkowo, TSKN dynamicznie uczestniczy w życiu gospodarczo - politycznym
gminy, wystawiając swych kandydatów w wyborach samorządowych na wszystkich
szczeblach. Efektem pracy m.in. TSKN, było wprowadzenie w 2008 r. dwujęzycznych nazw
miejscowości, które umieszczono na tablicach wjazdowych do miejscowości i znakach
kierunkowych, a od października 2012 r. dwujęzyczne tablice znajdują się na stacjach
kolejowych gminy. Na wniosek radnych mniejszości niemieckiej w gminie wprowadzono język
mniejszościowy jako język pomocniczy obok urzędowego.
Nie można zapominać o prężnie działających Radach Sołeckich, które uczestniczą
w życiu społeczno-kulturalnym, gospodarczym i politycznym gminy (np. uczestnictwo
w sesjach Rady Gminy), stając się istotnym źródłem aktywizacji mieszkańców.
w wydarzeniach kulturalnych działają również placówki oświatowe funkcjonujące na terenie
gminy.
W przeciwdziałaniu bezradności oraz walce z uzależnieniami dużą rolę odgrywa
stowarzyszenie MONAR w Zbicku. Prowadzone są tu indywidualne programy terapii dla kobiet
i mężczyzn, matek z dziećmi i rodzin oraz bezdomnych, wdrożony jest również program
postpenitencjarny.
Duża część aktywności mieszkańców, zwłaszcza młodych, to sport, a infrastruktura
sportowa uległa w ostatnich latach znacznej poprawie. Tutaj działalność oddolna prowadzona
jest przez Ludowe Kluby Sportowe (LZS). W gminie funkcjonują 3 drużyny LZS - jedna w lidze
okręgowej: LZS Chrząstowice oraz dwie w klasie B: LSZ Unia Raszowa Daniec i LZS
Chrząstowice-Dębska Kuźnia II. W zakresie aktywności fizycznej na terenie gminy prężnie
działa grupa miłośników nornic walking (Suchy Bór).
Obecne są również inne formy aktywności społeczno-kulturalnej, której przykładem
może być np. organizacja Ogólnopolskiego Wyścigu Kolarskiego o Puchar Wójta Gminy
Chrząstowice. W wyścigu uczestniczy ponad 300 kolarzy z całej Polski. Tradycja kolarska jest
tu silna, ponieważ z gminy Chrząstowice pochodzą słynni polscy kolarze: Joachim Halupczok,
Benedykt Kocot, Edward Barcik74.
Od 2001 roku gmina Chrząstowice aktywnie i z sukcesami uczestniczy w programie
„Odnowa Wsi Opolskiej”, np. II miejsce w konkursie „Piękna Wieś Opolska” w kategorii
„Najlepszy projekt odnowy wsi” dla wsi Dębie, a rok później – III miejsce w kategorii
„Najpiękniejsza wieś”75.
Gospodarka
Zewnętrzne i wewnętrzne uwarunkowania gospodarki gminy
Dla rozwoju gospodarczego poszczególnej lokalizacji istotne są procesy zachodzące
zarówno w skali regionu, jak również kraju, czy też gospodarki europejskiej i światowej.
Długoletnia perspektywa nowej Strategii Rozwoju Gminy Chrząstowice stanowi wyzwanie
przed jej twórcami, gdyż rynek na jakim działa gmina może się w istotny sposób zmienić.
45
74
75
Procesy globalne
W skali globalnej, w gospodarce zachodzą procesy, które będą miały wpływ na
sytuację gminy Chrząstowice. Do najistotniejszych zjawisk zaliczyć można:
 problemy demograficzne: depopulacja, co pociąga za sobą problemy na
rynku pracy;
 wzrost znaczenia wiedzy i innowacji w biznesie: konieczna elastyczność
kapitału ludzkiego, otwartość na nowe wyzwania i chłonność wiedzy; wzrasta
rola kształcenia ustawicznego – kadry dobrze wyedukowane; konieczne staje
się wdrażanie elastycznych form zatrudnienia; na znaczeniu wzrasta
mobilność siły roboczej;
 wzrasta znaczenie społeczeństwa cyfrowego: konieczność kształcenia
z zakresu technologii IT, wdrażania e-usług, inwestycji w infrastrukturę,
powszechnego dostępu do Internetu, rozwoju usług on-line, itp.
 konieczność dostosowania edukacji do potrzeb lokalnych i regionalnych
rynków pracy (działania na różnych szczeblach edukacji);
 spadek zatrudnienia w rolnictwie i konsolidowanie gospodarstw rolnych,
spadek zatrudnienia w przemyśle, ale wzrost znaczenia usług, zwłaszcza
fachowych (powinien za tym pójść rozwój edukacji zawodowej i system
praktyk zawodowych, które pozwolą na kształtowanie potrzebnych
umiejętności i kompetencji); produkcja towarów tzw. premium – wysokiej
jakości;
 dalsza globalizacja rynku: dzięki nowoczesnym technologiom produkcja
i usługi wychodzą poza rynek lokalny/regionalny/krajowy;
 wzrost znaczenia kooperacji i współpracy w ramach sieci, np. klastrowych;
wzmacnianie sektora MŚP;
 wzrost znaczenia produktów ekologicznych: zwiększona świadomość
konsumencka będzie wspierać wytwarzanie produktów „bio”, „eko”;
 wymóg efektywnego korzystania z zasobów: konieczność przejścia na
gospodarkę niskoemisyjną, większe wykorzystanie odnawialnych źródeł
energii, propagowanie efektywności energetycznej76;
 rozwijanie współpracy w ramach UE: wspólne reagowanie na możliwe
symptomy kryzysu gospodarczego;
 rozwój usług rekreacyjno-turystycznych wynikający z bardziej świadomego
wykorzystywania
wolnego
czasu
dla
celów
regeneracyjnych,
prawdopodobnie wzrośnie koniunktura w turystyce i rekreacji, co pociągnąć
może również wzrost konkurencji w branży
Uwarunkowania lokalne
Rynek pracy
Potencjalne zasoby pracy w gminie stanowi ludność w wieku produkcyjnym. W 2012r.
było to 4475 osób, tj. 66,4% ogółu ludności w gminie. Natomiast wskaźnik bezrobocia
przedstawia się następująco:
46
76
Por. Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu
społecznemu, Komunikat Komisji Europejskiej, Bruksela, 03.03.2010.
Wskaźnik bezrobocia w gminie Chrząstowice na tle powiatu opolskiego
11,30%
7,40%
7,20%
6,90%
6,70%
6,40%
6,30%
5,20%
5,10%
5,10%
4,50%
4,40%
4,20%
4,00%
Popielów
Ozimek
Tarnów Op.
Komprachcice
Łubniany
Prószków
0,00%
2,00%
4,00%
6,00%
Serie1
8,00% 10,00% 12,00%
Źródło: Opracowanie na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Opolu. Stan na
30.09.2013 r.
Poziom bezrobocia mieszkańców gminy Chrząstowice na tle innych gmin powiatu
opolskiego przedstawia się zachęcająco. Wpływ na to ma zapewne fakt, że gmina
Chrząstowice jest gminą autochtoniczną, migracyjną, a więc część mieszkańców pracuje za
granicą.
Wskaźnik bezrobocia w gminie Chrząstowice w latach 2003-2013 (stan na 31.12).
rok
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Liczba bezrobotnych
236
142
96
150
176
185
200
189*
w % osób w wieku 5,4%
3,2%
2,1%
3,3%
4%
4,1%
4,5%
4,2%
produkcyjnym
Liczba bezrobotnych 67%
60%
55%
49%
49%
52%
53%
55%
kobiet
w%
bezrobotnych ogółem
Źródło: Opracowanie na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Opolu. Stan na
30.09.2013 r. (dostęp na stronie: http://pup.opole.sisco.info/?id=369).
*
stan na 30.09.2013 r.
Od kilku lat poziom bezrobocia w gminie kształtuje się na podobnym poziomie,
z tendencją wzrastającą (stan na rok 2013 obejmuje trzy kwartały, a więc wartość roczna
będzie wyższa). Analizując bezrobotnych wg grup wykształcenia, okazuje się, że największą
grupę stanowią bezrobotni z wykształceniem poniżej średniego: 61%, dalej z wykształceniem
średnim 25% oraz wyższym 14%77. Może to świadczyć o bezradności na rynku pracy zwłaszcza
pierwszej z grup, ale jest to również pokłosiem ogólnego poziomu wykształcenia mieszkańców
gminy (grupa osób z wykształceniem wyższym stanowi najmniejszą część lokalnej
społeczności).
Warto przeanalizować jeszcze sytuację rynku pracy dla kobiet. Wskaźnik
bezrobotnych kobiet w liczbie bezrobotnych ogółem (poza rokiem 2009 i 2010) kształtuje się
na poziomie powyżej 50% i po chwilowym spadku w roku 2009 i 2010 stale wzrasta. Jest to
efektem wielu czynników, m.in. więcej kobiet staje się aktywnych na rynku pracy i tej pracy
poszukuje, z uwagi na sytuację społeczno-gospodarczą zmienia się rola kobiety w rodzinie
i staje się ona drugim żywicielem rodziny. Miejsc pracy dla mężczyzn przybywa szybciej aniżeli
77
Struktura bezrobotnych według gmin. Bezrobotni według płci, czasu pozostawania bez pracy, wieku,
poziomu wykształcenia i stażu pracy, Powiatowy Urząd Pracy w Opolu, stan na 30.09.2013.
Tułowice
47
dla kobiet, jednak sytuacja ta może ulec zmianie np. w miarę rozwoju sektora turystycznego,
czy też usług dla seniorów.
Gminna polityka wspierania przedsiębiorczości
Gmina Chrząstowice wspiera rozwój przedsiębiorczości na swoim terenie poprzez
pakiet zachęt, na który składają się m.in.:
 pomoc udzielana inwestorom w zakresie uzyskania niezbędnych do
rozpoczęcia działalności pozwoleń;
 profesjonalna obsługa przez wykwalifikowanych pracowników urzędu gminy;
 ulgi w podatku od nieruchomości z tytułu prowadzonej działalności
gospodarczej (dla nowo powstałej powierzchni gospodarczej – 100%
w okresie dwóch lat za budynki i budowle);
 obniżenie górnych stawek w podatku od nieruchomości z tytułu
prowadzonej działalności gospodarczej;
 równe traktowanie firm rodzimych i zewnętrznych;
 możliwość lokowania działalności w sferze aktywności gospodarczej;
 przygotowane tereny inwestycyjne z dostępem do infrastruktury technicznej
w tym do sieci wodociągowej, energetycznej, telekomunikacyjnej
i kanalizacyjnej;
 aktualne miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego.
Niebagatelną rolę odgrywają również atuty gminy w postaci:
 potencjału ludzkiego, m.in. dobrze wykształcone zasoby młodych ludzi;
 bardzo dobre połączenia komunikacyjne:
- droga nr 46 w kierunku Warszawy przez Częstochowę,
- droga nr 94 w kierunku Krakowa przez Katowice,
- linia kolejowa Wrocław-Opole-Częstochowa-Warszawa,
 dogodna lokalizacja w bezpośrednim sąsiedztwie miasta wojewódzkiego
Opola (2 km od obwodnicy północnej);
 bliskość międzynarodowych portów lotniczych we Wrocławiu i Katowicach
(90 km) oraz portu rzecznego na Odrze (15 km).
Tereny inwestycyjne
W kontekście stwarzania dogodnego klimatu dla rozwoju przedsiębiorczości dużą rolę
odgrywa podaż i jakość terenów inwestycyjnych.
W gminie Chrząstowice wyznaczono teren aktywności gospodarczej oraz tereny
inwestycyjne (w 4 miejscowościach). Ich stan przedstawia się następująco78:
Tereny inwestycyjne w gminie Chrząstowice –podstawowe informacje
Miejscowość
Max.
pow.
w ha
własność
Przeznaczenie
Chrząstowice
3,98
Gmina
Chrząstowice
Teren AG
Chrząstowice
0,2076
Gmina
Chrząstowice
Teren zabudowy
mieszkaniowej
jednorodzinnej.
Dopuszcza się lokalizację:
zabudowy rekreacyjnej,
48
78
*
Informacje
dodatkowe
Teren użytkowany
rolniczo, nie wymaga
odrolnienia
i odlesienia
Dla terenu ustalono
zakazy
Przeszkody
na
powierzchni
terenu
brak
Linia
średniego
napięcia
Inwestuj w gminie Chrząstowice. Opracowanie Urzędu Gminy Chrząstowice (dostęp dnia 20.11.2013 na
stronie http://www.chrzastowice.vipower.pl/1.7/index.php/inwestuj-w-gminie-3/tereny-inwestycyjne).
Chrząstowice
0,50
Osoba
prywatna (1
właściciel)
Chrząstowice
1,1460
Gmina
Chrząstowice
Teren AG
Daniec
13,73
Osoby
prywatne
Dębska
Kuźnia
2,1
Osoba
prywatna (1
właściciel)
obiekty przemysłowe,
produkcyjne,
magazynowo –
składowe, handel
hurtowy, wraz
z przynależnym
zagospodarowaniem
Teren zabudowy
przemysłowej – obiekty
przemysłowe,
produkcyjne,
magazynowo-składowe,
handel hurtowy
Lędziny
19,5
Osoby
prywatne
Teren usług
komercyjnych
(dopuszcza się lokalizacje
urządzeń towarzyszących
funkcji podstawowej)
Nie wymaga
odrolnienia
i odlesienia
Elektryczność, woda,
kanalizacja - 300 m
od granicy terenu
Nie wymaga
odrolnienia
i odlesienia
Elektryczność, woda,
kanalizacja - 400 m
od granicy terenu
Teren użytkowany
odrolnienia
i odlesienia.
Dla terenu ustalono
nakazy, zakazy
i dopuszczenia
Teren użytkowany
odrolnienia
i odlesienia.
Dla terenu ustalono
nakazy, zakazy
i dopuszczenia
Teren użytkowany
odrolnienia
i odlesienia
brak
brak
brak
Istniejąca
linia
średniego
napięcia.
Ż r ó d ł o: Opracowanie własne na podstawie: Inwestuj w gminie Chrząstowice. Opracowanie
Urzędu Gminy Chrząstowice.
*
Teren AG oznacza: teren aktywizacji gospodarczej (usługi komercyjne, działalności
produkcyjne, handel hurtowy, bazy transportowe i przeładunkowe, składy i magazyny, wraz
z zielenią urządzoną oraz elementami małej architektury).
działalności usługowej
nieuciążliwej, urządzeń
towarzyszących,
Teren AG
Teren aktywności gospodarczej zlokalizowany jest w miejscowości Chrząstowice
i obejmuje łącznie powierzchnię 22,60 ha. Właścicielami są osoby prywatne oraz gmina
Chrząstowice. Teren służy ulokowaniu usług komercyjnych, działalności produkcyjnej, handlu
hurtowego (z wykluczeniem obiektów handlowych o powierzchni sprzedażowej powyżej 1000
m2), baz transportowych i przeładunkowych, składów i magazynów, wraz z zielenią urządzoną
oraz elementami małej architektury.
49
Teren aktywności gospodarczej (AO) w gminie Chrząstowice
Źródło: Inwestuj w gminie Chrząstowice. Opracowanie Urzędu Gminy Chrząstowice.
Aby jak najlepiej wykorzystać możliwości związane z posiadanymi terenami
inwestycyjnymi należy priorytetowo uregulować sprawę własności działek oraz uzbroić je
w niezbędną infrastrukturę.
Charakterystyka lokalnego sektora gospodarczego
W gminie istnieją dobre warunki dla rozwoju rzemiosła i handlu, co przekłada się na
wzrost liczby firm.
Kod
sekcji
A
C
F
G
H
I
50
J
K
L
M
N
P
Liczba zarejestrowanych działalności wg sekcji w gminie Chrząstowice
Rozwinięcie nazwy
Liczba działalności
Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo
Przetwórstwo przemysłowe
Budownictwo
Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów
samochodowych i motocykli
Transport i gospodarka magazynowa
Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami
gastronomicznymi
Informacja i komunikacja
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa
Działalność zw. z obsługą rynku mieszkaniowego
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna
Działalność w zakresie usług administrowania
Edukacja
9
60
95
60
24
13
8
12
7
38
12
9
Q
R
S
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna
17
Działalność zw. z kulturą, rozrywką i rekreacją
5
Pozostała działalność usługowa
16
RAZEM
385
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Raportu CEIDG: R024 RZ Liczba zarejestrowanych
działalności po przeważającej sekcji PKD, stan na 25.11.2013.
W momencie pisania niniejszego raportu, w gminnym rejestrze działalności
gospodarczej znajdowało się 385 pozycji (bez danych KRS). Są to przede wszystkim małe
i średnie zakłady rodzinne. Do branż wiodących w gminie zaliczyć można: usługi
ogólnobudowlane; przetwórstwo przemysłowe (przetwórstwo owoców i warzyw, obróbka
drewna); handel i naprawy pojazdów samochodowych; działalność profesjonalną, naukową
i techniczną. Istotną rolę w rozwoju funkcji turystycznej odgrywa gastronomia.
Podstawą atrakcyjności turystycznej gminy Chrząstowice są rozległe kompleksy leśne,
objęte ochroną w postaci Obszaru Chronionego Krajobrazu „Lasy Stobrawsko – Turawskie”,
obfitujące w grzyby i jagody oraz czyste, żywiczne powietrze. Atrakcje turystyczne uzupełnia
bogaty zasób zabytków z zespołem pałacowym oraz parkami podworskimi na czele.
Niebagatelną rolę odgrywa również lokalizacja gminy, a w szczególności bliskość miasta Opola,
Jezior Turawskich, Krasiejowa (Jurapark). Atut w postaci bliskości do Jezior Turawskich będzie
odgrywał istotną rolę wówczas, gdy same Jeziora staną się na powrót atrakcyjnym miejscem
dla turystyki i rekreacji (poprawa czystości wód i eliminacja tzw. „kwitnienia” Jezior). Wokół
tych zasobów, powstała w gminie rozbudowana infrastruktura sportowo-rekreacyjna,
noclegowo-gastronomiczna oraz utworzone zostały ścieżki rowerowe, łączące gminę
Chrząstowice m.in. z gminą Opole.
Aktualnie, istnieją warunki do rozwoju m.in. turystyki:
- sanatoryjnej (Ośrodek Rehabilitacji Dzieci i Młodzieży w Suchym Borze: nowoczesna
baza medyczna, basen i specjalistyczna kadra);
- rekreacyjnej (infrastruktura sportowa);
- rowerowej (ścieżki rowerowe, gastronomia);
- weekendowej;
- sentymentalnej (migranci, gmina autochtoniczna);
- sakralnej (kościoły, kapliczki, figurki);
- agroturystyki (potencjał w fazie tworzenia).
W przyszłości istnieje możliwość do tworzenia różnych wariantów turystycznych,
np. turystyki sentymentalno-sanatoryjnej.
Obsługa turystów w zakresie bazy noclegowej kształtuje się następująco:
Baza noclegowa w gminie Chrząstowice
Miejscowość
Nazwa Ośrodka
Miejsca noclegowe
Chrząstowice
„Gospoda” przy kortach tenisowych
50
„Snack-Bar”
7
Dąbrowice
Gospodarstwo agroturystyczne
brak danych
Dębska Kuźnia
Gościniec „Stara Kuźnia”
20
Zajazd Góralski „Pod Niedźwiedziem”
65
Niwki
Ośrodek Szkoleniowy Wojewódzkiego Ośrodka
60
Metodycznego w Opolu
Suchy Bór
Ośrodek Wypoczynkowo-Szkoleniowy „C-K”
105
Łączny potencjał miejsc noclegowych
307
Źródło: Opracowanie własne na podstawie biuletynu Nasza Gmina Chrząstowice oraz danych
uzyskanych w Urzędzie Gminy Chrząstowice (informacje uzyskane 25.11.2013).
Turystyka i usługi około turystyczne
51
Zgodnie z danymi z Banku Danych Lokalnych GUS w 2012 r. udzielono 11.193
noclegów dla 6.012 turystów, co daje średnio około 2 noce spędzone przez jedną osobę.
Mnożąc liczbę potencjalnych miejsc noclegowych (307) przez 365 dni w roku, okazuje się, że
potencjał noclegowy nie jest w pełni wykorzystywany (niecałe 10%).
Na terenie gminy występują umiarkowanie sprzyjające warunki do lokowania się
gospodarstw agroturystycznych79. Na chwilę obecną, agroturystyka w gminie nie jest
rozwinięta (1 gospodarstwo), ale powinna być brana pod uwagę jako jeden z kierunków
rozwoju obszarów wiejskich.
Gastronomia w gminie funkcjonuje bardzo dobrze. Działa tu dwanaście obiektów typu
restauracje i bary.
W pewnym ograniczonym zakresie działają również dodatkowe usługi
uatrakcyjniające istniejącą ofertę turystyczną (np. Regionalna Izba Śląska im. Konrada
Mientusa). Teren gminy przecina tzw. Szlak śląskiego dinozaura, ciągnący się od Opola do
Grodźca (na terenie gminy przechodzi przez: Suchy Bór, Chrząstowice, Dębską Kuźnię, Daniec
i Dębie)80. We współczesnym świecie, szeroka oferta około turystyczna daje przewagę nad
innymi lokalizacjami.
Z uwagi na dogodną lokalizację i bliskość gmin ościennych oferujących różne produkty
turystyczne, istnieje realna szansa na utworzenie funkcjonującej sieci współpracy w zakresie
wspierania funkcji rekreacyjno-turystycznej gminy Chrząstowice. Aktualnie, Urząd Gminy
Chrząstowice oraz Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy „Suchy Bór” są jedynymi formalnymi
członkami klastra Visit Opolskie, prowadzonego przez Opolską Regionalną Organizację
Turystyczną, mającego na celu promocję turystyki na Opolszczyźnie81. Możliwości w tym
zakresie nie są w pełni wykorzystywane.
Rolnictwo
Analizując wartości użytkowo-rolnicze gleb na terenie gminy, wskazać należy że nie są
one najlepsze. Przeważają gleby żytnio – ziemniaczane wykształcone z piasków gliniastych
mocnych i lekkich całkowitych lub podścielonych glinami (kompleks 4 – żytni bardzo dobry)
oraz z piasków gliniastych lekkich i słabogliniastych zalegających na piaskach luźnych
(kompleks 5 – żytni dobry i kompleks 6 – żytni słaby). Około 60% gruntów ornych w gminie to
gleby zaliczone do 5 i 6 kompleksu żytniego. W klasyfikacji bonitacyjnej gleby te zaliczane są
do klasy IV i V. Na terenie gminy znajduje się również dużo ziem w VI klasie bonitacyjnej82.
Można więc powiedzieć, że gmina posiada mało korzystne warunki do produkcji rolnej.
Tworząc charakterystykę profilu rolnictwa poszczególnych wsi w gminie można
skrótowo wskazać dominujące w nich rodzaje produkcji roślinnej i zwierzęcej.
Charakterystyka profilu rolnictwa poszczególnych wsi w gminie Chrząstowice
Miejscowość
Wiodący kierunek produkcji lub cecha charakteryzująca
Chrząstowice
trzoda chlewna i bydło opasowe, drób
Daniec
produkcja mleczna
Dąbrowice
produkcja mleczna
Dębie
produkcja mleczna, drób
Dębska Kuźnia
trzoda chlewna, produkcja roślinna (zboża)
Falmirowice
trzoda chlewna
Lędziny
produkcja roślinna (zboża + kukurydza)
Niwki
Suchy Bór
52
79
Zob. szerzej: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Chrząstowice…,
op. cit., s. 54-55.
80
http://www.powiatopolski.pl/79/szlak_slaskiego_dinozaura.html (dostęp 29.11.2013).
81
Informacje uzyskane w OROT (stan na dzień 28.11.2013).
82
Struktura produkcji roślinnej i pogłowie zwierząt gospodarskich w indywidualnych
gospodarstwach rolnych w 2010
Produkcja roślinna
Pogłowie zwierząt gospodarskich
Rodzaj wybranych
Powierzchnia
%
Rodzaj
Liczba w szt.
upraw
w ha
Zboża razem
1547,55
97,2%
Bydło razem
1517
ziemniaki
24,25
1,5%
w tym: bydło
525
krowy
Uprawy
20,15
1,3%
Trzoda
2426
przemysłowe
chlewna razem
Buraki cukrowe
0
Konie
39
Rzepak i rzepik
0
Drób ogółem
53601
Strączkowe jadalne
0
W tym: drób
52646
kurzy
Warzywa gruntowe
0
Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL (PSR 2010), kategoria: powierzchnia zasiewów
wybranych upraw oraz pogłowie zwierząt gospodarskich (dostęp 26.11.2013).
W przyszłości rolnictwo gminne cechować powinien rozwój gospodarstw
specjalistycznych oraz dostosowanie kierunków produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz poziomu
usług do wymogów rynku lokalnego i unijnego (rozwój agroturystyki).
Liczba gospodarstw indywidualnych wg wielkości powierzchni w ha w 2010 r.
Powierzchnia
Poniżej 1
1-5 ha
5-10 ha
10-15 ha
15 ha
Suma
w ha
ha
i więcej
Ilość gospodarstw
51
140
41
22
53
307
% ilości
16,6%
45,6%
13,4%
7,2%
17,3%
100%
gospodarstw
Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL (PSR 2010), kategoria: gospodarstwa rolne
według grup obszarowych użytków rolnych, wg siedziby gospodarstwa (dostęp 26.11.2013).
Głównym kierunkiem produkcji indywidualnych gospodarstw rolnych jest produkcja
zwierzęca i produkcja mleka. Z upraw roślinnych dominują zboża, produkuje się również
ziemniaki i rośliny pastewne. Nie prowadzi się na terenie gminy upraw warzyw i owoców na
większą skalę (por. tabela).
Zgodnie z danymi z Powszechnego Spisu Rolnego 2010 łączna liczba gospodarstw
indywidualnych w gminie Chrząstowice (wg siedziby gospodarstwa) wyniosła 307 (na 309
gospodarstw ogółem). Struktura obszarowa indywidualnych gospodarstw rolnych jest
niekorzystna: liczba o powierzchni do 1 ha: 51 gospodarstw i powyżej 1 ha: 256 gospodarstw
(z tego jedynie 53 o powierzchni 15 ha i więcej)83.
Największe powierzchniowo gospodarstwa rolne w gminie Chrząstowice
Miejscowość
Powierzchnia w ha
Forma władania
Lędziny
ok. 100
własne/dzierżawa
Chrząstowice
ok. 80
własne/dzierżawa
Dąbrowice
ok. 80
własne/dzierżawa
Znaczna ilość drobnych gospodarstw rolnych nie zapewnia odpowiedniego poziomu
dochodów, aby być wyłącznym, czy też głównym źródłem utrzymania ich właścicieli. Jedynie
gospodarstwa o większej skali dają szansę na dochodowość. Informacje na temat
83
Bank Danych Lokalnych (dostęp 26.11.2013).
53
największych powierzchniowo gospodarstwach rolnych w gminie przedstawia powyższa
tabela.
Usługi pozostałe
54
Gmina posiada korzystne warunki rozwoju rynku usług. Do głównych atutów zaliczyć
należy m.in.84:
− korzystne położenie gminy w układzie transportowym regionu;
− sąsiedztwo ośrodków miejskich traktowanych jako potencjalnych usługobiorców;
− grunty niskich klas bonitacyjnych predysponowanych do zabudowy;
− potencjał ludzki (np. rezerwy zasobów pracy w rolnictwie).
Mając na względzie te i inne uwarunkowania istnieje potencjał rozwoju na terenie
gminy usług handlowych, które obejmowałyby swoim zasięgiem sąsiadujące miasta
(kompleksy handlowo - usługowe), usług magazynowo – składowych (hurtownie), usług
związanych z obsługą podróżnych wzdłuż dróg krajowych i obsługa rolnictwa oraz usług
związanych z turystyką.
Znamienne jest, że coraz częściej sieci handlowe decydują się na lokalizację swoich
punktów na terenach wiejskich. W gminie Chrząstowice działa m.in. hipermarket Tesco, Tomi
Markt oraz Dino. Oddziałuje to na lokalnych sprzedawców wysysając klientów z małych
sklepów, ale oferuje również miejsca pracy dla lokalnej społeczności. Biorąc pod uwagę
sytuację demograficzną, prognozuje się wzrost popytu na usługi opiekuńcze.
Aktualnie, na terenie gminy funkcjonują głównie usługi: ogólnobudowlane, handel,
naprawy i usługi transportowe.
Widoczne jest zjawisko zakładania działalności gospodarczej przez byłych migrantów
zarobkowych, którzy tym samym tworzą miejsca pracy lokalnie i napędzają koniunkturę na
inne usługi (np. konieczność dokonywania zakupów).
Przemysł i przetwórstwo
Na terenie gminy nie ma zakładów przemysłowych. Działalność produkcyjna obejmuje
przetwórstwo przemysłowe prowadzone przez małe i średnie zakłady produkcyjne.
Dominujące branże przemysłowe to: przemysł drzewny i obróbka drewna (tartaki i zakłady
stolarskie), przetwórstwo rolno-spożywcze, przemysł materiałów budowlanych.
Jednym z największych zakładów na terenie gminy jest przedsiębiorstwo „Rolnik” Sp.
z o.o. w Dańcu, które w sezonie zatrudnia ok. 300 osób zarówno z terenu gminy, jak i spoza
niej. Firma oferuje szeroki asortyment produktów warzywnych, będąc np. największym
polskim importerem przetworów warzywnych z Węgier. Inną firmą wiodącą w branży
przetwórstwa rolno-spożywczego jest Zakład Przetwórstwa Owoców, Warzyw Stanisław Stec.
Z uwagi na bliskość surowca, historycznie ugruntowaną branżą tradycyjną jest
przemysł drzewny wraz z obróbką drewna. Na rozwój tej branży wpływa również bliskość
„zagłębia stolarskiego”, a więc Dobrodzienia, czy też Łubnian. Przedsiębiorcy branży drzewnej
Opolszczyzny utworzyli Śląski Klaster Drzewny, który pozwala drobnym firmom na
konkurowanie na globalnym rynku. Oferuje im również szereg innych korzyści, np. dostęp do
tańszego surowca, wspólną promocję (co obniża koszt jednostkowy), wyszukiwanie
zleceniobiorców, doradztwo w zakresie prowadzenia firmy. Wspieranie współpracy klastrowej
może przynieść wymierne efekty w rozwoju gminy Chrząstowice.
Gmina ma mało korzystne warunki dla rozwoju przemysłu i produkcji pozarolniczej.
Głównymi barierami są85:
− brak potencjału produkcyjnego;
− ograniczenia wynikające z obowiązku ochrony przyrody i obszarów zasilania ujęć
wód pitnych w Zawadzie;
− brak surowców mineralnych.
84
85
Biorąc pod uwagę aktualne i prognozowane funkcje gminy (mieszkalnictwo,
rolnictwo, rekreacja), jak również uwarunkowania przyrodnicze nie wskazany jest rozwój na
terenie gminy zakładów z produkcją szkodliwą i uciążliwą dla środowiska. Jednakże, za
perspektywiczną uważa się produkcję rolno–spożywczą oraz przemysł lekki na potrzeby
miasta Opola.
Aktualnie istnieje potencjał do rozwoju gospodarki w oparciu o wykorzystanie
odnawialnych źródeł energii (OZE). Jednakże, gmina Chrząstowice nie ma predyspozycji, aby
rozwijać tego typu energetykę w sposób znaczący. Rozważa się wykorzystanie następujących
OZE: energii wiatru, energii słonecznej, hydroenergii wykorzystującej przepływ istniejących
rzek, energii otrzymywanej z biogazu rolniczego. Z uwagi na rolniczy charakter gminy,
występuje potencjał w produkcji biomasy.
Problemem w zakresie rozwoju energetyki wiatrowej w gminie Chrząstowice mogą
być mało korzystne warunki wietrzne oraz problem odpowiedniej lokalizacji farmy wiatrowej
(duże tereny obszarów chronionych wraz z florą i fauną oraz związany z tym problem
wyszukania terenów bezkonfliktowych z przyjętymi zapisami).
Energia słoneczna z kolei może być wykorzystywana w celu zamiany w energię
elektryczną lub służyć zamianie w ciepło (ogrzewanie wody, pasywne ogrzewanie budynków).
Istnieje tu potencjał dla firm w zakresie rozwoju usług montażowych i serwisowych.
Rolniczy charakter gminy sprzyja wytwarzaniu energii elektrycznej i ciepła z biogazu
rolniczego, tj. z paliwa gazowego otrzymywanego w procesie fermentacji metanowej
surowców rolniczych, produktów ubocznych rolnictwa, płynnych lub stałych odchodów
zwierzęcych, produktów ubocznych, odpadów lub pozostałości z przetwórstwa produktów
pochodzenia rolniczego lub biomasy leśnej.
Ze względu na mało korzystne warunki naturalne do produkcji rolnej, jak również
uwzględniając konieczność przeprowadzania waloryzacji rolniczej, w celu wyeliminowania
zagrożeń związanych z zanieczyszczeniem produktów rolniczych z przeznaczeniem na cele
spożywcze, rysuje się sposobność przeznaczania terenów nie mogących stanowić bazy do
produkcji rolniczej na cele konsumpcyjne, pod uprawę roślin energetycznych, które będą
źródłem biomasy na cele opałowe87.
Organizacyjne uwarunkowania działań gminy
Współpraca międzynarodowa Gminy Chrząstowice realizowana jest na mocy umowy
partnerskiej z niemiecką gminą Glashütte88.
W ujęciu regionalnym gmina Chrząstowice jest członkiem:
 Stowarzyszenia Aglomeracja Opolska,
 Śląskiego Stowarzyszenia Samorządowego,
 Lokalnej Grupy Działania „Kraina Dinozaurów”,
 Opolskiej Regionalnej Organizacji Turystycznej.
Gmina utrzymuje również przyjazne stosunki z Brześciem Kujawskim w woj. kujawskopomorskim, z Jaraczewem w woj. wielkopolskim i z Lędzinami w woj. śląskim89.
Energia odnawialna86
Jednostki pomocnicze samorządu - sołectwa
Gmina Chrząstowice dzieli się na 9 sołectw. Wszystkie sołectwa w gminie uchwaliły
w lipcu 2007 r. statuty sołectw, w których zostały wyliczone zadania sołectw90.
86
przestrzennego gminy Chrząstowice (stan an dzień 26.11.2013), chyba że wskazano inaczej.
87
AM PREDA, Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną…, op. cit., rozdział 6.
88
40 lat minęło – Gmina Chrząstowice wczoraj i dziś, biuletyn, Chrząstowice 2013, s. 21.
89
40 lat minęło – Gmina Chrząstowice wczoraj i dziś, biuletyn, Chrząstowice 2013, s. 21.
90
http://www.chrzastowice.bip.net.pl/?a=2940 (dostęp dnia. 29.11.2013).
55
Sołectwa realizują swoje zadania wykorzystując otrzymany fundusz sołecki. Jego
wielkość obliczana jest na podstawie algorytmu, który zależy od liczby mieszkańców gminy,
liczby mieszkańców danego sołectwa oraz wykonanych dochodów bieżących gminy za rok
poprzedzający rok budżetowy o dwa lata91. Ze sprawozdań budżetowych poprzednich lat
wynika, że fundusz ten jest dobrze i niemal w całości wykorzystywany (np. w 2012 r.
w 99,84%).
Mienie komunalne
Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym, mieniem komunalnym gminy jest
własność i inne prawa majątkowe należące do poszczególnych gmin i ich związków oraz
mienie innych gminnych osób prawnych, w tym przedsiębiorstw. Podmioty mienia
komunalnego samodzielnie decydują o przeznaczeniu i sposobie wykorzystania składników
majątkowych, przy zachowaniu wymogów zawartych w przepisach. Dzięki posiadanemu
majątkowi, gmina może realizować nałożone na nią zadania.
Gmina Chrząstowice posiada mienie komunalne92: grunty (ogółem 204,2 ha), lokale
mieszkalne, lokale socjalne, obiekty oświatowe (w tym: szkoły, przedszkola, punkt
przedszkolny oraz oddział przedszkolny), obiekty kulturalne (biblioteki, świetlice i kluby
wiejskie, kluby samorządowe, dom spotkań), lokale użytkowe, obiekty OSP. Ponadto szereg
infrastruktury technicznej, do których zalicza się obiekty wodociągowe, kolektor kanalizacji
sanitarnej, sieć kanalizacji sanitarnej, przepompownia i zlewnia ścieków. Tereny zieleni
obejmują 5,48 ha. Obiekty sportowe, place zabaw.
Szczegółowe informacje nt. zmian mienia komunalnego (zbycie – nabycie) znajdują się
w Sprawozdaniu z wykonania budżetu gminy Chrząstowice za 2012 rok.
56
91
Ustawa z dnia 20 lutego 2009 o funduszu sołeckim.
Sprawozdanie z wykonania budżetu gminy Chrząstowice za 2012 rok, zał. nr 18 Informacja o stanie mienia
komunalnego na dzień 31 grudnia 2013.
92
Analiza strategiczna
W tej części opracowania przeprowadzono analizę strategiczną wykorzystując analizę SWOT zgodnie
z zapisami wskazanymi w części metodycznej. Ta część strategii powinna udzielić odpowiedzi na pytania: Co
jest silną a co słabą stroną gminy? Co jest elementem, na który gmina nie ma wpływu, a świadczy
o możliwościach czy zagrożeniach dla niej? Jaki rodzaj strategii rozwoju wybrać? Jakie elementy mogą mieć
kluczowy wpływ na rozwój gminy?
1) gospodarność mieszkańców (dbałość o porządek)
2) kultywowanie tradycji, dbałość o dziedzictwo materialne (izby pamięci, kapliczki,
kościoły) i niematerialne (gwara śląska, obrzędy ludowe, twórczość ludowa)
3) proaktywne inicjatywy społeczne (miejsca spotkań, ludzie którym się chce)
4) wysoka jakość lokalnej oświaty (dobra baza dydaktyczna, wysokie wyniki egzaminów)
5) otwartość społeczna (życzliwość, wysokie kompetencje językowe)
6) wyznaczone trasy rowerowe i spacerowe (infrastruktura zagospodarowanych
terenów) oraz tradycja wyścigów kolarskich
7) strefa aktywizacji gospodarczej (tereny przyjazne inwestorom)
8) obiekty rekreacyjno- sportowe (w tym zarówno obiekty administrowane przez gminę
jak i podmioty prywatne)
9) bogata szata roślinna i ciekawy świat zwierząt (walory przyrodnicze)
10) opracowane i znowelizowane miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego
11) aktywność w Programie Odnowy Wsi
Słabe strony
1) niezadowalająca infrastruktura dróg lokalnych (brak chodników, oświetlenia, niska
jakość utrzymania dróg)
2) niewystarczający budżet gminy (niskie dochody, wysokie wydatki)
3) niepełne skanalizowanie i zgazyfikowanie gminy (brak infrastruktury)
4) słaba świadomość ekologiczna mieszkańców i przedsiębiorców (palenie śmieci, częste
wypompowywanie szamb w niekontrolowany sposób)
5) słaba integracja mieszkańców gminy (kwestia wspólnego działania „starych”
i „nowych” mieszkańców)
6) niska jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej
Silne strony
Szanse
1) pro sportowe/ rekreacyjne nastawienie młodych ludzi
2) dostępne mechanizmy finansowania dóbr kultury
3) wdrażane strategie rozwoju (kraju, regionu, aglomeracji, sektorowe i branżoweistotne w kontekście pozyskiwania finansowania z Unii Europejskiej)
4) atrakcyjność inwestycyjna kraju
5) korzystne położenie w układzie sieci komunikacyjnych (drogi krajowe nr 4 i 46)
6) bliskość miasta wojewódzkiego
7) niewystarczające turystom i mieszkańcom atrakcje stolicy regionu
8) sąsiedztwo Jezior Turawskich
9) członkostwo w organizacjach: Aglomeracja Opolska, LGD Kraina Dinozaurów, Związek
Gmin Dolna Mała Panew
Zagrożenia
1) ubożenie społeczeństwa
2) niestabilność przepisów prawa (m.in. warunkujące dochody gmin)
3) wysokie saldo migracji
57
4) starzenie się społeczeństwa
5) niekorzystane zmiany klimatyczne
6) przekazywanie zadań zleconych bez zabezpieczenia środków finansowych
Wyniki tabelarycznego zestawienia silnych i słabych stron na szanse i zagrożenia pozwoliły
określić strategię rozwoju gminy jako strategia agresywna. Wynika to z faktu, że największa
interakcja zauważalna jest pomiędzy silnymi stronami i identyfikowanymi szansami. Pomimo,
że wskazanych elementów jest najwięcej, to przeniesienie uzyskanych wartości na średnią
arytmetyczną przypadającą na pojedynczy element potwierdza najwyższą istotność relacji sił
na szanse. Bardzo ciekawych informacji dostarcza natomiast analiza pojedynczych czynników,
które odznaczają się największą interakcją. Uczestnicy konwentu wskazali (w kolejności
największej liczby powiązań):
Po stronie silnych i słabych stron:
1) strefa aktywizacji gospodarczej (tereny przyjazne inwestorom) (silna strona),
2) budżet gminy (niskie dochody, wysokie wydatki) (słaba strona),
3) obiekty rekreacyjno- sportowe (w tym zarówno obiekty administrowane przez gminę
jak i podmioty prywatne) (silna strona).
58
Po stronie szans i zagrożeń:
1) bliskość miasta wojewódzkiego (szansa),
2) członkostwo w organizacjach: Aglomeracja Opolska, LGD Kraina Dinozaurów, Związek
Gmin Dolna Mała Panew (szansa),
3) pro sportowe/ rekreacyjne nastawienie młodych ludzi (szansa).
Powyższe zestawienie należy interpretować jako elementy, do których w znacznej mierze
powinny się odnosić postawione wyzwania, ustanowione cele i przypisane im zadania. Wydaje
się zasadnym podkreślić, że gmina pragnie istotnie wzmacniać rozwój gospodarczy w oparciu
o posiadaną strefę aktywizacji gospodarczej. Element ten uważany jest za kluczowy
w odniesieniu do wykorzystania pojawiających się szans jak i prawdopodobnych zagrożeń.
Zauważono również, że niewiele będzie możliwe do wykonania przy ograniczonych środkach
przeznaczanych na inwestycje, jeżeli nie pokona się słabej strony jaką jest ograniczony budżet
gminy. Wielu z członków konwentu wskazało także, iż identyfikowane zagrożenia mogą
pogłębić problem niskiego budżetu. Gmina dostrzega natomiast, że wiele będzie możliwe
dzięki wykorzystaniu dostępnych w gminie obiektów rekreacyjno- sportowych. Wynika to
z jednej strony z jej lokalizacji, z drugiej z tradycji jakie pielęgnowane i rozwijane są w tym
zakresie od wielu lat.
Interesująco wygląda analiza szans i zagrożeń w kontekście interakcji z dostępnym w gminie
potencjałem (silnymi i słabymi stronami). Okazuje się, że prym w tym zakresie wiodą szanse,
które gmina winna stosownie wykorzystywać. Najwięcej uczestnicy konwentu oczekują od
wykorzystania swojego położenia w bezpośredniej bliskości miasta wojewódzkiego.
W podobnym duchu rozpatrywane jest wykorzystanie faktu przynależności do organizacji
takich jak Aglomeracja Opolska, LGD Kraina Dinozaurów, Związek Gmin Dolna Mała Panew.
Szczególną rolę w tym zakresie odgrywa wykorzystanie możliwości związanych z Aglomeracją
Opolską. Odnosi się to nie tylko do wykorzystania dodatkowych środków z przeznaczeniem na
rozwój, ale również niwelacji wielu dostrzeganych dotychczas problemów rozwojowych
(słabych stron). Trzecią z szans istotnie powiązaną z silnymi i słabymi stronami jest panująca
powszechnie moda na rekreację i sport. W tym też zakresie wydaje się, że gmina posiada
stosowny potencjał i może liczyć w tym wymiarze na sukces.
Wizja i misja rozwoju
W tej części strategii zawarto elementy opisujące z jednej strony stan docelowy (wizję) z drugiej strony to co
należy zrobić, aby to osiągnąć (misja). W tej części znajdują się odpowiedzi na pytania: Jak brzmią wizja i misja
gminy? Jak należy rozumieć każde z użytych tu słów?
Wizja, to jak wskazano w części metodologicznej, najbardziej pożądany obraz przyszłości,
który stanowi wypadkową oczekiwań i pragnień spostrzegających ją ludzi. Wizja Gminy
Chrząstowice w roku 2024 wygląda następująco:
WIZJA ROZWOJU
Chrząstowice - urokliwa gmina wiejska nieopodal miasta.
Tutaj dba się o środowisko naturalne, dziedzictwo i tradycje.
Tu zaczyna się przygoda …
na spacer,
na wycieczkę rowerową,
na całe życie.
W pierwszym zdaniu wskazano na istotne aspekty opisujące gminę. Po pierwsze jest to wiejski
charakter, przez co należy rozumieć swojskość, lokalność, bliskie relacje międzyludzkie, po
drugie lokalizacja gminy w odniesieniu do sąsiedztwa z miastem, które jest ewidentną szansą
dla dalszego trwałego rozwoju.
Rozwija się aktywność mieszkańców i przedsiębiorczość.
Kolejne zdanie podkreśla najważniejsze atuty, które stanowią wyróżnik i aspekt unikalny dla
gminy. Jest to z jednej strony środowisko naturalne, z którego społeczność lokalna jest
wyjątkowo dumna i pragnie dalej je ochraniać i pielęgnować. Drugą stronę stanowi
dziedzictwo i kultura, gdzie gmina postrzega siebie jako kultywatora występujących tu
interakcji kultury polskiej i niemieckiej. Wynika to z uwarunkowań historycznych i podkreśla
istotny lokalny charakter. Mieszkańcy są dumni, z faktu przenikania się kultur przy
wyjątkowym poszanowaniu i wspieraniu kultury języka, tradycji, obrzędów tu występujących.
Obraz przyszłości zawiera także odniesienie do wspierania aktywności mieszkańców
i stymulowania postaw przedsiębiorczych mieszkańców w wielu wymiarach. Ostatnia część
wizji ma charakter poetycki, gdzie społeczność lokalna widzi swoja gminę jako wyjątkowe
miejsce, które jest dogodne do rekreacji, spędzania wolnego czasu, a w konsekwencji życia
(mieszkania, pracy). To prowokacyjne sformułowanie ma na celu podkreślić, że gmina w 2024
posiada szczególne atuty i walory, które sprawią, że odwiedzający ją ludzie najpierw będą
zaskoczeni i zauroczeni dogodnościami tu występującymi do aktywnego wypoczynku, a
w konsekwencji powstanie u nich przekonanie, że jest to idealne miejsce do życia. Wizja ta
jest silnie skorelowana ze zidentyfikowanym produktem lokalnym, który znalazł swoje
odzwierciedlenie w misji.
59
Misja, jak to już określono w części metodycznej, jest szczególnym rodzajem wartości
spajającym społeczność lokalną, hasłem które zachęca do działania grupy jak i pojedynczych
ludzi. Aby misja spełniła swoje zadanie musi być zatem zwięzła, elastyczna i oryginalna.
Najlepszym testem na znajomość strategii wśród interesariuszy gminy będzie właśnie jej
znajomość.
MISJA ROZWOJU
Gmina Chrząstowice-
nakręceni dobrą energią każdego dnia.
Misja gminy podkreśla znaczenie produktu lokalnego gminy. W trakcie prac nad budową
przedmiotowego dokumentu stwierdzono, iż występuje tu szczególny produkt/ usługa lokalna
jakim jest rower/ kolarstwo. Jest to element spajający przeszłość, teraźniejszość i przyszłość
gminy w odniesieniu do specyficznych uwarunkowań geograficznych. Dostępność na jej
terenie licznych ścieżek rowerowych oraz powszechność wykorzystywania w gminie roweru
w celach sportowych, jak również rekreacyjnych sprawia, że społeczność lokalna intuicyjnie
utożsamia się z tym zagadnieniem. W związku z faktem, że nie jest możliwe w sposób
bezpośredni wkomponować roweru lub kolarstwa, posłużono się stosowną dwuznacznością
pojęcia „nakręcenie”. Z jednej strony stanowi to naturalne nawiązanie do elementów
opisywanych powyżej, natomiast z drugiej wskazuje wysokie zaangażowanie do wprawiania
w ruch otaczającej rzeczywistości. Użycie tego słowa zachęca do działania, aktywnego
włączenia się w inicjatywy podejmowane przez i na rzecz społeczności lokalnej.
Elementem nakręcającym jest w tym sformułowaniu dobra energia, która kojarzy się z
optymizmem i radością. Powodów znalezienia dobrej energii społeczność lokalna poszukuje
w otaczającym ją krajobrazie, wysokiej jakości życia i przekonaniu, że to co robią ma sens.
Dobra energia bez względu na realne konotacje terminologiczne jest powszechnie
oczekiwanym elementem przez szczęśliwych ludzi.
Ostatnim elementem, który został użyty w tym fantazyjnym sformułowaniu jest podkreślenie,
że gmina ta jest nakręcona dobrą energią każdego dnia. Oznacza to zatem, że nie
okazjonalnie, ale każdego dnia społeczność jest gotowa podejmować trud dokonywania
małych, dużych, istotnych, epokowych zmian. W tym sformułowaniu ukryte zostało ważne
optymistyczne przesłanie mówiące o tym, że jak się nie udało w danej chwili osiągnąć celu, to
nie poddajemy się. Stawiamy czoła przeciwnościom, gdyż wiemy czemu służy podejmowany
trud. Każdego dnia za sprawą dobrej energii jesteśmy nakręceni, aby zmieniać nasze życie,
najbliższe otoczenie, gminę na lepsze.
60
Wyzwania, cele, zadania
W tej części zawarte zostały informacje szczegółowo opisujące wyzwania przed którym stoi Gmina
Chrząstowice. Przedstawiono opis zidentyfikowanych celów rozwojowych i przyporządkowanych im zadań. Ten
rozdział pozwoli udzielić odpowiedzi na pytania: Jak brzmi główne wyzwanie przed którym stoi gmina? Jakie
wyzwania szczegółowe należy pokonać chcąc sprostać wyzwaniu horyzontalnemu? Jak należy rozumieć każde
z postawionych tu wyzwań? Jakie cele umożliwią sprostanie tak postawionemu wyzwaniu? Jakie zadania
należy wykonać, aby osiągnąć stawiane sobie cele?
Elementem pozwalającym na właściwe połączenie wizji i misji z celami jest wyzwanie. Jak to
określono w części metodycznej pozwala na stosowne ustalenie tylko właściwych celów, które
decydują o ostatecznym obrazie (wizji).
WYZWANIE HORYZONTALNE
Gmina Chrząstowice, chcąc dojść do pożądanego stanu w przyszłości, musi stawić czoła
trudnemu wyzwaniu poprawy warunków życia. Pod tym hasłem kryje się odniesienie do
zagadnienia jakości życia. Mowa w tym zakresie zarówno o kwestiach związanych
z zamieszkaniem, ale również pracą, rekreacją, ochroną zdrowia itp. Wyselekcjonowane
muszą być tylko te zagadnienia, które w świetle społeczności lokalnej są istotne.
Dekompozycja wyzwania horyzontalnego pozwoliła ustalić pięć wyzwań.
WYZWANIA
I.
II.
III.
IV.
V.
Dbanie o środowisko naturalne jak o najcenniejsze dobro w gminie.
Zwiększenie atrakcyjności gminy do prowadzenia działalności gospodarczej i pracy.
Stymulowanie rozwoju społecznego oraz pielęgnowanie tradycji i kultury lokalnej.
Rozwój infrastruktury dla potrzeb społeczności lokalnej.
Podniesienie atrakcyjności gminy jako miejsca, gdzie można spędzać wolny czas.
Poprawić warunki życia w gminie
Każde z wyzwań stanowi istotny obszar, do którego należy ustanowić cele rozwojowe. Każdy
z celów rozwojowych możliwy jest do osiągnięcia tylko wtedy, gdy zrealizowane zostanie
konkretne zadanie zawierające syntetyczny opis, wskazanie osoby/podmiotu
odpowiedzialnego, potencjalnych partnerów (podmiotów/ osób wspomagających) oraz czas,
w którym należy je wykonać. Ze względu na dużą złożoność niektórych celów pojawia się
konieczność wykorzystania/ realizacji wielu zadań, aby możliwe stało się jego osiągnięcie.
Zależność pomiędzy poszczególnymi celami i zadaniami w obrębie poszczególnych wyzwań
została zamieszczona na końcu każdego opisu wyzwania.
61
I. Dbanie o środowisko naturalne jak o najcenniejsze dobro w gminie
Dbałość o środowisko naturalne jest nieodzownym elementem koncepcji trwałego
i zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego. Składniki środowiska naturalnego,
a wśród nich rzeźba terenu, klimat, gleba, czy występowanie określonych gatunków roślin
i zwierząt mogą stanowić o przewadze lub słabości danego miejsca, a tym samym kształtować
właściwą jakość dla rozwoju (potencjał konkurencyjny).
Dynamika zmian zachodzących we współczesnym świecie oraz rozwój wiedzy
i technologii pociągają za sobą konieczność ciągłej ingerencji w środowisko naturalne. Dlatego
tak ważna jest odpowiedzialność środowiskowa, wydajność w efektywnym gospodarowaniu
zasobami środowiska i minimalizacja zanieczyszczeń. Troska o stan środowiska naturalnego
powinna przejawiać się poprzez racjonalne kształtowanie środowiska i gospodarowanie
zasobami, przeciwdziałanie zanieczyszczeniom, utrzymywanie i przywracanie elementów
przyrodniczych do stanu właściwego oraz recykling.
Interesariusze gminy Chrząstowice (mieszkańcy, przedsiębiorcy, przedstawiciele
władzy) coraz częściej podejmują aktywną postawę wobec zagadnień ochrony środowiska
naturalnego, jednak wymiar i zakres tych działań jest dalece niesatysfakcjonujący, o czym
świadczą braki i niedostatki wskazywane podczas prac nad strategią. Należy zatem
projektować i realizować kolejne inicjatywy aktywizujące lokalną społeczność w ochronę
środowiska naturalnego.
Aby sprostać temu wyzwaniu wytypowano następujące cele strategiczne:
1. Połowa mieszkańców i wszystkie jednostki samorządu terytorialnego mają wpływ na
ograniczenie niskiej emisji.
2. Wszyscy mieszkańcy korzystają z dobrej wody.
3. Wszyscy interesariusze gminy dbają o środowisko naturalne.
1.
Połowa mieszkańców i wszystkie jednostki samorządu terytorialnego mają wpływ na
ograniczenie niskiej emisji.
Ograniczenie niskiej emisji związane jest z podejmowaniem działań na rzecz zmniejszenia
emisji substancji szkodliwych do atmosfery. Możliwe jest to jedynie poprzez zmniejszenie lub
całkowitą likwidację nieefektywnych źródeł ciepła i zastąpienie ich ekologicznymi,
energooszczędnymi urządzeniami grzewczymi, czy odnawialnymi źródłami energii.
2. Wszyscy mieszkańcy korzystają z dobrej wody.
Rozwój infrastruktury wodno-kanalizacyjnej jest jednym z najważniejszych zadań
inwestycyjnych gminy. Niedostatki i braki związane z niepełnym skanalizowaniem gminy są
głównym powodem zanieczyszczenia wody w gminie. Rozbudowa kanalizacji zapewni ochronę
ujęcia wody pitnej, ale równocześnie pozwoli ocalić wyjątkowe warunki przyrodnicze, które
stanowią potencjał rozwoju turystyki w gminie.
62
3. Wszyscy interesariusze gminy dbają o środowisko naturalne.
Świadomość ekologiczna jest gwarantem powodzenia działań podejmowanych na rzecz
ochrony środowiska. Tylko świadoma kosztów i korzyści z prowadzenia działań
proekologicznych społeczność lokalna będzie równolegle z działaniami samorządu przyczyniać
się do optymalizacji wydatków ponoszonych na oczyszczanie, czy utylizację.
Redukując zużycie energii elektrycznej, nie tylko oszczędzamy pieniądze, lecz również
wpływamy na zmniejszenie emisji dwutlenku węgla do atmosfery, dlatego tak ważna jest
wymiana dotychczasowej nieefektywnej i znacznie zużytej infrastruktury oraz instalacja
energooszczędnego oświetlenia w gminie.
Numer
Charakterystyka
Okres realizacji
zachęcanie mieszkańców i przedsiębiorców do
instalowania źródeł energii odnawialnej, m. in. poprzez
Z.1
2014 - 2024
udzielanie wsparcia konsultacyjnego w trakcie
sporządzania wniosków o dofinansowanie, pożyczkę itp.
Odpowiedzialny
samorząd gminy Chrząstowice
Partnerzy
organizacje pozarządowe, WFOŚiGW w Opolu
Źródło finansowania
budżet gminy, budżet państwa, fundusze europejskie
Charakterystyka
zapewnienie dostępu do źródeł zaopatrzenia w gaz
Z.2
ziemny (budowa infrastruktury)
Odpowiedzialny
przedsiębiorcy, inwestorzy
Partnerzy
środki prywatne
Okres realizacji
2014 - 2024
Numer
Charakterystyka
Okres realizacji
budowa sieci kanalizacyjnej na terenach nieuzbrojonych
Z.3
2014 - 2024
w daną infrastrukturę
Odpowiedzialny
Partnerzy
Numer
Charakterystyka
Okres realizacji
Z.4
modernizacja istniejącego systemu wodociągowego
2014 - 2024
Odpowiedzialny
Partnerzy
eksploatator sieci wodociągowej
Numer
Numer
Charakterystyka
Okres realizacji
podejmowanie działań edukacyjnych i organizowanie
Z.5
spotkań, kampanii informacyjnych, konkursów,
2014 - 2024
happeningów ekologicznych itp.
Odpowiedzialny
Partnerzy
organizacje pozarządowe, placówki oświatowe
Numer
Charakterystyka
monitorowanie systemu utrzymania czystości
Z.6
i segregacji odpadów w gminie
Odpowiedzialny
Partnerzy
budżet gminy
Okres realizacji
2014 - 2024
63
Numer
64
Charakterystyka
likwidacja dzikich wysypisk śmieci i zapewnienie
Z.7
odpowiedniej liczby koszy w wytypowanych miejscach
Odpowiedzialny
Partnerzy
organizacje pozarządowe
budżet gminy
Okres realizacji
Numer
Charakterystyka
Z.8
pielęgnacja oraz rekultywacja terenów zielonych
Odpowiedzialny
Partnerzy
rady sołeckie
budżet gminy
Okres realizacji
2014 - 2024
Cel
I.1
I.2
I.3
Zadania
Z.1, Z.2
Z.3, Z.4
Z.5, Z.6, Z.7, Z.8
2014 - 2024
Pobudzanie aktywności gospodarczej oraz wspieranie wzrostu konkurencyjności firm
sektora MSP to najczęściej wymieniane działania wzmacniające lokalną przedsiębiorczość.
Rozwój gospodarczy gminy jest związany i uzależniony od postaw przedsiębiorczych
mieszkańców oraz potencjału funkcjonujących i nowotworzonych podmiotów gospodarczych.
Dlatego tak istotne jest, aby samorząd tworzył warunki i budował wizerunek gminy przyjaznej
firmom.
Kluczowym wyzwaniem dla władz samorządowych powinno być zatem dążenie do
zbudowania kompleksowego systemu wsparcia osób i przedsiębiorstw m.in. poprzez
zapewnienie im dostępu do informacji oraz profesjonalnych usług dostosowanych do realnego
zapotrzebowania.
Ze względu na wiejski charakter gminy wsparcie należy szczególnie kierować w stronę
gospodarstw rolnych, które przy mało sprzyjających warunkach glebowych oraz dużym
rozdrobnieniu prowadzą działania na małą skalę i nie są w stanie osiągać satysfakcjonujących
wyników.
Odpowiednie budowanie wizerunku gminy atrakcyjnej do prowadzenia działalności
gospodarczej i pracy powinno iść równolegle z kampanią informacyjno-promocyjną, ukazującą
skuteczność wcześniej opisanych mechanizmów oraz dobre lokalne praktyki.
1. Wykorzystanie połowy dostępnych terenów inwestycyjnych
2. 80% firm zadowolonych ze współpracy z Urzędem Gminy
3. Pełne zaangażowanie gminy na rzecz wsparcia aktywności (rolniczej, gospodarczej
itp.)
1. Wykorzystanie połowy dostępnych terenów inwestycyjnych
Samorząd wspierając rozwój lokalnej gospodarki tworzy strefy aktywności inwestycyjnej. Tym
samym daje przedsiębiorcom i przyszłym przedsiębiorcom możliwość lokowania firm na
terenach specjalnie przygotowanych/wyposażonych w niezbędną infrastrukturę. Aby
skutecznie móc to realizować gmina musi na bieżąco analizować możliwości wykorzystania
dostępnych terenów oraz aktualizować plany zagospodarowania przestrzennego.
Nawet najlepiej przygotowany produkt, czy usługa, wymaga wypromowania, niezbędne jest
zatem podejmowanie właściwych działań marketingowych służących opracowaniu
i rozpowszechnieniu przygotowanej oferty.
II. Zwiększenie atrakcyjności gminy do prowadzenia działalności gospodarczej
i pracy
2. 80% firm zadowolonych ze współpracy z Urzędem Gminy
Jak pokazują opinie przedsiębiorców efektywnym instrumentem wsparcia jest przyjazna
i szybka ścieżka administracyjna, która zachęca do inwestowania, pozwalając przedsiębiorcom
skupić się na prowadzeniu biznesu, a nie tylko na działaniach formalno-administracyjnych.
Dodatkowo do pojawiania się kolejnych inwestycji gospodarczych przyczyni się stosowanie ulg
i zwolnień, np. przemyślanych preferencji podatkowych. Bardzo często pojedyncze podmioty
mają olbrzymie trudności w sprawnym prowadzeniu działalności dlatego niezbędna jest
współpraca podmiotów, również z urzędem gminy i podejmowanie działań lobbingowych na
rzecz interesu firm, a co za tym gminy.
65
3. Pełne zaangażowanie gminy na rzecz wsparcia aktywności (rolniczej, gospodarczej itp.)
Samorząd lokalny powinien realizować zadania znajdujące się w sferze animowania rozwoju
gospodarczego, w tym również rolnictwa.
Tworzenie warunków i odpowiedniego wizerunku gminy pro przedsiębiorczej powinno się
objawiać poprzez zwiększenie dostępności różnego rodzaju usług wspierających zarówno dla
osób rozpoczynających działalność gospodarczą, jak i funkcjonujących firm. Organizacją
spotkań informacyjnych, czy działalnością punktów konsultacyjno-doradczych, powinny zająć
się specjalnie do tego powołane instytucje otoczenia biznesu, ważne jest jednak, aby gmina
nawiązała w tym kierunku stosowną współpracę i zachęcała do korzystania.
Dla zapewnienia odpowiedniego poziomu dochodów z działalności rolniczej konieczne jest
wspieranie małych gospodarstw rolnych m.in. poprzez tworzenie warunków i zachęcanie do
łączenia np. w grupy producenckie.
Charakterystyka
Okres realizacji
inwentaryzacja i bieżący monitoring dostępnych
Z.9
2014 - 2024
terenów inwestycyjnych
Odpowiedzialny
Partnerzy
administratorzy i zarządzający terenami inwestycyjnymi
budżet gminy
Numer
Numer
Charakterystyka
Z.10
aktualizacja planów zagospodarowania przestrzennego
Odpowiedzialny
Partnerzy
budżet gminy
Numer
Charakterystyka
promowanie terenów inwestycyjnych i specjalnej strefy
aktywizacji gospodarczej poprzez zamieszczenie
Z.11
informacji na stronie www gminy oraz publikację oferty
w postaci broszury
Odpowiedzialny
Partnerzy
obecni przedsiębiorcy i inwestorzy
budżet gminy
Numer
Z.12
Odpowiedzialny
Partnerzy
Numer
66
Okres realizacji
2014 - 2024
Okres realizacji
2014 - 2024
Charakterystyka
Okres realizacji
stosowanie szybkiej ścieżki administracyjnej
2014 - 2024
samorząd gminy Chrząstowice, Samorząd Województwa Opolskiego
budżet gminy
Charakterystyka
uruchomienie pakietu proinwestycyjnego (ulgi,
Z.13
zwolnienia z opłat)
Odpowiedzialny
Partnerzy
budżet gminy
Okres realizacji
2014 - 2024
Numer
Charakterystyka
Okres realizacji
nawiązanie współpracy z instytucjami otoczenia biznesu
w celu zaoferowania przedsiębiorcom gminy
Z.14
2014 - 2024
Chrząstowice profesjonalnych i specjalistycznych usług
wsparcia
Odpowiedzialny
Partnerzy
organizacje pozarządowe, Samorząd Województwa Opolskiego
Charakterystyka
Okres realizacji
zachęcanie lokalnych przedsiębiorców do podejmowania
Z.15
aktywności na rzecz uczestnictwa w inicjatywach
2014 - 2024
sieciowych np. klastrach
Odpowiedzialny
Partnerzy
organizacje pozarządowe, Samorząd Województwa Opolskiego
Numer
Charakterystyka
Okres realizacji
organizacja spotkań informacyjnych i punktu doradztwa
Z.16
dla osób zainteresowanych prowadzeniem działalności
2014 - 2024
gospodarczej
Odpowiedzialny
Partnerzy
organizacje pozarządowe, IOB, Opolskie Centrum Rozwoju
Gospodarki
Numer
Charakterystyka
Okres realizacji
upowszechnianie postaw pro przedsiębiorczych
w rolnictwie m. in. poprzez organizację szkoleń
Z.17
2014 - 2024
i podejmowanie działań promocyjno-informacyjnych
typu prezentacje best practice
Odpowiedzialny
Partnerzy
organizacje pozarządowe, Samorząd Województwa Opolskiego,
ARiMR Opole
Numer
Numer
Charakterystyka
Okres realizacji
wspieranie osób zainteresowanych scalaniem ziemi
Z.18
2014 - 2024
rolniczej oraz tworzeniem grup producentów rolnych
Odpowiedzialny
Partnerzy
Samorząd Województwa Opolskiego, ARiMR Opole
Cel
II.1
II.2
II.3
Zadania
Z.9, Z.10, Z.11
Z.12, Z.13
Z.14, Z.15, Z.16, Z.17, Z.18
67
III. Stymulowanie rozwoju społecznego oraz pielęgnowanie tradycji i kultury
lokalnej
68
Przez rozwój społeczny należy rozumieć nabywanie wiedzy i umiejętności
potrzebnych do pełnego uczestniczenia w życiu społecznym i zawodowym. Aby posiadać
wiedzę, umiejętności oraz rozumieć zasady funkcjonowania otaczającej rzeczywistości
człowiek musi w sposób nieprzerwany kształcić się. Chodzi tutaj zarówno o pobieranie
edukacji w instytucjach systemu szkolnictwa (kształcenie formalne) jak i czerpanie wiedzy oraz
doświadczeń z otoczenia (kształcenie nieformalne). w ten sposób edukacja staje się
efektywna, a społeczeństwo na każdym etapie życia jest przygotowane do wymogów rynku
pracy.
Specyfikę i charakter gmina zawdzięcza uwarunkowaniom historycznym
i kultywowaniu tradycji. Terytorium gminy jest zamieszkiwane przez ludność
wielonarodowościową co zresztą stanowi atut gminy gdyż różnorodność jest wielka wartością.
Tożsamość określana jest tutaj jako spotkanie teraźniejszości, z przeszłością i przyszłością.
Poczucie to wyrasta ze świadomego orientowania się ludzi na wartości lokalne (tradycja
i kultura), które decydują o swoistości i odrębności oraz nadają jedyny niepowtarzalny
charakter. Co więcej, jednostce trudno jest samodzielnie realizować zadania, powinna zatem
dostrzegać potrzebę współdziałania z innymi czyli dążyć do współpracy.
1. Połowa mieszkańców gminy bierze udział w różnych formach kształcenia
oferowanych/ wspieranych przez gminę (kształcenie)
2. Większość mieszkańców jest świadomych tożsamości, zna kulturę lokalną
i pielęgnuje tradycję
3. Przynajmniej połowa mieszkańców gminy włącza się do aktywnego uczestnictwa
w inicjatywach prospołecznych gminy (integracja społeczna)
1. Połowa mieszkańców gminy bierze udział w różnych formach kształcenia oferowanych/
wspieranych przez gminę (kształcenie)
Środowiska wiejskie, ze względu na mniejszą dostępność infrastruktury edukacyjnej i mniej
zróżnicowaną ofertę kształcenia, muszą podejmować dodatkowe inicjatywy, aby
przeciwdziałać potencjalnej dyskryminacji na rynku pracy. Chodzi tutaj zarówno
o przygotowanie specjalnej oferty dodatkowych zajęć pozaszkolnych jak i dbanie
o podnoszenie kwalifikacji nauczycieli.
Jednym z pozytywnych wymiarów postępu technologicznego i globalizacji jest prawie
nieograniczony dostęp do wiedzy oraz publicznych i komercyjnych e-usług, który zapewnia
Internet. Zdobywanie informacji, a tym samym kształcenie staje się mniej formalne, ale
bardziej przystępne, jednocześnie gwarantuje porównywalne warunki do rozwoju.
Realizowanie idei społeczeństwa informacyjnego nie jest jednak możliwe bez odpowiedniej
bazy technicznej, która umożliwia korzystanie z nowoczesnych form komunikacyjnych.
2. Większość mieszkańców jest świadomych tożsamości, zna kulturę lokalną i pielęgnuje
tradycję
Tożsamość społeczna to potrzeba przynależności i podobieństwa do innych, stąd opisując to
zjawisko używa się takich pojęć jak: swojskość, tutejszość czy zakorzenienie. Wyróżnikiem
województwa opolskiego jest wielokulturowość, rozumiana jako pielęgnowanie tradycji
bliskich ludności autochtonicznej i napływowej, stąd często akcentowany jest charakter
społeczeństwa otwartego na świat.
Mieszkańcy gminy Chrząstowice podkreślają poczucie tożsamości, dbają o swoje dziedzictwo
i z dużym pietyzmem popularyzują kulturę ludową jednak działania te podejmowane są
przede wszystkim przez rdzenną część społeczności lokalnej. Należy zatem nadal chronić oraz
wspierać wiejskie dziedzictwo i wartości kulturowe oraz popularyzować podejmowanie
aktywności w tym obszarze, szczególnie wśród nowych mieszkańców oraz dzieci i młodzieży.
Przynajmniej połowa mieszkańców włącza się do aktywnego uczestnictwa
w inicjatywach prospołecznych gminy (integracja społeczna)
Wśród niekorzystnych efektów globalizacji i szybkiego tempa życia wymienia się pogłębiającą
anonimowość mieszkańców i patologie społeczne. Nic tak nie przeciwdziała tym zaburzeniom
jak rozwój aktywności społecznych. Wspólne organizowanie i uatrakcyjnianie czasu wolnego
pozwoli zintegrować gminę oraz zbudować więzi społeczne, w tym międzypokoleniowe.
Cykliczne inicjatywy społeczne gminy będą doskonałą okazją na budowanie wewnętrznej
spójności oraz pozwolą nawiązać kontakty interpersonalne pomiędzy autochtoniczną
i napływową częścią mieszkańców. Oczywiście powinny to być tzw. działania oddolne
wspierane przez samorząd lokalny.
Numer
Charakterystyka
Okres realizacji
promowanie i wspieranie podnoszenia kwalifikacji
Z.19
2014 - 2024
nauczycieli
Odpowiedzialny
Partnerzy
Samorząd Województwa Opolskiego, organizacje pozarządowe,
placówki oświatowe
budżet gminy
Numer
Z.20
Odpowiedzialny
Partnerzy
Charakterystyka
Okres realizacji
organizowanie zajęć z zakresu przedsiębiorczości
2014 - 2024
placówki oświatowe, organizacje pozarządowe, obecni
przedsiębiorcy i inwestorzy
budżet gminy
Numer
Charakterystyka
oferowanie usług edukacyjnych z zakresu korzystania
Z.21
z najnowszych rozwiązań teleinformatycznych
Odpowiedzialny
Partnerzy
budżet gminy, fundusze europejskie
Numer
Charakterystyka
szerokie promowanie historii lokalnej poprzez
Z.22
pielęgnowanie tradycji (udostępnianie dla turystów izb
pamięci, miejsc kultu)
Odpowiedzialny
Partnerzy
organizacje pozarządowe, LGD Kraina Dinozaurów
3.
Okres realizacji
2014 - 2024
Okres realizacji
2014 - 2024
69
Numer
Charakterystyka
zachęcanie nowych mieszkańców do aktywności
Z.23
w charakterystycznych dla gminy inicjatywach
np. wspólne pieczenie pierników
Odpowiedzialny
Partnerzy
budżet gminy
Numer
Okres realizacji
2014 - 2024
Charakterystyka
organizacja cyklicznych przedsięwzięć integracyjnych np.
Z.24
dni gminy, dożynki
Odpowiedzialny
Partnerzy
budżet gminy
Okres realizacji
Numer
Charakterystyka
Z.25
stworzenie warunków do uruchomienia domu seniora
Odpowiedzialny
Partnerzy
budżet gminy, środki prywatne
Okres realizacji
2014 - 2024
Numer
Charakterystyka
Z.26
uruchomienie świetlicy socjoterapeutycznej w gminie
Odpowiedzialny
Partnerzy
organizacje pozarządowe, mieszkańcy
budżet gminy
Okres realizacji
2014 - 2024
2014 - 2024
Numer
Charakterystyka
Okres realizacji
upowszechnianie integracji społecznej m. in. poprzez
Z.27
2014 - 2024
organizację działań promocyjno-informacyjnych
Odpowiedzialny
Partnerzy
Numer
Charakterystyka
Okres realizacji
Z.28
rozszerzenie usług edukacji językowej
2014 - 2024
Odpowiedzialny
Partnerzy
organizacje pozarządowe, DFK
70
Cel
III.1
III.2
III.3
Zadania
Z.19, Z.20, Z.21
Z.22, Z.23
Z.24, Z.25, Z.26, Z.27, Z.28
IV. Rozwój infrastruktury dla potrzeb społeczności lokalnej
1. Ponad połowa dróg gminnych i wewnętrznych posiada asfaltową nawierzchnię.
2. Wszyscy mieszkańcy czują się bezpiecznie w gminie.
3. Co najmniej połowa obiektów użyteczności publicznej oraz tzw. małej infrastruktury
została zmodernizowana i dostosowana do obowiązujących standardów i rosnących
wymagań społecznych.
1. Ponad połowa dróg gminnych i wewnętrznych posiada asfaltową nawierzchnię.
Położenie komunikacyjne Gminy Chrząstowice jest bardzo korzystne, jednak aby móc czerpać
z niego wymierne korzyści (nowi mieszkańcy, inwestorzy, turyści) potrzebne są inwestycje
w lokalny układ drogowy. Chodzi tutaj zarówno o bieżące utwardzanie dróg gruntowych,
budowanie nowych dróg wewnętrznych, które są niezbędne, aby możliwy był dojazd do
nowobudowanych posesji, ale również o budowę ciągów pieszych. Zwiększenie stopnia
skomunikowania wewnętrznego oraz poprawa staniu technicznego dróg w gminie są
niezbędne dla zrównoważonego rozwoju.
2. Wszyscy mieszkańcy czują się bezpiecznie w gminie.
Dla zapewnienia podstawowej potrzeby człowieka i społeczeństwa jaką jest bezpieczeństwo
należy przeprowadzić szereg działań, które mają na celu ograniczenie zagrożenia. Będą to
przede wszystkim działania na rzecz poprawy zdrowia i życia mieszkańców. Większe poczucie
pewności da poprawa bezpieczeństwa komunikacyjnego, która stanie się możliwe dzięki
wyremontowanym drogom, uzupełnionym infrastrukturą chodników, oznakowania
pionowego czy poziomego oraz oświetleniem.
Potrzebę harmonijnego życia i doskonalenia może zapewnić rozwój infrastruktury
teleinformatycznej gwarantującej bezpieczne korzystanie z technologii społeczeństwa
informacyjnego zarówno w działalności administracji samorządowej, przedsiębiorstw jak
i gospodarstw domowych.
Wyznacznikiem obecnych czasów jest starzejące się społeczeństwo. Pogłębia się niekorzystna
struktura demograficzna, stąd istotne jest wspieranie idei aktywnego trybu życia, szczególnie
wśród osób 50 plus. Zachodzi pilna potrzeba rozwoju sektora usług, w obszarze ochrony
zdrowia zwłaszcza osób starszych (świadczenie usług rehabilitacyjnych, opiekuńczych
i pielęgnacyjnych). Powinien zatem nastąpić wzrost dostępności usług opiekuńczo-leczniczych.
Równolegle ze wzmacnianiem potencjału społecznego i gospodarczego gminy
konieczne jest wykazanie dbałości o zasoby infrastruktury technicznej służącej zaspokajaniu
podstawowych potrzeb mieszkańców.
Infrastruktura obejmuje dość szeroki zakres rzeczowy od infrastruktury społecznej
(budynki publiczne, np. szkoły, biblioteki, ośrodki zdrowia) po infrastrukturę techniczną, do
której należy: zaopatrzenie w wodę (wodociągi i stacje uzdatniania wody), usuwanie odpadów
komunalnych, ścieków (kanalizacja, oczyszczalnie ścieków), komunikacja społeczna
(infrastruktura telefoniczna, radiowa, telewizyjna, Internet) czy infrastruktura drogowa
i kolejowa. Niezależnie jednak od rodzaju infrastruktura powinna stwarzać dogodne warunki
do życia oraz wspierać prowadzenie działalności gospodarczej.
Brak dysponowania zasobami komunalnymi w obszarze świadczenia usług z zakresu
edukacji, ochrony zdrowia, kultury, transportu zbiorowego czy ładu przestrzennego stanowi
istotną barierę rozwoju i podnoszenia atrakcyjności gminy, co więcej wpływa negatywne na
stan środowiska naturalnego.
71
Co najmniej połowa obiektów użyteczności publicznej oraz tzw. małej infrastruktury
została zmodernizowana i dostosowana do obowiązujących standardów i rosnących
wymagań społecznych.
Znaczna część budynków i obiektów będących w zasobach gminy znajduje się w stanie mocno
wyeksploatowanym i nie spełnia obowiązujących standardów, chodzi tutaj przede wszystkim
o budynek urzędu gminy, ale również inne obiekty typu placówki oświatowe czy place zabaw.
Żeby gmina Chrząstowice mogła aspirować do bycia miejscem atrakcyjnym do zamieszkania
należy podnieść standard dysponowanej infrastruktury publicznej. Chodzi tutaj zarówno
o przeprowadzenie drobnych remontów, gruntownych modernizacji jak i realizacji nowych
inwestycji budowalnych. Stworzone zostaną dzięki tym działaniom warunki do trwałego
rozwoju społeczności lokalnej.
3.
72
Numer
Z.29
Odpowiedzialny
Partnerzy
Charakterystyka
Okres realizacji
modernizacja istniejących dróg gminnych
2014 - 2024
Numer
Z.30
Odpowiedzialny
Partnerzy
Charakterystyka
utwardzanie dróg gruntowych
budżet gminy
Okres realizacji
2014 - 2024
Numer
Z.31
Odpowiedzialny
Partnerzy
Charakterystyka
budowanie nowych dróg wewnętrznych
Okres realizacji
2014 - 2024
Numer
Z.32
Odpowiedzialny
Partnerzy
Charakterystyka
Okres realizacji
budowa ciągów pieszych
2014 - 2024
Numer
Charakterystyka
Z.33
zapewnienie warunków do uruchomienia domu seniora
Odpowiedzialny
Partnerzy
Okres realizacji
2014 - 2024
Numer
Charakterystyka
Z.34
rozbudowa infrastruktury teleinformatycznej
Odpowiedzialny
Partnerzy
Okres realizacji
2014 - 2024
Numer
Charakterystyka
Z.35
przeprowadzenie modernizacji budynku urzędu gminy
Odpowiedzialny
Partnerzy
budżet gminy
Okres realizacji
2014 - 2024
Charakterystyka
Okres realizacji
przeprowadzenie termomodernizacji budynków
Z.36
2014 - 2024
użyteczności publicznej
Odpowiedzialny
Partnerzy
Numer
Charakterystyka
stworzenie systemu opieki nad placami/ skwerami
Z.37
(inwentaryzacja, możliwości zagospodarowania, bieżące
utrzymanie)
Odpowiedzialny
Partnerzy
budżet gminy
Cel
IV.1
IV.2
IV.3
Zadania
Z.29, Z.30, Z.31
Z.32, Z.33, Z.34
Z.35, Z.36, Z.37
Okres realizacji
2014 - 2024
Numer
73
V. Podniesienie atrakcyjności gminy jako miejsca, gdzie można spędzać wolny
czas
Spędzanie wolnego czasu w malowniczych okolicznościach przyrody, z dala od
miejskiego zgiełku i tłumów na ulicach, staje się jedną z głównych atrakcji turystycznych, jakie
preferuje współczesne społeczeństwo. Dodatkowo specyfika gmin wiejskich daje możliwość
dużego kontaktu turysty ze społecznością lokalną, co obok obcowania ze środowiskiem
naturalnym, stanowi dodatkowy atut.
Do świadczenia usług turystycznych niezbędne jest jednak odpowiednie
przygotowanie kompleksowej oferty i zagospodarowanie turystyczne. Wymaga to oczywiście
sporych nakładów, jednak z czasem ruch turystyczny zacznie mieć wpływ na społeczne
i gospodarcze życie mieszkańców gminy, zaobserwować będzie można pozytywny wpływ
turystyki na miejscową gospodarkę (wzrost dochodów w gminie, nowe miejsca pracy),
podniesie się atrakcyjność. Gmina będzie mieć rozpoznawalną markę.
1. Gmina posiada i promuje kompleksową (obejmującą wszystkie zinwentaryzowane
elementy) ofertę turystyczno-rekreacyjną.
2. Co najmniej 1000 uczestników bierze udział w corocznym Ogólnopolskim Wyścigu
Kolarskim o Puchar Wójta Gminy Chrząstowice.
3. Gmina wykorzystuje co najmniej połowę posiadanego potencjału w obszarze tras
turystyczno-rowerowych.
1. Gmina posiada i promuje kompleksową (obejmującą wszystkie zinwentaryzowane
elementy) ofertę turystyczno-rekreacyjną.
Gmina Chrząstowice poprzez sąsiedztwo ze stolicą regionu staje się naturalnym miejscem
spędzania wolnego czasu dla mieszkańców miasta. Społeczność lokalna zna i docenia atrakcje
gminy, jednak dla osób spoza tego terenu wiele ciekawych miejsc, czy imprez, pozostaje
anonimowych. Interesariusze rozwoju lokalnego powinni zinwentaryzować i opisać wszystkie
placówki i miejsca, opracować kalendarium imprez, tak aby z oferty mogli skorzystać również
Ci, którzy nie znają jeszcze walorów gminy Chrząstowice. Dodatkowo samorząd lokalny
powinien zintensyfikować działania wspierające promocję atrakcji.
2. Co najmniej 1000 uczestników bierze udział w corocznym Ogólnopolskim Wyścigu
Kolarskim o Puchar Wójta Gminy Chrząstowice.
Gmina Chrząstowice jest przyjazna kolarstwu, co wynika z faktu, iż słynni polscy kolarze
pochodzą właśnie z tych terenów. Organizowanie cykliczne imprez o charakterze zawodów,
w których rywalizacja powoduje dodatkowy zastrzyk emocji, przyciąga liczne rzesze amatorów
jazdy na rowerze i rozsławia gminę. Należy wzmacniać działania na rzecz jeszcze szerszej
popularyzacji tego przedsięwzięcia dalszego pielęgnowania tradycji.
74
3. Gmina wykorzystuje co najmniej połowę posiadanego potencjału w obszarze tras
turystyczno-rowerowych.
Gmina Chrząstowice jest dobrym miejsce na wędrówki krajoznawcze zarówno piesze jak
i rowerowe. Już teraz znaczna część terenu gminy posiada wytyczone trasy rowerowe oraz
małą architekturę umożliwiającą mieszkańcom i turystom obcowanie z malowniczym
otoczeniem. Ważne jest dalsze podejmowanie działań w kierunku budowy i modernizacji
infrastruktury sprzyjającej rozwojowi turystyki pieszej i rowerowej.
Charakterystyka
przygotowanie kompleksowej oferty – opracowanie
Z.38
i druk informatora
Odpowiedzialny
Partnerzy
budżet gminy
Okres realizacji
Numer
Charakterystyka
Z.39
promowanie oferty podczas targów turystycznych
Odpowiedzialny
Partnerzy
organizacje pozarządowe, przedsiębiorcy
Okres realizacji
2014 - 2024
2014 - 2024
Numer
Charakterystyka
Okres realizacji
Z.40
wzmacnianie współpracy z LGD Kraina Dinozaurów
2014 - 2024
Odpowiedzialny
Partnerzy
LGD Kraina Dinozaurów, organizacje pozarządowe, przedsiębiorcy
Numer
Charakterystyka
Okres realizacji
rozpowszechnianie idei oraz zachęcanie społeczności
Z.41
2014 - 2024
lokalnej do prowadzenia agroturystyki
Odpowiedzialny
Partnerzy
LGD Kraina Dinozaurów, organizacje pozarządowe
Numer
Charakterystyka
nagłaśnianie i upowszechnianie organizacji wyścigów
Z.42
kolarskich
Odpowiedzialny
Partnerzy
organizacje pozarządowe, Aglomeracja Opolska
budżet gminy
Okres realizacji
Numer
Z.43
Odpowiedzialny
Partnerzy
Okres realizacji
2014 - 2024
Charakterystyka
budowa ścieżek rowerowych
Aglomeracja Opolska
Numer
2014 - 2024
75
Numer
76
Charakterystyka
uporządkowanie i oznakowanie istniejących tras pieszoZ.44
rowerowych
Odpowiedzialny
Partnerzy
organizacje pozarządowe, Aglomeracja Opolska
Okres realizacji
Numer
Charakterystyka
Z.45
organizacja parkingów i miejsc odpoczynku dla turystów
Odpowiedzialny
Partnerzy
budżet gminy
Okres realizacji
2014 - 2024
Cel
V.1
V.2
V.3
Zadania
Z.38, Z.39, Z.40, Z.41
Z.42
Z.43, Z.44, Z.45
2014 - 2024
Wdrażanie strategii rozwoju
Ostatni rozdział strategii przedstawia następujące informacje: Co/kto zapewnia prawne ramy wdrażania
strategii?, Kto i kiedy prowadzi działania monitorujące?, W jakich sytuacjach aktualizowana jest strategia?,
Kto odpowiada za promocję dokumentu i podejmowanych działań?, Jakie działania promocyjne i
upowszechniające towarzyszą wdrażaniu strategii?, Kto finansuje realizację zdań?, Kto odpowiada za
wdrażanie strategii?
Realizacja Strategii Rozwoju Gminy Chrząstowice rozpoczyna się z chwilą przyjęcia
przez Radę Gminy Chrząstowice stosownej uchwały, a wykonanie uchwały powierza się
Wójtowi Gminy Chrząstowice, w ten sposób tworzone są prawne ramy wdrażania strategii.
Niniejszy dokument został przyjęty uchwałą Rady Gminy Chrząstowice nr XXXIII.271.2014
z dnia 25 czerwca 2014 r. i czas jego obowiązywania wskazano na lata 2014-2024.
Strategia nie może być dokumentem zamkniętym, zakłada się możliwość aktualizacji
dokumentu, czyli wprowadzania zmian, uzupełnień i pomysłów uzasadnionych potrzebami
społeczności lokalnej, a wynikających z pojawiania się wcześniej niezidentyfikowanych szans,
istotna rolę w tym procesie odgrywał będzie Konwent Strategiczny, który pracował nad
zapisami obecnej wersji dokumentu.
Sukces wdrażania strategii rozwoju gminy zależy w największym stopniu od poziomu
identyfikacji lokalnych interesariuszy z zapisami dokumentu, który wyznacza plan działania w
kierunku podnoszenia konkurencyjności gminy na najbliższe lata. Można zatem przyjąć, iż
dokument ten jest pewnego rodzaju zaproszeniem do współpracy, połączenia wspólnych sił
na rzecz podnoszenia konkurencyjności i rozwoju lokalnego. Strategia nie wskazuje w swych
zapisach jedynie zadań wytypowanych do realizacji przez Urząd Gminy Chrząstowice,
zidentyfikowane zostały również zadania, które pozostają w sferze aktywności mieszkańców,
przedsiębiorców oraz organizacji działających na terenie gminy. Dopełnione zostaną wszelkie
starań aby lokalni interesariusze znali zapisy strategii, stąd potrzeba przeprowadzenia przez
władze samorządowe licznych działań informacyjno-promocyjnych.
Ze względu na fakt, iż gmina funkcjonuje w zmiennym otoczeniu, prowadzone będą
bieżące działania monitorujące w celu przeglądu uwarunkowań, ograniczeń i identyfikacji
potencjalnego ryzyka. Dodatkowo dokonywane będą cykliczne oceny i analizy uzyskanych
efektów (ewaluacja), tak aby możliwe było określenie stopnia osiągnięcia założonych celów na
koniec każdego przyjętego okresu sprawozdawczo-rozliczeniowego (roku budżetowego).
W celu upowszechniania zapisów Strategii Rozwoju Gminy Turawa na lata 2014 -2024
zostaną podjęte m.in. następujące działania informacyjno-promocyjne: opracowanie
krótkiego materiału (streszczenia) przedstawiającego najważniejsze treści dokumentu, który
będzie przekazywany przez samorząd podczas organizowanych na terenie gminy spotkań,
zamieszczenie na stronie internetowej gminy (oraz w Biuletynie Informacji Publicznej) pełnej
wersji dokumentu do pobrania, przekazanie lokalnym interesariuszom, w szczególności
organizacjom pozarządowym, instytucjom otoczenia biznesu oraz lokalnym liderom
społecznym, materiału informacyjnego oraz pełnej treści dokumentu z zaproszeniem do
włączenia się w etap wdrażania zapisów, a tym samym realizacji strategii.
Niewątpliwie istotną rolę w finansowaniu zadań wskazanych w strategii odegrają w
najbliższych latach fundusze europejskie okresu programowania 2014-2020, tym samym
samorząd gminy dołoży wszelkich starań, aby lokalni interesariusze byli świadomi
funkcjonujących mechanizmów i starali się skutecznie pozyskiwać te środki dzięki prawidłowo
przygotowanym wnioskom o dofinansowanie.
77
Kreowanie działań przez różne podmioty i realizacja komplementarnych
przedsięwzięć (m.in. zadania wskazane w postulatywnej części dokumentu), wpisujących się
w poszczególne wyzwania, pozwolą osiągnąć założone cele i przyczynią się do ziszczenia
przyjętej wizji rozwoju.
Działania związane z zarządzaniem, monitorowaniem, ewaluacją i ewentualną
aktualizacją dokumentu zostają powierzone pracownikowi na stanowisku ds. planowania
strategicznego i kontroli wewnętrznej.
78

Strategia Rozwoju Gminy Chrząstowice na lata 2014-2024

Transkrypt

Podobne dokumenty

UCHWAŁA NR .................... RADY GMINY CHRZĄSTOWICE z dnia

Protokół nr 2.2016 - Urząd Gminy Chrząstowice

UCHWAŁA NR .................... RADY GMINY CHRZĄSTOWICE z dnia

Uchwała nr ......................... Rady Gminy Chrząstowice z dnia

Wykaz gmin i sołectw

Projekt uchwały w sprawie szczegółowych warunków przyznawania

Osoba, która w szczególny sposób przyczyniła się do rozwoju lub

Tworzenie rad seniorów w powiecie opolskim

Inwentaryzacja kulturowa i historyczna - 2. Wstęp