Wolontariat zmienia świat czyli Wolontariat

Wolontariat zmienia świat czyli Wolontariat

Wolontariat
zmienia świat
czyli
Wolontariat Europejski
w Twojej organizacji
Spis treści
Wstęp
5
O programie i edukacji pozaformalnej słów kilka
6
Przygoda z Wolontariatem Europejskim
9
Śladami historii Wolontariatu Europejskiego
11
Wolontariat Europejski w liczbach
14
Dlaczego młodzi ludzie powinni korzystać
z Wolontariatu Europejskiego? 19
Korzyści z wolontariatu dla wszystkich
21
Uczenie się w Wolontariacie Europejskim
38
Wolontariat Europejski a mobilność
42
Lokalnie i globalnie 45
Międzykulturowość
50
Włączanie młodzieży
53
Współpraca ze Wschodem
56
Podsumowanie
60
Ważne adresy
62
Kto jest kim w Wolontariacie Europejskim
25
Jak rozpocząć goszczenie i wysyłanie wolontariuszy?
27
Trochę o finansach
32
Szkolenia w Wolontariacie Europejskim
35
Wstęp
Różnorodność jest aspektem traktowanym priorytetowo przez program „Młodzież w działaniu”, zaś przez
Projekt graficzny: Monika Wojkowska
Redakcja: Agnieszka Moskwiak
Koncepcja i opracowanie tekstów: Marta Brzezińska-Hubert, Agnieszka Moskwiak
Redakcja językowa i korekta: Agnieszka Pawłowiec, Weronika Walasek
Autorzy tekstów i fotografii: W publikacji wykorzystano teksty i zdjęcia przygotowane przez przedstawicieli Narodowej Agencji, byłych wolontariuszy EVS,
przedstawicieli akredytowanych organizacji EVS oraz materiały i zdjęcia z materiałów archiwalnych Akcji 2., których autorami są beneficjenci programu.
Druk: Drukarnia Narodowa S.A.
Nakład: 1000 egz.
ISBN: 978-83-62634-22-4
Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji
Narodowa Agencja Programu „Młodzież w działaniu”
ul. Mokotowska 43
00-551 Warszawa
tel. (+48 22) 46-31-323; 46-31-000
fax (+48 22) 46-31-025; 46-31-026
www.mlodziez.org.pl
www.frse.org.pl
Ta publikacja została zrealizowana przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej. Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko jej autorów
i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za umieszczoną w niej zawartość merytoryczną.
PUBLIKACJA BEZPŁATNA
4
Wolontariat Europejski – w sposób szczególny. Myśląc o konkretach, o pojedynczym projekcie czy nawet
działaniu angażującym wolontariusza, być może niełatwo wyobrazić sobie realizowanie uprzednio zaplanowanej
strategii dotyczącej różnorodności właśnie. Tymczasem, można ją odnaleźć na rozmaitych i niemal wszystkich
płaszczyznach działania, ponieważ jest ona jednym z kilku podstawowych elementów tworzących esencję
Wolontariatu Europejskiego. Różnorodność dotyczy tematyki podejmowanych projektów, wolontariuszy, którzy
przyjeżdżają do organizacji, i pomysłów, które wolontariusze realizują. Każda organizacja angażująca się
w Wolontariat Europejski zyskuje.
W pierwszej części publikacji „Wolontariat zmienia świat czyli Wolontariat Europejski w Twojej organizacji”
przedstawimy istotę i historię Wolontariatu Europejskiego oraz korzyści płynące z jego realizacji dla wszystkich
zaangażowanych stron.
Dalsza część zawiera praktyczne wskazówki dotyczące Wolontariatu Europejskiego. Jak otrzymać akredytację?
Kim są partnerzy projektu? Czy program „Młodzież w działaniu” finansuje cały projekt? Jakie szkolenia organizacja
ma zapewnić wolontariuszowi? O co zadbać, by stworzyć dobry projekt Wolontariatu Europejskiego?
W trzeciej części publikacji pracownicy Narodowej Agencji i organizacje, które już od wielu lat działają
na polu wolontariatu – Stowarzyszenie „Jeden Świat” z Poznania, Fundacja Borussia z Olsztyna, Europejskie
Forum Młodzieży z Bystrzycy Kłodzkiej, Polska Fundacja im. R. Schumana z Warszawy i Fundacja Wiatrak
z Bydgoszczy – podzielą się swoimi doświadczeniami na temat Wolontariatu Europejskiego.
Mamy nadzieję, że lektura będzie inspiracją dla Państwa organizacji. Więcej informacji znajdziecie Państwo
na stronie www.mlodziez.org.pl w sekcji Wolontariatu Europejskiego.
Zespół Akcji 2. – Wolontariat Europejski
5
O programie
i edukacji pozaformalnej
słów kilka
Powiedz mi, a zapomnę,
Pokaż mi, a zapamiętam,
Zaangażuj mnie, a zrozumiem.
Konfucjusz
mitrowicz
Fot. Dagna G
6
„Uczymy się przez całe życie” – tę maksymę zna prawie każdy z nas.
Jeśli wziąć pod uwagę naukę szkolną – czyli formalną – taką szansę mają
właściwie tylko nauczyciele i profesorowie wyższych uczelni. Wszyscy
możemy za to (bez względu na wiek, pochodzenie czy wykształcenie)
aktywnie „dotykać” życia, doświadczać go i wyciągać z tego wnioski,
wiedzę oraz nabywać kompetencje. Realizacja projektów w ramach
programu „Młodzież w działaniu” stwarza przestrzeń do takiego właśnie
sposobu uczenia się, czyli edukacji pozaformalnej1. Związana jest ona
z rozpoznawaniem możliwości intelektualno-praktycznych w toku
działania, niejako „w boju”, kiedy to wykorzystuje się rozmaite metody
pracy, np. edukację rówieśniczą, grupę projektową, opiekę mentorską.
Mimo pozaformalnego charakteru i braku zakorzenienia w określonym
systemie edukacyjnym takie uczenie się realizowane jest w oparciu
o określony plan, dobór uzgodnionych z uczestnikami procesu metod,
form działania i ewaluacji zdobytego doświadczenia2.
Terminu edukacja pozaformalna zaczęto używać pod koniec lat
sześćdziesiątych3 w Stanach Zjednoczonych. Zauważono, że proces
uczenia się zachodzi również poza granicami zinstytucjonalizowanego
systemu szkolnictwa. Edukacja pozaformalna towarzyszy i uzupełnia
proces uczenia się, jaki zachodzi w trakcie edukacji formalnej.
Może zachodzić w miejscu pracy, w organizacjach pozarządowych,
w lokalnych społecznościach, a także w sektorze prywatnym.
Uczestnictwo jest zawsze dobrowolne. Proces edukacji pozaformalnej
jest ustrukturowany, intencjonalny (w odróżnieniu od edukacji
nieformalnej) i celowy. Nie prowadzi do uzyskania formalnych
kwalifikacji. Nauczyciele, edukatorzy nie podlegają uregulowaniom
prawnym i są często wolontariuszami4.
Cechy charakterystyczne edukacji pozaformalnej:
• krótkoterminowa
• ma jasno określone cele edukacyjne
• dotyczy określonych dziedzin, np. zatrudnienie, społeczeństwo obywatelskie,
edukacja europejska, edukacja globalna, itp.
• uczestnicy zdobywają wiedzę i umiejętności w określonej przez siebie
samych dziedzinie
• uczestniczenie w programach edukacji pozaformalnej nie uniemożliwia
pracy czy edukacji szkolnej
• zawartość programów edukacyjnych jest zindywidualizowana i ma na
celu wykształcenie praktycznych umiejętności
• program jest zamierzony i określony, ale jednocześnie jest odpowiedzią
na potrzeby uczestników, którzy często sami go kształtują
• zawartość programu edukacji pozaformalnej może być zmieniana w czasie
trwania programu i dostosowywana do potrzeb uczących się
• stosowane są nowatorskie metody nauczania
• brak hierarchiczności: uczeń – nauczyciel.
Program „Młodzież w działaniu”, a w szczególności Wolontariat
Europejski, mieści się w nurcie edukacji pozaformalnej. Jest
najważniejszym instrumentem, jakim posługuje się Komisja Europejska,
aby umożliwić młodym ludziom zdobywanie doświadczeń. Chociaż
uczestnictwo w Wolontariacie Europejskim nie gwarantuje zatrudnienia,
umiejętności zdobyte przez wolontariuszy pomagają im poruszać się na
rynku pracy. Każdy uczestnik Wolontariatu Europejskiego otrzymuje po
zrealizowaniu projektu certyfikat Youthpass, który szczegółowo opisuje
to, czego nauczył się wolontariusz.
Program „Młodzież w działaniu”
„Młodzież w działaniu” to program Unii Europejskiej, dzięki
któremu młodzi ludzie w wieku 13-30 lat mogą realizować swoje
pasje, rozwijać umiejętności i zdobywać nowe doświadczenia
w czasie wolnym od nauki. Program adresowany jest również do osób
pracujących z młodzieżą oraz organizacji działających na rzecz młodzieży,
które chcą podnieść swoje kwalifikacje, rozwinąć działania czy nawiązać
współpracę międzynarodową.
Program wspiera finansowo i merytorycznie inicjatywy podejmowane
poza szkołą i poza uczelnią. Projekty zgłaszane do programu są
przygotowywane i realizowane przez młodzież lub też planowane z myślą
o niej. Angażują młodych ludzi od pierwszego pomysłu do zamknięcia
wszystkich związanych z nimi formalności. „Młodzież w działaniu” zachęca
do podejmowania przeróżnych wyzwań, począwszy od międzynarodowej
wymiany młodzieży, wyjazdu na wolontariat europejski poprzez organizację
inicjatyw na rzecz lokalnej społeczności, szkoleń, seminariów aż po
spotkania i debaty z osobami odpowiedzialnymi za politykę młodzieżową.
W programie może uczestniczyć każdy młody człowiek bez względu
na płeć, pochodzenie etniczne, status społeczny, sytuację materialną itp.
Szczególny nacisk położony jest na uczestnictwo młodzieży z mniejszymi
szansami, czyli tej, która ze względów społecznych, geograficznych,
zdrowotnych czy ekonomicznych ma utrudniony dostęp do informacji,
edukacji i kultury.
1. Często termin „edukacja pozaformalna” używany jest w znaczeniu edukacji nieformalnej (incydentalnej) i vice versa. Wynika to z różnych wersji tłumaczeń angielskich terminów „non-formal
learning” i „informal learning”
2. Kurzępa, J. O potrzebie komplementarności w edukacji formalnej i nieformalnej: aplikacje teoretyczno-praktyczne w: Doświadczać uczenia - materiały pokonferencyjne, Fundacja Rozwoju
Systemu Edukacji, Warszawa 2005
3. Fordham, P.E., Informal, non-formal and formal education programmes in YMCA George Williams College, YMCA, London 1993
4. Chisholm, L., Mixing the foundations for a new learning culture for Europe: The agenda for a milestone seminar, Research Seminar in the framework of the youth Research Partnership between
the European Commission and the Council of Europe, European Youth Center Strasbourg, 28-30 April 2004, opening session: Introduction to the Seminar.
7
Cele programu to:
• przezwyciężanie barier
• pokonywanie uprzedzeń i stereotypów wśród młodych ludzi
• wspieranie ich mobilności oraz promowanie aktywności obywatelskiej.
„Młodzież w działaniu” wspomaga przedsięwzięcia, które mają pomóc
w rozwoju osobowości młodych ludzi oraz w nabywaniu przez nich
nowych umiejętności.
Działania wspierane przez program:
Akcja 1. Młodzież dla Europy
Akcja 1.1. Wymiana Młodzieży
Wspiera spotkania młodzieży w wieku 13-25 lat z krajów europejskich
w celu wzajemnego poznania, przedyskutowania interesujących tematów,
zrealizowania wspólnych przedsięwzięć.
Akcja 1.2. Inicjatywy Młodzieżowe
Dofinansowuje działania młodzieżowe, które służą społeczności lokalnej.
Akcja przeznaczona jest dla młodych ludzi w wieku 18-30 lat.
Akcja 1.3. Młodzież w Demokracji
Wspomaga przedsięwzięcia promujące uczestnictwo młodzieży w życiu
obywatelskim na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym.
Akcja 2. Wolontariat Europejski
Umożliwia wysyłanie młodych ludzi jako wolontariuszy do pracy
przy różnych projektach zagranicznych (ekologicznych, socjalnych,
kulturalnych itp.) oraz goszczenie wolontariuszy z innych krajów
europejskich w polskich organizacjach i instytucjach non profit. Projekty
Wolontariatu Europejskiego mogą być realizowane indywidualnie lub
grupowo przez młodych ludzi w wieku 18-30 lat.
Młodzi ludzie wykonują działania na rzecz społeczności lokalnej w kraju
innym niż ich kraj zamieszkania. Wolontariat Europejski – EVS – stwarza
im zatem okazję zdobycia doświadczeń przydatnych w przyszłym życiu
osobistym i zawodowym. Wolontariusze rozwijają swoje zainteresowania,
uczą się zaradności, poznają inne środowisko, kulturę, obyczaje. Udział w projektach EVS zwiększa szanse znalezienia przez młodych ludzi
pracy.
Osoby realizujące projekt wraz z instytucjami wysyłającymi i przyjmującymi muszą wyraźnie określić cele, zadania i formy jego
realizacji. Ważnym elementem tych działań jest możliwość zdobycia
umiejętności potrzebnych w życiu społecznym, które będą przydatne
również po powrocie do kraju. Młodzi ludzie powinni angażować się w życie społeczności będącej gospodarzem i pracować nieodpłatnie na
jej rzecz. Projekty mogą być realizowane wyłącznie przez instytucje non
profit (nienastawione na zysk).
8
Akcja 3. Młodzież w Świecie
Promuje i dofinansowuje współpracę pomiędzy młodzieżą z Krajów
Programu i Krajów Partnerskich. Wspiera organizację wymian
z młodymi ludźmi z państw sąsiadujących z rozszerzoną Europą
i z innych krajów świata oraz szkolenia i projekty współpracy
w sieci.
Przygoda
z Wolontariatem Europejskim
Akcja 4.3. Szkolenie i Tworzenie Sieci
Pomaga wszystkim, którzy są zaangażowani w działalność młodzieżową,
w przygotowanie i realizację projektów w ramach programu „Młodzież
w działaniu”. Oferuje szkolenia, seminaria, staże dla pracowników
młodzieżowych.
Rozmowa z Bartoszem Mieleckim – koordynatorem Akcji 2. Wolontariatu Europejskiego w latach 2000-2006
Akcja 5.1. Spotkania młodzieży z osobami odpowiedzialnymi
za politykę młodzieżową
Wspiera dialog młodzieży z osobami odpowiedzialnymi za kreowanie
polityki młodzieżowej w Europie. Umożliwia m.in. organizację krajowych
i międzynarodowych spotkań dotyczących współpracy w tej dziedzinie.
Za realizację programu w Polsce odpowiada Narodowa Agencja Programu
„Młodzież w działaniu” funkcjonująca w ramach Fundacji Rozwoju
Systemu Edukacji.
Zacznijmy od początku. Co było pierwsze: wolontariat czy praca?
Fot. Zbigniew Drzewiecki
i
rtek Mieleck
Na zdjęciu Ba
Swoją przygodę z Fundacją Rozwoju Systemu Edukacji rozpocząłem
w 1997 lub 1998 roku. Zaczynałem od prostych prac administracyjnych.
Nieco później zająłem się Wymianą Młodzieży w ramach programu
„Młodzież dla Europy” i przez moment nawet koordynowałem tenże
program. W roku 2000 ruszał nowy program o nazwie MŁODZIEŻ
– który obejmował m.in. dwie akcje, a mianowicie Wymianę
Młodzieży oraz Wolontariat Europejski. Nawiązałem wówczas kontakt
z polskimi organizacjami pozarządowymi, które miały już pewne
doświadczenia w realizacji tego rodzaju projektów. Dzięki temu
mogłem skorzystać z praktyki osób, które poznały wolontariat w wielu
wymiarach bądź to pracując jako wolontariusze, bądź organizując
tego typu przedsięwzięcia. Pracowałem wtedy z wieloma ludźmi,
jednak osobą, która niezwykle mi wówczas pomogła, była Małgosia
Kopka – trenerka, która przez kilka lat współpracowała z niemiecką
organizacją KURVE Wustrow. Prowadziła szkolenia dla niemieckich
wolontariuszy oraz organizacji goszczących w Niemczech. Wspólnie
zbudowaliśmy nasz, polski system szkoleń dla wolontariuszy
i współpracowaliśmy razem przez kilka lat. Pierwsze szkolenia
prowadziliśmy wspólnie. W ten właśnie sposób powstawały pomysły
na dalsze szkolenia, pierwsze i kolejne moduły warsztatów. Cała praca
nad tworzeniem wszystkiego od podstaw miała niezwykłe przełożenie na
efekty – to, co było na początku przeniosło się na późniejsze działania
i wypracowane procedury, które działają do dziś.
9
Od czego zaczęła się Pana bezpośrednia przygoda z Wolontariatem
Europejskim?
W momencie kiedy ruszał program MŁODZIEŻ, pracowały przy nim tylko
cztery osoby. Wtedy też razem z Renatą Sobolewską, ówczesną dyrektor
programu MŁODZIEŻ, zastanawialiśmy się, jak podzielić obowiązki.
Ostatecznie ustaliliśmy, że koordynacją „nowej” akcji – czyli Wolontariatu
Europejskiego – zajmę się ja. Natomiast „stary” program, czyli Wymianę
Młodzieży, powierzymy nowej osobie – Pawłowi Aleksandrowiczowi.
Bardzo się cieszę, że tak się stało, ponieważ Wolontariat Europejski
bardzo mnie fascynował i opieka nad nim sprawiała mi dużo radości.
Miałem już wówczas doświadczenie w pracy wolontariusza – pracowałem
jako instruktor harcerski i dużo czasu poświęcałem pracy w organizacji
pozarządowej. Aspekt międzykulturowy i międzynarodowy był także
dodatkową zachętą i bardzo mnie ciekawił. Traktowałem to jako naprawdę
coś wyjątkowego.
Polska a wolontariat? Możliwości czy zagrożenie? Jaki to rodzaj pracy
i czy w ogóle się liczy?
Wówczas w Polsce temat wolontariatu nie był zbyt popularny, nie
wspominając już o wolontariacie międzynarodowym. Ludzie patrzyli na to
podejrzliwie – „Jak można wyjechać za granicę, nie ponosząc specjalnie
żadnych większych kosztów?”. Były oczywiście pojedyncze organizacje,
które zajmowały się tym tematem i współpracowały głównie z partnerami
z Niemiec. Zdarzało się także, że ktoś współpracował z wolontariuszami
z innych krajów, ale to były jednostkowe przypadki. Dlatego też miałem
świadomość, że jest to projekt, który stwarza ogromne możliwości
i pozwoli na rozszerzenie tej naszej współpracy na inne kraje. Duże
wyzwanie i wielka odpowiedzialność dająca młodym ludziom szansę
rozwoju osobistego oraz przeżycia fantastycznej przygody. Znaczący
nacisk kładliśmy na motywację osób, które zgłaszały się do nas i chciały
uczestniczyć w programie. Chcieliśmy od początku, aby ludzie, którzy się
do nas zgłaszają, byli świadomi tego, co taki wyjazd oznacza, żeby okres
spędzony poza domem nie był czasem straconym a wręcz przeciwnie,
szansą na rozwój i znalezienie swojej „ścieżki”.
Jakie przeszkody w polskiej rzeczywistości były najtrudniejsze do
pokonania?
Największym problemem było wypromowanie tego rodzaju działania.
Na początku szukaliśmy organizacji, które są w stanie dotrzeć do
wolontariuszy, organizacji, które już miały doświadczenie przy realizacji
podobnych projektów. Te działania były trochę kłopotliwe i czasochłonne,
niemniej udało nam się znaleźć kilka takich instytucji. Większość z nich
zaangażowała się we współpracę z nami bez reszty.
Oczywiście nie było łatwo, zdarzało się, że projekty się rozsypywały. Często
bowiem oczekiwania wolontariuszy nie pokrywały się z oczekiwaniami
organizacji goszczących i odwrotnie. Wtedy staraliśmy się wspierać
obydwie strony, na przykład mediując pomiędzy nimi, wypracowując
standardy współdziałania etc. Drugą sprawą było zachęcenie młodych ludzi
10
do wyjazdów i zrealizowanie zamierzeń. Wszystkie nasze działania w tym
czasie były kompromisem pomiędzy realizacją projektów, wykorzystaniem
przyznanych na ten cel funduszy, wpisaniem się w statystki oraz realizacją
misji. A kwestia idei, jaką chcieliśmy przekazać, na samym początku nie
przez wszystkich była właściwie rozumiana.
Dzięki temu, że akcja powoli i systematycznie się rozrastała
i popularyzowała wszelkie szkolenia, warsztaty i seminaria weszły na stałe
w naszą działalność oraz stały się elementem ewaluacyjnym projektów.
Czy kiedy rozpoczynał Pan pracę z Wolontariatem Europejskim, miał
Pan jakiś scenariusz działań do wykonania?
Był to długi proces pracy całego zespołu, jednak z roku na rok udawało
się podnosić poprzeczkę. W ostatnich latach mojej pracy w Fundacji udało
nam się osiągnąć zamierzony cel. Program się rozrósł i stał się marką
samą w sobie, stał się rozpoznawalny. Gdy zaczynaliśmy – byłem sam.
Docelowo stworzyliśmy zespół sześciu osób, byliśmy prawdziwą drużyną.
Nasz zespół spotykał się regularnie, pracowaliśmy cały czas nad naszymi
kompetencjami, prowadziliśmy szkolenia dla naszych beneficjentów.
Niektórzy z nas są trenerami do dziś.
Śladami historii
Wolontariatu Europejskiego
Które z zadań rozpoczętych przez Pana nadal istnieją?
To, co pozostało po naszym zespole, a co się chyba sprawdza do chwili
obecnej, to system akredytowania i certyfikowania poszczególnych
organizacji, zespoły trenerów oraz systemy szkoleń czy seminariów,
niektóre formy publikacji, które są podtrzymywane do dziś.
Jakie osoby, z którymi miał Pan możliwość współpracować przez te
kilka lat, wyjątkowo Pan ceni, bądź pamięta?
Jest mnóstwo osób, które zrobiły kawał naprawdę dobrej roboty
i pewnie zabrakłoby czasu, żeby je wszystkie wymienić – ale są to,
m.in. Magda Jakubowska, Aneta Cruz-Kąciak, Dagna Gmitrowicz,
Radek Ciszewski, Michael Kimmig, Wojtek Szczepanik czy Monika
Mrówczyńska. Jednak przede wszystkim nie wyobrażam sobie
mojej pracy bez Małgosi Kopki, jak już wcześniej wspomniałem
była to osoba, która niesamowicie mi pomogła i bez której
z pewnością Wolontariat Europejski w Polsce dziś wyglądałby
inaczej. Dużą pomoc otrzymałem też od Agnieszki Moskwiak
i Karoliny Sucheckiej.
A wyjątkowe wspomnienia… Zdecydowanie film „Nie rozumiem”!
Widziałem go chyba trzysta razy i wcale nie żartuję. Zawsze mnie bawi,
śmieję się, za każdym razem, gdy go oglądam.
Program „MŁODZIEŻ” i jego następca „Młodzież w działaniu”
od początku istnienia realizują dwa cele: wzmacnianie społecznej
i zawodowej integracji młodych ludzi oraz wspomaganie
społeczności lokalnych, a w szerszej perspektywie promowanie
uznawalności kształcenia pozaformalnego. Szczególnym
zadaniem programu jest przeciwdziałanie wykluczeniu
społecznemu przez docieranie do młodzieży z mniejszymi
szansami, a także do osób i organizacji pracujących
z tą grupą społeczną.
Bardzo dziękuję za możliwość przeprowadzenia tego wywiadu. Było to dla
mnie niezwykle pouczające doświadczenie.
Monika Victoria Gorgoń, Dział Promocji i Informacji FRSE
Film „Nie rozumiem” dostępny jest na stronie programu „Młodzież
w działaniu” www.mlodziez.org.pl.
11
1988-1995
Od 1988 r. w wielu kręgach trwały dyskusje na temat barier w mobilności młodzieży1 w Europie. Zauważono, że
o ile podejmowane były działania dotyczące swobody przepływu pracowników i studentów, o tyle osoby młode
nie mają ani szansy, ani możliwości swobodnego poruszania się na terenie Europy. Poprzez otwarcie na wschód
Europa stawała się coraz większa. Wyż demograficzny końca lat siedemdziesiątych miał niebawem wejść na rynek
pracy – pojawiła bardzo duża grupa młodzieży, której po zakończeniu edukacji nie udało się znaleźć zatrudnienia.
1989
Odpowiedzią na te wyzwania było uruchomienie w 1989 r. programu „Młodzież dla Europy”,
umożliwiającego młodym ludziom realizację wymian międzynarodowych.
1995-2000
2011
Przewodnią inicjatywą Unii Europejskiej, która ma
wspierać realizację strategii Europa 2020 w obszarze
młodzieży, jest „Youth on the move”.
W 1995 r. Komisja Europejska zapoczątkowała program Wolontariat Europejski. Było to naturalną
konsekwencją popularności, jaką cieszyły się wymiany międzynarodowe. W latach 1996-97 w Wolontariacie
Europejskim wzięło udział 2500 wolontariuszy z krajów Unii Europejskiej2 oraz Islandii, Liechtensteinu
i Norwegii. W trakcie trwania akcji pilotażowej przeprowadzono również szczegółowe badania ankietowe
na temat wpływu udziału w Wolontariacie Europejskim na wolontariuszy, na ich dalszą edukację, wybór
pracy, rozwój osobisty. Badania te jednoznacznie potwierdziły potrzebę kontynuowania Wolontariatu
Europejskiego na większą skalę.
2010
2000-2006
Rok 2010 jest dla Unii Europejskiej rokiem pod
wieloma względami wyjątkowym. Po pierwsze,
zgodnie z kalendarzem europejskim jest on czasem
śródokresowej ewaluacji programów działających
w latach 2007-2013, a więc także programu
„Młodzież w działaniu”. Po drugie, w tym roku
ogłoszona zostaje następczyni Strategii Lizbońskiej,
czyli nowa strategia Europy na kolejną dekadę.
W 2000 r. z programu Młodzież dla Europy, Wolontariatu Europejskiego oraz nowego elementu
– Działań Wspierających narodził się program MŁODZIEŻ, który składał się z pięciu działań,
nazwanych Akcjami.
W kwietniu 2004 r. Komisja Europejska opublikowała tymczasowy raport oceniający3 program „MŁODZIEŻ”,
z którego wynikało, że program ten miał bardzo pozytywny wpływ na uczestników. Dawał im szansę
nabycia nowych umiejętności osobistych, społecznych, kulturowych oraz zawodowych.
2004
Cztery główne cele inicjatywy „Youth on the move” będą następujące:
• promocja atrakcyjności szkolnictwa wyższego dla rozwoju gospodarki
opartej na wiedzy
• budowa mocnych podstaw systemu uczenia się przez całe życie
otwartych na społeczeństwo i gospodarkę oraz wzmacnianie
kompetencji kluczowych
• wsparcie dla rozwoju transnarodowej mobilności edukacyjnej młodzieży
• rozwijanie możliwości uczenia się i integracji społecznej dla wszystkich
młodych ludzi oraz budowanie ram mających na celu zmniejszenie
bezrobocia wśród młodzieży.
Więcej o inicjatywie „Youth on the move” na stronie KE http://europa.eu/
youthonthemove/
2008
2007-2013
Od 2007 r. działania realizowane w ramach programu „MŁODZIEŻ” kontynuje program „Młodzież w działaniu”. W nowym
programie bardzo duży nacisk został położony na uczestnictwo młodzieży, a granica wiekowa rozszerzona do 13-30 lat.
Komisja Europejska szacuje, że począwszy od 2007 r. 10.000 wolontariuszy będzie corocznie uczestniczyło w programie
(70 000 wolontariuszy w okresie 2007-2013). Dla porównania, w latach 2000-2006 średnia roczna liczba uczestników
wynosi około 3 500 wolontariuszy.
12
Komisja Europejska w nowej strategii Europa 2020 oficjalnie uznaje, że
młodzi ludzie jako siła napędowa dla przyszłości Unii Europejskiej muszą
znaleźć się w centrum zainteresowania UE. Wydarzenia ostatnich lat,
a w szczególności kryzys gospodarczy i społeczny, jakie dotknęły całą
Unię, szczególnie mocno uderzyły w młodych ludzi. W starzejącym się
europejskim społeczeństwie zbyt duży odsetek młodzieży kończy edukację
przedwcześnie lub z niewystarczającymi kwalifikacjami, by następnie
bezskutecznie poszukiwać pracy. Podstawy przyszłej koniunktury
w Unii Europejskiej mają zatem tworzyć: rozwój oparty na wiedzy, wysoki
poziom edukacji i umiejętności, adaptacyjność do wymogów rynkowych,
kreatywność oraz innowacja.
W 2008 r. społeczność europejska liczyła ok. 500
mln osób pochodzących z różnych grup językowych,
kulturowych i społecznych. 96 mln stanowiła
młodzież w wieku 15-29 lat. Grupa docelowa
programu się rozszerzyła.
1. Barriers to youth mobility (G. Dannemann Report), CEJ/MOBY, Strasbourg 1988
2. W 1996 r. Unia Europejska składała się z 15 krajów
3. http://europa.eu.int/comm/youth/program/evaluation_en.html#interim_evaluation (18.05.2004)
13
1 000 000 EUR
500 000 EUR
EUR
2000
2001
2002
2003
2004 2005
Rok
2006
2007
2 541 147 EUR
2 430 147 EUR
1 580 685 EUR
1 079 277 EUR
580 380 EUR
1 500 000 EUR
753 142 EUR
2 000 000 EUR
471 426 EUR
Poniższe statystyki pokazują stan Wolontariatu Europejskiego
finansowanego przez Polską Narodową Agencję Programu MŁODZIEŻ
(2000-2006) oraz „Młodzież w działaniu” (2007-2009).
2 500 000 EUR
326 050 EUR
Kwota w euro
3 000 000 EUR
2 320 267 EUR
Wolontariat Europejski
w liczbach
2 038 575 EUR
Budżet Wolontariatu Europejskiego 2000-2009
2008
2009
2001
2002
2003
2004
Rok
2005
2006
2007
2008
2009
285
205
272
254
364
373
308
232
49
100
117
0
59
101
150
101
200
0
2000
185
250
50
0
14
Liczba wolontariuszy
224
142
141
106
51
49
200
173
132
417
349
378
286
300
300
289
701
647
350
528
600
100
656
626
Projekty zatwierdzone
601
700
211
160
Liczba projektów
Projekty złożone
400
Wolontariusze goszczeni
400
800
500
427
Wolontariusze wysłani
450
376
500
379
Wolontariat Europejski 2000-2009 – Projekty Akcji 2.
442
Wolontariat Europejski 2000-2009 – Liczba uczestników
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Rok
15
0
0
1
2
2
2
4
4
4
4
6
8
8
8
10
12
14
16
16
24
24
24
24
26
26
26
26
28
28
28
28
31
31
38
42
40
47
38
42
40
47
58
60
69
76
76
100
58
60
69
76
76
100
101
112
123
Węgry
Belgia
Włochy
Belgia
Ukraina Ukraina
Austria
Węgry
Austria
Włochy
Szwecja Szwecja
Holandia Holandia
Armenia Armenia
MacedoniaMacedonia
Rumunia Rumunia
Bułgaria Bułgaria
Luksemburg
Luksemburg
Irlandia
Islandia Islandia
Irlandia
Norwegia Norwegia
Gruzja
101
PortugaliaPortugalia
112
211
123
211
Włochy
Włochy
270
283
270
283
Francja
800
1000
355
375
355
375
616
616
Niemcy Niemcy
600
800
Wielka Wielka
Brytania Brytania
Francja
Hiszpania Hiszpania
Grecja
232
Grecja
Dania
Czechy
Czechy
Dania
Austria
Turcja
124
Turcja
130
Austria
Belgia
114
Ukraina Ukraina
Belgia
Federacja Federacja
Rosyjska Rosyjska
Gruzja
Finlandia Finlandia
1000
1200
Niemcy Niemcy
Węgry
Węgry
126
162
320
Francja
Białoruś Białoruś
124
226
Francja
Litwa
Litwa
130
232
Turcja
Łotwa
Łotwa
114
162
Turcja
Mołdowa Mołdowa
320
Wielka Wielka
Brytania Brytania
Serbia
Serbia
400
600
Hiszpania Hiszpania
Izrael
Izrael
108
126
PortugaliaPortugalia
Estonia
Estonia
96
Gruzja
Malta
Malta
86
108
Gruzja
Słowenia Słowenia
72
96
Finlandia Finlandia
Słowacja Słowacja
68
86
Armenia Armenia
Azerbejdżan
Azerbejdżan
56
72
Łotwa
Bośnia Bośnia
i Hercegowina
i Hercegowina
54
68
Holandia Holandia
Czarnogóra
Czarnogóra
56
Grecja
ChorwacjaChorwacja
49
Rumunia Rumunia
Palestyna Palestyna
51
54
Łotwa
14
49
Grecja
12
51
Federacja Federacja
Rosyjska Rosyjska
10
Dania
8
46
Dania
8
44
Czechy
8
42
46
Czechy
6
40
44
Białoruś Białoruś
4
38
42
Bułgaria Bułgaria
4
40
Litwa
Liban
200
400
Litwa
4
38
MacedoniaMacedonia
4
24
30
Szwecja Szwecja
30
Słowacja Słowacja
28
28
Norwegia Norwegia
28
28
Mołdowa Mołdowa
26
26
Słowenia Słowenia
2
Estonia
24
22
Estonia
22
18
Azerbejdżan
Azerbejdżan
2
Luksemburg
Luksemburg
18
16
Albania
16
16
Albania
2
Egipt
1
Egipt
16
14
Serbia
14
14
Serbia
14
14
Bośnia Bośnia
i Hercegowina
i Hercegowina
14
12
Islandia Islandia
12
10
Maroko Maroko
10
6
ChorwacjaChorwacja
0
Irlandia
Izrael
6
Liban
4
4
Irlandia
0
0
Izrael
0
Malta
LiczbaLiczba
wolontariuszy
wolontariuszy
4
4
Czarnogóra
Czarnogóra
16
1000
900
1000
800
900
700
600
800
700
500
600
400
300
500
200
400
300
100
2000
100
0
2
2
Cypr
Cypr
0
Liban
2000
Malta
Liban
Liczba Liczba
wolontariuszy
wolontariuszy
1200
Wolontariat Europejski
2000-2009 – Wolontariusze wysłani za granicę wg kraju pobytu
1011
1011
581
581
226
Kraj
Kraj
Wolontariat Europejski 2000-2009 – Wolontariusze goszczeni w Polsce wg kraju pochodzenia
925
659
925
659
Kraj
Kraj
17
Wolontariat Europejski 2000-2009 – Liczba uczestników
2700
Dlaczego młodzi ludzie
powinni korzystać
z Wolontariatu Europejskiego?
2590
2600
2500
2400
2300
2228
2200
2100
2000
Wolontariusze wysłani
Wolontariusze goszczeni
Wolontariat Europejski 2000-2009 – Liczba projektów wg województw
1000
900
919
Marta
167
dolnośląskie
podlaskie
380
mazowieckie
kujawskopomorskie
316
małopolskie
lubuskie
286
warmińskomazurskie
świętokrzyskie
125
śląskie
56
100
wielkopolskie
24
99
zachodniopomorskie
22
87
pomorskie
20
78
łódzkie
6
podkarpackie
100
0
76
opolskie
400
300
200
lubelskie
800
700
600
500
Uczestnicząc w Wolontariacie Europejskim, młodzi ludzie
mogą nauczyć się samodzielności, odpowiedzialności,
umiejętności współpracy w grupie, radzenia sobie
w zmieniających się warunkach, mogą poznać języki obce.
Te wszystkie kompetencje są wysoko cenione na rynku pracy
i poszukiwane przez pracodawców. EVS może być więc szansą
na znalezienie wymarzonej pracy na przeżycie niezwykłej
przygody, a nawet na spotkanie wielkiej miłości.
Ponieważ EVS jest:
• możliwością spędzenia czasu w innym kraju i tym samym poznania
tamtejszych ludzi i kultury „od wewnątrz”
• pracą w charakterze wolontariusza w organizacji, która umożliwia
poznanie pewnego obszaru działań w innej kulturze
• szansą pogłębienia i poszerzenia kompetencji na różnych poziomach:
wiedzy, praktycznych umiejętności, kompetencji międzykulturowych,
zdolności
• czasem na odkrycie nowego kierunku oraz tego, czego chce się
naprawdę i na czym najbardziej zależy w życiu
• bodźcem do osobistego rozwoju, np. samoświadomości, pewności
siebie, umiejętności uczenia się, poczucia odpowiedzialności,
• zmianą łączącą czas między szkołą/studiami i pracą, służącą odkryciu
swojego miejsca w społeczeństwie
• wyjątkową szansą zdobycia głębokiego doświadczenia, które prowadzi
do zmian w życiu młodych ludzi i ma duży wpływ na ich dalszą drogę
w przyszłości
• i mnóstwem innych rzeczy...
Michael
Województwo
18
19
Aby spojrzeć na siebie z innej perspektywy, odkryć i rozwijać
swoje zdolności i umiejętności, poznać nowe miejsca, ludzi
i możliwości.
Korzyści z wolontariatu
dla wszystkich
Marta
Pracując w tym programie prawie sześć lat, wysłuchałam wielu
wspaniałych historii o tym, jak wolontariat zmienia ludzkie życie.
To właśnie ten potencjał do zmiany i rozwoju sprawia, że jest to
program, który warto polecić każdemu młodemu człowiekowi
szukającemu nowych wrażeń, możliwości rozwijania siebie
i własnych kompetencji oraz pragnącemu nie tyle odkrywać, co
świadomie tworzyć własną drogę.
dr Dorota Moroń
Uniwersytet Wrocławski
Eliza
Aby zmierzyć się z własnymi umiejętnościami, wiedzą,
postawą i spostrzec, że ma się te zasoby.
Dagna
Wolontariat, czyli dobrowolna i nieodpłatna praca na rzecz innych, to jeden
z ważnych przejawów funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego.
Zapotrzebowanie na pracę społeczną nieodłącznie towarzyszy rozwojowi
trzeciego sektora, bowiem dzięki niej organizacje mogą łatwiej prowadzić
swoją działalność statutową, a ochotnicy zyskują przestrzeń do działania.
Wolontariat to również sposób na tanią czy wręcz bezpłatną i bardzo
często także efektywną pomoc na rzecz szeroko pojętej społeczności, ale
przede wszystkim szkoła obywatelskiej, wspólnej aktywności, polegającej
między innymi na wychodzeniu poza własne partykularne interesy
na rzecz realizacji dobra wspólnego.
Wolontariat przejawia się w rozmaitej aktywności, począwszy od udziału
w jednorazowych czy cyklicznych akcjach (np. zbiórki pieniędzy na Wielką
Orkiestrę Świątecznej Pomocy) poprzez stałą pracę w organizacjach
(wykonywaną w wymiarze kilku – kilkudziesięciu godzin miesięcznie)
po pracę społeczną, realizowaną poza granicami kraju, w ramach
workcampów (kilkutygodniowych, w pełni zorganizowanych, najczęściej
wakacyjnych projektów, w ramach których wolontariusze z różnych
krajów pracują na rzecz lokalnej społeczności), wyjazdów czy misji
krótkoterminowych oraz długookresowych programów wolontariackich.
Przykładem tych ostatnich jest program Wolontariat Europejski.
Wolontariat wzbogaca – młodzi ludzie kształtują swoje
zachowania społeczne i rozwijają swoje kompetencje.
Wojtek
Wolontariat to niepowtarzalna szansa doświadczenia
przygody, która może dać wszystkim osobom
zaangażowanym inspiracje, motywacje, świadomość
i energię na swojej drodze życia.
Tomek
Odpowiadali trenerzy Wolontariatu Europejskiego.
20
oźniak
Fot. Anna W
21
Wolontariat Europejski to Akcja 2. programu „Młodzież w działaniu”,
czyli programu Unii Europejskiej uruchomionego z myślą o młodzieży.
Stymuluje on aktywność młodych ludzi, rozbudza solidarność i tolerancję,
promuje mobilność, edukację pozaformalną i dialog międzykulturowy oraz
integrację młodzieży. Wolontariat Europejski umożliwia młodym ludziom
(generalnie w wieku 18-30 lat) pracę wolontariacką przez okres do 12
miesięcy w innym kraju niż ich kraj zamieszkania. Taka praca niesie ze
sobą wiele korzyści. Po pierwsze przynosi profity lokalnej społeczności,
po drugie organizacji goszczącej wolontariusza, po trzecie zaś samemu
społecznikowi. Krótkie ich zestawienie pozwoli na wykazanie niezwykłej
wartości Wolontariatu Europejskiego.
Społeczności lokalne
Organizacje, które goszczą wolontariuszy, są podmiotami zakorzenionymi
w lokalnych społecznościach i aktywnie działającymi na ich rzecz.
Pamiętać należy, że mogą to być organizacje pozarządowe, ale nie
tylko, gdyż przyjmować społecznych pracowników mogą też instytucje
publiczne czy organizacje komercyjne, ale te ostatnie tylko wówczas,
gdy organizują imprezę młodzieżową, sportową lub kulturalną. W swym
założeniu praca wolontariusza winna przynosić korzyści organizacji
goszczącej i społeczności lokalnej, ale jednocześnie nie jest to forma
praktyk ani też pracy zarobkowej, a ochotnicy nie mogą zastępować
wynagradzanych pracowników.
Wolontariusze wykonują nieodpłatną, niezarobkową pracę w pełnym
wymiarze godzin na rzecz lokalnych społeczności w określonym wcześniej
obszarze działania, np. kulturze, edukacji, problematyce i działalności
młodzieżowej, sporcie, opiece społecznej, ochronie środowiska,
współpracy na rzecz rozwoju itp. Ich praca to nieodpłatna i efektywna
pomoc w rozwiązywaniu problemów lokalnych społeczności.
Jednocześnie sam pobyt ochotnika w społeczności sprzyja jej
otwarciu na świat, zapoznaniu z inną kulturą, językiem, religią czy
światopoglądem, pozwala odkryć, że ludzie reprezentujący inne
kultury są w rezultacie niezwykle do siebie podobni i nawiązanie
z nimi kontaktów to ciekawe doświadczenie. Ma to szczególne
znaczenie w przypadku społeczności o charakterze zamkniętym,
izolujących się od innych czy wręcz odrzucających odmienność.
Wolontariusze mogą być dla członków społeczności lokalnych
wzorcem aktywnego obywatela, który podejmuje się nieodpłatnej
pracy na rzecz innych. Ich postawa sprzyjać może motywacji
do podejmowania podobnych działań – wspólnej wolontariackiej
pracy dla dobra społeczności, a nawet mobilizować do udziału w podobnych, wyjazdowych projektach wolontariackich.
Organizacje zaangażowane w projekt
Jak już wspomniano, praca wolontariuszy winna przynosić korzyści
organizacjom goszczącym i społecznościom lokalnym. Tak więc
22
organizacje przyjmujące ochotników zyskują pracowników na ustalony
z góry okres, którzy nieodpłatnie i w pełnym wymiarze czasu pracy
będą podejmować działania przynoszące profity z perspektywy misji
organizacji.
Jednocześnie Wolontariat Europejski nakłada na organizacje goszczące
pewne obowiązki oraz ograniczenia co do pracy ochotników. Wolontariat
nie może więc być formą praktyki, ani też formą pracy zarobkowej,
wolontariusz nie może zastępować na stanowisku pracownika
wynagradzanego, który np. korzysta z urlopu. Wolontariat nie polega także
na wykorzystywaniu taniej czy wręcz bezpłatnej siły roboczej. Organizacje
muszą więc mieć gotową koncepcję pracy dla wolontariuszy, w której
ochotnicy będą wykonywać jasno określone zadania, ale będą również
mogli wykorzystać własne pomysły i doświadczenie oraz nauczą się
nowych rzeczy.
Zdobycie nieodpłatnych pracowników to tylko jedna z zalet
programu dla organizacji i, rzec chyba można, nie najważniejsza.
Wszak organizacje biorące udział w programie kierują się, a w każdym
razie powinny kierować się, poczuciem misji w działalności na rzecz
lokalnej społeczności, ale też na rzecz rozwoju wolontariatu i kształcenia
młodych ludzi biorących udział w programie. Sam udział w Wolontariacie
Europejskim i status organizacji goszczącej (ale również i wysyłającej)
jest dla organizacji wyróżnieniem. Świadczy bowiem o tym, że organizacja
aktywnie zaangażowała się w pozyskiwanie wolontariuszy, potrafiła
sprostać wymaganiom stawianym przez program „Młodzież w działaniu”
i przygotowała ciekawą ofertę wolontariacką, z której zechcieli skorzystać
młodzi ludzie.
Dla organizacji taki projekt to zdobycie umiejętności poruszania
się w międzynarodowym środowisku, nawiązanie kontaktów z wolontariuszami z innych państw, organizacjami, które ich
wysłały, a także za ich pośrednictwem z innymi podmiotami.
Może to skutkować długofalową współpracą, wykraczającą poza
ramy programu wolontariackiego. Udział w programie to również
z perspektywy organizacji wykazanie, że potrafi pracować metodą
projektową, zdobywać projekty i zarządzać nimi, co stanowi
zdecydowany walor w ocenie działalności podmiotu i sprzyja
uzyskiwaniu przez organizację innych form wsparcia czy innych
projektów.
Udział w programie Wolontariat Europejski nobilituje również organizacje
w oczach lokalnej społeczności. Na podjęcie takiego wyzwania decydują
się bowiem nieliczne podmioty. Te, które to robią, wykazują swój duży
potencjał, chęć do aktywnego działania, kompetencje w dziedzinie
realizacji projektów międzynarodowych i działań na rzecz lokalnej
społeczności. Dzięki realizacji takich projektów i ich promocji organizacje
stają się rozpoznawalne w swoim środowisku, zdobywają miejscowych
sympatyków i wolontariuszy.
Wolontariusze
Zazwyczaj podejmując pracę wolontariacką, ochotnicy kierują się
motywami o charakterze altruistycznym – chęcią pomocy innym,
zrobienia czegoś dobrego dla społeczności ze względu na poglądy
moralne, religijne czy polityczne, powinnością, przekonaniem, że to ważne
działania. Motywacja egoistyczna wcale nie dyskwalifikuje wolontariuszy
– wszak działalność społeczna może być podejmowana ze względu na
różne pobudki. Niezależnie od motywacji praca społeczna faktycznie
przynosi ochotnikom różnego typu korzyści. Wolontariat Europejski jest
przy tym wolontariatem o – można by rzec – specyficznym charakterze,
przynoszącym ochotnikom różnorodne profity. Warto je tu zestawić.
Program Wolontariat Europejski jest skierowany – o czym już wspomniano
– do ludzi młodych. Oferuje im pracę wolontariacką w innym kraju.
Podkreślić trzeba, że praca ta wykonywana jest w pełnym wymiarze godzin,
wymaga od ochotników pewnej samodzielności i odpowiedzialności za
podjęte wyzwanie.
Niezwykle ważny z perspektywy młodych ludzi jest fakt, że
wolontariusze nie ponoszą żadnych kosztów udziału w projekcie.
Bardzo często, w przypadku międzynarodowych programów
wolontariackich, ochotnicy muszą również finansowo partycypować
w projekcie, co zdecydowanie utrudnia zaangażowanie osób gorzej
sytuowanych. W ramach programu Wolontariat Europejski ochotnikom
pokrywane są koszty przejazdu do miejsca wykonywania pracy,
koszty wiz i szczepień (jeśli zachodzi taka potrzeba), mają zapewnione
zakwaterowanie, wyżywienie (lub ekwiwalent za wyżywienie), możliwość
korzystania z lokalnych środków transportu, jak również otrzymują
kieszonkowe – w wysokości od 50 do 145 euro, zależnie od kraju,
w którym pracują. Dzięki temu w programie może wziąć udział każdy,
niezależnie od zamożności.
Fot. Katarzyna Grabowska
Wolontariat Europejski umożliwia też pracę młodzieży z mniejszymi
szansami, której bez specjalnych preferencji bardzo trudno byłoby
podjąć taką aktywność. Młodzież z mniejszymi szansami to
osoby napotykające pewne przeszkody, które uniemożliwiają im
efektywny dostęp do edukacji, mobilność oraz integrację społeczną
na równych warunkach.
Wskazać tu można np. na osoby z różnych względów dyskryminowane,
młodzież ubogą, bezdomną, niepełnosprawną, przewlekle chorą, osoby
mające problemy z uczeniem się, członków mniejszości narodowych lub
etnicznych, imigrantów, uchodźców, byłych narkomanów, alkoholików
czy przestępców. Tacy wolontariusze mogą liczyć na specjalne wsparcie,
np. pokrycie kosztów opieki zdrowotnej, dodatkowe szkolenie, wsparcie
językowe, przygotowanie odpowiednich pomieszczeń i wyposażenia,
pokrycie kosztów pobytu dodatkowej osoby towarzyszącej. Jest to
niezwykle istotne, bowiem większość organizacji pozarządowych nie
może – ze względów finansowych – pozwolić sobie na tak szerokie
wspieranie ochotników.
Wolontariat Europejski ma wyjątkowy walor edukacyjny – jest
formą edukacji o charakterze nieformalnym, ale i pozaformalnym.
Uczenie się nieformalne oznacza uczenie się w ramach codziennych
zajęć, w tym wykonywanej pracy wolontariackiej, a także w czasie
wolnym.
Edukacja pozaformalna zaś to uczenie się poza formalnym programem
nauczania, w ramach różnego typu zorganizowanych zajęć. Ochotnicy
uczą się, wykonując pracę społeczną – uzyskują konkretne umiejętności
zawodowe i kompetencje społeczne. Zdobywana podczas nieodpłatnej
pracy wiedza stanowi doświadczenie zawodowe ochotników i będzie
mogła zostać wykorzystana w dalszej pracy, np. o charakterze
Fot. Maria de Sola
23
zarobkowym, po powrocie z projektu. Założeniem projektu jest to, że
musi on stwarzać ochotnikom możliwości edukacyjne – organizacje
goszczące mają obowiązek wskazać, jakie możliwości kształcenia będą
mieli wolontariusze. Ochotnicy powinni być nie tylko wykonawcą działań,
ale mieć również wkład w formułowanie pomysłów.
Biorący udział w programie wolontariusze nie muszą mieć żadnych
kwalifikacji zawodowych, będą je zdobywali dzięki nieodpłatnej
pracy.
Jest to szczególnie ważne z perspektywy uczniów i studentów, którym
często trudno jest zdobyć pierwsze doświadczenia w interesującej ich
dziedzinie.
Dodatkowo wolontariusze mają możliwość – a często nawet obowiązek
– udziału w różnego typu szkoleniach – przed wyjazdem, po przyjeździe
i w trakcie trwania programu. Ochotnicy mogą też nieodpłatnie uczyć się
języka kraju swojego pobytu. W dobie globalizacji możliwość powiększenia
kompetencji językowych – dzięki pracy społecznej oraz kursom – to
niezwykle ważny walor tego programu. Wolontariat w innym kraju sprzyja
przełamywaniu blokady komunikacyjnej, motywuje do wytężonej nauki
języka obcego – trudno więc o lepszą szkołę edukacji językowej.
Społecznicy mają zapewnioną indywidualną opiekę, pomoc
związaną z wykonywanymi zadaniami oraz wsparcie językowe i administracyjne.
Niezwykle ważnym aspektem wsparcia udzielanego wolontariuszowi
jest opieka mentora, który dba o szkolenie, zapewnia opiekę
i rozwiązuje problemy. Powinna być to osoba z doświadczeniem, od której
ochotnik również może się uczyć. Wolontariusze nie są więc pozostawieni
sami sobie, zawsze mogą skorzystać z porad i wsparcia.
Jednocześnie wolontariat jest nauką samodzielności, asertywności,
samodyscypliny i wiary w siebie, rozwija kreatywność – zdolności organizacyjne i koordynacyjne.
Wolontariusze otrzymują bowiem wsparcie, jednak w ramach swojej
pracy są nie tylko bezrefleksyjnymi wykonawcami poleceń, ale osobami,
które aktywnie uczestniczą w kreowaniu swojej pracy.
Często pobyt na wolontariacie sprzyja podejmowaniu decyzji o dalszej przyszłości zawodowej i osobistej, np. o rozpoczęciu
pracy czy studiów w innym kraju czy też wyborze dalszego
kierunku kształcenia lub pracy zarobkowej. Po odbyciu wolontariatu
ochotnicy otrzymują certyfikat Youthpass, który opisuje i potwierdza
doświadczenie pozaformalnego i nieformalnego uczenia się
podczas projektu.
Certyfikat taki zawiera dane osobowe uczestnika, ogólny opis akcji
Wolontariat Europejski, kluczowe informacje dotyczące projektu
i działań zrealizowanych przez uczestnika oraz opis efektów uczenia
się osiągniętych przez wolontariusza w trakcie projektu. Dokument ten
może być bardzo przydatny w dalszym kształceniu i pracy zawodowej.
Wolontariat kształtuje postawę obywatelską ochotników i sprawia, że stają
się oni aktywnymi członkami społeczeństwa obywatelskiego. Pracując na
rzecz innych lub na rzecz wspólnego dobra, społecznicy wychodzą poza
swoje partykularne interesy, uczą się rozwiązywania problemów lokalnych
bez udziału władzy, poznają możliwości działania aktywnych społeczności
lokalnych. Tak ukształtowani ochotnicy najczęściej po powrocie
z wolontariatu angażują się w działalność już w swoim kraju, podejmują
podobne działania na rzecz rodzimych społeczności lokalnych.
Kto jest kim
w Wolontariacie Europejskim
Wolontariat Europejski jest formą edukacji międzykulturowej, daje
szansę na „poszerzenie horyzontów”, integrację z odmiennymi
społecznościami, przełamanie stereotypów i uprzedzeń, poznanie
młodych ludzi z innych krajów, poznanie innych kultur, religii i zwyczajów.
Organizacje goszczące wolontariuszy stwarzają im możliwości integracji
w społeczności lokalnej, poznawania innych młodych ludzi, udziału
w życiu towarzyskim i zajęciach w czasie wolnym, kontaktów z innymi
wolontariuszami Wolontariatu Europejskiego. Nawiązane podczas tego
projektu kontakty i przyjaźnie często bywają wykorzystywane już później,
po zakończeniu wolontariatu.
Organizacje i instytucje za pomocą różnych metod
i dostępnych środków oddziałują na środowisko lokalne.
Jedną z form odpowiadania na potrzeby społeczności
lokalnej jest realizacja projektów Wolontariatu Europejskiego
poprzez
zaangażowanie
wolontariuszy
polskich
i zagranicznych. Wszyscy uczestnicy projektu Wolontariatu
Europejskiego, czyli wolontariusz, organizacja wysyłająca,
goszcząca i koordynująca (jeśli występuje), są
zaangażowani w przygotowanie i realizację projektu na
zasadach partnerstwa.
Wartość Wolontariatu Europejskiego
Wolontariat Europejski przynosi korzyści zarówno lokalnym
społecznościom i organizacjom biorącym udział w programie, jak
i pracującym w jego ramach wolontariuszom. Jest jedną z form budowania
aktywnego, odpowiedzialnego za swój los i dbającego o wspólne dobro
społeczeństwa obywatelskiego.
Najszersze korzyści czerpią z programu wolontariusze, głównym jego
celem jest bowiem zapewnienie młodym ludziom wszechstronnego
rozwoju, promowanie wśród nich aktywności obywatelskiej, solidarności,
tolerancji, ale też zapewnienie im możliwości partycypacji w systemie
kształcenia nieformalnego i pozaformalnego.
Kształtowanie młodych, odpowiedzialnych członków społeczeństwa,
przekonanych o tym, że mają wpływ na budowanie dzisiejszej i przyszłej
Europy, zaprocentuje w przyszłości aktywnym, prawdziwie obywatelskim
społeczeństwem w skali całej Unii Europejskiej.
24
uber t
rzezińska-H
Fot. Mar ta B
25
organizacja
wysyłająca
Jak rozpocząć goszczenie
i wysyłanie wolontariuszy?
koordynator wysyłania
organizacja
goszcząca
koordynator
działań
mentor
społeczność
lokalna
wolontariusze
Narodowa
Agencja
koordynator projektu
organizacja
koordynująca
Organizacja goszcząca to każda organizacja, która zdecyduje się
gościć wolontariusza. Organizacja taka powinna dobrze znać potrzeby
społeczności lokalnej. Jeśli taka organizacja podejmuje decyzję, że
do swoich działań chce zaangażować wolontariuszy z zagranicy, to
sama zajmuje się wszystkimi formalnościami związanymi z przyjęciem
wolontariusza oraz otrzymaniem dofinansowania na jego działania. Do jej
zdań należy także dbanie o to, aby wolontariusz odbył wszystkie szkolenia.
W organizacji musi być koordynator działań oraz mentor. Organizacja taka może również zostać zachęcona przez inną organizację,
bardziej doświadczoną lub zajmującą się już wysyłaniem albo goszczeniem
wolontariuszy, do zaangażowania się w Wolontariat Europejski.
Organizacja koordynująca pomaga organizacjom goszczącym realizować
projekt. Zajmuje się całą stroną formalną związaną z otrzymaniem
dofinansowania oraz zarządzaniem projektem i wolontariuszami.
Musi zadbać o to, aby wolontariusze odbyli wszystkie obowiązkowe
szkolenia, zapewnić im mentorów i dbać o prawidłowy przebieg ich
działań. Organizacja koordynująca może także sama gościć lub/i wysyłać
Wojciech Jurzyk, Servimedia
wolontariuszy.
Organizacje, które chcą realizować projekty w ramach Akcji 2.
Wolontariat Europejski, muszą posiadać status akredytowanej
organizacji Wolontariatu Europejskiego. W praktyce oznacza
to, że każda organizacja, która gości lub/i wysyła wolontariuszy,
posiada swój numer EI (Express of Interest), który otrzymuje
po akredytacji przeprowadzonej przez Narodową Agencję.
Dzięki temu informacja o organizacji umieszczona jest
w bazie internetowej Komisji Europejskiej, do której
dostęp ma każda osoba zainteresowana Wolontariatem
Europejskim.
Organizacją wysyłającą może zostać każda organizacja, która chce
się zająć wysyłaniem wolontariuszy do zagranicznych organizacji
goszczących. Do jej zadań należy pomoc wolontariuszowi w znalezieniu
organizacji goszczącej, dopełnienie wszelkich formalności związanych
z ustaleniem, kto – organizacja goszcząca czy wysyłająca – będzie starał
się o dofinansowanie. Zadaniem organizacji wysyłającej jest również
przygotowanie wolontariusza do wyjazdu za granicę.
Narodowa Agencja działa w każdym Kraju Programu. Jej zadaniem jest
nie tylko dofinansowanie projektów, ale także dbanie o jakoś projektów
Wolontariatu Europejskiego. Narodowa Agencja organizuje szkolenia dla
wolontariuszy, dla organizacji goszczących i wysyłających wolontariuszy.
Jest partnerem dla organizacji, która otrzyma dofinansowanie.
Marta Brzezińska-Hubert
merek
Fot. Liliana G
26
27
Jaka jest rola akredytacji i akredytorów?
Akredytacje są bardzo ważnym etapem w przygotowywaniu
projektów Wolontariatu Europejskiego. Osobisty kontakt
z organizacjami jest bezcenny zarówno dla Narodowej Agencji, jak
i organizacji. Akredytorzy wspierają nowe organizacje w tworzeniu
koncepcji jak najlepszych projektów Wolontariatu Europejskiego,
pomagają zwrócić uwagę na najważniejsze elementy programu,
zrozumieć szanse i trudności związane z realizacją projektów.
Co jest ważne w projekcie, aby stwarzał on przestrzeń dla rozwoju zarówno wolontariusza, jak i organizacji?
Akredytorzy pomagają organizacjom zdać sobie sprawę z tego,
jaką odpowiedzialnością i jaką szansą jest Wolontariat Europejski
oraz co oznacza przyjmowanie lub/i wysyłanie wolontariuszy.
Maja
Aneta
Jesteśmy zazwyczaj trzecim „promykiem”, który wpada do organizacji. Pierwszy to informacja
o Wolontariacie Europejskim, drugi – decyzja o przyjęciu wolontariusza, trzeci to właśnie
my. Nagle po zmaganiach ze stroną internetową, zasadami Wolontariatu Europejskiego,
Listem Intencyjnym, pojawia się wreszcie żywy człowiek – akredytor/ka. Podczas spotkania
akredytacyjnego rozmawiamy z przedstawicielami organizacji, przyglądamy się jej funkcjonowaniu
na wielu płaszczyznach, rozwiewamy wątpliwości. Czasem wspólnie odkrywamy nowe obszary
w działalności organizacji, w które może zostać zaangażowany Wolontariusz Europejski.
Monika
Co zrobić, aby otrzymać akredytację?
Kto może być organizacją Wolontariatu Europejskiego?
Akredytację może otrzymać organizacja pozarządowa, instytucja,
jednostka organizacyjna samorządu terytorialnego: m.in. szkoły publiczne,
domy kultury, domy pomocy społecznej etc.
Jak zacząć?
Przede wszystkim należy poznać filozofię Wolontariatu Europejskiego.
Użyteczny będzie „Przewodnik po programie” dostępny na stronie internetowej
programu „Młodzież w działaniu”. Dobrze jest też zapoznać się z dodatkowymi
materiałami dotyczącymi Wolontariatu Europejskiego, które znajdują się
w dziale Publikacje na stronie programu, np. „À propos Polski”,
„Przewodnik dla organizacji goszczących Wolontariatu Europejskiego”
oraz z Raportami programu „Młodzież w działaniu”, które zawierają opisy
zrealizowanych projektów.
Należy się również zastanowić, dlaczego chcemy gościć Europejskiego
Wolontariusza? Co ma wnieść do naszej organizacji? Co my, jako
organizacja, możemy mu zaproponować? Co będzie robił?
28
Fot. Wojciech Jurzyk, Survimedia
Najważniejsi są ludzie tworzący dobrze, świadomie i zdrowo działającą
organizację, którzy mają składny pomysł i wizję funkcjonowania
Wolontariatu Europejskiego w swoim środowisku. Ludzie otwarci
na coś nowego, na przyjęcie w swoje progi kogoś z daleka –
czasami daleka rozumianego fizycznie, ale i mentalnie, kulturowo.
Ta otwartość z domieszką elastyczności na niespodzianki, jakie
Wolontariat Europejski niesie z sobą, tworzy przestrzeń do rozwoju
po obu stronach. A wszystko przyprawione szczerą ciekawością
i docenianiem nowości i inności. A na deser – szanowanie granic,
odmienności oraz cierpliwość.
Praktyczne, realne i ciekawe zadania oraz duża doza
odpowiedzialności i inicjatywy, którą wolontariusz może poczuć
i przejąć, jeśli chce. Poza tym rzeczywiste i autentyczne
możliwości spotykania się ze społecznością lokalną i wymiany
międzykulturowej.
Maja
Jasne zdefiniowanie celów, oczekiwań obu stron. Otwartość
i elastyczność. Określenie granic i tych elementów projektu, których
nie można zmienić, oraz wzajemna zgoda na te ograniczenia.
Monitoring i ewaluacja.
Dialog, elastyczność oraz chęć rozwoju razem
z wolontariuszem. Angażowanie społeczności
lokalnej oraz jak największej liczby pracowników
i działaczy w organizacji – pozwolenie im, aby
zrozumieli, czym jest Wolontariat Europejski
i jak sami mogą z niego korzystać. Podnoszenie
kompetencji i wiedzy koordynatora, mentorów poprzez
szkolenia i publikacje.
Aneta
Joanna
Monika
Jesteśmy zdecydowani!
Jeżeli organizacja wie, dlaczego chce się zaangażować w Wolontariat
Europejski, wówczas powinna złożyć do Narodowej Agencji List Intencyjny,
w którym opisze swoją intencję goszczenia/wysyłania wolontariuszy.
Należy pamiętać, aby opis był realistyczny! Akredytowane są organizacje,
a nie projekty. Oznacza to, że w trakcie spotkania z akredytorem, który
odwiedza organizację, należy przedstawić jak najszerszy zakres działań,
w które wolontariusz może zostać włączony. Jest to ogromnie ważne,
ponieważ później daje to wolontariuszowi możliwość włączenia się
i wykorzystania swojego potencjału.
List wypełnia się online na stronie http://online.frse.org.pl/. Następnie
jego wydrukowaną i podpisaną wersję należy dostarczyć do Narodowej
Agencji.
Spotkanie akredytacyjne
Spotkanie z akredytorem ma na celu poznanie przez Narodową Agencję
działalności organizacji oraz oczekiwań, wyobrażeń i pomysłu na projekt
EVS, a także skonfrontowanie ich z ideą Wolontariatu Europejskiego.
W spotkaniu akredytacyjnym bierze udział akredytor oraz wszystkie osoby
(zarówno pracownicy organizacji ubiegającej się o status akredytowanej
organizacji, jak i spoza niej), które będą zaangażowane w realizację
przyszłego projektu EVS. Spotkanie takie ma również na celu wsparcie
organizacji, aby mogła ona jak najlepiej pełnić funkcję organizacji
goszczącej/wysyłającej.
Fot. Multimedialna Biblioteka Młodych Planeta 11
w Olsztynie
29
Na co akredytorzy zwracają szczególną uwagę podczas wizyty akredytacyjnej?
Zwracam uwagę na wiele elementów. Cały proces zaczyna się od
umawiania się na spotkanie, poprzez poszukiwanie informacji o danej
organizacji, po samo spotkanie. Staram się jak najwięcej dowiedzieć
i poznać organizację. Podkreślam cały czas, że akredytuję organizację
Wolontariatu Europejskiego, a nie sam projekt. Dobrze, „zdrowo”
funkcjonująca organizacja, jeśli chce i ma przygotowanych do tego
ludzi, może stworzyć dobry jakościowo projekt. Ważna jest dla mnie
spójność całego przekazu – tego co słyszę, widzę, czuję w odniesieniu
do miejsca, w którym jestem.
Co sprawia akredytorom największą satysfakcję i radość w przeprowadzaniu akredytacji?
Pasja osób, które na co dzień robią wspaniałe rzeczy i chcą włączyć
w te działania młodych wolontariuszy z zagranicy.
Dla mnie szczególnie ważne są: motywacja organizacji; cele
planowanych projektów – zarówno dla organizacji (na jakie potrzeby
odpowiada projekt), jak i wolontariuszy (czego się nauczą);
zrozumienie zasad programu, ze szczególnym uwzględnieniem roli
wolontariusza; otwartość, elastyczność, sposoby radzenia sobie
z trudnościami oraz możliwości organizacyjne.
Aneta
Monika
Aneta
Spotkania z ciekawymi i dobrymi organizacjami, bycie
świadkiem powstawania nowych dobrych praktyk. Możliwość
poznania tak wielu różnych społeczności w całej Polsce i ich
aktywnych członków.
Maja
Poza tym, co wymieniła Aneta, interesują mnie relacje między
pracownikami oraz czy organizacja mówi o wolontariuszu podmiotowo
czy przedmiotowo. Bardzo istotne jest również to, czy proponowany
projekt stwarza możliwość ciekawej, „wypełnionej godzinowo” pracy
i czy zakłada działania własne wolontariusza.
Joanna
A po spotkaniu
Po spotkaniu Narodowa Agencja po konsultacji z akredytorem podejmie
decyzję dotyczącą organizacji. Jeżeli decyzja będzie pozytywna, opis
Waszej organizacji trafi do bazy Komisji Europejskiej. To miejsce, do
którego dostęp ma każdy, kto jest zainteresowany wzięciem udziału
w Wolontariacie Europejskim.
Jeżeli jednak nie otrzymacie akredytacji, nie rezygnujcie. Macie czas na
wprowadzenie poprawek do Waszego pomysłu na goszczenie/wysyłanie
wolontariuszy!
30
Zwracam szczególną uwagę na motywację organizacji,
stopień zrozumienia wolontariatu, na realne możliwości
kontaktu wolontariusza ze społecznością lokalną i na jakość
zaplanowanego wsparcia – szczególnie w przypadku
wolontariuszy z mniejszymi szansami.
Joanna
Niesamowitym przeżyciem jest dla mnie poznawanie nowych
organizacji, szczególnie jeśli mają przemyślaną wizję tego, jak
ma w ich środowisku funkcjonować Wolontariat Europejski. Masę
zachwytów oraz ogromną radość sprawia mi możliwość powiedzenia
na koniec spotkania akredytacyjnego, z czystym sumieniem i bez
obaw: „Zielone światło – witajcie w naszej EVS’owej rodzinie”.
Mówię tak, kiedy mam pełne przekonanie, że dana organizacja
spełnia wszystkie warunki organizacji EVS. Czasami wręcz
zazdroszczę przyszłym wolontariuszom – taką zdrową, pozytywną
zazdrością – i cieszy mnie to, że prawdopodobnie dorzucam swój
kamyk do powstania nowych, ciekawych projektów, do przygody,
którą w danym miejscy przeżyją inni, młodzi ludzie z całej Europy.
Później pozostaje tylko wzruszenie, kiedy otrzymuję sygnały,
że projekty przebiegają dobrze.
Maja
Koordynacja projektów… czy to dla nas?
Niektóre organizacje posiadają status organizacji koordynującej. Jest to
specyficzny status związany z koordynacją organizacji goszczących lub/i
wysyłających. O status taki może się ubiegać organizacja, która ma duże
doświadczenie w wolontariacie międzynarodowym lub/i europejskim.
Wiąże się to bowiem z dużą ilością obowiązków, jakie taka organizacja
musi spełniać.
Uwielbiam spotykać ludzi zaangażowanych w swoje działania. Lubię
słuchać ich historii, być zaskakiwana ich ciekawymi pomysłami na
siebie, organizację i wolontariusza. Lubię też mieć poczucie, że
pomagam im na ich drodze Wolontariatu Europejskiego. Wczoraj
miałam taką „akredytację marzeń” – super zespół w organizacji,
mający rewelacyjne pomysły na działania wolontariusza, bardzo
dobrze znający zasady.
Fot. Aleksandra Kania
Monika
Zapraszamy do zapoznania się z „Przewodnikiem dla organizacji goszczących Wolontariatu Europejskiego” zawierającym mnóstwo wskazówek przydatnych podczas przygotowań, realizacji i ewaluacji projektów Wolontariatu Europejskiego:
http://www.youth.org.pl/s/p/artykuly/7/7/EVS_dla_organizacji.pdf.
31
Trochę o finansach
Jak otrzymać dofinansowanie?
Organizacja, która otrzymała już akredytację, może starać się o wysyłanie
lub goszczenie wolontariuszy. W zależności od tego, jaki status otrzymała
w trakcie akredytacji, może podejmować związane z tym działania.
Wniosek o fundusze wypełnia się online na stronie http://online.frse.org.pl/.
Następnie jego wydrukowaną i podpisaną wersję należy dostarczyć
do Narodowej Agencji w wyznaczonym terminie, zgodnym z zasadami
programu.
Projekty rozpoczynające się
pomiędzy:
Termin składania wniosków
1 maja a 30 września
1 lutego
1 lipca a 30 listopada
1 kwietnia
1 września a 31 stycznia
1 czerwca
1 grudnia a 30 kwietnia
1 września
1 lutego a 31 lipca
1 listopada
Szacunkowy budżet
Wnioski muszą zawierać szacunkowy budżet, w którym wszystkie kwoty
są podane w euro. Bardziej szczegółowe informacje o stosowanych
kursach wymiany zamieszczono na stronie internetowej Komisji pod
adresem: www.ec.europa.eu/budget/inforeuro/.
Budżet projektu należy opracować zgodnie z zasadami finansowania
Akcji 2., wyszczególniając w nim wyraźnie koszty, które kwalifikują się
do finansowania ze środków Unii Europejskiej.
Fot. Liliana Gmerek
UWAGA: Wniosek o dofinansowanie zawsze składa tylko
jeden z partnerów – organizacja goszcząca lub wysyłająca
albo koordynująca (jeżeli taka pojawia się w projekcie) – w imieniu wszystkich organizacji partnerskich.
Jakie koszty obejmuje budżet projektu Wolontariatu Europejskiego?
Budżet organizacji wysyłającej
• podroż wolontariusza (z miejsca zamieszkania na miejsce realizacji
projektu i z powrotem): 90% kosztów
• koszty działań związane z wysyłaniem (rekrutacja, przygotowanie
wolontariusza, pomoc w formalnościach, utrzymywanie kontaktu
z wolontariuszem, ewaluacja, kontynuacja, administracja): 480
euro na jednego wolontariusza
• koszty wiz, koszty związane z formalnościami wizowymi, koszty
szczepień (*organizacja wysyłająca lub organizacja goszcząca albo
koordynująca): 100% kosztów
Dodatkowe fundusze na projekty z udziałem młodzieży z mniejszymi
szansami:
• wizyta przygotowawcza: 100% kosztów podroży + 51 euro dziennie
na osobę z partnerskiej organizacji wysyłającej (jedna lub dwie osoby,
pod warunkiem że drugim uczestnikiem jest wolontariusz)
• dodatkowa opieka mentora: 250 euro miesięcznie na jednego
wolontariusza
• koszty specjalne (koszty bezpośrednio związane z udziałem
wolontariuszy z mniejszymi szansami czy specjalnymi potrzebami):
do 100%
Fot. Wojciech Jurzyk, Servimedia
a Góra
Fot. Dominik
32
33
Budżet organizacji goszczącej
• koszty związane z goszczeniem (wsparcie dla wolontariusza,
zakwaterowywanie, wyżywienie, przejazdy lokalne, administracja, wsparcie
językowe): 470 euro na wolontariusza na każdy miesiąc jego pracy (kwota
dla wolontariuszy goszczonych w Polsce; w każdym kraju obowiązuje inna
stawka)
• kieszonkowe wolontariusza (organizacja goszcząca lub koordynująca):
zależnie od kraju – szczegółowa tabela dostępna na stronie www.
mlodziez.org.pl
• szkolenie po przyjeździe na miejsce (*organizacja goszcząca lub
koordynująca): 100% kosztów, do 900 euro na jednego uczestnika
• szkolenie przed wyjazdem, spotkanie w połowie okresu pobytu, ewaluacja
końcowa (*organizacja goszcząca lub koordynująca): 100% kosztów,
do 500 euro na jednego uczestnika
Jak wygląda realizacja projektu i co trzeba wziąć pod uwagę?
Termin składania wniosków
Przedział czasu
Dodatkowe fundusze na projekty z udziałem młodzieży z mniejszymi
szansami:
• dodatkowa opieka mentora: 250 euro miesięcznie na wolontariusza
• koszty specjalne (koszty bezpośrednio związane z udziałem wolontariuszy
z mniejszymi szansami czy specjalnymi potrzebami): do 100%
Budżet organizacji koordynującej
• koszty koordynacji (monitorowania, współpracy partnerów w sieci,
komunikacji, obsługi administracyjnej, spotkań z partnerami projektu):
130 euro na organizację partnerską + 100 euro na wolontariusza
• koszty związane z upowszechnianiem i wykorzystywaniem rezultatów
projektu: maksymalnie 500 euro na każdego partnera w projekcie
• kieszonkowe wolontariusza: zależnie od kraju – szczegółowa tabela
dostępna na stronie www.mlodziez.org.pl
• szkolenie po przyjeździe na miejsce: 100% kosztów, do 900 euro
na jednego uczestnika
• szkolenie przed wyjazdem, spotkanie w połowie okresu pobytu,
ewaluacja końcowa (*organizacja goszcząca lub koordynująca): 100%
kosztów, do 500 euro na uczestnika
Dodatkowe fundusze na projekty z udziałem młodzieży z mniejszymi
szansami:
• dodatkowa opieka mentora: 250 euro miesięcznie na wolontariusza
• koszty specjalne (koszty bezpośrednio związane z udziałem wolontariuszy
z mniejszymi szansami czy specjalnymi potrzebami): do 100%
Szkolenia
w Wolontariacie Europejskim
• Na ogół 3 miesiące w przypadku projektów
składanych na poziomie
zdecentralizowanym
• Na ogół 6 miesięcy w przypadku projektów
składanych na poziomie
scentralizowanym
Data rozpoczęcia
projektu
Faza
przygotowawcza
Okres
obowiązywania
umowy
Data
rozpoczęcia
działania
Realizacja
działania
Faza ewaluacji
(włącznie
z refleksją
na temat
ewentualnej
kontynuacji)
Data
zakończenia
działania
Data zakończenia
projektu
h Jurzyk, Ser
Fot. Wojciec
34
vimedia
35
Proces szkoleniowy w Wolontariacie Europejskim
Szkolenia zajmują bardzo istotne miejsce w procesie realizacji celów
Wolontariatu Europejskiego. Zarówno wolontariuszom, jak i organizacjom
stwarzają przestrzeń do spotkania, dzielenia się doświadczeniami
i uczenia się od siebie nawzajem. Wspierają uczestników w planowaniu,
monitorowaniu i ewaluacji własnego procesu uczenia się podczas
Wolontariatu Europejskiego. Zapraszają także do refleksji nad
dotychczasowymi doświadczeniami zdobytymi podczas realizacji
projektu, wyciągania wniosków oraz wypracowywania nowych sposobów
radzenia sobie z trudnościami i wyzwaniami. Cykl szkoleń, który zapewnia
wsparcie na różnych etapach realizacji projektu, jest szczególnie ważny
dla grupy priorytetowej programu „Młodzież w działaniu”, a więc tych
osób, które z powodów społecznych, geograficznych, ekonomicznych
czy zdrowotnych w mniejszym stopniu mogły dotychczas brać
udział w międzykulturowych doświadczeniach, zwłaszcza wyjazdach
zagranicznych. Szkolenia prowadzone są przez zespół trenerów
Wolontariatu Europejskiego. Ich wypowiedzi dotyczące roli i różnych
aspektów procesu szkoleniowego zamieszczamy poniżej.
Zadanie trenerów polega na wspieraniu wolontariuszy na różnych
etapach ich wolontariatu. Na szkoleniu przygotowawczym
pomagamy uczestnikom rozwiać wątpliwości dotyczące
wyjazdu, projektu, spotkania z inną kulturą. Podczas szkoleń
wprowadzających wspieramy ich w procesie odnajdywania się
w nowej rzeczywistości, wśród nowych ludzi, zadań, obyczajów.
Pomagamy im także planować własny rozwój podczas wolontariatu.
Spotkanie ewaluacji pośredniej to czas na wsparcie wolontariuszy
oraz pomoc w rozwiązywaniu pojawiających się wyzwań
i dylematów dotyczących pracy i relacji z innymi. Po zakończeniu
projektu, na spotkaniu ewaluacyjnym wspieramy młodych ludzi
w procesie podsumowania efektów wolontariatu i planowaniu
dalszych kroków.
Cykl szkoleń a etap realizacji projektu
Jeszcze przed rozpoczęciem działań projektowych wolontariusze zapraszani
są na szkolenie przygotowawcze do wyjazdu (pre-departure training).
W trakcie projektu wolontariusze uczestniczą w szkoleniu wprowadzającym
(on-arrival training) oraz ewaluacji pośredniej (mid-term meeting),
a po zakończeniu Wolontariatu Europejskiego biorą udział w spotkaniu
ewaluacyjnym (final evaluation meeting). Szkolenia są obowiązkowe, choć
w przypadku krótszych działań (do pół roku) możliwe jest, że nie
we wszystkich szkoleniach w kraju goszczącym wolontariusze
będą uczestniczyć. Z kolei osoby zaangażowane w Wolontariat
Europejski w organizacjach (koordynatorzy projektów, działań
i mentorzy) mają możliwość podnoszenia swoich kwalifikacji,
a tym samym jakości projektów, podczas różnych szkoleń
w zależności od swojego doświadczenia i potrzeb. Są to m.in. szkolenia
dla Nowych Organizacji Goszczących lub Wysyłających, coroczny Zjazd
Organizacji Wolontariatu Europejskiego, szkolenia z cyklu Laboratorium
Optymalnego Wolontariatu Europejskiego oraz szkolenia i seminaria
międzynarodowe.
Nasza rola determinowana jest mocno czasem, w którym znajdują się
wolontariusze w ramach swojego projektu. Gdy są przed wyjazdem –
chcę ich trochę zatrzymać i wyhamowywać pęd, w którym się znajdują.
Zaprosić do chwili zastanowienia nad tym, „po co ja właściwie jadę?”.
Poza tym staram się przekazać najważniejsze aspekty EVS – zasady,
kwestie finansowe. Zaraz po przyjeździe pragnę pomóc stworzyć im
sieć kontaktów z innymi wolontariuszami, staram się odpowiadać na
wszystkie pytania, rozwiewać ewentualne wątpliwości. Jeszcze raz,
gdy tego potrzebują – wyjaśnić zasady formalne, finansowe. Midterm to już mniej pracy trenerskiej, a więcej wprowadzania do różnych
wątków, które wolontariuszei mogą sobie podsumować, którym mogą
się przyjrzeć. Dawanie wolności, przestrzeni. Szkolenia ewaluacji
końcowej natomiast to tworzenie przestrzeni do podsumowywania
różnych aspektów, doświadczeń wyniesionych z projektów.
Marta Piegat-Kaczmarczyk
Cele szkoleń
Celem szkoleń w ramach Wolontariatu Europejskiego jest przede
wszystkim wsparcie wolontariuszy i organizacji w procesie
uczenia się (pozaformalnym i nieformalnym) podczas realizacji ich
projektów.
Po pierwsze, głównym aktorem w tej sztuce są wolontariusze.
Jakiekolwiek wyzwanie podejmują, zadaniem trenera jest ich w tym
wspierać i wzmacniać ich potencjał oraz wiarę w siebie, aby mogli
dać sobie z tym radę. Po drugie, trener pomaga wszystkim stronom
zaangażowanym w Wolontariat Europejski odkrywać i szanować
różne potrzeby oraz interesy. Oznacza to uświadamianie
wolontariuszom perspektywy organizacji i vice versa oraz znajdowanie
sposobów na ulepszanie projektów przez wolontariuszy i ich
organizacje. Po trzecie, rolą trenera jest zachęcanie wolontariusza
do odkrywania innych kultur, jak równiej swojej własnej kultury.
Michael Kimmig
Naszą rolą jest wsparcie w procesie współpracy wolontariusza
i osób z organizacji partnerskich.
Szkolenia oparte są na uczeniu się przez doświadczenie, wykorzystującym
metody „aktywne” i uwzględniające doświadczenia, zainteresowania
i potrzeby uczestników (np. gry symulacyjne i z podziałem na role,
dyskusje, praca w małych grupach, techniki teatralne, metody
plastyczne). Ostateczny kształt każdego programu wypracowują
prowadzący w porozumieniu z uczestniczącymi, tak by obudzić w nich
Trener powinien umożliwiać wolontariuszom uświadamianie sobie
swojego potencjału, wspierać ich przy szukaniu odpowiedzi na
pojawiające się pytania, stwarzać czas i miejsce na indywidualną
refleksję i wzajemną inspirację. Powinien przybliżać wolontariat
jako przestrzeń do rozwoju osobistego dla młodego człowieka
i wspierać proces uczenia się wolontariusza poprzez tworzenie
przestrzeni do refleksji, planowania i dzielenia się.
Tomasz Lubotzki
współodpowiedzialność za powodzenie spotkania. Prowadzący tworzą
ramy, które pozwalają uczestnikom odkrywać istotę bycia wolontariuszem,
pomagają im uzmysłowić sobie mocne i słabe strony ich osobowości
w celu odnalezienia własnych dróg i metod wychodzenia z trudnych
sytuacji, wspierają w aspektach konfrontacji z innymi kulturami.
Wojtek Spychała
Marta Brzezińska-Hubert
36
Dagna Gmitrowicz
Wojtek Szczepanik
Wspieram wolontariuszy, aby po danym
szkoleniu poszli co najmniej krok do przodu.
A to, w jakim kierunkach, na jakiej drodze –
zależy od nich samych.
Fot. Zbigniew Drzewiecki
Mogę wspierać młodych ludzi, a zrozumienie ich problemów
i potrzeb przekazać dalej – osobom mającym realny wpływ
na strukturę programu oraz organizacjom tworzącym projekty
Wolontariatu Europejskiego.
Fot. Zbigniew Drzewiecki
Na szkoleniu, na krótki moment, wolontariusz jest „wyjęty z kontekstu projektowego”.
Pozwala to się zatrzymać, spojrzeć na pewne rzeczy z dystansem, czasami zobaczyć je
z innej perspektywy. Tak właśnie widzę swoją rolę: trochę jako takiego „zatrzymywacza”
w codziennym wolontariackim życiu w biegu poprzez zaproszenie do refleksji,
zastanowienia się nad tym doświadczeniem, nadania mu własnych znaczeń. Myślę, że
jako trenerka korzystam z własnej wiedzy i doświadczeń, aby pomóc wolontariuszom
w mierzeniu się z trudnymi momentami, jakie stają się ich udziałem podczas projektu,
jak również w odkrywaniu i rozwijaniu ich własnych zasobów, które są przydatne w takich
trudnych chwilach.
Eliza Zadłużna
37
Uczenie się
w Wolontariacie Europejskim
Uczenie się w programie „Młodzież w działaniu”,
czyli czym jest edukacja pozaformalna
Program „Młodzież w działaniu” powstał po to, aby dawać młodym ludziom
możliwość uczenia się, rozwoju i poszerzania swoich horyzontów. Proces
uczenia się, zdobywania nowych umiejętności i wiedzy odbywa się
w programie w ramach edukacji pozaformalnej i nieformalnej.
Uczenie się pozaformalne ma kilka szczególnych, wyróżniających
je cech. Należą do nich:
• dobrowolne uczestnictwo: to uczestnik uczenia się
pozaformalnego decyduje o własnym udziale oraz o tym, ile
dla siebie z tego procesu weźmie
• ustrukturowany proces o konkretnym programie – na tyle
jednak elastycznym, by umożliwić ewentualne pełniejsze
dostosowanie go do potrzeb uczestników
• intencja: zamierzeniem jest uczenie się, w swoim założeniu
proces ma służyć się właśnie jemu, co zdecydowanie odróżnia
uczenie się pozaformalne od nieformalnego
• celowość: cele edukacyjne są jasno określone a podejmowane działania mają służyć ich osiągnięciu.
Uczenie się w sposób pozaformalny skupia się na poznawaniu nowych
tematów oraz zdobywaniu i rozwijaniu kompetencji przez doświadczenie.
Wykorzystuje interaktywne metody pracy, pozwalające na praktyczne
zgłębianie określonego dla danego działania tematu. Uczestnik takiego
uczenia się jest w centrum procesu.
Edukacja pozaformalna w programie „Młodzież w działaniu” to
możliwość kształcenia przez podróże, szkolenia, wolontariat, wymiany
międzynarodowe, wspieranie samodzielności i przedsiębiorczości
młodych ludzi, angażowanie ich w różnorakie programy i wspieranie
aktywności poza szkołą. Dzięki udziałowi w różnorodnych projektach
młodzi ludzie zyskują nowe doświadczenia, umiejętności i wiedzę.
Spotkanie z innymi kulturami, podejmowanie wyzwań, zgłębianie nowych
tematów przekłada się na kształtowanie ich postaw. Wszystko to ma
służyć rozwojowi indywidualnemu i społecznemu młodych ludzi, a także
zwiększaniu ich szans na znalezienie w przyszłości zatrudnienia.
Edukacja pozaformalna odbywa się w różnych środowiskach
i sytuacjach, w których szkolenie i uczenie się nie muszą być jedyną lub
najważniejszą formą zajęć.
Edukacja formalna, uczenie się pozaformalne, a także nieformalne
wzajemnie się uzupełniają, składając się na całościowe doświadczenie
edukacyjne człowieka. Większość działań edukacyjnych, w jakich
bierzemy udział, jest zresztą mieszaniną różnych rodzajów edukacji.
Planując własną ścieżkę edukacyjną, warto o tym pamiętać i korzystać
Fot. Maria de
38
Sola
z różnorodnych możliwości rozwoju. Właśnie w procesie pozaformalnego
uczenia się możliwe jest zdobywanie wielu kompetencji, które w mniejszym
stopniu rozwijane są w trakcie formalnej ścieżki kształcenia.
Program „Młodzież w działaniu” jest programem edukacyjnym Unii
Europejskiej i w związku z tym korzysta z jej dorobku w zakresie obszaru
edukacji. Mowa tu szczególnie o Zaleceniu Parlamentu Europejskiego
i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych
w procesie uczenia się przez całe życie. Zgodnie z treścią powyższego
dokumentu kompetencje kluczowe to te, których każdy człowiek potrzebuje
do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem,
integracji społecznej oraz zatrudnienia. Określono osiem kompetencji
kluczowych, które są połączeniem wiedzy, umiejętności i postaw:
1. porozumiewanie się w języku ojczystym
2. porozumiewanie się w języku obcym
3. kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowotechniczne
4. kompetencje informatyczne
5. umiejętność uczenia się
6. kompetencje społeczne i obywatelskie
7. inicjatywność i przedsiębiorczość
8. świadomość i ekspresja kulturowa.
Projekty realizowane w programie „Młodzież w działaniu” przyczyniają się
do rozwijania kompetencji kluczowych, w ramach opracowanego przez
twórców i uczestników projektu programu oraz jego celów edukacyjnych.
Co to oznacza w praktyce? Jakie kompetencje rozwijane są w projektach
realizowanych w ramach programu poprzez uczenie się pozaformalne?
W ramach ewaluacji realizacji programu w Polsce w latach 20072009 uczestnicy i koordynatorzy projektów mieli za zadanie
ocenić, które kompetencje rozwinęli najmocniej dzięki udziałowi
w projekcie. Badanie pokazało, iż projekty mają szczególny
wpływ na kształtowanie następujących kompetencji kluczowych,
a w ich ramach przykładowych konkretnych umiejętności, wiedzy
i postaw:
• porozumiewanie się w językach obcych (np. przełamywanie
barier w porozumiewaniu się, odwaga i pozytywna postawa
wobec komunikacji w języku obcym, rozwój słownictwa
i praktycznego wykorzystania języka)
• kompetencje informatyczne (np. korzystanie z Internetu, forów,
komunikacji przez Internet, tworzenie stron internetowych,
korzystanie z nowoczesnych narzędzi komunikacji,
wyszukiwanie informacji)
• umiejętność uczenia się (np. motywacja i wiara we własne
możliwości w uczeniu się, rozwiązywanie problemów,
wykorzystywanie zdobytej wiedzy i umiejętności w praktyce,
39
umiejętność poszukiwania informacji i określania własnych
potrzeb edukacyjnych)
• kompetencje społeczne i obywatelskie (praca w międzykulturowym środowisku, praca w grupie, rozwiązywanie
konfliktów, zaangażowanie obywatelskie, udział w życiu i działaniach społeczności lokalnej, zdolność do okazywania
solidarności i zainteresowania innymi, pomocy, wstrzymywanie
pochopnych sądów o ludziach)
• inicjatywność i przedsiębiorczość (przygotowywanie,
wcielanie w życie własnych pomysłów, wdrażanie i rozliczanie
projektu, stawianie i osiąganie celów, odpowiedzialność za podejmowane działania)
• świadomość i ekspresja kulturalna (wyrażanie siebie za pomocą środków artystycznych, znajomość dziedzictwa
kulturowego własnego kraju, otwartość na różne formy
ekspresji kulturalnej).
Uczestnicy ocenili, że praca i działania w ramach projektów programu
„Młodzież w działaniu” były doświadczeniem ważnym w ich życiu zarówno
w wymiarze prywatnym, edukacyjnym, jak i zawodowym. Mimo iż nie
zawsze są w stanie dokładnie określić, czym jest pozaformalne uczenie
się, a terminy „edukacja pozaformalna” i „edukacja nieformalna” stosują
zamiennie (co budzi pewne uczucie niejasności), to intuicyjnie czują, co je
wyróżnia i rozumieją jego wartość. Szczególnie w tym zakresie podkreślana
jest wartość metodologii stosowanej przez edukację pozaformalną. Dzięki
niej uczestnicy projektów uczą się w sposób bardziej atrakcyjny, a przez
to szybciej i na dłużej zapamiętują uzyskane informacje. Metody
warsztatowe pozwalają na uczenie się przez doświadczenie, a nie tylko
w formach podających.
Z pamiętnika wolontariusza
Wybór, jakiego dokonałem decydując się w 2006 roku na półroczny
wolontariat w centrum harcerzy w Kolding w Danii, był prawdopodobnie
jednym z najważniejszych momentów ostatniej dekady mojego życia.
Z własnego doświadczenia wiem, że dla wielu moich rówieśników
Wolontariat Europejski jest ciągle czymś tak odległym jak Sahara, dlatego
być może moja historia będzie w stanie choć trochę pobudzić wyobraźnię
osób, które pierwszy raz spotykają się z tym tematem.
Z perspektywy czasu widzę, ile nowych możliwości dał mi udział
w dawnym programie „MŁODZIEŻ”. Wydaje mi się jednak, że lata
temu nie byłem w pełni świadomy tego, jak dobrym pomysłem na
życie jest udział w tego typu inicjatywie. Po skończonym projekcie,
który był jedynie w części związany z „budowaniem”, osiedliłem
się w Danii, zaczynając najpierw od kilkumiesięcznego pobytu
w duńskiej szkole z internatem. Nieco później, dzięki zadowalającej
znajomości języka duńskiego, zacząłem pracę w branży budowlanej,
którą po prawie roku zamieniłem na studia na kopenhaskiej uczelni
technicznej. Było to w głównej mierze możliwe dzięki przyznaniu
stypendium rządu duńskiego, jakie otrzymałem w 2007 roku m.in. za
okres pracy wolontariackiej podczas EVS.
Od ponad 2 i pół roku studiuję dziennie na kierunku przypominającym
polskie budownictwo w niewielkim stopniu połączone z architekturą,
a moje studia ze względu na umiejętności językowe często wzbogaca
praca dla lokalnych firm budowlanych współpracujących z polskimi
podwykonawcami. Przyjeżdżając do Danii w 2006 roku, nie umiałem
powiedzieć pojedynczego słowa w języku duńskim. Wolontariat Europejski
zaoferował mi wówczas niezbędny czas na naukę oraz wsparcie
językowe, dzięki czemu obecnie mam możliwość swobodnego życia
w Kopenhadze.
Dziś widzę wyraźnie, że nauka duńskiego była strzałem
w dziesiątkę. Gdy jednak wyjeżdżałem na EVS (dzień po ostatnim
egzaminie maturalnym), nie miałem pojęcia o konkretnych
możliwościach, jakie on stwarza. Wiem dobrze, że bez pobytu na
wolontariacie w 2006 roku nie znalazłbym w sobie wystarczającej
odwagi na przyjazd do zupełnie obcego kraju, dlatego czuję, że
moje życie zostało w pewien sposób pozytywnie zmienione przez
wolontariat i jego zalety. Odwaga, o której wspomniałem, pozwoliła
mi na szersze otwarcie oczu na otaczający świat i dzięki temu
w 2009 roku wyjechałem na półroczną wymianę studencką na jeden
z uniwersytetów w Edynburgu. Wymiana następnie przyczyniła się do
zorganizowania stażu (stanowiącego część moich duńskich studiów),
który odbędzie się w Szkocji z dofinansowaniem z programu Erasmus.
O Erasmusie, jak również o Wolontariacie Europejskim, dowiedziałem się
lata temu z kolorowych broszurek Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji.
Pomimo znajomości ogólnego zarysu tych programów nigdy bym nie
pomyślał, że będę w takim stopniu korzystał w moim życiu z tego typu
możliwości. Nie znałem osobiście nikogo, kto zrobił to wcześniej, a
jednak za namową przychylnych mi ludzi zdecydowałem się skorzystać
z programu EVS.
Gdybym mógł zmienić coś w wyborach, których dokonałem, to
prawdopodobnie nic bym nie zmienił, widząc, jak wzbogacają dziś one
nie tylko moje studia, ale również pracę, którą wykonuję. Umiejętności
zdobyte w trakcie Wolontariatu Europejskiego były zalążkiem kolejnych
cennych doświadczeń, których pozytywne skutki będę odczuwał przez
lata.
Michał Łuczun, Wolontariusz Europejski
Najważniejsze jest to, że w projektach programu uczenie się pozaformalne
odbywa się w różnorodnych sytuacjach i nie jest jedynym ich celem. Obok
doświadczenia edukacyjnego projekty te są czasem aktywnych działań,
wyjątkowych spotkań, poznawania nowych miejsc oraz ludzi i w końcu
ogromnej radości!
Anna Olszówka,
Zastępca Dyrektora programu „Młodzież w działaniu”
Fot. Liliana Gmerek
40
Fot. Vira Matskevych
Fot. Aleksandra Kania
41
Mobilność w Wolontariacie Europejskim
Wolontariat Europejski
a mobilność
O Wolontariacie Europejskim nie sposób rozważać z wyłączeniem
zagadnienia mobilności. Wolontariat Europejski daje młodym osobom
możliwość przekraczania granic zarówno w sensie terytorialnym, jak
i psychologicznym. Łączy zatem różne rodzaje mobilności, nadając jej
tym samym wymiar szczególny.
Swoboda przemieszczania się jest jednym z podstawowych praw Unii
Europejskiej, dzięki któremu młode osoby mogą uczestniczyć między
innymi w Wolontariacie Europejskim. Zdarza się też, że to możliwość
wyjazdu za granicę motywuje młodych do działania na rzecz lokalnej
społeczności. Należy jednak podkreślić, że sam wyjazd za granicę
nie stanowi celu projektów Wolontariatu Europejskiego, a jest jedną
z korzyści udziału w nich. Sam wyjazd jest jedynie środkiem
do poznawania siebie i wzajemnego uczenia się. To właśnie szansa
odkrywania własnych możliwości i rozwoju osobistego określa istotę
Wolontariatu Europejskiego.
Wolontariat Europejski sprzyja mobilności w wymiarze:
• terytorialnym: wolontariusz wyjeżdża za granicę
• psychologicznym: wolontariusz przekracza własne granice –
odkrywa nowe możliwości
• zawodowym: wolontariusz zdobywa doświadczenie, które
decyduje o wyborze jego drogi życiowej.
Doświadczenie Wolontariatu Europejskiego ma charakter indywidualny,
dlatego też mobilność z nim związana powinna być postrzegana w takim
wymiarze. Dla niektórych wolontariuszy sam wyjazd jest wyzwaniem;
dla innych jest nim realizacja działania, poznawanie ludzi i kultury. Są też
tacy, którzy zdobyte doświadczenie będą starali się przełożyć na realne
korzyści np. podczas poszukiwania pracy. Nie należy wartościować
tych doświadczeń, gdyż każde z nich stanowi wartość jedynie dla tej
konkretnej osoby. Można stwierdzić, że każdy wolontariusz jest mobilny
na swój sposób – zależy, w jakim momencie drogi życiowej realizuje swój
projekt.
Dla Wolontariusza Europejskiego podróżowanie nie jest przeszkodą...
Teraz już wiem, że jak chcę wyjechać, to wystarczy wybrać cel, spakować
plecak i ruszyć w drogę. Mój wolontariat w Indonezji mi to uświadomił –
powiedziała jedna z wolontariuszek na spotkaniu ewaluacyjnym.
Jednak nie jest wcale konieczne pokonanie dużej odległości, żeby młoda
osoba zdała sobie sprawę z tego, jak bardzo ten wyjazd ją wzbogaca.
Urszula Buchowicz, specjalistka ds. Wolontariatu Europejskiego,
program „Młodzież w działaniu”
zeblewska
Mobilność
Stowarzyszenie „Jeden Świat”, Poznań,
www.jedenswiat.org.pl
Wolontariuszy wysłanych: 130 od 1998 r.
Wolontariuszy goszczonych: 64
Myliłby się ten, kto twierdzi, że mobilność obywateli Unii Europejskiej ma
miejsce tylko w przypadku poszukiwania lepszych miejsc pracy. Mobilność
jest nieodłącznym i koniecznym warunkiem przy pracy wolontariackiej
podejmowanej przez młodzież. Wolontariat Europejski, realizowany w Akcji
2. programu „Młodzież w działaniu”, pozwala młodym osobom, które nie
ukończyły trzydziestego roku życia, na zrealizowanie projektu w jednym
z państw Unii Europejskiej oraz w innych państwach biorących udział
w programie. W praktyce oznacza to, że wolontariusz opuszcza znany
sobie teren, rodzinę, przyjaciół czy szkołę, by wyjechać (na okres od 2
do 12 miesięcy) do nowego miejsca i zrealizować tam ambitny projekt,
służący zarówno społeczności lokalnej, jak i jego osobistemu rozwojowi.
Zmiana miejsca oznacza zatem także przekraczanie horyzontów oraz
własnych ograniczeń. Dla wielu młodych ludzi jest to również pewnego
rodzaju „mobilność wewnętrzna”, pozwalająca na wprowadzanie
zmian w ich życiowych scenariuszach. Wolontariusze nie otrzymują
wynagrodzenia za swoją pracę. Dzięki środkom przyznanym na realizację
projektu mają jednak zapewnione zakwaterowanie, wyżywienie oraz
skromne kieszonkowe. O ile większa musi być zatem motywacja, chęć
zmian, poznawania nowego i mobilność, by udać się na drugi koniec
kontynentu nie po to, by się „dorabiać”, ale by poznawać samego
siebie, pokonywać swoje słabości oraz stawać się lepszym człowiekiem
i obywatelem! Komisja Europejska dostrzega ogromny potencjał
wolontariatu – jest to szansa rozwoju młodych ludzi. Korzyści z wyjazdu
są znaczące, a po jego zakończeniu przed wolontariuszami otwierają
się nowe możliwości. Dlatego też państwa członkowskie zachęcane są
do aktywnego włączania się w promocję wolontariatu, który wpływa
na mobilność młodych ludzi i pozwala im w świadomy i przemyślany
sposób kierować swoim życiem, a na późniejszym etapie – także karierą.
By ułatwić potencjalnym pracodawcom zapoznanie się z dokonaniami
i wiedzą wolontariusza, Komisja Europejska stworzyła certyfikat Youthpass
– narzędzie potwierdzające wiedzę i doświadczenie zdobyte na projekcie.
Zachęcamy do zapoznania się z trzema historiami wolontariuszek
Stowarzyszenia „Jeden Świat”, które dzięki Wolontariatowi Europejskiemu
zmieniły swoje podejście i nastawienie do życia.
Z Francji do Poznania
Laetitia, pochodząca z Francji, przyjechała jako wolontariuszka EVS do
Poznania w 2007 r. Pracowała w biurze Stowarzyszenia „Jeden Świat”,
zajmując się edukacją z zakresu praw człowieka oraz zapobiegania
dyskryminacji. Wytrwale uczyła się języka, poznawała polską kulturę oraz
Fot. Olga Szc
42
43
poglądy na różne kwestie, które często były diametralnie inne od tych,
które sama wyznawała bądź znała ze swojego kraju. Gdy zakończył się
jej projekt, Laetitia postanowiła zamieszkać w Polsce. Czas pokaże, czy
na stałe. Wśród wielu powodów jej decyzji pojawił się także „element”
romantyczny – polski chłopak, z którym poznała się kilka lat wcześniej
w… Londynie. Obecnie Laetitia pracuje w Stowarzyszeniu „Jeden Świat”,
w trzyosobowym zespole zajmującym się Wolontariatem Europejskim.
Serbia – miłość odwzajemniona
Marta, studentka filmoznawstwa, wyjechała na Wolontariat Europejski
do Novego Sadu w Serbii, nie wiedząc, czego się spodziewać. Jej
dotychczasowe zainteresowania zdawały się nie mieć wiele wspólnego
z obszarem działań organizacji goszczącej. Wkrótce po rozpoczęciu
projektu i wzajemnym poznaniu się, okazało się, że Marta nie może żyć
bez Serbii, a Serbia – bez Marty. Zainteresowanie nowymi tematami
przerodziło się w pasję i chęć kontynuowania współpracy po zakończeniu
projektu. Dzisiaj Marta odwiedza Serbię tak często, jak to możliwe oraz
przygotowuje się do koordynowania międzynarodowego seminarium
dotyczącego zrównoważonego rozwoju.
Do Polski – po wiedzę i doświadczenie
W 2008 r. w Stowarzyszeniu „Jeden Świat” pracę jako wolontariuszka
EVS rozpoczęła, pochodząca z Ukrainy, Marta. Oprócz wywiązywania
się z obowiązków, jakie miała w biurze, szybko zaangażowała się
w prowadzenie ukraińskiego chóru i rozpoczęła starania o pozostanie
w Polsce i kontynuowanie nauki. Dzisiaj Marta jest doktorantką na
Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu, na wydziale neofilologii
przygotowuje dysertację dotyczącą języka ukraińskiego.
Podsumowując wiele ewaluacji przeprowadzonych z młodymi ludźmi,
możemy stwierdzić, że Wolontariat Europejski:
pomaga w trojaki sposób w staraniach o pracę:
• wykształca umiejętności interpersonalne, które przygotowują do kontaktu z potencjalnymi pracodawcami – wolontariusze są bardziej świadomi swego
potencjału i mocnych stron
• umożliwia wpisanie niestandardowego doświadczenia w CV
• daje możliwość wykorzystania zdobytego doświadczenia w przyszłej pracy
Lokalnie i globalnie
sprawdza postawy wolontariuszy w nowym terenie, kulturze, środowisku
Autorka: Vira Matskevych
w przyjaznych warunkach jest możliwością poznania swoich granic i przekroczenia ich
oferuje doświadczenie czegoś zupełnie nowego w bezpiecznym, bo kontrolowanym
środowisku
sprawia, że praca w innej kulturze pozwala wolontariuszom spojrzeć z nowej perspektywy na własną kulturę, wartości, stereotypy i uprzedzenia, otwiera
oczy na możliwości
uczy umiejętności rozwiązywania trudnych sytuacji bez względu na sytuację
otwiera możliwość nabycia lub rozwinięcia inteligencji społecznej (wolontariat w innej
kulturze to ciągły kontakt z różnymi osobami) dzięki pracy na rzecz innych stwarza
szansę poznania tematu społecznego, przy którym wolontariusz/ka pracuje.
Mobilność, rozumiana jako chęć zmiany, doświadczenia czegoś
nowego oraz wyjścia poza swoje dotychczasowe granice, może być
najważniejszym powodem, dla którego młodzi Europejczycy decydują się
na zostanie wolontariuszem EVS. Żadne inne doświadczenie nie zmienia
dotychczasowego życia tak mocno, jak ma to miejsce w przypadku
Wolontariatu Europejskiego. Z czego to wynika? Być może z faktu, że
podczas jego trwania nie nastawiamy się na zarabianie pieniędzy, tylko
na zrealizowanie założeń projektu i rozwój osobisty? A może z tego, że
przez cały czas trwania projektu uczymy się, nawet nie zdając sobie z tego
sprawy? Albo z faktu, że podejmujemy naprawdę duże wyzwanie i musimy
włożyć mnóstwo energii, poświęcenia i uczucia, by mu podołać?
Możliwe, że tych powodów jest więcej, najważniejsze założenie pozostaje
jednak niezmienne: każdy młody Europejczyk, mający trochę odwagi,
pasji i chęci zmian, może przeżyć to niezwykłe doświadczenie i odnaleźć
swoją drogę w życiu.
Fot. Michał Braun
44
Agnieszka Szczepanik, koordynatorka Wolontariatu
Długoterminowego; Magdalena Kaj, koordynatorka Projektów
Wysyłających, Stowarzyszenie „Jeden Świat”
Fot. Aleksan
dra Kania
45
Wymiar lokalny
Jednym z ważnych elementów projektów Wolontariatu Europejskiego
jest ich wpływ na społeczność lokalną. Można go określić jako naturalne
oddziaływanie na środowisko, a w szczególności na ludzi, z którymi
wolontariusz spotyka się na co dzień podczas realizacji działania.
Zapewnienie wolontariuszowi warunków do nawiązywania kontaktów ze
społecznością lokalną świadczy o dobrym przygotowaniu projektu.
Wolontariusz odgrywa znaczącą rolę w tworzeniu świadomości
społeczności, w której przebywa. Wszedłszy między ludzi, początkowo
jako „ktoś z zewnątrz”, może spojrzeć na ich problemy z nieco innej
perspektywy oraz zbierać inspiracje do tworzenia własnych pomysłów
i nowych rozwiązań. Z czasem wolontariusz wnika w tę społeczność,
poznaje ją od środka, realizując już konkretne zadania. W niektórych
projektach wolontariusze stają się integralną częścią pracy organizacji
goszczących, np. przedszkoli, klubów młodzieżowych, miejskich bibliotek.
Zdążyli już na stałe wpisać się w życie mieszkańców.
Wykonywanie pracy na rzecz społeczności lokalnych wzbogaca również
samego wolontariusza. Doświadczenie nowej rzeczywistości poszerza
horyzonty i kształtuje postawy młodego człowieka. Tylko bezpośredni
kontakt z lokalną kulturą i obyczajami mieszkańców pozwala mu poczuć
specyfikę danego miejsca. Wolontariusz przejmuje pewne zasady
funkcjonowania danej społeczności, dostosowuje się do niej.
Oddziaływanie to ma zatem wzajemny charakter i składa się na cały
proces uczenia się w projektach Wolontariatu Europejskiego.
Urszula Buchowicz, specjalistka ds. Wolontariatu Europejskiego,
program „Młodzież w działaniu”
Fot. Allesandro Piacentini
46
W Bydgoszczy i nie tylko…
Fundacja „Wiatrak”, woj. kujawsko-pomorskie,
www.wiatrak.org.pl
Wolontariuszy wysłanych: 65 od 2006 r.
Wolontariuszy goszczonych: 40
15 września 2005 roku. W drzwiach Fundacji „Wiatrak” staje pierwsza
Wolontariuszka Europejska. Wraz z nią pojawia się przed nami wyzwanie:
co zrobić, by dwanaście miesięcy, które razem spędzimy, wykorzystać
jak najlepiej dla dobra zarówno wolontariuszki, jak i organizacji. Zadania
są zaplanowane, rozpoczyna się codzienność: praca z dziećmi, pomoc
osobom chorym i niepełnosprawnym, konwersacje języka niemieckiego. Po trzech miesiącach przyjeżdża do nas druga wolontariuszka. Nowe
zadania, praca w organizacji. Mijają dni, tygodnie, miesiące…
Widzimy, jak Wolontariat Europejski „wnika” w naszą organizację.
Pracownicy coraz odważniej mówią w obcych językach – czasem trzeba
pomóc, odpowiedzieć na pytanie, a czasem ma się ochotę zwyczajnie
porozmawiać, czegoś dowiedzieć. Wolontariusze pokazują nam swoje
zwyczaje; w sposób naturalny poznajemy ich kulturę, mamy okazję
skosztować typowych dla ich krajów potraw. Doświadczamy ogromu
dobra.
Przyjeżdżają kolejne osoby. Chcemy, żeby z tego potencjału korzystali
także inni, ludzie spoza organizacji, mieszkańcy naszego osiedla, dzielnicy,
miasta. Zaczynamy proponować spotkania, wieczory międzykulturowe,
mówimy o możliwości zorganizowania prezentacji. Wychodzimy
z inicjatywą i… dziwimy się, bo nie ma odzewu. Organizacje, szkoły
są niechętne. Pojawiają się pytania: Kto? Co? Wolontariat Europejski?
Nie, nigdy nie słyszałam! Program unijny? A co robią? itp., itd.
Fot. Miguel Melo
W naszych głowach pojawia się pomysł. Zróbmy dużą akcję! Niech
informacja dotrze do każdej bydgoskiej szkoły. W piśmie wytłumaczymy,
o co chodzi. Prosimy o poparcie prezydenta miasta – zgadza się. Pismo
zapraszające od prezydenta i prezesa naszej fundacji Urząd Miasta kieruje
do każdej szkoły. Czekamy. Zaczynają się nieśmiałe telefony. Nauczyciele
i pedagodzy dopytują się, jak będą wyglądały te spotkania. Umawiamy
terminy. Telefon dzwoni dalej. Przygotowujemy całą akcję. Dzielimy się na
trzy ekipy. I ruszamy!
Młodzież jest zachwycona, nauczyciele proszą, żebyśmy przyszli jeszcze
raz, dyrektorzy zachęcają, by prezentacje były też w innych klasach.
Współpraca z jedną szkołą trwa przez cały rok. Wolontariusz z Francji raz
w tygodniu odwiedza grupę uczniów.
Akcję kończy uroczysta gala w Urzędzie Miasta zorganizowana z okazji
Dnia Wolontariusza. Prezydent nagradza młode osoby z Bydgoszczy,
Wolontariusze Europejscy odbierają wyróżnienia. Mamy tam możliwość
zaprezentowania idei wolontariatu, a jedna z wolontariuszek mówi o tym,
co dał jej EVS.
Za rok jest już o wiele łatwiej. Zanim ruszamy z promocją akcji, telefon już
dzwoni. Umawiamy spotkania. Pracownicy Urzędu Miasta też pytają, czy
możemy być na gali i kto opowie o możliwościach wyjazdu za granicę.
Te wydarzenia na stałe wpisują się w bydgoską tradycję. Co roku akcja
w szkołach, a po niej gala z prezydentem miasta. Udaje się też
zainteresować tematem lokalne media. Wolontariusze Europejscy goszczą
w bydgoskim oddziale Telewizji Polskiej, słychać ich na antenie kilku
rozgłośni, można o nich przeczytać w prasie.
Zaczynamy „wystawiać się” na targach, dniach nauki. Jesteśmy proszeni
o prezentacje, o zagospodarowanie stoisk.
Jedna z goszczonych wolontariuszek na pożegnanie organizuje bal
karnawałowy dla uczniów szkoły specjalnej. Zaprasza Wolontariuszy
Europejskich z całej Polski. Wydarzeniem interesują się media. Korzystają
uczniowie, ich rodzice, opiekunowie. Dowiadują się mieszkańcy miasta. Od trzech lat Fundacja „Wiatrak” prowadzi w regionie kujawskopomorskim szkolenia na temat programu „Młodzież w działaniu”.
Od ubiegłego roku proponujemy uczestnikom udział w wieczorze
międzykulturowym. Chętnych jest wielu. Przychodzą z ciekawością,
odchodzą z doświadczeniem przeżycia wspaniałego spotkania. Zaznaczają
to w ewaluacjach. Wieczory te często owocują kolejnymi zaproszeniami,
prośbami o przyjazd do ich miejscowości, szkoły. Idea EVS dociera do
kolejnych zakątków regionu.
Polacy, których wysłaliśmy do innego kraju, po powrocie chcą dzielić
się z innymi tym, co przeżyli. Organizujemy spotkania ze studentami:
na uczelni, w duszpasterstwie. Czy ktoś słyszał już o Wolontariacie
Europejskim? – pada wprowadzające pytanie. Nikt nie podnosi ręki. Po
naszych opowieściach kilkadziesiąt osób więcej już wie, co to EVS.
18 maja 2010 r. – siódma rano, pakowanie. Bagażniki pełne tradycyjnych
potraw, owoców, napojów. Cel – Dąbrowa. Uczniowie i nauczyciele
już czekają. Rozpoczyna się Europejski Dzień Regionalny. Sześć
przygotowanych klas – dekoracje, flagi, opisy historii. W każdej klasie
wolontariusz, który pochodzi z danego kraju lub spędził w nim EVS.
Prezentacje, tańce, konkursy, degustacja. I na koniec zaproszenie, aby za
rok znów się pojawić. Wracamy. Powraca codzienność, a wraz z nią perspektywa kolejnych spotkań,
warsztatów, wieczorów, istnienia w środowisku lokalnym, które – według
mnie – dopełnia prawdziwy wymiar Wolontariatu Europejskiego.
Agnieszka Prinz, koordynatorka projektów Wolontariatu
Europejskiego w Fundacji „Wiatrak”
Włączanie innych w moje... doświadczenia we współpracy lokalnej
w projektach Wolontariatu Europejskiego
Fundacja „Borussia”, Olsztyn, www.borussia.pl
Wolontariuszy wysłanych: 38 od 2006 r.
Wolontariuszy goszczonych: 17
W 2005 roku doświadczenia Fundacji „Borussia” w edukacji pozaformalnej
i pracy na rzecz ochrony europejskiego dziedzictwa postanowiliśmy
przełożyć na ambitne, szeroko zakrojone działanie edukacyjne dla
młodzieży. Stworzyliśmy koncepcję i rozpoczęliśmy realizację projektu
długoterminowego wolontariatu na rzecz ochrony europejskiego
dziedzictwa pn. „Międzynarodowy wolontariat w ochronie krajobrazu
kulturowego na Warmii i Mazurach”. Co roku uczestniczy w nim 18-20
wolontariuszy z Polski, Niemiec i Rosji, którzy przez 12 miesięcy pracują
społecznie w małych miejscowościach Warmii i Mazur, wspierając
działalność lokalnych organizacji i instytucji. Projekt ten jest jednocześnie
kwintesencją i urzeczywistnieniem borussiańskich idei.
Dziś, po pięciu latach funkcjonowania projektu można mówić o jego
wielkim sukcesie. W 2005 roku pomysł, który sami stworzyliśmy, był dla
naszej organizacji jednocześnie ogromnym wyzwaniem. Podjęliśmy je.
W projekcie jak w ogniskowej skupiły się nasze doświadczenia i pomysły,
które uosabiały jedną z borussiańskich maksym: „Myśl uniwersalnie,
działaj lokalnie!”.
Jak i dlaczego warto działać lokalnie? Co kryje się pod pojęciem
wymiaru lokalnego projektu w pracy z wolontariuszami EVS? Na te
i inne pytania postaram się odpowiedzieć, a asumptem do nich będą
praktyczne doświadczenia zdobyte przez naszą organizację przy realizacji
wspomnianego projektu.
47
Od 2005 r. w naszym projekcie wzięło udział prawie 100 wolontariuszy.
Pracowali oni w muzeach, domach kultury, lokalnych organizacjach
pozarządowych działających na rzecz europejskiego dziedzictwa,
pracowniach konserwatorskich, instytucjach rządowych i samorządowych
odpowiedzialnych za ochronę zabytków. Pod okiem specjalistów:
historyków, konserwatorów i restauratorów, działaczy organizacji
pozarządowych, ale także urzędników młodzi wolontariusze poznawali
historię i tradycję historycznego regionu Warmii i Mazur, jego wielowiekową
spuściznę, uczyli się opracowywać dokumentację obiektów historycznych,
poznawali praktyczne elementy konserwacji i restauracji zabytków,
archiwizowania zbiorów, w końcu – realizowali własne projekty.
Zaangażowanie młodych ludzi z trzech krajów w działania na rzecz
ratowania europejskiego dziedzictwa i rozwój lokalnych społeczności
w północno-wschodniej Polsce ma szeroki wymiar edukacyjny i oddźwięk
społeczny oraz przynosi praktyczne, wymierne efekty. O sukcesie tego
pilotażowego i unikatowego na skalę europejską przedsięwzięcia, którego
realizacja jest możliwa dzięki wsparciu finansowemu programu Unii
Europejskiej „Młodzież w działaniu” oraz programu „memoria. Wolontariat
dla Europejskiego Dziedzictwa Kulturowego” Fundacji „Pamięć,
Odpowiedzialność i Przyszłość” zdecydowało jego silne osadzenie
w realiach regionu, czyli właśnie jego lokalny wymiar.
W ten projekt i działania Fundacji „Borussia” angażujemy bowiem
nie tylko wolontariuszy – co oczywiście jest głównym naszym
zamierzeniem. Dużą wagę przykładamy także do współpracy z goszczącymi ich organizacjami, a za ich sprawą i dzięki pracy
wolontariuszy – z lokalnymi środowiskami na miejscu.
Tworząc od 2005 r. sieć partnerów w projekcie, sięgaliśmy do kontaktów,
którymi dysponowaliśmy wcześniej dzięki naszej wieloletniej pracy
w całym regionie. Byli to osobiście zaangażowani członkowie
stowarzyszenia (rozsiani po całym regionie, ale też daleko poza jego
granicami), uczestnicy naszych wcześniejszych projektów, zaprzyjaźnione
organizacje i instytucje, przedstawiciele szkół, samorządów lokalnych,
mediów. Do grona partnerów dołączały także nieznane nam wcześniej
instytucje. Co ważne, jeśli nie najważniejsze – mogliśmy się odwoływać
nie tylko do kontaktów, ale także do ogromnych i wszechstronnych
kompetencji naszych partnerów, także w zakresie znajomości potrzeb ich
lokalnych środowisk.
Powodzenie naszego projektu bierze się również stąd, że jako jego
inicjator i pomysłodawca nie ograniczyliśmy się wyłącznie do realizacji
celów naszej fundacji. Opracowany przez nas projekt zakładał także
efektywne wspieranie naszych lokalnych partnerów, a nie traktowanie
ich jako „podwykonawców”. Takie postawienie sprawy spowodowało
upodmiotowienie organizacji lokalnych w projekcie, zainspirowało je
do przejęcia inicjatywy, podjęcia aktywnych działań, wzięcie za nie
odpowiedzialności. Współpraca z naszymi lokalnymi partnerami nie zawsze była łatwa.
Na trudności organizacyjne nakładały się różnice w rozumieniu
i interpretowaniu pojęć „wolontariat”, „wolontariusz”, brak doświadczenia
pedagogicznego, znajomości różnic międzykulturowych, pojawiające
się często w kontaktach z wolontariuszami z zagranicy problemy. Nawet
w trudnych sytuacjach wśród wszystkich dominowała jednak chęć
wspólnego działania na rzecz założonych celów. Tu widać było owoce
naszej pracy na pierwszym, przygotowawczym etapie projektu.
Nam, Fundacji „Borussia”, „Międzynarodowy wolontariat w ochronie
krajobrazu kulturowego na Warmii i Mazurach” pomógł znaleźć
nowy, praktyczny wymiar we współpracy z lokalnymi organizacjami
i instytucjami, które w projekcie przejęły rolę organizacji goszczących.
Nasz projekt zakłada, że każdy wolontariusz – niezależnie od codziennej
pracy i zdobywania w niej doświadczeń i umiejętności – podczas
12 miesięcy projektu przejdzie cykl seminariów kształceniowych
i warsztatów, obejmujący w wymiarze rocznym łącznie 35 dni. Realizując
nasze założenie, na każdym etapie projektu intensywnie pracowaliśmy
nie tylko z wolontariuszami, lecz także z ich organizacjami. Odbywaliśmy
wiele spotkań: począwszy od pierwszych wstępnych rozmów o udziale
w projekcie, informowaniu o jego celach, założeniach, przez pomoc
w kwestiach merytorycznych, logistycznych, intensywną wymianę
doświadczeń. Pracę z partnerami kontynuowaliśmy, gdy byli już u nich
wolontariusze. To, co my wnieśliśmy do ich działań, to cały know-how
pracy z wolontariuszami, pracy projektowej, kontakty z zagranicznymi
partnerami. Transfer wiedzy i doświadczeń odbywał się zatem nie tylko
między wolontariuszem a jego organizacją goszczącą, lecz także na wielu
różnych poziomach: między nami a organizacjami goszczącymi i innymi
partnerami, czy organizacjami goszczącymi między sobą, w gronie
wolontariuszy. Powstawały ciekawe konstelacje doświadczeń, wiedzy,
umiejętności, które owocowały wspaniałymi pomysłami na działania,
z ogromnym zaangażowaniem i dużym wyczuciem realizowane przez
naszych wolontariuszy.
Organizacjom goszczącym stwarzaliśmy okazje do dzielenia się
doświadczeniami, podpatrywaniem, co robią inni (organizacje,
wolontariusze, partnerzy zagraniczni). Zapraszaliśmy ich na
seminaria ewaluacyjne, gdzie każdy uczestniczący w projekcie
wolontariusz przedstawiał realizowane przez siebie projekty.
Organizacje goszczące brały udział w spotkaniach tematycznych,
poświęconych rozwojowi koncepcji projektu, ale także pracy
mentorów, koordynatorów działań.
Również sami przedstawiciele organizacji goszczących występowali
w roli prowadzących zajęcia na szkoleniach i objazdach studyjnych dla
wolontariuszy. Organizując jako Fundacja „Borussia” międzynarodowe
konferencje i warsztaty z zakresu ochrony dziedzictwa czy edukacji
pozaformalnej, głos oddawaliśmy organizacjom goszczącym. W ten
sposób zdobywali nowe doświadczenia, kontakty. Tym chętniej, z nowymi
siłami i pomysłami, wspólnie z wolontariuszami włączali się w dalsze
działania i szukali inspiracji, którą potem przekuwali w czyn.
prowadzili nie tylko stałe zajęcia, ale realizowali własne, autorskie
pomysły, korzystając przy tym z zasobów i wsparcia swoich instytucji:
organizowali warsztaty, przygotowywali wystawy zdjęć oraz prac dzieci
i młodzieży, pomagali w tworzeniu ścieżek edukacyjnych, przygotowywali
foldery tematyczne – także w te działania włączając młodszych i starszych
mieszkańców regionu. W ten sposób z powodzeniem realizowali
oni długofalowe cele Fundacji „Borussia”, jakimi są uwrażliwianie
lokalnych środowisk na problematykę świadomego obchodzenia się
z multikulturowym i multinarodowym dziedzictwem Warmii i Mazur oraz
zachęcanie do aktywnego działania na rzecz otaczającego środowiska. Działając lokalnie, nie zapominamy o przymiotniku „europejski” w nazwie
Akcji 2. Naszym sukcesem jest to, że abstrakcyjne dla większości
pojęcia współpracy europejskiej nabrało dla naszych, borussiańskich,
wolontariuszy i ich organizacji jasnego wymiaru i że cele Wolontariatu
Europejskiego oraz programu „Młodzież w działaniu” stały się bliskie
i namacalne. Wolontariusze zagraniczni rozumieją, że to właśnie działając
lokalnie na rzecz młodych ludzi – swoich polskich kolegów, przyjaciół,
mieszkańców miasta – realizują w pełni założenia współpracy europejskiej.
Co ważniejsze, rozwój ich osobowości i umiejętności towarzyszy
rozwijaniu lokalnych społeczności oraz inicjatyw o wymiarze lokalnym
i międzynarodowym.
Od lat zachęcamy młode osoby do podjęcia wyzwań, które niesie ze sobą
bycie Wolontariuszem Europejskim. Każdej organizacji działającej lokalnie,
a poszukującej inspiracji i pomysłów na pracę z młodymi ludźmi, otwartej
na zdobywanie nowych doświadczeń i uczenie się od innych polecamy
współpracę z programem „Młodzież w działaniu”.
Kornelia Kurowska, koordynatorka projektów Wolontariatu
Europejskiego, prezes Fundacji „Borussia”
Zgodnie z naszymi założeniami działamy według zasady
pomocniczości. Szanujemy autonomię i specyfikę pracy
poszczególnych organizacji i ich lokalnych środowisk.
Przekazujemy kompetencje związane z realizacją projektu swoim
lokalnym partnerom – to oni opracowują koncepcję pracy z wolontariuszami, a następnie twórczo ją realizują.
Fot. Łukasz Słotwiński
48
Fot. Liliana Gmerek
My włączamy się tylko wtedy, gdy zachodzi ku temu wyraźna potrzeba.
W ramach projektu stworzyliśmy minifundusz grantowy. Każdy wolontariusz
mógł zgłosić do konkursu projekt, który chciał zrealizować we współpracy
ze swoją organizacją goszczącą i zdobyć na niego grant. Stąd wolontariusze
Fot. Ewelina Poleszak
49
Międzykulturowość
Fot.
50
rabowska
Katar zyna G
Uczenie się międzykulturowe w ramach EVS
odbiorców, a także uzyskać świeże spojrzenie na codzienne wyzwania.
Jak to się dzieje, że zwykły wyjazd na krótszy lub dłuższy projekt
wolontariacki staje się niezwykle cennym doświadczeniem
międzykulturowym? Czego wolontariusz uczy się o sobie – jako
przedstawicielu jednego kręgu kulturowego – i o ludziach, których
spotyka jako o przedstawicielach innych kultur? I wreszcie, w jaki sposób
z realizacji takiego projektu czerpie społeczność lokalna?
Wolontariat Europejski jest pomyślany tak, aby stwarzał jak najwięcej
możliwości edukacyjnych wszystkim, którzy są w niego zaangażowani:
wolontariuszowi, organizacji goszczącej go w innym kraju i społeczności,
do której dociera ze swoimi działaniami. Możliwa staje się wymiana
doświadczeń, umiejętności, sposobów czy metod pracy. Jednocześnie
następuje też zbliżenie kulturowe, poznawanie różnych norm, wartości,
zachowań, sposobów komunikacji. Kultury zaczynają wpływać na
siebie, przenikać się i wzbogacają się o nowe elementy. Ta edukacja
międzykulturowa często wymieniana jest przez wolontariuszy jako
jeden z motywatorów pchających ich w przygodę z Wolontariatem
Europejskim. Młodzi ludzie chcą poznawać języki i obyczaje
panujące w innych krajach, aby czuć się bliżej różnorodnego
kulturowo świata, aby odkrywać różnice i podobieństwa i pomimo
tych różnic szukać sposobów porozumiewania się. Realizując
swój projekt w innym kraju, wolontariusze na wiele sposobów
mogą pogłębiać swoją wiedzę i doskonalić konkretne umiejętności,
a przede wszystkim rozwijać postawę otwartości kulturowej.
Ciekawym elementem tej międzykulturowej układanki edukacyjnej jest
społeczność lokalna, w której pojawia się wolontariusz z innego kraju.
Dla wielu przedstawicieli społeczności lokalnej spotkanie z zagranicznym
wolontariuszem to często pierwsza w życiu okazja do doświadczania
różnorodności kulturowej. Najczęściej jest tak, że nikt z nich nie planuje
spotkania z odmiennością kulturową, nikt nie zabiega o wzbogacanie
wiedzy kulturowej czy ćwiczenie umiejętności komunikacji na styku kultur.
Nie planują tego, ale zostają wciągnięci w edukację międzykulturową
i rozwijają kompetencje międzykulturowe, nie ruszając się ze swoich
domów i krajów.
Po pierwsze, miejsce zamieszkania wolontariusza na projekcie to
najczęściej „międzykulturowe mieszkanie wolontariackie”, w którym
pod jednym dachem spotykają się różne narodowości czy religie.
Miejsce realizacji projektu to także środowisko odmienne kulturowo,
rządzące się innymi zasadami, sposobami komunikacji, planowania
czy ewaluacji działań. Wolontariat Europejski stwarza doskonałą
przestrzeń do ćwiczenia się w codziennej komunikacji na styku kultur,
w ustalaniu i przestrzeganiu wspólnych zasad, ale także w respektowaniu
odmiennych poglądów czy systemów wartości. Poprzez funkcjonowanie
w środowisku zróżnicowanym kulturowo młodzi ludzie rozwijają swoje
kompetencje międzykulturowe: wzbogacają wiedzę, ćwiczą przydatne
umiejętności i wzmacniają swoją postawę otwartości. W późniejszym
życiu kompetencje te bardzo się przydają – nie tyko tam, gdzie mamy
do czynienia z różnorodnością kulturową, ale także w wielu innych
sytuacjach wymagających szybkiego odnajdywania się w zmieniającej się
rzeczywistości, elastycznego i niestandardowego podejścia do problemu,
jak też radzenia sobie w sytuacjach niejasnych i niejednoznacznych.
Organizacja goszcząca, podobnie jak wolontariusz, może i powinna
w czasie każdego projektu uczyć się i rozwijać. Dzięki obecności
wolontariuszy z innych krajów przedstawiciele organizacji goszczącej
mogą poznawać nowe sposoby działania i docierania do swoich
Wolontariat Europejski pozwala zatem na wzajemne poznawanie się
i uczenie się funkcjonowania w środowisku międzykulturowym tym,
którzy dążą do tego i to planują, ale także tym, którzy „przechodzą
obok” – ale na tyle blisko, że zaczynają tej różnorodności doświadczać.
Korzyści są wielostronne i często bardzo trwałe. Wolontariusze
jeszcze wiele razy w swoim dalszym życiu wspominają, jak ważnym
doświadczeniem uczenia się międzykulturowego był dla nich wolontariat,
a przedstawiciele społeczności lokalnych wracają pamięcią do tych
młodych, entuzjastycznych, trochę dziwnych ludzi, którzy pozwoli im
patrzeć inaczej na świat.
Marta Piegat-Kaczmarczyk,
trenerka Wolontariatu Europejskiego w ramach programu
„Młodzież w działaniu”, psycholog międzykulturowy
Fot. Aleksandra Kania
51
Królewny mają niebieskie oczy
Stary bus podskakuje na każdej dziurze, czyli bezustannie. Za oknem
monotonny krajobraz – brudnopomarańczowa ziemia, trochę kolczastych
krzaków, z rzadka dom, a raczej ruina z jednej strony podparta dyktą.
Po czterdziestu minutach auto zatrzymuje się przed żelazną bramą.
Kilka kilometrów stamtąd jest miasteczko Nizip, oddalone od Gaziantep,
w którym mieszkam, o 45 kilometrów. 1190 km od Stambułu, 2931 km
od Krakowa, 3890 km od Brukseli…
Przyjechałam do południowo-wschodniej Turcji, żeby pomóc komuś, kto
będzie mnie potrzebował. Zobaczyć kawałek świata, może uporządkować
swoje życie. W szkole z internatem pod Nizipem dla sierot i dzieci
z biednych rodzin nikt nam nie mówi, co mamy robić. W programie mam
napisane: szerzenie wiedzy o Unii Europejskiej. Kilku wolontariuszy i trzy
setki dzieciaków. Od dyrektora szkoły dostajemy piłkę do kosza. Spędzam czas głównie z dziewczynkami. Żadna z nich nie mówi po
angielsku. Czasami przez godzinę tłumaczą mi coś po turecku i kiedy
zrozumiem i odpowiem swoim łamanym tureckim, skaczą ze szczęścia
i zanoszą się śmiechem.
Razem rysujemy – najbardziej lubią kolorować obrazki z księżniczkami
i zawsze obdarzają je niebieskimi oczami i blond włosami. Krzywią się
na widok moich rysunków – uparcie tworzę królewny brunetki z oczami
czarnymi jak węgiel. Uczyłam je rozwiązywać labirynty, a one mnie grać
w tureckie klasy. Za wszelką cenę staram się ich do siebie nie przywiązywać.
Łakną dotyku, walczą o to, kto potrzyma mnie za rękę w drodze do klasy.
W szkole nietrudno znaleźć prawdziwe piękności. Gul wygląda jakby miała
indyjskie korzenie. Przez pierwsze trzy wizyty w szkole nie mogłam od
niej oderwać wzroku. Ipek jest najmłodsza i swoim jednym uśmiechem
załatwia wszystko. Emine raczej nie garnie się do mnie w sposób oczywisty,
trzyma dystans i wpatruje się wielkimi oczami. Miriam to absolutny wulkan
energii i, nie wiedzieć czemu, zawsze rysuje słonie. Sumeri wygląda na
urodzoną aktorkę – kiedy wyciągam aparat natychmiast wygłupia się,
pozuje. Kubrahe rozwiązuje wszystkie labirynty w pięć minut i deklamuje
wiersze. No i jest jeszcze Leyla – chodzącą tajemnica z najsmutniejszymi
oczami, jakie widziałam w życiu.
Włączanie młodzieży
Dzieciaków jest trzysta, więc szansa spamiętania egzotycznych imion
choćby części z nich – żadna. W zeszłym tygodniu pytałam, kim chcą
zostać w przyszłości. W większości pielęgniarkami i nauczycielkami,
jedna – lekarzem, a milcząca zawsze dziewczyna, której imienia nie znam,
patrząc na mój aparat odpowiedziała: fotografem. Maria Kula, Wolontariuszka Europejska
Fot. Maria Kula
52
Fot. Maria Kula
Fot. Mar ta B
rzezińska-H
uber t
53
Włączanie młodzieży z mniejszymi szansami.
Szansa na naukę bez barier
Europejskie Forum Młodzieży, Bystrzyca Kłodzka
www.efm.org.pl
Wolontariuszy wysłanych: 500 od 2000 r.
Wolontariuszy goszczonych: 450
Od początku istnienia programu „Młodzież w działaniu” zadajemy sobie
pytania: czy wyrównuje on szanse i pełni rolę edukacyjną w szczególności
dla młodzieży z mniejszymi szansami? Czy organizacje pozarządowe są
w stanie udźwignąć tak ogromną odpowiedzialność, jaką jest edukacja
pozaformalna?
Pracując w organizacjach pozarządowych, na co dzień spotykamy się
z wieloma problemami społecznymi. Jeden z nich dotyczy młodzieży,
która nie zawsze potrafi znaleźć swoją drogę życiową, niezależnie od
tego, czy zdobyła edukację formalną czy nie, czy wywodzi się z dużych
miejscowości, wsi lub małych miasteczek, czy pozostaje w szarej strefie
społecznej, a może należy do grupy osób niepełnosprawnych. Nie robiąc
nic i odsuwając ten problem społeczny na dalszy plan, nie sprawi się
bynajmniej, że on zniknie. Prawdopodobnie wręcz się nasili…
Warto jest zatem stworzyć młodym ludziom możliwość poznania siebie,
odnalezienia własnej drogi życiowej i zainwestować w przyszłość, nawet
jeżeli ich przeszłość i środowisko, z którego pochodzą, zmniejszą szanse.
Nie zapominajmy, że młodzież jest „przyszłością narodu”. Pewnie wielu
z Was wyda się, że to bardzo „oklepane” hasło, dodatkowo wywodzące
się z innej epoki – ale ono ciągle jest aktualne. Dlatego właśnie warto dać
młodzieży szansę i w nią inwestować.
Wyrównywanie szans
Z różnych powodów młodzi ludzie wywodzący się z małych miejscowości
i wsi, pochodzący z rodzin dysfunkcyjnych czy będący osobami
niepełnosprawnymi mają mniejsze szanse na udany start w dorosłość
i spełnienie swoich aspiracji niż młodzież pochodząca z dużych miast czy
z tzw. dobrych domów. Wydawałoby się, że problem nierówności szans
leży w poziomie wiedzy, w dostępie do informacji czy ośrodków kultury,
takich jak kino, teatr, biblioteka itp. Czy tak na pewno jest? Rozejrzyjmy
się wokół siebie… Dojdziemy do wniosku, że problem nie jest związany z
poziomem wiedzy czy w dostępem do informacji i ośrodków kultury.
Faktyczne źródła nierówności szans tkwią w niskim poziomie
umiejętności społecznych (takich jak praca w grupie czy
autoprezentacja), jak również w braku pozytywnych wzorców do
naśladowania, w bierności oraz przekonaniu, że jest się gorszym
od swoich rówieśników. 54
W tym kontekście ogromną rolę spełniają organizacje pozarządowe we
współpracy z programem „Młodzież w działaniu”. Dają szansę każdemu
młodemu człowiekowi, angażując go w edukację pozaformalną, która
wyrównuje szanse i daje możliwość nauki bez barier, a także przyczynia
się do podmiotowego, a nie przedmiotowego traktowania.
Na czym to polega?
Każdy z nas uczestniczył kiedyś w edukacji formalnej. W zdecydowanej
większości przypadków to nie my tworzyliśmy lekcję i nie my byliśmy
odpowiedzialni za jej przebieg, tylko w większym lub mniejszym stopniu
biernie w niej uczestniczyliśmy. Nie zawsze edukacja formalna trafia
do młodych osób i nie zawsze spełnia ich nadzieje oraz oczekiwania
pracodawców. W związku z tym warto zmienić metodologię pracy
i zamiast pracować „na rzecz młodzieży” rozpocząć pracę „z młodzieżą”,
a tym samym traktować ją podmiotowo.
Jak to wygląda w praktyce?
Angażujmy młodych ludzi do pracy nad projektem od samego
początku – nie wymyślajmy za nich tematów projektów i nie
zmuszajmy ich do realizacji tylko tych przez nas wymyślonych!
Młodzi ludzie muszą mieć swój udział w projekcie i czuć,
że tworzymy go wspólnie przez podejmowanie wspólnych
decyzji, konsultowanie poszczególnych etapów projektu i podział obowiązków. Motywujmy ich, chwaląc za sukcesy i nie
zniechęcajmy, jeżeli coś nie idzie po naszej myśli – tylko wspierajmy i pokazujmy różne drogi osiągnięcia celu.
Wymaga to od nas – pracowników młodzieżowych i trenerów – z jednej
strony zdobycia wyżej wspomnianych umiejętności oraz wyzbycia
się „postawy nauczyciela”, który zawsze wie lepiej, a z drugiej –
wcielenia się czasami w rolę „ucznia”. Traktując w taki sposób młodych
ludzi, nauczymy ich odpowiedzialności i wykształcimy podstawowe
umiejętności społeczne, a tym samym przyczynimy się do wyrównywania
ich szans.
Bardzo ważna jest realizacja takich projektów, które promują aktywność,
a nawet „zmuszają” młodych ludzi do samodzielnego rozwiązywania
pojawiających się problemów. Planując np. wycieczkę, można samemu
zaplanować trasę i bardzo szybko zorganizować autokar, przewodnika
czy wypełnić niezbędną dokumentację z tym związaną... Zaoszczędzimy
w ten sposób czas i unikniemy pomyłek. Ale często bywa tak, że „kto
się nie przewróci, to się nie nauczy”. Korzystajmy z tej życiowej prawdy,
realizując projekty z młodzieżą. Jeżeli będzie to np. organizacja wycieczki,
pozwólmy młodym ludziom ustalić trasę; pokażmy, gdzie znaleźć
niezbędną dokumentację, ale nie wypełniajmy jej za nich. Wcielmy się
w rolę doradcy, a młodzież sama poradzi sobie przy naszej niewielkiej
pomocy i da jej to ogromną satysfakcję z osiągniętego celu. W taki sposób
stworzymy warunki do samodzielnego działania, przełamania bierności,
obawy przed kontaktem z ludźmi czy zaprezentowania się.
Pracując z młodzieżą, musimy jasno określać cele i czas realizacji
poszczególnych etapów projektu. Trzeba także dbać o to, aby każdy
projekt był unikatowy, powstawał na bazie pomysłów młodzieży i pozwalał się jej sprawdzić w realizacji zamierzonego działania,
a tym samym dawał satysfakcję z osiągniętego celu i rozwijał
poczucie wartości i pewności siebie.
Starajmy się zawsze dostosować stopień trudności do umiejętności
i wiedzy uczestnika działania. Eliminujmy złe nastroje w grupie przez
wspólne spędzanie wolnego czasu i wzmacnianie poczucia przynależności
do grupy.
Ogromny potencjał w rozwoju wszelkich umiejętności interpersonalnych
mają projekty teatralne, radiowe czy dziennikarskie. Każdy aktor musi radzić
sobie ze stresem, panować nad ciałem i maskować zdenerwowanie, a
także skupiać na sobie uwagę wielu osób. Podobnie jest z dziennikarzami
- młodzi ludzie wcielający się w ich rolę muszą przełamać strach przed
otoczeniem oraz przed publicznymi wystąpieniami. Z kolei uczestnicząc
w projektach grupowych (np. tworzenie stron internetowych, praca na
projektach ekologicznych, prowadzenie radiowęzła szkolnego itp.) czy
w grach zespołowych (siatkówka, koszykówka, piłka nożna, itp.), młodzi
ludzie mają możliwość nauczenia się pracy w grupie, wykształcenia
w sobie obowiązkowości i terminowości, a także bardzo ważnych
cech takich jak empatia, komunikatywność, szczerość i dążenie do
kompromisu.
Ponadto projekty te pokazują możliwości łączenia zawodów i specjalności
oraz pełnienia różnych funkcji w zależności od osobistych predyspozycji
i zbiorowej odpowiedzialności. Poza tym uczestnicy zdobywają również
wiedzę z konkretnego zakresu i uczą się od siebie nawzajem. Poprzez
angażowanie młodych ludzi w pracę z osobami niepełnosprawnymi,
chorymi czy starszymi uczymy ich szacunku dla każdego człowieka,
cierpliwości, zrozumienia, odpowiedzialności i przełamujemy ich obawy,
a także stereotypy.
Stosując wyżej wspomniane metody pracy, mamy duże szanse
na to, aby w krótkim czasie z laików zrobić specjalistów w danej
dziedzinie. Wydawałoby się to niemożliwe, a jednak w projektach
Wolontariatu Europejskiego znajdziemy na to bardzo dużo
potwierdzeń, jak również przykładów „dobrych praktyk”, które są
wykorzystywane w edukacji pozaformalnej młodzieży i włączają w swoje działania młodzież z mniejszymi szansami. I dlatego
właśnie śmiało możemy powiedzieć, że projekty realizowane
w ramach programu „Młodzież w działaniu” mają charakter
włączeniowy i edukacyjny, a także wyrównują szanse.
Młodzi ludzie uczestniczący w Wolontariacie Europejskim zdobywają
umiejętności, które pozwalają im stać się bardziej atrakcyjnymi na
współczesnym rynku pracy. Ludzie ci przełamują bierność, zyskują
pewność siebie, rozwijają kreatywność, stają się samodzielni,
odpowiedzialni, komunikatywni i potrafią pracować w grupie – również
międzynarodowej. Udział w Wolontariacie Europejskim rozwija w nich
także umiejętności społeczne i przyczynia się do rozwiązywania
problemów społecznych.
Zachęcajmy zatem młodzież do uczestniczenia w różnych formach
edukacji pozaformalnej i nie bójmy się ciężaru odpowiedzialności, która
spoczywa na organizacjach pozarządowych w promowaniu edukacji bez
barier, a tym samym w kształtowaniu młodego pokolenia. Starajmy się,
aby edukacja pozaformalna wzbudzała w uczestnikach chęć poszerzania
wiedzy.
Marzena Pitus, koordynatorka projektów i prezes zarządu
Europejskiego Forum Młodzieży (EFM) w Bystrzycy Kłodzkiej
Fot. Damian Bobiński, Maciej Kazubski
Źródła:
www.rownacszanse.pl/books/3388_916_Wyrownywanie_szans_
edukacyjnych_poradnik_praktyczny.doc;
www.mlodziez.org.pl/s/p/aktualnosci/45/455/Relacja_konferencja_2.pdf; www.redakcja.newsweek.pl/Tekst/Polityka-Polska/535462,Szansezyciowe-mlodziezy-w-polsce-.html
55
Współpraca ze Wschodem w Wolontariacie Europejskim
Współpraca
ze Wschodem
Wydawać by się mogło, że dzięki szerokiemu spektrum możliwości
wybierania projektów realizowanych w 31 Krajach Programu nie będzie
chętnych spoglądających również w inne, bardziej oddalone regiony.
Można by także sądzić, że projekty z udziałem organizacji z krajów
Europy Wschodniej i Kaukazu mogą budzić obawy zarówno polskich
organizacji, jak i wolontariuszy, odstraszać odmiennymi przepisami
prawnymi obowiązującymi w tych krajach, trudnościami językowymi
etc. W Unii Europejskiej przepisy są ujednolicone, nie trzeba nikomu
tłumaczyć, jak ma wyglądać faktura VAT czy inny dokument finansowy,
mniej jest problemów z międzynarodowym przekazywaniem środków
finansowych…
Wbrew temu wszystkiemu liczba projektów obejmujących
organizacje i wolontariuszy z regionu Europy Wschodniej i Kaukazu rośnie sukcesywnie z roku na rok. W 2009 roku już
dwie trzecie wszystkich projektów Wolontariatu Europejskiego
dofinansowanych przez Polską Narodową Agencję angażowało co
najmniej organizację partnerską z tego właśnie regionu. W praktyce
oznacza to, że w ramach każdego z tych projektów przynajmniej
jeden polski wolontariusz wyjechał na Wschód do pracy w tamtejszej organizacji lub instytucji, bądź też młody człowiek z któregoś z tych krajów przyjechał do Polski, aby poznać
specyfikę pracy naszego sektora NGO.
z krajami Europy Wschodniej i Kaukazu, odpowiedzialnego za wspieranie
aktywności organizacji pozarządowych i kreowanie polityki młodzieżowej.
Na stronach Centrum Współpracy SALTO z krajami Europy Wschodniej
i Kaukazu oprócz wielu ważnych informacji o krajach regionu można
znaleźć interesujące publikacje i linki. Więcej na stronie: http://www.saltoyouth.net/eeca.
Takie zaplecze to być może jedna z przyczyn tego, że polskie organizacje
tak chętnie nawiązują kolejne nici współpracy z coraz liczniej i chętniej
wchodzącymi na „arenę międzynarodową” organizacjami. Wolontariat
Europejski daje im zaś możliwość konkretnego, silnego, a przede
wszystkim długotrwałego oddziaływania na społeczności lokalne. Często
słychać opinie, że wyjazdy do krajów Europy Wschodniej i Kaukazu są
pożyteczniejsze oraz bardziej zauważalne, bo i potrzeby w tamtejszych
krajach są większe, sytuacja organizacji pozarządowych trudniejsza,
a przez to i praca wolontariuszy bardziej znacząca i przynosząca wielką
satysfakcję. Nie to co w „krainie zachodnich NGO-sów”. Warto się nad
tym zastanowić, podejmując decyzję o miejscu realizacji własnego
projektu, niezależnie od tego, czy będzie to Wolontariat Europejski, czy
inne działanie.
Melania Miksiewicz, specjalistka ds. Wolontariatu Europejskiego,
program „Młodzież w działaniu”
Rozłożenie projektów w tym ogromnym przecież regionie nie jest
bynajmniej jednolite. Wśród Polaków największe zainteresowanie
budzą niezmiennie Ukraina, Armenia, Gruzja i Rosja. Przyciągają one
polskich wolontariuszy swoją egzotyką i poczuciem, że w ogólnej
świadomości są krajami prawie w ogóle (z wyjątkiem być może Ukrainy,
z którą z kolei łączy nas kawał wspólnej historii) nieznanymi, dzikimi
i turystycznie również słabo dostępnymi. Wyjazd w taki region to wielka
przygoda, ambitniejsza rzecz niż praca w organizacji na zachodzie Europy,
gdzie wszystko jest bezpieczne, sprawdzone i przewidywalne. Wyjazd na
Wschód to dla wielu „zadanie z gwiazdką”. Dla Narodowej Agencji rozwój
Wolontariatu Europejskiego i szerzej – współpraca w organizacjami
z krajów Europy Wschodniej i Kaukazu – to rzecz priorytetowa. Ze względu
na wspólną historię oraz duże grupy Polaków nadal zamieszkujących ten
region Polska Narodowa Agencja, wychodząc naprzeciw zainteresowaniom
i chęciom polskich organizacji, stara się jak najmocniej wspierać ich
współpracę z partnerami z Europy Wschodniej i Kaukazu. Biorąc pod
uwagę dużą wymianę na tej płaszczyźnie, Komisja Europejska zdecydowała
o utworzeniu właśnie w Warszawie Centrum Współpracy SALTO*
edia
vim
h Jurzyk, Ser
Fot. Wojciec
56
* Centra Współpracy SALTO (Support for Advanced Learning and Training Opportunities – wspieranie
możliwości kształcenia i szkolenia na zaawansowanym poziomie) stwarzają możliwości udziału
w szkoleniach i współpracy w celu podniesienia jakości i uznawania edukacji pozaformalnej.
Fot. Wojciech Jurzyk, Servimedia
57
O potencjale projektów EVS na Kaukazie
Polska Fundacja im. R. Schumana, Warszawa,
www.schuman.org.pl
Wolontariuszy wysyłanych: 20 rocznie
Wolontariuszy goszczonych: 15 rocznie
Jeszcze tak niedawno – bo zaledwie 25 lat temu – rozpad Związku
Radzieckiego, a co za tym idzie zmiany polityki państw bloku wschodniego
wydawały się na tyle nierealne, że ci, którzy ośmielali się wysuwać takie
tezy, musieli liczyć się z tym, że zostaną zaliczeni do grona fantastów.
Rzeczywistość okazała się jednak znacznie bardziej zaskakująca, a wola
i pęd do wolności silniejsze niż reżimy polityczne. Wraz ze zmianami
ustrojowymi pojawiła się przestrzeń do rozwoju świadomości społecznej
narodów Europy Środkowo-Wschodniej. Państwa te jasno naświetliły
swoją przynależność do wspólnoty krajów europejskich, a poprzez
swoją determinację niewiele później mogły cieszyć się członkostwem
w strukturach określających tę wspólnotę. Proces tworzenia się
świadomości europejskiej w tak zwanych krajach nowej Unii nie był jednak
prosty i musiał się zmierzyć z wieloma kwestiami spornymi. Właściwie
nie możemy stwierdzić, że proces ten zakończył się z dniem wstąpienia
Czech, Węgier czy Polski do Unii Europejskiej. Warto uświadomić sobie, że
taki proces zachodzi cały czas, i to nie tylko we wcześniej wspomnianych
krajach, a akcesja nowych państw członkowskich zmusza do weryfikacji
swoich poglądów na Europę resztę członków Wspólnoty.
Także kraje Europy Wschodniej i Kaukazu (Eastern Europe and Caucasus,
dalej zwane EECA), oprócz rozpoczętego procesu transformacji,
stoją przed wyzwaniem samookreślenia, na ile dążą do integracji ze
strukturami europejskimi, a na ile do budowania przyjaznej współpracy
z krajami członkowskimi Unii. Każda z tych dróg niesie ze sobą pewne
konsekwencje i w każdej są określone warunki do spełnienia. Jednak
bez względu na to Kraje EECA posiadają ogromny potencjał, jeżeli chodzi
o budowanie świadomości europejskiej wewnątrz Unii Europejskiej.
Z drugiej strony same, choć jedynie do pewnego stopnia, otwierają się
na pomoc w dziedzinie transformacji społecznej i ekonomicznej.
Program Wolontariatu Europejskiego stanowi jedno z użytecznych narzędzi
do przekazywania wiedzy i doświadczeń w kwestii zmian społecznych
i ustrojowych, a także w celu tworzenia świadomości europejskiej. To nie
tylko praca społeczna, ale też poznawanie kultury innego kraju. Jest to
również szkoła tolerancji – szczególnie, kiedy wolontariusz znajdzie się
w kraju odległym kulturowo, a do takich mimo wszystko, z perspektywy
Polski, możemy zaliczyć kraje Europy Wschodniej, a już na pewno kraje
Kaukazu Południowego.
W krajach EECA nadal obce jest pojęcie wolontariatu. Większość
mieszkańców Gruzji czy Azerbejdżanu nie do końca rozumie, o co
właściwie chodzi. Na Kaukazie można jednak spotkać wiele organizacji,
które przyzwyczajone są do pracy przy projektach finansowanych przez
zagranicznych donorów i z jednej strony chcą przyjmować wolontariuszy,
gdyż posiadanie „pracowników” z zagranicy w pewien sposób nobilituje.
Jednocześnie organizacje te nie potrafią wykorzystać możliwości, jakie
daje goszczenie osoby, która może i chce pracować za darmo. Często jest
to związane z brakiem umiejętności przystosowania się do pracy z kimś,
kto posiada inne doświadczenie i kulturę pracy.
Przygoda wolontariusza zaczyna się znacznie wcześniej niż w momencie
wyjazdu na wolontariat. W przypadku krajów EECA przygotowanie
do projektu często wymaga znacznie większej samodzielności,
umiejętności planowania, a także znajomości programu. Często pobyt
na projekcie bywa dla wolontariusza zaskakujący. Na cyklu szkoleń
dowiaduje się o różnicach kulturowych, jednak w krajach EECA dochodzą
do tego jeszcze przede wszystkim różnice mentalne, a także częste
niezrozumienie dla pracy wolontariusza. W krajach Europy Wschodniej
wolontariusz może spotkać się nie tylko z dezaprobatą czy lekceważeniem,
ale nawet z nieufnością.
Istotne jest też budowanie życzliwej i partnerskiej współpracy pomiędzy
organizacjami zaangażowanymi w program „Młodzież w działaniu”. Ważna
jest chęć wzajemnego zrozumienia i szacunku jednej strony dla drugiej,
a przede wszystkim odpowiedzialność za złożone deklaracje. Programy
unijne – w tym „Młodzież w działaniu” – dają ogromne możliwości krajom
partnerskim w dziedzinie zmiany społecznej i ekonomicznej. Należy
jednak pamiętać, że jest to jedynie propozycja dla partnerów spoza UE i to
od nich zależy, jak zostanie ona wykorzystana. Jest to również pewnego
rodzaju kredyt zaufania, który łatwo może zostać zmarnowany poprzez
nieodpowiedzialne działania któregoś z partnerów.
Andrzej Kostek, koordynator projektów młodzieżowych
i koordynator współpracy fundacji z organizacjami i instytucjami
z regionu EECA w Polskiej Fundacji im. Roberta Schumana
Jednak to, co łączy wszystkich uczestników programu Wolontariat
Europejski to proces uczenia się. Doświadczenie pokazuje, że
wolontariusze z UE, którzy odbyli Wolontariat Europejski w krajach
Europy Wschodniej i Kaukazu, po powrocie stają się ekspertami
w zakresie danego miejsca. W ten sposób często rozpoczynają
swoją karierę zawodową, znajdując zatrudnienie w biznesie,
różnego rodzaju instytucjach publicznych czy w organizacjach
pozarządowych. Także wolontariusze z regionu Europy Wschodniej
i Kaukazu przebywający w krajach Unii Europejskiej po powrocie
przekazują wiedzę i doświadczenie zdobyte na projekcie lokalnym
organizacjom i społecznościom, a wyuczony język oraz zdobyte
kompetencje osobiste pomagają im w znalezieniu lepszej pracy.
Uczą się również organizacje, często poprzez znalezienie kompromisu
pomiędzy efektywnym zarządzaniem projektem a lokalnymi
uwarunkowaniami. Wiele zyskuje także lokalna społeczność. Wolontariusz
jest ambasadorem swojego kraju w kraju goszczącym. Dzięki temu
nie tylko w małych miejscowościach w Gruzji czy Rosji miejscowa
ludność dowiaduje się czegoś o Polsce czy UE, ale także w Polsce ludzie
uświadamiają sobie, że Mołdowa czy Armenia to kraje europejskie,
w których mieszkają zdolni i aktywni ludzie.
Fot. Olga Szczeblewska
58
Fot. Anna Sielatycka
Obecnie popularne stało się pojęcie dyplomacji społecznej. Oznacza to,
że pojedyncze osoby lub organizacje, niereprezentujące oficjalnie władz
państwowych podejmują działania mające na celu wzajemne poznanie się,
a co za tym idzie rozładowanie napięć oraz zbliżenie się ludzi. Sądzę, że
wolontariusze jadący na projekt stają się takimi dyplomatami budującymi
dialog pomiędzy społeczeństwami poszczególnych krajów. Prowadzi
to do wzrostu tolerancji i wiedzy o sąsiadach, a także o nas samych.
W rzeczywistości te międzyludzkie relacje w dłuższej perspektywie
mają kolosalne znaczenie dla budowania jedności naszego kontynentu.
Fot. Olga Szczeblewska
59
Podsumowanie
Mamy nadzieję, że publikacja ta przybliżyła Państwu Akcję 2. programu „Młodzież w działaniu” – Wolontariat
Europejski. Akcja ta stwarza możliwości rozwoju nie tylko wolontariuszowi, ale również organizacjom – wysyłającej i
goszczącej. Możliwości te to np. nawiązanie międzynarodowej współpracy, która może zaowocować przyszłymi
projektami nie tylko w dziedzinie Wolontariatu Europejskiego. Dla wielu organizacji realizacja projektu okazała się
początkiem podjęcia działalności na arenie międzynarodowej, w przypadku innych zaproszenie zagranicznego
wolontariusza dodało ciekawy aspekt lokalnej działalności.
Obecnie w Polsce aktywnych jest 235 akredytowanych organizacji Wolontariatu Europejskiego, które realizują
projekty goszczące i/lub wysyłające. Polska jest w europejskiej czołówce jeśli chodzi o liczbę wysyłanych
i goszczonych wolontariuszy. W latach 2000-2009 z naszego kraju wyjechało 2590 wolontariuszy. Przyjechało do
nas 2228 obcokrajowców. Sfinansowano projekty na kwotę 14 mln euro. Wyżej stoją tylko Niemcy i Francja.
Polska Narodowa Agencja Programu „Młodzież w działaniu” oferuje chętnym organizacjom szereg atrakcyjnych
szkoleń krajowych i zagranicznych służących poszerzaniu wiedzy o Akcji 2., nawiązywaniu międzynarodowych
kontaktów z organizacjami zainteresowanymi realizacją projektów wolontariackich oraz zgłębiających ważne
dla Wolontariatu Europejskiego zagadnienia, np. uczenie się w wolontariacie, uczenie międzykulturowe.
Organizacje mogą korzystać również z innych możliwości oferowanych przez program „Młodzież w działaniu”.
Serdecznie zachęcamy do zapoznania się z naszą publikacją i do przyłączenia się do Wolontariatu
Europejskiego!
Zespół Akcji 2. – Wolontariat Europejski
60
61
Ważne adresy
Poniżej przedstawiamy kilka adresów, które mogą okazać się przydatne:
http://www.frse.org.pl – strona Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji realizującej programy edukacyjne
Komisji Europejskiej
http://www.mlodziez.org.pl – polska strona programu Komisji Europejskiej „Młodzież w działaniu”
http://ec.europa.eu/youth/index_en.htm – europejska strona programu Komisji Europejskiej „Młodzież
w działaniu” (strona w języku angielskim)
http://ec.europa.eu/youth/evs/aod/hei_en.cfm – internetowa baza danych akredytowanych organizacji
goszczących i wysyłających EVS (strona w języku angielskim)
http://www.trampolina.org.pl/index – internetowa strona uczestników Wolontariatu Europejskiego
62
ISBN 978-83-62634-22-4