docRaport finansowy - Polityka Insight
download 
Reklamacja Transkrypt
Raport finansowy - Polityka Insight
Raport finansowy Grudzień 2016 r. EUR/PLN XI 2015 EUR/USD USD/PLN 4,44 1,064,19 XI 2016 XI 2015 XI 2016 XI 2015 XI 2016 Obligacje skarbowe 2,87% Polskie 5-letnie 3,64% Polskie 10-letnie +0,37 +0,55 pkt. proc. od października 2016 XI 2015 XI 2016 pkt. proc. od października 2016 XI 2015 XI 2016 Akcje 1798 pkt. WIG 20 48618 pkt. WIG -0,9% -1,1% od października 2016 XI 2015 XI 2016 od października 2016 XI 2015 XI 2016 Kredyty 1,5% Stopa referencyjna NBP 1,73% WIBOR 3M bez zmian +0,01 od października 2016 XI 2015 XI 2016 pkt. proc. od października 2016 XI 2015 XI 2016 Banki i ubezpieczenia 3,1 mld zł Zyski banków 1,64 mld zł Zyski ubezpieczycieli -11,3% -32,4% od 2015 Q3 Q3 2015 Q3 2016 od 2015 Q2 Q2 2015 Q2 2016 Grudzień w finansach CYTAT MIESIĄCA Europa potrzebuje silnego i zróżnicowanego sektora bankowego, aby finansował on gospodarkę. Nasza reforma bankowa dostosowuje europejskie banki do globalnych standardów przy uwzględnieniu specyfiki sektora bankowego w tej części świata. Valdis Dombrovskis, wiceszef Komisji Europejskiej odpowiedzialny za stabilność finansową Wiceszef Komisji Europejskiej jest jednym z twórców europejskiej reformy bankowej. Zakłada ona m.in. eliminację dysproporcji regulacyjnych między europejskimi i amerykańskimi bankami oraz mniejsze obciążenia małych banków. Jej celem jest także zachęcanie instytucji finansowych do udzielania kredytów mniejszym firmom. 03.11 2016 PKO BP przejmie Raiffeisen Leasing Polska. Spółka PKO Leasing zawarła warunkową umowę nabycia 100 proc. akcji Raiffeisen Leasing Polska za 850 mln zł. Bank chce pokryć koszty transakcji ze środków własnych, a warunkiem realizacji będzie zgoda urzędów antymonopolowych w Polsce i na Ukrainie. Jeśli przejęcie dojdzie do skutku, PKO wyprzedzi Grupę Idea Getin Leasing i zostanie liderem polskiego rynku leasingowego. Zamknięcie transakcji w grudniu sprawi, że PKO BP najprawdopodobniej nie wypłaci dywidendy za 2016 r. 07.11 2016 Mirosław Barszcz wraca do resortu finansów. Będzie doradcą społecznym i zajmie się wypracowaniem docelowej struktury ministerstwa, podniesieniem sprawności resortu oraz rekomendacjami dotyczącymi lepszej ściągalności podatków. Równocześnie będzie pełnił funkcję szefa BGK Nieruchomości. Barszcz był wiceministrem finansów w latach 2005-2006, w 2007 r. był ministrem budownictwa. Do MinFin dołączył Paweł Gruza, wcześniej wiceminister skarbu. Gruza został wiceszefem resortu odpowiedzialnym za podatki dochodowe i podatek VAT. Wcześniej nadzór nad tym obszarem sprawował wiceminister Leszek Skiba. 07.11 2016 PKO BP zainwestuje w fintechy. W przyszłym roku bank stworzy akcelerator nowych spółek, który sfinansuje wybrane fintechy. Dodatkowo PKO BP chce współpracować z mniejszymi firmami z branży finansowej i technologicznej oraz analizować potencjalne przejęcia konkurencyjnych banków. Pomimo kolejnych inwestycji w strategii na lata 2016-2020 r. bank założył coroczną wypłatę dywidendy, utrzymanie zwrotu z kapitału (ROE) powyżej 10 proc. i spadek wskaźnika kosztów do dochodów do 45 proc. Po II kw. wskaźniki te wyniosły odpowiednio 9,6 oraz 52,7 proc. 08.11 2016 Deutsche Bank Polska może zmienić właściciela. Przeprowadzający restrukturyzację niemiecki Deutsche Bank planuje sprzedać spółkę-córkę w Polsce - podał Reuters, co potwierdza doniesienia z naszego sierpniowego nasłuchu. Deutsche Bank Polska to 12. pod względem wielkości aktywów bank w Polsce. Ponad 12,5 mld zł jego aktywów stanowią kredyty we franku szwajcarskim, co może utrudnić sprzedaż banku. KNF będzie zapewne chciał, aby te kredyty były wyłączone ze sprzedaży. Potencjalnymi kupcami Deutsche Banku mogą być PKO BP lub Alior Bank, dzięki czemu rząd kontynuowałby repolonizację sektora bankowego. Polityka Insight – Raport Finansowy Grudzień 2016 09.11 2016 Połączenie Aliora i BPH tańsze o 150 mln zł. Alior zakłada, że w 2017 r. przyłączenie wydzielonej części BPH będzie go kosztować 447 mln zł, a w 2018 i 2019 r. bank nie poniesie żadnych kosztów z tego tytułu. Planowane synergie nie zmienią się i wyniosą 76 mln zł w 2017 r., 265 mln w 2018 r. i 304 mln w 2019 r. Bank oszczędzi głównie dzięki redukcji zatrudnienia, zamknięciu placówek oraz połączeniu dublujących się działów i departamentów. Prezes Aliora Wojciech Sobieraj potwierdził, że bank nadal jest zainteresowany przejęciem Raiffeisen Polbanku - Alior ma wyłączność negocjacyjną na jego przejęcie. 10.11 2016 PZU podniesie składki OC. Ubezpieczyciel chce dostosować wysokość składek do wypłacanych odszkodowań, dzięki czemu może osiągnąć rentowność w tym segmencie w 2017 r. Po trzech kwartałach na sprzedaży polis OC PZU straciło 121,8 mln zł wobec 484,7 mln zł straty technicznej z OC dla całego rynku. Od stycznia do września grupa zarobiła 1,51 mld zł - to o 17,7 proc. mniej niż przed rokiem. Niższe zyski to głównie efekt wysokich odszkodowań dla rolników oraz gorszego wyniku inwestycyjnego, uzależnionego od wysokości odsetek od lokat oraz wycen papierów wartościowych. 14.11 2016 Coraz bliżej powrotu do inflacji. Ceny towarów i usług konsumpcyjnych spadły w październiku o 0,2 proc. w ujęciu rocznym po spadku o 0,5 proc. we wrześniu. Głównym czynnikiem powodującym wychodzenie z deflacji były podwyżki cen paliw na stacjach benzynowych (o 2,3 proc. w ujęciu miesięcznym). W rezultacie po raz pierwszy od maja 2014 r. został zanotowany wzrost cen paliw w ujęciu rocznym, który osiągnął 1,8 proc. Ponadto wygasanie deflacji było związane z podwyżkami cen żywności (głównie oleju, warzyw i cukru) i opału oraz efektem niskiej bazy na cenach usług telekomunikacyjnych. 15.11 2016 Bank spółdzielczy przejmie SKOK Profit. Na koniec września kasa miała ujemny współczynnik wypłacalności oraz 144 tys. zł łącznej straty netto, co oznaczało jej niewypłacalność. Dzięki włączeniu jej do Śląskiego Banku Spółdzielczego „Silesia” instytucja uniknie bankructwa. Będzie to już szóste przejęcie SKOK-u od 2014 r. W siedmiu kasach nadal działa zarząd komisaryczny, co może oznaczać, że KNF będzie dla nich szukał nowego właściciela lub złoży wniosek o ogłoszenie ich upadłości. Łączne koszty ratowania upadających SKOK szacujemy na 4,2 mld zł. 2 16.11 2016 Senat powołał Surę do RPP. Zastąpi on Marka Chrzanowskiego, który w październiku odszedł z Rady Polityki Pieniężnej i został przewodniczącym KNF. Rafał Sura jest profesorem KUL, sędzią Trybunału Stanu i radcą prawnym. Specjalizuje się w prawie bankowym - zajmował się bankowym tytułem egzekucyjnym, działalnością BFG i funkcjonowaniem samorządów. Podczas przesłuchania w Senacie Sura powiedział, że polityka „wait and see” jest godna poparcia, a niekonwencjonalne narzędzia są w zasięgu NBP, chociaż obecnie nie ma potrzeby ich wykorzystania. 17.11 2016 MinFin zachęci banki do przewalutowania kredytów. Prezydencki minister Maciej Łopiński chce przyspieszyć prace resortu finansów i KNF nad przyjęciem nowych wymogów kapitałowych dla banków. Chodzi o podwyższenie wag ryzyka dla kredytów walutowych ze 100 do 120 proc., co zmusi banki do zebrania dodatkowego kapitału, chyba że zdecydują się na przewalutowanie kredytów na złotówki. Według Łopińskiego podwyżka wag spowoduje, że utrzymywanie portfela kredytów frankowych stanie się dla banków nieopłacalne. 21.11 2016 Unia utrudni biznes amerykańskim bankom. Bruksela chce wymusić na bankach spoza Unii utrzymywanie wyższych kapitałów własnych w ich europejskich spółkach-córkach. To odpowiedź na wprowadzone w 2014 r. wymogi dla zagranicznych banków w USA. Wymusiły one dokapitalizowanie amerykańskich spółek-córek oraz przeniesienie części ryzykownego biznesu poza USA, by ograniczyć wymogi kapitałowe. Na nowych unijnych przepisach najbardziej ucierpią amerykańskie i brytyjskie banki inwestycyjne. 21.11 2016 Obniżka wieku emerytalnego zagrozi ratingowi. Według agencji Moody’s odwrócenie reformy emerytalnej z 2013 r. zakładającej podwyższenie wieku emerytalnego do 67 lat dla kobiet i mężczyzn jest negatywne dla ratingu Polski. Analityk Moody’s uważa, że przyjęcie nowej ustawy emerytalnej osłabi finanse publiczne - w przyszłym roku będzie kosztować budżet państwa 2 mld zł, a w 2018 i 2019 r. ponad 10 mld zł rocznie. W maju Moody’s obniżył perspektywę polskiego ratingu ze stabilnej na negatywną, pozostawiając ocenę na poziomie A2. Kolejna rewizja ratingu Polski nastąpi zapewne w styczniu. Polityka Insight – Raport Finansowy Grudzień 2016 23.11 2016 UOKiK zbada podwyżki OC. Marek Niechciał zapowiedział, że podległy mu Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów sprawdzi, czy niedawne podwyżki ubezpieczeń OC były wynikiem nielegalnej zmowy cenowej. Chociaż podwyżki są uzasadnione wzrostem kosztów branży (m.in. podatek od aktywów), przerzucenie ich na konsumentów byłoby nielegalne, jeśli wynikało z porozumienia między ubezpieczycielami (nawet nieformalnego). UOKiK zbada też politykę cenową ubezpieczycieli w ostatnich latach. 28.11 2016 Senat uchwalił degresywną kwotę wolną. Senatorowie poparli trzy poprawki wniesione przez klub PiS, które podnoszą kwotę wolną od podatku dochodowego (PIT) dla osób najuboższych i likwidują ją dla osób najbogatszych. Za przyjęciem poprawek głosowało 53 senatorów, a przeciw było 29. Zmiany poparł również obecny na sali wiceminister finansów Paweł Gruza, według którego w 2018 r. ich łączny koszt dla budżetu wyniesie ok. 1 mld zł, a skorzysta na nich blisko 3,5 mln podatników. 29.11 2016 Banki udzielają mniej kredytów hipotecznych. W III kw. klienci wzięli o 13,2 proc. mniej kredytów hipotecznych niż w II kw., to najniższa dynamika od pięciu lat - wynika z raportu AMRON-SARFIN opublikowanego przez Związek Banków Polskich. Spadek liczby kredytów spowodowało wstrzymanie dopłat z programu Mieszkanie dla Młodych oraz polityka banków - na początku roku podniosły marże na kredyty hipoteczne, ponieważ po wprowadzeniu podatku bankowego ich udzielanie stało się mało opłacalne. W zamian skoncentrowały się na bardziej zyskownych kredytach gotówkowych. 3 AWANSE I DYMISJE: • Piotr Alicki został prezesem zarządu Krajowej Izby Rozliczeniowej. • Marcin Żółtek został prezesem zarządu Powszechnego Towarzystwa Emerytalnego PZU. • Janusz Derda został wiceprezesem zarządu PKO BP. • Witold Broniszewski został członkiem zarządu Raiffeisen Bank Polska. • Wojciech Małek zrezygnował z członkostwa w zarządzie GetBack (windykacja). • Zofia Bielecka zrezygnowała z pełnienia funkcji członka rady nadzorczej Rubicon Partners (bankowość inwestycyjna). • Marek Patuła został członkiem zarządu Getback (windykacja). • Tobiasz Bury, Jacek Lisik i Stanisław Wlazło zostali członkami rady nadzorczej Open Finance (finanse). • Remigiusz Baliński zrezygnował z funkcji członka rady nadzorczej Open Finance (finanse). • Beata Daszyńska-Muzyczka została powołana na prezesa Banku Gospodarstwa Krajowego. • Grzegorz Zawada został członkiem zarządu Polskiego Funduszu Rozwoju. • Helena Kamińska weszła do zarządu Open Finance (finanse). Tobiasz Bury został przewodniczącym, a Leszek Czarnecki – wiceprzewodniczącym rady nadzorczej spółki. Aneta Skrodzka-Książek zrezygnowała z pełnienia funkcji przewodniczącej rady. • Michał Kwiatkowski, Krzysztof Moszkiewicz, Cezary Graul i Jacek Dariusz Makowiecki zostali członkami rady nadzorczej Calatrava Capital (inwestycje). • Cezary Gregorczuk zrezygnował z zasiadania w radzie nadzorczej Magna Polonia (inwestycje finansowe). • Katarzyna Iwaniuk-Michalczuk została odwołana, a Tomasz Łyziak – powołany do rady nadzorczej GO TFI (fundusz inwestycyjny). • Michał Gajewski objął funkcję prezesa zarządu Banku Zachodniego WBK. • Wojciech Nagel został przewodniczącym rady nadzorczej Giełdy Papierów Wartościowych. Do rady weszli też Wojciech Sawicki i Łukasz Świerżewski. Dotychczasowy prezes Adam Miłosz, wiceprezes Ewa Sibrecht-Ośka i członek rady Jacek Lewandowski zostali odwołani. Polityka Insight – Raport Finansowy Grudzień 2016 4 NASŁUCH FINANSOWY Dlaczego rośnie OC, czy banki spełnią wyższe domiary KNF Bankowcy czekają na decyzję BFG w sprawie przyszłorocznych opłat i cieszą się z opóźnienia ustawy frankowej. Ubezpieczyciele szukają sposobów na lepsze inwestycje. Piotr Sobolewski, analityk ds. sektora finansowego Podwyżki OC były uzasadnione. W ciągu roku ceny polis komunikacyjnych wzrosły o prawie 40 proc. Ubezpieczycieli skłoniły do tego rosnące kwoty odszkodowań oraz nowy podatek od aktywów. Branża traci na sprzedaży polis OC już dziewiąty rok z rzędu. Jeśli trend podwyżek utrzyma się w kolejnych miesiącach, wynik techniczny z OC w 2017 r. może być dodatni. Postępowanie w sprawie podwyżek OC wszczął UOKiK, który ma sprawdzić, czy nie była to zmowa cenowa – ubezpieczyciele mogą się częściowo wycofać z podwyżek pod presją wysokiej kary nałożonej przez Urząd. Możliwe, że Sejm zwoła specjalne posiedzenie komisji do zbadania tej sprawy. Opóźnienie ustawy frankowej służy bankom. Portfel kredytów hipotecznych we frankach szwajcarskich stopniowo traci na wartości - od początku roku jego łączna wartość spadła o 4,9 proc. do 132 mld zł. To efekt regularnej spłaty. Według bankowców wartość portfela kredytowego we franku spada w niektórych instytucjach nawet o 6-7 proc. rocznie. Oznacza to, że im później będą wprowadzone ustawa frankowa i wyższe wagi ryzyka dla tych kredytów, tym mniej powinny stracić banki. Co więcej, przy założeniu małej zmienności kursu franka po 12-16 latach regularnych spłat cały portfel kredytów frankowych powinien być spłacony. Wzrośnie wynik lokacyjny w PZU. Ze względu na niskie stopy procentowe i spadki na giełdzie ubezpieczyciele szukają sposobów lepszego lokowania kapitału. Według naszych informacji PZU zamierza zdywersyfikować inwestycje i poprawić sposób lokowania kapitału ze składek ubezpieczeniowych. Chce uniezależnić wynik lokacyjny od wyceny giełdowej Grupy Azoty, gdzie ma pośrednio 13 proc. udziałów. Ubezpieczyciel zamierza w przyszłym roku kupować więcej obligacji zagranicznych kosztem obligacji państwowych. Celem jest zwiększenie rentowności kapitału o 1 pkt proc. Banki nie boją się wyższych domiarów. Od 2018 r. ponownie wzrosną domiary kapitałowe dla polskich banków - bufor zabezpieczający ustalony w 2016 r. na poziomie 1,25 proc. aktywów ważonych ryzykiem za ponad rok zwiększy się do 1,875 proc., a od 2019 r. będzie wynosił 2,5 proc. Bankowcy przekonują, że spełnią wymogi, czemu będzie sprzyjać brak dywidend za 2016 r. oraz sprzedaż kredytów NPL, a dopiero w razie konieczności - emisja akcji lub obligacji podporządkowanych. Równocześnie powinien spadać domiar kapitałowy dla banków z portfelami kredytów we franku, dzięki czemu będą one mogły uwolnić część kapitału. Zbliża się decyzja o wysokości opłat na BFG. Bankowcy i zarząd Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (BFG) omawiali wysokość opłat banków i SKOK-ów na Fundusz w 2017 r. - pierwszym roku obowiązywania nowej ustawy o BFG. Fundusz ogłosi wysokość opłat zapewne w grudniu; dokładny termin jest uzależniony od tego, kiedy zbierze się rada BFG. Według bankowców nie ma powodów do podwyżek - w 2016 r. banki zapłaciły rekordowe 2,4 mld zł, głównie z powodu upadłości SKOK Wołomin w grudniu 2014 r. W 2016 r. upadło kilka kas, ale łącznie ich portfele depozytów były mniejsze niż SKOK Wołomin. Polityka Insight – Raport Finansowy Grudzień 2016 5 SEKTOR BANKOWY Czy banki odrobiły podatek od aktywów Dzięki dochodom z odsetek banki odrobiły średnio 14 proc. kosztów nowej daniny. Najlepiej poradził sobie Citi Handlowy, najgorzej Millennium, mBank i Pekao. Piotr Sobolewski, analityk ds. sektora finansowego Zysk banków spadł o 7,3 proc. Od lutego instytucje finansowe płacą podatek od aktywów. Łącznie w II i III kw.* dochody budżetu z tego tytułu wyniosły 2,06 mld zł, z czego około 1,83 mld zł wpłaciły banki, a pozostałą część ubezpieczyciele. Najwyższy podatek zapłaciły PKO BP (446,4 mln zł), Bank Pekao (240,9 mln), BZ WBK (209,8 mln) i mBank (179,6 mln). Sektor bankowy wprawdzie poprawił zysk netto w ciągu roku o 13,8 proc., ale to wyłącznie efekt sprzedaży udziałów polskich banków w Visa Europe. Gdyby wyłączyć tę transakcję, zysk netto sektora spadłby o 7,3 proc. w stosunku do ubiegłego roku. Citi odrobił 82 proc. podatku bankowego. Po wyeliminowaniu przychodów z Visy Europe i kosztów podatku bankowego zysk netto 11 analizowanych przez nas banków** w II i III kw. 2016 r. poprawił się o 230,1 mln zł w ujęciu rocznym. Oznacza to, że banki odrobiły średnio 14 proc. kosztów nowej daniny. Najlepiej poradził sobie Citi Handlowy, który odrobił 82 proc. kosztów podatku i jako jedyny odnotował wzrost zysku w ujęciu rocznym po wyłączeniu transakcji Visy. Było to spowodowane dużym wzrostem wyniku inwestycyjnego. Dla porównania PKO BP pokrył 33 proc. kosztu daniny, a BZ WBK - 28 proc. ING poprawił wynik odsetkowy. Największy wpływ na odrabianie podatku bankowego miał dochód z odsetek - w analizowanych bankach poprawił się o 13,6 proc. w ujęciu rocznym. Wpływ na to miało zwiększenie akcji kredytowej i marży odsetkowej. Największą poprawę wyniku w tym obszarze odnotowały Idea Bank, BGŻ BNP Paribas i Alior Bank - w każdym przypadku był to jednak efekt przejęć i konsolidacji innych instytucji. Samodzielnie najlepiej poradził sobie ING Bank Śląski, który w ciągu roku powiększył portfel kredytowy o 12 proc., wobec 5 proc. wzrostu w sektorze. Wynik odsetkowy ING w II i III kw. był łącznie o 19,1 proc. wyższy niż przed rokiem. *Na potrzeby analizy struktury podatku i sposobów jego odrabiania uwzględniamy tylko II i III kw., kiedy podatek bankowy obowiązywał w pełnej wysokości. W I kw. banki zapłaciły podatek tylko za dwa miesiące. **Badanie obejmuje 11 banków z rankingu banków Polityki Insight, nie obejmuje natomiast instytucji, które nie płacą podatku bankowego (Getin Noble Bank, BOŚ, BPH) oraz które nie publikują kwartalnych sprawozdań finansowych (Crédit Agricole Bank Polska i Deutsche Bank Polska). Polityka Insight – Raport Finansowy Grudzień 2016 Trzy banki zarobiły więcej na prowizjach. Dochód z opłat i prowizji w analizowanych bankach był o 5,1 proc. niższy niż przed rokiem. To efekt spadków przychodów ze sprzedaży ubezpieczeń oraz z działalności maklerskiej - zniżki na rynkach kapitałowych zniechęciły klientów do inwestowania na giełdzie. Tylko trzy banki miały wyższy wynik niż przed rokiem: największą poprawę odnotował BGŻ BNP Paribas, co wynikało z konsolidacji wyników dwóch banków od II kw. 2015 r., dobrze wypadły także Raiffeisen Polbank (+3,4 proc.) oraz ING Bank Śląski (+2,9 proc.). Pozostałe banki zarobiły na prowizjach mniej niż przed rokiem. Cięcia kosztów nie ograniczyły wpływu podatku. W ujęciu rocznym w całym sektorze bankowym zostało zamkniętych 181 oddziałów i 560 filii, a zwolnionych zostało 1180 pracowników. Nie wpłynęło to jednak na zmniejszenie kosztów administracyjnych, które wzrosły o 14,6 proc. w II i III kw. 2016 r. w ujęciu rocznym. Spośród analizowanych banków jedynie Citi Handlowy i Raiffeisen Polbank zmniejszyły koszty w badanym okresie - kolejno o 3,54 proc. i 0,27 proc. W pozostałych bankach koszty wzrosły, na co wpływ miały wyższe opłaty na Bankowy Fundusz Gwarancyjny, odprawy dla zwalnianych pracowników oraz koszty fuzji. PODSUMOWANIE W ciągu dwóch pierwszych kwartałów płacenia podatku bankowego w pełnej wysokości analizowane banki odrobiły tylko 14 proc. jego kosztu. Największy wpływ na to miał wynik odsetkowy, który poprawiał się wskutek zwiększenia wartości portfela kredytów i podniesienia marży odsetkowej. Pomimo zapowiedzi ograniczania kosztów operacyjnych ich wartość w większości banków wzrosła. Pogorszył się także wynik prowizyjny – głównie z powodu dużej zmienności na rynkach finansowych. W kolejnych kwartałach wyniki odsetkowy i prowizyjny powinny podnosić zyski banków, pozwalając im pokrywać coraz większą część kosztów podatku bankowego. Równocześnie banki będą ograniczały koszty - wpływ synergii z przejęć będzie widoczny dopiero w kolejnych kwartałach. 6 NADZÓR BANKOWY Jak unijna reforma bankowa wpłynie na Polskę Wyższe wymogi kapitałowe mogą zmusić europejskie banki do wycofania się z np. polskiego rynku. Skorzystają za to mniejsze instytucje. Piotr Sobolewski, analityk ds. sektora finansowego Komisja Europejska przedstawiła reformę bankową, która ma wzmocnić odporność unijnych banków na kryzysy i zwiększyć finansowanie europejskiej gospodarki. Reforma będzie wprowadzona w 28 państwach Unii niezależnie od prac Bazylejskiego Komitetu Nadzoru Bankowego, który tworzy osobny zbiór nowych wymogów kapitałowych i ostrożnościowych dla światowych banków (Bazylea IV). Wdrażanie Bazylei IV w Europie nastąpi przez nowelizację unijnych dyrektyw. Wszystkie te regulacje będą miały wpływ na wysokość kapitałów własnych kredytodawców i szacowanie przez nich ryzyka. Możliwa wyprzedaż polskich banków. Bazylea IV zachęca banki do zastąpienia wewnętrznych modeli szacowania ryzyka modelami standardowymi. Banki otrzymają minimalne wyceny ryzyka (np. dla danego rodzaju kontrahenta), poniżej których nie będą mogły zejść, nawet jeśli wskazywałyby na to ich wewnętrzne modele. W efekcie ich aktywa będą wyceniane jako bardziej ryzykowne, przez co będą musiały zwiększyć kapitały własne. Europejscy analitycy szacują, że współczynnik kapitałowy Tier1 Deutsche Banku i Société Generale spadnie poniżej regulacyjnych wymogów. Będzie to pretekstem do przyspieszenia restrukturyzacji, np. przez sprzedaż polskich spółek-córek (kolejno Deutsche Bank Polska i Eurobank). Spadną domiary kapitałowe dla dwóch banków. Reforma bankowa ustala minimalny 3-proc. wskaźnik dźwigni finansowej (33-krotność kapitałów własnych), wymóg 100-proc. wskaźnika płynności długoterminowej oraz wymogi TLAC dla instytucji ważnych systemowo. Pierwszy wskaźnik spełniają wszystkie polskie banki, drugi - większość, a trzeci ich nie obejmuje. Wpływ na kapitały banków będzie miała za to Bazylea IV: Bank Millennium i mBank stosują wewnętrzne modele szacowania ryzyka kredytowego, dzięki czemu ich współczynniki kapitałowe są wyższe, niż byłyby w standardowym modelu. Aby usunąć dysproporcje, KNF nałożyła na nie najwyższe na rynku domiary kapitałowe, które zapewne znikną po ponownym przejściu tych banków na modele standardowe. Polityka Insight – Raport Finansowy Grudzień 2016 Będzie łatwiej finansować MŚP. KomEur podtrzymała wagę ryzyka dla małych kredytów MŚP (do 1,5 mln euro) na poziomie 76,2 proc. Aby zachęcić banki do udzielania także większych kredytów, wprowadziła wagę ryzyka 85 proc. dla każdego kolejnego 1,5 mln euro kredytu - wcześniej banki musiały stosować 100-proc. wagę ryzyka. Udzielanie kredytów dla MŚP nie będzie już wymagało tak dużego pokrycia kapitałami własnymi jak dotychczas. Zachęci to zapewne mBank i PKO BP, mające największe portfele kredytów dla MŚP, do zwiększenia akcji kredytowej w tym segmencie. Zwiększy też konkurencję ze strony pozostałych kredytodawców. Małe polskie banki zapłacą mniej. KomEur w reformie bankowej zaproponowała zmiany, które ograniczą dysproporcje kosztowe pomiędzy bankami. Wprowadzony został podział pod względem wielkości instytucji, który wyróżnił małe instytucje z aktywami o średniej wartości do 1,5 mld euro, dla których KomEur przygotowała preferencyjne przepisy. Instytucje te będą zobligowane do składania raportów regulacyjnych raz na rok zamiast raz na pół roku lub częściej. Skorzystają na tym polskie banki spółdzielcze, a także banki udzielające kredytów samochodowych, hipoteczne oraz Nest Bank i polskie spółki-córki RBS i HSBC. PODSUMOWANIE Nowe regulacje zwiększą wymogi kapitałowe dla europejskich banków, zwłaszcza inwestycyjnych i stosujących wewnętrzne modele oceny ryzyka. Pochodną może być konieczność ich dokapitalizowania, co mogą uczynić przez emisję papierów wartościowych lub sprzedaż części aktywów np. polskich spółek-córek. Polskie banki, dzięki restrykcyjnej polityce KNF, już teraz spełniają najważniejsze wymogi kapitałowe z reformy bankowej, a zmiana modeli szacowania ryzyka zawarta w Bazylei IV ograniczy się zapewne do kilku banków. Skorzystają za to małe instytucje, które ograniczą koszty administracyjne. Będzie to jednak miało niewielki wpływ na ich wyniki. 7 NADZÓR BANKOWY Jak Bazylea IV zmieni wycenę ryzyka banków Nadzorcy ujednolicą metody szacowania ryzyka kredytowego i zwiększą wagi ryzyka dla banków inwestycyjnych. Piotr Sobolewski, analityk ds. sektora finansowego Kolejne regulacje dla banków. Bazylea IV będzie czwartym zbiorem wymogów kapitałowych i ostrożnościowych dla światowych banków. Uzupełni Bazyleę III, która jest odpowiedzią na kryzys finansowy w 2008 r. i na bazie której powstały dyrektywy CRR/CRDIV. Ograniczyły one lewar w bankach państw Unii, więc kredytodawcy musieli zwiększyć kapitały własne na pokrycie kosztów ratowania przed bankructwem. Nazwa regulacji pochodzi od szwajcarskiego miasta, w którym obraduje powołany w 1974 r. Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego, składający się z prezesów banków centralnych z 27 państw. Rewizja Bazylei III ma trzy cele. Bazylea IV ulepsza zbiór wymogów kapitałowych z 2008 r. W ciągu ośmiu lat bankowcy i nadzorcy zgłosili szereg problemów i nieścisłości, które trzeba zmienić. Rewizja Bazylei III ma trzy główne zadania: ułatwić porównywanie wyceny ryzyka i współczynników kapitałowych wszystkich banków, zapewnić równe traktowanie wszystkich instytucji (bez względu na kraj pochodzenia czy typ instytucji) oraz wprowadzić większą przejrzystość w wycenie ryzyka kredytowego, operacyjnego i rynkowego. Nadzorcy chcą standaryzacji oceny ryzyka. Bazylea IV zastępuje wewnętrzne modele szacowania ryzyka banków modelami standardowymi, z których miałyby korzystać wszystkie instytucje. Nie zabrania stosowania wewnętrznych modeli, ale odgórnie ustala wycenę ryzyka, poniżej której banki nie będą mogły zejść, nawet jeśli ich wewnętrzne modele by na to wskazywały. Ucierpią na tym banki, które dzięki wewnętrznym modelom mogły trafniej oszacować ryzyko, a przez to obniżyć podstawę do wyliczenia wymogów kapitałowych. Polityka Insight – Raport Finansowy Grudzień 2016 Zmieni się metoda oceny ryzyka rynkowego. Audytorzy Bazylei IV proponują zamienić dotychczasową metodę VaR na tzw. Conditional VaR. Pierwsza z metod odpowiadała na pytanie o maksymalną wartość straty (z 95- lub 99-proc. prawdopodobieństwem). Nowa metoda szacuje dodatkowo wysokość strat w mało prawdopodobnym scenariuszu (pozostałe 5 lub 1 proc.), np. w nietypowych warunkach rynkowych. Spowoduje to konieczność utrzymywania wyższych kapitałów na zabezpieczenie ryzyka związanego np. z inwestycjami w akcje, obligacje czy fundusze inwestycyjne. Skorzystają banki amerykańskie. Do nowych przepisów będą musiały dostosować się banki europejskie, amerykańskie czy azjatyckie. Wymogi kapitałowe najbardziej wzrosną dla unijnych banków, ponieważ udzielają one znacznie więcej kredytów hipotecznych i kredytów dla dużych korporacji. W USA kredyty hipoteczne są sekurytyzowane (przenoszone do innej niezależnej spółki), dzięki czemu banki nie muszą utrzymywać kapitału na pokrycie ryzyka. Ponadto w USA duże firmy chętniej zdobywają kapitał z rynku finansowego niż sektora bankowego, więc banki nie mają dużego portfela kredytów korporacyjnych. CO DALEJ Zgodnie z kalendarzem prac Komitetu założenia Bazylei IV powinny być znane do końca roku. Jednak nie będzie to możliwe, bo nowym regulacjom sprzeciwiają się europejscy nadzorcy i lobby bankowe. Pogorszą one bowiem rentowność europejskich banków, mimo że ich pierwotnym celem było jedynie zwiększenie przejrzystości i porównywalności w szacowaniu ryzyka. Bazylea IV faworyzuje też amerykańskie banki - w konsekwencji nowych regulacji wzrośnie udział banków z USA na europejskim rynku, czego obawiają się państwa unijne. 8 WYNIKI FINANSOWE BANKÓW Banki poprawiają marże i zamykają oddziały W III kwartale większość banków zarobiła mniej niż przed rokiem - to efekt podatku bankowego oraz niższych dochodów z prowizji. Piotr Sobolewski, analityk ds. sektora finansowego PKO BP: Największy bank w Polsce zarobił w III kw. 768,5 mln zł, o 5,7 proc. mniej niż przed rokiem. PKO BP był największym płatnikiem podatku bankowego - zapłacił 225,3 mln zł wobec 221 mln zł w poprzednim kwartale. Akcja kredytowa minimalnie przyspieszyła - do 3,3 proc. w ujęciu rocznym, szybciej rosły depozyty (+8,2 proc.), zwłaszcza małych i średnich firm. Tak jak zapowiadaliśmy, spółka zależna PKO BP sprzedała w III kw. dwa grunty, co dało 114 mln zł dodatkowego przychodu. Grupa poprawiła marżę odsetkową do 3,2 proc., dzięki czemu plasuje się w czołówce banków, które najlepiej zarabiają na podstawowej działalności. mBank: Bank zarobił w III kw. 230,5 mln zł, o 28 proc. mniej niż przed rokiem. Tak duży spadek zysków to głównie efekt podatku od aktywów - zysk brutto przed uwzględnieniem daniny jest niższy tylko o 1,5 proc. Bank ograniczył akcję kredytową, skupiając się na najbardziej dochodowych produktach - sprzedaż kredytów gotówkowych i leasingu zwiększyła się w ciągu roku o 30 proc., podczas gdy sprzedaż kredytów hipotecznych skurczyła się o niemal połowę. Stopniowa przebudowa portfela kredytowego przełożyła się na wzrost marży odsetkowej i kosztów ryzyka oraz zmniejszenie udziału kredytów we franku szwajcarskim z 25 do 23 proc. Bank Pekao: Zysk w III kw. wyniósł 521 mln zł - to 14,7 proc. mniej niż przed rokiem. W tym czasie dochód odsetkowy Pekao wzrósł o 6,7 proc. i był wsparty 10,5-proc. wzrostem wartości kredytów detalicznych oraz minimalnym zwiększeniem marży odsetkowej. Z drugiej strony Pekao zarobił mniej na prowizjach, a jego dom maklerski zanotował 35-proc. spadek zysków, głównie z powodu mniejszej liczby transakcji na giełdzie. Grupa zmniejszyła zatrudnienie o 477 osób oraz zamknęła 50 placówek, utrzymując jeden z najniższych w branży wskaźników kosztów do dochodów (43,3 proc.). ING Bank Śląski: ING powiększył portfel kredytowy o 12 proc. w ujęciu rocznym, najmocniej w segmencie kredytów detalicznych (+20 proc.). Akcja kredytowa przełożyła się na wzrost zysku netto o 5 proc., podczas gdy prawie wszystkie duże banki odnotowały spadek zysków. Bank wyróżnił się także zwiększeniem dochodu prowizyjnego, głównie za sprawą wzrostu przychodów z kart płatniczych i kredytowych oraz z leasingu i faktoringu. ING sprzedał w lipcu portfel kredytów detalicznych z opóźnieniem w spłacie, dzięki czemu rozwiązał część rezerw i utrzymał najniższe koszty ryzyka wśród konkurentów. BZ WBK: W III kw. miał 425,9 mln zł zysku netto, o 9,9 proc. mniej niż przed rokiem. BZ WBK wyróżnił się wysokim tempem akcji kredytowej - wartość wszystkich kredytów wzrosła w ciągu roku o 9 proc., a kredytów dla firm o 11 proc. Jeszcze mocniej wzrosły depozyty klientów biznesowych (+17 proc.), dzięki czemu bank zdobył kapitał do finansowania akcji kredytowej. Marża odsetkowa BZ WBK wzrosła do 3,73 proc., co jest najlepszym wynikiem w gronie dużych banków. Bank w ciągu roku zamknął 94 oddziały, zwolnił 209 osób zatrudnionych w Santander Consumer Banku, który jest włączany do Grupy BZ WBK. Ograniczył również koszty marketingu. Polityka Insight – Raport Finansowy Grudzień 2016 CO DALEJ W IV kw. banki będą nadal starały się poprawić marżę odsetkową - ograniczą oprocentowanie depozytów oraz zwiększą sprzedaż kredytów gotówkowych i korporacyjnych, które mają wyższe marże niż kredyty hipoteczne i samorządowe. Ich plany może pokrzyżować niski popyt na kredyty ze strony firm. Banki będą chciały również zmniejszyć koszty operacyjne, czemu będzie służyć ograniczanie liczby pracowników i oddziałów, a także przegląd innych wydatków. Na wyniki banków negatywny wpływ będzie miała upadłość Banku Spółdzielczego w Nadarzynie, przez którą banki komercyjne musiały w październiku zaksięgować około 100 mln zł łącznych wydatków. 9 SEKTOR BANKOWY Kto będzie ratował europejskie banki Niemieckie i włoskie banki potrzebują kapitału, ale kalendarz wyborczy uniemożliwi ratowanie ich z państwowej kasy. Piotr Sobolewski, analityk ds. sektora finansowego W ciągu ostatnich 12 miesięcy wartość indeksu giełdowego grupującego 50 największych banków w Europie spadła o 14 proc. To efekt gorszych wyników finansowych tych spółek, na które wpływ miały ujemne stopy procentowe, wzrost odsetka kredytów NPL oraz stagnacja na rynkach kapitałowych. W efekcie włoskie (Monte dei Paschi di Siena, UniCredit) i niemieckie banki (Deutsche Bank, Commerzbank) odnotowały kwartalne straty i ze względu na niski poziom funduszy własnych mogą potrzebować dokapitalizowania. Poniżej przedstawiamy trzy możliwe scenariusze poprawy ich wyników. Samodzielna restrukturyzacja banku. Najbardziej optymistyczny scenariusz zakłada, że banki poradzą sobie same. Zrobią to przez wyprzedaż swoich aktywów (spółki zależne, portfele kredytów NPL), ograniczanie kosztów (zwolnienia, zamknięcie oddziałów) oraz emisję akcji lub obligacji, które pozwolą uzupełnić niedobór kapitałów. Banki będą musiały przekonać akcjonariuszy do ponownego zainwestowania w ich papiery wartościowe oraz do zaaprobowania sprzedaży nieraz bardzo rentownych części biznesu. Z drugiej strony wymaga to wynegocjowania z EBC czasu na osiągnięcie wyższych wymogów kapitałowych, by sprzedać aktywa i podwyższyć kapitał przez emisję akcji lub obligacji. Umorzenie lub konwersja obligacji. Alternatywą dla samodzielnego ratowania banku byłoby skorzystanie z przymusowej restrukturyzacji (bail-in). Mechanizm jest uruchamiany w przypadku ryzyka utraty płynności banku, gdy jego upadłość zagrażałaby klientom lub stabilności całego systemu finansowego. Bail-in pozwoliłby umorzyć obligacje podporządkowane i hybrydowe, np. CoCo, lub przekonwertować je na akcje, dzięki czemu bank poprawiłby współczynnik wypłacalności Tier1. Taką operację można szybko przeprowadzić, ale wywołałaby ona falę krytyki, zwłaszcza we Włoszech. Około 30 proc. obligacji banków znajduje się tam w rękach drobnych inwestorów, którzy traktują je jako alternatywę dla lokat. Polityka Insight – Raport Finansowy Grudzień 2016 Pomoc ze strony rządu. Najgorszym scenariuszem byłby powrót do ratowania banków z państwowej kasy, tak jak miało to miejsce po kryzysie finansowym w 2008 r. Państwo mogłoby dofinansować bankrutującą instytucję w zamian za udziały lub stworzyć bad bank, do którego trafiłyby jej toksyczne aktywa. Takie rozwiązanie byłoby jednak porażką pokryzysowych regulacji dla sektora bankowego, czyli obowiązującej od 2014 r. unijnej dyrektywy BRRD, która ma zapobiegać drenażowi państwowych kas na rzecz banków. Mogłoby też stanowić ryzyko polityczne dla ubiegających się o reelekcję kanclerz Angeli Merkel oraz premiera Matteo Renziego i kosztować ich utratę poparcia. NASZYM ZDANIEM Słaba kondycja finansowa włoskich i niemieckich banków to obecnie jedno z głównych ryzyk dla gospodarki strefy euro. Banki podejmują samodzielne kroki, by podnieść poziom kapitału i rentowności, ale w przypadku pogorszenia koniunktury lub dotkliwych kar sądowych (głównie dla Deutsche Banku) konieczne może być ratowanie ich ze środków właścicieli lub państwa. Ostatni scenariusz jest najmniej prawdopodobny ze względu na kalendarz polityczny w Niemczech (wybory w przyszłym roku) oraz możliwość rozpisania przedterminowych wyborów we Włoszech. 10 KONIUNKTURA Rekordowy spadek inwestycji hamuje PKB Wzrost wydatków gospodarstw domowych nie nadrobił spadków w inwestycjach prywatnych i publicznych. PKB hamuje. Adam Czerniak, główny ekonomista Wzrost gospodarczy mocno w dół. Zgodnie z danymi GUS tempo wzrostu PKB w III kw. spadło do 2,5 proc. w ujęciu rocznym z 3,1 proc. w poprzednim kwartale. Ten wynik jest zgodny ze wstępnym szacunkiem GUS z połowy miesiąca, który był dużo niższy od wcześniejszych prognoz analityków, w tym prognoz PI. PKB wyrównany sezonowo w ujęciu kwartalnym wzrósł o 0,2 proc. wobec 0,8 proc. w II kw. Dużo wyraźniej spowolnienie pokazują dane w ujęciu rocznym, po oczyszczeniu z wpływu czynników sezonowych. W takim ujęciu dynamika PKB spadła z 3,1 proc. w II kw. do 2,2 proc. w III kw. Rekordowy spadek inwestycji. Nakłady brutto na środki trwałe spadły w III kw. o 7,7 proc. (konsensus rynkowy 4,1 proc.) wobec 5 proc. w poprzednim kwartale. Był to najgłębszy spadek inwestycji od I kw. 2002 r. Wynikał przede wszystkim z coraz mniejszych nakładów przedsiębiorstw, głównie z branży energetycznej i transportowej, oraz z wyhamowania inwestycji publicznych, zwłaszcza tych finansowanych ze środków unijnych. Obniżenie nakładów na środki trwałe, wynikające z zamrożenia inwestycji infrastrukturalnych, było widoczne na szczeblu centralnym (drogi i kolej) oraz samorządowym (budynki użyteczności publicznej). Konsumpcja podbiła wzrost PKB. Gdyby nie program 500+, wzrost byłby jeszcze niższy. W III kw. konsumpcja przyspieszyła do 3,9 proc. w ujęciu rocznym z 3,3 proc. w poprzednim kwartale. To głównie rezultat wypłacenia do końca września ponad 10 mld zł świadczeń wychowawczych, co według wyliczeń NBP podbiło tempo wzrostu realnych dochodów gospodarstw domowych o 2,5 pkt proc. i przyczyniło się do przyspieszenia konsumpcji. Wzrostowi zakupów sprzyjała też dalsza poprawa sytuacji na rynku pracy, przejawiająca się wzrostem wynagrodzeń w tempie powyżej 4 proc. i dalszym spadkiem bezrobocia do poziomów nienotowanych od początku lat 90. Polityka Insight – Raport Finansowy Grudzień 2016 Mniejszy popyt z zagranicy. Dynamika eksportu obniżyła się do 6,8 proc. w ujęciu rocznym w III kw. z 11,4 proc. w poprzednim kwartale, natomiast dynamika importu spadła z 10 proc. do 7,8 proc. W efekcie wkład eksportu netto do wzrostu PKB obniżył się do -0,3 pkt proc. z 1 pkt proc. w II kw. To z jednej strony wynik osłabienia popytu zagranicznego z krajów strefy euro po brytyjskim referendum o wyjściu z Unii, a z drugiej strony rezultat programu 500+, który stymulował wzrost konsumpcji, w tym także towarów importowanych. Spowolnienie zaskoczyło przedsiębiorców. Między czerwcem a wrześniem zapasy firm wzrosły o 8,7 mld zł po wzroście o 4,6 mld zł w II kw. Ten największy od pięciu lat przyrost zapasów był zapewne efektem zbyt optymistycznych oczekiwań przedsiębiorców co do wzrostu popytu po wprowadzeniu programu 500+. Przedsiębiorcy zgromadzili materiały i surowce oraz zwiększyli produkcję, aby zaspokoić prognozowany popyt. Spadek inwestycji i wolniejszy od oczekiwań wzrost konsumpcji spowodowały, że większość z tych zapasów pozostała w magazynach. Skłoni to firmy do ograniczenia produkcji w kolejnych miesiącach. CO DALEJ W IV kw. gospodarka zapewne jeszcze wyhamuje - prognozujemy, że w ostatnich trzech miesiącach roku PKB wzrośnie o 2,2 proc. Złoży się na to przede wszystkim efekt wysokiej bazy z końca ubiegłego roku, gdy konsumpcja i wydatki publiczne podbiły przejściowo wzrost PKB do poziomu powyżej 4 proc. W przyszłym roku tempo wzrostu przyspieszy, pod warunkiem że rząd wznowi wydatkowanie środków z unijnego budżetu. W pierwszym półroczu powiększaniu PKB sprzyjać też będą opóźnione efekty programu 500+. Równocześnie jednak będą one niwelowane przyspieszeniem importu, przy jednoczesnej stabilizacji popytu zagranicznego. 11 PROGNOZY Wydarzenia i wskaźniki w grudniu KNF przedstawi dane o wynikach ubezpieczycieli za III kw. OCZEKIWANIA NASZE PROGNOZY OSTATNIA WARTOŚĆ 13 grudnia Prezentacja planu strategicznego UniCredit Wskaźnik koniunktury ZEW w Niemczech w listopadzie (CES) 13,8 Inflacja bazowa w listopadzie -0,1 14 grudnia Decyzja FOMC ws. stóp procentowych Fed 0,5 Posiedzenie zespołu na rzecz wspierania przedsiębiorczości na temat wzrostu cen OC Bilans handlowy w październiku (NBP) 16 grudnia -1,7 mld zł Zatrudnienie i wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w listopadzie 19 grudnia Sprzedaż detaliczna w listopadzie 3,7 Produkcja przemysłowa i budowlano-montażowa w listopadzie -1,3 Wskaźnik koniunktury lfo w Niemczech w grudniu (CES) 110,4 20 grudnia Posiedzenie KNF Planowany termin publikacji wyników ubezpieczycieli za III kw. (KNF) 21 grudnia Wskaźnik koniunktury konsumenckiej w grudniu -2,4 Wskaźnik koniunktury gospodarczej w grudniu Adam Czerniak Piotr Sobolewski główny ekonomista analityk ds. sektora finansowego (+48) 22 436 73 15 (+48) 22 436 73 16 [email protected] [email protected] Polityka Insight – Raport Finansowy Grudzień 2016 12 Wiedza szyta na miarę Polityka Insight oferuje usługi analityczne na zamówienie. Nasi eksperci zbadają interesujący Cię temat i odpowiedzą na Twoje pytania. Więcej na: www.research.politykainsight.pl PREZENTACJE TEMATYCZNE Briefujemy zarządy firm i banków na temat sytuacji politycznej, perspektyw gospodarczych i otoczenia regulacyjnego. ANALIZY I RAPORTY Wykonujemy badania ilościowe i jakościowe, zawsze zorientowane na użyteczność dla zamawiającego. Przygotowujemy kilkustronicowe analizy. SPOTKANIA EKSPERCKIE Wspólnie z partnerami organizujemy okrągłe stoły lub śniadania eksperckie na wybrany temat – ze starannie dobranymi uczestnikami. M A K RO E KO N O M I A • L EG I S L AC JA • G OS P O DA R K A • E N E RG E T Y K A • E KS P O RT
