Obuwie stosowane w środowisku pracy Prawo i praktyka

Obuwie stosowane w środowisku pracy Prawo i praktyka

PROMOTOR 11/2016
| PRZEGLĄD PORÓWNAWCZY
REDAKTOR HONOROWY WYDANIA
RYSZARD BRYŁA
główny specjalista ds. BHP, inspektor ochrony ppoż.,
wykładowca, szkoleniowiec, autor publikacji z zakresu BHP
Obuwie stosowane w środowisku pracy
Prawo i praktyka
Obuwie stosowane na stanowiskach pracy, oprócz tego, że zastępuje obuwie własne pracownika, to pełni
jednocześnie ważną funkcję związaną z bezpieczeństwem i ergonomią. W zależności od stopnia ochrony dzieli się
ono na obuwie bezpieczne, ochronne i zawodowe.
O
prócz środków ochrony indywidualnej każdemu pracownikowi
przysługuje także odzież robocza
i obuwie robocze, które pracodawca powinien dostarczyć nieodpłatnie. Zgodnie z zapisami Działu X Kodeksu pracy (art. 237.7 § 1):
„Pracodawca jest obowiązany dostarczyć
pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach:
• jeżeli odzież własna pracownika może
ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu,
• ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa
i higieny pracy”.
Kiedy można stosować
własne obuwie robocze?
Pracodawca może ustalić stanowiska,
na których dopuszcza się używanie przez
pracowników za ich zgodą własnej odzieży i obuwia roboczego, spełniających
wymagania BHP. Przepis ten nie dotyczy
stanowisk, na których są wykonywane
prace związane z bezpośrednią obsługą
maszyn i innych urządzeń technicznych,
prace powodujące intensywne brudzenie
lub skażenie odzieży oraz obuwia roboczego środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie
zakaźnymi. Pracownikowi używającemu
własnej odzieży i obuwia roboczego pracodawca wypłaca ekwiwalent pieniężny
w wysokości uwzględniającej ich aktualne
ceny. Pracodawca jest zobowiązany ponadto zapewnić, aby środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze,
58
które w wyniku stosowania w procesie pracy uległy skażeniu środkami chemicznymi
lub promieniotwórczymi albo materiałami
biologicznie zakaźnymi, były przechowywane wyłącznie w miejscu przez niego wyznaczonym (art. 237.10 § 1 Kodeksu pracy).
Obowiązki pracodawcy
Informacje prawne dotyczące omawianego
tematu można znaleźć także w załączniku
nr 2 do Rozporządzenia MP i PS z 26 września
1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. w Dz.U. z 2003 r.
nr 169, poz. 1650 ze zm.). Odzież oraz obuwie robocze są własnością pracodawcy
i w związku z tym pracodawca powinien
zapewnić, by posiadały one odpowiednie
właściwości użytkowe i ochronne. Do obowiązków pracodawcy należą też: pranie,
konserwacja, naprawa, odpylanie i odkażanie odzieży oraz obuwia roboczego
(art. 237.10 § 2 k.p.). Należy dodać, że odzież
i obuwie stosowane na stanowiskach pracy
powinny być zgodne z Polskimi Normami.
Przydzielenie odzieży i obuwia na stanowisku pracy musi odbywać się po przeprowadzeniu konsultacji z pracownikami lub
ich przedstawicielami. Zasady wyposażenia
pracowników w obuwie i ubranie robocze
powinny być zawarte w treści regulaminu
pracy, jeżeli taki obowiązuje w zakładzie
(art. 104.1 § 1 Kodeksu pracy) lub w innych
przepisach wewnątrzzakładowych, np.
zakładowych układach zbiorowych pracy.
Wykroczenie pracownika
Trzeba podkreślić fakt, że pracownik nie
może być dopuszczony do wykonywania
pracy na określonych przez pracodawcę
stanowiskach bez odpowiedniej odzieży
i obuwia. Niestosowanie przez pracownika, gdy zachodzi taka konieczność, wymaganej odzieży i obuwia należy traktować
jako wykroczenie przeciwko obowiązkom
pracowniczym. Pracodawca może w takim
przypadku, zgodnie z art. 108 k.p., zastosować karę porządkową wobec zatrudnionego – upomnienia, nagany lub pieniężną.
Należy jeszcze dodać, że Rozporządzenie
MP i PS z 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji
w sprawach związanych ze stosunkiem pracy
oraz sposobu prowadzenia akt osobowych
pracownika (Dz.U. z 1996 r., nr 62, poz. 286
ze zm.) stwierdza w § 8 p. 3, że pracodawca
powinien założyć i prowadzić odrębnie dla
każdego zatrudnionego tabelę (kartę) ewidencyjną przydziału odzieży oraz obuwia
roboczego oraz środków ochrony indywidualnej, a także wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za używanie własnej odzieży i obuwia
oraz ich pranie i konserwację. Przykład takiej
ewidencji pokazuje tab. 1.
Główne zadanie – ochrona
Głównym zadaniem obuwia stosowanego w środowisku pracy, oprócz ochrony
prywatnego obuwia przed zniszczeniem,
jest ochrona kończyn dolnych przed zagrożeniami występującymi w środowisku
pracy. W zależności od występujących
zagrożeń obuwie wykonane jest z odpowiednich materiałów oraz wyposażone
w elementy ochronne. Elementy ochronne
z jednej strony zabezpieczają stopę przed
czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwy-
PRZEGLĄD PORÓWNAWCZY | PROMOTOR 11/2016
mi, z drugiej zaś – w istotny sposób rzutują na pogorszenie komfortu użytkowania.
Są to m.in.: wewnętrzne ochrony palców
stopy, tzw. podnoski wykonane ze stali,
aluminium lub z tworzywa sztucznego;
ochrony śródstopia – chroniące przed
uderzeniem; ochrony kostki – amortyzujące uderzenia; wkładki ze stali lub innego
materiału na spodzie obuwia – chroniące stopy przed przekłuciem. Stosowane
materiały oraz wspomniane ochrony uniemożliwiają odprowadzenie ciepła i potu,
które w znacznych ilościach są wytwarzane
podczas dużego wysiłku fizycznego. Dlatego też od obuwia stosowanego na stanowiskach pracy powinno wymagać się
spełnienia wymagań nie tylko w zakresie
parametrów ochronnych, ale także higienicznych. Bardzo ważny jest też komfort
użytkowania obuwia, o którym już wyżej
wspomniano. Pojęcie tegoż komfortu nie
jest dokładnie zdefiniowane, a jego ocena opiera się w bardzo dużym stopniu
na subiektywnych odczuciach użytkowników – od prostej oceny wizualnej obuwia do wrażeń, które powstają w trakcie
użytkowania. Na odczucie komfortu składa
się wiele różnych czynników, wzajemnie
ze sobą powiązanych. W praktyce mówi
się o dwóch różnych aspektach komfortu:
mechanicznym i termicznym.
O mechanicznym komforcie decyduje w głównej mierze prawidłowe dopasowanie obuwia do stopy, bez wywierania
na nią nadmiernych nacisków i ograniczania
jej ruchów. Istotne znaczenie dla zapewnienia komfortu mają właściwości spodu
butów, takie jak: izolacja od podłoża, miękkość, zdolność absorpcji uderzeń o podłoże. O komforcie termicznym obuwia
decyduje mikroklimat, jaki panuje w jego
wnętrzu podczas użytkowania. Przez mikroklimat obuwia rozumie się stan powietrza
otaczającego stopę w obuwiu, charakteryzowany przez temperaturę i wilgotność
względną. W zakres mikroklimatu wchodzi
także ruch powietrza w obuwiu. Stan optymalny dla stopy to temperatura powietrza
nie wyższa niż 28-34°C i wilgotność względna 60-65%.
Dostosowanie
do różnorodnych zagrożeń
Obuwie stosowane w środowisku pracy powinno posiadać cały szereg cech niezbęd-
nych do zapewnienia maksymalnej ochrony
w konkretnych warunkach pracy. W tym zakresie rozróżnia się: obuwie chroniące przed
czynnikami mechanicznymi – posiada specjalną wkładkę antyprzebiciową, podnoski
chroniące przed uderzeniami, podeszwy
antypoślizgowe; obuwie chroniące przed
czynnikami chemicznymi – wykonane z materiałów odpornych na związki chemiczne,
które chronią stopy m.in. przed środkami żrącymi i palnymi; obuwie chroniące
przed czynnikami biologicznymi – bardzo
często jest ono koloru białego, wykonane
z odpowiednio dobranych materiałów;
obuwie chroniące przed czynnikami termicznymi – w zależności od warunków pracy dzielimy je na: obuwie chroniące przed
niskimi i wysokimi temperaturami; obuwie
elektroizolacyjne – chroniące przed porażeniem elektrycznym; obuwie antyelektrostatyczne – stosowane do odprowadzania
elektryczności statycznej, gromadzącej się
na człowieku; obuwie chroniące przed warunkami atmosferycznymi – powinno być
ono oddychające, wodoodporne, chroniące
przed ciepłem lub zimnem.
Każdy rodzaj obuwia musi być przystosowany do warunków pracy. Na przykład
obuwie stosowane do pracy zimą powinno wyróżniać się następującymi cechami:
grubą i wyprofilowaną antypoślizgowo podeszwą, ociepleniem, wodoodporną cholewką – o długości zakrywającej kostkę. But
powinien być do tego sznurowany, by móc
go dopasować do stopy. Gruba podeszwa
ochroni stopy przed wszystkim, co wystaje z podłoża. Należy dodać, że optymalny warunek jest jeszcze taki, by każdy
pracownik miał możliwość spokojnego
przymierzenia obuwia, zanim zostanie ono
zakupione. Dobrym pomysłem jest wskazanie sklepu spełniającego odpowiednie
Lp.
Stanowisko
wymagania i udzielenie zaliczki na zakup
obuwia, a następnie rozliczenie rachunku.
Zasady konserwacji
Obuwie stosowane w środowisku pracy jest
narażone na działanie wielu niekorzystnych
czynników zewnętrznych, w tym takich jak
m.in.: brud, sól czy wilgoć. Odpowiednia
konserwacja butów przedłuża ich żywotność, zapewnia dobry wygląd oraz spełnia
warunki gwarancji. Każde obuwie przed
użyciem należy zapastować (natłuścić) odpowiednimi środkami (pasty, impregnaty,
kremy do obuwia). Ewentualne zanieczyszczenia czyścimy wilgotną szmatką lub gąbką
i suszymy – dopiero wówczas możemy obuwie zakonserwować. Obuwie przemoczone
wymaga wysuszenia w temp. pokojowej
– z dala od pieców i grzejników.
‰
Piśmiennictwo
1. Bryła R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. Elamed, Katowice 2011.
2. Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy
(t.j. w Dz.U. z 2014 r., poz. 1502 ze zm.).
3. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
(t.j. Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.).
4. Rozporządzenie MP i PS z 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców
dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt
osobowych pracownika (Dz.U. z 1996 r., nr 62,
poz. 286 ze zm.).
5. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 21 grudnia
2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla
środków ochrony indywidualnej (Dz.U. z 2005,
nr 259, poz. 2173).
6. Normy: PN-EN ISO 20345:2012 (EN ISO
20345:2011); PN-EN ISO 20347:2012 (EN ISO
20347:2012); PN-EN ISO 20346:2007 (EN ISO
20346:2004).
Zakres wyposażenia
R – odzież i obuwie robocze
O – środki ochrony indywidualnej
Okres zużycia
Uwagi dotyczące
ekwiwalentu
pieniężnego
2 lata
O – obuwie (trzewiki) ochronne
3 lata
O – kurtka przeciwdeszczowa
3 okresy zimowe
O – ubranie ocieplone
do zużycia
O – czapka ocieplona
do zużycia
O – rękawice drelichowe wzmocnione
wg instrukcji
O – hełm ochronny z ocieplaczem
1.
Dekarz
wg instrukcji
O – pas bezpieczeństwa z linką
wg instrukcji
O – szelki bezpieczeństwa (według potrzeb)
6 miesięcy
O – nakolanniki ochronne
2 lata
R – ubranie robocze drelichowe
2 lata
R – czapka robocza drelichowa
2 lata
O – obuwie (trzewiki) ochronne ocieplone
Tab. 1. Przykładowa tabela norm przydziału odzieży, obuwia roboczego i środków ochrony indywidualnej
59