Choroby układu moczowego u dzieci

Choroby układu
moczowego u dzieci
dr n. med. Jolanta Meller
Budowa i czynność układu
moczowego u dzieci
‹
‹
położenie nerek
budowa anatomiczna (moczowody, pęcherz
moczowy)
Funkcje
‹ wydalnicza (wydalanie, wchłanianie zwrotne)
‹ wewnątrzwydzielnicza (Epo-, renina, PG)
Ilość moczu
Wydalana przez dziecko zależy od wieku i
ilości wypitych płynów
1
Laboratoryjna diagnostyka
chorób nerek
‹
Badanie ogólne moczu
„
„
„
pobieranie
czas badania
ocena diurezy
Zbiórka moczu (dokładniejsze dane co do
liczby wydalanych z moczem leukocytów, E,
wałeczków, białka)
‹ Badanie bakteriologiczne
‹
„
„
„
„
sposób pobrania moczu (bezpośrednio,
cewnikowanie, nakłucie nadłonowe)
posiew ilościowy
flora bakteryjna
antybiogram (lekowrażliwość)
Badanie czynności nerek
‹
Badanie krwi
„
„
„
‹
mocznik
kreatynina
kwas moczowy
Badanie moczu
„
„
„
klirens kreatyniny (współczynnik oczyszczania) –
odpowiada objętości osocza, które przepływając
przez nerkę, zostaje całkowicie oczyszczone z
danej substancji w ciągu 1 minuty
test zagęszczania i rozcieńczania
zakwaszanie moczu
Badania radiologiczne
układu moczowego
zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej
urografia
‹ uretrocystografia mikcyjna
‹ tomografia komputerowa
‹ arteriografia nerkowa
‹ scyntygrafia nerek
‹ USG
‹ biopsja nerki
‹
‹
2
Biopsja nerki
‹
Metoda otwarta
przezskórna (oligobiopsja)
‹
wskazania
„
„
„
‹
niektóre przypadki niewydolności nerek
nawracający krwinkomocz
sterydooporny zespół nerczycowy
bezwzględne przeciwwskazania
„
„
„
brak jednej nerki
skaza krwotoczna
niektóre wady rozwojowe
Wady rozwojowe nerek i
dróg moczowych
wrodzony brak nerek (agenesia renum)
nerka nadliczbowa
‹ niedorozwój nerki (hypoplasia)
‹ dystopia nerki
‹ wodonercze
‹ moczowód podwójny
‹ uchyłek pęcherza (ureterocele)
‹ moczowód olbrzymi (megaureter)
‹ zastawki cewki tylnej
‹ odpływ pęcherzowo – moczowodowy
‹ torbielowatość nerek
‹
‹
Wady rozwojowe nerek –
torbielowatość nerek
3
Wady rozwojowe nerek – odpływ
pęcherzowo-moczowodowy
Zakażenia układu
moczowego
‹ E.
Coli
‹ inne bakterie G (-) i G (+)
‹ Candida
‹ drogi
zakażenia
Diagnostyka zakażeń
układu moczowego
‹ „złoty
standard” – posiew moczu
‹ badanie mikroskopowe próbki moczu na
obecność leukocytów
‹ badania biochemiczne w oparciu o testy
paskowe
‹ badania krwi
4
Ustalenie lokalizacji
zakażenia
‹
Zapalenie pęcherza moczowego (cystitis)
„
„
„
‹
ropomocz, krwiomocz, bakteriomocz
bolesne parcie na mocz, pieczenie na początku mikcji
u dzieci starszych
Odmiedniczkowe zapalenie nerek (pyelonephritis)
„
„
„
„
obejmuje miedniczkę i miąższ nerki
gorączka, biegunka, wymioty, żółtaczka, brak łaknienia
do 5. roku życia
Diagnostyka - renoscyntygrafia z użyciem 99Tc – DMSA
– uwidacznia zmniejszenie wychwytu znacznika w
obrębie ognisk zapalnych w miąższu nerki
- USG z badaniem dopplerowskim
Leczenie ZUM i
postępowanie
zapobiegawcze
‹ antybiotykoterapia
(rodzaj antybiotyku,
czas stosowania)
‹ leczenie zapobiegawcze stosuje się u
dzieci zagrożonych nawrotami ZUM i
powstawaniem zmian bliznowatych w
nerkach
Kłębkowe zapalenie nerek
‹
Choroba o podłożu immunologicznym,
powodująca szereg zmian czynnościowych i
morfologicznych w nerkach (kompleksy
immunologiczne antygen/przeciwciało, interakcja
pomiędzy przeciwciałami a antygenami
powierzchniowymi komórek kłębuszków
nerkowych, bezpośrednie działanie przeciwciał
przeciwko błonie podstawnej i mezangium)
‹
Czynniki etiologiczne
„
„
„
„
wirusy HBV, HCV, CMV
bakterie: paciorkowce ß -hemolizujące, gronkowce
leki: penicylina, aminoglikozydy, sole metali ciężkich
szczepionki i surowice odpornościowe
5
Kłębkowe zapalenie nerek
‹
Podział: pierwotne
wtórne ( w przebiegu chorób układowych,
nowotworów, przewlekłych zakażeń)
‹
Objawy: bezobjawowy białkomocz
bezobjawowy krwinkomocz
zespół nerczycowy
ostra / przewlekła niewydolność nerek
nadciśnienie tętnicze
Postacie kłębkowego
zapalenia nerek
‹ ostre
kłębkowe zapalenie nerek
‹ przewlekłe kłębkowe zapalenie nerek
‹ zespół nerczycowy
‹ skąpoobjawowa glomerulopatia
Zespół nerczycowy
‹
‹
‹
‹
uszkodzenie błony filtracyjnej kłębków
nerkowych, które stają się przepuszczalne dla
białka
częściej chorują chłopcy, wiek przedszkolny
przebieg: początkowo skryty
obrzęki (powieki, twarz, kk. dolne,
powłoki brzuszne)
zmniejszenie diurezy
często powikłania zakrzepowe w
żyłach płucnych, nerkowych i
kończynach dolnych
charakter nawrotowy
6
Zespół nerczycowy
‹ Kryteria
rozpoznania
dobowa utrata białka > 50 mg/kg lub > 40
mg/24 h
„ hiperlipidemia
„ hipoalbuminemia
‹ Leczenie:
sterydy doustnie
wyrównywanie hipoproteinemii
kontrola diurezy i płynów
‹ Brak poprawy jest wskazaniem do biopsji
nerki
Ostre kłębkowe zapalenie
nerek
nefrytogenne typy paciorkowca hemolizującego
gr. A
‹ poprzedzone jest często paciorkowcowym
zapaleniem gardła, ucha, anginą, ropnym
zapaleniem skóry
‹ najczęściej u chłopców 6 – 11 lat
‹ objawy kliniczne: obrzęki, nadciśnienie
skąpomocz, krwiomocz,
wałeczkomocz
ostra niewydolność nerek
‹ Leczenie: objawowe
kontrola ciśnienia i diurezy
‹
Przewlekłe postępujące
kłębkowe zapalenie nerek
nie stanowi jednorodnego zespołu klinicznego
wielopostaciowe: rozplemowe
zewnątrzwłośniczkowe, mezangialne, błoniaste,
mezangialnokapilarne, szkliwiejące ogniskowe
‹ obraz kliniczny: od bezobjawowego
krwinkomoczu lub białkomoczu, przez zespół
nerczycowy, do przewlekłej niewydolności
nerek
‹ czas trwania choroby: od kilku miesięcy do kilku
lat
‹
‹
7
Ostra niewydolność nerek
zespół objawów klinicznych będących
następstwem nagłego, odwracalnego lub nie,
spadku czynności nerek, prowadzącego do
zaburzeń homeostazy
‹ rodzaje: przednerkowa
nerkowa
zanerkowa
‹ przebieg kliniczny: przewodnienie, zaburzenia
elektrolitowe, kwasica metaboliczna,
zaburzenia neurologiczne
‹
Przewlekła niewydolność
nerek
‹
Przyczyny u dzieci
„ zejście ostrej niewydolności nerek (zespół hemolitycznomocznicowy, kłębkowe zapalenie nerek)
„ nefropatie wrodzone
‹
Przebieg kliniczny
„ powolny
„ początkowo utrata zdolności zagęszczania moczu
„ upośledzenie wydalania
„ nadciśnienie
„ niedokrwistość, osteodystrofia nerkowa
„ skąpomocz
mocznica
‹ Zaburzenia
ze strony CUN
śpiączka
skłonność do drgawek
‹ niewydolność mięśnia sercowego
‹ skaza krwotoczna
„
„
8
Przewlekła niewydolność nerek
Przewlekła niewydolność nerek
Okres PNN
nazwa
I
względna
niewydolność
wyrównana
PNN
niewyrównana
PNN
schyłkowa PNN
II
III
IV
•
% czynnych
nefronów
70
objawy kliniczne
-
objawy
biochemiczne
-
leczenie
50
+/-
-
-
25 – 10
obecne
obecne
zachowawcze
<10
obecne, w pełni
wyrażone
obecne
nerkozastępcze
-
czas trwania okresów zależy od:
• dynamiki procesu chorobowego
• pojawienie się czynników dodatkowych uszkadzających nerki
• właściwości osobniczych pacjenta
Leczenie nerkozastępcze
usunięcie substancji toksycznych z płynów
ustrojowych
dializa otrzewnowa – wiek 0-5 lat, brak
dostępu do naczyń, trudne do opanowania
nadciśnienie
‹ hemodializa
‹ przeszczep nerki
‹
Nowotwory układu moczowego
Guz Wilmsa – nerczak zarodkowy ( nephroblastoma)
‹ najczęstszy nowotwór złośliwy u dzieci do 3 lat
‹ przeważnie jednostronny
‹ rozwija się skrycie, bezboleśnie; powiększenie
obwodu brzucha, krwiomocz występuje dopiero po
przejściu procesu nowotworowego na miedniczkę
nerkową, podwyższone ciśnienie tetnicze krwi w
60% przypadków
‹ rtg jamy brzusznej i urografia
‹ leczenie chirurgiczne
9