rozwód i separacja

1
ROZWÓD
I
SEPARACJA
Jak wnieÊç pozew o rozwód?
Co to jest separacja?
Stan prawny na dzieƒ 1 paêdziernika 2004 r.
Publikacja przygotowana
dzi´ki wsparciu finansowemu
Unii Europejskiej
2
Informacje zawarte w broszurze
pozwolà Paƒstwu znaleêç odpowiedzi na podstawowe pytania,
które najcz´Êciej zadajecie w sekretariatach sàdowych.
O ewentualne porady prawne
nale˝y zwróciç si´ do prawnika.
3
Co nale˝y zrobiç, aby rozpoczàç
post´powanie sàdowe o rozwód?
W celu rozpocz´cia procesu rozwodowego ma∏˝onek, który chce si´ rozwieÊç, powinien z∏o˝yç pozew.
Co powinien zawieraç pozew?
Pozew powinien zawieraç nast´pujàce dane:
1. imi´, nazwisko i dok∏adny adres powoda, czyli osoby domagajàcej si´ orzeczenia rozwodu;
2. imi´, nazwisko i dok∏adny adres pozwanego, czyli
drugiego ma∏˝onka.
W pozwie nale˝y okreÊliç czego powód ˝àda, tj.:
1. orzeczenia rozwodu i z czyjej winy, ewentualnie
bez orzekania o winie;
2. orzeczenia o w∏adzy rodzicielskiej nad wspólnymi
ma∏oletnimi dzieçmi;
3. orzeczenia o alimentach dla wspólnych ma∏oletnich
dzieci.
Ponadto mo˝na ˝àdaç orzeczenia o:
1. podziale majàtku wspólnego;
2. sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania
ma∏˝onków;
3. eksmisji jednego z ma∏˝onków ze wspólnego mieszkania.
Pozew powinien zawieraç uzasadnienie, w którym nale˝y
wskazaç przyczyny wystàpienia o rozwód.
4
Jak wnieÊç pozew?
Wzór pozwu znajdziesz na koƒcu ulotki.
Pami´taj!
Z∏ó˝ pozew w dwóch egzemplarzach i za∏àcz:
1. odpis zupe∏ny aktu ma∏˝eƒstwa,
2. odpisy aktów urodzenia dzieci, o ile sà ma∏oletnie,
3. zaÊwiadczenie o dochodach.
W pozwie powinieneÊ, oprócz elementów, które znajdziesz we wzorze, zg∏osiç dowody do rozpoznania na
rozprawie, np. wskazaç Êwiadków.
Po wniesieniu pozwu musisz oczekiwaç na ustalenie
przez sàd wysokoÊci wpisu tymczasowego i na wezwanie sàdu, op∏aciç wpis w wyznaczonym terminie. Wpis tymczasowy mo˝e wynosiç od 50 do 600
z∏otych.
Pami´taj!
Je˝eli nie staç Ci´ na pokrycie kosztów procesu, mo˝esz
wnieÊç o zwolnienie od kosztów sàdowych i ustanowienie adwokata z urz´du. Pe∏nomocnikiem w sprawie rozwodowej mo˝e byç tylko adwokat. Nie mo˝e nim byç
radca prawny. Ustanowienie pe∏nomocnika nie jest
obowiàzkowe.
Ostateczny wpis okreÊla sàd w wyroku, w którym orzeka o rozwodzie, majàc na uwadze stan majàtkowy
stron obcià˝onych kosztami oraz stopieƒ zawi∏oÊci
sprawy.
5
Do jakiego sàdu nale˝y
skierowaç pozew?
Do sàdu okr´gowego, w którego okr´gu ma∏˝onkowie
mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania, o ile
chocia˝ jedno z ma∏˝onków stale w tym okr´gu przebywa.
W przeciwnym przypadku w∏aÊciwym jest sàd miejsca
zamieszkania pozwanego, a gdyby jego miejsce pobytu nie by∏o znane, sàd w∏aÊciwy wed∏ug miejsca zamieszkania powoda.
Co sàd bada w procesie o rozwód?
Sàd bada, czy mi´dzy ma∏˝onkami nastàpi∏ zupe∏ny
rozk∏ad po˝ycia i czy ma on charakter trwa∏y.
W tym celu bada, czy mi´dzy ma∏˝onkami istniejà,
a jeÊli nie istniejà, to od jak dawna, wi´zi: psychiczna,
fizyczna i majàtkowa.
Sàd mo˝e odmówiç udzielenia rozwodu, je˝eli :
• dobro ma∏oletnich dzieci mog∏oby na tym
ucierpieç,
• rozwodu ˝àda ma∏˝onek wy∏àcznie winny, a drugi
nie wyra˝a na to zgody.
Po wniesieniu i op∏aceniu pozwu sàd wezwie ma∏˝onków na posiedzenie pojednawcze. Je˝eli strony nie
pojednajà si´, sàd wyznaczy rozpraw´.
Jak przebiega rozprawa?
Na rozprawie musisz udowodniç wszelkie fakty,
które przytaczasz.
6
Pami´taj!
Mo˝esz zg∏aszaç wszelkie dowody, za pomocà których
chcesz udowodniç podnoszone fakty.
Âwiadkami mogà byç Twoi najbli˝si krewni, np. rodzeƒstwo lub rodzice. Nie mo˝esz jednak wnioskowaç
o przes∏uchanie swoich dzieci i wnuków, jeÊli nie
ukoƒczy∏y lat 17, a innych dzieci, jeÊli nie ukoƒczy∏y
lat 13. W ka˝dej sprawie o rozwód sàd obowiàzkowo
przes∏uchuje ma∏˝onków.
Pami´taj
S∏uchaj dok∏adnie pouczeƒ sàdu podczas rozprawy i czytaj uwa˝nie wszystkie pisma, które przesy∏a ci sàd oraz
pouczenia znajdujàce si´ pod pismami.
O czym sàd rozstrzyga
orzekajàc rozwód?
Sàd rozstrzyga o:
• rozwiàzaniu ma∏˝eƒstwa,
• w∏adzy rodzicielskiej nad wspólnymi ma∏oletnimi
dzieçmi oraz alimentach dla wspólnych ma∏oletnich dzieci.
Ponadto sàd mo˝e rozstrzygnàç o:
• podziale majàtku wspólnego, je˝eli przeprowadzenie podzia∏u nie spowoduje przed∏u˝enia
czasu trwania procesu,
• sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania
rozwiedzionych ma∏˝onków,
• eksmisji jednego z ma∏˝onków ze wspólnego
mieszkania,
• podziale wspólnego mieszkania, albo przyznania
7
go jednemu z ma∏˝onków, je˝eli obie strony z∏o˝à
taki wniosek,
• alimentach na rzecz ma∏˝onka.
W wyroku sàd powinien okreÊliç, czy i który ma∏˝onek
ponosi win´ za rozk∏ad po˝ycia ma∏˝eƒskiego. Na
zgodne ˝àdanie ma∏˝onków sàd nie b´dzie orzeka∏
o winie.
Jakie znaczenie ma orzeczenie
winy przy rozwodzie?
Orzeczenie o winie ma du˝e znaczenie, je˝eli chodzi
o koniecznoÊç p∏acenia po rozwodzie alimentów na
rzecz drugiego z ma∏˝onków.
Podstawowà zasadà jest, ˝e ma∏˝onek uznany za
wy∏àcznie winnego nie mo˝e ˝àdaç alimentów.
Ma∏˝onek, który nie zosta∏ uznany za wy∏àcznie winnego i który znajduje si´ w niedostatku, mo˝e ˝àdaç
od drugiego ma∏˝onka alimentów.
Je˝eli zaÊ jeden z ma∏˝onków zosta∏ uznany za wy∏àcznie
winnego i rozwód pociàga za sobà istotne pogorszenie sytuacji materialnej drugiego ma∏˝onka, wówczas
na jego ˝àdanie sàd mo˝e nakazaç ma∏˝onkowi winnemu p∏acenie alimentów.
Obowiàzek p∏acenia alimentów by∏emu ma∏˝onkowi
wygasa:
• z chwilà zawarcia nowego ma∏˝eƒstwa przez
otrzymujàcego alimenty ma∏˝onka,
• w pi´ç lat po orzeczeniu rozwodu, je˝eli
zobowiàzanym jest ma∏˝onek, który nie zosta∏
uznany za winnego rozk∏adu po˝ycia.
Orzeczenie o winie nie ma wp∏ywu na obowiàzek
p∏acenia alimentów na rzecz dzieci.
8
Czy w toku sprawy o rozwód
mo˝e toczyç si´ sprawa o alimenty,
podwy˝szenie alimentów lub
dotyczàca pieczy nad ma∏oletnimi
dzieçmi – przed innym sàdem?
Nie mo˝e. Je˝eli sprawa z wy˝ej wymienionego zakresu zosta∏a wniesiona, sàd rodzinny przekazuje jà do
tego sàdu, w którym toczy si´ sprawa o rozwód.
Jakie sà skutki orzeczenia rozwodu?
Z chwilà rozwiàzania ma∏˝eƒstwa mi´dzy ma∏˝onkami
ustaje wspólnoÊç majàtkowa, tzn. od tej pory dochody ka˝dego z ma∏˝onków bàdê nabyte przez nich rzeczy wchodzà w sk∏ad ich odr´bnego majàtku.
Je˝eli w sk∏ad majàtku wspólnego wchodzi spó∏dzielcze prawo do lokalu, byli ma∏˝onkowie powinni
w ciàgu roku zdecydowaç, któremu z nich ma zostaç
ono przyznane.
Ma∏˝onek, który na skutek zawarcia zwiàzku
ma∏˝eƒskiego zmieni∏ nazwisko, mo˝e w ciàgu trzech
miesi´cy od rozwiàzania ma∏˝eƒstwa powróciç do
poprzedniego nazwiska, sk∏adajàc odpowiednie
oÊwiadczenie przed kierownikiem Urz´du Stanu Cywilnego.
Rozwód a separacja
Jakie sà najwa˝niejsze ró˝nice oraz podobieƒstwa
mi´dzy rozwodem a separacjà?
9
RÓ˚NICE:
• Separacja nie powoduje rozwiàzania ma∏˝eƒstwa.
• Separacja mo˝e byç zniesiona orzeczeniem sàdu,
co powoduje ustanie jej skutków. Rozwód powoduje ostateczne rozwiàzanie ma∏˝eƒstwa.
• Ma∏˝onkowie pozostajàcy w separacji nie mogà
zawrzeç innego ma∏˝eƒstwa.
• Po orzeczeniu separacji ma∏˝onek, który na skutek
ma∏˝eƒstwa zmieni∏ nazwisko, nie mo˝e wróciç
do nazwiska rodowego.
• Ma∏˝onkowie po orzeczeniu separacji, je˝eli wymagajà tego wzgl´dy s∏usznoÊci, obowiàzani sà
do wzajemnej pomocy, tak jak w ma∏˝eƒstwie.
PODOBIE¡STWA:
• O separacji, podobnie jak o rozwodzie, musi orzec
sàd.
• Orzeczenie zarówno separacji, jak i rozwodu
powoduje ustanie mi´dzy ma∏˝onkami wspólnoty
majàtkowej.
• Sàd orzeka o w∏adzy rodzicielskiej nad ma∏oletnimi
dzieçmi i mo˝e ograniczyç w∏adz´ jednego
z rodziców zarówno przy rozwodzie, jak i przy
separacji.
• Ma∏˝onek pozostajàcy w separacji, podobnie
jak ma∏˝onek rozwiedziony, nie dziedziczy spadku
w razie Êmierci drugiego ma∏˝onka.
10
Wzór pozwu rozwodowego
(Niniejszy schemat jest tylko przyk∏adem pozwu, opartym na
fikcyjnej historii.)
Kraków, dn. 6 maja 2004 r.
Sàd Okr´gowy w Krakowie
Wydzia∏ XI Cywilno-Rodzinny
Powódka: Maria Nowak,
zam. ul. Asfaltowa 41
30-818 Kraków
Pozwany: Jan Nowak
zam. ul. Brukowana14
30-818 Kraków
Pozew o rozwód
Wnosz´ o:
1. rozwiàzanie ma∏˝eƒstwa powódki Marii Nowak
z pozwanym Janem Nowakiem, zawartego 21 paêdziernika 1975 roku w Urz´dzie Stanu Cywilnego
w Krakowie, nr aktu ma∏˝eƒstwa 1000/89 – przez rozwód, bez orzekania o winie;
2. zasàdzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu wed∏ug norm przepisanych.
Uzasadnienie:
Strony zawar∏y zwiàzek ma∏˝eƒski w Krakowie w dniu
21 paêdziernika 1975 roku.
Dowód: akt ma∏˝eƒstwa stron.
Z tego ma∏˝eƒstwa w dniu 28 maja 1976 roku urodzi∏a
si´ córka Sylwia Nowak, a 15 grudnia 1977 syn Krzysztof Nowak. Poczàtkowo ma∏˝eƒstwo stron uk∏ada∏o si´
dobrze. Strony tworzy∏y zgodnà rodzin´, wychowywa∏y
dzieci, dorabia∏y si´ majàtku.
11
Oko∏o 1990 roku stosunki mi´dzy ma∏˝onkami zacz´∏y
si´ psuç. Powódka straci∏a prac´ w przedsi´biorstwie
paƒstwowym i zacz´∏a wyje˝d˝aç do pracy do W∏och
i Hiszpanii. W zwiàzku z dorastaniem dzieci potrzeby finansowe rodziny by∏y coraz wi´ksze i wyjazdy te
przed∏u˝a∏y si´.
Przed∏u˝ajàca si´ nieobecnoÊç powódki w kraju
powodowa∏a rozluênianie si´ wi´zi duchowej pomi´dzy
ma∏˝onkami.
Dowód: przes∏uchanie stron.
Podczas d∏ugotrwa∏ego wyjazdu powódki w latach
1996 –1997 pozwany nawiàza∏ romans z innà kobietà,
który trwa do dziÊ. Od tego czasu ma∏˝eƒstwo stron by∏o
w istocie fikcjà, utrzymywanà jedynie dla dobra dzieci.
W tym czasie pozwany zaczà∏ równie˝ nadu˝ywaç alkoholu.
Dowód: przes∏uchanie stron.
Kiedy dzieci stron usamodzielni∏y si´ i za∏o˝y∏y w∏asne
rodziny, co nastàpi∏o w latach 2001– 2002, pozwany wyprowadzi∏ si´ z domu i zamieszka∏ z innà kobietà.
W tej sytuacji oczywistym jest, ˝e nastàpi∏ trwa∏y i zupe∏ny
rozk∏ad po˝ycia ma∏˝eƒskiego, a orzeczenie rozwodu jest
uzasadnione.
Dowód: przes∏uchanie stron.
Majàc na uwadze, ˝e strony nie majà ma∏oletnich dzieci,
wnosz´ o ograniczenie post´powania dowodowego do
przes∏uchania stron.
Maria Nowak
Za∏àczniki:
Odpis zupe∏ny aktu ma∏˝eƒstwa
Odpis pozwu
12
Ministerstwo SprawiedliwoÊci
Al. Ujazdowskie 11
00-950 Warszawa
tel. (22) 52 12 888
www.ms.gov.pl
© Ministerstwo SprawiedliwoÊci, paêdziernik 2004
Publikacja finanasowana ze Êrodków
pomocowych Unii Europejskiej w ramach
projektu PHARE nr PL2002/000-605-03.05