prognoza oddziaływania na środowisko

Transkrypt

MPU-ORZ1/5044-27/Swb/11
7047/11
PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO
DOTYCZĄCA PROJEKTU
MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
„REJON OSTROWA TUMSKIEGO” W POZNANIU
– CZĘŚĆ KATEDRALNA
OPRACOWANIE:
ZESPÓŁ OPRACOWAŃ ŚRODOWISKOWYCH
MGR KATARZYNA SYDOR
MGR INŻ. ANNA MOCZKO - FLORA
WSPÓŁPRACA:
MGR KRYSTYNA BEREZOWSKA-APOLINARSKA - AKUSTYKA
BIEGŁY Z LISTY WOJEWODY WLKP. NR 0006
POZNAŃ,
MAJ
2012 R. /
LIPIEC
*
2012 R.*
NINIEJSZA PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO UWZGLĘDNIA ZMIANY WYNIKAJĄCE Z OTRZYMANYCH OPINII I DOKONANYCH
UZGODNIEŃ
PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DOTYCZĄCA PROJEKTU MPZP
„REJON OSTROWA TUMSKIEGO” W POZNANIU – CZĘŚĆ KATEDRALNA
1.
WPROWADZENIE ................................................................................................................................................. 3
1.1.
Informacje wstępne ...................................................................................................................................... 3
1.2.
Podstawy formalno-prawne opracowania........................................................................................................ 3
1.3.
Cel i zakres merytoryczny opracowania .......................................................................................................... 3
1.4.
Wykorzystane materiały i metody pracy ......................................................................................................... 4
2. CHARAKTERYSTYKA ORAZ STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO .................................................................. 7
2.1.
Położenie, użytkowanie i zagospodarowanie terenu......................................................................................... 7
2.2.
Rzeźba terenu............................................................................................................................................... 8
2.3.
Budowa geologiczna i warunki gruntowe ........................................................................................................ 9
2.4.
Warunki wodne........................................................................................................................................... 10
2.5.
Szata roślinna ............................................................................................................................................. 13
2.6.
Świat zwierzęcy .......................................................................................................................................... 14
2.7.
Gleby ......................................................................................................................................................... 16
2.8.
Klimat lokalny ............................................................................................................................................. 16
2.9.
Dziedzictwo kulturowe................................................................................................................................. 17
3. STAN ŚRODOWISKA ORAZ ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA
REALIZACJI PROJEKTU PLANU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE
USTAWY O OCHRONIE PRZYRODY .................................................................................................................... 18
4. INFORMACJA O GŁÓWNYCH CELACH I ZAWARTOŚCI PROJEKTU PLANU ......................................................... 26
4.1.
Cel opracowania projektu planu ................................................................................................................... 26
4.2.
Ustalenia projektu planu.............................................................................................................................. 27
4.3.
Powiązanie ustaleń projektu planu z innymi dokumentami ............................................................................. 31
4.4.
Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji ustaleń projektu planu .............................. 33
5. CELE OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONE NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, KRAJOWYM I
LOKALNYM, ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ............................................... 34
6. PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIA USTALEŃ PROJEKTU PLANU NA ŚRODOWISKO ....................................... 37
6.1.
Oddziaływanie na powierzchnię ziemi........................................................................................................... 37
6.2.
Oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne.................................................................................... 39
6.3.
Oddziaływanie na różnorodność biologiczną i krajobraz ................................................................................. 39
6.4.
Oddziaływanie na szatę roślinną .................................................................................................................. 42
6.5.
Oddziaływanie na świat zwierzęcy................................................................................................................ 43
6.6.
Oddziaływanie na ludzi................................................................................................................................ 44
6.7.
Oddziaływanie na powietrze ........................................................................................................................ 44
6.7.
Oddziaływanie na klimat akustyczny............................................................................................................. 45
6.9.
Oddziaływanie na dziedzictwo kulturowe ...................................................................................................... 47
6.10. Oddziaływanie na dobra materialne.............................................................................................................. 47
6.11. Oddziaływanie na obszary prawnie chronione, w tym obszary Natura 2000 .................................................... 47
6.12. Oddziaływanie transgraniczne...................................................................................................................... 48
7. PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ
MIEJSCOWEGO
PLANU
ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO
ORAZ
CZĘSTOTLIWOŚCI
JEJ
PRZEPROWADZANIA.......................................................................................................................................... 48
8. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKCIE PLANU................................... 49
9. WNIOSKI ........................................................................................................................................................... 49
10. STRESZCZENIE................................................................................................................................................... 51
ZAŁĄCZNIKI GRAFICZNE
1.
Granica obszaru objętego opracowaniem mpzp na tle ortofotomapy miasta Poznania
2.
Granica obszaru objętego opracowaniem mpzp na tle mapy topograficznej
3.
Hipsometria
4.
Mapa glebowa
5.
Szczegółowa mapa geologiczna polski – fragment ark. 471 Poznań
6.
Zasięgi oddziaływania hałasu samochodowego i kolejowego w porze dzienno-wieczorno-nocnej (LDWN) – w stanie
istniejącym
7.
Zasięgi oddziaływania hałasu samochodowego i kolejowego w porze nocnej (LN) – stanie istniejącym
8.
Zasięgi oddziaływania hałasu tramwajowego w porze dzienno-wieczorno-nocnej (LDWN) – w stanie istniejącym
9.
Zasięgi oddziaływania hałasu tramwajowego w porze nocnej (LN) – w stanie istniejącym
10.
Dokumentacja fotograficzna terenu opracowania
11.
Projekt mpzp „Rejon Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu – część katedralna, MPU 2012r. – etap procedury planistycznej
– wyłożenie do publicznego wglądu
2
1.
WPROWADZENIE
1.1.
Informacje wstępne
Przedmiotem niniejszego opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko dotycząca
projektu
miejscowego
planu
zagospodarowania
przestrzennego „Rejon Ostrowa
Tumskiego”
w Poznaniu - część katedralna. Projekt planu opracowywany jest na podstawie uchwały
Nr LXXIV/784/IV/2005 Rady Miasta Poznania z dnia 12 lipca 2005 r. w sprawie przystąpienia do
sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Rejon Ostrowa Tumskiego”
w Poznaniu.
Planem objęto obszar położony w centralnej części Poznania, na prawym brzegu rzeki Warty.
Obejmuje on środkowy fragment wyspy Ostrów Tumski, ograniczony od północy linią kolejową relacji
Berlin - Warszawa, od zachodu osią rzeki Warty, od południa ul. Nowe Zagórze oraz od wschodu osią
kanału Ulgi i rzeki Cybiny.
Powierzchnia obszaru objętego sporządzeniem planu miejscowego wynosi ok. 38,7 ha.
1.2.
Podstawy formalno-prawne opracowania
Obowiązek
sporządzenia
prognozy
oddziaływania
na
środowisko
wynika
z
ustawy
z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko1. W myśl powyższej
ustawy,
prognoza
oddziaływania
na
środowisko
stanowi
podstawowy
dokument
niezbędny
do przeprowadzenia postępowania w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko
skutków realizacji polityki, strategii, planu lub programu. Zgodnie z art. 51 ust. 1 organ opracowujący
m.in.
projekt
planu
zagospodarowania
przestrzennego
obligatoryjnie
sporządza
prognozę
oddziaływania na środowisko.
Na obowiązek sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko dotyczącej projektu planu
miejscowego wskazuje również art. 17, pkt. 4 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu
i zagospodarowaniu przestrzennym2, zgodnie z którym wójt, burmistrz albo prezydent miasta
sporządza projekt planu miejscowego wraz z prognozą, uwzględniając zapisy studium uwarunkowań
i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Stosownie do tej ustawy, projekt planu wraz
z prognozą oddziaływania na środowisko przedkładane są instytucjom i organom właściwym do
zaopiniowania i uzgodnienia projektu planu, a także są przedmiotem społecznej oceny – podlegają
wyłożeniu do publicznego wglądu.
1.3.
Cel i zakres merytoryczny opracowania
Głównym celem sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko jest wskazanie
przewidywanego wpływu na środowisko, jaki może mieć miejsce na skutek realizacji dopuszczonych
w projekcie planu form zagospodarowania przestrzennego. W tym celu, w prognozie ocenia się relacje
pomiędzy przyjętymi w projekcie planu rozwiązaniami planistycznymi, a uwarunkowaniami środowiska
przyrodniczego, a także aspektami gospodarczymi i społecznymi, zgodnie z zasadą zrównoważonego
rozwoju.
W prognozie oddziaływania na środowisko analizie i ocenie podlega projekt uchwały
w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (tekst) wraz z rysunkiem,
stanowiącym załącznik graficzny uchwały.
1
2
Dz. U. Nr 199, poz. 1227 ze zmianami
Dz. U. Nr 80, poz. 717 ze zmianami (brzmienie od 21.10.2010)
3
Zgodnie z art. 52 ust. 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji
o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach
oddziaływania na środowisko, informacje zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko muszą
być opracowane stosownie do stanu współczesnej wiedzy i metod oceny oraz dostosowane do
zawartości i stopnia szczegółowości informacji zawartych w projekcie planu miejscowego.
Szczegółowy zakres informacji wymaganych w prognozie określony jest w art. 51 ust.
2 ww. ustawy. Stosownie do wymogu art. 53, zakres i stopień szczegółowości informacji zawartych
w niniejszej prognozie został uzgodniony z właściwymi organami, wskazanymi w art. 57
i 58 ustawy – Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska w Poznaniu (pismem RDOŚ-30-OO.III7041-1100/10/pw z dnia 14.09.2010 r.) oraz Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym
w Poznaniu (pismem NS-72/1-146(1)/10 z dnia 16.09.2010 r.).
1.4.
Wykorzystane materiały i metody pracy
Przy opracowaniu niniejszej prognozy wykorzystano następujące materiały źródłowe:
Literatura:
•
Geografia Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne Kondracki J., Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1994,
•
Geografia fizyczna Niziny Wielkopolskiej, Cz. 1 Geomorfologia Krygowski B., PTPN, Wydz. Mat.Przyr., Poznań 1961,
•
Przyrodnicze aspekty bezpiecznego budownictwa Jeż J., Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej,
Poznań 2001,
•
Fizjografia urbanistyczna Szponar A., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003,
•
Przebudowa poznańskiego węzła wodnego zabezpieczeniem przed powodzią Poznania,
Regulacja Warty w Poznaniu mgr inż. Janusz Wiśniewski, w: Wody powierzchniowe Poznania.
Problemy wodne obszarów miejskich, tom II, pod red. Alfreda Kanieckiego i Jadwigi Rotnickiej,
Sorus Poznań 1995,
•
Kronika miasta Poznania. Wśród zwierząt i roślin, Wydawnictwo Miejskie, Poznań 2002.
Materiały kartograficzne
•
mapa zasadnicza dla obszaru planu w skali 1:1000,
•
mapa ewidencyjna gruntów w skali 1:1000,
•
mapa glebowo-rolnicza,
•
mapa hydrograficzna w skali 1:50 000, ark. N-33-130-D Poznań, Główny Urząd Geodezji
i Kartografii, 2001,
•
mapa sozologiczna w skali 1:50 000, ark. N-33-130-D Poznań, Główny Urząd Geodezji
i Kartografii, 2004,
•
szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. 471 - Poznań N-33-130-D,
Państwowy Instytut Geologiczny, 1990,
•
mapa topograficzna w skali 1:10 000, ark. N-33-130-D-d-2 Poznań – Rataje, Główny Urząd
Geodezji i Kartografii, 2007,
•
mapy Studium ochrony przeciwpowodziowej dla rzeki Warty, Obszary bezpośredniego
zagrożenia powodzią o prawdopodobieństwie wystąpienia p=1% w skali 1:10 000, ark. 11, ark.
12, RZGW Ośrodek Koordynacyjno Informacyjny Ochrony Przeciwpowodziowej, Poznań 2009.
4
Akty prawne
•
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz.
150 ze zmianami),
•
Ustawa z dnia 3 października 2008 o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,
o udziale społeczeństwa, w ochronie środowiska i ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U.
Nr 199, poz. 1227 ze zmianami),
•
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80,
poz. 717 ze zmianami),
•
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220
ze zmianami),
•
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162 poz.
1568 ze zmianami),
•
Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r. poz. 145),
•
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 ze
•
Rozporządzenie Nr 39/07 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 31 grudnia 2007 r. w sprawie
zmianami),
określenia programu ochrony powietrza dla strefy – aglomeracja Poznań (Dz. Urz. Woj. Wlkp.
Nr 4, poz. 61 z dnia 31 stycznia 2008 r.),
•
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych
poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826),
•
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących
znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. Nr 213, poz. 1397),
•
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690,
ze zmianami),
•
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 listopada 2008 r. w sprawie
uznania za pomnik historii ”Poznań – historyczny zespół miasta” (Dz. U. Nr 219, poz. 1401).
Dokumenty, inne dostępne opracowania:
•
projekt Uchwały Rady Miasta Poznania w sprawie miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego „Rejon Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu – część katedralna, MPU, kwiecień
2012 r.,
•
Uchwała Nr LXXIV/784/IV/2005 Rady Miasta Poznania z dnia 12 lipca 2005 r. w sprawie
przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Rejon
Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu,
•
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania,
Uchwała Nr XXXI/299/V/2008 Rady Miasta Poznania z dnia 18 stycznia 2008 r.,
•
Program
•
Mapa akustyczna miasta Poznania wraz z programem ochrony środowiska przed hałasem,
ochrony
środowiska
miasta
Poznania
na
lata
2009-2012,
Uchwała
Nr LIV/729/V/2009 Rady Miasta Poznania z dnia 12 maja 2009 r.,
Etap I: Mapa akustyczna m. Poznania (2007), Etap II: Program ochrony przed hałasem (POH)
(2008), Centrum Badań Akustycznych, Fundacja Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań,
czerwiec 2008, Uchwała Nr XLIII/521/V/2008 Rady Miasta Poznania z dnia 14 października
•
2008 r. (Dz. U. Woj. Wlkp. z dnia 24 listopada 2008 r. Nr 200, poz. 3281),
Dane o natężeniach ruchu pojazdów, prognozowanych – dla ul. kard. St. Wyszyńskiego i I ramy
komunikacyjnej m. Poznania,
5
•
Własne obliczenia akustyczne prognozowanych zasięgów oddziaływania hałasu samochodowego
w perspektywie – dla ul. kard. St. Wyszyńskiego i I ramy komunikacyjnej m. Poznania,
•
Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2010, Biblioteka Monitoringu Środowiska,
WIOŚ, Poznań 2011,
•
Wielkopolski
Monitoring
Powietrza,
Roczna
ocena
jakości
powietrza
w
województwie
wielkopolskim za rok 2010, Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ, Poznań, 2011,
•
Monitoring jakości wód powierzchniowych, WIOŚ, Poznań 2010,
•
Środowisko naturalne miasta Poznania, część I, Urząd Miejski w Poznaniu, Wydział Ochrony
Środowiska, Poznań 1996,
•
Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe na potrzeby miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego „Rejonu Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu, oprac. mgr Jarosław Postaremczak.
Kościan, sierpień 2005,
•
Opracowanie ekofizjograficzne dla mpzp „Kampus Politechniki Poznańskiej w Paśmie Warta” –
„Opracowanie dotyczące warunków gruntowo-wodnych w podłożu terenów rozwojowych
Politechniki
Poznańskiej
w
paśmie
„Warta”
w
Poznaniu”,
GEOPROJEKT
–
POZNAŃ,
Przedsiębiorstwo Geotechniczne i Geologiczne S.C., Poznań grudzień 2003; „Kampus Politechniki
Poznańskiej „Warta” Opracowanie ekofizjograficzne Część biotyczna do projektu miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego”, prof. dr hab. Janina Borysiak, Poznań 2003,
•
Opracowanie ekofizjograficzne problemowe Poznań-Śródmieście, Geoprojekt – Poznań, Poznań
1986,
•
Prognoza oddziaływania na środowisko dotyczącą projektu mpzp „Rejon Ostrowa Tumskiego”
w Poznaniu – część południowa, Miejska Pracownia Urbanistyczna w Poznaniu, Poznań listopad
2010 r. / styczeń 2011 r.,
•
Analiza zabezpieczenia przeciwpowodziowego Miasta Poznania ze wskazaniem stref zalewowych
dla wód o prawdopodobieństwie wystąpienia p=10% p=1% p=0,5% z wykorzystaniem
matematycznego modelu Mike Flood, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu
Ośrodek Koordynacyjno-Informacyjny Ochrony Przeciwpowodziowej, Poznań 2008,
•
Uchwała Nr XLVI/690/10 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 26 kwietnia 2010 r.
w sprawie uchwalenia zmiany Planu zagospodarowania przestrzennego województwa
wielkopolskiego.
Inne źródła:
•
wizja terenowa (grudzień 2011 r.),
•
dokumentacja fotograficzna (MPU, wrzesień 2011 r.),
•
www.poznan.pios.gov.pl,
•
www.forum.przyroda.org.
Powyższe materiały w połączeniu z wizją terenową pozwoliły na opracowanie charakterystyki
stanu funkcjonowania środowiska w podziale na poszczególne komponenty.
Prognozę oddziaływania na środowisko sporządzono przy zastosowaniu metody opisowej,
polegającej na charakterystyce istniejących zasobów środowiska oraz łączeniu w całość posiadanych
informacji o dotychczasowych mechanizmach funkcjonowania środowiska i wskazaniu, jakie
potencjalne skutki mogą wystąpić w środowisku w wyniku realizacji ustaleń planu.
Posłużono się również metodą porównawczą, wykorzystując wiedzę o funkcjonowaniu
środowiska jako całości. Skonfrontowano zaproponowane rozwiązania planistyczne z istniejącymi
uwarunkowaniami środowiskowymi. Prognozę oddziaływania na środowisko przedstawiono w zakresie,
6
jaki umożliwia obecny stan dostępnej informacji o środowisku oraz w tym kontekście – stopień
ogólności (lub szczegółowości) ustaleń projektu planu.
2.
CHARAKTERYSTYKA ORAZ STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
2.1.
Położenie, użytkowanie i zagospodarowanie terenu
Obszar projektu mpzp „Rejon Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu – część katedralna położony
jest w śródmieściu miasta Poznania i stanowi fragment jego historycznej dzielnicy - wyspy Ostrów
Tumski. Granice projektu wyznaczają: od północy linia rozgraniczająca projektowanej ulicy klasy
głównej – I ramy komunikacyjnej, od wschodu oś kanału Ulgi i rzeki Cybiny, od południa ul. Nowe
Zagórze i od zachodu oś rzeki Warty.
Ostrów Tumski to jedna z licznych niegdyś w Poznaniu wysp na Warcie. Po wielu
przekształceniach systemu rzecznego Warty na przestrzeni wieków, jest jedyną wyspą, która została
zachowana w Poznaniu do czasów współczesnych. Otoczona jest z dwóch stron wspomnianymi już
rzekami: od zachodu głównym korytem Warty, od wschodu kanałem Ulgi, do którego uchodzi
prawostronny dopływ Warty – rzeka Cybina. Z lądem Ostrów Tumski łączą mosty, m.in.: Bolesława
Chrobrego od zachodniej strony i Mieszka I od strony wschodniej. W dniu 7 grudnia 2007 roku
powyżej ul. St. Wyszyńskiego został otwarty most biskupa Jordana, który przywrócił historyczne
połączenie wyspy ze Śródką.
Osada na Ostrowie Tumskim na przełomie VIII i IX wieku nadała początek miastu Poznań.
W rozlewiskach Warty i Cybiny stanął gród Polan, władany przez Mieszka I. Twierdza miała kształt
zbliżony do elipsy. Od początku gród na Ostrowie Tumskim składał się z dwóch powiązanych ze sobą
części – leżącej na północ od dzisiejszej ul. St. Wyszyńskiego, w miejscu gdzie obecnie znajduje się
katedra poznańska i inne budynki kościelne oraz na południe od tej ulicy, w miejscu dzisiejszej
dzielnicy Zagórze. W wyniku rozwoju urbanistycznego w XII wieku – na południe od grodu, na terenie
obecnego Zagórza – zaczęła powstawać odrębna osada rzemieślnicza, początkowo otwarta, a później
także obwarowana. Na jej terenie znajdował się kościół św. Mikołaja, stąd nazywana byłą osadą
św. Mikołaja. Osada oddzielona była od zespołu grodowego strumieniem i zabagnionymi terenami.
Zamieszkiwana była przez ludność służebną.
Obszar projektu mpzp „Rejon Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu – część katedralna obejmuje
centralną część wyspy, zainwestowaną przez obiekty zespołu katedralnego, zlokalizowane po obu
stronach ul. St. Wyszyńskiego. Zespół katedralny tworzą: Bazylika Archikatedralna świętych Apostołów
Piotra i Pawła (popularnie zwana katedrą), Pałac arcybiskupi, Kościół Najświętszej Marii Panny,
Psałteria, Akademia Lubrańskiego, Wyższe Seminarium Duchowne Towarzystwa Chrystusowego dla
Polonii Zagranicznej oraz Arcybiskupie Seminarium Duchowne przy ul. Wieżowej. Teren ten
dodatkowo silnie wzbogaca istniejąca zieleń urządzona. Wzdłuż ul. Wieżowej i ul. Nowe Zagórze
koncentruje się zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna. Częściowo obejmuje ona zespół mieszkań
socjalnych, wybudowanych w latach 1924-1925 wg projektu Jerzego Tuszowskiego. Są to budynki
dwukondygnacyjne o dachach mansardowych, które praktycznie w niezmienionej formie zachowały się
do dnia dzisiejszego. Ponadto, w rejonie skrzyżowania ul. Wieżowej i ul. Nowe Zagórze powstaje nowy
budynek wielorodzinny z usługami w postaci cztero- i pięciokondygnacyjnej kamienicy z podziemnym
jednokondygnacyjnym parkingiem. W północno-zachodniej części obszaru opracowania mpzp,
zlokalizowana jest zabudowa o funkcji przemysłowo-usługowej grupy energetycznej ENEA, gdzie
znajdują się obiekty biurowe, zbiorniki, silosy oraz magazyny. Pozostały obszar projektu planu
stanowią tereny otwarte teras zalewowych rzeki Warty oraz kanału Ulgi, wraz z fragmentami rzeki
i kanału.
7
Położenie Ostrowa Tumskiego należy rozpatrywać także w kontekście jego usytuowania
w systemie zieleni miasta Poznania. Wyspa położona jest na styku klinów zieleni współtworzących
klinowo-pierścieniowy system zieleni miasta – północnego i południowego, ukształtowanych wzdłuż
doliny rzeki Warty oraz wschodniego i zachodniego, ukształtowanych w obrębie dolin rzek Cybiny
i Bogdanki. Ponadto, dolina Warty stanowi korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym, posiadający
bezpośrednie połączenie z obszarem węzłowym Wielkopolskiego Parku Narodowego i Rogalińskiego
Parku Krajobrazowego, położonymi na południe od Poznania oraz Parkiem Krajobrazowym Puszcza
Zielonka i Obszarem Natura 2000 Biedrusko PLH 300001, położonych na północ od miasta.
2.2.
Rzeźba terenu
Według regionalizacji fizyczno-geograficznej Kondrackiego3 obszar opracowania znajduje się
w obrębie mezoregionu Poznańskiego Przełomu Warty (315.52), który stanowi odcinek doliny Warty
o przebiegu południkowym, powstały na skutek przekształcenia rynny lodowcowej w głęboko niekiedy
wciętą dolinę rzeczną o szerokości do kilku kilometrów, której towarzyszą terasy. Poznański Przełom
Warty oddziela Pojezierze Poznańskie (315.51) od Pojezierza Gnieźnieńskiego (315.54) oraz stanowi
łącznik pomiędzy Pradoliną Warciańsko-Odrzańską na południu a Pradoliną Toruńsko-Eberswaldzką
na północy. Mezoregion Poznański Przełom Warty stanowi część makroregionu Pojezierza
Wielkopolskiego (315.5).
Zgodnie z podziałem geomorfologicznym Niziny Wielkopolskiej Krygowskiego4, badany obszar
występuje w obrębie przełomowego odcinka doliny Warty, oddzielającego Wysoczyznę Gnieźnieńską
(IX) na wschodzie od Wysoczyzny Poznańskiej (VIII) na zachodzie.
Podczas
gdy
Ostrów
Tumski
jest
dzisiaj
jedyną
wyspą
na
Warcie
w
granicach
administracyjnych Poznania, we wczesnym średniowieczu topografia rzeki była o wiele bardziej
rozbudowana. Ostrów Tumski był wtedy tylko jedną z wielu wysp zalewowych, które ukształtowały się
z piasków, żwirów i namułów rzecznych pomiędzy Wartą, Cybiną a ich odnogami. Osobnymi wyspami
były wtedy również Chwaliszewo i Grobla, które obecnie są jednostkami Poznania na stałym lądzie
w lewobrzeżnej części miasta. Warta w swoim głównym nurcie opływała Groblę od strony wschodniej,
a Chwaliszewo od zachodniej. Ten układ sieci rzecznej zachował się niemal do czasów współczesnych.
Dopiero po II wojnie światowej nastąpiła regulacja rzeki i skierowanie jej głównego nurtu w koryto,
którym płynie obecnie.
Z uwagi na silne procesy urbanizacyjne, przeprowadzane na przełomie wieków w obrębie
wyspy Ostrów Tumski, jej pierwotne ukształtowanie powierzchni oraz warunki geomorfologiczne
zostały silnie zmienione i obecnie na znacznej części obszaru są słabo czytelne. Badania
archeologiczne w rejonie Ostrowa Tumskiego wykazały, że tylko do XIII w. teren wyspy podwyższono
o 4,0 - 5,5 m5.
Obszar projektu planu znajduje się w obrębie terasy zalewowej, obejmującej dno doliny rzeki
Warty i kanału Ulgi. W obrębie terasy zalewowej powierzchnia terenu jest płaska. Wyniesiona jest od
ok. 53,5 m n.p.m. w południowej części doliny (w rejonie mostu Królowej Jadwigi) do ok. 52,5 m
n.p.m. w północnej części doliny, przy ujściu Cybiny do kanału Ulgi6.
3
4
5
6
Geografia Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994,
Geografia fizyczna Niziny Wielkopolskiej, Cz. 1 Geomorfologia, PTPN, Wydz. Mat.-Przyr., Poznań 1961,
Przebudowa poznańskiego węzła wodnego zabezpieczeniem przed powodzią Poznania, Regulacja Warty w Poznaniu
mgr inż. Janusz Wiśniewski, w: Wody powierzchniowe Poznania. Problemy wodne obszarów miejskich, tom II, pod red.
Alfreda Kanieckiego i Jadwigi Rotnickiej, Sorus Poznań 1995
Opracowanie ekofizjograficzne dla mpzp „Kampus Politechniki Poznańskiej w Paśmie Warta” – „Opracowanie dotyczące
warunków gruntowo-wodnych w podłożu terenów rozwojowych Politechniki Poznańskiej w paśmie „Warta” w Poznaniu”,
GEOPROJEKT – POZNAŃ, Przedsiębiorstwo Geotechniczne i Geologiczne S.C., Poznań grudzień 2003
8
Centralny fragment terasy zalewowej (obszar wyspy Ostrów Tumski), wyniesiony jest do
wysokości 57 - 59 m n.p.m. w stosunku do dna dolin rzecznych. Deniwelacje w terenie są
niewielkie, jedynie w kierunku den dolin rzecznych zaznaczają się wyraźne krawędzie i nagły spadek
terenu. W granicach analizowanego projektu planu miejscowego zaznacza się jeszcze jedno obniżenie
– w jego północno-wschodniej części, gdzie rzędne sięgają 54 m n.p.m.
2.3.
Budowa geologiczna i warunki gruntowe
Na omawianym obszarze osady czwartorzędowe mają miąższość od kilku do 80 m
i reprezentowane są przez gliny zwałowe zlodowaceń krakowskiego, środkowopolskiego i bałtyckiego.
Profil czwartorzędu kształtuje się następująco: na ile poznańskim spoczywają nieciągłe piaski i żwiry
serii podmorenowej, przykryte gliną zwałową o miąższości do kilkudziesięciu metrów, uznawaną za
glinę
morenową
zlodowacenia
środkowopolskiego.
Na
niej
spoczywa
seria
utworów
wodnolodowcowych, o miąższości od 15 – 20 m, przykryta gliną zwałową zlodowacenia bałtyckiego
o miąższości do 10 m. Na glinie morenowej górnej zalegają utwory sandrów, kemów, ozów, iłów
warwowych i piasków tarasowych (w dolinie Warty). Osady holocenu o różnej przepuszczalności są
reprezentowane przez piaski, pyły piaszczyste, muły, torfy i mady7.
Na
terenie
Ostrowa
Tumskiego,
na
potrzeby
cytowanego
wyżej
opracowania
ekofizjograficznego, wykonano odwierty rozpoznawcze. Jeden z nich znajduje się w granicach obszaru
projektu mpzp – w rejonie ul. Lubrańskiego. Z jego analizy wynika, że osady czwartorzędowe
o miąższości 11,5 m stanowią głównie piaski pylaste żółte (4,5 – 5 oraz 7 – 8 m p.p.t.), pył oliwkowy
(5,7 – 7 m p.p.t.)
i
żwir
szary
(8 – 11 m p.p.t.)
oraz
glina
zwałowa
szara.
Warstwa
8
przypowierzchniowa występuje w postaci nasypu gruzowego o grubości do 4,5 m .
Dla geotechnicznej oceny podłoża zasadnicze znaczenie ma poziom zalegania stropu iłów.
Jego występowanie jest ściśle związane z jednostkami geomorfologicznymi. W obrębie przedmiotowej
terasy zalewowej strop iłów występuje poniżej rzędnej 43 m n.p.m. i obniża się w kierunku północnym
(w dolinie Warty w obrębie Mostu Chrobrego stropu iłów nie nawiercono do rzędnej ∼ 23 m n.p.m.)9.
Ogólnie
ww.
grunty
można
ocenić
jako
podłoże
o
dość
dobrych
właściwościach
geotechnicznych, umożliwiające bezpośrednie posadowienie obiektów. Należy jednak zwrócić uwagę
na występujące tu iły, należące do gruntów ekspansywnych o bardzo specyficznych właściwościach,
koniecznych do uwzględnienia przy posadawianiu na nich dowolnych obiektów, w tym także
podziemnych instalacji.
Geotechniczne właściwości podłoża uzależnione są również od grubości warstwy nasypów
zalegającej poniżej powierzchni terenu. Jak już wspomniano wyżej, na omawianym obszarze, w jego
zabudowanej części, stwierdzono występowanie warstwy przypowierzchniowej w postaci nasypu
gruzowego o grubości do 4,5 m10. Grunty nasypowe nie nadają się do bezpośredniego posadowienia
budynków, w związku z czym należy się spodziewać lokalnych utrudnień podczas fundamentowania.
W rozważanym przypadku bardzo istotnym jest ustalenie głębszego zalegania nasypów (ponad
4,0 m). Koniecznym jest uwzględnienie potrzeby wykonania posadowień pośrednich (na palach lub
z wykorzystaniem ścian szczelinowych). Dodatkowym utrudnieniem w zabudowywaniu terenów
7
Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe na potrzeby mpzp Rejon Ostrowa Tumskiego w Poznaniu, oprac. Postaremczak J.,
Kościan, sierpień 2005
8
jw.
9
10
Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe na potrzeby mpzp Rejon Ostrowa Tumskiego w Poznaniu, oprac. Postaremczak
J., Kościan, sierpień 2005
9
z zalegającymi nasypami będzie możliwość występowania w tych nasypach pozostawionych
fragmentów konstrukcji budowli fortyfikacyjnych.
Biorąc powyższe pod uwagę, na etapie sporządzania dokumentacji projektowej konieczne
będą szczegółowe badania warunków geotechnicznych i prace z zakresu geologii inżynierskiej.
Należy sobie zdawać sprawę z zagrożeń, wynikających ze specyficznej morfologii i budowy
geologicznej całego przełomowego odcinka doliny Warty. Na odcinku obejmującym rejon Poznania
możemy się spodziewać zagrożenia ze strony wychodni gruntów spoistych (iłów i glin), które są
częstym podłożem nośnym dla obiektów budowlanych. Trzeba również pamiętać o specyficznych
własnościach fizycznych iłów (a właściwie minerałów ilastych), które pod wpływem wody lub jej braku
mogą ulegać pęcznieniu, kurczeniu lub uplastycznieniu.
Powyższe zjawiska mogą być przyczynami awarii budowlanych, przy czym zmiany parametrów
geotechnicznych mają charakter geologiczny. Dodatkowym, negatywnym elementem wpływającym
na specyfikę ww. obszaru jest morfologia doliny Warty. Duże deniwelacje terenu są przyczyną
powstawania miejsc uprzywilejowanych, na których mogą zajść procesy geodynamiczne, takie jak
zsuwy i osuwiska.
Z uwagi na brak dokładnego rozpoznania w obrębie Poznania terenów narażonych na ruchy
masowe, powyższe informacje mają tylko zwrócić uwagę na prawidłową ocenę warunków stateczności
gruntów na obszarach potencjalnie zagrożonych procesami geodynamicznymi w przypadku lokalizacji
nowych inwestycji.
Fragment szczegółowej mapy geologicznej Polski w rejonie Ostrowa Tumskiego przedstawia
załącznik nr 5 do prognozy.
2.4.
Warunki wodne
Wody powierzchniowe
Obszar opracowania pod względem hydrograficznym należy w całości do dorzecza Warty.
Położony jest w obrębie przełomowego odcinka doliny Warty, a jego granicach występują fragmenty
głównego koryta rzek: Warty i Cybiny oraz kanału Ulgi.
Na przestrzeni wieków sieć hydrograficzna rzeki Warty w obrębie śródmieścia Poznania, w tym
w rejonie Ostrowa Tumskiego, została silnie przekształcona. W przeszłości sieć ta była bardzo gęsta.
Tworzyły ją Warta, jej odnogi, starorzecza, dopływy, a także tereny podmokłe, okalające wyspy.
Warta od Rataj płynęła trzema korytami: środkowym, stanowiącym przez wiele lat główne koryto,
zachodnim, opływającym ówczesną wyspę Groblę oraz wschodnim, płynącym pomiędzy wyspami
Ostrowem Tumskim i Chwaliszewem. Liczne odnogi Warty tworzyły wyspy, w tym m.in. Groblę,
Chwaliszewo, czy Czartorię, które na skutek kolejnych prac regulacyjnych, stawały się fragmentami
stałego lądu. Wszystkie prace regulacyjne i porządkowe, prowadzone w obrębie systemu rzecznego
Warty od czasów średniowiecznych do lat 80-tych XX w., miały na celu przede wszystkim
zabezpieczenie miasta przed zalewami powodziowymi. W przeszłości wezbrania powodziowe stanowiły
duże zagrożenie i niejednokrotnie powodowały zalewanie Starego Rynku oraz przybrzeżnych dzielnic.
Obecny kształt sieci hydrograficznej rzeki Warty w Poznaniu uzyskany został w wyniku
realizacji projektu „Przebudowa węzła wodnego w Poznaniu”, zrealizowanego w latach 1968 – 1972,
a także dalszych prac porządkujących koryto Warty w górę i dół rzeki, realizowanych w latach 1973 –
198511.
11
Przebudowa poznańskiego węzła wodnego zabezpieczeniem przed powodzią Poznania, Regulacja Warty w Poznaniu mgr inż.
Janusz Wiśniewski, w: Wody powierzchniowe Poznania. Problemy wodne obszarów miejskich, tom II, pod red. Alfreda
Kanieckiego i Jadwigi Rotnickiej, Sorus Poznań 1995
10
WARTA
Rzeka Warta ma długość 808 km i bierze swój początek we wsi Kromołów na Wyżynie
Krakowsko-Częstochowskiej. Pod Kostrzynem w województwie lubuskim uchodzi do Odry. Przez
Poznań Warta przepływa odcinkiem od ok. 253 do 229 kilometra swego biegu. Dorzecze Warty
obejmuje obszar 54 042 km2, w większości stanowiący tereny nizinne ze znacznym udziałem
powierzchni leśnych oraz licznych jezior, które stabilizują przepływ wody w rzekach. W województwie
wielkopolskim zlewnia Warty zajmuje powierzchnię ok. 20 580 km2.
Rzeka Warta charakteryzuje się śnieżno-deszczowym reżimem zasilania, dużą zmiennością
odpływu średniego rocznego i dużą rozpiętością przepływów między minimalnym i maksymalnym.
Obserwacje
na
stanów
wodowskazie
wód
na
Warty w
nieistniejącym
Poznaniu prowadzone
już
moście
są
od
Chwaliszewskim, a
1818 roku, początkowo
obecnie
(od
1927 r.)
na wodowskazie znajdującym się przy moście Św. Rocha.
Analiza stanów rzeki Warty na wodowskazie przy moście św. Rocha wskazuje, że w XX w.
całkowite wahania wody w profilu terenu wynosiły 6,1 m, przy czym największe stany przypadły
na marzec 1947 r. (56,74 m n.p.m.), natomiast najniższe w grudniu 1959 r ( 50,66 m n.p.m.)12.
Niezależnie od zmienności odpływów w poszczególnych latach Warta charakteryzuje się
nieregularnością przepływów w ciągu roku, nasileniem w miesiącach wiosennych i długotrwałym,
dochodzącymi do 5-ciu miesięcy, okresami niżówkowymi.
Analiza powodzi z lat 1500 – 1925 wskazuje, że Warta w Poznaniu wylała w tym czasie 61
razy, co daje średnio jeden wylew co 7 lat. Spośród wszystkich zarejestrowanych powodzi 87%
przypadło na okres wiosenny i wiązało się z roztopami, natomiast 13% występowało latem lub jesienią
i spowodowane było wyłącznie opadami deszczowymi. Najwyższy wylew wystąpił w 1736 r. i osiągnął
9,47 m ponad swój średni poziom – była to wielka woda występująca raz na 200 lat. Analizując okres
150-letnich obserwacji – 145 razy przepływy przekraczały stan alarmowy. Szkodliwe zaś przepływy
powodziowe wystąpiły 45 razy, a więc raz na 4 lata13. Ostatnie duże powodzie na Warcie miały
miejsce w 1997 r. oraz w 2010 r.
Przedmiotowy obszar leży w strefie najniższych odpływów: średnia wartość spływu
jednostkowego wynosi 4,1l x s-1 z km2 (dla wartości ekstremalnych 33,1 i 0,5l x s-1 z km2). Niskie
wartości odpływu wynikają z niskich opadów oraz małej zdolności retencyjnej obszaru.
KANAŁ ULGI (CYBIŃSKI)
Początek kanału znajduje się na prawym brzegu, około 150 m poniżej mostu Rocha, a jego
całkowita długość wynosi 1413 m. Przekrój poprzeczny zaprojektowano jako dwudzielny, o szerokości
w dnie 12 m, nachyleniu skarp 1:2. Skarpy zabezpieczone są płytami żelbetowymi, szerokość koryta
wielkiej wody wynoszą 120-90 m (przekroje mostowe). Około 450 m od wlotu do kanału
zaprojektowano żelbetowy próg piętrzący, którego zadaniem jest podtrzymanie poziomu lustra wody
przy stanach niskich i średnich. W trakcie przepływu wód wielkich próg jest zatapiany.
Próg miał trzy otwory zamykane zasuwami stalowymi, których zadaniem było płukanie kanału
w czasie niskich stanów. Przy stanach powyżej średnich woda miała przelewać się przez próg.
Założenia projektowe okazały się całkowicie chybione, gdyż próg zatrzymywał wszystkie odpady
wleczone przez wodę, tworząc przed jego konstrukcją olbrzymią tamę. W roku 1983 zlikwidowano
12
13
11
metodą minerską zamykane otwory, formując przelew stały o przekroju trapezowym. Poniżej progu
koryto poszerza się do 20 m w dnie, przyjmując dopływ Cybiny, około 400 m poniżej progu. Na trasie
kanału konieczne było wykonanie dwóch murów oporowych, dla zabezpieczenia przed zalaniem ulicy
Zagórze oraz rejonu Katedry.
Biorąc pod uwagę istniejące w Poznaniu zagrożenie powodziowe, a także stosownie do
przepisów odrębnych, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu opracował „Studium ochrony
przeciwpowodziowej rzeki Warty” (aktualizowany w 2009 r.), w którym wskazał obszary
bezpośredniego
zagrożenia
powodzią
o
prawdopodobieństwie
wystąpienia
p=1%.
Przepływ
o prawdopodobieństwie p=1% (wg teorii statystycznej, jest to zdarzenie pojawiające się 1 raz na sto
lat), traktowany jest w wielu krajach wysoko rozwiniętych jako przepływ miarodajny i ekonomicznie
uzasadniony dla określenia poziomu zabezpieczeń przeciwpowodziowych.
W rejonie opracowania projektu mpzp obszary bezpośredniego zagrożenia powodzią obejmują
terasy zalewowe rzeki Warty i Cybiny oraz kanału Ulgi w granicach istniejących wałów
przeciwpowodziowych. Z tego wynika, że przy tym przepływie wyspa Ostrów Tumski wraz z istniejącą
zabudową jest bezpieczna, a istniejące zabezpieczenia przeciwpowodziowe wystarczające. Fragmenty
ww. opracowania w rejonie wyspy Ostrów Tumski wskazano na załączniku nr 10A i 10B do niniejszej
prognozy.
RZGW w Poznaniu wykonał również analizy występowania stref zalewowych w Poznaniu dla
innych wielkości przepływów - dla wód o prawdopodobieństwie wystąpienia p=10%, p=0,5%.
Obliczenia wykonano wykorzystując najnowszy model matematyczny Duńskiego Instytutu Hydrauliki
(DHI) – Mike Flood. Model ten pozwala na określenie wzajemnego oddziaływania rzeki i terenów
zalewowych. Opisuje szczegółowo analizy różnych przepływów w korycie rzeki, na terenach
zalewowych z uwzględnieniem wpływu budowli hydrotechnicznych, mostów i obwałowań14.
W przypadku przepływu p=10%, podobnie jak przy p=1%, na obszarze opracowania projektu
zalane zostaną tylko terasy zalewowe w granicy wałów przeciwpowodziowych, natomiast teren wyspy
pozostanie bezpieczny poza zalewem. Jedynie w przypadku przepływu p=0,5% wyniki dla
omawianego obszaru były bardzo niekorzystne (podobnie jak dla znacznej części centrum miasta).
Obliczenia wskazały, że w przypadku wystąpienia przepływów o wielkości ponad 1000m3/s zalane
zostaną: rejon ulic Mostowej, Chwaliszewa, Wenecjańskiej, Garbary, Kwiatowa, Krakowska, rejon
kościoła Bożego Ciała, Strzelecka, Park Chopina, Szyperska, Grochowe Łąki. Na prawym brzegu zalana
zostaje niemal cała wyspa Ostrów Tumski, z terenami wokół Katedry, Pałacem Arcybiskupim, parkiem.
Widać, że cała szerokość doliny jest niezbędna do przeprowadzenia wód powodziowych. Autorzy
opracowania wyraźnie podkreślają jednak, że uzyskany wynik może być bardzo niedokładny i nie do
końca wiarygodny. Na pewno wymaga powtórnych obliczeń przy założeniu odmiennych danych
wyjściowych, a także poszerzenia danych o dodatkowe pomiary wysokościowe terenu.
Wody podziemne
Omawiane podłoże zbudowane jest z gruntów o zróżnicowanej przepuszczalności. Zjawisko
przepuszczalności gruntów występuje na prawie całym obszarze zalewowym doliny Warty, z uwagi
na
występowanie
formacji
piaszczysto-żwirowych.
Natomiast
cała
centralna
część
obszaru
opracowania znajduje się na gruntach nasypowych (gruz ceglany, płyty betonowe i inne), gdzie
warunki przepuszczalności mogą być znacznie zachwiane i zróżnicowane. Wśród nasypów wzajemny
układ gruntów przepuszczalnych i słabo przepuszczalnych jest przypadkowy, natomiast wśród gruntów
14
Analiza zabezpieczenia przeciwpowodziowego Miasta Poznania ze wskazaniem stref zalewowych dla wód
o prawdopodobieństwie wystąpienia p=10% p=1% p=0,5% z wykorzystaniem matematycznego modelu Mike Flood,
Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu Ośrodek Koordynacyjno-Informacyjny Ochrony Przeciwpowodziowej,
Poznań 2008
12
rodzimych grunty przepuszczalne w postaci piasków i żwirów podścielone są słabo przepuszczalnymi
iłami, a także występują jako piaszczyste soczewy wśród iłów.
W omawianym podłożu występują dwa poziomy wody gruntowej:
- poziom czwartorzędowy budują grunty piaszczyste w spągowej części nasypów oraz rzeczne
i wodnolodowcowe utwory piaszczysto-żwirowe (woda gruntowa posiada ciągłe zwierciadło
swobodne),
- poziom
trzeciorzędowy
budują
przewarstwienia
i
soczewy
piasków
wśród
iłów,
a woda gruntowa tego poziomu posiada zwierciadło napięte o zróżnicowanym, ale dość dużym
ciśnieniu hydrostatycznym; woda ta stwierdzona została lokalnie, tak jak lokalne są soczewy
piasków wśród iłów, a jej zwierciadło stabilizuje się na poziomach zbliżonych do wody
czwartorzędowej.
Woda gruntowa na omawianym terenie występuje na zróżnicowanych głębokościach,
zależnych od usytuowania wysokościowego, rodzaju wodonośca oraz poziomu wody w rzece Warcie.
W obrębie teras zalewowych rzeki Warty, Cybiny i kanału Ulgi woda gruntowa występuje przy
średnich stanach na głębokościach 0,0 – 0,5 m p.p.t., natomiast przy stanach wysokich teren jest
zalewany15. W obrębie podniesionej wyspy Ostrów Tumski wody I poziomu występują na głębokości
5,6 – 6,6 m p.p.t.16
W obrębie całego omawianego podłoża woda gruntowa wykazuje wyraźny przepływ
w kierunku zachodnim – w kierunku dna doliny Warty.
Rzeka przy niskich i średnich stanach dla wody gruntowej posiada charakter drenujący, przy
stanach wysokich następuje podniesienie się bazy drenażu powodujące utrudnienie przepływu
i podpiętrzenie wody w warstwie wodonośnej. Zasięg wpływu wysokich stanów wody w Warcie na
poziomy wody gruntowej zależny jest od czasu ich trwania. Wiosną 2002 r. przy kilkumiesięcznym
utrzymywaniu się wysokich stanów wody w Warcie zalana była terasa zalewowa. Podobnie było
w maju 2010 r.
2.5.
Szata roślinna
Lokalna szata roślinna reprezentowana jest na analizowanym obszarze przez roślinność
towarzyszącą terenom zabudowy mieszkaniowej, usługowej – sakralnej, roślinność porastającą terasy
zalewowe i skarpy wzdłuż Warty, Cybiny i kanału Ulgi oraz nielicznie reprezentowaną roślinność
wodną i nadwodną. Dodatkowo, szatę roślinną przedmiotowego obszaru wzbogaca m.in. zieleń
występująca w ogrodzie przy Pałacu Arcybiskupim oraz zieleń synantropijna przy Akademii
Lubrańskiego.
Najbardziej naturalny charakter wykazuje roślinność zbiorowisk występujących na terasie
zalewowej kanału Ulgi. Na terenach znajdujących się między wałem przeciwpowodziowym, a korytem
rzeki
występuje
roślinność
szuwarowa
i
trawiasta,
charakteryzująca
się
stosunkowo
dużą
różnorodnością. Reprezentowana jest ona przez gatunki tj.: mozga trzcinowata (Phalaris arundinacea),
perz właściwy (Agropyron repens), wiechlina zwyczajna (Poa trivialis), przytulia błotna (Galium
palustre), rdest ostrogorzki (Polygonum hydropiper), uczep trójlistkowy (Bidens tripartita), uczep
amerykański (Bidens frondosa), rzepicha błotna (Rorippa palustris), szczaw kędzierzawy (Rumex
crispus), niezapominajka błotna (Myosotis palustris), jaskier rozłogowy (Ranunculus repens), bylica
15
16
13
pospolita (Artemisia vulgaris), pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica), pięciornik rozłogowy (Potentilla
reptans), pięciornik gęsi (P. anserina).
Mniejszą różnorodnością roślinności charakteryzują się tereny teras zalewowych rzek Warty
i Cybiny (tereny te są regularnie koszone). Występuje tu: perz właściwy (Agropyron repens), powój
polny (Convolvulus arvensis), mniszek pospolity (Taraxacum officinale), wiechlina roczna (Poa annua),
ostrożeń lancetowaty (Cirsium vulgare), komosa biała (Chenopodium album), krwawnik pospolity
(Achillea millefolium), życica trwała (Lolium perenne), rdest ptasi (Polygonum aviculare), ostrożeń
polny (Cirsium arvense), kupkówka pospolita (Dactylis glomerata), wrotycz pospolity (Artemisia
vulgaris).
W szczelinach płyt ułożonych wzdłuż koryt rzeki Warty i kanału Ulgi, tworzących betonową
opaskę narażoną na zalewanie, stagnację wód i zamulenie, występuje szczaw nadmorski (Rumex
maritimus), uczep trójlistkowy (Bidens tripartita), rzepicha błotna (Rorippa palustris), rzepicha
ziemnowodna (R. amphibia) oraz uczep amerykański (Bidens frondosa). Bezpośrednio nad betonową
opaską lub w niewielkich szczelinach oddzielających poszczególne płyty, sporadycznie występuje także
wierzba trójpręcikowa (Salix triandra) oraz wierzba krucha (Salix fragilis).
Z uwagi na występowanie w obrębie omawianego terenu wód powierzchniowych, wśród
lokalnej flory stwierdzono również obecność gatunków ściśle związanych z środowiskami wodnymi.
Należą do nich m. in.: rdestnica grzebieniasta (Potamogeton pectinatus) występująca w Warcie,
rdestnica kędzierzawa (P. crispus) oraz moczarka kanadyjska (Elodeetum canadensis), której obecność
stwierdzono w kanale Ulgi.
Na analizowanym obszarze występuje także roślinność towarzysząca terenom narażonym
na intensywne wydeptywanie (uszkodzenia mechaniczne) oraz roślinność towarzysząca ciągom
komunikacyjnym. Wśród spotykanych na tych terenach gatunków wymienić można przede wszystkim,
ww. babkę zwyczajną (Plantago major) i życicę trwałą (Lolium perenne) oraz karmnika rozesłanego
(Sagina procumbens). W sąsiedztwie zabudowy spotkać można także inne, stosunkowo pospolicie
występujące na terenie miasta gatunki roślin, tj.: przytulia właściwa (Galium verum), tasznik pospolity
(Capsella bursa-pastoris), babka lancetowata (P. lanceolata), koniczyna biała (Trifolium repens),
cykoria podróżnik (Cichorium intybus) oraz bniec biały (Silene alba). Zieleń przyuliczna charakteryzuje
się występowaniem takich gatunków jak: klon kulisty (Acer campestre) – ul. Posadzego, kasztanowiec
pospolity (Aesculus hippocastanum) i jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) – ul. Panny Marii –
ul. Ostrów Tumski, platan klonolistny (Platanus acerifolia) – ul. Lubrańskiego, topola włoska (Populus
nigra L. „Italica”) – ul. Dziekańska, a także: topola kanadyjska (Populus canadensis), wierzba biała
(Salix alba), brzoza (Betula), lipa (Tilia), robinia biała (Robinia pseudacacia), świerk (Picea), buk
pospolity (Fragus sylvatica), sosna czarna (Pinus nigra) i grab pospolity (Carpinus betulus)17.
Lokalną florę uzupełnia roślinność nasadzona w obrębie zabudowy mieszkaniowej oraz
na niewielkich terenach zagospodarowanych zielenią urządzoną (m.in. skwer w rejonie ul. Wieżowej).
W przydomowych ogrodach występują przede wszystkim gatunki ozdobnych roślin iglastych (np.
świerki srebrne, jodły, żywotniki, cisy) i liściastych (np. śliwowiśnie, berberysy, octowce). Niekiedy
towarzyszą im różne gatunki drzew owocowych oraz ozdobnych bylin.
2.6.
Świat zwierzęcy
Pomimo lokalizacji omawianego obszaru w centralnej części miasta, różnorodność lokalnej
fauny jest stosunkowo duża. Na sytuację tą największy wpływ ma położenie analizowanego terenu
17
14
w dolinie rzeki Warty, stanowiącej korytarz ekologiczny o randze krajowej (obszar poznański Warty –
25K) w Krajowej Sieci Ekologicznej ECONET PL18.
Obecność wód powierzchniowych oraz terenów otwartych teras zalewowych, przylegających
bezpośrednio do koryt Warty i kanału Ulgi, sprzyja pojawianiu się na tych terenach wielu
przedstawicieli rodzimych gatunków zwierząt.
Najbardziej widocznymi przedstawicielami lokalnej fauny są ptaki. Na wodach Warty, Cybiny
oraz kanału Ulgi zaobserwować można wiele gatunków ptaków wodnych, które szczególnie licznie
pojawiają się na tych terenach w okresie zimowym. Należą do nich m.in.: krzyżówka (Anas
platyrhynchos), świstun (Anas penelope), mandarynka (Aix galericulata), zatrzymujący się na Warcie
łabędź niemy (Cygnus olor), mewa żółtonoga (Larus fuscus), mewa białogłowa (Larus cachinnans),
mewa pospolita (Larus canus), nurogęś (Mergus merganser), perkozek (Tachybaptus ruficollis), czapla
siwa (Ardea cinerea). Na Warcie regularnie zimuje łyska (Fulica atra) oraz mewa śmieszka (Larus
ridibundus). Czasowo na terenach tych pojawia się również kaczka krakwa (Anas strepera), rożeniec
(Anas acuta), mewa siodłata (Larus marinus), mewa srebrzysta (Larus argentatus) oraz kormoran
(Phalacrocorax carbo). Tereny te stanowią atrakcyjne miejsce odpoczynku i żerowania, szczególnie
w okresie chłodnych zim, kiedy wody Warty (w przeciwieństwie do innych, mniejszych cieków
wodnych) nie są całkowicie zamarznięte.
Wśród gatunków ptaków lęgowych, występujących w rejonie całego Ostrowa Tumskiego,
wymienić można krzyżówkę (Anas platyrhynchos), sierpówkę (Streptopelia decaocto), czajkę (Vanellus
vanellus) oraz pliszkę siwą (Motacilla alba). Obecność roślinności porastającej tereny przylegające
bezpośrednio do rzeki sprzyja także pojawianiu się na tych terenach mniejszych gatunków ptaków,
tj.: cierniówka (Sylvia communis), gajówka (Sylvia borin), kapturka (Sylvia atricapilla), makolągwa
(Carduelis cannabina), piegża (Sylvia curruca), raniuszek (Aegithalos caudatus), czy dzwoniec
(Carduelis chloris). Spotkać można tu również, stosunkowo często występującego na terenie całego
miasta, gołębia skalnego (Columba livia), kosa (Turdus merula), kulczyka (Serinus serinus), kwiczoła
(Turdus pilaris), sójkę (Garrulus glandarius), srokę (Pica pica) oraz ziębę (Fringilla coelebs).
Tak duża różnorodność gatunkowa spotykanych na tych terenach przedstawicieli ornitofauny
jest wynikiem lokalizacji analizowanego terenu w obrębie doliny Warty, stanowiącej niezwykle ważny
korytarz ekologiczny, umożliwiający migrację wielu gatunków zwierząt.
Z uwagi na obecność w granicach omawianego terenu rzek: Warty i Cybiny oraz kanału Ulgi,
należy zwrócić uwagę również na tutejszą ichtiofaunę. Dzięki podjętym w latach wcześniejszych
działaniom z zakresu ochrony jakości wód w zlewni Warty, wzrosła ilość gatunków ryb żyjących
w rzece. W chwili obecnej w wodach Warty występuje 28 gatunków ryb, w tym 17 gatunków
należących do najliczniej reprezentowanej rodziny karpiowatych (Cyprinidae). Przedstawicielami
tutejszej ichtiofauny są m.in.: płoć (Rutilus rutilus), leszcz (Abramis brama), krąp (Blicca bjoerkna),
wzdręga (Scardinius erythrophthalmus), słonecznica (Leucaspius delineatus), ukleja (Alburnus
alburnus), rozpiór (Abramis ballerus), lin (Tinca tinca), karaś pospolity (Carassius carassius), karaś
srebrzysty (Carassius gibelio), okoń (Perca fluviatilis), piskorz (Misgurnus fossilis) szczupak (Esox
lucius) oraz sum (Silurus glanis). W wodach tych stwierdzono także obecność bolenia (Aspius aspius),
jazia (Leuciscus idus), jelca (Leuciscus leuciscus), miętusa (Lota lota), jazgarza (Gymnocephalus
cernuus), klenia (Leuciscus cephalus), amura białego (Ctenepharyngodon idella), karpia (Cyprinus
carpio) oraz węgorza (Anguilla anguilla).
18
wielkoprzestrzenny system obszarów węzłowych najlepiej zachowanych pod względem przyrodniczym i reprezentatywnych
dla różnych regionów przyrodniczych, wzajemnie ze sobą powiązanych korytarzami ekologicznymi, które zapewniają ciągłość
więzi przyrodniczych w obrębie tego systemu
15
Poza opisanymi szerzej grupami kręgowców, w granicach analizowanego terenu występuje
także szereg innych gatunków zwierząt (m. in. owadów), dla których obecność wód powierzchniowych
oraz zalewanych terenów porośniętych roślinnością stanowi atrakcyjne miejsce życia.
Ponadto,
na
terenach
zabudowanych
spotkać
można
gatunki
zwierząt
pospolicie
występujących w zurbanizowanych częściach miasta, które znakomicie przystosowały się do życia
w bezpośrednim sąsiedztwie człowieka.
2.7.
Gleby
Zgodnie z informacjami przedstawionymi na mapie glebowo-rolniczej, na znacznej części
obszaru objętego opracowaniem - w obrębie terenów zabudowanych, gleby wytworzone są
na piaskach gliniastych lekkich zalegających na glinach lekkich.
Prawie cały obszar opracowania zajmują gleby antropogenicznie przekształcone, które poza
występowaniem zanieczyszczeń fizycznych (żwir, gruz i podobne materiały wykorzystywane przy
inwestycjach budowlanych), wykazują również obecność zanieczyszczeń chemicznych, takich jak
metale ciężkie (ołów i kadm) oraz węglowodory wielopierścieniowe. Obecność w glebie zwiększonych
ilości poszczególnych pierwiastków spowodowana jest głównie emisją zanieczyszczeń z ruchu
komunikacyjnego i kumulowaniem się tych substancji w warstwach gleby na terenach leżących
w bezpośrednim sąsiedztwie szlaków komunikacyjnych.
Jedynie wzdłuż północno-wschodniej granicy analizowanego obszaru występują gleby
wytworzone na piaskach gliniastych lekkich zalegających na glinach lekkich zaliczane do klasy IVa.
2.8.
Klimat lokalny
Według regionalizacji klimatycznej (Woś 1994) obszar objęty granicami planu, podobnie jak
obszar całego Poznania, należy do Regionu Środkowowielkopolskiego.
Warunki klimatyczne w Poznaniu odzwierciedlają wartości elementów klimatu uzyskane
z pomiarów prowadzonych na stacji IMGW Poznań – Ławica. Elementy klimatu na wyżej wspomnianej
stacji, przedstawia poniższa tabela:
Tabela 1. Elementy klimatu w rejonie Poznań - Ławica (wg IMGW w Poznaniu)
OKRES
I
II
ROK 2010
WIELOLECIE
1971-2000
-6,5
-1,0
-1,2
-0,5
ROK 2010
WIELOLECIE
1971-2000
85
85
86
ROK 2010
WIELOLECIE
1971-2000
MIESIĄC
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
ŚREDNIA MIESIĘCZNA TEMPERATURA POWIETRZA (°°C)
3,6
8,8
11,5
17,4
22,1
18,7
12,5
ROK
X
XI
XII
6,5
4,7
-5,6
7,7
8,2
3,2
0,3
8,3
ŚREDNIA MIESIĘCZNA WILGOTNOŚĆ WZGLĘDNA (%)
80
69
83
67
61
78
83
79
92
93
80
85
78
80
84
87
88
79
4,0
3,4
ŚREDNIA MIESIĘCZNA PRĘDKOŚĆ WIATRU (M/S)
4,0
3,7
3,4
3,0
3,1
3,1
3,3
3,8
3,8
4,1
3,6
3,9
3,8
4,0
3,3
3,8
3,9
3,5
3,2
7,7
72
3,7
13,5
69
3,3
16,4
72
3,3
18,3
72
3,2
17,7
74
2,8
13,0
3,0
ŚREDNIA MIESIĘCZNA WYSOKOŚĆ OPADU ATMOSFERYCZNEGO (MM)
ROK 2010
28
18
42
27
111
17
81
153
74
8
100
58
692
WIELOLECIE
29
23
33
31
47
62
76
56
44
35
33
39
508
1971-2000
Źródło: Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2010, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska; Poznań 2011;
www.poznan.pios.gov.pl
Średnia roczna suma opadów dla terenu Poznania należy do najniższych w kraju. Pomiary
wielkości opadów atmosferycznych dla posterunku Poznań - Ławica wykazały, że średnia wartość
16
opadu atmosferycznego z wielolecia (w okresie 1971 – 2000) wynosiła 508,0mm. Natomiast roczna
suma opadów atmosferycznych, stanowiąca 136% normy, wynosiła w roku 2010 692 mm.
Rozkład temperatur, podobnie jak ilości opadów, ma charakter roczny. Najcieplejszym
miesiącem roku był lipiec – średnia miesięczna temperatura w Poznaniu wyniosła 22,1°C, z kolei
najniższe temperatury odnotowano w styczniu, kiedy średnia miesięczna temperatura wyniosła
w Poznaniu 6,5°C. W skali roku średnia temperatura wynosi dla miasta Poznania 7,7°C.
Równie
istotnymi
czynnikami
meteorologicznymi,
wpływającymi
na
klimat
miasta,
a w szczególności na stężenia i rozkład przestrzenny zanieczyszczeń powietrza, jest kierunek oraz siła
wiatru. Dla obszaru miasta Poznania stwierdzono największą częstość występowania wiatrów z sektora
zachodniego, o dość niewielkiej sile (średnia roczna wartość wynosi 3,6m/s). Najwyższą średnią
miesięczną prędkość wiatru zanotowano w Poznaniu w marcu – 4,0m/s. Najwyższa dodatnia anomalia
prędkości wiatru wystąpiła w październiku, kiedy dominowały wiatry z sektora E-SE i SW.
W I dekadzie tego miesiąca, w Poznaniu przeważały wiatry umiarkowane i silne ze średnią dobową
przekraczającą 6,0m/s. Najniższa średnia miesięczna prędkość wiatru wystąpiła, podobnie jak
w wieloleciu, w lecie, jednak w czerwcu, a nie w sierpniu.
Rozkład kierunków wiatru w Poznaniu w 2010 r. charakteryzuje się, podobnie jak w wieloleciu,
zdecydowana przewaga wiatrów z sektora zachodniego oraz mały udział wiatrów z kierunków N i NE
(15%), choć udział kierunków z sektora N-S nieco wzrósł, a zmalała częstość kierunku W. W marcu
zanotowano niespotykany, bo aż 20%, udział wiatru z kierunku E-SE. W sierpniu i wrześniu zwiększyła
się liczba cisz, co może przyczynić się do pogorszenia sytuacji aerosanitarnej w regionie. Tego typu
sytuacje, charakteryzujące się między innymi bardzo małymi prędkościami wiatru utrzymującymi się
przez dłużej niż 48 godzin, wystąpiły w Poznaniu, poza styczniem, również pod koniec września
i października.
Wilgotność względna powietrza na terenie Poznania zależna jest od pory roku. Najwyższą
wartość osiąga w okresie zimowym, kiedy dochodzi do 88%, najniższa natomiast jest w miesiącach
letnich, takich jak czerwiec i lipiec, kiedy osiąga wartość 67% i 61%.
Okres wegetacyjny w rejonie miasta Poznania należy do najdłuższych w kraju i wynosi
220 dni.
Zaobserwować można również istotny wpływ czynników związanych z działalnością człowieka
na kształtowanie się klimatu charakterystycznego dla aglomeracji miejskiej. Najważniejszym
czynnikiem wpływającym na ten stan rzeczy jest wielkość emisji pyłów i gazów oraz pary wodnej,
która wpływa na specyficzne kształtowanie się klimatu w poszczególnych rejonach miasta.
Analizowany obszar, pomimo typowych dla miasta warunków klimatycznych, wyróżnia swoisty
mikroklimat. Przyczyną występowania nieco odmiennych warunków klimatycznych jest przede
wszystkim lokalizacja w obrębie terenów dolinnych rzek Warty i Cybiny. Takie położenie sprzyja
zwiększeniu częstotliwości występowania zjawiska inwersji termicznej, a także niekorzystnych zjawisk
klimatycznych w postaci częstych zamgleń i wyższej wilgotności powietrza. W obrębie dolin rzecznych
obserwuje
się
również
występowanie
odchyleń
od
róży
wiatrów
(wyznaczonej
dla
stacji
meteorologicznej Poznań-Ławica) oraz gorszych warunków przewietrzania.
2.9.
Dziedzictwo kulturowe
Wyspa Ostów Tumski posiada szczególne znaczenie dla historii dziedzictwa kulturowego
miasta Poznania. To tutaj powstała pierwsza osada przedpiastowska (w VIII lub IX w. n. e), tutaj
również założona została pierwsza osada piastowska (w X w. n.e.), która była jednym z bardziej
znaczących grodów w Wielkopolsce. Wraz z Gnieznem poznański Ostrów Tumski stanowił
najważniejszy ośrodek władzy świeckiej i kościelnej w państwie Polan.
17
Obecnie na obszarze Ostrowa Tumskiego znajduje się wiele obiektów indywidualnie wpisanych
do rejestru zabytków nieruchomych miasta Poznania, w tym m.in.: Katedra pw. śś. apostołów Piotra
i Pawła, Pałac Arcybiskupi, Kolegiata pw. NMP. Ponadto, cały obszar wyspy Ostrów Tumski objęty jest
ochroną konserwatorską i wpisany jest do rejestru zabytków nieruchomych miasta Poznania jako
fragment zespołu urbanistyczno-architektonicznego najstarszych obrzeżnych dzielnic, wpisanego do
rejestru zabytków decyzją nr A239 z dnia 06.10.1982 r. Oprócz Ostrowa Tumskiego zespół ten tworzą
obszary Śródki, Łazarza, Wildy, Ostroroga i Jeżyc.
W granicy opracowania mpzp zlokalizowane są również inne cenne kulturowo obiekty, które
do tej pory nie zostały jeszcze wpisane do rejestru zabytków. Są to m.in. budynki zlokalizowane
na terenach 4U i 5U oraz 4UK, 6UK, 9UK i 10UK.
Ponadto, w 2007 r. Prezydent Miasta Poznania wystąpił do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa
Narodowego z wnioskiem o nadanie Poznaniowi tytułu pomnika historii. Wniosek ten argumentowano
koniecznością ochrony historycznego zespołu miejskiego Poznania, ze względu na fakt, że stanowił on
jedną z pierwszych stolic Polski, był miejscem pochówku władców, w XV i XVII w. był prężnym
ośrodkiem handlowym i kulturowym, a w XIX w. miejscem powstania wyjątkowych założeń
fortyfikacyjnych i miejscem ruchów niepodległościowych. Efektem starań władz miejskich było
wydanie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 listopada 2008 r. w sprawie
uznania za pomnik historii ”Poznań – historyczny zespół miasta”. Obszar pomnika historii objął
historyczny zespół miejski z Ostrowem Tumskim, Zagórzem, Chwaliszewem, lewobrzeżnym Starym
Miastem
lokacyjnym
ze
średniowiecznymi
osadami
podmiejskimi,
założeniem
urbanistyczno-
architektonicznym Josefa Stübbena (Ring Poznański) z początku XX w. oraz Fortem Winiary, czyli
obecnym Parkiem Cytadela. Ochronie podlegają wartości historyczne, przestrzenne, architektoniczne
oraz niematerialne historycznego zespołu miasta Poznania.
Należy także zauważyć, że w rejonie Ostrowa Tumskiego dosyć licznie występują zabytki
archeologiczne o dużej wartości poznawczej.
3.
STAN ŚRODOWISKA ORAZ ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA
ISTOTNE
Z
PUNKTU
WIDZENIA
REALIZACJI
PROJEKTU
PLANU,
W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE
USTAWY O OCHRONIE PRZYRODY
Na stan i funkcjonowanie środowiska przyrodniczego omawianego obszaru ma wpływ
położenie i sposób dotychczasowego zagospodarowania. Środowisko przyrodnicze i krajobraz wyspy
Ostrów Tumski w znacznej części zostały zantropizowane, mimo jej lokalizacji w obrębie
najważniejszego elementu systemu przyrodniczego miasta Poznania – w dolinie rzeki Warty.
Zagospodarowanie i uwarunkowania przyrodnicze wyspy ulegały silnym przekształceniom w wyniku
historycznego rozwoju zainwestowania w postaci zabudowy sakralnej (głównie w centralnej części
wyspy, powyżej ul. St. Wyszyńskiego), mieszkaniowej (głównie w południowej części wyspy na terenie
Zagórza), w późniejszych wiekach również zabudowy usługowej, przemysłowej (w północnej części
wyspy powyżej trasy kolejowej), a także elementów układu komunikacyjnego oraz sieci infrastruktury
technicznej. Niezabudowane fragmenty obszaru stanowią obecnie powierzchnie teras zalewowych rzek
Warty i Cybiny, kanału Ulgi oraz ogrody działkowe, zlokalizowane w północnej części wyspy powyżej
ul. św. Wincentego (poza obszarem projektu mpzp).
Centralny fragment wyspy, objęty projektem mpzp „Rejon Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu –
część katedralna, obejmuje zespół obiektów sakralnych oraz częściowo tereny zróżnicowanej
zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, położonej pomiędzy ulicami: Wieżową, Zagórze i Nowe
18
Zagórze. Inne elementy trwałego zagospodarowania stanowią drogi publiczne, drogi wewnętrzne oraz
elementy infrastruktury technicznej.
Pozostałe fragmenty obszaru projektu planu stanowią niezabudowane tereny zieleni, zarówno
biocenozy antropogeniczne, kształtowane przez człowieka, towarzyszące zabudowie sakralnej oraz
mieszkaniowej wielorodzinnej (parki, skwery), a także te bardziej spontaniczne, o charakterze
autogenicznym, związane z terasami zalewowymi rzek Warty i Cybiny oraz kanału Ulgi. Biocenozy
autogeniczne są zbliżone do naturalnych, nie mniej jednak powstały na terenach o genezie
antropogenicznej. Na terenie Poznania dolina Warty w swoim środkowym odcinku została silnie
przekształcona przez człowieka. W pierwszej kolejności antropopresja dotyczyła uwarunkowań
geomorfologicznych doliny. Wyspa Ostrów Tumski, a także terasy denne poszczególnych koryt rzeki,
zostały podniesione o kilka metrów w stosunku do poziomu pierwotnego. W przeciągu kilku wieków
pierwotna, liczna sieć hydrograficzna doliny Warty, przeszła znaczące przeobrażenia. Kilka koryt rzeki
zostało zasypanych, część wyprostowano, wykonano wiele obwałowań rzecznych, zasypano liczne
zagłębienia terenu. Najpierw budowano, a w kolejnych latach likwidowano szereg śluz, jazów, a także
fortów i obwałowań fortecznych. Ostateczny kształt systemu Warty osiągnięto dopiero w trakcie
prowadzenia prac regulacyjnych w latach 1968-1972 oraz prac porządkujących w latach 1973-198519.
Prace te przyczyniły się również do znaczących przeobrażeń szaty roślinnej, a w konsekwencji również
świata zwierzęcego. W trakcie prac regulacyjnych z doliny rzeki wycięto większość drzew i krzewów.
Tak znaczące przekształcenia uwarunkowań geomorfologicznych oraz florystycznych systemu
rzecznego Warty w Poznaniu, spowodowały m.in. ustąpienie lub wyraźne zmniejszenie populacji
gatunków ornitofauny typowo wodno-błotnych.
Wszystkie te przeobrażenia powodują, że obecnie walory przyrodnicze środkowego odcinka
Warty w Poznaniu pod względem składu gatunkowego flory i fauny znacznie zostały obniżone.
Obecnie najmniej przekształcona przez człowieka jest terasa denna kanału Ulgi, reprezentowana przez
biocenozy
naturalne
i
seminaturalne,
kształtowane
w
wyniku
spontanicznych
procesów
regeneracyjnych, dyktowanych reżimem hydrologicznym kanału. Nieco mniej naturalny charakter
posiada terasa denna Warty ze względu na regularne koszenie, które powoduje znaczne ograniczenie
różnorodności biologicznej tej części doliny. Z kolei najwyższy poziom przekształcenia charakteryzuje
oczywiście tereny położone w zurbanizowanej, zabudowanej części omawianego obszaru, ze
zbiorowiskami tworzonymi i kształtowanymi wyłącznie przez człowieka. Charakterystyczne dla tych
kompleksów jest niewielkie powiązanie roślinności rzeczywistej z potencjalną roślinnością naturalną.
W strukturze gatunkowej znaczny udział mają gatunki obcego pochodzenia, gatunki kosmopolityczne.
Obecnie dolina Warty w Poznaniu pełni głównie funkcję korytarza ekologicznego o randze
krajowej20. W mniejszym stopniu wykorzystywany jest jej potencjał rekreacyjny i wypoczynkowy.
Odpowiednio zagospodarowane doliny rzeczne, przebiegające przez miasta, bardzo często pozwalają
na wyznaczenie obszarów atrakcyjnych rekreacyjnie i wypoczynkowo dla mieszkańców i turystów.
Takie uwarunkowania powinna mieć również dolina rzeki Warty w Poznaniu, a zwłaszcza jej
śródmiejska część, położona w bezpośrednim sąsiedztwie atrakcyjnych turystycznie historycznych
części Poznania, tj. Stary Rynek, Sródka, Ostrów Tumski, czy Chwaliszewo. Obecny stan
zagospodarowania doliny nie zachęca jednak do jego rekreacyjnego wykorzystania. Problem w tym
zakresie stanowi głównie brak zaplecza rekreacyjno-wypoczynkowego, w postaci np. zorganizowanych
ciągów pieszych i rowerowych, obiektów małej architektury, zaśmiecenie obszaru, zanieczyszczenie
19
20
Przebudowa poznańskiego węzła wodnego zabezpieczeniem przed powodzią Poznania, Regulacja Warty w Poznaniu, mgr inż.
Janusz Wiśniewski, w: Wody powierzchniowe Poznania. Problemy wodne obszarów miejskich, tom II, pod red. Alfreda
Kanieckiego i Jadwigi Rotnickiej, Sorus Poznań 1995
zgodnie z koncepcją Krajowej Sieci Ekologicznej EKONET-PL
19
wód rzeki, a także w wielu przypadkach niska jakość zagospodarowania terenów położonych
w sąsiedztwie rzeki.
Jakość powietrza
Na stan higieny atmosfery w mieście ma wpływ emisja zanieczyszczeń powstających jako
wynik procesu spalania surowców energetycznych dla celów grzewczych, powstających w wyniku
procesu
technologicznego
zakładów
produkcyjno-usługowych
oraz
emisja
zanieczyszczeń
komunikacyjnych.
W rejonie analizowanego obszaru najbardziej istotne źródła emisji zanieczyszczeń powietrza
stanowią instalacje grzewcze budynków, zlokalizowanych w obrębie całej śródmiejskiej części
Poznania. Zainwestowanie tej części miasta stanowi głównie zwarta zabudowa 4-5 kondygnacyjna,
bardzo często zaopatrzona w stare instalacje grzewcze, funkcjonujące na bazie węgla kamiennego
(lokalne kotłownie węglowe lub indywidualne piece węglowe). Eksploatacja instalacji grzewczych
zlokalizowanych w obrębie zabudowy wiąże się z emisją większych ilości zanieczyszczeń w postaci
tlenków
siarki
(głównie
SO2), tlenków
azotu (NOx), dwutlenku węgla
(CO2)
oraz
pyłów
o zróżnicowanym składzie frakcyjnym, szczególnie w okresie zimowym (w okresie grzewczym). Należy
jednak podkreślić, że jest to emisja okresowa.
Również
monocentryczny
układ
komunikacji
samochodowej,
przy
wąskich
ulicach
w śródmiejskiej części miasta, powoduje duże obciążenie ruchem samochodowym i wysoki poziom
emisji ze źródeł mobilnych. Duże natężenie ruchu (np. na ulicach: Solnej, Wolnica, Małe Garbary,
E. Estkowskiego, St. Wyszyńskiego, Garbary), a także specyfika ruchu samochodowego odbywającego
się ruchliwymi ulicami centrum miasta (niewielkie prędkości, częste zwalnianie, zatrzymywanie
pojazdów, brak płynności ruchu), powoduje, że emisja zanieczyszczeń komunikacyjnych w znacznym
stopniu wpływa na kształtowanie jakości powietrza na terenach całego śródmieścia.
Ruch samochodowy powoduje emisję do atmosfery szeregu zanieczyszczeń gazowych,
powstających podczas spalania paliw płynnych w silnikach pojazdów, w tym m.in. węglowodorów
aromatycznych, dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla oraz substancji pyłowych,
powstających w wyniku ścierania nawierzchni jezdni i opon pojazdów. Należy jednak zaznaczyć,
że wyniki wielu analiz stężeń zanieczyszczeń powietrza w rejonie tras komunikacyjnych, prowadzonych
w ramach ocen oddziaływania na środowisko realizacji inwestycji drogowych, wykazują brak
przekroczeń dopuszczalnych poziomów stężeń substancji poza pasami drogowymi.
Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska, WIOŚ wykonał
w 2010 r. roczną ocenę poziomu substancji w powietrzu w strefach, które następnie poddano
klasyfikacji.
Miasto Poznań, jako aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys., zaliczane jest do
strefy aglomeracja poznańska. Stan jakości powietrza za rok 2010 w strefie aglomeracja poznańska
przedstawiają poniższe tabele.
Tabela 2. Klasyfikacja strefy aglomeracja poznańska z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony
zdrowia
NAZWA
STREFY
NO2
SO2
CO
aglomeracja
poznańska
A
A
A
Symbol klasy strefy dla poszczególnych substancji
C6H2
PM2,5
PM10
BAP
AS
CD
A
A
C
C
A
A
NI
PB
O3
A
A
A
Źródło: Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2010, WIOŚ, Poznań 2011.
20
Pod kątem ochrony zdrowia aglomeracja poznańska zakwalifikowana została do klasy C ze
względu na przekroczenia poziomu dopuszczalnego dla pyłu PM10 oraz poziomu docelowego
benzo(a)pirenu.
Przekroczenia dla pyłu PM10 dotyczyły wyłącznie dopuszczalnego poziomu dla stężeń
24-godzinnych, nie zanotowano przekroczeń stężeń średnich rocznych. Roczna seria pomiarów
wykazuje wyraźną zmienność sezonową, w okresie zimowym odnotowywane są stężenia pyłu PM10
wyższe, w sezonie letnim niższe. Na stacji pomiarowej – zlokalizowanej przy ul. Polanka –
zanotowano w 2010 r. 71 przekroczeń poziomu dopuszczalnego dla pyłu PM10, natomiast 84 przy
ul. Dąbrowskiego.
Wszystkie strefy, w których stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych poziomów stężeń
substancji, zakwalifikowane zostały do opracowania programów ochrony powietrza. Dla pyłu PM10
program naprawczy dla Poznania został już wcześniej opracowany. W roku 2005, na trzech stacjach
pomiarowych zlokalizowanych na terenie miasta Poznania (przy ul. Polanka, ul. Dąbrowskiego
i ul. Szymanowskiego), stwierdzono naruszenie standardów jakości powietrza dla pyłu zawieszonego
PM10. Z tego względu Wojewoda Wielkopolski wydał na mocy Rozporządzenia Nr 39/07 z dnia 31
grudnia 2007 r21 program ochrony powietrza dla strefy - aglomeracja Poznań. Program określa m.in.
podstawowe kierunki działań, których podjęcie jest niezbędne do przywrócenia standardów jakości
powietrza w strefie. Do zadań podstawowych należy między innymi zastąpienie starych kotłów
węglowych nowszymi, wykorzystującymi „czystsze” paliwa, oraz zastąpienie indywidualnych systemów
grzewczych systemami zbiorowego zaopatrzenia w ciepło. Działania te umożliwiają ograniczenie
nadmiernej emisji powodującej przekroczenia dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu,
występującej głównie w okresie grzewczym.
Stężenia pozostałych substancji pod kątem ochrony zdrowia - NO2, SO2, CO, C6H6, pył PM2,5,
As, Cd, Ni, Pb, O3 - nie przekraczały odpowiednio poziomów dopuszczalnych, docelowych lub
długoterminowych (w zależności od substancji), dlatego aglomeracja poznańska zaliczona została do
klasy A.
Poza lokalnymi emisjami, przy niesprzyjających warunkach meteorologicznych (wilgotność,
kierunek wiatru itd.), wystąpić może zjawisko przenoszenia zanieczyszczeń z punktowych źródeł
emisji, które stanowią zakłady usługowo-produkcyjne, zlokalizowane blisko centrum miasta,
np. Elektrociepłownia „Garbary”.
Klimat akustyczny
Obszar planu znajduje się w strefie funkcjonalnego śródmieścia, którą wyznaczono
w Studium ...22. W granicach planu znajdują się tereny zabudowy, dla których – na podstawie
przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska23 oraz rozporządzenia w sprawie dopuszczalnych
poziomów hałasu w środowisku24 – zdefiniowano standardy akustyczne w środowisku jak dla terenów
w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców, chociaż cytowane rozporządzenie mówi,
że: „Strefa śródmiejska miast powyżej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy
mieszkaniowej z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku
miast, w których występują dzielnice o liczbie mieszkańców pow. 100 tys., można wyznaczyć w tych
21
22
23
24
Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego z 2008r. Nr 4, poz.61
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania. Uchwała Nr XXXI/299/V/2008 Rady
Miasta Poznania z dnia 18 stycznia 2008 r.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r., Nr 25, poz. 150 ze zmianami)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku
(Dz. U. z 2007 r., Nr 120, poz. 826)
21
dzielnicach strefę śródmiejską, jeżeli charakteryzuje się ona zwartą zabudową mieszkaniową
z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych.”
W stanie istniejącym, w granicach planu oraz w jego sąsiedztwie są zlokalizowane źródła
hałasu komunikacyjnego – samochodowego i tramwajowego oraz kolejowego, powodujące
przekroczenia dopuszczalnych standardów akustycznych w środowisku.
Zasięgi oddziaływania hałasu komunikacyjnego w porze dzienno-wieczorno-nocnej – LDWN,
oraz w porze nocnej – LN, od otaczających zewnętrznie oraz przebiegających przez obszar planu ulic:
Estkowskiego, Jana Pawła II, Garbary i Zawady oraz. St. Wyszyńskiego, a także linii kolejowej,
ilustrują odpowiednio: załącznik 6 i 7 – dla hałasu samochodowego i kolejowego oraz załącznik 8 i 9 –
dla hałasu tramwajowego, na podstawie Mapy akustycznej miasta Poznania ...25.
Załączniki te pokazują, że w stanie istniejącym tereny zabudowy w obszarze planu, w tym
zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, nie są objęte izoliniami – odpowiadającymi nawet
największym wymaganiom akustycznym w środowisku – od ulic zewnętrznych, zlokalizowanych poza
obszarem planu, tj. L*DWN = 55 dB – dla pory dzienno-wieczorno-nocnej oraz L*N = 50 dB – dla pory
nocnej. Tym bardziej, tereny zabudowy mieszkaniowej w obszarze planu nie znajdują się w zasięgu
stref oddziaływania akustycznego – ograniczonych izoliniami o wartościach poziomów dźwięku,
definiowanych jako maksymalne dopuszczalne dla terenów w strefie śródmiejskiej miast powyżej
100 tys. mieszkańców26, które dla hałasów od dróg wynoszą odpowiednio: dla pory dziennowieczorno-nocnej – L*DWN = 65 dB a w pory nocnej – L*N = 55 dB. W analizowanej zabudowie mogą
być jednak słyszalne przejazdy tramwajów ulicami: Estkowskiego i Jana Pawła II – co dla kryterium
oceny w porze dzienno-wieczorno-nocnej ilustruje załącznik 8.
Obszar planu znajduje się natomiast w zasięgu ponadnormatywnego oddziaływania hałasu
samochodowego i tramwajowego z ul. St. Wyszyńskiego, która przecina go równoleżnikowo
na dwie części. Zasięg ponadnormatywnego oddziaływania hałasu samochodowego – jednocześnie dla
kryteriów L*DWN = 65 dB oraz L*N = 55 dB, o szerokości do ok. 100 m od osi ulicy – obejmuje budynki:
Pałac arcybiskupi – po stronie północnej ulicy oraz zabudowania Wyższego Seminarium Duchownego
Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej – po stronie południowej, w tym bursę,
zlokalizowaną bezpośrednio wzdłuż południowej strony ul. St. Wyszyńskiego. Hałas samochodowy nie
zagraża natomiast istniejącej zabudowie mieszkaniowej wielorodzinnej, zlokalizowanej w południowej
części planu – pomiędzy ulicami: Wieżowa, Zagórze i Nowe Zagórze, oraz wzdłuż ul. Ks. I. Posadzego
i ul. Ostrów Tumski – w północnej części planu.
Cytowana Mapa akustyczna miasta Poznania ...26 nie zawiera informacji o oddziaływaniu
akustycznym pozostałych ulic w obszarze planu – na otaczające środowisko. Przyjęto jednak,
że charakter tych ulic nie stwarza zagrożeń dla warunków akustycznych w środowisku, w obszarze
planu i poza nim.
Hałas tramwajowy ma obecnie większy niż samochodowy ponadnormatywny zasięg
oddziaływania akustycznego w porze dzienno-wieczorno-nocnej (por. załącznik 6 i 8) – od ok. 30 m
w części centralnej, gdzie zasięg ogranicza obecność istniejącej bursy, do ok. 200 m – w rejonach
przejścia torowiska tramwajowego nad korytami rzeki Warty i Cybiny; w porze nocnej zasięg
oddziaływania hałasu tramwajowego ograniczał się w roku 2007 do szerokości – od 30 m do ok. 50 m,
ale obecnie jest mniejszy z powodu ograniczenia ruchu tramwajów w tej porze doby.
25
26
Mapa akustyczna miasta Poznania wraz z programem ochrony środowiska przed hałasem, Etap I: Mapa akustyczna
m. Poznania (2007), Centrum Badań Akustycznych, Fundacja Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań, czerwiec 2008,
Uchwała Nr XLIII/521/V/2008 Rady Miasta Poznania z dnia 14 października 2008 r. (Dz. U. Woj. Wlkp. z dnia 24 listopada
2008 r. Nr 200, poz. 3281)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku
(Dz. U. z 2007 r., Nr 120, poz. 826)
22
Obszar północnej części planu znajduje się częściowo pod wpływem oddziaływania hałasu
kolejowego (załączniki 6 i 7), ale ponieważ ten rodzaj hałasu nie jest odbierany negatywnie, tak jak
hałas samochodowy, a także ze względu wymaganych standardów akustycznych w centralnej części
miasta – można uznać, że nie występuje zagrożenie hałasem kolejowym dla obszaru planu w stanie
istniejącym.
Nie występuje również na obszarze planu zagrożenie hałasem lotniczym, zarówno z lotniska
cywilnego na Ławicy w Poznaniu, jak i lotniska wojskowego w Krzesinach w Poznaniu.
Należy również zauważyć, że w rozpatrywanej części centrum miasta – objętej obszarem
planu – nie panuje cisza akustyczna, co mogłoby wynikać z ilustracji zasięgów oddziaływania
poziomów hałasu, przedstawionych na załącznikach 6, 7, 8 i 9. Klimat akustyczny w środowisku w tej
części miasta kształtuje również tzw. tło akustyczne, które w wielu przypadkach może być odbierane
jako szczególnie głośne. W wielu miejscach jednak – szczególnie w centralnych częściach terenów
planu po północnej i południowej stronie ul. St. Wyszyńskiego, jest obecnie naprawdę cicho,
a warunki akustyczne w środowisku są znacznie lepsze niż dopuszczalne dla strefy śródmiejskiej miast
powyżej 100 tys. mieszkańców.
O uciążliwym oddziaływaniu tzw. pozostałych obiektów i działalności mogącej być źródłem
hałasu – związanych z działalnością usługową prowadzoną w budynkach mieszkalnych (która nie
wymaga zmiany klasyfikacji terenów zabudowy mieszkaniowej na tereny mieszkaniowo-usługowe,
zgodnie z przepisami prawa budowlanego27) – brak jest informacji o prowadzeniu postępowań
administracyjnych. Przyjęto jednak, że nie stanowią one zagrożenia dla środowiska akustycznego
w obszarze planu.
Jakość wód
Obszar objęty projektem mpzp „Rejon Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu – część katedralna
położony jest w dolinie rzeki Warty. Jego zachodnią granicę wyznacza oś głównego koryta rzeki
Warty, natomiast granicę wschodnią oś kanału Ulgi (cybińskiego), do którego w niewielkiej odległości
od mostu Mieszka I uchodzi jej prawostronny dopływ - rzeka Cybina.
W punkcie pomiarowo-kontrolnym Warta – Poznań, zlokalizowanym w JCW Warta od Kopli do
Cybiny (kod PLRW60002118579), stwierdzono II klasę elementów biologicznych oraz określono, że
jeden
lub
więcej
badanych
wskaźników
jakości
wód
wchodzących
w
skład
elementów
fizykochemicznych, przekracza wartości określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia dla klasy II.
Ponadto stwierdzono, że żaden z badanych wskaźników określonych w załączniku 5 do rozporządzenia
nie przekracza wartości granicznych dla stanu dobrego i wyższego niż dobry. Natomiast w punkcie
Cybina – Poznań, zlokalizowanym w JCW Cybina do wpływu do Jez. Maltańskiego (kod
PLRW600017185899), stwierdzono III klasę elementów biologicznych.
Dokładne wyniki badań stanów ekologicznych wód rzek Warty i Cybiny w ww. punktach
pomiarowo-kontrolnym na podstawie wyników badań z roku 2010, przedstawiają poniższe tabele.
27
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. Nr 243, poz. 1623 ze zmianami); zgodnie z definicją ustawy dla
budynku mieszkalnego jednorodzinnego, w której dopuszcza się wydzielenie w budynku jednorodzinnym jednego lokalu
mieszkalnego i lokalu użytkowego o powierzchni całkowitej nieprzekraczającej 30% powierzchni całkowitej budynku
23
Tabela 3. Wyniki badań potencjału ekologicznego wód w punkcie pomiarowo-kontrolnym Warta - Poznań na
podstawie wyników badań z roku 2010
WSKAŹNIK JAKOŚCI
JEDNOSTK
LICZBA
WODY
A MIARY
PROB
1
2
3
4
Temperatura wody
Zawiesiny ogólne
Odczyn
Tlen rozpuszczony
°C
Mg/l
pH
mg O2/l
5
BZT5
6
LP.
MINIMUM
DATA
MAXIMUM
DATA
10
10
10
10
0,0
2,4
7,7
5,0
2010-12-01
2010-06-14
2010-11-02
2010-06-14
23,0
35,0
8,1
11,6
mg O2/l
10
1,0
2010-10-04
ChZT-Mn
mg O2/l
10
5,0
7
Ogólny węgiel
organiczny
mg C/l
10
8
Azot Kjeldahla
mg N/l
9
Azot amonowy
10
ŚREDNIA
KLASA
WSKAŹNIKA
ROCZNA
JAKOŚCI
WÓD
2010-07-05
2010-08-03
2010-04-06
2010-12-01
11,5
10,99
7,9
8,53
7,1
2010-03-01
3,34
2010-03-01
10,4
2010-08-03
6,469
6,8
2010-11-02
19,27
2010-06-14
11,907
10
1,251
2010-12-01
2,609
2010-07-05
1,821
mg NNH4/l
10
0,134
2010-09-06
0,689
2010-06-14
0,324
Azot azotanowy
mg NNO3/l
10
1,061
2010-06-14
9,58
2010-04-06
4,432
11
Azot ogólny
mg N/l
10
3,392
2010-06-14
11,368
2010-04-06
6,291
12
13
mg P/l
µS/cm
10
10
0,041
475
2010-05-04
2010-08-03
0,259
650
2010-03-01
2010-12-01
0,176
576
mg/l
10
200
2010-11-02
410
2010-05-04
286,6
I
15
16
17
18
19
20
21
22
23
Fosfor ogólny
Przewodność w 20°
Substancje
rozpuszczone
Siarczany
Chlorki
Wapń
Magnez
Chlorofil „a”
Chrom ogólny
Cynk
Fenole
Miedź
II
II
I
II
poniżej
stanu
dobrego
II
poniżej
stanu
dobrego
poniżej
stanu
dobrego
I
poniżej
stanu
dobrego
poniżej
stanu
dobrego
II
I
mg SO4/l
mg Cl/l
mg Ca/l
mg Mg/l
µg/l
mg Cr/l
mg Zn/l
mg/l
mg Cu/l
10
10
10
10
10
4
4
4
4
27,7
25,0
61,1
8,26
1,6
0,0001
0,01
0,006
0,0021
2010-06-14
2010-06-14
2010-10-04
2010-10-04
2010-12-01
2010-03-01
2010-03-01
2010-08-03
2010-05-04
82,5
47,5
105,8
13,84
98,7
0,0004
0,033
0,01
0,0152
2010-04-06
2010-03-01
2010-12-01
2010-04-06
2010-07-05
2010-08-03
2010-08-03
2010-03-01
2010-08-03
I
I
II
I
II
stan dobry
stan dobry
stan dobry
stan dobry
24
Nikiel
mg Ni/l
4
2,5
*
2,5
*
25
Ołów
mg Pb/l
4
0,5
*
0,5
*
26
Kadm
mg Cd/l
4
0,1
*
0,1
*
61,042
38,256
85,475
10,934
29,79
0,0002
0,0195
0,008
0,0081
poniżej
granica
oznaczaln
ości
poniżej
granica
oznaczaln
ości
poniżej
granica
oznaczaln
ości
14
stan dobry
stan dobry
stan dobry
Źródło: Monitoring jakości wód powierzchniowych za rok 2010, WIOŚ 2011, www.poznan.pios.gov.pl
Tabela 4. Wyniki badań stanu ekologicznego wód w punkcie pomiarowo-kontrolnym Cybina - Poznań na
podstawie wyników badań z roku 2010
WSKAŹNIK JAKOŚCI
JEDNOSTK
LICZBA
WODY
A MIARY
PROB
1
2
Temperatura wody
Odczyn
°C
pH
3
Tlen rozpuszczony
4
5
LP.
ŚREDNIA
MINIMUM
DATA
MAXIMUM
DATA
10
10
1,0
7,5
2010-12-14
2010-08-02
22,0
8,3
2010-07-06
2010-11-16
12,0
8,0
mg O2/l
10
0,25
2010-08-02
11,9
2010-12-14
7,965
BZT5
mg O2/l
10
2,0
2010-03-03
15,0
2010-08-02
5,73
Ogólny węgiel
mg C/l
10
9,23
2010-05-05
20,0
2010-08-02
14,239
ROCZNA
KLASA
WSKAŹNIKA
JAKOŚCI
WÓD
I
I
poniżej
stanu
dobrego
poniżej
stanu
dobrego
poniżej
24
organiczny
6
Azot amonowy
mg NNH4/l
10
0,172
2010-11-16
0,675
2010-03-03
0,404
7
Azot Kjeldahla
mg N/l
10
1,091
2010-12-14
6,708
2010-08-02
2,341
8
Azot azotanowy
mg NNO3/l
10
0,311
2010-09-01
14,278
2010-12-14
2,594
9
Azot ogólny
mg N/l
10
1,853
2010-10-06
15,421
2010-12-14
4,984
10
Fosfor ogólny
mg P/l
10
0,073
2010-10-06
1,499
2010-11-16
0,325
11
Przewodność w 20°
µS/cm
10
640
2010-09-01
1312
2010-05-05
833
12
Substancje
rozpuszczone
mg/l
10
301
2010-10-06
855
2010-05-05
453,9
13 Indeks okrzemkowy
indeks
1
0,412
2010-10-21
0,412
2010-10-21
Źródło: Monitoring jakości wód powierzchniowych za rok 2010, WIOŚ 2011, www.poznan.pios.gov.pl
-
stanu
dobrego
I
poniżej
stanu
dobrego
poniżej
stanu
dobrego
poniżej
stanu
dobrego
poniżej
stanu
dobrego
II
poniżej
stanu
dobrego
III
Niekorzystnie prezentują się wyniki badań jakości wód rzeki Warty prowadzone w celu
określenia ich przydatności do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia. Badania wód Warty
w 2009 r. prowadzono powyżej ujęć Mosina-Krajkowo i Dębina, odpowiednio w miejscowościach
Krajkowo oraz Wiórek. Ocenę wykonano zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27
listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe
wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia28. W punkcie
pomiarowym w Krajkowie wartości dopuszczalne przekroczone zostały dla wskaźnika tlenowego ChZTCr oraz bakterii Salmonella. W punkcie pomiarowym Wiórek, oprócz wskaźników wskazanych wyżej,
dodatkowo normę przekracza BZT5. Pozostałe wskaźniki nie przekraczają wartości dopuszczalnych.
Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej spowodowało konieczność dostosowania systemu
monitoringu środowiska do prawa obowiązującego w Unii. Wynikiem stopniowego wdrażania Ramowej
Dyrektywy
Wodnej
(2000/60/WE),
ogólnego
aktu
prawnego,
określającego
wymagania
w zakresie zapobiegania dalszemu pogarszaniu oraz ochrony i poprawy jakości środowiska wodnego
państw Wspólnoty, są również modyfikacje badań i oceny jakości wód podziemnych. Z tego względu
od 2007 r. ocena jakości wód podziemnych prowadzona jest dla jednolitych części wód (JCWPd).
Miasto Poznania położone jest w obrębie jednolitej części wód podziemnych nr 62.
Badania przeprowadzone w 2010 r. przez Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie
wskazały na zagrożenie JCWPd nr 62 nieosiągnięcia dobrego stanu, przy czym zasięg zagrożonych
JCWPd odpowiada rozmieszczeniu obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenie związkami
azotu ze źródeł rolniczych29
W 2010 r. badania jakości wód podziemnych prowadzone były w ramach monitoringu
diagnostycznego. Ocena została wykonana w oparciu o Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23
lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych30. W większości
punktów pomiarowych zlokalizowanych w obrębie JCWPd nr 62 (na 4 stanowiskach) stwierdzono
zadowalającą jakość wód, na jednym stanowisku jakość niezadowalającą, na jednym jakość złą, a na
jednym jakość dobrą. Należy jednak zaznaczyć, że wszystkie stanowiska pomiarowe zlokalizowane
zostały w znacznej odległości od Poznania.
28
29
30
Dz. U. Nr 204, poz. 1728
Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2010, Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ, Poznań 2011, s. 48.
Dz. U. Nr 143, poz. 896
25
***
Na obszarze objętym projektem mpzp „Rejon Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu – część
katedralna nie występują zasoby przyrodnicze, objęte prawną ochroną w formie: parku narodowego,
rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego, obszaru chronionego krajobrazu, obszaru Natura 2000,
zespołu
przyrodniczo-krajobrazowego,
użytku
ekologicznego,
stanowiska
dokumentacyjnego,
pomników przyrody, ustanowione w trybie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody31.
Jednakże w planie zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego wskazuje
się na fragment zlewni Warty z Notecią jako osnowę przyrodniczego systemu obszarów chronionych32.
Na
omawianym
obszarze
nie
występuje
również
większość
obszarów
chronionych
na podstawie innych przepisów odrębnych, tj. lasy, grunty rolne, główne zbiorniki wód podziemnych,
ujęcia wody oraz ich strefy ochronne, obszary ciche w aglomeracji. Omawiany obszar nie jest również
zlokalizowany w zasięgu obszarów ograniczonego użytkowania.
Ograniczenia w jego zagospodarowaniu stanowi natomiast położenie w zasięgu obszaru
szczególnego zagrożenia powodzią. Wody Warty w czasie wezbrań powodziowych zalewają terasy
zalewowe. Zasięg wód powodziowych o prawdopodobieństwie wystąpienia p=1% (woda 100-letnia)
może sięgać poziomicy 57 m n.p.m. Powyżej tego poziomu wybudowano wał przeciwpowodziowy,
który chroni istniejącą zabudowę usługową oraz mieszkaniową przed zalewem powodziowym p=1%.
Z kolei tereny położone poniżej rzędnej 57 m n.p.m. powinny pozostać wyłączone z zabudowy. Zasięg
obszaru szczególnego zagrożenia powodzią (p=1%) według „Studium ochrony przeciwpowodziowej
dla rzeki Warty”, wskazano szrafem na rysunku projektu planu.
4.
INFORMACJA O GŁÓWNYCH CELACH I ZAWARTOŚCI PROJEKTU PLANU
4.1.
Cel opracowania projektu planu
Stosownie do zapisów ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym, głównym celem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Rejon
Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu – część katedralna jest ustalenie przeznaczenia terenów oraz
określenie sposobów ich zagospodarowania i zabudowy, z uwzględnieniem konieczności kształtowania
ładu przestrzennego oraz konieczności dostosowania funkcji, struktury zabudowy i intensywności
zagospodarowania do uwarunkowań przestrzennych i przyrodniczych terenu.
Głównym
założeniem
analizowanego
projektu
miejscowego
planu
zagospodarowania
przestrzennego jest zapewnienie właściwej ochrony obiektów zespołu katedralnego. Plan, jako akt
prawa lokalnego, stanowić będzie skuteczne dla władz Poznania narzędzie, umożliwiające kontrolę
zainwestowania omawianego obszaru i zabezpieczenie przed jego zabudową oraz zapobiegające
wprowadzaniu funkcji kolidujących z polityką przestrzenną, określoną dla omawianego terenu
w „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania”.
Realizacja ustaleń projektu planu zapewni także ochronę cennych przyrodniczo terenów zieleni
oraz wód powierzchniowych, współtworzących pierścieniowo-klinowy system zieleni miejskiej,
stanowiących korytarz ekologiczny o randze krajowej oraz jeden z elementów europejskiej sieci
ekologicznej ECONET PL.
31
32
Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 ze zmianami
uchwała Nr XLVI/690/10 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 26 kwietnia 2010 r. w sprawie uchwalenia zmiany
Planu zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego
26
4.2.
Ustalenia projektu planu
Projekt planu składa się z części tekstowej, sporządzonej w formie projektu uchwały Rady
Miasta Poznania oraz z części graficznej – rysunku projektu planu, sporządzonego w skali 1:1 000.
Część tekstowa projektu składa się z ustaleń odnoszących się do całego obszaru planu oraz
z ustaleń dotyczących poszczególnych grup terenów.
Ustalenia
odnoszące
się
do całego obszaru planu obejmują zagadnienia związane
z: określeniem przeznaczenia poszczególnych terenów, ochroną i kształtowaniem ładu przestrzennego,
ochroną środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego, ochroną dziedzictwa kulturowego i zabytków
oraz dóbr kultury współczesnej, kształtowaniem przestrzeni publicznych, granicami i sposobem
zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających ochronie na podstawie przepisów odrębnych,
szczególnymi warunkami zagospodarowania terenów oraz ograniczeniami w ich zagospodarowaniu,
modernizacją, rozbudową i budową systemów komunikacji i systemów infrastruktury technicznej oraz
określeniem stawek służących naliczaniu opłaty z tytułu wzrostu wartości nieruchomości.
Ustalenia dotyczące poszczególnych grup terenów określają natomiast parametry i wskaźniki
zabudowy oraz zagospodarowania terenu w stosunku do poszczególnych grup terenów.
W zakresie przeznaczenia terenów w projekcie mpzp „Rejon Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu
– część katedralna ustalono:
•
tereny zabudowy:
- usługowej sakralnej: oznaczone symbolami 1-11UK,
- usługowej: oznaczone symbolami 1-5U,
- mieszkaniowej wielorodzinnej lub usługowej: oznaczone symbolami 1MW/U, 2MW/U;
•
tereny zieleni:
- publicznej urządzonej: oznaczone symbolami 1-7ZP,
- publicznej urządzonej, w części obszar szczególnego zagrożenia powodzią: oznaczone
symbolami 1ZP/ZZ, 2ZP/ZZ;
•
tereny wód powierzchniowych śródlądowych, rzeki Warty i Cybiny: oznaczone symbolami
1WS, 2WS;
•
tereny komunikacji:
- tereny dróg publicznych – oznaczone symbolami 1,2KD-Lt, 1-4KD-L, 1-11KD-D, KDDp i KD-Dxr,
- teren drogi publicznej, w części obszar szczególnego zagrożenia powodzią – oznaczony
symbolem KD-Dxs/ZZ,
- teren drogi wewnętrznej z parkingami – oznaczony symbolem KDWpp,
- strefy lokalizacji obiektu mostowego – oznaczone symbolami 1-7OM;
•
tereny infrastruktury technicznej:
- kanalizacji, w całości obszar szczególnego zagrożenia powodzią: oznaczony symbolem
K/ZZ,
- elektroenergetyki: oznaczony symbolem E.
Analizowany projekt planu zachowuje dotychczasowy charakter przedmiotowego obszaru oraz
strukturę funkcjonalną większości terenów znajdujących się w jego granicach. W jego strukturze
największy udział mają tereny zabudowy usługowej, w tym usługowej sakralnej, które łącznie zajmują
ponad 37% całkowitej powierzchni obszaru objętego ustaleniami planu (ok. 14,5ha). Tereny usług
sakralnych, zgodnie z zapisami projektu planu, w znacznej części adaptują obecny stan
zagospodarowania przedmiotowych obszarów i obejmują ochroną istniejące obiekty, w tym: Psałterię
i Kanonie (na terenie 3UK), Katedrę pw. św. Apostołów Piotra i Pawła (na terenie 7UK), Kolegiatę
Najświętszej Marii Panny (na terenie 8UK), Pałac Arcybiskupa (na terenie 9UK), Kaplicę Zwiastowania
27
NMP (na terenie 10UK), dawną Akademię Lubrańskiego (na terenie 11UK), a także pomniki
(ks. Zygmunta Masłowskiego i figury Jana Nepomucena) oraz mury. Dodatkowo ochroną obejmuje się
także inne wskazane na rysunku projektu planu budynki, pomniki i ogrodzenia. Ponadto, na terenach
1-6UK oraz 9-11UK dopuszcza się lokalizację obiektów zamieszkania zbiorowego, kultury i nauki
oraz oświaty, a także w powiązaniu z wyżej wymienionymi obiektami dopuszcza się lokalizację
księgarni, punktów sprzedaży pamiątek oraz obiektów gastronomicznych.
Dla
terenów
przeznaczonych
pod
zabudowę
usługową
sakralną
określono
również
szczegółowe ustalenia w zakresie wymaganych parametrów i wskaźników kształtowania zabudowy
oraz zagospodarowania terenu. Obejmują one m.in. ustalenia dotyczące:
•
maksymalnej powierzchni zabudowy działki budowlanej – w przypadku terenu 4UK
powierzchnia zabudowy nie może przekraczać 20% powierzchni działki, w przypadku terenu
5UK – 15%, w przypadku terenu 6UK – 25%, w przypadku terenów 1-3UK i 9,10UK nie
może przekraczać 30% powierzchni działki budowlanej, w przypadku terenu 11UK nie może
przekraczać 45%, natomiast w przypadku terenów 7UK i 8UK maksymalna powierzchnia
zabudowy wynosić może 100%,
•
minimalnej powierzchni biologicznie czynnej, jaką należy zachować na każdej działce
budowlanej – od 0% na terenach 7UK i 8UK, 5% na terenie 11UK, 25% na terenie 10UK,
30% na terenach 1UK, 2UK i 9UK do 45% dla terenów 3-6UK,
•
wysokości zabudowy – do 10,0 m na terenach 4-6UK i 9UK, do 12,0 m na terenach 2-3UK
i 10UK, do 14,0 m na terenie 1UK, do 15,0 m na terenach 11UK, do 27 m na terenie 8UK
i maksymalnie 60 m na terenie 7UK, z dopuszczeniem podwyższenia do wysokości istniejącego
budynku w bezpośrednim sąsiedztwie na terenach 3UK, 4UK i 9UK,
•
geometrii dachów.
Dla terenów zabudowy usługowej U ustalono lokalizację usług, z tym, że dla terenu 3U zakres
funkcjonalny ograniczono do funkcji kultury i turystyki, natomiast dla terenu 4U do funkcji:
sakralnych, kultury, nauki, oświaty, zdrowia.
W ramach terenów U ochroną objęto Bramę Mostową Fortyfikacji Tumskiej (na terenie 3U),
a także budynki i ogrodzenia zgodnie z rysunkiem planu – w ramach terenów 4U i 5U. Ustalono
również szczegółowo parametry i wskaźniki kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu,
w tym powierzchnię zabudowy działki budowlanej – maksymalnie do 35% na terenie 3U, 40% na
terenach 1,2U oraz do 50% na terenach 4,5U, udział powierzchni biologicznie czynnej – od 5% na
terenie 3U, 20% na terenach 4U i 5U, 30% na terenie 2U do 40% na terenie 1U oraz wysokość
zabudowy – odpowiednio dla poszczególnych terenów, przy czym nie więcej niż 15 m, a także
geometrię dachów.
W ramach terenów przeznaczonych pod zabudowę w projekcie planu wskazano również
tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej lub usługowej (1,2MW/U), zlokalizowane na
Zagórzu. W obrębie tych terenów wskazuje się budynki chronione planem. Dla nowej zabudowy ustala
się jej dostosowanie do budynków znajdujących się na działkach sąsiednich. Dla terenów tych
określono również szczegółowe ustalenia w zakresie wymaganych parametrów i wskaźników
kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu. Obejmują one m.in. ustalenia dotyczące:
•
maksymalnej powierzchni zabudowy działki budowlanej – na terenie 1MW/U do 100%
w strefach intensywnej zabudowy, wskazanych na rysunku planu i nie większą niż 70% dla
pozostałych działek budowlanych, oraz dla terenu 2MW/U nie większą niż 60% powierzchni
działki budowlanej,
28
•
minimalnej powierzchni biologicznie czynnej, jaką należy zachować na każdej działce
budowlanej – 0% w strefach intensywnej zabudowy, wskazanych na rysunku planu oraz nie
mniej niż 10% dla pozostałych działek budowlanych,
•
wysokości zabudowy – na terenie 1MW/U – 3 kondygnacje nadziemne z dopuszczeniem
dodatkowych kondygnacji w dachu stromym, lecz nie więcej niż 17,5 m, dla budynków
wyznaczających krawędzie zabudowy terenu od strony dróg publicznych oraz od strony terenu
2ZP/ZZ; 2 do 3 kondygnacji nadziemnych z dopuszczeniem dodatkowej kondygnacji w dachu
stromym, lecz nie więcej niż 14,0 m, dla pozostałych budynków, oraz do 13 m dla istniejących
budynków wewnątrz kwartału zabudowy; dodatkowo dla akcentu urbanistycznego wskazanego
na rysunku planu, podwyższenie ustalonej wysokości o nie więcej niż 6,0 m, a także na terenie
2MW/U – 2 kondygnacje nadziemne z dopuszczeniem dodatkowych kondygnacji w dachu
stromym, lecz nie więcej niż 13,0 m,
•
geometrii dachów,
•
dopuszczenia lokalizacji garaży wielopoziomowych nadziemnych oraz podziemnych wysuniętych
poza obrys budynku, dojść, dojazdów, dróg wewnętrznych.
Dla terenów przeznaczonych pod zabudowę szczegółowo określono dostęp do dróg
publicznych oraz normatyw parkingowy, uwzględniający wymagane w granicy działek miejsca
postojowe dla samochodów osobowych.
W granicach ustaleń projektu planu dosyć dużą powierzchnię stanowią tereny zieleni
publicznej, w części obszar szczególnego zagrożenia powodzią (tereny 1-2ZP/ZZ). Zajmują one
powierzchnię ponad 10 ha, co stanowi ok. 27% powierzchni obszaru objętego projektem planu.
Tereny te zostaną zagospodarowane zielenią – udział powierzchni biologicznie czynnej terenu nie
może być mniejszy niż 70%, przy czym tereny dolin rzecznych mogą być zagospodarowane zielenią
niską w formie trawników z dopuszczeniem zagospodarowania górnej terasy, wskazanej na rysunku
planu, zielenią urządzoną o wysokości nie przekraczającej 5,0 m. Dla terenów tych ustalono
zachowanie wałów przeciwpowodziowych, z dopuszczeniem ich przebudowy oraz wskazano strefy
lokalizacji obiektów mostowych. W celu zwiększenia atrakcyjności rzeki Warty, ustalono lokalizację
przystanku komunikacji wodnej, zgodnie z rysunkiem planu. W obrębie terenów ZP/ZZ zakazano
lokalizacji budynków, w tym garaży, a także elementów tj.: wolno stojące stacje transformatorowe,
dojazdy (z wyjątkiem dojazdu do terenu K/ZZ) oraz stanowisk postojowych dla pojazdów
samochodowych poza strefą wyznaczoną na rysunku planu.
Podniesieniu walorów krajobrazowych i przyrodniczych służą także wyznaczone w projekcie
planu tereny zieleni publicznej urządzonej (ZP). W ramach tych terenów ustalono ochronę pomnika
i ogrodzenia (na terenie 2ZP), a także określono minimalny udział powierzchni biologicznie czynnej –
w zależności od terenu od 50% (teren 3ZP) do nawet 80% (1ZP i 2ZP) - 90% (4-7ZP). Na terenie
1ZP dopuszczono nasadzenia drzew, przy czym ich wysokość nie może przekraczać 7,0 m. Ponadto,
ustalono zakaz lokalizacji budynków, wolno stojących stacji transformatorowych, a także dojazdów
oraz stanowisk postojowych dla pojazdów samochodowych.
W projekcie planu wyodrębniono również, przepływające przez omawiany obszar, wody
śródlądowe (tereny WS) – rzeki Warty, kanału Ulgi i Cybiny, gdzie ustalono ich ochronę, a także
wykorzystanie tych terenów jako drogi wodnej. Zgodnie z rysunkiem planu wskazano także lokalizację
przystanku komunikacji wodnej.
Tereny komunikacyjne, znajdujące się w granicach omawianego projektu mpzp, obejmują
w znacznej mierze już istniejące tereny dróg publicznych (KD), zajmujące ponad 16% całkowitej
powierzchni analizowanego obszaru. Teren drogi wewnętrznej z parkingiem (KDWpp), stanowi nieco
29
ponad 0,5% całkowitej powierzchni. Istotne dla omawianego projektu planu są również istniejące
i projektowane obiekty mostowe (OM).
Projekt planu wprowadza niewielkie zmiany w zakresie lokalnego układu komunikacyjnego
dostosowując jedynie istniejące drogi do normatywnych parametrów. Nowe elementy układu
komunikacyjnego stanowią droga KD-Dxr, przeznaczona do modernizacji droga KD-Dxs/ZZ, oraz
obiekty mostowe (OM2, OM4 i OM7). Jedną z bardziej istotnych zmian jest zmiana klasyfikacji
ul. St. Wyszyńskiego, która z drogi klasy zbiorczej stała się drogą klasy lokalnej, co jest wynikiem
planowanej budowy I ramy komunikacyjnej miasta (poza obszarem planu).
Do projektu planu wprowadzono również szereg ustaleń, które dotyczą niezwykle istotnych
z
punktu
widzenia
charakteru
niniejszego
opracowania
zagadnień,
związanych
z
ochroną
i kształtowaniem środowiska przyrodniczego, w tym również jego poszczególnych komponentów.
W tym zakresie ustalono:
•
ochronę terenów cennych przyrodniczo wskazanych na rysunku planu,
•
lokalizację szpaleru drzew, zgodnie z rysunkiem planu,
•
ochronę istniejących szpalerów drzew w drogach, w szczególności na terenach 1KD-D i 2KDD,
•
zagospodarowanie zielenią wszystkich powierzchni terenu wolnych od utwardzenia,
•
dopuszczenie wykorzystania w obrębie terenu nadmiaru mas ziemnych pozyskanych podczas
prac budowlanych,
•
odprowadzanie ścieków komunalnych do sieci kanalizacji sanitarnej lub ogólnospławnej,
•
odprowadzenie wód opadowych i roztopowych do sieci kanalizacji deszczowej, ogólnospławnej
lub zagospodarowanie na terenie – na terenach UK, U, MW/U, K/ZZ, E,
•
zagospodarowanie wód opadowych i roztopowych na terenach ZP/ZZ i ZP - w granicach
terenu,
•
odprowadzanie wód opadowych i roztopowych z terenów komunikacji do kanalizacji
deszczowej lub ogólnospławnej,
•
lokalizację urządzeń podczyszczających wody opadowe i roztopowe przed wprowadzeniem ich
do odbiornika,
•
dopuszczenie stosowania indywidualnych systemów grzewczych,
•
zakaz stosowania pieców i trzonów kuchennych na paliwo stałe z wyjątkiem paliw
odnawialnych z biomasy,
•
zakaz lokalizacji przedsięwzięć mogących zawsze lub potencjalnie znacząco oddziaływać
na środowisko, w rozumieniu przepisów odrębnych, z wyjątkiem dopuszczonych ustaleniami
planu oraz inwestycji celu publicznego z zakresu łączności publicznej, poza instalacjami
radiokomunikacyjnymi mieszczącymi się w bryle budynku.
W zakresie kształtowania komfortu akustycznego w środowisku, w tym ochrony przed
hałasem komunikacyjnym, sformułowano ustalenia dotyczące konieczności zapewnienia na terenach
UK, MW/U i U wymaganych standardów akustycznych w środowisku jak dla terenów w strefie
śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców, na podstawie ustaleń Studium ...33 oraz zgodnie
z przepisami odrębnymi34. Do czasu uzyskania wymaganych standardów akustycznych w środowisku
dopuszczono w budynkach z pomieszczeniami na pobyt ludzi – zlokalizowanych w obszarach
ponadnormatywnego oddziaływania hałasu komunikacyjnego – stosowanie zasad akustyki budowlanej
i architektonicznej.
33
34
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania, uchwala Nr XXXI/299/V/2008 Rady
Miasta Poznania z dnia 18 stycznia 2008r.
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku
(Dz. U. z 2007 r., Nr 120, poz. 826)
30
Zapisano również ustalenie odnoszące się do terenów komunikacji (§ 20 pkt 4), dopuszczające
lokalizację
rozwiązań przeciwhałasowych, za
dopuszczenie
stosowania
rozwiązań
wyjątkiem
przeciwhałasowych
ekranów
–
akustycznych. Oznacza
technicznych
i
to
organizacyjnych,
umożliwiających ograniczenie emisji ponadnormatywnego hałasu samochodowego, czyli zastosowanie
np. cichych nawierzchni jezdni, urządzeń spowalniających ruch, czy też ograniczenia prędkości ruchu
pojazdów.
W sposób szczegółowy projekt mpzp określa także zasady ochrony i kształtowania ładu
przestrzennego, ustalając zakaz lokalizacji tymczasowych obiektów budowlanych, napowietrznych sieci
infrastruktury technicznej, z wyjątkiem trakcji tramwajowej, ogrodzeń z betonowych elementów
prefabrykowanych, ogrodzeń na terenach zieleni, wód powierzchniowych, 3U, K/ZZ oraz komunikacji,
z
wyjątkiem
służących
ochronie
ekspozycji
stanowisk
archeologicznych
lub
zapewnieniu
bezpieczeństwa ruchu, urządzeń reklamowych z wyjątkiem umieszczanych w wiatach przystankowych
oraz przejściach i przejazdach podziemnych na terenach komunikacji oraz szyldów wykorzystujących
ekrany plazmowe lub w formie LED oraz wyświetlane ruchome obrazy. Ponadto, dla całego
analizowanego obszaru projekt planu ustala ochronę widoku i panoram m.in. poprzez:
•
stosowanie transparentnych lub ażurowych barierek obiektów mostowych,
•
zagospodarowanie dolin rzecznych zielenią niską w formie trawników z dopuszczeniem
zagospodarowania
górnej
terasy,
wskazanej
na
rysunku planu, zielenią
urządzoną,
o wysokości nie przekraczającej 5,0 m
•
dopuszczenie nasadzeń gatunków drzew o wysokości nie większej niż 7,0 m na terenach 1ZP,
2ZP i KD-Dp.
Projekt planu wprowadza także zapisy ustalające lokalizację dróg pieszych, ścieżek
rowerowych i obiektów mostowych.
4.3.
Powiązanie ustaleń projektu planu z innymi dokumentami
Stosownie do ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym, ustalenia projektu planu miejscowego (część tekstowa i graficzna) muszą być zgodne
z zapisami studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, a rada gminy
uchwala plan miejscowy dopiero po stwierdzeniu jego zgodności ze studium. Studium uwarunkowań
i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy sporządza się w celu określenia polityki
przestrzennej gminy, w tym lokalnych zasad zagospodarowania przestrzennego.
W „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania”35
obszar projektu mpzp „Rejon Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu – część katedralna położony jest
w podstrefach: ZN1 OSTRÓW TUMSKI, stanowiącej fragment obszaru funkcjonalnego śródmieścia
oraz ZN2 DOLINA RZEKI WARTY od mostu Królowej Jadwigi do mostu Lecha.
W odniesieniu do całego obszaru podstrefy „Studium...” wskazuje na konieczność
kształtowania jej obszaru, jako ważnego miejsca tożsamości i identyfikacji miasta m.in. poprzez
dążenie do scalenia i wytworzenia całości funkcjonalno-przestrzennej obszaru oraz połączenie
przestrzenne ze strefą Centrum.
W granicy analizowanego projektu planu „Studium...” wyznacza:
•
tereny zabudowy śródmiejskiej, niskiej, o funkcji centrotwórczej i ogólnomiejskiej oraz
mieszkaniowej, oznaczone symbolem UMn,
•
35
tereny zabudowy niskiej w klinie zieleni o funkcji usługowej, oznaczone symbolem U2n,
uchwała Nr XXXI/299/V/2008 Rady Miasta Poznania z dnia 18 stycznia 2008 r.
31
•
oraz tereny otwarte cenne przyrodniczo – współtworzące klinowo-pierścieniowy system zieleni
– oznaczone symbolem ZKO2.
Ponadto, „Studium...” wskazuje również elementy istniejącego układu komunikacyjnego –
drogę klasy zbiorczej (ul. St. Wyszyńskiego) z przebiegającą linią tramwajową – oznaczoną symbolem
kZ.010.2+kt.08.02, która łączy Ostrów Tumski poprzez most Mieszka I ze Śródką oraz poprzez
most B. Chrobrego z Chwaliszewem. W Studium wskazuje się także na konieczność realizacji I ramy
komunikacyjnej, która przyczyni się do zmiany rangi przestrzeni makrownętrza ulicy St. Wyszyńskiego,
a także zmiany parametrów i przekroju tej ulicy.
Studium uwzględnia również sporządzone przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej dla
miasta Poznania Studium określające granice obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią.
Wskazane tereny zagrożone zasięgiem wody 100 - letniej (1%) obejmują szacunkowo ponad 500 ha,
co w skali miasta wynosi 2% powierzchni. W granicach analizowanego obszaru tereny te stanowią
zaledwie niewielki odsetek.
W
zakresie
zasad
kształtowania
zabudowy
„Studium...”
wskazuje
na
konieczność
zharmonizowania charakteru i parametrów zabudowy pod względem zasad podziałów płaszczyzn
i brył, proporcji wymiarów, pochylenia dachów, rozwiązań detali, kolorystyki, zastosowania materiałów
itp. z formami wartościowych obiektów istniejących w całej strefie.
Nowe obiekty architektoniczne na terenach UMn muszą uwzględniać istniejący kontekst
urbanistyczno-architektoniczny i podporządkowywać się ogólnemu charakterowi istniejącej zabudowy,
w tym przede wszystkim założeniu i dominacji katedry.
„Studium...” określa również zasady ochrony dla obszarów i obiektów cennych przyrodniczo,
do których należą znajdujące się w granicach analizowanego projektu planu tereny otwarte cenne
przyrodniczo – współtworzące klinowo-pierścieniowy system zieleni – oznaczone jako ZKO2.
W odniesieniu do tych terenów wymaga się zachowania dotychczasowego sposobu użytkowania ziemi,
zachowania
terenów
otwartych z
jednoczesnym
podnoszeniem
ich walorów
przyrodniczych
i estetycznych oraz ochrony istniejących i realizacji nowych powiązań terenów otwartych,
zapewniających ciągłość korytarzy ekologicznych.
W zakresie kierunków ochrony środowiska przyrodniczego i jego zasobów „Studium...”
wskazuje na konieczność dążenia do poprawy jakości wód podziemnych i powierzchniowych, w tym
wód rzeki Warty i jej dopływów poprzez zmniejszanie obciążeń i wyeliminowanie zrzutów ścieków
bytowych oraz przemysłowych do wód powierzchniowych i gruntowych. Wymaga także utrzymania
wysokiej jakości powietrza poprzez stosowanie najwyższej jakości rozwiązań technologicznych
oczyszczania powietrza, ograniczanie emisji zanieczyszczeń m.in. przez likwidację lokalnych kotłowni,
podłączanie wszystkich obiektów budowlanych do miejskiego – centralnego systemu ciepłowniczego
lub zastosowanie proekologicznych mediów grzewczych. W celu polepszenia przepływu powietrza
postuluje również zwiększanie powierzchni terenów zieleni towarzyszącej zabudowie oraz tworzenie
pasów zieleni w ciągach komunikacyjnych, a także uwzględnianie w założeniach urbanistycznych
korytarzy przewietrzania miasta.
W kontekście opisanych powyżej ustaleń, stwierdza się, iż zapisy projektu planu (omówione
szczegółowo w rozdziale 4.2) są zgodne z zapisami „Studium...”. Realizacja ustaleń planistycznych
pozwoli przede wszystkim na ochronę obiektów zespołu katedralnego, a także ograniczenie możliwości
rozwoju
funkcji
niezgodnej
z
istniejącym
zagospodarowaniem
na
terenach
dotychczas
niezabudowanych, umożliwiając realizację nowej zabudowy jedynie w ramach uzupełnienia
istniejących kwartałów (na terenie 1MW/U) oraz zespołów zabudowy (na terenach UK oraz U).
W projekcie uwzględniono również konieczność zachowania terenów otwartych cennych przyrodniczo,
współtworzących klinowo-pierścieniowy system zieleni oraz obszary bezpośredniego zagrożenia
32
powodzią, ustalając przeznaczenie terenów wskazanych w „Studium...” (ZKO2), jako terenów
publicznej zieleni urządzonej, stanowiących częściowo obszar bezpośredniego zagrożenia powodzią
(ZP/ZZ). Zapisy projektu mpzp ustalają również ochronę wód powierzchniowych śródlądowych,
zgodnie z przepisami odrębnymi.
Analizowany projekt planu wprowadza także szereg (zgodnych z zapisami „Studium...”) zasad
dotyczących ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego, których przestrzeganie pozwoli
na zachowanie walorów przyrodniczych i historycznych terenów znajdujących się w jego granicach.
Ponadto, projekt planu uwzględnia również zapisy rozporządzenia Wojewody Wielkopolskiego
Nr 39/07 z dnia 31 grudnia 2007 r. w sprawie określenia programu ochrony powietrza dla strefy –
aglomeracja Poznań36 poprzez wprowadzenie ustalenie zakazu stosowania pieców i trzonów
kuchennych na paliwo stałe z wyjątkiem paliw odnawialnych z biomasy.
4.4.
Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji ustaleń
projektu planu
Brak planu miejscowego dla danego terenu powoduje utrudnienia w określeniu zasad
kształtowania polityki przestrzennej i sposobu postępowania w sprawach przeznaczania terenów
na określone cele oraz ustalania zasad ich zagospodarowania i zabudowy (stosownie do ustawy z dnia
27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym37). Sytuacja taka utrudnia
kształtowanie ładu przestrzennego obszaru oraz skuteczną ochronę jego środowiska przyrodniczego.
W przypadku braku realizacji ustaleń projektu mpzp „Rejon Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu –
część katedralna, istotnych potencjalnych zmian w środowisku spodziewać się można przede
wszystkim w obrębie wyspy. Tereny te, ze względu na lokalizację w sąsiedztwie ścisłego centrum
Poznania oraz obecność terenów o wysokich walorach przyrodniczych, krajobrazowych (dolina Warty),
są bardzo atrakcyjne do zainwestowania. Wszystkie inwestycje budowlane, jakie mogą pojawić się
na tych terenach, realizowane będą wyłącznie w oparciu o decyzje administracyjne (decyzje
o warunkach zabudowy i decyzje pozwolenia na budowę), które nie stanowią skutecznego narzędzia,
umożliwiającego kształtowanie ładu przestrzennego.
Brak ustaleń planu miejscowego będzie oznaczał brak kompleksowych rozwiązań w zakresie
ochrony obiektów zespołu katedralnego. Efektem tego może być przede wszystkim realizacja
zabudowy o nadmiernej intensywności, odmiennej funkcji, formie i gabarytach. Ponadto problem
może
stanowić
aneksja
terenów
wyłączonych
w
projekcie
planu
z
zabudowy,
które
w „Studium...”38 wskazano jako cenne przyrodniczo.
Istnieje również ryzyko, że ewentualna realizacja poszczególnych inwestycji nie będzie
uwzględniać istotnych aspektów ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego, obejmujących
m.in. kwestie związane z ochroną powietrza atmosferycznego, ochroną przed hałasem, gospodarką
wodno-ściekową, gospodarką odpadami oraz ochroną i kształtowaniem terenów zieleni (w tym
otwartych, cennych przyrodniczo terenów doliny Warty).
Odstąpienie od realizacji ustaleń planu miejscowego niesie za sobą również ryzyko
wprowadzania na omawiany obszar funkcji generujących (dla obszaru planu oraz jego otoczenia) zbyt
dużo emisji zanieczyszczeń, dla których nie zostaną jednocześnie wprowadzone rozwiązania
pozwalające
na
ograniczanie
negatywnego
oddziaływania
na
środowisko,
tj.
stosowanie
niskoemisyjnych nośników energii, uregulowanie gospodarki wodno-ściekowej, ochronę akustyczną.
36
37
38
Dz. Urz. Woj. Wlkp. Nr 4, poz. 61
Dz. U. Nr 80, poz. 717 ze zmianami
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania, uchwała Nr XXXI/299/V/2008 Rady
Miasta Poznania z dnia 18 stycznia 2008r.
33
Ponadto, w przypadku braku realizacji przyjętych w projekcie planu zapisów, na terenach tych będzie
możliwa lokalizacja przedsięwzięć mogących zawsze lub potencjalnie znacząco oddziaływać
na środowisko (zapisy planu ograniczają możliwość lokalizacji tego typu przedsięwzięć).
Pozostawienie obszaru opracowania bez planu miejscowego utrudni również ochronę walorów
krajobrazowych i przyrodniczych terenów znajdujących się w dolinie Warty. Szczególnym zagrożeniem
dla zachowania walorów przyrodniczych obszarów cennych przyrodniczo, obejmujących terasy
zalewowe Warty, Cybiny i Kanału Ulgi, jest wprowadzanie na te tereny szczególnie intensywnych form
rekreacji.
Pozostawienie omawianego obszaru bez planu miejscowego skutkować może również
stopniowym pogłębianiem się zjawiska zaśmiecenia teras zalewowych (prawdopodobnie przez
spacerowiczów oraz wędkarzy), wpływającym negatywnie na jakość wód powierzchniowych
i podziemnych, a także na tutejszy krajobraz.
Reasumując, do najważniejszych potencjalnych zmian w środowisku, przy braku realizacji
ustaleń planu miejscowego, zaliczyć można m.in.:
•
możliwość pogorszenia walorów krajobrazowych omawianego obszaru, w wyniku realizacji
zabudowy odmiennej od istniejącej pod względem przeznaczenia, charakteru, kubatury,
standardu i wyglądu oraz braku kompleksowych rozwiązań w zakresie ochrony obiektów
zespołu katedralnego,
•
zmniejszanie powierzchni porośniętych roślinnością, na skutek zwiększenia intensywności oraz
niewłaściwego
użytkowania
rekreacyjnego
terenów
obejmujących
terasy
zalewowe
(szczególnie terasę zalewową kanału Ulgi),
•
zbyt intensywne zainwestowanie poszczególnych terenów i z tym związane uszczelnienie
dużych powierzchni terenów, zmniejszenie zdolności infiltracyjnych gruntów i pogorszenie
warunków retencyjnych terenów,
•
zwiększenie zagrożenia zanieczyszczenia środowiska gruntowo-wodnego w wyniku braku
rozwiązań w zakresie gospodarki wodno-ściekowej oraz gospodarki odpadami (zaśmiecanie
terenów zieleni).
5.
CELE
OCHRONY
ŚRODOWISKA
USTANOWIONE
NA
SZCZEBLU
MIĘDZYNARODOWYM, KRAJOWYM I LOKALNYM, ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA
PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU
Akcesja Polski do Unii Europejskiej nałożyła na Polskę nowe obowiązki, wynikające
z konieczności dostosowania prawa polskiego do regulacji unijnych. Ochrona środowiska wraz
z Traktatem z Maastricht (1991) włączona została przez Wspólnoty Europejskie do spisu ich stałych
zadań, dla których określono cele działań zapobiegawczych i regulujących. Obecnie prawo Unii
Europejskiej regulujące ochronę środowiska liczy sobie kilkaset aktów prawnych, obejmujących
dyrektywy, rozporządzenia, decyzje i zalecenia.
Do priorytetów Unii Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska zaliczyć należy m.in.
przeciwdziałanie zmianom klimatu, ochronę różnorodności biologicznej, ograniczenie wpływu
zanieczyszczenia na zdrowie, w tym hałasu, a także lepsze wykorzystanie zasobów naturalnych.
Do dokumentów rangi międzynarodowej, formułujących cele ochrony środowiska istotne
z punktu widzenia omawianego projektu planu, zaliczyć można:
→
Dyrektywę Rady z dnia 21 maja 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych
(91/271/EWG), wprowadzająca wymóg wyposażenia aglomeracji w systemy zbierania ścieków
komunalnych – cel szczególnie istotny w kontekście położenia fragmentów obszaru projektu
planu w zasięgu dolin rzecznych kanału Ulgi, rzeki Warty i Cybiny,
34
→
Dyrektywę Rady z dnia 27 września 1996 r. w sprawie oceny i zarządzania jakością otaczającego
powietrza (96/62/WE), stanowiącą o utrzymaniu jakości powietrza tam, gdzie jest ona dobra,
oraz jej poprawie w pozostałych przypadkach - cel szczególnie istotny w kontekście
obowiązywania dla Poznania programu ochrony powietrza programu ochrony powietrza dla
strefy – aglomeracja Poznań39,
→
Dyrektywę 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie
oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko.
Na szczeblu krajowym cele ochrony środowiska ustanawiają strategiczne dokumenty rządowe:
II
Polityka
Ekologiczna
Państwa
oraz
Polityka
ekologiczna
państwa
w
latach
2009-2012
z perspektywą do roku 2016. Oba te dokumenty respektują zapisy Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej z 1997 r., mówiące o konieczności zapewnienia przez Rzeczypospolitą Polską ochrony
środowiska kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju oraz koniecznością zapewnienia przez
władze publiczne bezpieczeństwa ekologicznego współczesnemu i przyszłym pokoleniom.
II Polityka Ekologiczna Państwa
Wiodącą zasadą polityki ekologicznej państwa jest zasada zrównoważonego rozwoju,
ustanowiona w ramach Konferencji Narodów Zjednoczonych w Rio de Janeiro w 1992 r. Podstawowym
założeniem zrównoważonego rozwoju jest takie prowadzenie polityki i działań w poszczególnych
sektorach gospodarki i życia społecznego, aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie
zapewniającym trwałe, nie doznające uszczerbku, możliwości korzystania z nich zarówno przez obecne
jak i przyszłe pokolenia, przy jednoczesnym zachowaniu trwałości funkcjonowania procesów
przyrodniczych
oraz
naturalnej
różnorodności
biologicznej
na
poziomie
krajobrazowym,
ekosystemowym, gatunkowym i genowym. Istotą zrównoważonego rozwoju jest równorzędne
traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych, co oznacza konieczność integrowania
zagadnień ochrony środowiska z polityką w poszczególnych dziedzinach gospodarki.
Podstawowym celem polityki jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju, czyli
mieszkańców, infrastruktury społecznej i zasobów przyrodniczych. Wśród metod realizacji polityki
ekologicznej państwa priorytet ma stosowanie tzw. dobrych praktyk gospodarowania i systemów
zarządzania środowiskowego, które pozwalają powiązać efekty gospodarcze z efektami ekologicznymi,
zwłaszcza w przemyśle i energetyce, transporcie, rolnictwie, leśnictwie, budownictwie i gospodarce
komunalnej, zagospodarowaniu przestrzennym, turystyce, ochronie zdrowia, handlu i działalności
obronnej.
Cele szczegółowe polityki ekologicznej państwa ujęto w dwóch grupach: w sferze
racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych i w zakresie jakości środowiska. Wśród nich,
w kontekście zakresu ustaleń projektów planów miejscowych, wymienić należy m.in.:
•
racjonalizację użytkowania wody,
•
ochronę gleb,
•
zmniejszenie
energochłonności
gospodarki
i
wzrost
wykorzystania
energii
ze
źródeł
odnawialnych,
39
•
gospodarowanie odpadami,
•
jakość wód,
•
jakość powietrza, zmiany klimatu,
•
hałas i promieniowanie,
•
różnorodność biologiczna i krajobrazowa.
Dz. Urz. Woj. Wlkp. Nr 4, poz. 61 z dnia 31 stycznia 2008 r.
35
Ponadto, dokument wskazuje na konieczność stworzenia spójnego wewnętrznie systemu
prawa ochrony środowiska, dostosowanego do wymagań unijnych. Wymaga poddania dokumentów
programowych z dziedziny ochrony środowiska (planów, strategii, polityk, itp.) ocenie ekologicznej
skuteczności lub ocenie oddziaływania na środowisko (w formie strategicznych ocen oddziaływania
na środowisko), ocenie efektywności kosztowej, konsultacjom społecznym, ocenie zgodności
z wymogami Unii Europejskiej.
Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016
Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 stanowi
załącznik do uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 maja 2009 r. w sprawie przyjęcia
dokumentu „Polityka...”40. Sporządzona została przez Ministerstwo Środowiska, zgodnie z wymogiem
ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska.
Omawiany dokument określa cele średniookresowe do 2016 r. oraz wskazuje kierunki działań
do wykonania w latach 2009-2012 w odniesieniu do zagadnień związanych z :
1.
kierunkami działań systemowych,
2.
ochroną zasobów naturalnych,
3.
poprawą jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego.
Wśród działań systemowych dokument wymienia aspekt ekologiczny w planowaniu
przestrzennym i w jego ramach cel dotyczący podnoszenia roli planowania przestrzennego, które
powinno być podstawą lokalizacji nowych inwestycji.
Wskazuje się na konieczność wdrażania wytycznych dotyczących uwzględnienia w planach
zagospodarowania przestrzennego wymagań ochrony środowiska i gospodarki wodnej, wdrożenie
przepisów umożliwiających przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko już
na etapie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, zatwierdzenie
wszystkich
obszarów
europejskiej
sieci
Natura
2000,
uwzględnianie
obszarów
narażonych
na niebezpieczeństwo powodzi, określenie zasad ustalania progów tzw. chłonności środowiskowej oraz
pojemności przestrzennej zależnie od typu środowiska, uwzględniania w planach wyników monitoringu
środowiska.
Na szczeblu lokalnym zapisy projektu planu miejscowego korespondują z zapisami Programu
Ochrony Środowiska dla Miasta Poznania na lata 2009-2012. Program ten stanowi wyraz realizacji
polityki ekologicznej państwa na szczeblu gminnym. Sporządzony został w oparciu o zapisy ustawy
z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, nakładającej na organy samorządowe
województwa, powiatu i gminy obowiązek sporządzania odpowiednio wojewódzkich, powiatowych
i gminnych programów ochrony środowiska. Wyżej wymieniony dokument określał zadania
w zakresie ochrony środowiska dla Poznania dla okresu czteroletniego (lata 2009-2012) oraz
zdefiniował cele średniookresowe dla miasta do roku 2015.
Dokument wskazuje działania strategiczne, obejmujące cele i kierunki działań realizowanych
w Poznaniu w zakresie ochrony środowiska, podzielone na trzy bloki tematyczne, w tym:
•
cele i priorytety o charakterze systemowym obejmującym rozwój społeczno-gospodarczy gminy
w powiązaniu z ochroną środowiska,
•
cele i priorytety w zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego i racjonalnego użytkowania
zasobów przyrody,
•
cele i priorytety w zakresie poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego.
Część z celów znajduje swoje odzwierciedlenie w zapisach omawianego projektu mpzp „Rejon
Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu – część katedralna. Są to zwłaszcza cele ekologiczne dotyczące:
40
M.P. Nr 34, poz. 501
36
o
ochrony powierzchni ziemi i gleb, realizowany w projekcie planu poprzez zapisy ustalające:
maksymalne powierzchnie zabudowy działek budowlanych oraz minimalne udziały powierzchni
biologicznie czynnych na działkach budowlanych lub terenach, zasady wykorzystania mas
ziemnych uzyskanych w wyniku prac budowlanych;
o
poprawy
jakości
wód
powierzchniowych
i
zapewnienia
odtwarzalności
zasobów
wód
podziemnych, realizowany w projekcie planu poprzez zapisy ustalające: ochronę wód
powierzchniowych
odprowadzenie
śródlądowych,
ścieków
zaopatrzenie
komunalnych
w
wyłącznie
wodę
do
pitną
sieci
z
sieci
wodociągowej,
kanalizacji
sanitarnej
lub
ogólnospławnej, zagospodarowanie wód opadowych i roztopowych w granicach terenów
(na terenach ZP, ZP/ZZ);
o
osiągnięcia
najwyższej jakości
powietrza
oraz
lokalnego
wyeliminowania negatywnego
oddziaływania na środowisko, realizowany w projekcie planu poprzez zapisy ustalające: zakaz
stosowania pieców i trzonów kuchennych na paliwo stałe z wyjątkiem paliw odnawialnych
z biomasy, zachowanie istniejących terenów zieleni (ZP/ZZ, ZP), zakaz lokalizacji przedsięwzięć
mogących zawsze lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, w rozumieniu
przepisów odrębnych, z wyjątkiem dopuszczonych ustaleniami planu oraz inwestycji celu
publicznego z zakresu łączności publicznej za wyjątkiem instalacji radiokomunikacyjnych
mieszczących się w bryle budynku;
o
osiągnięcia
wymaganych
standardów
akustycznych
w
środowisku
oraz
lokalnego
wyeliminowania negatywnego oddziaływania na środowisko potencjalnych źródeł hałasu,
realizowany w projekcie planu poprzez zapisy ustalające: zapewnienie dopuszczalnych
poziomów hałasu w środowisku, jak dla terenów w strefie śródmiejskiej miast, a także zakaz
lokalizacji przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko, w rozumieniu
przepisów odrębnych, z wyjątkiem dopuszczonych ustaleniami planu oraz inwestycji celu
publicznego z zakresu łączności publicznej za wyjątkiem instalacji radiokomunikacyjnych
mieszczących się w bryle budynku.
6.
PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIA USTALEŃ PROJEKTU PLANU NA ŚRODOWISKO
6.1.
Oddziaływanie na powierzchnię ziemi
W kontekście oceny oddziaływań na środowisko przyrodnicze, przekształcenia powierzchni
ziemi są szczególnie istotne, powodują bowiem zmiany wśród pozostałych komponentów środowiska
przyrodniczego, a poza tym na ogół należą do zmian trwałych lub długotrwałych.
Projektem planu obejmuje się w dużej mierze tereny już docelowo zainwestowane,
z istniejącym zespołem zabudowy katedralnej, zabudową mieszkaniową wielorodzinną na południu
oraz usługową na północnym zachodzie, systemem dróg oraz wyposażone w infrastrukturę
techniczną, a także tereny cenne przyrodniczo doliny rzecznej, wyłączone z zabudowy.
Na terenach istniejącej zabudowy nie przewiduje się znaczących oddziaływań na powierzchnie
ziemi. Przekształcenia w tym zakresie związane będą jedynie z uzupełnieniem budynków usługowych
(w tym sakralnych) w obrębie terenów UK oraz U, a także istniejącej zabudowy mieszkaniowej
wielorodzinnej lub usługowej na terenie 1MW/U. Jednocześnie uzupełnienie zabudowy na terenach
dotychczas niezabudowanych wiązać się będzie jednocześnie z koniecznością rozwoju sieci
infrastruktury
technicznej
oraz
realizacją
nowych
elementów
układu
komunikacyjnego,
umożliwiającego właściwą obsługę wszystkich terenów znajdujących się w granicach mpzp. Realizacja
zabudowy oraz innych inwestycji wiązać się będzie niewątpliwie z występowaniem negatywnego
oddziaływania na powierzchnię ziemi, w tym na warunki gruntowe.
37
Realizacja nowych budynków mieszkaniowych oraz usługowych (szczególnie w przypadku
obiektów o znacznych parametrach) wymagać będzie konieczności dokonania znacznych zmian
w dotychczasowym ukształtowaniu terenu oraz właściwościach podłoża. Prace budowlane obejmować
będą między innymi wykonanie wykopów, przemieszczanie dużej ilości mas ziemnych, umieszczanie
w profilu glebowym elementów konstrukcji budowlanych, a także różnego rodzaju materiałów
budowlanych, wpływających na właściwości podłoża, w tym na jego przepuszczalność. Niezwykle
istotnym zjawiskiem, jakie wystąpi na skutek wprowadzanych zmian, będzie również trwałe
uszczelnienie powierzchni ziemi i zniszczenie wierzchniej warstwy gleby na terenach, na których
prowadzone
będą
prace
budowlane.
Zasięg
bezpośredniego
negatywnego
oddziaływania
na powierzchnię ziemi obejmować będzie więc powierzchnie przeznaczone bezpośrednio pod
lokalizację budynków, jak również część terenów do nich przylegających.
Równie negatywne skutki, jak wspomniana powyżej lokalizacja zabudowy, będzie za sobą
niosła modernizacja szlaków komunikacyjnych, umożliwiających obsługę nowo powstających terenów
zabudowanych. Ich budowa będzie wymagała m.in. użycia ciężkiego sprzętu budowlanego,
umożliwiającego utwardzenie powierzchni ziemi, zastosowania materiałów budowlanych znacząco
zmieniających właściwości podłoża, a także dokonania zmian w naturalnym ukształtowaniu
powierzchni ziemi. Wykonanie tych inwestycji spowoduje (w przypadku dróg o nawierzchniach
nieprzepuszczalnych) powiększenie areału trwale uszczelnionej powierzchni oraz trwałą utratę
właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych gruntów przeznaczonych pod lokalizację
inwestycji. Realizacja tych elementów będzie niosła za sobą relatywnie niewielkie zmiany
w ukształtowaniu powierzchni ziemi, gdyż nowe szlaki komunikacyjne częściowo występują w terenie
w postaci dróg nieutwardzonych (m.in. droga KD-Dxs/ZZ). Nowym elementem będzie tutaj realizacja
drogi publicznej pieszo-rowerowej KD-Dxr oraz nowych obiektów mostowych pieszo-rowerowych
w strefach wskazanych na rysunku planu. Korzystny wpływ na ograniczenie tego negatywnego
oddziaływania będą miały zapisy projektu planu dotyczące zakazu stosowania nawierzchni
bitumicznych lub betonowych na terenach UK, 3U, 3ZP, 1-4KD-D, KD-Dxs/ZZ, KD-Dp, KD-Dxr.
Ponadto, zmiana dotychczasowych właściwości chemicznych i fizycznych podłoża nastąpić
może również w wyniku czasowego, intensywnego użytkowania terenu na etapie realizacji inwestycji,
na terenach sąsiadujących z realizowanymi inwestycjami. Obciążenie gruntu na skutek wykorzystania
ciężkiego
sprzętu
budowlanego
spowoduje
degradację
naturalnego
systemu
kapilarnego,
decydującego o retencji wody, jej dostępności dla roślin oraz wymianie gazowej w profilu glebowym.
Oddziaływanie to będzie miało jednak charakter chwilowy i lokalny i nie będzie wpływało w sposób
długofalowy na kształtowanie tutejszych warunków gruntowych.
Wpływ prac budowlanych na środowisko gruntowe będzie w zasadzie krótkotrwały
i przemijający (z wyjątkiem trwałego zajęcia fragmentów terenu pod budynki mieszkalne oraz
usługowe).
W celu zminimalizowania skali występowania negatywnego oddziaływania na ukształtowanie
powierzchni ziemi oraz warunki gruntowe, zapisy projektu miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego „Rejon Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu – część katedralna określają przede
wszystkim maksymalną powierzchnię zabudowy na terenach, na których została ona dopuszczona.
Aby ograniczyć nadmierną zabudowę terenów znajdujących się w granicach omawianego mpzp
ustalono również minimalny udział powierzchni biologicznie czynnej.
Niezwykle istotne dla zachowania właściwości gruntów są także ustalenia dotyczące
postępowania z masami ziemnymi. Zgodnie z zapisami projektu planu nadmiar takiego materiału
można wykorzystać w obrębie danego terenu (np. poprzez wykorzystywanie ich do kształtowania
nowych lub odtworzenia terenów zieleni towarzyszących inwestycjom).
38
6.2.
Oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne
Ochrona wód powierzchniowych śródlądowych jest jednym z nadrzędnych zadań projektu
mpzp „Rejon Ostrowa Tumskiego” – część katedralna w Poznaniu.
Na etapie realizacji projektu planu nie należy się spodziewać znaczącego oddziaływania
na środowisko wodne - stosunki wodne, a także na zasoby i jakość wód powierzchniowych.
Projekt
planu
przewiduje
na
terenach komunikacji
odprowadzanie
wód
opadowych
i roztopowych do sieci kanalizacji deszczowej lub ogólnospławnej. Dodatkowo, ustala się lokalizację
urządzeń podczyszczających wody opadowe i roztopowe przed wprowadzeniem ich do odbiornika.
W związku z powyższym tylko nieprawidłowe funkcjonowanie systemu kanalizacji deszczowej
stanowiłoby zagrożenie da jakości wód rzek: Warty i Cybiny oraz kanału Ulgi.
W zakresie ochrony przeciwpowodziowej w projekcie planu wskazano obszary szczególnego
zagrożenia powodzią, wyznaczone przez RZGW w Poznaniu.
Nie przewiduje się również znaczącego oddziaływania realizacji ustaleń planu na wody
podziemne. Ustalenia omawianego projektu planu regulują zasady prowadzenia gospodarki wodnościekowej na przedmiotowym terenie. Przede wszystkim wprowadzono nakaz powiązania elementów
sieci infrastruktury technicznej na terenie planu z układem zewnętrznym infrastruktury technicznej
oraz zapewnienie dostępu do sieci. Zgodnie z ustaleniami projektu planu wprowadza się obowiązek
odprowadzania ścieków komunalnych wyłącznie do sieci kanalizacji sanitarnej lub ogólnospławnej.
Korzystnym skutkiem środowiskowym realizacji ustaleń planu będzie możliwość zmniejszenia
odpływu wód opadowych i roztopowych z terenów przez sieci kanalizacyjne. Plan przewiduje bowiem
zagospodarowanie wód opadowych i roztopowych na terenach UK, U, MW/U, K/ZZ oraz E lub ich
odprowadzanie do sieci kanalizacji deszczowej lub też ustala zagospodarowanie wód opadowych
i roztopowych wyłącznie w granicach terenów ZP/ZZ i ZP. Takie rozwiązanie ocenia się pozytywnie
z ekologicznego punktu widzenia. Jest ono zgodne z Programem Ochrony Środowiska dla miasta
Poznania na lata 2009-2012. Podstawową zasadą współczesnych metod jest zatrzymanie części (lub
całości) deszczu na terenie, na który spadł, powolny odpływ pozostałych wód opadowych do
odbiornika oraz naturalne oczyszczanie wód opadowych na miejscu (przed wprowadzeniem ich do
odbiornika wodnego lub gruntowego, np. spływ przez trawę). Zatrzymanie części wód opadowych
ogranicza degradację środowiska spowodowaną uszczelnieniem terenu, powoduje podniesienie
poziomu wód gruntowych i lepsze zasilanie istniejących w sąsiedztwie cieków przez wody gruntowe,
co przyczynia się do polepszenia sytuacji przy niżówkach. Przy pomocy stosowania retencji i infiltracji
deszczu do gruntu można doprowadzić do powstania wody w ciekach, które przez niewłaściwie
zaprojektowaną kanalizację deszczową pozostawały nawet przez dłuższy czas bez wody. Ponadto,
zgodnie z art. 100 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska przy planowaniu
i realizacji przedsięwzięcia powinny być stosowane rozwiązania, które ograniczą zmianę stosunków
wodnych do rozmiarów niezbędnych ze względu na specyfikę przedsięwzięcia.
Dla ochrony zasobów wód podziemnych pożądane jest utrzymanie jak największych
powierzchni umożliwiających infiltrację wód do gruntu. W tym kontekście istotne są zapisy projektu
planu dotyczące ograniczenia powierzchni zabudowanych działek oraz wymaganych minimalnych
powierzchni biologicznie czynnych, a także zakazu stosowania nawierzchni bitumicznych lub
betonowych na terenach UK, 3U, 3ZP, 1-4KD-D, KD-Dxs/ZZ, KD-Dp, KD-Dxr.
6.3.
Oddziaływanie na różnorodność biologiczną i krajobraz
Omawiany projekt mpzp „Rejon Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu – część katedralna
w przypadku większości terenów znajdujących się w jego granicach nie wprowadza znaczących zmian
39
w dotychczasowym sposobie zagospodarowania i użytkowania, które mogłyby być przyczyną
występowania negatywnego wpływu na kształtowanie lokalnej bioróżnorodności.
Projekt planu przewiduje zachowanie dotychczasowego charakteru terenów zabudowy
usługowej, w tym usług sakralnych oraz terenów zabudowy mieszkaniowej MW, zachowanie
(w znacznym stopniu) istniejących terenów zieleni, obejmujących tereny zieleni urządzonej,
towarzyszące zespołowi obiektów sakralnych (tereny ZP), strefy ogrodów wyznaczone w ramach
terenów UK, oraz porośnięte zielenią skarpy i terasy zalewowe Warty, Cybiny i kanału Ulgi (tereny
ZP/ZZ). Zakłada również ochronę istniejących wód powierzchniowych śródlądowych (WS),
stanowiących niezwykle istotny z punktu widzenia kształtowania lokalnej bioróżnorodności element
środowiska przyrodniczego.
Negatywne oddziaływanie, mogące skutkować ograniczeniem różnorodności występujących
na analizowanym terenie przedstawicieli fauny i flory, wystąpi najprawdopodobniej na skutek realizacji
zapisów projektu planu dotyczących lokalizacji inwestycji, obejmujących budowę nowych elementów
układu komunikacyjnego – drogi publicznej pieszo-rowerowej KD-Dxr, obiektów mostowych OM2,
OM4, OM7, a także modernizację elementów istniejących – drogi KD-Dxs/ZZ, budowę nowych
obiektów sakralnych wchodzących w skład całego zespołu, budowę obiektów usługowych w obrębie
terenów 1,2U oraz budynków mieszkaniowo-usługowych jako uzupełnienie istniejących kwartałów
zabudowy (1MW/U).
W przypadku realizacji nowych obiektów nastąpi konieczność usunięcia szaty roślinnej,
zniszczenia warstwy próchniczej gleby oraz trwałego uszczelnienia powierzchni, uniemożliwiając dalszy
rozwój roślinności (stanowiącej jednocześnie siedlisko życia wielu niewielkich gatunków zwierząt).
Zmiany te w sposób bezpośredni będą wpływać na zmniejszenie wielkości oraz ilości populacji roślin
i zwierząt, zamieszkujących na tych terenach, a co za tym idzie wpłyną na kształtowanie lokalnej
bioróżnorodności. Przewiduje się, że w przypadku realizacji inwestycji drogowych zjawisko
negatywnego oddziaływania na bioróżnorodność wystąpi w nieporównywalnie mniejszej skali.
Czasowe i lokalne negatywne oddziaływania, wpływające na ograniczenie bioróżnorodności,
dotyczyć będą również terenów sąsiadujących z terenami przeznaczonymi bezpośrednio pod
lokalizację inwestycji. Na etapie ich realizacji prowadzone będą prace wymagające użycia ciężkiego
sprzętu, powodującego utwardzenie powierzchni oraz zniszczenie szaty roślinnej także na terenach
przyległych. Niekorzystny wpływ na lokalną faunę będzie miał również hałas generowany przez silniki
pracujących maszyn budowlanych. Zaznaczyć należy jednak, że wspomniane powyżej niekorzystne
oddziaływania mają charakter odwracalny i powinny ustąpić po zakończeniu prac realizacyjnych.
Analizowany projekt planu przewiduje także lokalizację elektroenergetycznej linii kablowej WN
110kV, przebiegającej przez terasy zalewowe (w obrębie terenu ZP/ZZ). Negatywne oddziaływania
na kształtowanie bioróżnorodności, związane z lokalizacją tej inwestycji, wystąpią przede wszystkim
na etapie jej realizacji. Związane będą one głównie z czasowym i lokalnym usunięciem pokrywy
roślinnej, naruszeniem struktury gruntu stanowiącego środowisko życia wielu organizmów oraz
ograniczeniem powierzchni dostępnej dla przedstawicieli lokalnej fauny. Działania te mogą skutkować
czasowym wycofaniem się z tych terenów gatunków bardziej wrażliwych na zmiany w środowisku
i ograniczeniem liczebności populacji w przypadku pozostałych gatunków.
Poza opisanymi powyżej przypadkami, nie przewiduje się wystąpienia negatywnego
oddziaływania na kształtowanie lokalnej bioróżnorodności na skutek realizacji ustaleń projektu mpzp
„Rejon Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu – część katedralna.
Wspomnieć należy również, że omawiany projekt mpzp wprowadza szereg zapisów
wpływających korzystnie na kształtowanie bioróżnorodności, dotyczących m.in.: zagospodarowania
zielenią
wszystkich
powierzchni
terenu
wolnych
od
utwardzenia,
ograniczenia
możliwości
40
wprowadzania nowej zabudowy, zachowania minimalnego udziału powierzchni biologicznie czynnej
na wszystkich terenach, ochronę istniejących szpalerów drzew w drogach – w szczególności
na terenach 1KD-D i 2KD-D, jak również wprowadzenie nowych na terenie 2KD-Lt oraz ochrony
terenów cennych przyrodniczo (wskazanych na rysunku planu).
Projekt wprowadza również istotny zapis ustalający zakaz lokalizacji przedsięwzięć mogących
zawsze lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko z wyjątkiem dopuszczonych ustaleniami
planu oraz inwestycji celu publicznego z zakresu łączności publicznej za wyjątkiem instalacji
radiokomunikacyjnych mieszczących się w bryle budynku. Jego realizacja pozwoli wyeliminować
ryzyko pojawienia się na tych terenach przedsięwzięć (oprócz inwestycji energetycznej), których
eksploatacja mogłaby wpłynąć na pogorszenie jakości poszczególnych komponentów środowiska
(np. w zakresie jakości powietrza czy wód), a w konsekwencji mogłaby spowodować wycofywanie się
z tych terenów organizmów bardziej wrażliwych na zanieczyszczenia.
Ustalenia projektu mpzp „Rejon Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu – część katedralna dotyczą
również zagadnień związanych z kształtowaniem walorów krajobrazowych tego obszaru.
Realizacja zapisów projektu mpzp „Rejon Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu – część katedralna
przewiduje co prawda wprowadzenie nowych elementów zagospodarowania, jednak ich lokalizacja nie
powinna w sposób istotny wpłynąć na kształtowanie tutejszego krajobrazu. Jednym z nadrzędnych
celów projektu planu jest ochrona panoramy Ostrowa Tumskiego wraz z dominantą przestrzenną
poprzez zagospodarowanie dolin rzecznych zielenią niską w formie trawników, z dopuszczeniem
zagospodarowania górnej terasy, wskazanej na rysunku planu, zielenią urządzoną, o wysokości nie
przekraczającej 5,0 m, dopuszczenie nasadzeń gatunków drzew o wysokości nie większej niż 7,0 m
na terenach 1ZP, 2ZP i KD-Dp oraz stosowanie transparentnych lub ażurowych barierek obiektów
mostowych. Realizacja nowych obiektów mostowych w postaci kładek pieszo-rowerowych stanowić
będzie wzbogacenie przestrzeni miasta o nowe atrakcyjne elementy zagospodarowania zmniejszające
bariery funkcjonalno-przestrzenne. Plan też przewiduje wytworzenie nowej jakości przestrzeni
na tereni 1U – adekwatnej do rangi miejsca. Projekt planu wskazuje również na konieczność
lokalizacji dróg pieszych, ścieżek rowerowych, obiektów mostowych, wskazanych na rysunku planu,
zgodnie ze szczegółowymi ustaleniami w zakresie ich lokalizacji i parametrów.
Poza opisanym powyżej przypadkiem, w projekcie planu przewidziano (dla wszystkich terenów
znajdujących się w jego granicach) również rozwiązania wpływające korzystnie na kształtowanie
lokalnych walorów krajobrazowych. W tym zakresie wprowadzono ograniczenia dotyczące lokalizacji
elementów dysharmonizujących przestrzeń wizualną, w tym: zakaz lokalizacji tymczasowych obiektów
budowlanych,
Szczegółowo
napowietrznych
uregulowano
sieci
również
infrastruktury
zasady
technicznej
umieszczania
oraz
szyldów.
urządzeń
Dla
reklamowych.
wszystkich
terenów
wprowadzono ponadto zapis regulujący kwestie związane z lokalizacją ogrodzeń. Dopuszczono
lokalizację ogrodzeń wyłącznie ażurowych, których wysokość nie przekracza 1,5 m, wykonanych
z elementów metalowych kutych, z wyłączeniem ogrodzeń wpisanych do rejestru zabytków
i chronionych planem.
W celu podniesienia walorów estetycznych całego obszaru, zapisy projektu planu ustalają
również
stosowanie
jednorodnie
opracowanych
elementów
małej
architektury,
nawierzchni
i oświetlenia na poszczególnych terenach komunikacji oraz na terenie zieleni urządzonej.
Reasumując, przewiduje się, że zapisy projektu planu, pomimo wprowadzenia nowych
elementów zagospodarowania, ingerujących w dotychczasowy krajobraz, pozwolą na zachowanie
korzystnych walorów krajobrazowych oraz zdolności biologicznych obszaru objętego mpzp „Rejon
Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu – część katedralna.
41
6.4.
Oddziaływanie na szatę roślinną
Jak wykazano we wcześniejszych rozdziałach prognozy, tutejsza szata roślinna nie zawiera
elementów o najwyższej wartości przyrodniczej, jednakże z uwagi na jej różnorodność gatunkową
oraz konieczność zachowania równowagi biologicznej na tych terenach, istotne jest określenie zmian
jakie mogą wystąpić w przypadku realizacji ustaleń mpzp.
Z uwagi na charakter zmian w dotychczasowym sposobie zagospodarowania przestrzennego
terenów objętych ustaleniami omawianego projektu mpzp, nie przewiduje się wystąpienia znaczących
negatywnych oddziaływań na lokalną szatę roślinną. Zapisy projektu planu przewidują w przypadku
większości terenów zachowanie ich dotychczasowej funkcji (UK, U, MW/U, ZP/ZZ, ZP, WS),
jednakże wprowadzają nowe elementy zagospodarowania, których realizacja może oddziaływać
na szatę roślinną na terenach ich lokalizacji oraz w bezpośrednim sąsiedztwie.
W przypadku terenów zabudowy U, UK i MW/U, dla których projekt planu przewiduje
zachowanie dotychczasowej funkcji, negatywne oddziaływania na szatę roślinną wystąpią jedynie
w przypadku lokalizacji budynków na nielicznych, dotąd niezabudowanych, działkach budowlanych
(na terenach U, UK, 1MW/U). Związane będą one przede wszystkim z usunięciem roślinności
na powierzchniach przeznaczonych bezpośrednio pod posadowienie budynków oraz trwałym
zmniejszeniem powierzchni dostępnej dla potencjalnej roślinności. Ze względu na skalę tego zjawiska
przewiduje się, że nie będzie miało ono wpływu na kształtowanie lokalnej szaty roślinnej.
W przypadku terenów zabudowy, charakteryzujących się w chwili obecnej trwałym zainwestowaniem,
negatywne oddziaływania na szatę roślinną nie będą występować.
Zgodnie z zapisami projektu zachowane zostaną porośnięte roślinnością skarpy i terasy
zalewowe Warty i kanału Ulgi (ZP/ZZ), stanowiące najcenniejszy element tutejszej zieleni. Projekt
wskazuje przeznaczenie tych terenów pod publiczną zieleń urządzoną, stanowiącą w części obszar
szczególnego zagrożenia powodzią. Zachowane zostaną również przylegające do terenu ZP/ZZ wody
powierzchniowe śródlądowe (WS), obejmujące wody rzeki Warty, Cybiny oraz kanału Ulgi, stanowiące
środowisko życia roślinności wodnej.
Niekorzystne zmiany w składzie gatunkowym oraz liczebności gatunków fauny będzie niosła za
sobą lokalizacja elektroenergetycznej linii kablowej WN 110kV. Negatywne oddziaływania na lokalną
roślinność wystąpią w tym przypadku głównie na etapie realizacji, podczas którego nastąpi
konieczność usunięcia wierzchnich warstw gleby wraz z porastającą ją roślinnością. Zjawisko to będzie
jednak miało charakter czasowy i odwracalny, gdyż realizacja tego typu przedsięwzięć nie skutkuje
trwałym pozbawieniem zdolności biologicznych terenów. W związku z powyższym działania te nie
wpłyną w sposób długofalowy na kształtowanie lokalnej szaty roślinnej.
Pomimo stosunkowo niewielkiego stopnia przekształcenia terenów, będących przedmiotem
niniejszego opracowania, zapisy projektu mpzp wprowadzają ustalenia mające na celu maksymalne
ograniczenie skali negatywnego oddziaływania na szatę roślinną, związanego z wprowadzeniem
nielicznych,
nowych
elementów
zmieniających
dotychczasowy
sposób
zagospodarowania
i użytkowania części terenów.
W stosunku do wszystkich terenów znajdujących się w granicach mpzp „Rejon Ostrowa
Tumskiego” w Poznaniu – część katedralna projekt wprowadza zapisy ustalające ochronę terenów
cennych przyrodniczo (wskazanych na rysunku planu) oraz zagospodarowanie zielenią wszystkich
powierzchni terenu wolnych od utwardzenia. Dla terenów, w obrębie których możliwa jest lokalizacja
zabudowy mieszkaniowej oraz usługowej, w tym obiektów sakralnych ustalono minimalny udział
powierzchni biologicznie czynnej w zagospodarowaniu poszczególnej działki budowlanej. Działania te
zapobiegną możliwości zagospodarowywania poszczególnych terenów w sposób uniemożliwiający
rozwój roślinności.
42
Podobne zapisy wprowadzono dla terenów ZP/ZZ i ZP, które docelowo mają stanowić tereny
o dużym udziale powierzchni zagospodarowanej zielenią. W przypadku terenu ZP udział powierzchni
biologicznie czynnej musi stanowić od 50 do nawet 90%, natomiast w przypadku terenu ZP/ZZ nie
mniej niż 70% powierzchni terenu zostanie zagospodarowane zielenią urządzoną. Realizacja
wspomnianych ustaleń pozwoli na zachowanie określonych areałów zagospodarowanych zielenią
i zapobiegnie możliwości pozbawienia ich zdolności biologicznych.
Dodatkowo projekt planu obejmuje ochroną istniejące w granicach mpzp szpalery drzew
w drogach, w szczególności na terenach 1KD-D i 2KD-D, a także wskazuje lokalizację nowego
szpaleru drzew, zgodnie z rysunkiem planu. Poza oczywistą ochroną przed zanieczyszczeniami terenów
sąsiadujących z drogą 2KD-Lt projektowana zieleń wysoka pełnić będzie funkcję estetyczną
wzbogacając tym samym istniejącą zieleń nie tylko pod względem ilościowym, ale także –
najprawdopodobniej – gatunkowym.
Reasumując, ustalenia planu nie wpłyną w sposób istotny na zmniejszenie areału terenów
zajmowanych dotychczas przez roślinność. Niekorzystne oddziaływania w odniesieniu do szaty
roślinnej, jakie występować będą głównie na skutek przeznaczenia części terenów pod rozwój nowych
obiektów na terenach przeznaczonych pod zabudowę oraz w mniejszym stopniu elementów układu
komunikacyjnego i infrastruktury, będą w miarę możliwości rekompensowane poprzez dokonywanie
nowych nasadzeń, zachowanie znacznego udziału terenów zieleni urządzonej oraz rozwój roślinności
towarzyszącej zabudowie usługowej i mieszkaniowej.
6.5.
Oddziaływanie na świat zwierzęcy
Z uwagi na zakres zmian w zagospodarowaniu terenów, jakie nastąpią na skutek realizacji
ustaleń mpzp (zmiany sposobu zagospodarowania obejmą jedynie część terenów), przewiduje się,
że skala negatywnego oddziaływania na zamieszkujące te tereny zwierzęta nie będzie znacząca.
Wystąpienie ewentualnych niekorzystnych oddziaływań w stosunku do zamieszkujących (oraz
czasowo pojawiających się) w obrębie omawianego obszaru zwierząt, związane będzie przede
wszystkim z realizacją nowych obiektów budowlanych jako uzupełnienie istniejącej już zabudowy.
Należy się spodziewać, że będzie to oddziaływanie raczej krótkotrwałe. Realizacja poszczególnych
inwestycji wymaga prowadzenia intensywnych prac budowlanych z wykorzystaniem ciężkiego sprzętu,
co może spowodować wystąpienie ograniczonego przestrzennie niekorzystnego wpływu na organizmy
żywe, w tym na zwierzęta. Działania inwestycyjne wiązać się będą z generowaniem hałasu (silniki
pracujących maszyn) oraz zniszczeniem pokrywy roślinnej w obrębie części terenu (tymczasowe drogi
dojazdowe), co skutkować będzie czasowym wycofywaniem się z tych terenów poszczególnych
gatunków zwierząt. Przewiduje się jednak, że niekorzystne oddziaływania ustąpią po zakończeniu prac
budowlanych i nie będą wpływać w sposób długofalowy na kształtowanie charakteru lokalnej fauny.
Poza wspomnianymi powyżej przypadkami, zapisy projektu planu ustalające zachowanie
odpowiednich areałów powierzchni biologicznie czynnej (m.in. na terenach MW/U, UK, U, ZP,
ZP/ZZ), zakładające zagospodarowanie zielenią wszystkich powierzchni terenu wolnych od
utwardzenia, ustalające ochronę wód powierzchniowych śródlądowych oraz terenów cennych
przyrodniczo, w większości przypadków będą umożliwiać częściowe zrekompensowanie strat
poniesionych w wyniku wprowadzania na te tereny nowych elementów zagospodarowania. Przewiduje
się jednak, że tereny charakteryzujące się dużym udziałem zieleni i stosunkowo dobrymi warunkami
siedliskowymi, stanowić będą atrakcyjne miejsce dla wielu przedstawicieli zwierząt.
43
6.6.
Oddziaływanie na ludzi
Projekt planu w dużej mierze zachowuje obecny stan zainwestowania na przedmiotowym
terenie. Przewiduje się jednak możliwość realizacji nowych budynków mieszkalnych wielorodzinnych
lub usługowych na terenach MW/U jako uzupełnienie zabudowy istniejącej. Pozwala się także
na realizację nowych obiektów usługowych na terenach U oraz obiektów usług sakralnych
w ramach zespołu katedralnego – tereny UK.
Duże znaczenie dla funkcjonowania Ostrowa Tumskiego będzie miała realizacja obiektów
mostowych w strefach wskazanych na rysunku planu, a także lokalizacja przystanku wodnego.
W wyniku realizacji ustaleń planu nie należy spodziewać się jednak znaczących oddziaływań
na ludzi. Analizowany projekt mpzp „Rejon Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu – część katedralna
w sposób odpowiedni reguluje kwestie związane z ochroną i kształtowaniem jakości powietrza
atmosferycznego, regulacją gospodarki wodno-ściekowej, kształtowaniem terenów zieleni, ochroną
wartości krajobrazowej czy zagadnienia dotyczące ochrony i kształtowania komfortu akustycznego
w środowisku. Wprowadzając poszczególne ustalenia i zakazy (opisane we wcześniejszych rozdziałach
niniejszej prognozy), ogranicza w sposób znaczący negatywny wpływ na jakość życia i zdrowie
mieszkańców,
jaki
mógłby
się
pojawić
w
przypadku
wprowadzenia
nowego
sposobu
zagospodarowania bez ustaleń planu miejscowego.
Ustalenia projektu planu w sposób bezpośredni wpływać będą również na zapewnienie
ogólnego poziomu bezpieczeństwa poprzez stworzenie właściwego układu komunikacyjnego,
zapewniającego bezpieczny dostęp do terenów znajdujących się w granicy mpzp, dopuszczenie robót
w zakresie sieci teletransmisyjnej systemu monitoringu wizyjnego oraz systemu służb ratowniczych
i bezpieczeństwa publicznego. Ponadto przewiduje się, że uporządkowany i zadbany krajobraz będzie
korzystnie oddziaływał na ludzi, stanowiąc jednocześnie przyjazne miejsce do życia nie tylko dla
mieszkańców tego rejonu miasta, ale również dla turystów i odwiedzających.
6.7.
Oddziaływanie na powietrze
Realizacja ustaleń projektu planu nie przyczyni się do wzrostu oddziaływania na jakość
powietrza atmosferycznego w granicach opracowania oraz w jego otoczeniu. Projekt planu nie
przewiduje zasadniczych zmian intensywności zagospodarowania w obrębie istniejących terenów
budowlanych. Funkcjonowanie istniejącej i nowej zabudowy nie przyczyni się do pogorszenia jakości
powietrza na obszarze opracowania. W tym zakresie projekt planu dopuszcza stosowanie
indywidualnych systemów grzewczych w budynkach z jednoczesnym zakazem stosowania pieców
i trzonów kuchennych na paliwo stałe z wyjątkiem paliw odnawialnych z biomasy. Realizacja tego
ustalenia planu przyczynić się może do stopniowego wyeliminowania z omawianego obszaru systemów
grzewczych bazujących na węglu kamiennym, paliwie, którego spalanie w największym stopniu
przyczynia się do powstawania przekroczeń dopuszczalnych stężeniem pyłu zawieszonego PM10.
Zapisy te wpisują się w zalecenia wynikające z rozporządzenia Nr 39/07 Wojewody Wielkopolskiego
z dnia 31 grudnia 2007 r. w sprawie określenia programu ochrony powietrza dla strefy – aglomeracja
Poznań. Zgodnie z ww. rozporządzeniem niezwykle istotne dla jakości powietrza, szczególnie
w sąsiedztwie ciągów komunikacyjnych, jest również ilość i jakość poruszających się pojazdów.
W zakresie transportu drogowego zmierza się do ograniczenia wtórnej emisji pyłu poprzez regularne
utrzymanie czystości nawierzchni (np. czyszczenie metodą mokrą).
Niezwykle ważnym (m.in. w odniesieniu do ochrony powietrza) zapisem, jaki został
wprowadzony do mpzp jest zakaz lokalizacji przedsięwzięć mogących zawsze lub potencjalnie
znacząco oddziaływać na środowisko, z wyjątkiem inwestycji celu publicznego z zakresu łączności
44
publicznej
lub
innych
dopuszczonych
planem
za
wyjątkiem
instalacji
radiokomunikacyjnych
mieszczących się w bryle budynku. Tego typu rozwiązanie pozwoli uniknąć sytuacji, w której
na terenach usługowych lokalizowane były by inwestycje, których funkcjonowanie wiąże się z emisją
znacznych ilości różnego rodzaju zanieczyszczeń (w tym zanieczyszczeń gazowych i pyłowych).
Korzystny wpływ na kształtowanie jakości powietrza atmosferycznego będzie miało natomiast
wykształcenie terenów zieleni publicznej urządzonej (ZP i ZP/ZZ) oraz wprowadzenie nowych
nasadzeń drzew (w postaci szpalerów) na terenach komunikacji, a także utrzymanie zieleni ogrodów.
Szczególnie w przypadku lokalizacji zieleni izolacyjnej oraz zieleni przyulicznej ograniczone zostanie
zjawisko przenikania zanieczyszczeń pyłowych (generowanych w obrębie szlaków komunikacyjnych)
na tereny położone w głębi omawianego obszaru. Roślinność występująca w obrębie terenów zieleni
urządzonej (a także w strefach zieleni wyznaczonych na terenach UK) wpłynie korzystnie
na
zmniejszenie
udziału
dwutlenku
węgla
w
powietrzu
atmosferycznym.
Podobny
wpływ
na zmniejszenie poziomu zanieczyszczeń powietrza będą miały również zapisy projektu planu
ustalające m.in. minimalny udział powierzchni biologicznie czynnej w obrębie poszczególnych terenów
oraz zagospodarowanie zielenią wszystkich wolnych od utwardzenia fragmentów terenów.
Podsumowując, wprowadzenie szczegółowych zapisów dotyczących rodzaju paliw, jakie mogą
być stosowane w instalacjach grzewczych w obrębie nowej zabudowy, zachowania odpowiednich
udziałów powierzchni biologicznie czynnej oraz zachowania i zwiększania udziału roślinności wysokiej
przy jednoczesnej tendencji do ograniczania emisji na skutek stosowania paliw o niższych wskaźnikach
emisji, a także stopniowego wycofywania z ruchu pojazdów nie spełniających norm emisji, w sposób
istotny
wpłynie
na
ograniczenie
ryzyka
wystąpienia
przekroczenia
dopuszczalnych
stężeń
zanieczyszczeń gazowych i pyłowych w powietrzu.
6.8.
Oddziaływanie na klimat akustyczny
W przyszłości nie przewiduje się pogorszenia warunków akustycznych w analizowanym
obszarze, wynikających z oddziaływania źródeł hałasu komunikacyjnego – samochodowego
i tramwajowego – zlokalizowanych w obszarze planu, które ilustrują załączniki 6, 7 i 8 – dla stanu
istniejącego. Oczekuje się, że zasięgi ponadnormatywnego oddziaływania hałasu komunikacyjnego –
samochodowego i tramwajowego, generowanego przez ul. St. Wyszyńskiego – zostaną znacząco
ograniczone. Złożą się na to zarówno działania wynikające ze zmian w koncepcji funkcjonowania
komunikacji publicznej, przede wszystkim nocą – co już obserwuje się w ruchu tramwajów, jak
i działania przeciwhałasowe podejmowane w wyniku realizacji ustaleń uchwalonego w 2008 r.
Programu ochrony przed hałasem41. Program ... ten przewiduje m.in. modernizacje torowisk
tramwajowych polegające na szlifowaniu szyn z podbiciem torów tramwajowych, korektę profilu
obręczy kół tramwajowych oraz wymianę taboru tramwajowego na cichszy.
Przede wszystkim jednak przewiduje się spadek obecnego natężenia ruchu samochodów
ul.
St. Wyszyńskiego, w związku z przejęciem znaczącej części tego potoku przez planowany
np. w Studium ...42 – północny odcinek I ramy komunikacyjnej m. Poznania.
Z
dostępnych
prognoz43
wynika,
że
natężenie
ruchu
pojazdów
samochodowych
na ul. St. Wyszyńskiego zmniejszy się co najmniej 3-krotnie, po uruchomieniu północnego odcinka I
41
42
Mapa akustyczna miasta Poznania wraz z programem ochrony środowiska przed hałasem, Etap II: Program ochrony przed
hałasem (POH) (2008), Centrum Badań Akustycznych, Fundacja Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań, czerwiec
2008, Uchwała Nr XLIII/521/V/2008 Rady Miasta Poznania z dnia 14 października 2008 r. (Dz. U. Woj. Wlkp. z dnia 24
listopada 2008 r. Nr 200, poz. 3281)
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania. Uchwała Nr XXXI/299/V/2008 Rady
Miasta Poznania z dnia 18 stycznia 2008 r.
45
ramy komunikacyjnej m. Poznania. Oznacza to, że zasięgi ponadnormatywnego poziomu hałasu dla
dopuszczalnych maksymalnych kryteriów L*DWN = 65 dB oraz L*N = 55 dB – w strefie śródmiejskiej,
zmniejszą się z ok. 100 m od osi ulicy do maksymalnie ok. 50 m, jeśli prędkość i struktura ruchu
pozostaną jak obecnie44.
Pojawi się za to nowe źródło zagrożeń akustycznych w środowisku – wzdłuż północnej granicy
planu – w postaci północnego odcinka trasy I ramy komunikacyjnej m. Poznania, którego trasa została
wyznaczona w Studium …43 – bezpośrednio przy granicy planu, poniżej linii kolejowej. Prognozowany
ponadnormatywny zasięg oddziaływania tego odcinka I ramy oszacowano na ok. 100 m od osi trasy,
dla kryteriów L*DWN = 65 dB oraz L*N = 55 dB – w strefie śródmiejskiej, mimo że prognozowany potok
pojazdów może nie być tak duży jak jest obecnie na ul. St. Wyszyńskiego. Przewiduje się jednak,
że prędkość ruchu pojazdów będzie większa. Wzdłuż południowej granicy terenu I ramy i północnej
granicy obszaru planu, poziom hałasu będzie kształtował się w przyszłości w przedziale LDWN =
75-70 dB, tzn. będzie przekraczał poziom maksymalny dopuszczalny o ok. ∆LDWN = 10-5 dB. Oznacza
to, że na tym obszarze nie mogą być planowane funkcje terenów – np. usługi wymagające
zapewnienia standardów akustycznych w środowisku, które poza strefą śródmiejską wymagają
wysokiego komfortu akustycznego w środowisku – jak szkoły, przedszkola, żłobki, domy opieki
społecznej,
szpitale,
a
także
mieszkaniowe,
a
w
budynkach
przeznaczonych
pod
usługi,
z pomieszczeniami na pobyt ludzi, należy zapewnić wymagane w normach warunki akustyczne,
stosując zasady akustyki budowlanej i architektonicznej. Nie oczekuje się bowiem zastosowania
ekranów przeciwhałasowych wzdłuż południowej strony terenu północnego odcinka I ramy
komunikacyjnej m. Poznania.
Z kolei, planowana w południowej części obszaru „Rejonu Ostrowa Tumskiego” (poniżej
przedmiotowego obszaru) – przeprawa mostowo-drogowa w ciągu ul. Berdychowo, nie będzie
stanowiła zagrożenia dla warunków akustycznych w południowej części niniejszego planu.
Z przeprowadzonych – dla potrzeb prognozy oddziaływania na środowisko dla projektu mpzp „Rejon
Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu, część południowa – obliczeń akustycznych wynikało, że to
planowane źródło hałasu samochodowego nie będzie oddziaływało ponadnormatywnym zasięgiem
na teren istniejącej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej – w obszarze projektu tamtego planu,
tym bardziej jeśli zostaną podjęte działania lub zastosowane rozwiązania przeciwhałasowe, mające na
celu ograniczenie emisji hałasu związanego z przejazdami pojazdów samochodowych. Będą należały
do nich m.in. działania takie jak: ograniczenie prędkości ruchu – co najmniej do V = 50 km/godz.,
zastosowanie cichej nawierzchni jezdni, czy maksymalne ograniczenie udziału pojazdów ciężkich
w potoku. Niezbędna będzie również szczególna troska w projektowaniu i realizacji konstrukcji
przepraw mostowych przez rzekę Wartę i kanał Ulgi, aby nie stały się one wtórnym źródłem hałasu,
z uwagi na przebieg tych odcinków trasy przez tereny o charakterze nie pochłaniającym czy
odbijającym energię akustyczną. Oznacza to, że w większej odległości od tego potencjalnego źródła
hałasu, w południowej części obszaru planu – część katedralna, tym bardziej nie powinno wystąpić
zagrożenie hałasem od planowanej przeprawy mostowej w ciągu ul. Berdychowo.
Zewnętrzne źródła hałasu komunikacyjnego – kolejowego czy lotniczego, z lotniska cywilnego
Poznań – Ławica oraz lotniska wojskowego Poznań – Krzesiny, nie powinny oddziaływać na obszar
planu ponadnormatywnym zasięgiem.
43
44
Dane o natężeniach ruchu pojazdów, prognozowanych – dla ul. kard. St. Wyszyńskiego i I ramy komunikacyjnej m. Poznania
Własne obliczenia akustyczne prognozowanych zasięgów oddziaływania hałasu samochodowego w perspektywie – dla
ul. kard. St. Wyszyńskiego i I ramy komunikacyjnej m. Poznania
46
W wyniku realizacji ustaleń projektu, w obszarze planu nie powstanie żadna nowa inwestycja
mogąca mieć wpływ na niekorzystne kształtowanie klimatu akustycznego na przedmiotowym
obszarze.
Przyjęto ponadto, że w obszarze planu nie będą występowały uciążliwe oddziaływania tzw.
pozostałych obiektów i działalności mogącej być źródłem hałasu – związane z działalnością usługową.
6.9.
Oddziaływanie na dziedzictwo kulturowe
Zgodnie z ustaleniami projektu planu ochronie podlega cały obszar planu, stanowiący
fragment zabytkowego zespołu urbanistyczno-architektonicznego najstarszych dzielnic Poznania,
a także fragment pomnika historii „Poznań – historyczny zespół miasta”. Ochronie podlegają również
znajdujące się w granicach mpzp zabytki archeologiczne.
Ponadto w granicach mpzp ochronie podlegają obiekty wpisane do rejestru zabytków, a także
wskazane do ochrony poprzez ustalenia mpzp obiekty i budynki zaznaczone na rysunku planu.
W związku z powyższym należy spodziewać się pozytywnego oddziaływania realizacji ustaleń
projektu planu na dziedzictwo kulturowe w granicach obszaru opracowania. Nie stwierdzono również
kolizji projektowanych inwestycji budowlanych z istniejącymi obiektami, współtworzącymi obszary
chronione.
Nie mniej jednak nowe inwestycje spowodują pojawienie się nowych elementów w krajobrazie
historycznej i zabytkowej części miasta. Z tego względu istotne są zapisy projektu planu ustalające
na terenach usług sakralnych i terenie 3U zastosowanie jednorodnych dla całego budynku lub zespołu
budynków materiałów, grafiki i formatu.
Nie wyklucza się również potencjalnych kolizji w trakcie realizacji prac ziemnych z kopalnymi
zabytkami kultury, tym bardziej, że obszar wyspy Ostrów Tumski jest miejscem osadnictwa od czasów
średniowiecza. Stąd też za szczególnie istotne będzie przeprowadzenie wyprzedzających badań
archeologicznych przed rozpoczęciem wszelkich prac ziemnych. Szczegółowe zasady i tryb współpracy
w tym zakresie muszą zostać sformułowane na późniejszym etapie inwestycyjnym - w projekcie
budowlanym.
6.10.
Oddziaływanie na dobra materialne
Nie
należy
spodziewać
się
negatywnego
znaczącego
oddziaływania
na
istniejące
w granicach obszaru opracowania dobra materialne. Ustalenia projektu planu obejmują ochroną
istniejące w jego granicach dobra, przede wszystkim zabytkowe, poprzez zachowanie istniejących
obiektów zespołu katedralnego, wraz z wszystkimi istotnymi elementami zagospodarowania, tj. drogi
dojazdowe, chodniki, pieszo-jezdnie, tereny zieleni urządzonej, a także tereny o nieco mniej
antropogenicznym charakterze – terasy zalewowe rzeki Warty i Cybiny oraz kanału Ulgi.
6.11.
Oddziaływanie na obszary prawnie chronione, w tym obszary Natura 2000
Jak wcześniej wspomniano, w granicach obszaru projektu planu nie występują obszary objęte
ochroną prawną w rozumieniu ustawy o ochronie przyrody, w tym obszary objęte siecią Natura 2000.
Obszarami Natura 2000, znajdującymi się w najbliższej odległości od będącego przedmiotem
analizy terenu, są tereny parku Cytadela, stanowiącego element poznańskich fortyfikacji. Obszar
Cytadeli wraz z obszarami fortów został włączony do międzynarodowej sieci obszarów specjalnej
ochrony Natura 2000, głównie ze względu na występowanie na ich terenie stanowisk zimowania
cennych gatunków nietoperzy. W poznańskich fortyfikacjach najczęściej występują nietoperze
47
z gatunków: nocek Natterera (Myotis nattereri), mopek (Barbastella barbastelus), nocek duży (Myotis
myotis), nocek rudy (Myotis daubentonii) oraz gacek brunatny (Plecotus auritus).
Ze względu na charakter zmian w dotychczasowym sposobie użytkowania terenów oraz
stosunkowo dużą odległość od obszarów objętych ochroną, realizacja ustaleń planu dla terenów
znajdujących się na obszarze mpzp „Rejon Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu – część katedralna nie
wpłynie negatywnie na zachowanie cennych przyrodniczo walorów obszaru Cytadeli oraz innych
fortów, stanowiących obszar specjalnej ochrony Natura 2000 („Fortyfikacje w Poznaniu” PLB 300005).
Zaplanowane
inwestycje
nie
spowodują
powstania
czynników
wpływających
negatywnie
na zachowanie cennych siedlisk nietoperzy oraz mogących pogorszyć środowisko tych terenów jako
całości.
6.12.
Oddziaływanie transgraniczne
Ze
względu
na
położenie
geograficzne
Poznania
(znaczne
oddalenie
od
terenów
przygranicznych państwa), a także planowane, docelowe zagospodarowanie przedmiotowego
fragmentu miasta, stwierdzić należy, że realizacja ustaleń omawianego planu miejscowego nie
spowoduje oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym, w rozumieniu Konwencji
z Espoo z 25 lutego 1991 r.
7.
PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW
REALIZACJI POSTANOWIEŃ MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA
Skutki realizacji postanowień planu podlegać będą bieżącym pomiarom, ocenom oraz analizom
wpływu na środowisko wielu czynników, prowadzonym w ramach Państwowego Monitoringu
Środowiska45 przez zobligowane do tego instytucje. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
w Poznaniu, Państwowy Instytut Geologiczny, Prezydent miasta Poznania (będący jednocześnie
starostą powiatu grodzkiego) prowadzą monitoring poszczególnych komponentów środowiska
w zakresie określonym szczegółowo w ustawie z dnia z dnia 27 kwietnia 2001 r Prawo ochrony
środowiska46 oraz ustawie z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne47. Stosownie do art. 10 ust.
2 Dyrektywy 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie
oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko dla monitoringu znaczącego wpływu
na środowisko realizacji planów możliwe jest wykorzystanie istniejącego systemu monitoringu, w celu
uniknięcia jego powielania.
Działania ww. instytucji w zakresie monitoringu poszczególnych komponentów środowiska
pozwolą na ocenę skutków realizacji ustaleń mpzp i umożliwią reakcję na ewentualne negatywne
zjawiska zachodzące w środowisku przyrodniczym.
W kontekście ustaleń omawianego w prognozie projektu planu szczególnie istotne będzie
monitorowanie poziomu hałasu samochodowego: wzdłuż ul. St. Wyszyńskiego, wzdłuż północnej
granicy planu – w bezpośrednim sąsiedztwie planowanej I ramy komunikacyjnej m. Poznania, a także
w istniejącej
i nowo projektowanej zabudowie na Zagórzu, jak również monitoring jakości wód
i powietrza w zakresie lokalizacji nowych inwestycji.
45
46
47
utworzonemu ustawą z dnia 20 lipca 1991 roku o Inspekcji Ochrony Środowiska
zgodnie z art. 88, art. 109 ust.1, art. 117 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska
zgodnie z art. 155a ustawy Prawo wodne
48
8.
ROZWIĄZANIA
ALTERNATYWNE
W PROJEKCIE PLANU
DO
ROZWIĄZAŃ
ZAWARTYCH
Ustalenia projektu mpzp „Rejon Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu – część katedralna
uwzględniają kierunki zagospodarowania przestrzennego określone dla przedmiotowego obszaru
w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania. Ustalenia
Studium w pewnym stopniu ograniczają możliwość proponowania nowych rozwiązań funkcjonalnoprzestrzennych. Wprowadzenie rozwiązań alternatywnych zostało również ograniczone z uwagi na
znaczny udział terenów już trwale zainwestowanych oraz ze względu na obecność obszarów
i obiektów objętych ochroną konserwatorską.
Projekt mpzp „Rejon Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu – część katedralna w głównej mierze
sankcjonuje obecny stan zainwestowania oraz uwzględnia tereny cenne przyrodniczo doliny Warty
jako wyłączone z zabudowy. Nie mniej jednak, w trakcie prac projektowych rozważano kilka rozwiązań
alternatywnych, do rozwiązań ostatecznej wersji, dotyczących funkcji niektórych terenów, przebiegu
linii zabudowy, przebiegu obiektów mostowych oraz udziału terenów publicznej zieleni urządzonej.
Ostatecznie przedstawiony projekt mpzp z punktu widzenia ochrony środowiska ocenia się
pozytywnie. Przyjęte rozwiązania dotyczące przeznaczenia i zagospodarowania przestrzennego
poszczególnych terenów są zgodne z uwarunkowaniami przyrodniczymi oraz zapisami Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania. Projekt uwzględnia
uwarunkowania środowiska przyrodniczego i kulturowego, podkreśla konieczność kształtowania ładu
przestrzennego na omawianym obszarze oraz ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych dolin
rzecznych. Projekt planu jest zgodny z przepisami prawa w zakresie ochrony środowiska oraz innymi
przepisami szczególnymi, dlatego też nie proponuje się nowych rozwiązań alternatywnych w stosunku
do tych, które zostały zaproponowane w ostatecznej wersji projektu.
9.
WNIOSKI
Jak wykazano w prognozie, realizacja ustaleń projektu planu powodować będzie potencjalnie
oddziaływania na środowisko przyrodnicze o zróżnicowanym charakterze, intensywności oraz zasięgu
przestrzennym. Oddziaływania te będą skutkiem realizacji w granicy planu nowych inwestycji
budowlanych (na terenach UK, U oraz na terenie 1MW/U, gdzie dopuszcza się możliwość
zlokalizowania
dodatkowych
budynków
mieszkalno-usługowych
jako
uzupełnienie
istniejących
kwartałów), nowych elementów komunikacyjnych (droga KD-Dxr, obiekty mostowe OM), oraz
modernizację istniejących (KD-Dxs/ZZ, obniżenie klasy drogi KD-Lt), a także modernizacji,
rozbudowy i budowy nowych obiektów i sieci infrastruktury technicznej (m.in. elektroenergetycznej
linii kablowej WN 110 kV).
Projekt planu zawiera jednak zapisy zapewniające ochronę istotnych elementów środowiska
przyrodniczego
i
minimalizujących
lub
ograniczających
negatywne
skutki
realizacji
planu
na środowisko przyrodnicze.
Dotyczą one:
→
ochrony terenów cennych przyrodniczo, wskazanych na rysunku planu,
→
ochrony wód powierzchniowych śródlądowych,
→
nakazu zagospodarowania zielenią urządzoną wszystkich wolnych od utwardzenia fragmentów
terenów,
→
możliwości wykorzystania w obrębie terenu nadmiaru mas ziemnych pozyskanych podczas
prac budowlanych,
→
zakazu stosowania pieców i trzonów kuchennych na paliwo stałe z wyjątkiem paliw
odnawialnych z biomasy,
49
→
nakazu odprowadzania ścieków komunalnych wyłącznie do sieci kanalizacji sanitarnej lub
ogólnospławnej,
→
zagospodarowania wód opadowych i roztopowych w granicach terenów ZP/ZZ i ZP oraz
w przypadku lokalizacji ścieżek pieszych, nakaz zastosowania nawierzchni przepuszczalnych,
odprowadzanie wód opadowych i roztopowych do sieci kanalizacji deszczowej na terenach
UK, U, MW/U, K/ZZ, E lub zagospodarowanie ich na terenie,
→
na terenach komunikacji nakazu odprowadzania wód opadowych i roztopowych do sieci
kanalizacji deszczowej,
→
nakazu
lokalizacji
urządzeń
podczyszczających
wody
opadowe
i
roztopowe
przed
wprowadzeniem ich do odbiornika,
→
nakazu zapewnienia dla terenów UK, MW/U, U poziomów hałasu w środowisku, jak dla
terenów w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców,
→
zakazu lokalizacji przedsięwzięć mogących zawsze lub potencjalnie znacząco oddziaływać
na środowisko, w rozumieniu przepisów odrębnych, z wyjątkiem dopuszczonych ustaleniami
planu oraz inwestycji celu publicznego z zakresu łączności publicznej za wyjątkiem instalacji
radiokomunikacyjnych mieszczących się w bryle budynku.
Projekt planu zawiera również ustalenia w zakresie lokalizacji na terenach elementów
zagospodarowania, dysharmonizujących walory krajobrazowe terenów, tj.: tymczasowych obiektów
budowlanych, napowietrznych sieci infrastruktury technicznej, szyldów, urządzeń reklamowych,
ogrodzeń.
Z uwagi ma charakter występującej na analizowanym terenie obiektów projekt mpzp „Rejon
Ostrowa Tumskiego” w Poznaniu – część katedralna podejmuje szereg ustaleń w zakresie ochrony
dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej, m.in. poprzez ochronę fragmentu
obszaru pomnika historii „Poznań – historyczny zespół miast”, fragmentu zespołu urbanistycznoarchitektonicznego najstarszych dzielnic Poznania, wpisanego do rejestru zabytków decyzją nr A 239,
oraz zabytków archeologicznych. Ochroną obejmuje się także obiekty wpisane do rejestru zabytków,
jak również wskazane do ochrony poprzez ustalenia mpzp – wskazane na rysunku planu. Dodatkowo,
zakazuje się lokalizacji instalacji radiokomunikacyjnych mieszczących się w bryle budynku.
W związku z występowaniem przekroczeń dopuszczalnych poziomów dźwięku w środowisku,
ustalenia planu dopuszczają w budynkach z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi –
stosowanie zasad akustyki budowlanej i architektonicznej, czyli rozwiązań budowlanych o wyższych
parametrach izolacyjności akustycznej oraz odpowiedniego rozłożenia pomieszczeń w projektowanych
obiektach.
Warunkiem niezbędnym dla ograniczania negatywnych skutków oddziaływania na środowisko
będzie precyzyjne wyegzekwowanie ustaleń planu miejscowego i restrykcyjne przestrzeganie przez
inwestorów przepisów i wymogów ochrony środowiska, wynikających z przepisów odrębnych.
Dla zmniejszenia szkód dokonanych w środowisku przyrodniczym na skutek realizacji ustaleń
projektu planu - w ramach kompensacji przyrodniczej – szczególnie istotne będą działania polegające
na wprowadzaniu nowej zieleni na wszystkich nieutwardzonych fragmentach terenów, w tym zarówno
drzew, krzewów oraz zieleni niskiej. W ramach kompensacji przyrodniczej strat poniesionych
w środowisku na skutek realizacji ustaleń planu istotne będzie również przywracanie jakości gleby
i ziemi do wymaganych przepisami odrębnymi standardów, w przypadku przekroczenia tych
standardów na skutek eksploatacji nowych obiektów budowlanych.
50
10.
STRESZCZENIE
Prognoza oddziaływania na środowisko stanowi podstawowy dokument, niezbędny do
przeprowadzenia postępowania w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko skutków
realizacji polityki, strategii, planu lub programu. Obowiązek jej opracowania wynika bezpośrednio
z zapisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko
oraz z ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.
Zasadniczym celem prognozy oddziaływania na środowisko jest diagnoza obecnego stanu
środowiska oraz wskazanie potencjalnego oddziaływania realizacji ustaleń miejscowego planu
zagospodarowania
przestrzennego
na
środowisko
przyrodnicze,
przy
uwzględnieniu
jego
poszczególnych komponentów, w tym: powierzchni ziemi, warunków wodnych, różnorodności
biologicznej, krajobrazu, szaty roślinnej i zwierząt, powietrza, klimatu akustycznego. Wzięto również
pod uwagę oddziaływanie realizacji ustaleń mpzp na dziedzictwo kulturowe.
Powyższa prognoza oddziaływania na środowisko dotyczy projektu mpzp „Rejon Ostrowa
Tumskiego” w Poznaniu – część katedralna. Projekt planu miejscowego opracowywany jest
na podstawie uchwały Nr LXXIV/784/IV/2005 Rady Miasta Poznania z dnia 12 lipca 2005 r. w sprawie
przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Rejon Ostrowa
Tumskiego” w Poznaniu.
Planem objęto obszar położony w centralnej części Poznania. Obszar projektu planu stanowi
fragment jedynej wyspy na terenie Poznania. Położony na wschodnim brzegu Warty Ostrów Tumski
znajduje się na styku klinów zieleni miasta Poznania, ukształtowanych wzdłuż doliny rzeki Warty oraz
jej dopływów. Granice
analizowanego
mpzp
wyznaczają: od
północy linia rozgraniczająca
projektowanej w Studium I ramy komunikacyjnej m. Poznania – odcinek północny, od wschodu rzeka
Cybina i Kanał Ulgi, od południa ul. Nowe Zagórze i od zachodu rzeka Warta. Powierzchnia obszaru
objętego sporządzeniem planu miejscowego wynosi ok. 38,7 ha.
Prognoza składa się z ośmiu części. W pierwszej omówiono podstawy formalno-prawne,
metodologię i zasadność jej sporządzania. W drugiej części omówiono położenie przedmiotowego
obszaru w przestrzeni miasta i jego obecne zagospodarowanie. Scharakteryzowano poszczególne
elementy środowiska przyrodniczego oraz ich wzajemne powiązania, w tym rzeźbę terenu, budowę
geologiczną i warunki gruntowe, warunki wodne, szatę roślinną, świat zwierzęcy, gleby, klimat lokalny.
Określono również stan środowiska przyrodniczego w zakresie jakości powietrza, jakości wód oraz
klimatu akustycznego.
W trzeciej części prognozy zwrócono uwagę na problemy ochrony środowiska, związane
z zagadnieniami regulowanymi w projekcie planu.
W czwartej części omówiono cel i zapisy projektu planu. Wskazano również ich powiązania
z zapisami „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania”.
Wykazano także potencjalne skutki dla środowiska i przestrzeni, jakie mogą wystąpić w przypadku
braku realizacji ustaleń projektu planu.
W piątej części omówiono podstawowe cele ochrony środowiska, formułowane na szczeblu
międzynarodowym, krajowym oraz lokalnym, natomiast w części szóstej omówiono potencjalne
oddziaływanie
realizacji
ustaleń
projektu
planu
na
poszczególne
komponenty
środowiska
przyrodniczego. Jednocześnie wskazano też rozwiązania mające na celu zapobieganie i ograniczanie
negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego planu.
W siódmej części odniesiono się do zagadnień związanych z analizą skutków realizacji postanowień
51
planu miejscowego, natomiast w części ósmej do rozwiązań alternatywnych do rozwiązań zawartych
w projekcie planu.
52

prognoza oddziaływania na środowisko

Transkrypt

Podobne dokumenty

PLENER NA WYSPIE - podsumowanie

Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w

Absolwent Wydziału Informatyki Politechniki

życzenia Światowy Dzień Chorego