Etyka - Program nauczania dla liceum

Etyka - Program nauczania dla liceum ogólnokształcącego
Wpisał Adam Trzciński
Poniedziałek, 20 Wrzesień 2010 16:06
SPIS TREŚCI
W
S
T
Ę
P
Przedsteziając niniejszy program nauczania etyki w liceum ogólnokształcącym, autor zdaje
sobie sprawę z trudności na jakie może natknąć się nauczyciel etyki, Szczególnie obecnie,
kiedy mamy do czynienia z kryzysem wartości i coraz powszechniejszym utrwalaniem się
wartości negatywnych. Dotyczy to szczególnie młodego pokolenia, któremu brakuje wzorców
osobowych i trwałego systemu wartości, do którego można się w każdej chwili i przy każdej
wątpliwości odwołać. Brak temu poko- leniu także autorytetów, które,mogły by stanowić
wzorzec i wskazać odpowiednią drogę postępowania.
I choć wątpienie i negacja są dzisiaj bardzo ważnym problemem nie jest to jednak tylko problem
dzisiejszego świata. Dzieje filozofii liczą sobie bowiem już ponad dwa i pół tysiąca lat. I tak
samo długo trwa szukanie odpowiedzi na pytania: co jest dobrem?, jak-żyć?, w co wierzyć?, jak
postepować?. Te pytania można mnożyć. I właśnie przedstawiony program ma pomóc
nauczycielowi we wspólnej z uczniami wędrówce w poszukiwaniu tych i innych odpowiedzi. Od
tego, jak będziemy kształtować młode umysły, ich postawy etyczne, zależy jak oni będą
postępować w dorosłym życiu, jaki świat zbudują.
Aby ułatwić prowadzącemu-zajęcia niniejszy program został ułożony według pewnego klucza.
Ujmuje on teorie etyki normatywnej, przedstawione w historycznym rozwoju, od starożytności
po czasy współczesne - nie jak w tradycyjnych podejściach, poprzez wskazywanie na szkoły
/kierunki/ etyczne i ich reprezentantów, ale w sposób problemowy, poprzez analizę kategorii
dobra i zła, szczęścia i cnoty jako głównych pojęć etyki naormatywnej w przeszłości i jako
odgrywających równie ważną rolę w dyskusji aksjologiczno-etycznej współcześnie.
1/9
Etyka - Program nauczania dla liceum ogólnokształcącego
Wpisał Adam Trzciński
Poniedziałek, 20 Wrzesień 2010 16:06
Podane ilości godzin są czasem orientacyjnym. Jeśli etyka będzie uczona jako samodzielny
przedmiot, to czas wskazany w programie jest czasem minimum. Jeśli natomiast etyka będzie
uczona wraz z filozofią, to podane godziny mogą ulec zmniejsze- niu, ponieważ pewne tematy z
programu filozofii powtarzają się w niniejszym programie.
Pozytywny skutek osiągnięty przez autora tego programu we wdrążaniu przedstawionych w nim
treści stanowi gwarancję znalezienia wspólnego Języka z uczniami.
DZIAŁ I. HISTORIA ETYKI. - 30 godzin
Część I. Dobro i zło
TEMATY:
-
Dobro samo w sobie - idea dobra / Platon/
Dobro jako cel ludzkiego dążenia / Arystoteles /
Przyjemność jako najwyższe dobro - mądrość jako początek wszelkiego dobra / Epikur /
Doskonałe dobro - życie zgodne z naturą / Zenon z Kitionu /
Dobro powstaje przez połączenie się z cnotą / Seneka /
Czy istnieje rzeczywiste dobro i zło? / Sekstus Empir /
Najwyższym dobrem jest Bóg / Augustyn /
Dobro jako działanie zgodne z dobrą intencją / P. Abelard /
Dobro jako związek człowieka z Bogiem / Tomasz z Akwinu /
Dobro jako dobra wola / Kant /
Etyczność jako wiedza o tym, co dobre samo w sobie i dla siebie / Hegel /
Dobro jako użyteczność / J. Bentham /
Przyjemność a dobro / J.S. Mill /
Najwyższy dobrem "ludzki" człowiek / K. Marks /
Dobro jako twórcza wola życia / Nietzsche /
Dobro jako cześć dla życia w ogóle / Schweitzer /
Dobro jako odpowiedzialność za siebie i ludzkość / Sartre /
Dobro obiektywne, dobro własnego bytu, dobro świata, dobro Boga / K. Wojtyła/
Dobro jako pojęcie proste, niedefiniowalne / Moore /
2/9
Etyka - Program nauczania dla liceum ogólnokształcącego
Wpisał Adam Trzciński
Poniedziałek, 20 Wrzesień 2010 16:06
Część II. Szczęście
TEMATY:
-
Szczęście jako najwyższe dobro i to, co moralnie najpiękniejsze / Arystoteles /
Życie szczęśliwe to życie zgodne z naturą człowieka / Seneka /
Szczęście jako radowanie się Bogiem / św. Augustyn /
Jak najwięcej szczęścia dla jak największej liczby ludzi / J.S. Mili /
Doznaje szcęścia ten, który sam je daje / Russell /
Część III. Jak żyć? Rola Cnoty
TEMATY:
- Co wybrać / Ksenofont /
- Cnota jako odmiana mądrości, występek-głupoty / Ksenofont /
- Wiedzieć, to wybierać dobro? / Platon /
- Cnoty jako trwałe dyspozycje do czynienia dobra - dobrego postępowania /Arystoteles /
- Przyjaźń jako dla ludzi coś najkonieczniejszego /Arystoteles/
- Cnota jako dobro najwyższe i doskonałe / Seneka /
- Cztery cnoty kardynalne / Tomasz z Akwinu /
- Cnota jako wartość autonomiczna, niezależna od nagród i kar / Pomponacjusz /
- Niebo gwiaździste nade mną i prawo moralne we mnie / Kant /
- Cnota jako moralne dobre usposobienie / Kant /
- Użyteczność jako zasada dobrego postępowania /Bentham/
- Wypaczenie hierarchii wartości i treści cnót w mentalności przemysłowej i kupieckiej / M.
Scheler /
- Miłość i sprawiedliwość jako podstawa systemu cnót w etyce chrześcijańskiej / K. Wojtyła
/
- Cnota jako etyczna sprawność, cnoty jako ucieleśniona etyka / Tischner /
- Niebezpieczeństwo monizmu moralnego / Kołakowski /
- Minimalny kodeks etyczny / Kołakowski /
- Dwa style pojmowania świata i systemu ludzkich powinności: Zachodu i Wschodu.
Rozmowa z Guru / L.Pawłowska /
DZIAŁ II. ETYKA - 30 godzin
3/9
Etyka - Program nauczania dla liceum ogólnokształcącego
Wpisał Adam Trzciński
Poniedziałek, 20 Wrzesień 2010 16:06
Część I - W świecie wartości
Tematy:
- Podział dziedziny tego co wiąże się z moralnością i etyką. Mo- ralność i etyka. Podział
etyki. Metaetyka, etyka właściwa, etyka teoretyczna, etyka praktyczna, etyka opisowa. Spory
wokół etyki. Metaetyka jako dziedzina klasyfikacji i próba systematyzacji systemów etycznych.
- Przykładowe typy etyk: etyka wyrzeczenia, etyka sytuacyjna, pryncypializm,
perfekcjonizm, utylitaryzm, etyka afirmacji.
- Wartość jako pierwotny i fundamentalny obiekt dla etyki. Teoria wartości /aksjologia/ jako
podstawa systemów etyki właściwej. Etyka wartości. Koncepcje wartości Schelera,Moore'a,
Elzenberga.
- Wsrtość a wartość moralna. Dobro jako podstawowa wartaść moralna. Różne rodzaje
dóbr. Dobro a dobra i wartości. Kryterium dobra i zła.
- Problem relatywności wartości i ich absolutności. Problem relatywizmu. Absolutność
zasad preferencji i względność realizacji wartości. Subiektywność i Obiektywność.
- Norma jako podstawa etyki normatywnej. Norma a wartość. Norma a ocena. Sąd
wartościujący. Wartość a ocena.
- Człowiek jako przedmiot działań moralnych. Motywacje działań moralnych. Pelacje
podmiotu etycznego do wartości i norm moralnych. Poznawanie, tworzenie, realizacja wartości.
Słażenie wartościom. Podporządkowanie normom. Uzasadnianie normy.
- Spory i konflikty w etyce.
Część II - Etyki alternatywne i pozaeuropejskie.
TEMATY:
- Etyka środowiskowa i narty w jej obrębie. Podstawowe tezy i ich odmienność w stosunku
do etyk klasycznych.
- Etyka buddyjska
- Etyka indyjska
- Etyka wegetariańska. Etyka czci dla życia. Etyka Gandhiego.
Część III - Etyczne problemy współczesności
TEMATY
4/9
Etyka - Program nauczania dla liceum ogólnokształcącego
Wpisał Adam Trzciński
Poniedziałek, 20 Wrzesień 2010 16:06
-
Aborcja i eutanazja
Śmierć, kara śmierci, samobójstwo.
Prawa zwierząt
Wojna i pacyfizm. Przemoc i terroryzm
Czy myślenie jest niemoralne?
Transplantacje, Transfuzje. Eksperymenty medyczne i genetyczne
Tolerancja
Etyczne i moralne problemy paidei
DZIAŁ III. MORALNOŚĆ A SPOŁECZEŃSTWO
TEMATY
- Socjologia w poszukiwaniu źródeł dobra i zła
- Działanie systemu moralnych norm i wartści
- Typy moralności a zróżnicowanie społeczne
- Konflikty i zmiany społeczne jako źródła przemian moralności
- Moralność upolityczniona a polityczne funkcje moralistykii stereotypów moralnych
- Proces socjalizacji moralnej - od naśladownictwa do atonomii
- "Dobry nastrój i złe społeczeństwo, zły ustrój i dobre społeczeństwo" - dzieje 45-letniego
eksperymentu.
- Inteligencja w Polsce powojennej - między służebnością a klerykalizmem
- Pluralizm ekonomiczny i polityczny a przewartościowania moralne w społeczeństwie III
Rzeczypospolitej.
- Młode pokolenie wobec kryzysu instytucji wychowania i kultury
- Wzory osobowe i autorytety moralne współczesnej młodzieży
PROPONOWANA LITERATURA DO POSZCZEGÓLNYCH DZIAŁÓW:
DZIAŁ I, część I - III
Przy poszczególnych tematach wskazano nazwisko filozofa, do którego należy się odwołać
omawiając dany problem. Na końcu wykazu literatury i tekstów źródłowych wskazane zostaną
pozycje do całości etyki.
5/9
Etyka - Program nauczania dla liceum ogólnokształcącego
Wpisał Adam Trzciński
Poniedziałek, 20 Wrzesień 2010 16:06
DZIAŁ II.
do części I:
ad.1
J. Pawlica, Podstawowe pojęcia etyki, Kraków 1972
R. Ingarden, Wykłady z etyki, Warszawa 1989
M. Schlick, Zagadnienia etyki, Warszawa 1960
I. Lszari-Pawłowska, Metaetyka i jej główne kierunki, w:Metaetyka, Warszawa 1975
S. Soldenhoff, '..prowadzenie do etyki, Warszawa 1972
Etyka, Kraków 1992
I.Lazari , Pisma wybrane, Warszawa 1992
ad.2
I. Łazari, Pisma wybrane, Warszawa 1992
H. Elzenberg, Pisma z filozofii kultury, Kraków 1991; lub Wartość i człowiek, Toruń,1966
M. Środa, Idea godności w kulturze i etyce, Warszawa 1993
W. Stróżewski, Istnienie i wartość, Kraków 1981
ad.3
R. Ingarden, Wykłady z etyki, Warszawa 1989
H. Elzenberg, O wartościach, normach i problemach moralnych, Warszawa 1995
B. Wolniewcz, Filozofia i wartości, Warszawa 1993
ad.4
G. E. Moore, Etyka, Warszawa, 1980
H. Elzenberg, "Studia filozoficzne" nr 12/1986
M. Scheler, Z fenomenologii wartości, Kraków 1988
R. Ingarden, wykłady z etyki, Warszawa 1989
W. Galewicz, Spór o dobro, "Znak" 427/12/1990 "Znak" 427 w całości poświęcony
problematyce Zła i Dobra
W. stróżewski, Istnienie i wartość, Kraków 1981
M. Schlick, Zagadnienia etyki, Warszawa 1960
ad.5
M. Sohlik, Zagadnienia etyki, Warszawa 1960
R. Ingarden, Wykłady z etyki, Warszawa 1989
M. Scheler, Resentyment a moralność, Warszawa 1977
W. Tatarkiewicz, Droga do filozofii, Warszawa 1968
ad.6
M. 0ssowska, Normy moralne, Warszawa 1970
Z. Najder, 'Wartości i oceny, Warszawa 1971
M. Ossowska, O człowieku, moralności i nauce, Warszawa 1983
6/9
Etyka - Program nauczania dla liceum ogólnokształcącego
Wpisał Adam Trzciński
Poniedziałek, 20 Wrzesień 2010 16:06
ad.7
D.von Hildebrand, Serce, Poznań 1987
M. Ossowska, Motywy postępowania, Warszawa 1968
K. Ingarden, Książeczka o człowieku, Kraków 1987
A. Węgrzecki, O poznawaniu drugiego człowieka,Kraków 1992
ad.8
M.Scheler, O tragedii i tragiczności,Arystoteles,Hume, Scheler, Kraków 1981
wymienione wcześniej pozycje I. Lezari-Pawłowskiej, Z. Najdera i M.Ossowskiej
do części II:
ad.1
M.Bonęnberg, Etyka środowiskowa, Krakowi 1992
Odpowiednie zeszyty "Zielonych brygad"
ad.2
Ph. Kapleau, Zenświt na zachodzie, Warszawa 1985
Thich Nhst Hanh, Każdy krok niesie pokój, Warszawa 1991
Cud uważności, Warszawa 1992
Aśwaghosza, Ossolineum 1966
ad.3
L. Gyboran,Klasyczna joga indyjska, Warszawa 1986
I. Lazari, Nehru, Warszawa 1991
ad.4
M. Gródecka, Zmierzch świadomości łowcy. Wszystko o wegetarianiźmie, Katowice 1991
I. Lazari, A. Schweitzer, Warszawa 1976
H. Elzenberg, Próby kontaktu, Kraków 1966
do częsci III:
ad.1
A.Chmielewski, Czy aborcja jest niemoralna, w: "Odre" 5/1991
J. J. Thompson, Nikt nie rodzi się kobietą, Warszawa 1982
Z. Szarawarski, W kręgu życia i śmierci, Warszawa 1987
R. Tokarczyk, Prawa narodzin i śmierci, Lublin 1982
"Archiwum Historii i Filozofii Medycyny, t.55, zeszyt 2, 1992, dyskusja o eutanazji
Ch. Chabanis, śmierć,kres czy początek, Warszawa
7/9
Etyka - Program nauczania dla liceum ogólnokształcącego
Wpisał Adam Trzciński
Poniedziałek, 20 Wrzesień 2010 16:06
ad.2
Ch. Chabanis, Śmierc, kres czy początek, Warszawa
"Etyka", t.23, poświęcony problemom śmierci
ad.3
"Etyka", t.18, poświęcony prawom zwierząt
ad.4
M.Ossowska, Socjologia moralności, Warszawa 1986
M.Zdziechowski, O okrucieństwie, Kraków 1993
J.I.M. Bocheński, "De Virtute Militari. Zarys etyki wojskowej, Kraków 1993
ad.5
M. Heller, Moralność myślenia, Siek, Pranie mózgów
ad.6
"Chrześcijanin w świecie współczesnym", 3/1987
T.Slipko, Granice życia. Dylematy współczesnej bioetyki, Warszawa 1988
ad.7
"Znak" nr.457,/6/1993/
ad.8
"Znak" ,numery 54/12/1958/ i 436 /9/1991/
Krawcewicz, Rozważania nad etyką zawodu nauczyciela, Warszawa 1987
Ponadto, do części III fragmenty z "Problemów etyki" /wyb.pod red.S.Sarnowskiego,
Bydgoszcz 1993
Do całości odpowiednie fragmenty""O wartościach normach i prob- lemach moralnych
/wyb.pod red. M.Środy, Warszawa 1994/.
DZIAŁ III
- "Etyka. ŚWiat wartości moralnych",pr.zb.Jarco, M. Semp, Zdz. Kalita, Warszawa-Wrocław
1993
- 2. Pozycje z przewodnika po literaturze, wymienione w w/wym, książce według wyboru
nauczyciela.
- Arystoteles, Etyka Nikomachejska, Warszawa 1956
- św. Augustyn, Wyznania, Warszawa 1987
8/9
Etyka - Program nauczania dla liceum ogólnokształcącego
Wpisał Adam Trzciński
Poniedziałek, 20 Wrzesień 2010 16:06
-
Jankoaski /red./ ,Etyka, Warszawa 1980
Tototarbiński, Pisma etyczne, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk, 1987
M. 0ssowska, Normy moralne, Warszawa, 1970
J. P. Sartre, Egzystencjalizm jest humanizmem, Warszawa 1957
Seneka, Dialogi, Warszawa 1989
Seneka, Listy moralne do Lucyliusza, Warszawa 1976
Słownik etyczny, red. S. Jedynak, Lublin 1990
Zb. Szarawarski, Rozmowy o etyce, Warszawa 1987
J.Szczepański, Sprawy ludzkie, Warszawa 1980
Wł. Tatarkiewicz, Historia filozofii, t. 1,t.2, Warszawa 1978
Wł. Tatarkiewicz, O szczęściu, Warszawa 1990
K. Wojtyła/Jan Paweł II/, Elementarz etyczny, Wrocław 1986
Wolter/Francois Marie Arouet/, Traktat o tolerancji, Warszawa 1991
opracowanie
Adam Trzciński
9/9