Get PDF - Herba Polonica

Aktualny stan i perspektywy badań róż owocowych
REVIEW ARTICLES
Aktualny stan i perspektywy badań róż owocowych
WALDEMAR BUCHWALD1, JERZY ZIELIŃSKI2, ALINA MŚCISZ1, ARTUR ADAMCZAK1,
PRZEMYSŁAW M. MROZIKIEWICZ1
1
Instytut Roślin i Przetworów Zielarskich,
ul. Libelta 27,
61-707 Poznań
2
Instytut Dendrologii PAN,
ul. Parkowa 5,
62-035 Kórnik
*autor, do którego należy kierować korespondencję:
tel.: +48 61 6517190, faks: +48 61 6517192, e-mail: [email protected]
Streszczenie
Rodzaj Rosa L. obejmuje około 200 gatunków występujących na półkuli północnej. Systematyka tego rodzaju pozostaje ciągle dyskusyjna, gdyż poszczególne gatunki wykazują
dużą zmienność. Celem pracy było zebranie wiedzy na temat badań genetycznych, fitochemicznych, jak również zastosowań leczniczych owoców róży. Róże od wieków są
używane w postaci herbatek ziołowych, dżemów lub innych produktów żywnościowych,
ponieważ są bogate w witaminę C, związki fenolowe i karotenoidy. Niedawno przeprowadzone badania kliniczne dowiodły, że owoce róży zmniejszają dolegliwości związane z
chorobą zwyrodnieniową stawów (osteoartroza). Róże mogą nadal stanowić podstawę do
opracowania nowych leków roślinnych i suplementów diety.
Słowa kluczowe: róże, badania taksonomiczne, badania genetyczne, badania fitochemiczne, badania farmakologiczne, rozmnażanie
Rodzaj Rosa obejmuje około 200 gatunków rozprzestrzenionych w umiarkowanej strefie półkuli północnej. W Europie notowanych jest około 30 gatunków.
W Polsce rośnie dziko 15 z nich. Jeden z nich (R. gallica) należy do sekcji Rosa,
dwa (R. majalis [=R. cinnamomea], R. pendulina) do sekcji Cinnamomeae, natomiast
wszystkie pozostałe gatunki (R. canina, R. dumalis, R. sherardii, R. villosa, R. tomentosa, R. rubiginosa, R. agrestis, R. inodora, R. mollis, R. jundzillii, R. micrantha, R. zalana) reprezentują dyskusyjną sekcję Caninae. Gatunki tej sekcji są bardzo różne
pod względem morfologicznym, ale łączy je unikalny typ reprodukcji, u którego podstaw leży nietypowy mejotyczny podział jądra komórkowego, określany
Vol. 53 No 1 2007
W. Buchwald, J. Zieliński, A. Mścisz, A. Adamczak, P.M. Mrozikiewicz
najczęściej jako mejoza Caninae. Wyniki badań embriologicznych oraz z zakresu
systematyki i geografii róż sekcji Caninae wskazują na to, że gatunki tej sekcji
są stosunkowo młodymi, powstałymi w plejstocenie mieszańcami, których formy rodzicielskie prawdopodobnie już nie istnieją [1, 2]. Ze specyficznym typem
reprodukcji wiąże się łatwość krzyżowania się gatunków i zjawisko introgresji.
Mieszańcowość i ścisłe wzajemne powiązania między gatunkami sekcji Caninae
sprawiają, że praktyczne rozgraniczanie róż tej sekcji stwarza poważne kłopoty
nawet zawodowym botanikom.
Rozmieszczenie geograficzne i udział poszczególnych gatunków we florze Polski są bardzo różne. Rosa pendulina jest gatunkiem zdecydowanie górskim, pozostałe rosną głównie na nizinach. Do najpospolitszych, występujących praktycznie
w całym kraju, należą: R. canina, R. dumalis, R. sherardii i R. rubiginosa. Pozostałe to
na ogół gatunki rzadkie lub o występowaniu ograniczonym do południowej lub
zachodniej Polski [3, 4].
Studia nad rodziną Rosaceae, a zwłaszcza nad rodzajem Rosa, stanowią od szeregu lat jeden z kierunków badań prowadzonych w Instytucie Dendrologii PAN
w Kórniku [3, 5-16]. Są to badania z zakresu systematyki i geografii róż, prowadzone głównie na podstawie prac terenowych i analizy zbiorów zielnikowych.
W związku z mieszańcowym pochodzeniem, zmienność gatunków sekcji Caninae jest o wiele większa niż zmienność gatunków „czystych”. Poszczególne cechy morfologiczne są rzadko ze sobą skorelowane, toteż trudno przedstawić ich
zróżnicowanie wewnątrzgatunkowe opisowymi metodami tradycyjnej taksonomii. Wynika stąd konieczność prowadzenia badań genetycznych.
Badania molekularne nad systematyką rodzaju Rosa są, jak dotąd, stosunkowo
nieliczne. Wyniki są nierzadko trudne do interpretacji, ze względu na przypadkowy, jak się wydaje, materiał badawczy. Większość europejskich róż to poliploidy
o podstawowej liczbie chromosomów x=7. Sekcja Caninae obejmuje gatunki poliploidalne, gdzie 2n=28, 35 lub 42. W związku z mieszańcowym pochodzeniem
gatunki tej sekcji są niezwykle zróżnicowane pod względem morfologicznym.
Wszystko wskazuje na to, że każdy z nich obejmuje wiele genotypów. Badania mające na celu zidentyfikowanie grup genetycznych w obrębie wybranych gatunków
sekcji Caninae prowadzone były dotychczas w krajach skandynawskich. Eksperymenty przeprowadzono za pomocą techniki RAPD, co umożliwiło wyodrębnienie
trzech grup taksonomicznych osobników blisko genetycznie spokrewnionych:
canina/dumalis, rubiginosa oraz sherardii/villosa [17, 18]. Wyniki badań Werlemark
i Nybom [18] dla R. sherardii i R. villosa potwierdziły wcześniejsze analizy kolekcji
róż w Hiszpanii [19]. Zróżnicowanie morfologiczne i genetyczne poszczególnych
gatunków pozwala przypuszczać, że w obrębie każdego z nich istnieje podobnie
duża zmienność składu chemicznego surowca, jakim jest owoc rzekomy. W związku z tym celowe byłoby podjęcie badań umożliwiających przyporządkowanie formy o określonym składzie chemicznym do danej grupy genotypowej.
Owoce rzekome róży (Rosae pseudo-fructus) zawierają wiele cennych substancji
chemicznych o wartości odżywczej i aktywności farmakologicznej. Przede wszyst-
Aktualny stan i perspektywy badań róż owocowych
kim stwierdzono w nich znaczne ilości witaminy C. Charakteryzują się również
obecnością witaminy A, K, B1, B2, tokoferoli, olejku eterycznego, oleju z dużą
ilością nienasyconych kwasów tłuszczowych, aminokwasów, pektyn, garbników,
karotenoidów, flawonoidów, antocyjanów, kwasów organicznych i substancji mineralnych. Zawartość witaminy C w owocach róży wynosi od 130 do 6700 mg/100
g [20-24]. Tak wielka różnica wynika z faktu degradacji tego związku, która następuje pod wpływem czasu, temperatury, wody i ilości CO2, podczas suszenia,
przechowywania i przetwarzania surowca [25-27]. Jedną z metod zabezpieczenia poziomu witaminy C w surowcu jest zamrażanie owoców bezpośrednio po
zbiorze [28]. Proces ten pozwala na istotne zmniejszenie strat substancji aktywnych: straty witaminy C wynoszą około 5%, pektyn 30–35%, flawonoidów 20–25%,
karotenoidów 25–30% i około 50% w przypadku witaminy E i związków steroidowych. Z owoców róży wyizolowano takie karotenoidy jak: α-, β-, γ-karoteny,
zeaksantyna, likopen, policislikopen A i B, rubiksantyna, taraksantyna, zantaksantyna i luteina [29-32]. W omawianym surowcu likopen występuje w ilościach
wyższych niż w świeżych pomidorach [33]. Istotną grupę substancji aktywnych
biologicznie występującą w owocach róży stanowią związki polifenolowe. Należą
do nich garbniki w ilości około 2%, flawonoidy i antocyjany [34]. W przypadku
antocyjanów zidentyfikowano cyjanidyny-3-glukozyd, cyjanidyny-3,5-diglukozyd
i peonidyny-3-glukozyd. W grupie związków flawonoidowych znaleziono kwercetynę, izokwercytrynę, rutynę, astragalinę oraz glikozydy flawonoidowe 3-O(β-O-E-p-kumarylo)-β-D-glukopyranozyd kemferolu oraz 3-O-(β-O-Z-p-kumarylo)β-D-glukopyranozyd kemferolu [35]. Badania porównawcze 10 taksonów z sekcji
Caninae wykazały, że zawartość karotenoidów jest bardziej zmienna niż zawartość
fenoli. Wśród badanych taksonów najwięcej karotenoidów stwierdzono u Rosa
dumalis subsp. dumalis, a najwyższy poziom fenoli odnotowano u Rosa dumalis [36].
W owocach róży występują również foliany [37], które mają istotne znaczenie żywieniowe. Ich rola może się zwiększyć po ogłoszeniu Zarządzenia Ministra Zdrowia z 25 kwietnia 2006 roku w sprawie powołania Zespołu do spraw opracowania
strategii działań na rzecz suplementacji mąki kwasem foliowym. Zawierają one
także olej, w którym znaleziono kwas palmitynowy (1,7–3,2%), stearynowy (1,7–
2,5%), olejowy (14,7–18,4%), linolenowy (48,6–54,4%), linoleinowy (16,4–18,4%)
i arachidowy (1,9–2,6%) [38, 39]. Olej z owoców róży jest wartościowy zarówno
w przypadku zastosowania go w żywności, jak kosmetyce czy medycynie, ponieważ zawiera znaczną ilość kwasów nienasyconych. Istnieją doniesienia, że ma on
właściwości odżywcze i regenerujące skórę. Wykorzystuje się go w terapii oparzeń i stanów zapalnych skóry. Patent amerykański US 6,605,268 (2003) dotyczący
pasty do zębów zawierającej 1–6% specjalnie oczyszczonego oleju z nasion Rosa
rubiginosa potwierdza przeprowadzonymi badaniami klinicznymi skuteczność
wspomnianego wyżej oleju w zapaleniu dziąseł, paradontozie, próchnicy, zapaleniu jamy ustnej i profilaktyce paradontozy. Ponadto w owocach dzikiej róży występują kwasy organiczne, takie jak cytrynowy, jabłkowy i szczawiowy oraz sole
mineralne (wapń, potas, fosfor, magnez i żelazo). Najciekawsze odkrycie ostat-
Vol. 53 No 1 2007
W. Buchwald, J. Zieliński, A. Mścisz, A. Adamczak, P.M. Mrozikiewicz
nich lat to galaktolipid wyizolowany z duńskich populacji Rosa canina. Związek
ten jest odpowiedzialny za działanie przeciwzapalne owoców róży. Otrzymano
go ze sproszkowanych całych owoców rzekomych zawierających dno kwiatowe
i niełupki (Rosae pseudo-fructus cum fructibus). Dojrzewające owoce rzekome były
zbierane i natychmiast zamrażane. Rozmrażano je i suszono w temperaturze nie
przekraczającej 400C. Jest to odmienny sposób przygotowania surowca w stosunku do obecnie stosowanego w praktyce zielarskiej. Mniejsze partie owoców suszy
się w warunkach naturalnych, przy dobrym przewiewie i po rozłożeniu cienką
warstwą. Tak suszony surowiec często wymaga jednak dosuszenia w podwyższonej temperaturze. W przypadku dużej ilości owoców suszy się je w suszarni
ogrzewanej w temperaturze do 600C. Aby otrzymać pełnowartościowy surowiec,
zawierający dużo witaminy C, zalecane jest suszenie początkowo (10 min) w temperaturze 1000C, a następnie dosuszanie w temperaturze 500C [40]. Obecnie prowadzone są intensywne prace nad opracowaniem optymalnej technologii suszenia róż owocowych [28, 41, 42].
Owoce z dzikiej róży i ich przetwory, zgodnie z wiedzą pochodzącą z medycyny tradycyjnej, działają odżywczo, przeciwzapalnie, spazmolitycznie, moczopędnie, lekko żółciopędnie, przeciwalergicznie, uspokajająco, przeciwkaszlowo,
odtruwająco, przeciwnowotworowo, przeciwmiażdżycowo, wzmacniająco, wykrztuśnie, przeciwdrobnoustrojowo, regulują wypróżnienia i trawienie, uszczelniają i wzmacniają naczynia krwionośne, polepszają samopoczucie [20, 21, 43].
W współczesnej terapii ziołowej stosuje się kwiat róży, owoc (niełupkę) róży, psedoowocnię (dno kwiatowe) róży i owoc rzekomy róży [44]. Kwiatom przypisuje
się działanie ściągające i zaleca stosowanie w lekkich zapaleniach błony śluzowej
w obrębie jamy ustnej i gardła. W przypadku pozostałych surowców skuteczność
wskazań nie jest dostatecznie udokumentowana, niemniej za medycyną tradycyjną
podaje się możliwość stosowania w chorobach reumatycznych, przeziębieniach,
schorzeniach układu moczowego, dolegliwościach ze strony układu pokarmowego, niedoborach witaminy C i wynikających z nich dolegliwościach. Pektyny, kwas
cytrynowy i kwas jabłkowy wykazują działanie przeczyszczające i diuretyczne [20,
43], to ostatnie jest jednak wątpliwe [21]. Część wymienionych tradycyjnych zastosowań owoców róży została w ostatnich latach potwierdzona badaniami farmakologicznymi i klinicznymi. Dotyczy to między innymi działania przeciwzapalnego [45, 46]. Przeprowadzone doświadczenia in vitro i in vivo na zwierzętach oraz
badania kliniczne wykazały inhibicję chemotaksji polimorfonuklearnych limfocytów i monocytów. Należy zwrócić uwagę na fakt, że w przypadku badań na liniach
komórkowych żywotność komórek po inkubacji z wyciągiem z owoców róży była
wyższa niż 98% [45]. W badaniach klinicznych przeprowadzonych na ochotnikach
u których występowała choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoartroza) podawanie proszku z owoców róży spowodowało zmniejszenie poziomu C-reaktywnych
protein oraz redukcję chemotaksji białych krwinek obojętnochłonnych we krwi
obwodowej. Wyniki te wskazują, że owoce róży mają działanie przeciwzapalne
i mogą być stosowane zastępczo lub jako suplement w konwencjonalnej terapii
Aktualny stan i perspektywy badań róż owocowych
osteoartrozy [45]. W badaniach eksperymentalnych została wykazana aktywność
przeciwutleniająca owoców róży [47, 48], a ponadto wykazano działanie antymutagenne tego surowca roślinnego [49].
Ogromne znaczenie róży dla przemysłu spożywczego i farmaceutycznego uzasadnia konieczność podjęcia interdyscyplinarnych badań, które pozwolą na wyłonienie formy lub odmiany o szczególnie dużej zawartości związków biologicznie
czynnych. Dotychczas owoc rzekomy róży był traktowany głównie jako surowiec
witaminowy. Dla uzyskania jak największych ilości witaminy C podejmowane
były prace selekcyjne oraz uprawy takich gatunków jak Rosa canina, R. rugosa i
R. majalis. Wiele takich prac przeprowadzono w Instytucie Badawczym Leśnictwa
w Warszawie, gdzie otrzymano m.in. odmianę róży girlandowej „Selecta”, a także
odmiany róży dzikiej „Sylwa”, „Sylwana” i „ Jubileuszowa”. Ze skrzyżowania róży
Beggera (Rosa beggeriana) z różą pomarszczoną (Rosa rugosa) uzyskano także odmiany „Skolimów”, „Chylice” i „Konstancin” [50].
Przy zakładaniu upraw produkcyjnych róż ważne było ustalenie metod rozmnażania wyselekcjonowanych typów. W praktyce szkółkarskiej najczęściej stosuje
się rozmnażanie róż uprawnych przez półzdrewniałe sadzonki pędowe. Ulistnione, jednowęzłowe sadzonki ścina się ze średnio zdrewniałych pędów podczas
lub zaraz po kwitnieniu roślin. Następnie umieszcza się je w szklarni lub tunelu
w podgrzewanym podłożu (mieszanka torfu z perlitem) o temperaturze 23–24°C.
W takich warunkach – przy zamgławianiu – ukorzeniają się w ciągu 3–4 tygodni.
Po tym okresie rośliny sadzi się w pojemnikach wypełnionych pulchnym podłożem (torf, ziemia, kora i piasek). Początkowo młode rośliny wymagają zacieniania, a następnie pełnego światła słonecznego. W praktyce spotyka się także ukorzenianie sadzonek w nieogrzewanych tunelach foliowych w wielodoniczkach,
w których pozostają podczas zimy. Dopiero wiosną następnego roku są przesadzane do większych pojemników [50].
Ze względu na duże zapotrzebowanie na materiał szkółkarski stosowano
również rozmnażanie generatywne. Prace nad biologią kiełkowania materiałów
siewnych róż prowadzone dla opracowania masowej produkcji podkładek wegetatywnych korzeniowych podejmowano m.in. w Instytucie Dendrologii PAN [51,
52]. Problemem przy rozmnażaniu generatywnym jest fakt, że materiał siewny
róż znajduje się w stanie spoczynku endo- i egzogennego, zawiera inhibitory
wzrostu, a zarodek wymaga dojrzewania pożniwnego. Aby umożliwić kiełkowanie, trzeba naruszyć owocnię np. kwasem lub wysoką temperaturą [53], czy też
poddać nasiona ciepło-chłodnej stratyfikacji w podłożu torfowo - piaskowym [51,
52]. Rozmnażanie generatywne nie gwarantuje jednak wyrównanego materiału
nasadzeniowego.
Z ostatnio opublikowanych prac na uwagę zasługuje wydana przez Akademię
Medyczną w Lublinie rozprawa habilitacyjna [54]. Obejmuje ona szeroki zakres
badań fitochemicznych krajowych gatunków róż, umożliwiający określenie profili
chemicznych analizowanych taksonów oraz ich ocenę w aspekcie chemotaksonomicznym i farmaceutycznym, a także w relacji do ich podobieństwa genetycznego.
Vol. 53 No 1 2007
W. Buchwald, J. Zieliński, A. Mścisz, A. Adamczak, P.M. Mrozikiewicz
Jednym z ważniejszych osiągnięć tej pracy jest opracowanie nowej chromatograficznej metody identyfikacji pseudoowoców róży, uwzględniającą analizę głównych polifenoli, co daje możliwość wykrycia ewentualnych zafałszowań surowca.
W podsumowaniu należy podkreślić, że podjęcie pogłębionych badań składu i zawartości związków biologicznie czynnych w różach umożliwi w przyszłości szersze
zastosowanie pozyskiwanych z nich surowców. Równolegle prowadzone badania
molekularne pozwolą na lepsze zrozumienie zmienności róż oraz umożliwią identyfikację wyselekcjonowanych roślin, a także weryfikację skupowanego materiału
zielarskiego. Selekcja roślin z populacji występujących w stanie naturalnym spowoduje wprowadzenie do upraw plantacyjnych nowych odmian róż owocowych.
PODZIĘKOWANIE
Praca była dofinansowana przez Komitet Badań Naukowych w ramach projektu
badawczego nr N31202332/1556.
PIŚMIENNICTWO
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
Zieliński J. Studia nad rodzajem Rosa L. – Systematyka sekcji Caninae DC. Arbor Kórnickie 1985; 30:3-109.
Henker H. Rosa L. In: H. E. Weber (red.). Hegi Illustrierte Flora von Mitteleuropa. Band 4,2 C. Parey
Buchverlag, Berlin 2000.
Zieliński J, Popek R. Rosa L. W: Zając A, Zając M (red.). Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w
Polsce. Instytut Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2001:454-7.
Popek R. Róże dziko rosnące Polski. Klucz-Atlas. Plantpress, Kraków 2002.
Browicz K, Zieliński J. Chorology of trees and shrubs in south-west Asia and adjacent regions 4. Polish
Scientific Publishers, Warszawa-Poznań 1984.
Browicz K, Zieliński J. On the geographical distribution of Rosa abyssinica (Rosaceae). Fragm Flor Geobot
1991; 36(1):51-5.
Vetvička V, Zieliński J. Rosa zalana Wiesb. – its systematics and geographical distribution. Fragm Flor
Geobot 1981; 27(3): 343-8.
Zieliński J. Rozmieszczenie róż w południowej Wielkopolsce. Fragm Flor Geobot 1980; 25(1):53-64.
Zieliński J. Rosa majalis J. Herrmann, R. zalana Wiesb., R. canina L., R. dumalis Bechst., R. tomentosa Sm.,
R. sherardii Davies, R. villosa L. In: K. Browicz ed. Atlas rozmieszczenia drzew i krzewów w Polsce. PWN,
Warszawa-Poznań 1981; 32:9-23 i 7 map.
Zieliński J. Distribution of Rosa sempervirens L. in the eastern Mediterranean region. Ann Musei
Goulandris 1982; 5:163-70.
Zieliński J. Rosaceae II – Rosa L. W: Rechinger KH (red.). Flora Iranica 152. Akademische Druck- u.
Verlagsanstalt, Graz 1982:1-32 i 24 rysunki.
Zieliński J. Rosa rubiginosa L. and R. heckeliana Tratt. in Bulgaria. Fragm Flor Geobot 1986; 30(3):207-11.
Zieliński J. Rosa L. W: Jasiewicz A (red.). Flora Polski. Rośliny naczyniowe. PWN, Warszawa-Kraków 1986;
5:1-49.
Zieliński J. The genus Rosa L. in Greece. Arbor Kórnickie 1990; 35:3-45.
Zieliński J. Rosa gallica L. W: Zarzycki K, Kaźmierczakowa R (red.). Polska czerwona księga roślin. Instytut
Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków 1993:94-5.
Zieliński J. Rosa L. W: Kurtto M, Lampinen R, Junikka L. Atlas Florae Europeae. Helsinki 2004.
Olsson Å, Nybom H, Prentice HC. Relationships between Nordic dogroses (Rosa L. Sect. Caninae,
Rosaceae) assessed by RAPDs and elliptic Fourier analysis of leaf shape. Sys Bot 2000; 25:511-21.
Werlemark G, Nybom H. Skewed distribution of morphological character scores and molecular markers
in three interspecific crosses in Rosa section Caninae. Hereditas 2001; 134(1):1-13.
Aktualny stan i perspektywy badań róż owocowych
19. Millan T, Osuna F, Cobos S, Torres AM, Cubero JI. Using RAPDs to study phylogenetic relationships in
Rosa. Theor Appl Genet 1996; 92:273-7.
20. Foster S, Tyler VE. Tyler’s honest herbal: a sensible guide to the use of herbs and related remedies.
Haworth Herbal Press, 3rd ed., Binghamton, NY:1993.
21. Wichtl M (red.). Teedrogen. Ein Handbuch für Apotheker und Ärzte. Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft
mbH, Stuttgart 1994.
22. Joublan JP, Berti M, Serri H, Wilckens R, Hevia F, Figueroa I. Wild rose germplasm evaluation in Chile. W:
Janick J. (red.). Progress in new crops. ASHS Press, Arlington, VA 1996:584–8.
23. Kovacs S, Tóth MG, Fascar G. Fruit quality of some rose species native in Hungary. Acta Horticult 2000;
538:103–8.
24. Demir F, Özcan M. Chemical and technological properties of rose (Rosa canina L.) fruits grown wild in
Turkey. J Food Engin 2001; 47:333–6.
25. Leung AY, Foster S. Encyclopedia of common natural ingredients used in food, drugs and cosmetics.
2nd ed. John Wiley & Sons, New York, NY 1996.
26. Blumenthal M (red.). The complete German Commission E Monographs: Therapeutic Guide to Herbal
Medicines. American Botanical Council, Boston, MA 1998.
27. Erentürk S, Gülaboğlu MS, Gültekin S. Vitamin C degradation of rose hips during drying and effects of
drying medium on vitamin C degradation. I International Rose Hip Conference, 7-10 September 2005,
Gumushane, Turkey. Acta Hort (ISHS) 2005; 690:303-10.
28. Novruzov EN, Shamsizade LA. Closed-loop processing technology for rose hips. Acta Hort (ISHS) 2005;
690:269-76.
29. Razungles A, Oszmianski J, Sapis JP. Determination of carotenoids in fruits of Rosa sp. (Rosa canina and
Rosa rugosa) and of chokeberry (Aronia melanocarpa. J Food Sci 1989; 54:774–5.
30. Hodisan T, Socaciu C, Ropan I, Neamtu G. Carotenoid composition of Rosa canina fruits determined by
thin-layer chromatography and high-performance liquid chromatography. J Pharm Biomed Anal 1997;
16:521–8.
31. Hornero-Mendez D, Minquez-Mosquera MI. Carotenoid pigments in Rosa mosqueta hips, an alternative
carotenoid source for foods. J Agric Food Chem 2000; 48:825–8.
32. Novruzov EN. Pigments of species in the genus Rosa and their chemotaxonomic value. Acta Hort (ISHS)
2005; 690:225-30.
33. Böhm V, Frölish K, Bitsch R. Rosehip – a „new“ source of lycopene? Mol Aspects Med 2003; 24:385-9.
34. Hvattum E. Determination of phenolic compounds in rose hip (Rosa canina) using liquid chromatography
coupled to electrospray ionisation tandem mass spectrometry and diode-array detection. Rapid
Commun Mass Spectrom 2002; 16:655–62.
35. Kumarasamy Y, Cox PJ, Jasparas M, Rashid MA, Sarker SD. Flavonoid Glycosides from the seed of Rosa
canina. Pharmaceutical Biology 2003; 41(4):237-42.
36. Olsson MR, Anderson S, Werlemark G, Uggla M, Gustavsson KE. Carotenoids and phenolics in rose hips.
Acta Hort (ISHS) 2005; 690:249-52.
37. Stralsjö L, Alklint C, Olsson ME, Sjöholm I. Total folate content and retention in rosehips (Rosa spp.)
after drying. J Agric Food Chem 2003; 51:4291–5.
38. Özcan M. Nutrient composition of Rose (Rosa canina L.) seed and oils. J Med Food 2002; 5(3):137-40.
39. Szentmihályi K, Vinkler P, Lakatos B, Illés V, Then M. Rose hip (Rosa canina L.) oil obtained from waste
hip seeds by different extraction methods. Bioresour Technol 2002; 82(2):195–201.
40. Mikołajczyk K, Wierzbicki A. Zioła źródłem zdrowia. Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna „Adam”,
Warszawa 1999.
41. Gao X, Uggla M, Rumpunen K. Antioxidant activity of dried and boiled rose hips. Acta Hort. (ISHS) 2005;
690:239-43.
42. Erentürk S, Gülaboğlu MS, Gültekin S. Influence of some processing parameters on drying kinetics of
rose hips. Acta Horticult (ISHS) 2005; 690:261-8.
43. Gruenwald J, Brendler T, Jaenicke C. PDR for Herbal Medicines. 1st ed. Medical Economics Company,
Inc., Montvale, NJ 1998.
44. Rośliny lecznicze w fitoterapii. Kompendium roślin leczniczych uszeregowanych według zakresów
stosowania na podstawie monografii opracowanych przez Komisję E Federalnego Urzędu Zdrowia RFN.
IriPZ, Poznań 2000.
Vol. 53 No 1 2007
W. Buchwald, J. Zieliński, A. Mścisz, A. Adamczak, P.M. Mrozikiewicz
45. Winther K, Rein E, Kharazmi A. The anti-inflammatory properties of rose-hip. Inflammopharmacology
1999; 7:63-8.
46. Larsen E, Kharazami A, Christensen LP, Brogger-Christensen S. An antiinflammatory galactolipid from
rose hip (Rosa canina) that inhibits chemotaxis of human peripheral blood neutrophils in vitro. J Nat
Prod 2003; 66:994–5.
47. Daels-Rakotoarison DA, Gressier B, Trotin F, Brunet C, Luyck M, Dine T, Bailleul F, Cazin M, Casin JC.
Effects of Rosa canina fruit extract on neutrophil respiratory burst. Phytother Res 2002:16:157–61.
48. Halvorsen BT, Holte K, Myhrstad MCW, Barikmo I, Hvattum E, Fagertun Remberg S, Wold AB, Haffner
K, Baugerod H, Frost Andersen L, Moskaug JO, Jacobs DR, Blomhoff R. A systematic screening of total
antioxidants in dietary plants. J Nutrition 2002; 13:461–71.
49. Karakaya S, Kavas A. Antimutagenic activities of some foods. J Sci Food Agricult 1999; 79:237–42.
50. Wiśniewska-Grzeszkiewicz H. Róże owocowe. Hasło Ogrodnicze 1999; 10:26-7.
51. Suszka B, Bujarska-Borkowska B. Seed after-ripening, germination and seedling emergence of Rosa
canina L. and some of its rootstock selections. Arbor Kórnickie, 1987; 32:231-96.
52. Suszka B, Bujarska-Borkowska B. After-ripening germination of seeds and seedling emergence of Rosa
canina L. ‘Schmid’s Ideal’ in relation to other rootstock selections of this species. Arbor. Kórnickie 1988;
34:113-34.
53. Uggla M. Domestication of wild roses for fruit production. Doctoral thesis. Swedish University of
Agricultural Sciences. Alnarp 2004.
54. Nowak R. Badania fitochemiczne wybranych gatunków z rodzaju Rosa L. Analiza biologicznie aktywnych
składników. Praca habilitacyjna. Katedra i Zakład Botaniki Farmaceutycznej Akademii Medycznej
w Lublinie. Lublin 2006.
CURRENT RESEARCH ON ROSES AND THEIR PERSPECTIVES
W. BUCHWALD1, J. ZIELIŃSKI2, A. MŚCISZ1, A. ADAMCZAK1 , P.M. MROZIKIEWICZ1
1
Research Institute of Medicinal Plants
Libelta 27, 61-707 Poznań, Poland
2
Institute of Dendrology (Polish Academy of Sciences)
Parkowa 5, 62-035 Kórnik, Poland
Autor, do którego należy kierować korespondencję
e-mail: [email protected]
Summary
The genus Rosa L. consists of approx. 200 wild species distributed in northern hemisphere.
Taxonomic relationships within the genus are not very well understood due to the huge
variability. The aim of this study is to review genetic and phytochemical research, as well
as potential health benefits of rose hip. For ages the roses have been used as a herbal
teas, jams or other food products, because they are rich in vitamin C, phenolics and carotenoids. Recent clinical studies have shown that dried rose hips reduced symptoms of
osteoarthritis. Roses still might be a source of new remedies and food supplements.
Key words: roses, taxonomic research, genetic research, phytochemical research, pharmacological
research, propagation