pobierz - Przedszkole Nr 12 z Oddziałami Integracyjnymi

pobierz - Przedszkole Nr 12 z Oddziałami Integracyjnymi

PROFILAKTYKA LOGOPEDYCZNA
Praktyczne wskazówki dla rodziców wraz z zestawami ćwiczeń
DRODZY RODZICE,
Ćwiczenia z zakresu profilaktyki logopedycznej powinny być prowadzone codziennie (a nawet kilka
razy w ciągu dnia) przez 5 - 10 minut. Istotnym jest jednak, by czas trwania i liczbę powtórzeń
odpowiednio dobrać do indywidualnych możliwości dziecka. Ćwiczenia należy urozmaicać,
prowadzić w formie zabawowej i ciekawej dla dziecka. Pracujemy przed lustrem lub też
wykorzystujemy każdą nadarzająca się okazję: spacer, posiłki, jazdę samochodem czy drogę do
przedszkola. Atrakcyjną i skuteczną formą ćwiczeń artykulatorów są zabawy fabularyzowane, w
czasie których dzieci naśladują za pomocą warg i języka ruchy zwierząt czy różne czynności
(załącznik). Ćwiczenia aparatu mowy należy wykonywać dokładnie, dlatego nie jest wskazany
pośpiech, ani zbyt duża liczba ćwiczeń bez przerwy. Korzystniej jest powtarzać je przy różnych
okazjach, aż zostanie osiągnięta precyzja i szybkość ruchów narządów artykulacyjnych.
PAMIĘTAJMY! Jedyną drogą do osiągnięcia sukcesu jest wielokrotne powtarzanie ćwiczeń.
Należy stosować zasadę stopniowania trudności: rozpoczynamy od ćwiczeń najprostszych i powoli
dochodzimy do coraz trudniejszych, wymagających większego zaangażowania i sprawności aparatu
mowy. Na początku możemy wykorzystać naturalne sytuacje z życia codziennego:
•
•
•
•
•
•
•
Nie gańmy dziecka, kiedy ziewa, lecz poprośmy, by zrobiło to jeszcze kilka razy, zasłaniając
usta.
Po posiłku pozwólmy dziecku wylizać talerz. To ćwiczenie mniej eleganckie, ale skutecznie
wpływa na sprawność środkowej części języka.
Po śniadaniu posmarujmy dziecku wargi nutellą, miodem, czy na przykład dżemem i
poprośmy, aby zlizało je jak najdokładniej, niczym miś czy kotek.
Zaproponujmy mu słodką zabawę z lizakiem, aby lizało go unosząc czubek języka ku górze.
Podczas mycia zębów (rano i wieczorem) zaproponujmy dziecku liczenie zębów lub witanie
się z nimi poprzez dotykanie każdego z osobna czubkiem języka.
Podczas rysowania poprośmy dziecko, aby narysowało językiem kółko (dookoła warg) lub
kreseczki (od jednego do drugiego kącika ust).
Dmuchanie na talerz z gorącą zupą, chuchanie na zmarznięte dłonie, cmokanie, żucie
pokarmów a nawet wystawianie języka to też ćwiczenia aparatu artykulacyjnego.
Najważniejsze zalecenia dotyczące wczesnej profilaktyki logopedycznej:
•
•
•
•
•
•
do dziecka należy mówić poprawnie, powoli i wyraźnie;
naturalnie dziecko reaguje na aktywność uczuciową i słowną otoczenia; odwrotna sytuacja
powinna wzbudzić podejrzenie niedosłuchu;
należy z uwagą słuchać wypowiedzi dziecka oraz inspirować je do dalszej rozmowy poprzez
zadawanie dodatkowych pytań; nie wolno tłumić naturalnej skłonności dziecka do mówienia
obojętnością,
zaleca się częste czytanie dziecku, opowiadanie bajek i oglądanie wspólnie filmów wraz z
wypowiadaniem się na ich temat;
nie można poprawiać wymowy dziecka, wymagać by kilkakrotnie powtarzało dane słowo,
zawstydzać, czy też karać za niewłaściwą wymowę - hamuje to naturalną chęć mówienia;
nie wolno wymagać zbyt wczesnej artykulacji poszczególnych głosek – w sytuacji, kiedy
dziecko dysponuje jeszcze niedostateczną sprawnością artykulatorów oraz niedostatecznie
wykształconym słuchem fonemowym, a jest zmuszane do artykulacji zbyt trudnych dla niego
głosek, niejednokrotnie zaczyna je zniekształcać, realizować nieprawidłowo;
Jednym z najważniejszych elementów profilaktyki wad wymowy jest świadomość zarówno
rodziców jak i najbliższego otoczenia dziecka; masaże twarzy, systematyczne wykonywanie
ćwiczeń narządów mowy, ćwiczenia oddechowe oraz inspirowanie dziecka do mówienia.
Ćwiczenia żuchwy:
•
•
•
•
•
•
•
masaż żuchwy,
otwieranie i zamykanie ust,
ziewanie,
cofanie i wysuwanie żuchwy przy zamkniętych ustach,
wysuwanie i cofanie dolnej wargi i żuchw przy otwartych ustach,
grzebień - wysuwnie żuchwy, zakładanie i poruszanie dolnymi zębami po górnej wardze;
cofanie żuchwy, zakładanie i poruszanie górnymi zębami po dolnej wardze i brodzie,
przeżuwanie – przesuwanie żuchwy raz w lewą, raz w prawą stronę,
Ćwiczenia warg:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
balonik - nadymanie policzków, usta ściągnięte (dla urozmaicenia bawimy się w baloniki, które
"pękają" przekłute palcami ),
półuśmiech - odciąganie na przemian kącików warg,
zakładanie wargi górnej na dolną i odwrotnie,
uśmiech - ryjek – szybkie zmienianie układu ust,
całuski - usta układamy w "ciup" i cmokamy posyłając do siebie buziaki,
niejadek - usta wciągamy w głąb jamy ustnej.
zmęczony konik - parskanie wargami.
pojazdy - naśladowanie poprzez wibrację warg warkotu motoru, helikoptera, itp.
podwieczorek pieska - chwytanie ustami drobnych cukierków, chrupek, kawałków skórki
chleba, itp.
kto silniejszy? - napinanie warg w pozycji rozciągniętej: dwie osoby siedzące naprzeciw siebie
trzymają ustami kartkę papieru i każdy ciągnie w swoją stronę (dajmy dziecku szansę wygrania
zawodów),
rybka - powolne otwieranie i zamykanie warg tworzących kształt koła, zęby "zamknięte",
świnka - wysuwanie obu warg do przodu, udając ryjek świnki.
wąsy - wysuwanie warg jak przy wymawianiu u, położenie na górnej wardze słomki lub ołówka
i próby jak najdłuższego utrzymania.
drzwi do domu - buzia to domek krasnoludka, a wargi to drzwi do domku. Pokaż jak wargi
ściągnięte do przodu, otwierają się i zamykają.
straż pożarna - wyraźne wymawianie samogłosek w parach: e o, i u, a u
suszarka - utrzymywanie przy pomocy warg słomki, wciąganie powietrza nosem, wydychanie
przez słomkę na dłoń (odczuwanie ciepłego powietrza),
słomka - wciąganie powietrza do siebie przez słomkę i wydmuchiwanie na „piórko”,
dmuchanie na styropian, waciki,
wykonywanie ruchów imitujących gwizdanie,
Ćwiczenia policzków:
•
•
•
•
•
gruby miś – nadymanie policzków,
chudy zajączek – wciąganie policzków
naprzemiennie gruby miś – chudy zajączek,
piłka plażowa - nabieranie powietrza w usta i zatrzymanie w jamie ustnej, powolne
wypuszczanie powietrza,
przepychanki - nabieranie powietrza w usta, przepychanie powietrza z jednego policzka do
drugiego na zmianę.
Ćwiczenia języka:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Zwróćmy uwagę, by język dziecka był za zębami - dotykamy palcem lub zimną łyżeczką
podniebienia tuż za górnymi zębami, nazywając je zaczarowanym miejscem, parkingiem itp., w
którym język (krasnoludek, samochód) powinien przebywać, gdy mamy zamkniętą buzię.
wycieraczki w samochodzie – przy otwartych szeroko ustach oblizywanie językiem górnej wargi
(od lewego do prawego kącika ust),
języczek się rozgląda - przy otwartych szeroko ustach oblizywanie językiem dolnej wargi (od
lewego do prawego kącika ust),
kotek - przy otwartych szeroko ustach oblizywanie obydwu warg dookoła (w jedną i druga
stronę),
huśtawka - czubek języka dotyka na zmianę prawego i lewego kącika ust,
winda - otwórz szeroko buzię, poruszaj szybko językiem tak, jakby był windą - raz do górnej
wargi, raz do dolnej.
żyrafa - ma długą szyję, wyciąga mocno szyję do góry. Otwórz szeroko usta i spróbuj
wyciągnąć ostry język do góry, najdalej jak potrafisz.
piesek - język szeroki i rozluźniony wysuń jak najdalej na brodę,
karuzela - dzieci bardzo lubią kręcić się w koło, twój język także. Włóż język między wargi a
dziąsła (najpierw górne, potem dolne) i zakręć nim raz w prawą, raz w lewą stronę,
królik Czyścioszek - czyszczenie językiem od wewnętrznej strony górnych i dolnych zębów,
chomik - wypycha policzki jedzeniem, a ty pokaż jak można wypchnąć policzki językiem, raz z
prawej raz z lewej strony.
malowanie ścian - oblizywanie policzków,
liczenie zębów czubkiem języka (usta szeroko otwarte),
trąba słonia – szukanie czubkiem języka ostatnich górnych i dolnych zębów, z prawej lewej
strony (usta szeroko otwarte),
młotek - wbijamy gwoździe w ścianę. Spróbuj zamienić język w młotek i uderzaj o dziąsła tuż
za górnymi zębami, naśladując wbijanie gwoździa (usta szeroko otwarte),
głośne wymawianie głoski ,,a” z jednoczesnym unoszeniem języka do wałka dziąsłowego,
wielokrotne wymawianie sylaby ,,da” z głoską ,,d” realizowaną dziąsłowo jak w wyrazie
Andrzej, drzewo,
tzw. rurka (można pomóc dziecku np. słomką – ułożyć wzdłuż języka z prośbą, by starało się ją
objąć językiem),
koci grzbiet - czubek języka dotyka przednich dolnych zębów od wewnętrznej strony, a
środkowa część języka dotyka górnych zębów (usta rozchylone, język napięty),
malarz - maluje sufit dużym pędzlem. Pomaluj pędzlem (językiem) swoje podniebienie,
zaczynając od zębów w stronę gardła (usta szeroko otwarte),
konik jedzie na przejażdżkę - naśladowanie konika stukając czubkiem języka o podniebienie,
wydając przy tym charakterystyczny odgłos kląskania.
przytrzymywanie czubkiem języka przy podniebieniu rodzynek, pastylek pudrowych,
cukierków (z wgłębieniem w środku) itp.
zlizywanie nutelli, mleka w proszku itp. z podniebienia przy szeroko otwartych ustach
odklejanie chrupki od wałka dziąsłowego,
zlizywanie z pionowo ustawionego talerzyka, np. miodu, napoju w proszku (na mokrym
talerzyku);
Ćwiczenia usprawniające podniebienie miękkie:
•
•
•
•
•
•
•
•
płukanie gardła – to jedno z najprostszych i najbardziej znanych ćwiczeń podniebienia
miękkiego,
chce mi się spać – wywoływanie ziewania przy nisko opuszczonej szczęce dolnej,
zmarznięte dłonie – chuchanie na ręce,
zatkaj nos, otwórz buzię – głębokie oddychanie przez usta przy zatkanym nosie,
łykamy powietrze – nabieranie powietrza nosem i zatrzymanie w jamie ustnej, policzki nadęte;
początkowo nadymać policzki z zatkanym nosem, a następnie próbować połykać powietrze,
oddycham na odwrót – nabieranie powietrza ustami, zatrzymanie go w policzkach, a następnie
wypuszczanie powietrze nosem,
śpiący niedźwiedź – chrapanie na wdechu i wydechu,
zaraźliwy kaszel – kasłanie z językiem wysuniętym na zewnątrz jamy ustnej lub z otwartą buzią,
•
•
•
•
•
zachwycające – udawanie, że się czymś zachwyciliśmy przy otwartej szeroko buzi; oglądanie w
lustrze, jak rusza się języczek podniebienny.
trzymając usta szeroko otwarte, wymawiajcie bardzo krótko samogłoski: a, e, i, o, u, y.
wymawianie połączeń głosek tylnojęzykowych zwartych z samogłoskami, np. ga, go, ge, gu,
gy, gi, gą, gę, ka, ko, ke, ky, ki, ku, ak, ok, ek, ik, yk, uk,
wypowiadanie sylab (jak wyżej) i logatomów: aga, ogo, ugu, eke, yky, ygy, iki, Igi, ago, egę,
energicznie wymawiajcie połączenia głoskowe typu: ak-ka, ag-ga, uk-ku, ug-gu, ok-ko, og-go,
ek-ke, eg-ge, yk-ky, yg-gy, ik-ki, ig-gi.
Ćwiczenia języka kształtujące prawidłowy sposób połykania:
•
•
•
•
•
•
•
kląskanie – przywieramy koniec języka do podniebienia i kląskamy,
przełykamy słodką ślinę – na koniec języka kładziemy chrupkę, cukierka, czy pastylkę,
przyciskamy język do podniebienia, zwieramy zęby zaciskając wargi i przełykamy ślinę,
mlaskanie – dolną wargą naciska się górną i odrywa z głośnym mlaskaniem,
kto silniejszy? – na końcach długiej nici są umocowane np. cukierki, para chwyta je wargami i
ciągnie linę, kto dłużej wytrzyma,
plastikowy patyczek utrzymuje się pomiędzy wargami przez 10 minut, np. podczas słuchania
opowiadania, oglądania filmu, itp.
picie przez słomkę umieszczoną z boku jamy ustnej, przy policzku (poza siekaczami –
uniemożliwia to wysuwanie języka w czasie połykania),
przełykanie śliny przy szeroko otwartych ustach z językiem przywartym do podniebienia,
Ćwiczenia oddechowe:
Ćwiczenia mobilizujące wyłącznie aparat oddechowy:
•
•
•
•
•
wąchanie kwiatków – dziecko powoli wciąga powietrze nosem i równie powoli, aby
zapamiętać ich zapach, robi wydech
zdmuchiwanie kawałków papieru z gładkiej powierzchni – przy pomocy plastikowej rurki
dziecko zdmuchuje np. 10 skrawków papieru.
wesołe wiatraczki – dziecko trzyma w ręku wiatraczek i na określony sygnał, np.: klaśnięcie
przybliża wiatraczek do ust i na niego dmucha,
zdmuchiwanie świecy
dmuchanie na watkę lub piórko, aby długo utrzymywało się w powietrzu
Ćwiczenia na wydłużenie fazy wydechowej:
•
•
•
•
•
•
•
balonik – dziecko naśladuje nadmuchiwanie balonu powoli, aby nie pękł,
dmuchanie na świecę, w taki sposób, aby płomień wyginał się, ale nie gasł,
puszczanie baniek mydlanych,
mecz piłki pingpongowej – czworo lub dwoje „zawodników” siedzi naprzeciw siebie i
dmuchają na piłeczkę, tak aby nie spadła ze stołu,
zabawy z plastikową słomką w wodzie:
słomkę wkładamy do szklanki z wodą i nie dotykając jej powierzchni, wydmuchujemy w
wodzie „dołek”,
zanurzamy słomkę w wodzie i leciutko dmuchamy , wywołując niewielkie bąbelki,
dmuchamy na zmianę: długo- krótko- jak najdłużej; słabo- mocno- bardzo mocno- gotuje się i
kipi;
Rurką do napojów zdmuchujemy papier z gładkiej powierzchni stolika, potem z powierzchni
chropowatej; rozdmuchujemy kaszę, ryż, sól.
Rurka może służyć do chwytania (przyciągania na wdechu) różnych lekkich przedmiotów:
papierków, gąbki, waty, piłeczki pingpongowej albo ich wydmuchiwanie (na wydechu):
- Kto dmucha mocniej?
- Kto szybciej?
- Kto dalej?
•
•
Ćwiczenia oddechowe z wypowiadaniem głosek:
- podczas dmuchania na świecę fonacja: f, ch, s, ś, sz;
- naśladowanie głosów zwierząt (syczenie gęsi – sss), zjawisk atmosferycznych (szum
wiatru – sz sz sz), itp. lokomotywa – fff, wypuszczanie powietrza z piłki – sss;
- fonacja samogłosek na wydechu: na jednej wysokości/na różnych; cicho/głośno
Ćwiczenia z mówieniem i śpiewaniem:
- liczenie na jednym wydechu,
- recytacja wierszy, śpiewanie piosenek,
- powtarzanie zdań na jednym wydechu 2 – 3 razy, potem coraz dłuższe,
Nieodłączną grupę ćwiczeń logopedycznych stanowią ćwiczenia słuchowe, ponieważ często
opóźnienia czy zaburzenia rozwoju mowy pojawiają się na skutek opóźnień rozwoju słuchu
fonematycznego. Stymulując funkcje słuchowe przyczyniamy się do rozwoju mowy.
Ćwiczenia słuchowe:
Ćwiczenia słuchu fizjologicznego:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Co słyszę?– dziecko siedzi z zamkniętymi oczami i nasłuchuje, rozpoznaje odgłosy
dochodzące z sąsiedztwa, ulicy.
Zgadnij, co wydało dźwięk? – uderzanie pałeczką w szkło, metal, kamień, drewno itp.
Toczenie różnych przedmiotów po podłodze – rozpoznawanie odgłosu przez dzieci.
Rozpoznawanie różnych przedmiotów w zamkniętym pudełku po wydawanym odgłosie –
groch, kamyki, gwoździe, cukier, kasza itp.
Uderzanie o siebie klockami, łyżeczkami, garnuszkami; uderzanie łyżeczką o pustą szklankę,
o szklankę z wodą, klaskanie, darcie papieru, gniecenie papieru, przelewanie wody ( z
wysokości, z niska), drapanie po szkle, papierze, stole.
Rozpoznawanie głosu, szmeru, źródła dźwięku – miejsca, kierunku, odległości, ilości
dźwięków (dużo- mało), głośności ( cicho – głośno).
Szukanie ukrytego zegarka, radia, dzwoniącego budzika.
Rozróżnianie i naśladowanie głosów zwierząt: kota, psa, krowy, kury, koguta, kaczki, gęsi itp.
Rozróżnianie odgłosów pojazdów: samochodu, pociągu, motoru, traktora itp.
Rozpoznawanie po dźwięku różnych urządzeń domowych, np. odkurzacz, mikser, suszarka,
pralka itp.
Ćwiczenia słuchu fonemowego:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Wyróżnianie wyrazów w zdaniu ( stawiamy tyle klocków, rysujemy tyle kółeczek,
klaszczemy tyle razy ile słów słyszy dziecko w wypowiadanym zdaniu).
Wydzielanie sylab w wyrazach poprzez wystukiwanie sylab, wyklaskiwanie, badanie ile razy
opadnie żuchwa (na ręce) przy wybrzmiewanie sylab.
Nazywanie obrazków – dziecko kończy wyraz po pierwszej sylabie wypowiedzianej przez
rodzica, a potem odwrotnie – dziecko zaczyna.
Dzielenie na sylaby imion.
Wyszukiwanie imion dwu- i trzysylabowych.
Wyszukiwanie słów z podaną przez rodzica sylabą.
Rozpoznawanie określonej sylaby w rozsypance sylabowej, np. ba, pa, ta, da, la, ra.
Wyszukiwanie imion rozpoczynających się od samogłoski, następnie od podanej spółgłoski.
Wydzielanie spółgłosek nagłosowych przez przedłużanie nagłosu, np. ssssamolot, szszszafa.
Przy pomocy ilustracji – wyszukiwanie przedmiotów, których nazwy rozpoczynają się na
daną głoskę.
Wydzielanie spółgłoski wygłosowej.
Dzielenie na głoski łatwych a następnie coraz trudniejszych słów.
Czy w tym wyrazie ukryła się głoska „p”, czy „b”; „s”, czy „z”, itd – ćwiczenia z
paronimami: bułka – półka, koza – kosa, domek –Tomek, itp. Różnicowanie głosek
różniących się podczas artykulacji praca wiązadeł głosowych.
Załącznik
Przykładowa, rozbudowana forma zabawy fabularyzowanej – bajeczka logopedyczna.
Chory krasnoludek
Krasnalek był chory i leżał w łóżeczku i przyszedł pan doktor:
- Jak się masz krasnalku?
Krasnalek kaprysi, ziewa, nie chce jeść, nie chce pić. Chyba się przeziębił:
- Ziewa szeroko z opuszczoną nisko dolną szczęką: aaaaaaaaaa
- Nie chce jeść i bardzo chudnie: wciąganie policzków
- Kaszle: z wysuniętym na zewnątrz językiem
- Chętnie ssie smoczek: naśladowanie odruchu ssania
- Bardzo marudzi: mmmm (murmurando)
Wzywamy pogotowie, pogotowie jedzie: eo, eo, au, au, ay, ay, iu, iu,yu, yu
Pan doktor zaleca:
- Płukanie gardełka (gulgotanie)
- Połykanie pastylek (naśladowanie połykania)
- Oglądanie gardła w lusterku (podczas wymawiania samogłosek)
Krasnalek zmęczony zabiegami ziewa (szeroko), ziewa i usypia:
- Chrapie (na wdechu)
- Chrapie (na wydechu)
Budzi się. Będzie brał inhalacje:
- Zaciska na przemian dziurki nosa (w tym czasie oddycha wolną dziurką)
- Wdycha powietrze nosem - wydycha ustami.
Krasnalek czuje się już lepiej- sprawdza czy gardło go jeszcze boli
Trzyma ręką gardło i wymawia sylaby (przy szeroko otwartych ustach):
ga go ge gu gy
ka ko ke ku ky
oko eke uku aku
ago ego ugu ogo
ga go ge gu gy
Zdrowy krasnoludek ma apetyt, zamyka usta i żuje coś smacznego (naśladowanie żucia).Po posiłku
krasnal dostał czkawki: Ap-ap, op-op, up-up, ep-ep, yp-yp, ip-ip.
Kiedy czkawka minęła postanowił pobawić się kolorowymi skrawkami papieru, które
zdmuchiwał z blatu stołu. Papierki frunęły daleko, bo krasnal dmuchając na nie mówił: pa,
po, pe, pi, pu, py (moment zwarcia przy p przedłużyć). Kiedy buzia mu się zmęczyła
postanowił dmuchać na papierki przez nos.
DRODZY RODZICE, jak na pewno zauważyliście, wiele z opisanych
ćwiczeń to codzienne czynności. Ćwiczcie systematycznie, a efekty nie każą
długo na siebie czekać. Wasze dzieci będą pięknie mówić! Życzę samych
sukcesów! ☺
PS: W razie jakichkolwiek pytań służę pomocą. Zachęcam do zadawania pytań w przedszkolu
lub telefonicznie (nr tel. 509 480 779).
Z poważaniem,
mgr Magdalena Borowicz
nauczyciel – logopeda