strona13 - Nowa Gazeta Gostyńska

NOWA gazeta gostyñska 16/11ƒ
HISTORIA
SPO£EC…23
Irena Stablewska, pseudonim „Iry”, by³a na prze³omie XIX i XX wieku cenion¹ pisark¹ i poetk¹. Jedn¹ z nielicznych – prawdziw¹
„palm¹ na Saharze wielkopolskiej, tak ubogiej w twórczoœæ artystyczn¹”. Urodzi³a siê i ca³e swoje ¿ycie spêdzi³a w podgostyñskim
Zalesiu. By³a rzadkim przypadkiem ³¹czenia w swej twórczoœci elementów pozytywizmu i XIX-wiecznego romantyzmu. Dziœ jej
powieœci s¹ w zasadzie nieznane, a swego czasu by³y rozchwytywane i czytane z zapartym tchem, tak po dworach, jak i ch³opskich
chatach. Pierwsz¹ i, niestety, nadal jedyn¹ publikacj¹ próbuj¹c¹ przybli¿yæ jej ¿ycie i dokonania literackie, jest wydana w 1988
roku ksi¹¿ka pt. „Palma na Saharze. Przyczynek do biografii Ireny Stablewskiej 1864-1939” autorstwa prof. dr. hab. Krzysztofa
Maækowiaka. Jej ca³¹ spuœciznê uda³o siê skompletowaæ Muzeum im. Edmunda Bojanowskiego w Grabonogu. Od kilku lat jest
patronk¹ jednej z gostyñskich ulic na osiedlu Po¿egowo.
ROBERT CZUB
Irena Kazimiera Stablewska (1864-1939)
Irena Kazimiera Stablewska urodzi³a siê 28 maja 1864 r. w Zalesiu k. Gostynia. By³a córk¹ Stanis³awa herbu Oksza (1832-1904),
ostatniego Polaka na stanowisku marsza³ka wielkopolskiego sejmiku prowincjonalnego, i Stanis³awy ze Sczanieckich herbu
Ossoria (1836-1922). Jej rodzina wyró¿nia³a siê znacznymi tradycjami narodowymi i spo³ecznymi. Posiada³a liczne rodzeñstwo:
Jan, Kazimierz, Zygmunt, Emilia, Gabriela (wszyscy stanu wolnego). Trzy pozosta³e siostry: Julia, Helena i przypuszczalnie
Maria by³y zamê¿ne. Jej wujem by³ Florian Stablewski (1841-1906), Prymas Polski, arcybiskup gnieŸnieñsko-poznañski, za³o¿yciel „Przewodnika Katolickiego” i Ksiêgarni œw. Wojciecha.
Odebra³a staranne wykszta³cenie domowe. Naukê zorganizowan¹ matki ziemi” (Lwów 1904, wyd. 2, 1911, wyd. 3, 1919) – gloryfikurozpoczê³a w roku szkolnym 1872/1873 w krakowskim Gimnazjum j¹ca rolê ziemiañstwa w walce z niemieck¹ kolonizacj¹. Powieœæ mówi
Urszulanek i kontynuowa³a j¹ na pensji sercanek w Pradze, a ukoñ- o tragicznych i z³o¿onych losach rodziny ch³opskiej, ogromnym przyczy³a w roku 1881. Nale¿a³a do uczennic œrednich, choæ pilnych.
wi¹zaniu i szacunku do ziemi oraz pracowitoœci wielkopolskiego ch³opa.
Po ukoñczeniu szkó³ wróci³a do rodzinnego Zalesia. Tu rozpoczê- Charakterystycznym jest fakt, ¿e pomimo zmienionych niektórych
³a aktywn¹ dzia³alnoœæ spo³eczn¹ oraz publicystycznonazw miejscowoœci, fabu³a powieœci toczy siê na
literack¹. Nawi¹za³a m.in. bliskie kontakty z Emili¹
wsiach powiatu gostyñskiego (Lipie, Szelejewo, PiaSczanieck¹ (prywatnie by³a jej cioteczn¹ babk¹), znan¹
ski, Borek).
ze swych postêpowych pogl¹dów i licznych wyW 1904 roku zmar³ ojciec Ireny, a ona wraz z siost¹pieñ patriotycznych.
strami pozosta³a w Zalesiu pod opiek¹ zarz¹dzaj¹ceZnamiennym rysem pracy I. Stablewskiej by³a
go maj¹tkiem brata Kazimierza. W latach 1905-1906
akcja oœwiatowo-charytatywna wœród ludu wiejskiego.
odby³a kolejne podró¿e do W³och, Monako i Pary¿a.
Do najciekawszych jej utworów przeznaczonych
Wra¿enia z nich wykorzystywa³a w dalszych podla ludu nale¿¹: „Piotr i Jagna Bandurkowie”, „Kawieœciach i felietonach dla prasy (m.in. „Ulotne wsposia”, „Wspomnienia o mojej matce”, „Maria – Aniela
mnienia z teki podró¿nej”, Poznañ 1905). W latach
– opowiadanie z krwawych lat powstania 1831 roku”
1912-1913 og³osi³a nowelistyczne tomy „Z tajników
– przedstawiaj¹ca niezwykle smutne losy typowej
serc” (Poznañ 1912) i „Czy zna³am jej duszê” (Porodziny szlacheckiej w okresie powstañ narodowych
znañ 1912) oraz „Powieœci dla ludu” (Poznañ 1913).
i wojen napoleoñskich. W latach osiemdziesi¹tych
Tutaj ostro krytykowa³a przejawy lewicowoœci wœród
odby³a wraz z ojcem podró¿e do Berlina, Wiednia,
ludu wielkopolskiego. „Na stra¿y. Powieœæ na tle wielInnsbrucku i Triestu. Wtedy ju¿ pisywa³a wiersze i prozê.
kopolskich stosunków” (Poznañ 1916, wyd. 2, 1937) przeciwstaW Zalesiu dzia³a³a w teatrze amatorskim, muzykowa³a. W kwiet- wia³a ziemiañsk¹ rodzinê pielêgnuj¹c¹ tradycje narodowe kosmopoliniu 1899 roku na jednym z przyjêæ czyta³a swe wiersze, kr¹¿y³y one tycznej i snobistycznej arystokracji.
tak¿e w odpisach. Pos³ugiwa³a siê pseudonimem literackim „Iry”.
Uczestniczy³a w gostyñskich zjazdach ziemianek, mia³a odczyty
Pochwa³y, jakie zyska³ sobie w krêgu towarzyskim jej poemat „Ró- w Czytelni dla Kobiet, pisa³a obrazki dramatyczne dla miejscowej
¿yczka, czyli dramat w Zakopanem” (Poznañ 1893), sprawi³y, ¿e sceny i wspó³pracowa³a z pras¹ lokaln¹. Swe utwory poetyckie zapostanowi³a zaj¹æ siê pisarstwem. W roku 1896 ukaza³a siê jej po- mieszcza³a m.in. w „Orêdowniku Gostyñskim”.
wieœæ „Pod rodzinnym niebem” (Kraków 1896) – dzieje wielkopolPo odzyskaniu niepodleg³oœci wst¹pi³a do Zwi¹zku Zawodowego
skiej rodziny ziemiañskiej borykaj¹cej siê z problemami parcelacji Literatów Polskich, reprezentuj¹c w nim stosunkowo nieliczne grono
maj¹tków i kolonizacji niemieckiej. Powieœæ „Bo¿a dziecina” (Po- pisarzy wielkopolskich. Przez ca³y okres poprzedzaj¹cy rok 1918
znañ 1898), przedstawia³a z kolei historiê starego rodu ukraiñskiego. oraz w latach miêdzywojennych regularnie zasila³a swymi artyku³aKrytyka, a w szczególnoœci W³adys³aw Nehring, chwali³a j¹ za po- mi publicystycznymi i utworami literackimi prasê poznañsk¹ i kraetyckie opisy przyrody. Z roku 1904 pochodzi powieœæ „W obronie
(CZYTAJ DALEJ NA STRONIE 25)
Redaguje zespó³: Robert Czub, Leszek Jankowski, Maciej J. Kretkowski (redaktor naczelny), Leszek M. Kostysiak
(z-ca redaktora naczelnego, redaktor prowadz¹cy), Hanna Fibner, El¿bieta Ulatowska. Wspó³pracuj¹: Andrzej
Dudek, Sabina Hoska-Kaczmarek, Roman Mendyka, Sebastian Myszkiewicz, Marcin Szmytowski, Waldemar Szwedek.
Adres redakcji: Gostyñ, ul. S¹dowa 7. Adres do korespondencji: P-35, 63-800 Gostyñ. Dy¿ury redakcji: codziennie od poniedzia³ku do pi¹tku w godzinach od 10 do 17. Telefon: 65 5720309, fax: 65 5720309, e-mail:
[email protected], Ngg w Internecie: www.gg.bt.pl Samorz¹dowe zespo³y redakcyjne: Gostyñ: Ewa D¹browska-Gulcz (tel. 65 5752145). Piaski: Sebastian Nowak (tel. 65 5719021).
Numer zamkniêto: 18 IV 2011. Redaktor odpowiedzialna: Hanna Fibner * Wszystkie prawa zastrze¿one (w³¹cznie z wzorami reklam). Na wykorzystywanie i przetwarzanie
w jakiejkolwiek formie wymagana jest zgoda redakcji * Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów, adiustacji i zmiany tytu³ów dostarczonych tekstów. Nie
zwracamy materia³ów nie zamówionych. Reklamy i og³oszenia: w redakcji w godzinach dy¿urów. Obowi¹zuje cennik reklam nr 1/2011 z dnia 1.01.2011. Za treœæ reklam i
og³oszeñ (opublikowanych zgodnie z art. 36 Ustawy „Prawo prasowe” z dnia 26 I 1984 z póŸn. zmianami) wydawca i redakcja nie ponosz¹ odpowiedzialnoœci.
Wydawca: Gostyñskie Stowarzyszenie Promocji Twórczoœci Regionalnej, ul. S¹dowa 7, 63-800 Gostyñ, tel. 65 5727997, fax 65 5720309. Konto bankowe: Powiatowy Bank
Spó³dzielczy w Gostyniu, nr konta 42 8678 0005 0010 0100 0358 0001. Sk³ad i druk: „Nowa Gazeta Gostyñska”, ul. S¹dowa 7, Gostyñ, tel. 65 5720309.