pobierz artykuł w pdf

Immunomodulacja
przez przewód pokarmowy
Actimeldla® zdrowia
pomaga
Żywność
wzmacniać naturalną
odporność
Wykres 1. Częstość wszystkich zachorowań/100 osób na dzień
w grupie przyjmującej Actimel®, w porównaniu do grupy
kontrolnej przyjmującej placebo.
Za odporność organizmu odpowiadają różne narządy oraz
pojedyncze komórki, ale największą rolę odgrywają jelita.
W błonie śluzowej jelita znajduje się około 70% wszystkich
komórek immunokompetentnych. 25% błony śluzowej jelita składa się z tkanki i komórek czynnych immunologicznie,
każdy metr zawiera około 1010 limfocytów[¹].
Warto wspomagać odporność
Żeby wspomóc naturalny proces odpornościowy organizmu, warto spożywać codziennie Actimel®. Ten mleczny
napój probiotyczny zawiera w jednej buteleczce 1010‹ cfu
bakterii Lactobacillus casei DN-114 001 (DEFENSIS) oraz
bakterie jogurtowe Lactobacillus bulgaricus (109cfu) i Streptococcus thermophilus (1010cfu).
Bakterie szczepu Lactobacillus casei DN-114 001 są mikroorganizmami probiotycznymi, co oznacza, że spożywane
żywe w‹wystarczających ilościach, korzystnie wpływają na
organizm. W‹przeciwieństwie do zwykłych bakterii fermentacji mlekowej potrafią przetrwać w dużej ilości w układzie
pokarmowym człowieka, czyli tam, gdzie zlokalizowane
jest 70% układu odpornościowego.
27 badań klinicznych dowiodło, że Actimel®
z Lactobacillus casei DN-114 001 wspomaga
naturalną odporność organizmu
Actimel® posiada szczególnie korzystny wpływ na układ
odpornościowy organizmu poprzez działanie na trzy linie
obrony jelita[2-5]:
florę jelitową – wykazano, że zwiększenie liczby bakterii obecnych w Actimelu® powoduje
zmniejszenie liczby bakterii z rodzajów Clostridium
i Enterococcus, co jest korzystne dla organizmu.
błonę śluzową jelita – Actimel® zwiększa liczbę kosmków jelitowych, komórek wytwarzających śluz, komórek
Panetha, a także powoduje wzrost aktywności enzymów.
GALT – układ immunologiczny związany z jelitem
– Actimel® wykazuje zdolność do wspierania przywracania funkcji układu immunologicznego do poziomu
stwierdzonego przed destabilizacją.
Actimel obniża częstość infekcji wśród dzieci w wieku
3-6 lat (Wykres 1.). W grupie dzieci przyjmujących Actimel® wykazano istotne statystycznie różnice w częstości
zachorowań na infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych oraz przewodu pokarmowego.
.
®
14
12
częstość zachorowań/100 osób na dzień
Przewód pokarmowy, centrum układu
immunologicznego
-19%
10
8
6
4
2
0
Placebo
Actimel®
W badaniu częstości zachorowań przeprowadzonym w grupie
dzieci przyjmujących Actimel® stwierdzono:
obniżenie liczby wszystkich zachorowań o 19%,
znaczące obniżenie liczby infekcji przewodu pokarmowego w grupie spożywającej Actimel o 24%,
obniżenie liczby zakażeń górnych dróg oddechowych
wƒgrupie spożywającej Actimel o 18%
Actimel® zwiększa ilość przeciwciał wytwarzanych w reakcji
na szczepienie przeciw grypie. Wśród pacjentów powyżej 70
roku życia codzienne spożywanie Actimela® pomogło w podniesieniu swoistych odpowiedzi przeciwciał na szczepienia
przeciw grypie typu B[7].Stwierdzono, że grupa przyjmująca
probiotyki wykazywała wyższe miano przeciwciał skierowanych przeciwko wirusom grypy, wyższy odsetek serokonwersji i seroprotekcji, w porównaniu z grupą placebo, w każdym z badanych okresów w trakcie spożywania Actimela®
(tj. po 3, 6 i 9-ciu tygodniach po szczepieniu).
Korzyści wynikające ze spożywania
a a Actimela
ct e a®
z Lactobacillus casei DN-114 001:
dostarcza korzystnych bakterii,
wzmacnia barierę jelitową,
aktywuje wybrane mechanizmy
obronne organizmu.
Piśmiennictwo
[1]. Gebbers J.O., Laissue J.A., Der Darm als Immunorgan. Swiss Med 1992;
3:38-49
[2] Keith Hanna M., Kudsk K.A., Nutritional and pharmacological enhancement of gut-associated lymphoid tissue. Can J. Gastroenterol. 2000;14(suppl
D):145D-151D.
[3]. Haggiage M., la flore intestinale de l’équilibre au déséquilibre-Vigot
France.
[4]. Vedhara K., Cox N.K.M., Wilcock G.K. et al., Chronic stress in elderly carers
of dementia patients and antibody response to influenza vaccination. Lancet.
1999;353:627-631.
[5]. Brousse N., Jarry A., Cerf-benssoussan N., P83-92: tiré de „Gastro-entérologie”, Editions Ellipses, AUPELF-Universités francophones.
[6].Hickson M., D’Souza A.L., Muthu N. et al., Use of probiotic Lactobacillus
preparation to prevent diarrhea associated with antibiotics: randomised double blind placebo controlled trial. BMJ. 2007;335(7610):80.
[7]. Boge T., Remigy M., Vaudaine S., Tanguy J., Bourdet-Sicard R., van der
Werf S., A probiotic fermented dairy drink improves antibody response to
influenza vaccinacion in the elderly in two randomised controlled trials. Vaccine, 2009, 27 (41): 5677-5684
www.actimel.pl
www
actimel pl
Probiotyki są to preparaty lub produkty żywnościowe zawierające pojedyncze/mieszane hodowle żywych drobnoustrojów, które wywierają korzystny efekt na zdrowie organizmu,
jeśli zostały podane w odpowiedniej liczbie (definicja FAO/
WHO). Podstawowe dostępne probiotyki odkryto już na początku XX wieku – są to pałeczki kwasu mlekowego (ang.
Lactic acid bacteria, LAB), występujące w fizjologicznej mikroflorze przewodu pokarmowego człowieka. Należą one
najczęściej do rodzajów Lactobacillus i Bifidobacterium oraz
do drożdżaków Saccharomyces. Szczepy bakterii probiotycznych muszą charakteryzować się zdolnością przylegania do
komórek nabłonka jelit, aby nie zostały natychmiast usunięte
z ustroju.
Probiotyki, w zależności od szczepu, wykazują szereg korzystnych działań: ułatwiają proces trawienia białek, cukrów
i tłuszczów, zwiększają absorpcję minerałów i witamin,
a także zwiększają oporność mikroflory na działanie antybiotyków. Ponadto wytwarzają szereg metabolitów tworzących
korzystne środowisko w przewodzie pokarmowym oraz modulują reakcje odpornościowe. Odbywa się to przez utrzymanie odpowiedniej równowagi czynników (cytokin) stymulujących stan zapalny i hamujących te reakcje, co zwiększa
odporność na zakażenia. Ponadto niktóre szczepy bakterii
probiotycznych wykazują także działanie przeciwalergiczne,
a nawet przeciwnowotworowe. Głównym wskazaniem do
stosowania probiotyków jest leczenie antybiotykami, które
niszczą nie tylko patogeny odpowiedzialne za zakażenie, ale
także mikroflorę przewodu pokarmowego. Probiotyki powinny być podawane co najmniej przez 2 tygodnie, tj. przez
okres niezbędny do odrestaurowania własnej mikroflory.
Niewątpliwie, najwięcej nadziei budzi działanie immunomodulacyjne probiotyków. Określone szczepy bakterii stymulują
aktywację zarówno ogólnej, jak i lokalnej odpowiedzi odpornościowej, zwłaszcza z udziałem krążącej i wydzielniczej IgA.
Wymaga to współdziałania bakterii tworzących mikroflorę,
komórek nabłonkowych oraz odpornościowych – makrofagów i limfocytów. Obserwowano wzrost syntezy wydzielniczych przeciwciał klasy IgA po stosowaniu bakterii probiotycznych Lactobacillus u dzieci z alergią na białka mleka
krowiego [1]. Ponadto, probiotyki przyczyniają się do prawidłowego dojrzewania układu odpornościowego związanego
z jelitami oraz podnoszą próg tolerancji pokarmowej.
Właściwości probiotyków oraz ich działanie immunomodulacyjne i przeciwzapalne przyczyniło się do rozszerzenia
wskazań do ich użycia. Poniżej podaję przykłady zastosowań
terapeutycznych/profilaktycznych probiotyków, wykazanych
u dzieci i dorosłych, zazwyczaj na bardzo dużej liczbie osób,
w pracach klinicznych z podwójną ślepą próbą, randomizo-
prof. dr hab. Kazimierz Madaliński
Narodowy Instytut
Zdrowia Publicznego
Państwowy Zakład Higieny
wanych i z podaniem placebo. Dla części z nich przeprowadzono metaanalizę uzyskanych wyników.
a. Zapobieganie alergii i próby terapii. Stosowanie probiotyków wydatnie zmniejszyło częstość występowania
atopowego zapalenia skóry u noworodków, genetycznie zagrożonych tą chorobą [2,3]. Podobnie, probiotyki
powodowały obniżenie nadwrażliwości kontaktowej na
alergeny, na skutek korzystnego działania na odporność
komórkową i regulację cytokin [4]. W innym badaniu,
u dzieci w wieku 4-10 lat z łagodną i średnio zaawansowaną astmą, podawanie preparatu zawierającego probiotyki przez 3 miesiące spowodowało poprawę funkcji
układu oddechowego, mniejszą liczbę zaostrzeń astmy,
oraz mniejszą podaż leków rozszerzających oskrzela,
w porównaniu do dzieci z grupy kontrolnej. Zaobserwowano także wzrost ekspresji antygenów HLA-DR na
monocytach i spadek limfocytów naiwnych w krążeniu
w grupie badanej, w porównaniu z kontrolną [5].
b. Choroby układu oddechowego. Poddano weryfikacji
hipotezę, że probiotyki, poprzez swoje działanie immunomodulacyjne, mogą wpływać na częstość zakażeń
układu oddechowego. W badaniu, w którym uczestniczyło ponad 600 dzieci w wieku 3-6 lat, wykazano, że
w grupie otrzymujących probiotyki obserwowano mniejszą liczbę dzieci z zakażeniami dróg oddechowych, jak
i mniejszą liczbę dzieci, u których stosowano antybiotyki,
w porównaniu z grupą kontrolną [6].
c. Choroby przewodu pokarmowego. Przewód pokarmowy człowieka ma największą powierzchnię, przez którą
organizm kontaktuje się z otoczeniem. Przewód ten jest
oddzielony od świata zewnętrznego oraz od krwiobiegu przez barierę; po jej uszkodzeniu śluzówka staje się
wrażliwa na patogenne czynniki zewnętrzne. Probiotyki
okazały się skuteczne w leczeniu ostrej biegunki zakaźnej
oraz w zapobieganiu biegunkom poantybiotykowym.
W badaniach doświadczalnych wykazano, że w mechanizmie korzystnego działania bakterii probiotycznych odgrywały rolę: uszczelnienie bariery jelitowej, zwiększenie
napływu limfocytów T i B, a także wzrost wskaźników
odpowiedzi [7,8]. W innych badaniach, dotyczących
choroby Leśniowskiego-Crohna dowiedziono, że żywe
bakterie probiotyczne zmniejszały odpowiedż zapalną
15
Mikroflora jelitowa
a odżywianie organizmu
Żywność dla zdrowia
Przewód pokarmowy noworodka tuż po urodzeniu jest praktycznie jałowy i zawiera bardzo małą liczbę różnych drobnoustrojów, głównie bakterii docierających do jego światła
w trakcie porodu z dróg rodnych matki oraz ze środowiska
zewnętrznego w pierwszych dniach życia. Rodzaj oraz liczba
tych mikroorganizmów ma istotne znaczenie dla dalszego
rozwoju dziecka, wpływa również na stan zdrowia osób dorosłych. Zespół drobnoustrojów zasiedlających jelito określany jest mianem mikroflory jelitowej i stanowi dynamicznie
zmieniający się system, na który wpływ mają wiek dziecka,
rodzaj diety, leki (przede wszystkim stosowanie antybiotyków), a ponadto warunki życia oraz specyficzne właściwości
danego organizmu. Jej fizjologiczny skład ma istotne znaczenie dla utrzymywania prawidłowego stanu zdrowia człowieka. Mówiąc o mikroflorze przewodu pokarmowego mamy
na myśli różne drobnoustroje (bakterie, grzyby, pierwotniaki), które są obecne głównie w jelicie cienkim oraz grubym.
Kolonizacja jelita ma charakter zróżnicowany:
błony śluzowej chorych na zakażenie E. coli, przez hamowanie mediatorów prozapalnych [9].
W najbardziej zasiedlonym przez mikroflorę odcinku
przewodu pokarmowego (jelicie cienkim) probiotyki
mogą wykazać całą gamę swoich możliwości:
przeciwdziałają przepuszczalności jelit; powodują wychwyt alergenów i patogennych drobnoustrojów (łącznie
z wydzielniczą IgA); przyczyniają się do równowagi cytokin; wyzwalają tolerancję pokarmową; powodują syntezę
substancji antybiotycznych, bakteriocyn [10]. Czynniki te
łącznie przyczyniają się do utrzymania ekosystemu jelita.
d. Korzystne efekty w stanie zdrowia. Wykazano pozytywny wpływ probiotyków na odporność studentów
w sytuacjach stresowych: podawanie produktu zawierającego bakterie jogurtowe oraz określony szczep bakterii
probiotycznych w ciągu 6-tyg. okresu egzaminacyjnego
spowodowało istotny statystycznie wzrost ogólnej liczby
limfocytów oraz ich subpopulacji CD56 (od których m.in.
zależy odporność przeciwnowotworowa) [11]. Kolejnym
wynikiem, sprawdzonym w kilkakrotnych badaniach,
było wzmocnienie odporności u osób starszych spożywających fermentowany, probiotyczny napój mleczny
w trakcie szczepień, co wyrażało się wyższym poziomem
swoistych przeciwciał przeciwgrypowych [12].
Należy zastrzec, że są także badania niewykazujące tak wyraźnych korzystnych efektów probiotyków. Warto pamiętać,
że działanie probiotyków jest szczepozależne co oznacza, że
w celu racjonalnego ich stosowania niezbędna jest znajomość konkretnego szczepu bakterii, a nie tylko rodzaju lub
gatunku.
16
Podsumowując należy stwierdzić, że wprowadzone do
praktyki lekarskiej w latach 80. i 90. XX wieku bakterie probiotyczne, okazały się bardzo korzystnym narzędziem profilaktycznym i terapeutycznym w takich
sytuacjach, jak biegunki po stosowaniu antybiotyków,
choroby zakaźne przewodu pokarmowego i układu
oddechowego oraz alergie. Mają one także korzystne działanie pozwalające na utrzymanie homeostazy
u osób zdrowych.
Piśmiennictwo
[1] Viljainen M., Haahtela T., Juntunen-Korpela R., Savilahti E.: Probiotic effects on faecal inflammatory markers and on faecal IgA in food allergic atopic eczema/dermatitis syndrome infants, Pediatr
Allergy Immunol 2005; 16: 65-71.
[2] Kalliomaki M. i wsp.: Probiotics in primary prevention of atopic disease: a randomized placebo-controlled study, Lancet 2001, 357, 1076-1079.
[3] Kalliomaki M., Salminen S., Poussa T., Arvilommi H., Isolauri E.: Probiotics and prevention of
atopic disease: 4-year follow-up of a randomized placebo-controlled trial, Lancet 2003, 361,
1869-1871.
[4] Chapat L., Chemin K., Dubois B., Bourdet-Sicard R., Kaiserlian D.: Lactobacillus casei reduces
CD8+ T cell-mediated skin inflammation. Eur. J. Immunol. 2004; 34: 2520-28.
[5] Gutkowski P., Madaliński K., Grek M., Dmeńska H., Syczewska M., Michałkiewicz J.: Effect
of orally administered probiotic strains Lactobacillus and Bifidobacterium in children with atopic
asthma, Central European Journal Immunology 2010; 35, no 4, 233.
[6] Merensiein D., Murphy M., Fokar A., Hernandez R.K., Park H., Nsouli H., Sanders M.E., Davis
B.A., Niborski V., Tondu F., Shara N.M.: Use of a fermented dairy probiotic drink contain8ing Lactobacillus casei (DN-114 001) to decrease the rate of illness in kids: the DREINK study, Europ J of Clin
Nutrition 2010, 64, 669-677.
[7] Eun C.S., Kim Y.S., Han D.S., Choi J.H., Lee A.R., Park Y.K.: Lactobacillus casei prevents impaired
barrier function in intestinal epithelial cells, APMIS 2010, 119, 49-56.
[8] Maldonado Galdeano C., de Moreno de LeBlanc A., Carmuega E., Weil R., Perdigon G.: Mechanisms involved in the immunostimulation by probiotic fermented milk, J of Dairy Res 2009, 76,
446-454.
[9] Llopis M., Antolin M., Carol M., Borruel N., Casellas F., Martinez C., Espin-Basany E., Guarner
F., Malagelada J-R.: Lactobacillus casei downregulates commensal inflammatory signals in crohn’s
disease mucosa. Inflamm Bowel Dis 2009, vol 15, 275-283.
[10] Madaliński K., Szajewska H.: Probiotyki: mechanizm działania, immunomodulacja i potencjalne zastiosowani9e w chorobach przewodu pokarmowego, Zakażenia 2004, nr 5, 43-48.
[11] Marcos A., Wärnberg J., Nova E., Gomez S., Alvarez A., Alvarez R., Mateos J.A., Cobo J.M.:
The effect of milk fermented by yogurt cultures plus Lactobacillus casei DN-114001 on the immune
response of subjects under academic examination stress. Eur J Nutr 2004, 43: 381-389.
[12] Boge T., Remigy M., Vaudaine S., Tanguy J., Boudet-Sicard R., van der Werf S.: A probiotic
fermented dairy drink improves antibody response to influenza vaccination in the elderly in two
randomized controlled trials. Vaccine 2009, 27, 5677-5684.
 jelito cienkie zasiedla od 103 do 107 komórek bakteryjnych na gram treści jelitowej,
 w jelicie grubym liczba ta wynosi odpowiednio od 1011
do 1014 stanowiąc zasadniczy element mikroflory jelitowej [1].
W odróżnieniu od jelita, w żołądku liczba mikroorganizmów
jest bardzo mała, ze względu na panujące tam niekorzystne warunki związane z działaniem kwasu solnego. Jedną
z niewielu bakterii posiadających zdolność kolonizacji błony śluzowej żołądka jest bakteria Helicobacter pylori, która
dr Tomasz Pytrus
specjalista pediatra, gastroenterolog
II Katedra i Klinika Pediatrii, Gastroenterologii i Żywienia
we Wrocławiu
w odpowiednich warunkach może być przyczyną zapalenia
żołądka, choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, a przewlekłe zakażenie zwiększa w przyszłości ryzyko występowania raka żołądka.
Prawidłowa mikroflora jelitowa, a więc odpowiednie pod
względem jakościowym oraz ilościowym różne szczepy bakteryjne pełnią bardzo wiele istotnych funkcji umożliwiając
prawidłowe działanie organizmu. Powszechnie znane jest
oddziaływanie ochronne niektórych drobnoustrojów, które zapobiegają namnażaniu się bakterii chorobotwórczych
w jelicie, co może zmniejszać ryzyko występowania pewnych
chorób, np. ostrej biegunki infekcyjnej. Takie ochronne działanie wywołują bakterie produkujące kwas mlekowy z rodzaju Lactobacillus, Bifidobacterium, Bacteroides. Do innych
znanych działań zaliczyć należy modulowanie funkcji układu
odpornościowego, poprzez wzrost syntezy białek odpornościowych (tzw. immunoglobulina IgA) oraz zakwaszanie treści jelitowej, co hamuje rozwój bakterii chorobotwórczych.
Wymienione szczepy bakteryjne wpływają na prawidłową regulację procesów trawiennych, biorą udział w wytwarzaniu
witamin z grupy B oraz K, a także prawdopodobnie zmniejszają ryzyko występowania niektórych nowotworów poprzez
hamowanie aktywności enzymów uczestniczących w wytwarzaniu czynników rakotwórczych tzw. kancerogenów.
Bakterie z rodzaju Bacteroides biorą udział w wytwarzaniu
tzw. krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, które są
Pozytywne i negatywne czynniki wpływające na stan mikroflory jelitowej
 żywność
probiotyczna
 preparaty farmaceutyczne
 mleko dla niemowląt z probiotykami
 karmienie piersią
 dieta bogatoresztkowa
 antybiotykoterapia
 dieta
ubogoresztkowa
 niektóre leki
Mikroflora
jelitowa
17