plan odnowy miejscowości jednorożec

Transkrypt

Za cznik do uchwa y Nr XXVI/129/09
Rady Gminy Jednoro ec
z dnia 26 marca 2009r.
PLAN ODNOWY MIEJSCOWO CI
JEDNORO EC
Koordynacja merytoryczna:
Baku a Magdalena – Inspektor w Zespole Inwestycji i Rozwoju Urz du Gminy w Jednoro cu
Zespó zadaniowy ds. odnowy wsi:
1. Opalach Jerzy – So tys wsi Jednoro ec, rolnik
2. Piotrak Jan – cz onek Rady So eckiej wsi Jednoro ec, rolnik
3. Karda Ma gorzata - cz onek Rady So eckiej wsi Jednoro ec, rolnik
4.Kulasi ski Wies aw - cz onek Rady So eckiej wsi Jednoro ec, rolnik
5. Pietrak Bogdan – cz onek Rady So eckiej wsi Jednoro ec, rolnik
6. Rykowski W odzimierz - cz onek Rady So eckiej wsi Jednoro ec
7. Mordwa Edward - Prezes OSP Jednoro ec
8. G adek Jan – Sekretarz OSP Jednoro ec
9. Piotrak Teresa – Skarbnik OSP Jednoro ec
10. Przyby ek Tomasz – Gospodarz OSP Jednoro ec
11. Ferenc Marian – Zast pca Nadle niczego Nadle nictwa Parciaki
Plan Odnowy Miejscowo ci Jednoro ec
SPIS TRE CI
I. WPROWADZENIE …………………………………………………………………………………….….….. 4
II. CHARAKTERYSTYKA MIEJSCOWO CI ……………………………..………………….…….……….. 7
1. PO
ENIE ADMINISTRACYJNO-GEOGRAFICZNE …………………….…………………..……..… 7
1.1 DEMOGRAFIA …………….……………………………………………………………………….…..…… 8
III. ANALIZA ZASOBÓW MIEJSCOWO CI ………………………………………………..………...…... 10
1. RODOWISKO PRZYRODNICZE ………………………..…………………………………………...... 10
2. RODOWISKO KULTUROWE ……………………………………………..………………………….… 11
3. DZIEDZICTWO RELIGIJNE I HISTORYCZNE ……………………………..………………………….. 14
3.1 HISTORIA WSI JEDNORO EC ……………...……………………………………………..……………… 14
3.2 RELIGIA ……………………………………………………………………………………..……………... 26
4. OBIEKTY, TERENY I INFRASTRUKTURA …………………………………………………………….. 26
4.1 GOSPODARKA ……………………………………………………………………...……………………... 27
4.2 INFRASTRUKTURA ……………………………………………………..…………………………………. 28
4.2.1 SIE WODOCI GOWA ………………………………………………………………………………….. 28
4.2.2 SIE KANALIZACYJNA ………………………………………………………………….………………. 28
4.2.3 SIE CIEP OWNICZA ……………………………………………………………………………….…... 28
4.2.4 GOSPODAROWANIE ODPADAMI …………………………………………….……………………...…. 28
4.2.5 KOMUNIKACJA ……………………………………………………………..……………………………. 29
4.2.6 TELEKOMUNIKACJA …………………………………………………………………………………….. 29
4.2.7 KULTURA ………………………………………………..……………………………………………….. 32
4.2.8 SPORT I REKREACJA ………………………………………………….…………………………..…… 33
IV. PLANOWANE KIERUNKI ROZWOJU ……………………………………………………………….... 34
V. ANALIZA SWOT …………..………………………………………………………………….…………… 36
VI. WIZJA ROZWOJU WSI ……………………..…………………….…………………………..………… 38
VII. PLAN ZADA ………………………..………………………..…………………………..…………….. 38
VIII. KOSZT REALIZACJI ZADA ……………………………………..………………………………….. 40
IX. HARMONOGRAM REALIZACJI PROJEKTU ………………………………………..………………. 41
X. WDRO ENIE I MONITOROWANIE PLANU ……………………….…………….……..….……….... 43
XI. PODSUMOWANIE ……………………………..………………………………..………..….………….. 43
2
Jednoro ec 2009
Jednoro ec 2009
3
„…Twórzcie kultur wsi, w której obok nowych wymiarów, jakie nios czasy, pozostanie - jak u dobrego
gospodarza – miejsce na rzeczy dawne, u wi cone tradycj , potwierdzone przez prawd wieków…”
Jan Pawe II
4
Jednoro ec 2009
I. WPROWADZENIE
Konieczno
opracowania Planu Odnowy Miejscowo ci w sposób formalny wynika z wytycznych Programu
Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, a w szczególno ci wytycznych Osi 3 PROW – Dzia anie Odnowa i
rozwój wsi. O 3 zak ada m.in. popraw jako ci ycia na obszarach wiejskich poprzez zaspokojenie potrzeb
spo ecznych i kulturalnych mieszka ców wsi oraz promowanie obszarów wiejskich. Dzia anie umo liwi rozwój
to samo ci spo eczno ci wiejskiej, zachowanie dziedzictwa kulturowego i specyfiki obszarów wiejskich oraz wp ynie na
wzrost ich atrakcyjno ci turystycznej i inwestycyjnej.
W ramach dzia ania pomoc finansow zostan obj te projekty dotycz ce:
1.
budowy, przebudowy, remontu lub wyposa enia obiektów pe ni cych funkcje publiczne, spo eczno-kulturalne,
rekreacyjne i sportowe, w tym wietlic i domów kultury,
2.
budowy, przebudowy, remontu lub wyposa enia obiektów ma ej architektury,
3.
budowy, przebudowy lub remontu przeznaczonych do u ytku publicznego cie ek rowerowych, szlaków
pieszych, placów zabaw, miejsc rekreacji oraz obiektów sportowych o charakterze publicznym,
4.
zakupu towarów s
cych przedsi wzi ciom zwi zanym z kultywowaniem tradycji spo eczno ci lokalnych
lub tradycyjnych zawodów,
5.
zwi zanych z kszta towaniem obszarów o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszka ców,
sprzyjaj cych nawi zywaniu kontaktów spo ecznych, ze wzgl du na ich po
enie oraz cechy funkcjonalno –
przestrzenne, w szczególno ci poprzez odnawianie lub budow placów parkingowych, chodników lub
wietlenia ulicznego,
6.
urz dzania i porz dkowania terenów zielonych, parków lub innych miejsc wypoczynku,
7.
budowy, przebudowy lub remontu infrastruktury turystycznej,
8.
zagospodarowania zbiorników i cieków wodnych w celu wykorzystania ich do rekreacji lub w celu poprawy
estetyki miejscowo ci,
9.
rewitalizacji budynków wpisanych do rejestru zabytków lub obj tych wojewódzk ewidencj zabytków,
ytkowanych na cele publiczne oraz obiektów ma ej architektury, odnawiania i konserwacji lokalnych
pomników historycznych i miejsc pami ci,
10. zakupu i odnawiania obiektów charakterystycznych dla danego regionu lub tradycji budownictwa wiejskiego i
ich adaptacji na cele publiczne,
11. budowy, przebudowy, remontu lub wyposa ania obiektów budowlanych przeznaczonych na cele promocji
lokalnych produktów i us ug, w tym pawilonów, punktów wystawowych, sal ekspozycyjnych lub witryn,
12. odnawiania elewacji zewn trznych i dachów w budynkach architektury sakralnej wpisanych do rejestru
zabytków lub obj tych wojewódzk ewidencj zabytków i odnawiania cmentarzy wpisanych do rejestru
zabytków.
Posiadanie przez Beneficjenta Planu Odnowy Miejscowo ci jest pierwszym, podstawowym warunkiem uprawniaj cym
do aplikowania o rodki finansowe w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013 dzia anie „Odnowa i
rozwój wsi”. Dokument stanowi b dzie wytyczne dla w adz Gminy Jednoro ec przy opracowaniu kierunków rozwoju
miejscowo ci Jednoro ec.
Jednoro ec 2009
5
Plan Odnowy Miejscowo ci Jednoro ec to dokument strategiczny, który jest spójny z Planem Rozwoju Lokalnego
Gminy Jednoro ec, a tak e Studium Uwarunkowa
i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy
Jednoro ec. Jego zasadniczym celem jest stworzenie szczegó owej koncepcji i wizji rozwoju miejscowo ci.
Odnowa i rozwój wsi jest wypadkow
wielu dzia
, w ród których pierwsze miejsce zajmuje aktywno ,
zaanga owanie i solidarna postawa mieszka ców, dlatego te w przygotowaniu dokumentu od samego pocz tku
aktywnie uczestniczyli mieszka cy wsi Jednoro ec wraz ze swoimi przedstawicielami: radnym Rady Gminy
Jednoro ec oraz rad so eck . Pozwoli o to na stworzenie dokumentu o lokalnym, spo ecznym charakterze, gdy Plan
Odnowy Miejscowo ci ukierunkowany na zagadnienia cywilizacyjno-kulturowe, koncentruje si na prostych, lokalnych
przedsi wzi ciach, które prowadzi maj do poprawy standardu i jako ci ycia mieszka ców. Ma mniej progospodarczy, a bardziej pro-spo eczny i pro-kulturowy charakter. I dzi ki temu stanowi b dzie doskona e uzupe nienie
strategii rozwoju ca ej gminy, która zazwyczaj koncentruje si
na zagadnieniach infrastrukturalnych
i gospodarczych.
Celem Planu Odnowy Miejscowo ci Jednoro ec jest podtrzymanie lub odtworzenie atrakcyjno ci wsi jako miejsca
zamieszkania i zaplanowanie oraz przeprowadzenie tego w sposób dost pny, oczekiwany i popierany oraz wykonalny
dla lokalnej spo eczno ci. Jest to szczególnie wa ne w dzisiejszej sytuacji, gdy miasta oferuj konkurencyjn
alternatyw zamieszkania, a rolnictwo traci sw atrakcyjno
jako ród o utrzymania, co prowadzi m.in. do migracji
odych ludzi, szczególnie tych lepiej wykszta conych ze wsi do miasta. Miejscowo
Jednoro ec jest stolic gminy.
Mieszka com bardzo zale y na poprawie wizerunku g ównej miejscowo ci w gminie.
Idea odnowy wsi wyrasta z przekonania, e odnowiona, doinwestowana i o ywiona kulturowo wie odzyska swoj
atrakcyjno
jako miejsce zamieszkania, zapewni swoim mieszka com godziwy standard i jako
ycia oraz zdo a
zatrzyma m odzie na miejscu. Nie jako „mini-miasto”, wysoko zurbanizowana i konkuruj ca z o rodkami miejskimi
bogactwem oferty, ale w
nie jako „nowa wie ”, nowoczesna, lecz ceni ca i zachowuj ca swój wiejski charakter i
kulturow specyfik .
Plan Odnowy Miejscowo ci Jednoro ec ma wi c charakter „planu ma ych kroków”, ale w kierunku wielkich celów.
Ma ych kroków, które podejmowane przez mieszka ców przy finansowym i organizacyjnym wsparciu gminy
doprowadzi maj do trwa ej poprawy miejscowych warunków ycia.
Korzy ci wynikaj ce z posiadania Planu Odnowy Miejscowo ci:
1.
Plan umo liwia efektywne gospodarowanie takimi zasobami, jak rodowisko, ludzie, infrastruktura i rodki
finansowe,
2.
zapisanie tego procesu w formie dokumentu umo liwia sta
ocen post pów i korygowanie b dów przez
wszystkich cz onków spo eczno ci lokalnej,
3.
dokument umo liwia zaanga owanie w adz lokalnych oraz mieszka ców w planowanie swojej przysz
ci.
Uwzgl dnienie ró nych opinii, pomys ów i koncepcji cz sto wymaga porozumienia, zgody. Osi gni ta na
drodze otwartej dyskusji pozwala na wypracowanie strategii, z któr b dzie identyfikowa a si spo eczno
lokalna,
6
Jednoro ec 2009
4.
tworzenie Planu Odnowy sprzyja realistycznej ocenie mocnych i s abych stron miejscowo ci, a przez to
przyjrzenie si mo liwo ciom oraz potencjalnym problemom, które mog si pojawi w przysz
sposób mo na unikn
5.
ci. W ten
wielu trudno ci.
Plan mo e stanowi podstaw do aplikowania o rodki pozabud etowe w ramach rodków pomocowych oraz
innych funduszy krajowych i zagranicznych.
Podstaw
tworzenia Planu Odnowy jest zdanie sobie sprawy z lokalnych zasobów i potencja ów,
zmobilizowanie ich, zainwestowanie w rozwój i stworzenie systemu dzia
partnerskich tak, aby uzyska efekt
ywio owego przyrastania inicjatyw i kumulowania si ich skutków.
Niniejszy Plan Odnowy Miejscowo ci jest planem otwartym stwarzaj cym mo liwo
aktualizacji w zale no ci od
potrzeb spo ecznych i uwarunkowa finansowych. Oznacza to, e mog by dopisywane nowe zadania, a tak e to, e
mo e zmieni si kolejno
ich realizacji w zale no ci od uruchomienia i dost pu do funduszy Unii Europejskiej.
W kolejnych rozdzia ach niniejszego dokumentu przedstawiona zostanie charakterystyka miejscowo ci, inwentaryzacja
zasobów s
ca uj ciu stanu rzeczywistego, analiza SWOT czyli mocne i s abe strony miejscowo ci, planowane
kierunki rozwoju, przedsi wzi cia wraz z szacunkowym kosztorysem i harmonogramem dzia
.
Obszarem realizacji Planu Odnowy Miejscowo ci Jednoro ec jest obszar tej miejscowo ci obejmuj cy so ectwo
Jednoro ec.
Jednoro ec 2009
7
II. CHARAKTERYSTYKA MIEJSCOWO CI
1.PO
ENIE ADMINISTRACYJNO - GEOGRAFICZNE
Miejscowo
Jednoro ec jako miejscowo
g ówna jest jedn
z 21 miejscowo ci (19 so ectw)
wyodr bnionych w podziale administracyjnym wiejskiej gminy Jednoro ec po
onej w pó nocnej cz ci województwa
mazowieckiego, w pó nocno – wschodniej cz ci powiatu przasnyskiego. Poni sza mapa ukazuje Gmin Jednoro ec
na tle powiatu przasnyskiego.
Gmina Jednoro ec graniczy z:
8
-
od pó nocy: z gmin Chorzele;
-
od wschodu z gmin Baranowo;
-
od po udniowego wschodu z gmin Krasnosielc;
-
od po udnia z gmin P oniawy Bramura;
-
od po udniowego zachodu z gmin Przasnysz;
-
od pó nocnego zachodu z gmin Krzynow oga Ma a.
Jednoro ec 2009
Gmina zajmuje powierzchni 232 km2 co stanowi 19 % obszaru ca ego powiatu i 0,64% powierzchni województwa
mazowieckiego. Powierzchnia obr bu geodezyjnego Jednoro ec wynosi 57 km2, tj. 25 % powierzchni gminy. Wie
Jednoro ec wraz z przylegaj
od po udnia wsi Stegna oraz od pó nocy cz ci wsi Ulatowo-Pogorzel tworzy
wspóln jednostk przestrzenn .
Poni sza mapa ukazuje so ectwo Jednoro ec i Stegna na tle gminy Jednoro ec.
1.1. DEMOGRAFIA
Gmina Jednoro ec liczy 7.591 mieszka ców (wg stanu na 31.12.2008 r.) co stanowi 14,35 % mieszka ców
powiatu przasnyskiego.
Jednoro ec 2009
9
Miejscowo
Jednoro ec zamieszkuje (stan na 31.12.2008 r.) 2132 mieszka ców, co stanowi ok.29 % ogó u ludno ci
gminy.
Zestawienie struktury mieszka ców gminy wed ug ekonomicznych grup wieku w 2008 r. przedstawia poni sza tabela i
wykres.
Wiek
Kobiety
czy ni
Razem
Do 18 roku
312
295
607
19-65
644
675
1319
Powy ej 65
134
72
206
2132
Z powy szych danych wynika, e wi kszo
to osoby wchodz ce w rynek pracy, b
b
osób zamieszkuj cych Jednoro ec jest w przedziale lat 19-65,
ce w trakcie zatrudnienia. Du
grup stanowi tak e osoby do 18-
go roku ycia. Dlatego te podstawowym kierunkiem rozwoju miejscowo ci powinno by d enie do podnoszenia
jako ci zasobów ludzkich na terenach wiejskich. Mo liwe jest to przez zwi kszanie szans m odych ludzi na zdobycie
dobrego wykszta cenia, adekwatnego do potrzeb rynku pracy, poprzez powszechny dost p do kultury, poprzez
uprawianie sportu i turystyki. Dzia ania te maj wp yw na zmniejszenie migracji zarobkowej(zarówno krajowej jak i tej
zagranicznej), zw aszcza m odych ludzi. Stosunkowo du
grup stanowi tak e osoby starsze. Oczekuj na pomoc w
zagospodarowaniu wolnego czasu. Mieszka cy Jednoro ca ch tnie bior udzia w inicjatywach kierowanych do nich
przez w adze lokalne. Wykazuj przy tym ogromne zaanga owanie w sprawy spo eczno ci lokalnej, w czaj si we
wszystkie dzia ania maj ce na celu popraw
ycia na wsi. Czynnie uczestnicz w spotkaniach wiejskich, zebraniach,
zg aszaj swoje propozycje zmian zmierzaj cych do poprawy stanu obecnego. Jednak im samym trudno jest
podejmowa inicjatyw , brak jest ich w asnej aktywno ci, czekaj na wskazówki i zapocz tkowanie dzia ania przez
adze lokalne. Chc , aby w ich miejscowo ci powsta o miejsce gdzie m odzie i dzieci oraz doro li b
przyjemnie i po ytecznie sp dzi czas wolny, miejsca dla uprawiania sportów oraz turystyki rowerowej i pieszej.
10
Jednoro ec 2009
mogli
III. ANALIZA ZASOBÓW MIEJSCOWO CI
Analiza zasobów zawiera zasoby so ectwa rozumiane zarówno w wymiarze materialnym jak i walory
kulturowe, spo eczne – stanowi ce o to samo ci so ectwa, które mog by wykorzystane dla rozwoju miejscowo ci,
w dzia aniach na rzecz jego odnowy.
1. RODOWISKO PRZYRODNICZE
Gmina Jednoro ec znajduje si w pó nocnej cz ci województwa mazowieckiego. Wed ug podzia u fizycznogeograficznego J. Kondrackiego po
ona jest w makroregionie: Nizina Pó nocnomazowiecka (318.6),
w mezoregionach: Równina Kurpiowska, Wysoczyzna Ciechanowska i Wzniesienia M awskie.
Usytuowanie gminy Jednoro ec z dala od o rodków wielkiego przemys u sprawia, e rodowisko naturalne
gminy jest niemal e nieska one. Na niewielki stan zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego na terenie gminy
maj wp yw lokalne zanieczyszczenia z kot owni i pieców grzewczych oraz pojazdów samochodowych nap dzanych
silnikami spalinowymi. O czysto ci gminy Jednoro ec wiadczy fakt, i zosta a w czona do obszaru „Zielonych P uc
Polski” ze wzgl du na ogromn lesisto
(ponad 45% powierzchni ogólnej gminy) i do obszarów Natura 2000 ze
wzgl du na walory przyrodnicze.
Na gruntach so ectwa Jednoro ec przewa aj gleby wytworzone z piasków z ma ym dodatkiem glin
zwa owych. Wg typu s to gleby brunatne wy ugowane oraz bielicowe. Nadaj si wy cznie do upraw w kompleksie
ytnio – ziemniaczanym s abym i ytnio ubinowym.
Przez u ytki zielone so ectwa Jednoro ec przep ywa rzeka Orzyc. Obszar wokó rzeki Orzyc cechuje si
zachowanym starym korytem rzeki, mieliznami i starorzeczami otoczonymi rozleg ymi kami.
W Studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego
za
ono utworzenie na ca ej d ugo ci rzeki Orzyc obszaru chronionego krajobrazu.
O walorach przyrodniczych terenu przyleg ego do rzeki Orzyc wiadczy fakt ustanowienia u ytku
ekologicznego „Torfianka”. Obszar o pow.0,95 ha obj ty t w
nie form ochrony przyrody ma s
zachowaniu
ró norodno ci biologicznej otaczaj cych go terenów. Jest to pó naturalny zbiornik wodny, który wraz z przyleg ym do
niego terenem stanowi ostoj cennych, rzadkich i chronionych gatunków ro lin i zwierz t, a tak e jest miejscem ich
rozrodu lub sezonowego przebywania. Zbiornik wodny powsta w wyniku pozyskania torfu.
Najcenniejszym gatunkiem zwierz cym wyst puj cym na powy szym terenie jest wydra (Lutra lutra), bóbr europejski
(Castor fiber), zalotka wi ksza (wa ka) (Leucorrhinia pectoralis) wymienione w za czniku II Dyrektywy Siedliskowej –
gatunek z listy Natura 2000). Teren ten stanowi miejsce gniazdowania wielu gatunków ptaków, m. in.: czapla siwa
(Ardea cinerea), brodziec piskliwy (Actitis hypoleucos) – gatunki wymienione w za czniku I Dyrektywy Ptasiej.
Na terenie gminy Jednoro ec nie ma jezior. W adze samorz dowe planuj w przysz
ci wybudowanie dwóch
zbiorników retencyjnych w Jednoro cu o powierzchni ok. 51 ha (w pobli u u ytku ekologicznego) i 2 ha.
Ponadto na bazie starego koryta rzeki Orzyc planowana jest reaktywacja obszarów wodno b otnych i udost pnienie ich
turystom poprzez platformy widokowe. Wzd
rzeki Orzyc przebiega szlak turystyczny „Dolin Orzyca” o d ugo ci
oko o 20 km na trasie którego mo na obejrze lokalne wzniesienia terenu takie jak Góra Orze , Góry Okó , Góry
Tabo y.
Jednoro ec 2009
11
2. RODOWISKO KULTUROWE
W miejscowo ci Jednoro ec znajduj si stanowiska archeologiczne, które nie s co prawda wpisane do
rejestru zabytków, ale kwalifikuj si do obserwacji i nadzoru archeologicznego. Ich ilo
i lokalizacja stanowi o
dziedzictwie archeologicznym pozwalaj cym kolejnym pokoleniom na poznanie jego historii i rozwoju nak adaj c
jednocze nie obowi zek ich zachowania na rzecz potomnych.
Poni ej stanowiska archeologiczne na terenie so ectwa Jednoro ec zarejestrowane zgodnie z danymi s
b
archeologicznych i konserwatorskich.
Nr
porz.
1
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Lokalizacja
2
Jednoro ec
Stanowisko
nr:
3
3
4
10
12
13
14
7.
15
8.
16
Charakterystyka
Uwagi
4
redniowiecze/ok.nowo ytny
Staro ytno
Pó ne red./ok. nowo .
Wczesne redniowiecze
redniow./pó ne redni.
redniow./pó ne redni.
redniow./pó ne redni./okres
nowo ytny
Pó ne redn./okres nowo ytny
5
Wg danych rejestrowych prowadzonych przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na terenie miejscowo ci
Jednoro ec znajduj si tak e liczne obiekty, które stanowi dziedzictwo kulturowe i podlegaj b
powinny podlega
ochronie prawnej.
l.p.
Lokalizacja/obiekt
1
2
JEDNRO EC
1.
Cmentarz wojenny
przy Ko ciele
Parafialnym pw. NMP
Pomnik w. Floriana (ul.
3.
Ko cielna)
4.
Krzy (ul. D uga)
Kapliczka
5.
(ul. D uga 106)
Cmentarz Parafialny (ul.
6.
Odrodzenia)
ul. D uga
7.
Nr 2
8.
Nr 4
9.
Nr 8
10.
Nr 14
11.
Nr 49
12.
Nr 54
13.
Nr 83
2.
12
Opis
3
Okres realizacji
4
uwagi
5
niemiecko-rosyjski
1914 – 1918 r.
Rejestr zabytków
A-568
dzwonnica drewniana
1918 r.
Kamie
1947 r.
technika kowalska
murowana oszklona,
sygn. Antoni Wilga
1892 r.
1902 r.
cmentarz czynny
XIX w.
Dom drewniany
Dom drewniany
Dom drewniany
Dom drewniany
Krzy drewniany
Dom drewniany
Dom drewniany
Pocz tek XX w.
Pocz tek XX w.
Pocz tek XX w.
Pocz tek XX w.
1864 r.
Pocz tek XX w.
Pocz tek XX w.
Jednoro ec 2009
l.p.
Lokalizacja/obiekt
1
2
14.
Nr 87
15.
Nr 88
16.
Nr 128
17.
Nr 152
18.
Nr 164
ul. Ko cielna
17.
Nr 1
ul. Mazowiecka
18.
Nr 2
19.
Nr 7
20.
Opis
3
Dom drewniany
Dom drewniany
Dom drewniany
Krzy eliwny
Krzy eliwny
Okres realizacji
4
Pocz tek XX w.
Pocz tek XX w.
Pocz tek XX w.
Pocz tek XX w.
Pocz tek XX w.
Dom drewniany (dawna plebania)
Pocz tek XX w.
Dom drewniany
Dom drewniany
Figura w. Jana Chrzciciela
(kamie )
Pocz tek XX w.
Pocz tek XX w.
Kapliczka murowana
Lata 50-te XX wieku
Nr 28b
ul. Le na
21.
22.
ytki rolne
23.
Teren lasu
Krzy e drewniane przydro ne 8
szt.
Grób choleryczny z krzy em
drewnianym
uwagi
5
1902 r.
Pocz tek XX w.
Koniec XIX w.
W oparciu o istniej ce zabytki budownictwa, rze by, krzy e i kapliczki przydro ne oraz miejsca gdzie
zachowa y si do dnia dzisiejszego lady tradycyjnej obrz dowo ci i zwyczajów wytyczono na terenie gminy
Jednoro ec ogóle szlaki kulturowe. Kilka z nich przebiega przez so ectwo Jednoro ec np:
Trasa „Kurpiowska” - prowadzi z Jednoro ca przez Ma owidz i Olszewk , gdzie w starym budynku plebani zostanie
zorganizowana Kurpiowska Izba Regionalna. Nast pnie lasami do Budzisk, sk d po odpoczynku i zwiedzeniu
le niczówek powrót do Jednoro ca;
Trasa „Powsta cza” – prowadzi z Przasnysza do Dr
ewa Nowego, stamt d kow tras na P ask Gór nad
Orzycem, sk d nale y uda si do Jednoro ca i dalej do miejscowo ci Nakie , gdzie mo na zatrzyma si
w miejscowej szkole na nocleg. Nast pnego dnia tras przez Budy Rz dowe do Budziska i Parciak. Z Parciak do
Dynaku. Tam nocleg w starej, zabytkowej chacie kurpiowskiej. Rano z Dynaku trasa wiedzie do Parciak, sk d udajemy
si do elaznej Rz dowej i Prywatnej, a nast pnie do elaznej Rz dowej-Gutochy i nad rzek P odownic , sk d
powrót do bazy noclegowej w Nakle i nast pnego dnia powrót do Przasnysza.
Trasa „Budownictwa Kurpiowskiego” – prowadzi z Przasnysza w kierunku na Szl , gdzie skr ca do miejscowo ci
Przejmy i stamt d prowadzi przez Obórki i Lip do Jednoro ca.
Trasa „ ladem Za cianków” – prowadzi z Jednoro ca przez Ma owidz, Ulatowo–S abogór do Kobylaków–
Czarzastych i do Kobylaków–Konopek. Stamt d trasa wiedzie lasami do Jednoro ca.
Trasa „Jarmarczna” – prowadzi z Jednoro ca poprzez Ma owidz (po drodze przy szosie nale y obejrze star sosn ,
na której znajduje si drewniana kapliczka z wizerunkiem Matki Boskiej) do Po oni, sk d trasa prowadzi do Chorzel na
czwartkowy, cotygodniowy jarmark.
Jako uzupe nienie ju istniej cych szlaków postuluje si tak e utworzenie kolejnych m.in.:
Szlak II „dolin Orzyca” - d ugo
oko o 20 km. Przebieg trasy: Jednoro ec, Budziska, Budy-Rz dowe, Nakie ,
Murowanka, Budziska, Góra Orze , Góry Okó , Góry Tabo y, Olszewka.
Jednoro ec 2009
13
Szlak III „rycerski” – d ugo
oko o 25,0 km prowadz cy z terenu gminy Krzynow oga Ma a poprzez: Ulatowo-
Borzuchy, Kobylaki-Czarzaste, Jednoro ec, Stegn do elaznej Prywatnej.
Zielony szlak rowerowy Mazowsza – d ugo
144,4 km w ramach, którego przewiduje si
trzy standardy
nawierzchni:
A – nawierzchnia bitumiczna (d ugo
54,7 km)
B – nawierzchnia gruntowo-szutrowa (d ugo
69,7 km)
C – nawierzchnia naturalna piaskowa doziarniona (d ugo
20,0 km).
Rys. szlaki i trasy kulturowe na terenie gminy Jednoro ec
So ectwo Jednoro ec posiada wi c ogromny potencja , którego wykorzystanie znacz co mo e poprawi warunki
wypoczynku jak równie poprawi sytuacj ekonomiczn jego mieszka ców.
Gmina Jednoro ec, a co za tym idzie równie jej miejscowo ci, dysponuje jeszcze jedn wielk atrakcj i
atutem jakim jest nazwa gminy, jedynej w Europie, a by mo e i na wiecie. Nazwa jest zwi zana z Jednoro cem –
stworzeniem mitycznym powszechnie rozpoznawalnym na ca ym wiecie, znanym ju w staro ytno ci. W legendach
jednoro ec jest przedstawiany jako symbol m dro ci, inteligencji, si y, odwagi, bojowo ci, szlachetno ci, pokoju i
agodno ci. By i jest obecny w kulturze i sztuce na przestrzeni wieków, stanowi god o rodu Bo cza, rodu Este we
oszech, by w herbie Szkocji i herbie brytyjskiego Zjednoczonego Królestwa oraz god em monarchy w staro ytnych
Chinach, zdobi pa ace magnatów i bojowe chor gwie, sygnety rodowe i piecz cie, by i jest przedstawiany w wielu
rze bach, obrazach, w sztuce snycerskiej, jubilerskiej, w ceramice oraz na dekoracyjnych tkaninach i w sztuce
filmowej. Jednoro ec znajduje si
14
w herbach wielu miejscowo ci w
Jednoro ec 2009
wiecie. Jednoro ec budzi sympati ,
zainteresowanie, ciekawo . Jest wielu jego entuzjastów w Polsce, Europie i na wiecie. atwo jest si o tym
przekona poprzez wpisanie has a „jednoro ec”, „unicorn” lub „einhorn” do przegl darki internetowej. Pojawiaj si
strony z malarstwem, rze
, legendami, wierszami, piosenkami, gad etami, komiksami, filmami i inne.
Gmina Jednoro ec z racji swojego po
enia w woj. mazowieckim – stanowi szczególny walor Mazowsza.
Gmina jest tak e cz ci Kurpiowszczyzny, która jest silnie akcentowana w legendzie o jednoro cu. Kurpiowszczyzna
obecnie jest jedynym terenem na Mazowszu, na którym istnieje ywa tradycja ludowa.
3. DZIEDZICTWO RELIGIJNE I HISTORYCZNE
3.1 HISTORIA WSI JEDNORO EC
Wed ug legendy na terenie wsi pewien stary bartnik podczas podbierania pszczo om miodu ujrza jednoro ca, którego
pó niej upolowa ksi
Janusz, w miejscu tym kaza wybudowa chat my liwsk i nazwa j Jednoro cem1.
Jest to pi kna legenda, w ka dej legendzie jest ziarenko prawdy, tak te jest w tym przypadku. Mówi ona o
starym bartniku, który podbiera miód pszczo om. Pocz tki Jednoro ca wi
si w
te nie jest tu przypadkowa, poniewa te tereny stanowi y niegdy dobra ksi
nie z bartnictwem, posta ksi cia
ce (potem królewskie), by to teren
polowa monarchy. Wielkie lasy ci gn ce si niegdy od Chorzeli a do Kolna stanowi y obszar zamkni ty dla
osadnictwa, a do XVI wieku, by y tu tylko ksi
ce le niczówki, miejsca wypadowe do polowa . Ca puszcz zwano
Puszcz Zagajnic , dzieli a si ona na mniejsze cz ci, tutejsz puszcz nad Orzycem, zwano Puszcz Mazuch.
Ksi
ta mazowieccy niech tnie pozbywali si swoich dóbr w tym terenie. Wielki kolonizator Mazowsza,
Janusz I nadawa ziemi na wschodzie Mazowsze, Puszcza Zagajnica pozosta a nietkni ta. Wyj tkowo cz
tutejszych gruntów dostali na pocz tku XV wieku rycerze dziedzicz cy pó niej w Ulatowie, na pocz tku XVI wieku
pewien dzia ziemi otrzyma rycerz Jan Roman (patrz Kobylaki). Tworzy o to niewielkie „wyrwy” w ksi
Osadnictwo prowadzone przez starostów ksi
cej puszczy.
cych by o równie nieliczne, na obrze ach powstawa o kilka osad, w
ko cu XV wieku powsta a wie Lipa.
Te le ne obszary sprzyja y rozwojowi bartnictwa, które by o pod specjaln ochron prawa ksi
cego.
Bartnicy zrzeszeni byli w bractwa, którymi zarz dza starosta bartny, istnia te s d bartny rozstrzygaj cy sprawy
sporne2.
Legenda mówi o powstaniu wsi w czasach ksi
cych, jednak powsta a ona dopiero w XVII wieku w czasach
królów polskich. Po mierci ostatniego w adcy mazowieckiego Janusza (rok 1526), Ksi stwo Mazowieckie sta o si
cz ci Królestwa Polskiego. Puszcze ksi
ce sta y si puszczami królewskimi zarz dzanymi przez starostów
królewskich. Zachodni kraniec Puszczy Zagajnica by pod w adz
starosty ciechanowskiego. Ze starostwa
ciechanowskiego wyodr bni o si z czasem starostwo przasnyskie. W
nie starostowie przasnyscy zarz dzali
tutejszymi ziemiami.
Równie za czasów w adców polskich (od 1526 roku) bartnictwo rozwija o si w tym terenie. Bartnicy raz w
roku oddawali specjalny podatek, tak zwan da miodow . Jednostk miary miodu by a r czka. W Przasnyszu da
miodow oddawano 29 wrze nia ka dego roku, w dzie
. Micha a.
W 1565 roku przeprowadzono pierwsz lustracj dóbr królewskich. Dowiadujemy si z niej wielu ciekawych
informacji o tym obszarze. Czytamy zatem, e by a tu Puszcza, któr zowi Mazuch. Ku Chorzelom jest puszczy
1
2
os Jednoro ca, pismo samorz du gminy Jednoro ec, nr 2 z 2006 roku, s. 8.
Kuczy ska U, Bartnictwo Kurpiowskiej Puszczy Zielonej, Wilczyska- om a 2004, s. 20-21.
Jednoro ec 2009
15
niema o, od której te przysz a i puszcza przasnyska. Na przód z Chorzel do Polomiey pó mile wielkie, od Polomiey do
Milouidza wier mile wielkie. Od Miloulidza wsi królewskiej pocz
którzy wielk cz
si las ziemia ski pp. Ulatowskich Czerniczich,
królewskiego lasu ujmuj , mieni c si mie od ksi
t 20 w ók tego lasu; ale p. Kobylniczki
chor y zakroczymski, sprawca tamtego imienia powiedzia , i ci ziemianie posiedli i wykopali [wykarczowali] wi cej
ni 20 w ók, co si mieni od ksi
t mie . Albowiem za tym lasem ci to ziemianie maj wie , któr zw Pogorzel,
której wsi dziedzina ci ga si przez wielkie pola do Slawogori wsi ziemia skiej, a potym ku inszemi imieniu; jest
wi cej ni 20 w ók, ni maj nic do lasu królewskiego. Od Slawogory do Wolki wsi królewskiej jest wielkie pó mile
puszczej, od Wolki do Szly pó mile wielkie, mi dzy któremi lasy i bory królewskiemi siedzi ziemian wsi niema o, jako
Wlotowo, Jadamowo, a do granic krzywonoski. Tam e ci panowie Krzywonosczy ujmuj wiele puszczy królewskiej, o
co maj pozwy Ulatowsczi, G dzkowie i Golanowsczy, których imienie przeleg o do wsi królewskiej Kobelaka. O
granic od Kobelaka, wsi królewskiej, zasi
ci ga imienie ziemia skie Rakowskich, Ostrowskich, Romanow, Ogl di,
Oszolowiecz, wszystko ziemianie. Tam mi dzy temi ziemia skimi wsiami jest ma o puszczej królewskiej, wielk szkod
czyni w niej ci ziemianie, i ju niemasz drzewa adnego, co by godzi o do budowania, jedno chojnak niczemny. Pode
wsiami królewskimi Sli i Lip jest bór królewski, pod który si podsiedli ziemianie Debiszczi, Bobinszczy i p. Podosky,
dzia ciechanowski, który wielkie szkody czyni w tej puszczej, odymuj tego boru cz
niema , o co jest ju
komisyja3.
Jak wida puszcza by a w cz ci królewska, w cz ci prywatna. Rycerze wykarczowali w niej wiele gruntów
nieprawnie, przyw aszczaj c sobie grunty, których nie otrzymali.
Mamy te w lustracji z 1565 roku szczegó owe dane o tutejszych bartnikach. W tej okolicy by y cztery
uroczyska, w których by y barcie, ich nazwy to: Sitwa, Lesnisko, Pi
Gai i P odownica. Z ka dego z tych uroczysk
korzystali bartnicy, lustracja dok adnie ich wymienia. Na uroczysku Sitwa barcie posiadali: Stanis awa z Ulatowa,
Wojciech z Ulatowa, Piotr z Ulatowa Golanki, Miko aj Stai z Go bia, Stanis aw Janów z Golabia, Prokop z Ulatowa,
Jan Starikow z Gol bia i Wawrzyniec z Niskiego. W uroczysku Lesnisko barcie mieli: Stanis aw Paw ów z Ulatowa,
Wac aw z Sli, Jakub Starikow z Sli, Piotr Kurek z Gr dów, Jan Tworkowicz z Rakow, Jan Wociechowicz z Dz zdzy,
Miko aj Gr dski z Prz snisza, Tomasz Misto z Lipy, Maciej Wrobl z Prz snisza, Jan Miko ajów z Ulatowa, Piotr Swidwa
z Kobelaku, Dominik Miko ai z D bin, Maciej Piotrów z Grabowa i Szczepan z Bartnik. W uroczysku o nazwie Pi
Gai
miód wybierali: Jan Wawrzy ców z Ulatowa, Andrzej Wysk ze Sli, Wac aw z Sli, Marcin z Lipy, Micha z D bin, Rafa z
Ulatowa, Jurek z Ulatowa, Jan Woit ze Sli i Wojciech Woit ze Sli. By o jeszcze uroczysko
posiadali mieszka cy wsi Maikiew, Rza ca i Drz dzewy, to ostatnie uroczysko le
odownica, gdzie bracie
o na wschód od Dr
ewa.
Zapewne ju wtedy tereny obecnej wsi Jednoro ec by y eksploatowane przez bartników, z powy szego
wykazu mo na wnioskowa , e le
o tutaj uroczysko Lesnisko lub Pi
Gai, poniewa podaje si tutaj mieszka ców
siednich lub bliskich miejscowo ci. Jednak w opisie nadania Kobylak z 1501 roku wyst puje nazwa Pi
zapewne to uroczysko po
obecnego Jednoro ca le
Gai i
one by o nieco bardziej na zachód. Zatem najbardziej prawdopodobne, e w miejscu
o uroczysko zwane Lesnisko. Swoje barcie mia o tutaj a 14 bartników. Byli to ró ni ludzie,
jedni byli szlachcicami z Ulatowa lub Kobylak, byli te ch opi z osad królewskich (Lipa, Przasnysz ) lub prywatnych
(Dr
ewo i Raki).
W lustracji jest te zapis na temat k nale cych do bartników: Ka dy bartnik ma swe osobne ki do barci
osobnie wymierzone ka demu, z których nie p ac .
3
ki by y wi c przynale ne do barci i nie by y wykorzystywane
Lustracja dóbr królewskich województwa mazowieckiego 1565, cz
16
Jednoro ec 2009
II, Warszawa 1968, s. 25-26.
rolniczo. Jak pisa L. Krzywicki „Taki bartnik wi c
we wsi, gdzie posiada chat i grunta, na puszczy za miewa
bud , w której przechowywa potrzebne sprz ty i mieszka podczas robót w barci (..) i w XVI wieku mo emy z ca
mia
ci powiedzie , e ludno ci jeszcze nie by o na puszczy przasnysko-kurpiowskiej4.
Bartników by o tutaj du o, dochodzi o zapewne do konfliktów mi dzy nimi. Dawne zwyczajowe prawo,
pochodz ce z czasów ksi
cych, nie rozwi zywa o wszelkich problemów. W 1559 roku starosta przasnyski Krzysztof
Niszczycki wyda pisane prawo bartne dla starostwa przasnyskiego. „By to pierwszy –spisany po polsku- zbiór praw
bartników królewskich na ziemiach polskich. Ordynacja Niszczyckiego sankcjonowa a wcze niejsze prawo zwyczajowe
bartników zamieszkuj cych obrze a puszczy”5.
Zatem w drugiej po owie XVI wieku ten obszar odwiedzali bartnicy, mieli tu równie swoje ki i niewielkie
chatki, nie by o tutaj sta ych mieszka ców. ycie bartników regulowa o pisane prawo. Tak by oby przez wiele
nast pnych lat, gdyby nie pewne zdarzenie losowe.
Mi dzy 1609 a 1616 rokiem te okolice nawiedzi y wielkie wichury i po ary. Wspomina je lustracja z 1617 roku
„Jest ku tej dzier awie [Przasnysz] puszczy nie ma o. Ale dano spraw od pana dzier awcy, e w przesz ych leciach
wiatry gwa towne i cz ste po ary barzo j popsowa y (....). Jest te w tej puszczy kilka uroczysk, w których barci ju nie
tak wiele jako dawniejszych lat, bo ich si a wiatry po ama y”6. W
nie od tego czasu rozpocz si upadek bartnictwa w
tych stronach. Wielu bartników dozna o du ych strat, zg osili si
zatem do starosty przasnyskiego Zygmunta
Niszczyckiego ( syna Krzysztofa) ze skarg , i nie mog odda nale nej starostwu dani miodowej. Starosta b
zarz dc dóbr królewskich i dbaj c o dochodowo
Jednoro ca, który zawa
cy
starostwa nada pewien przywilej bartnikom z okolic pó niejszego
bardzo na historii tej okolicy. Nakaza bowiem dalej p aci mniejsz da miodow , ale eby
zwi kszy dochody bartników „pozwolono im przy ich uchodach [barciach], gdzie któremu przylega o, wyprz ta sobie
przyrobki po pó óczku do ka dego boru, to jest w Le
sku na skopnym Gr dzie Promi skim w k cie, w Maycy, w
Mazuku i pod Pogorzel , przy w gle, w Drabnym dole, w U cianku i z kami, ka demu do swego boru to i tyle
nale
ma.
Ci, którzy ponie li mniejsze straty zostali potraktowani inaczej: Wzgl dem boru Bukowskiego
spustosza ego tak role, jak i
miodow
oddawali7.
ki Sopechom, a na Pomietniku ko em b ota, aby bez adnej wymówki zwyk
Powy sze wymienione nazwy geograficzne by y
da
kami i innymi miejscami znajduj cymi si na
terenie Jednoro ca i w okolicach.
Zatem bartnicy, którzy ponie li straty, mogli wykarczowa po pó w óki gruntu (1 w óka ok. 16 ha). By o to
donios e wydarzenie, gdy pozwala o osiedla si bartnikom w puszczy królewskiej, zachowali oni swoje prawo bartne,
mieli prawo noszenia broni, a co najwa niejsze nie musieli odrabia pa szczyzny na rzecz dworu, takiej jak cho by
mieszka cy Lipy czy Ma owidza. Tutejsi bartnicy otrzymali, wi c specjalne przywileje, specjalny status, którymi pó niej
pos ugiwali si wszyscy Kurpie. Proces tworzenia odr bno ci ludno ci puszcza skiej zacz
si w
nie tutaj, w
Jednoro cu. Do tej pory w Puszczy Zagajnica znajdowa y si osiedla gospodarcze, zajmuj ce si eksploatowaniem
lasu, od tej pory rozpocz o si równie osadnictwo zwi zane z rolnictwem.
nie w ten sposób powsta a wie , chocia zapewne pocz tkowo nie zwano jej Jednoro cem. Pojawia si
w powy szym opisie nazwa Sopechom, zapewne w
nie w ten sposób zwano pierwotnie t now osad .
4
Krzywicki L, Dzie a, tom VI, Warszawa 1962, s. 523.
Kuczy ska U, Bartnictwo Kurpiowskiej Puszczy Zielonej, Wilczyska- om a 2004., s. 9.
6
Lustracje województwa mazowieckiego XVII wieku, cz
I, Warszawa 1968, s. 71.
7
Tam e, s.. 71
5
Jednoro ec 2009
17
Nie wiemy dok adnie, kiedy Zygmunt Niszczycki nada ten e przywilej, by on starost przasnyskim w latach
1609-16168. Wydarzy o si to prawdopodobnie bli ej 1616 roku, poniewa lustracja dóbr królewskich z 1617 roku nie
wspomina jeszcze tej wsi, zapewne dopiero karczowano lasy i nie by o tu sta ych mieszka ców.
Bartnicy w tej okolicy otrzymali, zatem po pó w óki ziemi, staj c si rolnikami, lecz nie zaniechali bartnictwa.
Przywilej spowodowa , e „bartnicy zostaj obróceni w rolników, lecz z pozostawieniem daniny miodowej i praw
swoich”9. Pozwolenie starosty mog o mie charakter ustny lub te dokumenty zagin y, poniewa ci bartnicy-ch opi
udali si do króla, aby ten potwierdzi pozwolenie Niszczyckiego i tak dnia 7 sierpnia 1650 roku król Jan Kazimierz
Waza potwierdzi wszelkie przywileje starosty przasnyskiego10. Wioska ju istnia a, ale dopiero po tej dacie mieszka cy
wsi mieli pe ne prawo do tych gruntów, posiadali wszak nawet królewskie pozwolenie! Jest to pierwsza dok adna data
zwi zana z pó niejszym Jednoro cem.
Przywilej dla Jednoro ca sta si bardzo wa ny dla Kurpi. By to pierwszy przywilej pozwalaj cy na osiedlanie
si bartników-rolników w Puszczy Kurpiowskiej, jak wykazywa L. Krzywicki w XVI wieku w Puszczy Zagajnicy nie by o
sta ych osiedli, w drugiej po owie XVII wieku osadnictwo by o ju bardzo rozwini te, ale to mieszka cy Jednoro ca byli
pionierami,11 osiedlaj c si tutaj w pierwszej po owie XVII wieku, jeszcze przed nasileniem si osadnictwa po „potopie
szwedzkim”.
W 1660 roku starostwo przasnyskie ponownie wizytowali lustratorzy królewscy, zapisano wtedy w sk adzie
tego starostwa „Wie Iendnorozec alias Sopechy. W tej bartnicy mieszkaj , pewne grunta maj i z nich p ac ”12.
Oprócz czynszu z ziemi oddawali te da miodow
13.
L. Krzywicki notowa : „Ciekawy to obraz, jak dawni bartnicy,
przeszed szy do rolnictwa i zachowawszy tyle pszczó , ile, e tak powiem, przyzwoito
przywileje odwo aniem si
istniej
cych14.
wymaga a, usi uj ocali swoje
do formalizmu symbolicznego-op acaniem skrupulatnym danin z barci niemal nie
Tutejsi mieszka cy coraz mniej zajmowali si bartnictwem, a wi cej rolnictwem, jednak tytu owali si
bartnikami, dawa o to ca ej miejscowej spo eczno ci wielkie przywileje, nie spotykane w innych wsiach królewskich.
W tej e lustracji osad zwano ju Jednoro cem lub Sopechami, ta druga nazwa odnosi a si do jednej z k
na terenie wsi (patrz wy ej), natomiast nazwa Jednoro ec, która pó niej sta a si jedyn nazw pochodzi od mitycznej
nazwy zwierz cia. Profesor Kazimierz Rymut wywodzi nazw wsi od nazwy heraldycznej „jednoro ec”. Jest to jedyna
taka nazwa miejscowo ci w Polsce15. Trudno teraz jednoznacznie wyja ni pochodzenie tej oryginalnej nazwy, brakuje
dokumentów. Najbardziej prawdopodobne jest powi zanie nazwy z herbem szlacheckim Bo cza, który w
nie
przedstawia jednoro ca. Jak wspomniano wy ej wielu bartników pochodzi o ze stanu szlacheckiego, zapewne byli
ród nich równie szlachcice herbu Bo cza16.
Zatem w drugiej po owie XVII wieku rozwija a si osada Jednoro ec posiadaj ca królewski przywilej.
Podobnie by o w kolejnym stuleciu. Wiek XVIII by ci kim czasem dla Polski, liczne wojny z pocz tku stulecia
niszczy y kraj, ludno
wiejsk obci ano wci
nowymi podatkami, zwi kszano wymiar pa szczyzny, powodowa o to
regres gospodarczy wsi polskiej, inaczej by o w Jednoro cu, ten wiek to czas gwa townego rozwoju tej miejscowo ci.
8
Polski S ownik Biograficzny, tom XXIII, s. 140.
Krzywicki L. Dzie a...., s. 583.
10
Tam e, s. 139.
11
Krzywicki L. Dzie a...., s. 583.
12
Tam e, 529.
13
Tam e.
14
Tam e, s.583.
15
Nazwy miejscowe Polski, pod red. K. Rymuta, tom I-VI, Kraków 1996-2005, tom IV, s.157.
16
Krzywicki L, Dzie a....., s.543 .
9
18
Jednoro ec 2009
Wed ug przywileju bartnicy-rolnicy mogli wykarczowa sobie pewien kawa ek gruntów, b
c bartnikami nie oddawali
wielu uci liwych danin i nie odrabiali pa szczyzny, wystarczy o, zatem uciec ze swojej dawnej wsi, zamieszka tutaj,
za
cho jedn bar i wykarczowa pole, pó w óki, lub wi cej.
Zapewne starostowie przasnyscy w pocz tkach XVIII wieku próbowali zmusi mieszka ców wsi do pracy na
polach folwarcznych i ukróci ich przywileje, jednak ci potwierdzili swoje prawa u królów: Augusta III w 1749 i
Stanis awa Augusta w 1766 roku17. Danina zosta a okre lona na 40 r czek rocznie, poniewa mieszka o tu zapewne w
1749 roku w
nie 40 bartników (rodzin), lecz w miar rozrostu wsi, coraz mniej by o mo liwo ci dostarczenie tych e
40 r czek miodu, jak pisa L. Krzywicki jeszcze w 1800 roku oddawali owe 40 r czek miodu, chocia „same barcie
mo na na palcach policzy . Widocznie potomkowie dawnych bartników usi uj wmówi we w adze, e s wci
bartnikami, i uiszczaniem daniny miodowej chc utrzymywa si przy dawnych prawach. Samo za bartnictwo ledwo
wegetuje. Dosz o do tego, e wielu bartników musi kupowa u innych oddawan do dworu r czk miodu”18.
Mieszka cy Jednoro ca posiadali prawo bartne i presti , bartnictwo uzasadnia o ich ycie w tym miejscu.
Mówili pewnie o sobie, e s bartnikami, a nie ch opami, potrafili dotrze nawet do króla, aby chroni swoje interesy.
Przyk ad Jednoro ca, wsi o specjalnym statusie, powodowa , e w pobli u powsta y nowe osiedla, z
one
ównie z uciekinierów z Mazowsza. Lustracja dóbr królewskich z 1764 roku wspomina: o Jednoro cu, Olszewce i
Parciakach: „W tych wsiach nad ustaw prawa znaczna liczba ludzi w inwentarzu nam po
onym znajduje si ....przez
co przed tym 40 bartników, 40 r czek miodu dworu przasnyskiego dawali. Teraz ilu si znajdowa mo e w tych wsiach
ludzi, wszyscy nie wi cej, jak 40 r czek miodu oddaj , a przeto w borach puszczy przasnyskiej znaczna znajduje si
borów dezolacyja, i ci poddani wiele z boru pola wyrobili”19.
Mieszka o tu, zatem na pocz tku XVIII wieku oko o 40 rodzin, co czyni o ju Jednoro ec ca kiem spor
miejscowo ci . Z czasem liczba rodzin powi ksza a si , lecz gromada wiejska (równie z Parciaków i Olszewki, razem
z Jednoro cem) dalej oddawa a 40 r czek miodu. Oprócz tego p acili te czynsz do dworu i odrabiali tylko 3 dni
pa szczyzny rocznie w okresie niw (tak samo w Parciakach i Olszewce)20. Ta pa szczyzna by a tylko symboliczna,
mieszka cy pobliskich wsi królewskich Lipa czy Ma owidz odrabiali przynajmniej 3 dni w tygodniu!
Dzi ki temu Jednoro ec rozwija si bardzo dynamicznie, nale
do parafii chorzelskiej. Wizytacja parafialna
z 1781 roku informuje, i w tej wsi notowano 84 domy, pobliska Olszewka liczy a 80 domów. Jednoro ec by drug co
do wielko ci miejscowo ci parafii, po Chorzelach21. Jeszcze 150 lat wcze niej teren by prawie bezludny, na
pocz tku XVIII wieku
o tu oko o 40 rodzin, a w 1781 roku ju 80!
Taka wielka grupa ludzi nie mog a si utrzyma z bartnictwa. W XVI wieku w z otym okresie bartnictwa w tym
terenie mia o swoje barcie kilkunastu bartników! Mimo to Jednoro ec, Olszewka i Parciaki nadal zachowywa y
przywileje prawa bartnego. Wspomina o nich równie lustracja dóbr królewskich z 1789 roku22.
W ostatnich latach istnienia Rzeczpospolitej starosta przasnyski i jednocze nie dziedzic Krasnosielca,
Kazimierz Krasi ski rozpocz walk z tymi uprzywilejowanymi bartnikami. Brakowa o r k do pracy w folwarkach, a w
tych trzech wsiach (Jednoro ec, Parciaki, Olszewka) mieszka o kilkaset ludzi odrabiaj cych tylko 3 dni w roku.
17
Tam e, s.584.
Tam e.
19
Krzywicki L, Dzie a..., s.584.
20
Tam e, s.591.
21
Materia y do dziejów ziemi p ockiej, P ock 1997, tom VII, s.21.
22
Krzywicki L, Dzie a.., s.584.
18
Jednoro ec 2009
19
Krasi ski próbowa ich zmusi do pracy, lecz mieli oni przywileje królewskie. Sprawa sko czy a si w s dzie
referendarskim. Z akt tego s du wynika, i w 1790 gromady wsi starostwa przasnyskiego-powodowie, z
y pozew
przeciwko Kazimierzowi Krasi skiemu obo nemu wielkiemu koronnemu staro cie przasnyskiemu. Nie zachowa y si
szczegó y tych spraw, napisano tylko sprawa o ro ne krzywdy, wyznaczenie komisji i inne okoliczno ci23. Podobna
skarga zosta a z
ona w 1791 roku24. Równie w 1792 i 1794 do s du wp yn a „sprawa i powinno ci, robocizny,
czynsze i grunty. Warto wspomnie , e skarga z 1794 roku, by a
ostatni
skarg
jak wp yn a do s du
referendarskiego przed upadkiem Rzeczpospolitej25. Zatem mieszka cy Jednoro ca do ko ca bronili swoich
przywilejów, daj cych im dostatnie i spokojne ycie, jednak w 1795 roku upad a I Rzeczpospolita, te ziemie przej y
Prusy, w czono je do prowincji Prusy Nowowschodnie. Jednoro ec sta si wsi rz dow , lecz nadal obejmowa o ich
prawo bartne. Rz dy pruskie, które trwa y krótko (1795-1806) wiele zmieni y. Upada o bartnictwo, celowo niszczono
przez Prusaków. W 1799 roku nieczynnych by o 4 tysi ce barci (w ca ej Puszczy), do 1806 roku zniszczono 1 200
takich drzew. W 1801 roku zlikwidowano s dy bartne, wprowadzono prawodawstwo pruskie26.
Jednoro ec w ko cu XVIII wieku by najwi ksz wsi w parafii chorzelskiej, ksi a zorganizowali tu szko
parafialn . Podczas wizytacji parafii Chorzele w 1781 roku czytamy: „W wioskach Jednoroscu, Olszewce znajduj si
dyrektorowie [nauczyciele] przyk adni i zado
czyni powinno ci swojej, którzy ucz ch opców i dziewczyny”27. By y to
szko y parafialne, ucz ce podstaw czytania i pisania, g ównie uczono katechizmu.
W nast pnych latach, za czasów zaboru pruskiego, szkolnictwo parafialne w parafii chorzelskiej upad o,
jednak odrodzi o si wraz z powstaniem Ksi stwa Warszawskiego w 1807 roku. Wtedy to pleban z Chorzeli rozpocz
starania o powstanie nowych szkó . Izba Edukacyjna Ksi stwa Warszawskiego uchwa z 12 III 1808 roku pozwoli a na
powstanie szkó parafialnych w: Chorzeli, Jednoro cu i Olszewce. Rok pó niej szko y rozpocz y edukacj . W
Jednoro cu pocz tkowo uczono si w starym budynku, lecz wizytacja z 1817 informuje „Druga szko a w wsi
Jednoro cu. Szko a nowo wybudowana, obszerna i wygodna. Nauczyciel ma w niej pomieszkanie. Ma ogród
wystarczaj cy, pensji pobiera 300 z tak e z sk adki w wsiów do szko y tej przy czonej, to jest z Jednoro ca, Gorzeli,
abogóry, Ma owidza, Po oni, Wólki, Czerniaków”28. Cztery raz do roku przyje
do szko y ksi dz proboszcz z
Chorzeli ucz c katechizmu (by oby cz ciej, lecz „gromady nie chc dawa podwody”). Nauczycielem w latach 18111820 by Jan Krajewski „wysz y ze szkó przasnyskich”. Uczy o si w szkole do 30 dzieci, jednak latem „rodzice
odrywaj dzieci do pasi”29.
Wizytacja z 1819 roku wspomina o problemach w zbieraniu sk adki szkolnej. Mia a ona wynie
511 z , a
zebrano tylko 386 z , z czego 350 z pobiera nauczyciel „reszta na kontrybuentach zalega”. Przy opisie miejscowej
szko y zapisano „Przed wakacjami ucz szcza o do tej szko y uczniów p ci m skiej 15, p ci
niwach dopiero si zbiera zaczynaj . Daj
skiej 10, teraz po
wiadectwo obecni ks. proboszcz i burmistrz, e we wszystkich tych
szko ach (Chorzele, Olszewo i Jednoro ec) ucz ce si dzieci znaczne w pocz tkowych naukach uczyni y post py i
odnios y korzy ci”. W roku szkolnym 1819/1820 nauk rozpocz o tylko 15 dzieci i nauki „usta y od dnia 1-kwietnia,
23
Ksi gi Referendarii Koronnej z drugiej po owy XVIII wieku, tom II (1781-1790), Warszawa 1957, s.144.
Tam e, s.149.
25
Tam e, s.162.
26
Paprocka W, Przemys domowy, rzemios o i cha upnictwo wsi kurpiowskiej Puszczy Zielonej, Wroc aw 1967,
s.45.
27
Materia y do dziejów ziemi p ockiej, P ock 1997, tom VII, s.22.
28
Materia y do dziejów szkolnictwa na Mazowszu, tom I, Warszawa- owicz 1995, s.53.
29
Tam e, s.54.
24
20
Jednoro ec 2009
poniewa rodzice pozabierali dzieci do us ug gospodarskich”. W nast pnych latach szko a parafialna upad a. Od 1824
roku nie notuje si innych szkó w parafii chorzelskiej, oprócz szko y w Chorzeli, a i tam problem by y kadry
(Nauczyciel Pawe B czkowski nadal ma sobie wypowiedziane miejsce dla niezdatno ci i nawyknienia do pija stwa)30.
Na pocz tku XIX wieku Jednoro ec nadal rozwija si dobrze, w 1781 roku notowano tutaj 80 domów, w 1827
roku by o ju 111 domów i 693 mieszka ców31.
Po powstaniu Królestwa Polskiego (1815), pa stwa pod ber em cara, okolice Jednoro ca w czono do
województwa p ockiego, obwodu przasnyskiego i powiatu przasnyskiego. W 1837 roku zamieniono województwa na
gubernie.
ycie Kurpiów nie by o ówcze nie wcale takie z e. Przede wszystkim nie mieli obowi zku odrabiania
pa szczyzny, tak powszechnego w ówczesnej Polsce. Badacze tych ziem uwa ali, e powodzi o si im nawet ca kiem
dobrze32. Du e dochody dawa przemyt z Prus. Sytuacja zmieni a si dopiero w po owie XIX wieku, na skutek licznych
kl sk ywio owych i zasypywania pól przez piasek. Ci ka sytuacja zmusi a ich nawet do przyrzeczenia w ko ciele w
Kadzidle (rok 1857), i zaprzestan picia gorza ki. Wytrwali w tym postanowieniu przez 60 lat33.
adze carskie w latach 1835-1840 zlikwidowa y ca kowicie bartnictwo, w czono lasy pod zarz d
pa stwowy. Zakazano karczunków, w ten sposób ograniczono rozszerzanie pól. Zakazano my listwa, zbieractwa,
hodowli (wypasu zwierz t w lesie)34. Wszystko to powodowa o ubo enie tutejszej ludno ci, a dodatkowo w dniu 18
maja 1848, od uderzenia pioruna powoduj cego po ar, sp on o w Jednoro cu 80 domów i ponad 200 innych
budynków. Naliczono ponad 500 poszkodowanych osób35.
Kurpie dali si pozna jako doskonali
nierze w czasach powsta narodowych. Wielu z nich posz o do
wojska w czasie powstania listopadowego i styczniowego z lat 1863-1864.
Podczas powstania styczniowego okoliczne lasy dawa y schronienie powsta com. To w
ko o Dr
nie w tej okolicy,
ewa, ukry si dowódca powsta czy Zygmunt Padlewski ze swoim oddzia em, po kl sce pod Myszy cem.
Szuka y go dwa oddzia y carskie, jeden maszerowa z Chorzeli, drugi z Przasnysza. W dniu 11 marca 1863 roku
oddzia maszeruj cy przez Chorzele pod wodz Gorie owa przechodzi przez Jednoro ec, dowiedzia si tu od
niemieckiego kolonisty, i Padlewski stacjonuje w Dr
bitwy, któr Padlewski przegra , usi owa przej
ewie. Gierie ow wys
przeciw nim Kozaków. Dosz o do
przez Orzyc, wielu powsta ców uton o.
cznie zgin o tutaj oko o
50 powsta ców. Po przej ciu przez rzek Padlewski uporz dkowa swój oddzia a Rosjanie zako czyli po cig36.
adze carskie dobrze pilnowa y Kurpiowszczyzny. Jeden z pami tnikarzy, nie pochodz cy z tych stron,
zapisa „gdyby by a bro , ca a ludno
[Kurpiów] stan aby do walki”37.
Po upadku powstania styczniowego w adze carskie wprowadzi y reform
uw aszczeniow
oraz
przeprowadzi y reform samorz du, powsta y samorz dowe gminy wiejskie. Warto wspomnie , e gminny system
samorz dowy wtedy powsta y w zasadniczej cz ci trwa do dzi (z przerw w latach 1954-1989).
30
Tam e, s.55.
ownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów s owia skich pod red. F. Sulimierskiego, B.
Chlebowskiego, W. Wawelskiego. Tomy I-XIV, tom IV, s.551.
32
Niedzia kowska Z, Kurpie-Bory Ostro ckie, Warszawa 1988, s.78
33
Niedzia kowska Z, Kurpie-Bory......s.86
34
Paprocka W, Przemys domowy, rzemios o i cha upnictwo wsi kurpiowskiej Puszczy Zielonej, Wroc aw 1967,
s.45
35
os......, nr 3 z 2006 roku, s.13.
36
Juszkiewicz R, Powstanie styczniowe na pó nocnym Mazowszu, Warszawa 1992, s.37.
37
Niedzia kowska Z, Kurpie....., s.89
31
Jednoro ec 2009
21
Po wprowadzeniu reformy uw aszczeniowej z 1864 roku ycie tutaj nie wiele si zmieni o. Ch opi otrzymali
ziemi na w asno , ale pozbawiono ich serwitutów, czyli gruntów wspólnych. Powodowa o to pauperyzacje ludno ci.
Uw aszczenie pocz tkowo nie obj o ludno ci bezrolnej, czyli tej najbiedniejszej. Reforma pozbawi a ludno
prawo do
zagospodarowania tak zwanych kawa ów, czyli wylesionych obszarów w lasach pa stwowych. Zacz to ich
wyw aszcza z tych terenów i nakazano rozbiórk domów, które tak postawiono38.
Drugim wa nym wydarzeniem z tego okresu by o utworzenie samorz dowych gmin wiejskich. Gmin
tworzy y zarówno grunty w
cia skie (ch opskie) jak i dworskie (folwarki). Cz ciami sk adowymi by y gromady (wsie)
na czele z so tysem, którego wybiera o zgromadzenie gromadzkie. Organem uchwa odawczym gminy by o zebranie
gminne, na którym prawo g osu mieli gospodarze posiadaj cy co najmniej 3 morgi gruntu. Zebranie gminne wybiera o
wójta i awników (zarz d gminy). Wójt mia uprawnienia policyjno-administracyjne i s downicze. Wójt gminy musia
posiada przynajmniej 25 lat. Musia te mie przynajmniej 6 mórg gruntu. Nie mia obowi zku posiada umiej tno ci
pisania i czytania. Gmina zarz dza a szkolnictwem gminnym. Urz dem gminy kierowa pisarz gminny, który cz sto by
najwa niejsz osob w urz dzie z racji umiej tno ci pisania i czytania.
W 1867 roku powsta a gmina Jednoro ec. Gmina nale
a do s du gminnego okr gu IV, liczy a 586 domów i 4 376
mieszka ców (w 1882 roku). Mia a 35 391 mórg obszaru. W gminie Jednoro ec by y: kaplica, urz d gminy, s d
gminny, posterunek stra y granicznej, urz d le ny, 4 fabryki smo y, 3 wiatraki, 2 karczmy. W sk ad gminy wchodzi y
nast puj ce miejscowo ci: Budy Przysieki rz dowe i prywatne, Budziska, Wólka, Kobylaki, Jednoro ec, elazna
Rz dowa, elazna prywatna, elazna le nictwo, Zadziory, Kamienica le nictwo, Lipa, Ma owidz, Nakie , Olszewka,
Oborki W
cia skie i rz dowe, Po
, Parciaki, Przejmy rz dowe le ne, Stegna, Stegna ma owidzkie, Stegna
rz dowe le ne, Stegna szlacheckie39.
Po upadku powstania styczniowego w adze carskie rozpocz y otwieranie szkó pa stwowych, których celem
by a rusyfikacja m odzie y. W 1884 roku powsta a szko a powszechna jednoklasowa w Jednoro cu. Mie ci a si w
niewielkim drewnianym budynku. Nauczycielem by pocz tkowo Jan Pietraszewski pochodz cy z Litwy. Do szko y
ucz szcza a w 1890 roku oko o 20% dzieci w wieku szkolnym (ok. 120 osób). Przyczyn tak niskiej frekwencji by o
ubóstwo mieszka ców, którzy posy aj c dzieci do szko y musieli p aci sk adk szkoln . Nale
wyposa
o te dzieci ubra i
. Bardziej potrzebne by y one do pracy w gospodarstwach. Niektórzy nie chcieli posy
szko y rosyjskiej, poniewa wi kszo
zaj
prowadzonych by o w
m odzie y do
nie w tym j zyku. Uczono czytania i pisania po
rosyjsku, j zyka polskiego (od oddzia u II), kaligrafii, arytmetyki, religii. Szko a by a jednoklasowa i sk ada a si z
oddzia ów. By y to oddzia y: wst pny, I, II i III. Cz sto edukacja ko czy a si na oddziale wst pnym. Rok szkolny trwa
od listopada do kwietnia. Zaj cia prowadzono jednocze nie ze wszystkimi dzie mi, od poniedzia ku do soboty. Przed I
wojn
wiatow nauczycielem by Gogolewski, który utrzymywa przyk adn dyscyplin
40.
Opis wsi z 1882 roku przekazuje nast puj ce dane na temat tej miejscowo ci: Jednoro ec, wie na rzek
Orzyc, powiat przasnyski, gmina Jednoro ec, parafia Chorzele, odleg
17 wiorst od Przasnysza, posiada kaplic ,
urz d gminy, s d gminny, kas zaliczkowo-wk adow gminn (z funduszu rz dowego), urz d stra y pogranicznej,
wiatrak, karczm , 117 domów, 907 mieszka ców, 3 898 mórg gruntu dobrego. 1 294 nieu ytków (...)41.
Jak wida by a to ca kiem spora i rozwini ta miejscowo .
38
Paprocka W, Przemys domowy, rzemios o....., s.59-60
ownik Geograficzny....., tom IV, s.551.
40
G os....., nr 4 z 2006 roku, s.12.
41
ownik Geograficzny....., tom IV, s.551.
39
22
Jednoro ec 2009
Stanowisko wójta i pisarza gminnego pe nili w tym czasie: Tomasz Dunaj, Józef Makowski, Franciszek
Kadelski i Andrzej ebrowski. Na czele s du gminnego sta Dominik Staszewski, wybitny prawnik w powiecie
przasnyskim, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego. W Jednoro cu powsta a jedna z pierwszych w powiecie lecznic,
pó niej powsta a te apteka. Lekarzami byli: Henryk Girszweld, Walenty Rudzi ski, Antoni Budkiewicz i inni42.
W 1889 roku w ca ym Jednoro cu by o 118 gospodarstw rolnych,
o te 45 rodzin nie posiadaj cych ziemi.
Gospodarstwa by y niewielkie, prymitywne, gospodarstwa do 3 mórg raczej nie posiada y w asnych koni43.
Dopiero po 1881 w adze zaj y si uregulowaniem spraw ludno ci bezrolnej, nadaj c im 5-8 morgowe
gospodarstwa powsta e z odpadów w lasach pa stwowych. W latach 1881-1912 utworzono w ten sposób oko o 1 000
gospodarstw na ziemi kurpiowskiej. Ci ki by rok 1880, w lecie d ugotrwa a susza zniszczy a i tak marne plony,
nast pnie wybuch o wiele po arów. Miary nieszcz cia dope ni a burza gradowa. Wiele rodzin kurpiowskich zosta o
zmuszonych od ebrania. Dopiero na wiosn 1881 roku liczne grono polskich filantropów zauwa o n dze tych wsi i
dzi ki wielkiej ogólnopolskiej akcji pomocy uda o si pomóc Kurpiom44.
Ci kie ycie powodowa o emigracj , bardzo wielu mieszka ców Kurpi emigrowa y do USA oraz wyje
o do pracy
sezonowej do Prus45.
Warto wspomnie
o pocz tkach parafii w Jednoro cu. W 1862 roku wybudowano tu drewnian kaplic , do tej pory
mieszka cy wsi chodzili do ko cio a w Chorzelach. W 1879 roku pierwotna drewniana kaplica zosta a powi kszona. W
1888 roku kaplica pe ni a ju funkcj ko cio a filialnego (parafii Chorzele)46.
Wiosn 1905 roku ca e Cesarstwo Rosyjskie ogarn y strajki. Na ziemiach polskich
dano edukacji w j zyku
polskim, poprawy warunków pracy i podwy ek. Równie mieszka cy Jednoro ca wzi li udzia w wyst pieniach
antycarskich. W adze rosyjskie ukara y trzech najbardziej aktywnych demonstrantów w Jednoro cu: Wróbla,
Jachimowskiego i Michalaka. W listopadzie 1905 roku ch opi zbiorowo odmówili p acenia podatków, rozpocz li te
wyr b lasów rz dowych. Spowodowa o to przybycie wojsk rosyjskich, które si zmusi y mieszka ców wsi do oddania
drzewa i p acenia nale nych podatków47.
W grudniu 1905 roku mieszka cy powiatu przasnyskiego pod przewodnictwem ksi dza Po ubi skiego i J.
Kuligowskiego powo ali do ycia48 Polska Macierz Szkoln , która mia a kierowa polskim szkolnictwem w tym rejonie.
W sk ad oddzia u przasnyskiego wchodzi o te ko o w Jednoro cu. Jednak rok pó niej w adze zlikwidowa y t
organizacje49.
Latem 1914 roku wybuch a I wojna wiatowa, ju w listopadzie i grudniu 1914 roku Niemcy i Rosjanie toczyli
zaci te boje o pobliski Przasnysz. Stefan Wilga mieszkaniec Jednoro ca wspomina : Niemcy przypu cili atak na
Pogorzel, Olszewk i S abogór wieczorem listopadowego dnia 1914 roku. W naszej wiosce zrobi si zam t, po
godzinie czasu to ludno
cywilna opu ci a Jednoro ec i Stegna zmuszeni byli do ucieczki przez Carskie wojska, w
naszej wiosce zrobi si p acz dzieci i kobiet (...) kto mia konie zak ada do wozu i co potrzebniejsze do u ytku i
pr dko opuszcza wie , ale ludzie którzy nie mieli koni to wzi li ma ych dzieci na r ce a wi kszych prowadzili za r ce,
42
os...., nr 3 z roku 2006, s.13.
Tam e.
44
Niedzia kowska Z, Kurpie-Bory Ostro ckie, Warszawa 1988, s.95
45
os..., nr 3 z roku 2006, s.13.
46
Tam e.
47
os..., nr 4 z 2006 roku, s.12-13.
48
Tam e, s.13.
49
Tam e.
43
Jednoro ec 2009
23
eby si nie pogubi w ciemnej listopadowej nocy. Szukali schronienia w Lipie, Dr ewie i Karolewie, ale tu wsz dzie
by y wojska rosyjskie i brakowa o miejsca, wi c po owa ludzi sp dzi a noc w lesie przy ogniskach50.
To nie by koniec dzia
wojennych. Kolejne walki wybuch y wczesn wiosn 1915 roku. Do tego czasu
Jednoro ec i okolice zaj ty by przez wojska carskie. Do ataku niemieckiego dosz o 17 lutego 1915 roku. Si y
niemieckie uderzy y w kierunku na Jednoro ec maj c te za zadanie zdobycie Przasnysza. W wyniku ci kich walk w
dniu 24 lutego Przasnysz zosta zdobyty, jednak wkrótce Rosjanie przeszli do kontrofensywy, która jednak ca kowicie
zniszczy a wie . Jak wspominaj
wiadkowie, wed ug stanu w marcu 1915 roku: Wioska ju w 50% spalona i przez
mieszka ców opuszczona, na skraju lasu na pó nocnym jej ko cu przebiega pozycja niemiecka, a w po owie wsi
pozycja rosyjska51. To nie by koniec walk.
W dniu 13 lipca 1915 roku w kierunku na Przasnysz z zachodu uderzy a 12 armia niemiecka genera a von Gallwitza.
Na przestrzeniu 50 kilometrów naciera o 177 tysi cy
rosyjska genera a Phlewego licz ca 107 tysi cy
nierzy niemieckich. Z drugiej strony broni a si 12 armia
nierzy52.
nie w okolicach Jednoro ca zgrupowana by a obrona
rosyjska, silny atak niemieckie po czony z wielkim ostrza em artyleryjskim spowodowa , e 14 lipca armie rosyjskie
zacz y si wycofywa na wschód. Powy sze dzia ania wojenne spowodowa y ogromne zniszczenia materialne w tej
okolicy. Wi kszo
budynków w Jednoro cu zosta a zrujnowana. Wielu mieszka ców musia o si schroni w innych
wsiach53.
W sierpniu 1915 roku mieszka cy zacz li wraca do Jednoro ca, istnia y tu tylko trzy ocala e budynki: plebania, dom
Baku y i spichlerz Kaczy skiego a i tak by y uszkodzone54. Ksi dz Ciesielski wspomina ten czas: Trudne by o ycie
mieszka ców naszej wioski. Wsz dzie na podwórkach ros y pokrzywy jak zagajnik, tylko robactwo si l
marli z g odu, odkopywali kopce ze zgni ymi kartoflami, suszyli je na s
cu i robili z nich m
o. Ludzie
, gotowali i jedli55.
By to chyba najczarniejszy okres w yciu mieszka ców Jednoro ca. Latem 1915 roku rozpocz to odbudow wsi.
Niemcy pozwolili bra drzewo z okolicznych lasów. „Ludno
Jednoro ca
a w strasznej przyja ni. yczliwi byli jeden
dla drugiego, nie by o samolubstwa i k amstwa. Co niedziel zbierali si mieszka cy i radzili jak zapobiec biedzi i komu
pomóc jakiego sza asu, eby go wyci gn
z parsku, albo co mu pomóc w polu”56.
W latach 1915-1918 trwa a okupacja niemiecka. W tym czasie powsta a parafia Jednoro ec, za
ono szko ,
nauczycielk by a Lucyna Pupikówna kuzynka ksi dza, która jednak zmar a w 1920 roku w wieku 20 lat. Szko a
mie ci a si pocz tkowo w wynaj tych izbach57.
Mieszka cy odbudowywali budynki, ale nie zapomnieli te o walce. W Jednoro cu powsta a sekcja
konspiracyjnej Polskie Organizacji Wojskowej. Do POW w Jednoro cu nale eli: Franciszek Berk, D bski, Stanis aw
Kordy , Konstanty Lewandowski, W adys aw Mordwa, Jan Sobieraj, Antoni Wilga i Józef Wilga58. W listopadzie 1918
roku armia niemiecka rozpocz a ewakuacje do Prus Wschodnich, oddzia y POW zapobiega y w tym czasie
wywo eniu drewna z okolicznych lasów oraz rozbraja y wojska niemieckie.
50
os..., nr 1, 2007, s.14.
Tam e.
52
I wojna wiatowa na ziemiach polskich, Warszawa 1986, s.78
53
os....., nr 4 z 2006 roku, s.14.
54
os...., nr 1, 2007, s.14.
55
Tam e, s.15.
56
Tam e, s.16.
57
os...., nr 1, 2007, s.16.
58
Drw cki A, Dzia alno Polskiej Organizacji Wojskowej w powiecie przasnyskim w latach 1916-1918,
Przasnysz 1994, s.25.
51
24
Jednoro ec 2009
Po zako czeniu I wojny wiatowej kraj by zniszczony. Rosjanie wycofuj c si na wschód wywie li ca e
fabryki. Niemcy eksploatowali kraj, po wojnie zapanowa kryzys. Dodatkowo Polska prowadzi a walki na kilku frontach,
w tym wojn z Rosj Radzieck . Przegl daj c gazet
os Ziemi Przasnyskiej z lat 1919-1920 zauwa ymy, e ludno
organizowa a si w kó ka rolnicze, zak adano mleczarnie, lecz kraj podnosi si z upadku bardzo powoli. Gazeta
wzywa a, aby sk ada dobrowolne datki na wojsko i Czerwony Krzy . Plag w powiecie przasnyskim by y kradzie e.
os Ziemi Przasnyskiej ze stycznia 1920 roku donosi „u Wójta gminy Jednoro ec Walentego Bia czaka z dnia 24 na
25 stycznia w nocy, skradziono par koni z wozem i uprz
warto ci 20 000 marek, ledztwo w toku. Podobna
kradzie mia a te miejsce w nocy z 26 na 27 stycznia 1920 roku w Lipie u gospodarza W adys awa Dominika, równie
skradziono par koni59.
Wojna, na szcz cie na krótko, zawita a tu znowu w sierpniu 1920 roku, przez kilka dni te tereny okupowa y
wojska bolszewickie.
Od tej pory zapanowa ju pokój. W okresie mi dzywojennym gmina Jednoro ec nale
a do powiatu
przasnyskiego, s d pokoju znajdowa si równie w Przasnyszu, s d okr gowy w M awie. Gmina w okresie
mi dzywojennym sk ada a si nast puj cych miejscowo ci: Budy Prywatne wie , Budy Rz dowe wie , Budziska
le niczówka, Jednoro ec wie , Lipa wie , Ma owidz wie , Nakie le niczówka, Nakie wie , Obórki wie , Olszewka
stacja kolejowa, Olszewka wie , Parciaki wie , Parciaki stacja kolejowa, Po
wie , Przejmy le nictwo, Stegna wie ,
Szla kolonia, Ulatowo Pogorzel tartak, Ulatowo Pogorzel wie , Ulatowo Pogorzel ydowo wie , Wólka Kobylaki wie ,
Zadziory le niczówka, elazna Prywatna wie i elazna Rz dowa wie . W ca ej gminie w 1921 roku notowano 912
domów i 27 innych budynków mieszkalnych. Mieszka o w gminie 5 258 osób, z czego 5 217 poda o wiar katolick , 2
ewangelick i 39 moj eszow . Wszyscy podali narodowo
Miejscowo
polsk , oprócz 8 osób narodowo ci ydowskiej60.
Jednoro ec by a najwi ksz wsi w gminie. W 1921 roku notowano tutaj 160 domów i 869
mieszka ców. Wszyscy mieszka cy podali narodowo
Mieszka cy do
polsk i wiar katolick
61.
szybko odbudowali swoj wie po zniszczeniach z lat 1914-1915. Jednoro ec w okresie
mi dzywojennym znowu sta si du
i pr
gospodarczo miejscowo ci . Mia a tu swoj siedzib Gminna Kasa
Po yczkowo Oszcz dno ciowa. Znajdowa a si tutaj kaszarnia nale ca do W. Krakowskiego, ko odziejem by S.
Grabowski, kowalstwem trudnili si : J. Kowalski i S. Roman. Sklepy z towarami ró nymi prowadzili: K. Garli ska, S.
Gwiazda, W. Krzykowski, J. Orze i J. Potasiewicz. Znajdowa a si tutaj Spó dzielnia Mleczarska o nazwie „Orzyc”.
Rybo ówstwem zajmowa si M. widerski. Sklepy spo ywcze nale
Po omskiego i Ch. Przyszwy. By te wiatrak, w asno
y do: G. Blumensztejna, M. Kosakowskiego, M.
S. Mi czy skiego, wyszynkiem trunków alkoholowych
zajmowa si Cz. Marciniak62.
W czasopi mie samorz dowym Przebój znalaz si taki o to opis gminy Jednoro ec, wed ug stanu na rok
1931 „Obszar gminy wynosi 16 000 ha. Ludno
7 000. Administracyjnie podzielona jest na 15 so ectw. Gleba na
terenie gminy s aba, to te drobne gospodarstwa rolne znajduj si w s abej kulturze rolnej. Od 1929 roku gmina
rozpocz a napraw dróg gruntownych, których dokona a 4 km. W roku ubieg ym [1930] gmina wybudowa a bardzo
59
os ziemi Przasnyskiej, numer 5 z 1920 roku, s. 3. w numerze 6 Walentego Bia czaka z Jednoro ca
tytu owano so tysem wsi, s.6.
60
Skorowidz miejscowo ci...., s.130.
61
Skorowidz miejscowo ci...., s.130.
62
Ksi ga Adresowa......, s. 1981.
Jednoro ec 2009
25
adny budynek Urz du Gminnego, kosztem ofiar miejscowego spo ecze stwa. W stadium budowy znajduje si 7
klasowa szko a powszechna w Jednoro cu, która doprowadzona jest do 1-pi tra.
Na terenie gminy znajduje si pi
murowan
stra y po arnych, których jedna, w Jednoro cu, ma w asn remiz
z Domem Ludowym i orkiestr . Istniej
te 4 hufce Przysposobienia Wojskowego i Wychowania
Fizycznego. W 1928 roku zorganizowana zosta a Gminna Kasa Po yczkowo-Oszcz dno ciowa, której kapita
zak adowy wynosi 4 000 z . Wk ady oszcz dno ciowe 17 000 z . Ogólny bud et gmina na rok 1930/1931 wynosi 35
000, w ten na szkolnictwo 6 100 z . Opieka spo eczna 5 000 z . W sk ad Rady Gminnej wchodz Pp: Antoni Baku a ,
Stanis aw Karda , Maksymilian Gadomski, Franciszek Grabowski, W adys aw Antosiak, Pogorzelski, Kocenka,
Rudkowski, Walenty Mróz, Ignacy Pokorski, Ignacy Rybacki i Ignacy Makowski.
Wójtem gminy jest pan Józef Jankowski- miejscowy rolnik. Urz d wójta sprawuje od sierpnia 1930 roku.
Przyjmuje bardzo czynny udzia w yciu spo ecznym, oraz wyj tkowo intensywnie zajmuje si rozwojem samorz du
gminnego. Sekretarzem jest Wac aw Kasprzycki, ur. w powiecie przasnyskim. W samorz dzie pracuje od roku 1918.
Sekretarzem gminy Jednoro ec jest od 1928 roku. Równie przyjmuje czynny udzia w yciu spo ecznym”63.
Z powy szego opisu wynika, e mieszka cy gminy, mimo niedawnych zniszcze i na ogó kiepskiej gleby,
potrafili do
szybko pod wign
si z kryzysu. Wybudowano nowy urz d gminy, nawet oszcz dno ci mieszka ców
by y dosy spore, si ga y po owy kwoty bud etu gminy. Rozwój gminy Jednoro ec zatrzyma wybuch II wojny
wiatowej.
Zabytkiem wsi by drewniany ko ció z 1918 roku, poprzednio by a tutaj kaplica drewniana wzniesiona w 1862
roku jako kaplica filialna. Parafia zosta a erygowana w 1916 roku. Ko ció wybudowano wg projektu W. Ferenca. O tarz
ówny pochodzi z drugiej po owy XIX wieku, przerobiony z ikonostasu sprowadzonego po 1918 roku z rozebranej
cerkwi w Przasnyszu. Obok ko cio a jest dzwonnica, wybudowana po 1918 roku. Jest drewniana oszalowana.
Zbudowano j planie o mioboku, kryta sto kowym daszkiem blaszanym64.
63
64
Przebój, pismo po wi cone samorz dom i polityce spo ecznej, nr 7 z 1931 roku, s. 46.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, Warszawa 1980, tom X, z. 18, s. 13.
26
Jednoro ec 2009
3.2 RELIGIA
Wie Jednoro ec stanowi samodzieln parafi
w. Floriana, dla której ko ció znajduje si w miejscowo ci Jednoro ec.
Jest to ko ció pod wezwaniem Naj wi tszej Marii Panny. Do parafii jednoro eckiej nale
tak e pobliskie wioski takie
jak: Stegna, osada Budziska, Budy Rz dowe, Nakie , Ulatowo-Pogorzel, Ulatowo-S abogóra, cz
Dr
ewa
Nowego.
4. OBIEKTY, TERENY I INFRASTRUKTURA
We wsi Jednoro ec jako g ównej miejscowo ci gminy znajduje si szereg instytucji, które pe ni istotne funkcje
spo eczno – kulturalne nie tylko dla mieszka ców wsi, ale równie dla mieszka ców ca ej gminy Jednoro ec.
Foto nr 1: Miejscowo
Jednoro ec z „lotu ptaka”.
Foto nr 2 Jak powy ej.
Jednoro ec 2009
27
ównym miejscem wsi kszta tuj cym
ycie spo eczno – kulturalne to centrum miejscowo ci, gdzie
zlokalizowane s obiekty administracyjne, edukacyjne, s
by zdrowia i kulturalne.
Podstawowe obiekty administracyjne to Urz d Gminy s siaduj cy z Bankiem Spó dzielczym w Przasnyszu
Filia w Jednoro cu, z Urz dem Pocztowym, Posterunek Policji.
W miejscowo ci funkcjonuje Prywatna Przychodnia Rodzinna, w ramach której dzia aj
poradnie
internistyczna i pediatryczna oraz gabinet zabiegowy.
Poza 2 lekarzami zatrudnione s 4 piel gniarki rodzinne – rodowiskowe.
Dla spo ecze stwa dost pny jest równie lekarz stomatolog.
W Jednoro cu funkcjonuje apteka zaopatruj ca mieszka ców gminy Jednoro ec i niektórych miejscowo ci gmin
siednich.
Niezwykle wa
instytucj dla mieszka ców Jednoro ca i ca ej gminy jest Gminny O rodek Pomocy
Spo ecznej. W gminie Jednoro ec oko o 700 rodzin spe nia warunki wymagane dla korzystania z pomocy spo ecznej.
Podstawowe dzia ania, jakie podejmuje GOPS, to pomoc rodowiskowa (materialna). Nie ma natomiast jednostek
wiadcz cych pomoc instytucjonaln .
W ramach pomocy finansowej wyró ni mo na wyp at zasi ków sta ych, okresowych i celowych, zadania z
zakresu ochrony macierzy stwa, wyp at rent socjalnych. Najszerzej stosowan form pomocy s zasi ki okresowe.
GOPS realizuje tak e zadania z zakresu wiadcze rodzinnych i alimentacyjnych. Prowadzi poradni
rodzinn dla osób z problemem alkoholowym i dla cz onków ich rodzin. GOPS prowadzi tak e grupy wsparcia dla osób
bezrobotnych i niepe nosprawnych.
Istotn rol w yciu spo eczno ci lokalnej odgrywa Szko a Podstawowa, Publiczne Gimnazjum, a tak e
Liceum Ogólnokszta
ce, w których
cznie nauk pobiera oko o 800 uczniów. Te trzy budynki stanowi jeden
po czony ze sob kompleks budynków, który stale wymaga kolejnych remontów, a w szczególno ci najstarszy
budynek Szko y Podstawowej.
W ramach uzupe nienia funkcji o wiatowej i kulturalnej planowana jest do budowy hala widowiskowo – sportowa wraz
z pe nowymiarowym boiskiem.
W Jednoro cu znajduje si tak e Samorz dowe Przedszkole, do którego ucz szcza oko o 100 dzieci.
Kolejnym obiektem, który integruje cz
mieszka ców wsi to stra nica OSP. Niestety budynek znajduje si
w z ym stanie technicznym i wymaga kapitalnego remontu, który planowany jest na rok 2010.
W uk adzie przestrzennym wsi przewa a zabudowa mieszkaniowo – zagrodowa. Poza zwartym obszarem
zabudowanym przeznaczono kilka nieruchomo ci pod aktywizacj gospodarcz . S to tereny przeznaczone zarówno
pod dzia alno
uci liw jak i nieuci liw . Wyznaczono tak e tereny pod rozwijaj
si na terenie gminy
agroturystyk , a tak e tereny rekreacyjne zwi zane z planowan budow zbiornika wodnego ma ej retencji o pow.
ok.51 ha.
4.1 GOSPODARKA
Na terenie miejscowo ci Jednoro ec dzia a najwi cej podmiotów gospodarczych z terenu ca ej gminy.
Wi kszo
28
z nich to podmioty jednoosobowe.
Jednoro ec 2009
W gminnej ewidencji dzia alno ci gospodarczej prowadzonej przez Wójta Gminy Jednoro ec figuruje 64 wpisów dot.
dzia alno ci gospodarczej prowadzonej przez mieszka ców z miejscowo ci Jednoro ec. W miejscowo ci znajduje si
kilkana cie sklepów spo ywczo – przemys owych. Dwa stanowi
w asno
Gminnej Spó dzielni „Samopomoc
Ch opska”, natomiast reszta nale y do przedsi biorców prywatnych. Pozosta e dzia alno ci to dzia alno ci us ugowe
np. budowlane, transportowe.
Pozostali mieszka cy zajmuj si rolnictwem, ale tak e dzia alno ci pozarolnicz , cz sto poza terenem miejscowo ci.
Ma ymi krokami rozwijaj si tak e gospodarstwa agroturystyczne i ekologiczne, które maj przynie
mieszka com
dodatkowe ród o utrzymania.
4.2 INFRATRUKTURA
SIE WODOCI GOWA
Wie Jednoro ec jest zwodoci gowania w 100%. Praktycznie ka da nowopowstaj ca posesja posiada mo liwo
pod czenia si do gminnej sieci wodoci gowej. Obecnie w adze samorz dowe pracuj nad dokumentacja projektow
modernizacji wodoci gu grupowego Jednoro ec wraz z modernizacj hydroforni. W ramach zadania zostanie
wymieniona sie azbestowa o d ugo ci oko o 5 km.
SIE KANALIZACYJNA
Obecnie w sie kanalizacyjn w cz ci wyposa ona zosta a wie gminna Jednoro ec wraz z przyleg wsi
Stegna, sk d cieki odprowadzane s do funkcjonuj cej od 2006 r. mechaniczno – biologicznej oczyszczalni cieków
w Jednoro cu przy ul. Zielonej. Ca a sie kanalizacji sanitarnej obejmie docelowo gospodarstwa domowe dla oko o
2 800 mieszka ców aglomeracji Jednoro ec w sk ad, której wchodz miejscowo ci: Jednoro ec, Stegna i cz
wsi
Ulatowo-Pogorzel.
Inwestycja obejmuje wykonanie sieci zbiorczej kanalizacji sanitarnej w uk adzie mieszanym: grawitacyjno pompowym i ci nieniowym oraz strefowe przepompownie cieków dla wydzielonych zlewni wraz z przewodami
ocznymi.
Biologiczno – mechaniczna oczyszczalnia cieków stanowi uk ad technologiczny, w sk ad którego wesz y nast puj ce
obiekty i urz dzenia:
oczyszczanie mechaniczne – budynek oczyszczania mechanicznego, a w nim pompownia cieków surowych –
cz
sucha zaworowa, sito spiralne zintegrowane z piaskownikiem poziomym, komora rozdzia u;
biologiczne oczyszczanie cieków – komora beztlenowa, reaktor biologiczny;
gospodarka osadowa – budynek odwadniania osadu z pras do odwadniania osadów i z instalacj do higienizacji
osadu wapnem.
Budowa oczyszczalni planowana jest do wykonania w dwóch etapach. W pierwszym zrealizowanym etapie dop yw
cieków do oczyszczalni jest na poziomie 200 m3/d. Docelowo (w II etapie) – 620 m3/d.
SIE CIEP OWNICZA
Na obszarze gminy nie ma infrastruktury ciep owniczej, dlatego te gospodarstwa domowe korzystaj z
asnych róde ciep a wykorzystuj przede wszystkim w giel i drewno. Budynki komunalne ogrzewane s olejowo.
GOSPODAROWANIE ODPADAMI
Ka da zamieszka a nieruchomo
w miejscowo ci Jednoro ec wyposa ona zosta a w pojemniki na odpady o
poj.120 litrów (620 sztuk), które s opró niane przez gminn jednostk organizacyjn tj. Gminny Zespó Us ug
Jednoro ec 2009
29
Komunalnych przynajmniej raz w miesi cu. Ponadto przy obiektach u yteczno ci publicznej znajduj si kontenery
KP-7, które s opró niane na zg oszenie. Na terenie poszczególnych osiedli mieszkaniowych, a tak e przy miejscach
handlu usytuowane zosta y pojemniki do selektywnej zbiórki odpadów /pojemniki na papier, szk o bia e, szk o
kolorowe, tworzywa sztuczne/.
KOMUNIKACJA
Podstawowym elementem sieci komunikacyjnej s
dwie drogi powiatowe krzy uj ce si
w centrum
miejscowo ci gminnej Jednoro ec:
droga powiatowa: Stara Wie – Chorzele – Krasnosielc, asfaltowa zmodernizowana w roku 2002, nr drogi 3234W,
droga powiatowa: Myszyniec – Zdunek – Bartniki, nr drogi 2514W.
W drugiej po owie 2009 r. Powiat Przasnyski zamierza zmodernizowa drog Myszyniec – Zdunek - Bartniki wraz z
przebudow g ównego skrzy owania w Jednoro cu na skrzy owanie o ruchu okr nym /rondo/. Przy okazji tej
przebudowy Gmina Jednoro ec zamierza uzupe ni dzia ania powiatu i dokona zagospodarowania centrum wsi
Jednoro ec. Opracowano projekt zagospodarowania centrum wsi Jednoro ec, który okre la prace budowlane
zwi zane z odnowieniem placu publicznego wokó figury w. Floriana, budow ci gu pieszo-jezdnego w ul. Ko cielnej,
zatok parkingowych, o wietlenia ulicznego, urz dzenie przystanku autobusowego oraz miejsca wypoczynku
publicznego z aweczkami i zieleni . Realizacj powy szego projektu przewidziano w latach 2009-2010. Gmina
posiada tak e koncepcj urbanistyczn dla II etapu zagospodarowania centrum wsi Jednoro ec, której realizacj
zaplanowano na lata pó niejsze jednak nie wcze niej ni 2011 rok. W ramach etapu II zagospodarowany zostanie
teren wokó ko cio a z uwzgl dnieniem wewn trznego terenu dooko a plebanii, uporz dkowany ruch ko owy i pieszy
oraz wyremontowany budynek poczekalni autobusowej.
Foto nr 3: Centrum wsi Jednoro ec przewidziane do modernizacji.
30
Jednoro ec 2009
Rys.1 Zagospodarowanie centrum wsi Jednoro ec – etap I
Jednoro ec 2009
31
Rys. Zagospodarowanie centrum wsi Jednoro ec – etap II /koncepcja/
32
Jednoro ec 2009
TELEKOMUNIKACJA
Do miejscowo ci doprowadzone s
cza telekomunikacyjne zarówno sieciowe jak i radiowe. Mieszka cy
mog te korzysta z telefonii komórkowej, gdy na terenie gminy zlokalizowane s wie e komórkowe Orange,
Polkomtel oraz Era GSM.
KULTURA
Na terenie gminy Jednoro ec funkcjonuj dwie instytucje kultury tj. Gminny Zespó Kultury i Sportu w
Jednoro cu i Gminna Biblioteka Publiczna w Jednoro cu wraz z filiami w Olszewce i Parciakach.
Pierwsza instytucja kultury, Gminny Zespó Kultury i Sportu w zasi gu swojego dzia ania posiada lokalne o rodki
kultury w Ma owidzu i Ulatowo-Pogorzeli, o rodki przedszkolne, si owni w Jednoro cu, Ma owidzu, Ulatowo-Pogorzel
oraz kawiarenk internetow dzia aj
przy Gminnej Bibliotece Publicznej.
Gminna Biblioteka Publiczna w Jednoro cu posiada szerok ofert dla mi
ników czytania. Ksi gozbiór biblioteki w
Jednoro cu liczy 11.926 woluminów, filii w Olszewce 5.897 woluminów i filii w Parciakach 8.428 woluminów.
Planowane jest utworzenie kolejnej filii w Ma owidzu na bazie ksi gozbioru, który pozosta po zlikwidowanej szkole
podstawowej.
Na terenie wsi funkcjonuje równie biblioteka szkolna, z której w ograniczonym zakresie mog korzysta
wszyscy mieszka cy.
W budynku komunalnym, w którym mie ci si m.in. o rodek zdrowia, funkcjonuje tak e Centrum Kszta cenia
na Odleg
obejmuj ce 10 stanowisk komputerowych, z faxem, rzutnikiem multimedialnym.
Na terenie miejscowo ci dzia aj , promuj i upowszechniaj kultur kurpiowsk trzy zespo y kurpiowskie:
-
Kurpiowski Zespó Pie ni i Ta ca „Jutrzenka” dzia aj cy przy Publicznym Gimnazjum im. wi tego Stanis awa
Kostki w Jednoro cu,
-
Regionalny Zespó Pie ni i Ta ca „M ode Kurpie” dzia aj cy przy Szkole Podstawowej im. Adama Ch tnika
w Jednoro cu,
-
Zespó Folklorystyczny „Kurpianka” przy Kole Gospody Wiejskich w Jednoro cu.
Ponadto wszelkie uroczysto ci gminne u wietnia Orkiestra D ta Ochotniczej Stra y Po arnej w Jednoro cu,
w której ch tnie graj tak e dzieci i m odzie .
W dniu 18.04.2007 r. powo ano Stowarzyszenie „Przyjaciele Ziemi Jednoro eckiej” maj ce w swoich
podstawowych za
eniach statutowych dzia alno
na rzecz rozwoju kultury, dziedzictwa kulturowego i promowanie
regionu kurpiowskiego.
Na terenie Jednoro ca dzia a Ko o Emerytów i Rencistów zrzeszaj cy ludzi, którzy zako czyli ju prac
zawodow .
W Gminie maj miejsce ró ne wydarzenia kulturalne, w du ej mierze inicjowane s przez GMINNY Zespó
Kultury i Sportu, Stowarzyszenie „Przyjaciele Ziemi Jednoro eckiej” oraz placówki kultury, które swym ciekawym
warsztatem artystycznym wspomagaj tak e inne spotkania kulturalne na sta e wkomponowane w ycie spo eczno ci
lokalnej.
Tradycj Gminy jest organizacja w miesi cu czerwcu dorocznego festynu upami tniaj cego dzie nadania
Gminie Jednoro ec herbu i flagi.
Jednoro ec 2009
33
Na prze omie maja i czerwca Samorz dowe Przedszkole w Jednoro cu organizuje „Festyn Rodzinny”
podczas którego odbywaj si ciekawe wyst py dzieci oraz wspólne zabawy z ich rodzicami. Imprezie towarzysza
loterie fantowe oraz liczne konkursy.
Podobny charakter ma coroczna impreza organizowana przez GOPS z okazji Dnia Dziecka, w której bior
udzia dzieci z rodzin dysfunkcyjnych.
Na pocz tku listopada organizowane s uroczysto ci upami tniaj ce odzyskanie niepodleg
nadaniem statuetki Jednoro ca dla osoby najbardziej zas
ci po czone z
onej dla rozwoju gminy Jednoro ec.
Sport i rekreacja
Na terenie miejscowo ci Jednoro ec znajduje si pi knie po
ony stadion sportowy z zapleczem sanitarnym
dla sportowców, na którym odbywaj si wszystkie imprezy plenerowe o charakterze kulturalnym, rekreacyjnym i
sportowym. Na terenie stadionu planowana jest do utworzenia baza turystyczno-rekreacyjna /punkt sanitarny,
wypo yczalnia rowerów itp./ powi zana ze cie kami rowerowymi w ramach szlaków turystyki kulturowej.
W Publicznym Gimnazjum w Jednoro cu znajduje si sala gimnastyczna s
szkó w jednoro cu oraz dla zaj
ca do wicze dla wszystkich
pozalekcyjnych. W 2006 r. uruchomiono si owni w budynku komunalnym w
Jednoro cu.
W oparciu o posiadan baz sportow dzia a przy szkole Uczniowski Klub Sportowy.
Natomiast stowarzyszenie kultury fizycznej Ludowy Klub Sportowy zrzesza zawodników dru yny Mazowsze
Jednoro ec.
Poni ej przedstawiono tabel , która przybli a obserwatorowi zewn trznemu obecny stan wsi i obrazuje
moment rozwoju, w jakim obecnie si ona znajduje.
Rodzaj zasobu
Brak
Jest o
znaczeniu
ma ym
Jest o
znaczeniu
rednim
Jest o
znaczeniu
du ym
rodowisko przyrodnicze
- walory krajobrazu
- walory klimatu (mikroklimat, wiatr, nas onecznienie)
- walory szaty ro linnej (np. du a lesisto )
- cenne przyrodniczo obszary lub obiekty
- wiat zwierz cy (ostoje, siedliska)
- osobliwo ci przyrodnicze
- wody powierzchniowe (cieki, rzeki, stawy)
- pod e, warunki hydrogeologiczne
- gleby, kopaliny
X
X
X
X
X
X
X
X
X
rodowisko kulturowe
- walory architektury wiejskiej i osobliwo ci kulturowe
- walory zagospodarowania przestrzennego
- zabytki
- zespo y artystyczne
X
X
X
X
Dziedzictwo religijne i historyczne
- miejsca, osoby i przedmioty kultu
34
X
Jednoro ec 2009
- wi ta, odpusty, pielgrzymki
- tradycje, obrz dy, gwara
- legendy, podania i fakty historyczne
- wa ne postacie historyczne
- specyficzne nazwy
X
X
X
X
X
Obiekty i tereny
- dzia ki pod zabudow mieszkaniow
- dzia ki pod domy letniskowe
- dzia ki pod zak ady us ugowe i przemys
- pustostany mieszkaniowe, magazynowe i po przemys owe
- tradycyjne obiekty gospodarskie wsi (ku nie, m yny)
- place i miejsca publicznych spotka
- miejsca sportu i rekreacji
X
X
X
X
X
X
X
Gospodarka, rolnictwo
- specyficzne produkty (hodowle, uprawy polowe)
- znane firmy produkcyjne i zak ady us ugowe
- mo liwe do wykorzystania odpady poprodukcyjne
X
X
X
siedzi i przyjezdni
- korzystne, atrakcyjne s siedztwo (du e miasto, arteria
komunikacyjna, atrakcja turystyczna)
X
- ruch tranzytowy
- przyjezdni stali i sezonowi
X
X
Instytucje
- placówki opieki spo ecznej
- szko y
- lokalny o rodek kultury
X
X
X
Ludzie, organizacje spo eczne
- OSP
- KGW
- Stowarzyszenia
- Kluby sportowe
- Kluby spo eczne
- Zespo y ludowe
X
X
X
X
X
X
IV. PLANOWANE KIERUNKI ROZWOJU
Diagnoza aktualnej sytuacji miejscowo ci
Co j wyró nia?
Jakie pe ni funkcje?
Kim s mieszka cy?
Stanowiska
archeologiczne, obiekty
dziedzictwa kulturowego,
zabytki szlaki kulturowe,
du a lesisto
Mieszkaniowo –
gospodarcz ,
administracyjn , handlow ,
rolnicz
Rolnicy, dzieci, m odzie ,
emeryci, renci ci,
Wizja stanu docelowego
Co ma j wyró nia ?
Rozwini ta oferta agroturystyczna,
centrum kulturalne wsi, utrzymane
zabytkowe obiekty, szeroka oferta
kulturalna
Jakie ma pe ni funkcje?
Kulturalne, rolnicze,
administracyjne, mieszkaniowe,
agroturystyczne
Kim maj by jej
mieszka cy?
Wykszta ceni, aktywni zawodowo
i spo ecznie mieszka cy ró nych
Jednoro ec 2009
35
Jak zorganizowani s
mieszka cy?
Co daje utrzymanie?
W jaki sposób
rozwi zuj problemy?
przedsi biorcy
Rada so ecka, OSP z
orkiestr , stowarzyszenie
„Przyjaciele Ziemi
Jednoro eckiej”, Ko o
Emerytów i Rencistów,
dru yna sportowa
„Mazowsze”, zespo y
ludowe, ko a owieckie, ko a
dkarskie
Rolnictwo, praca w
sektorze produkcyjno –
us ugowym poza wsi ,
zasi ki z opieki spo ecznej,
zasi ki dla bezrobotnych,
renty, emerytury
Sporadyczne spotkania
wiejskie, indywidualne
interwencje u w adz gminy,
przekaz informacji przez
wielonak adow bezp atn
gazet „G os Gminy
Jednoro ec”
Jak wygl da nasza
wie ?
Tradycyjna zabudowa, brak
zagospodarowania ulic po
budowie kanalizacji
sanitarnej, brak lokalnego
rodka kultury
Jakie s powi zania
komunikacyjne?
- droga powiatowa nr
3234W Stara Wie –
Chorzele – Krasnosielc;
- droga powiatowa nr
2514W Myszyniec –
Zdunek - Bartniki
Co proponujemy
dzieciom i m odzie y?
36
Stadion sportowy, sala
gimnastyczna, biblioteka
publiczna, kawiarenka
internetowa, gminna
si ownia
grup zawodowych
W jaki sposób ma by
zorganizowana wie i jej
mieszka cy?
Rada so ecka, OSP z orkiestr ,
Przyjaciele Ziemi Jednoro eckiej,
Klub Emerytów i Rencistów,
dru yna sportowa „Mazowsze”,
zespo y ludowe, ko a
zainteresowa
Co ma dawa
utrzymanie?
Rolnictwo, praca w sektorze
produkcyjno – us ugowym we wsi
i poza wsi , dzia alno
gospodarcza, agroturystyka
W jaki sposób maj by
rozwi zywane problemy?
Okresowe spotkania i zebrania
wiejskie, spotkania Rady
So eckiej, spotkania z w adzami
gminy, zwi kszony przep yw
informacji pomi dzy mieszka cami
Jak ma wygl da nasza
wie ?
Jakie maj by
powi zania
komunikacyjne?
Co zaproponujemy
dzieciom i m odzie y?
Jednoro ec 2009
Estetyczne zagospodarowanie
posesji, budynków i terenów
publicznych, utrzymanie
historycznego uk adu zabudowy,
stworzenie zaplecza lokalowego
dla lokalnego o rodka kultury i
turystyki o znaczeniu
ponadlokalnym, a docelowo
ponadregionalnym
Sprawne, regularne, bezpo rednie
po czenia komunikacyjne do
ka dej miejscowo ci w gminie i do
wa niejszych administracyjnie
rodków miejskich, sie tras i
cie ek rowerowych, pieszych i
konnych
Zagospodarowanie centrum wsi,
stworzenie Lokalnego O rodka
Kultury, budowa hali widowiskowo
– sportowej, urz dzenie
wielofunkcyjnego boiska,
urz dzenie publicznego placu
zabaw, budowa zbiornika ma ej
retencji, zagospodarowanie
terenów wodno – b otnych z
platformami widokowymi, budowa i
oznaczenie wytyczonych szlaków
turystycznych i cie ek
rowerowych
V. ANALIZA SWOT
Kieruj c si zasadami przyj tymi dla kreowania strategii w otoczeniu biznesowym lub samorz dowym
postanowiono równie w przypadku wsi Jednoro ec pos
si bardzo wygodnym narz dziem planistycznym, jakim
jest analiza SWOT. Jest to analiza maj ca na celu przeprowadzenie inwentaryzacji zasobów oraz ustalenie s abych i
mocnych stron miejscowo ci, a tak e najbli szego otoczenia spo eczno-gospodarczego, infrastrukturalnego i
przyrodniczego, które przek ada si bezpo rednio na szanse i/lub zagro enia wsi w okresie perspektywicznym.
Praca nad analiz
SWOT wsi Jednoro ec w zakresie rozwoju spo eczno-gospodarczego zwi zanego z
przeprowadzeniem diagnozy sytuacji wsi, pozwoli y na uzyskanie opinii, spostrze
, wniosków i uwag odno nie stanu
wyj ciowego. Zdobyta wiedza umo liwi a przeprowadzenie dyskusji na temat wewn trznych atutów, mo liwo ci i
pozytywnych cech wsi umo liwiaj cych podejmowanie skutecznych dzia
s
cych rozwojowi spo eczno-
gospodarczego.
Wiele uwagi po wi cono tak e czynnikom hamuj cym t dzia alno . Dyskusja na temat pozytywnego i negatywnego
wp ywu otoczenia zewn trznego na proces tworzenia warunków do wzrostu konkurencyjno ci regionu wiejskiego
dotyczy a okre lenia okazji, mo liwo ci i szans oraz zagro
a zw aszcza finansowaniem dzia
zwi zanych z planowaniem, organizacj , zarz dzaniem,
ze rodków zewn trznych, w tym z Unii Europejskiej.
Jednoro ec 2009
37
Cechy wewn trzne
38
MOCNE
- Wysokie walory turystyczne i krajobrazowe
(u ytek ekologiczny „Torfianka”),
- Po enie na obszarze Zielonych P uc Polski,
- Walory przyrodnicze, sprzyjaj ce rozwojowi
agroturystyki i ekologicznego rolnictwa,
- Funkcjonuj ce gospodarstwa rolne,
- Du a lesisto i urozmaicone ukszta towanie
terenu (tereny wodno – b otne),
- Obszar czysty ekologicznie,
- Zwarta zabudowa ca ej miejscowo ci,
- Zabytki architektury oraz inne obiekty kultury
materialnej i niematerialnej,
- Ochrona i rozwój folkloru kurpiowskiego,
- Nazwa gminy Jednoro ec jedyna w Europie, a by
mo e i na wiecie,
- Symbol, herb i flaga jednoro ca, legenda,
- 100% zwodoci gowania,
- Uporz dkowana gospodarka w zakresie zbiórki
odpadów,
- Wysoki poziom dost pu do telefonii stacjonarnej,
pe na dost pno sieci bezprzewodowej,
- Stosunkowo du y stopie rozwoju infrastruktury
informatycznej w ogólnodost pnych placówkach
dla dzieci i m odzie y,
- Sprawnie funkcjonuj cy zespó szkó (szko a
podstawowa, gimnazjum, liceum ogólno
kszta ce),
- Dobrze funkcjonuj ce publiczne przedszkole
samorz dowe,
- Aktualny plan zagospodarowania przestrzennego,
- Mo liwo ci dogodnych powi za komunikacyjnych
z Pojezierzem Mazurskim,
- Brak uci liwych zak adów produkcyjnych
zanieczyszczaj cych rodowisko,
- Wie jako o rodek gminy,
- Wysoka aktywno w adz gminy,
- Wysoka aktywno mieszka ców,
- Koncentracja us ug spo ecznych: GOPS, o rodek
zdrowia, biblioteka publiczna, kawiarenka
internetowa, gminna si ownia,
- Zaplecze sportowe w postaci stadionu sportowego
i sali gimnastycznej w budynku Gimnazjum, dobre
wyposa ona si ownia.
Jednoro ec 2009
-
ABE
Brak pe nego systemu kanalizacji sanitarnej,
Brak miejsc pracy – s aby sektor M P (Ma ych i
rednich Przedsi biorstw),
Niewielka oferta w zakresie aktywizacji
bezrobotnych oraz absolwentów,
Niskie klasy gleb,
aba oferta sp dzania wolnego czasu dla
odzie y,
Niski poziom dost pu do internetu,
Niski potencja oraz dochodowo produkcji rolnej,
Niedostatki wyposa enia us ugowego,
Niewystarczaj co dobre warunki ycia
mieszka ców,
Zubo enie spo eczno ci lokalnej,
Brak mo liwych do wykorzystania zasobów
naturalnych,
Niewystarczaj ca baza z zakresu kultury,
Niewystarczaj ca baza rekreacyjna, turystyczna
i sportowa,
Brak wybudowanych i oznakowanych tras oraz
cie ek rowerowych,
Brak do wiadczenia w promocji walorów
przyrodniczych, gospodarczych i turystycznych
miejscowo ci,
abe zainteresowanie rozwojem agroturystyki,
Niedostateczna wiadomo spo eczna w sferze
gospodarki odpadami,
Post puj cy proces starzenia si ludno ci
wiejskiej,
Migracja zarobkowa m odych ludzi.
Cechy zewn trzne
SZANSE
- Zmniejszenie si stopy bezrobocia,
- Rozwój nowoczesnego rolnictwa (gospodarstwa
ekologiczne, agroturystyczne),
- Szersze zainteresowanie Jednoro cem w kraju i
za granic ,
- Zwi kszanie atrakcyjno ci turystycznej wsi
poprzez np. zalesianie nieu ytków, promocj
dziedzictwa kulturowego, zagospodarowanie
terenów wodno – b otnych,
- Promocja gminy i wsi g ównie jako produktu
turystycznego i kulturowego,
- Mo liwo pozyskania znacznych rodków z
funduszy krajowych i UE na:
a. rozwój infrastruktury technicznej i spo ecznej
na terenie wsi (m.in. zagospodarowanie
terenu centrum wsi, budowa hali
widowiskowo-sportowej, boiska
wielofunkcyjnego),
b. rozwój infrastruktury turystycznej na terenie
wsi,
- „Inwestowanie w m odzie ”,
- Wzrost realnych dochodów ludno ci rolniczej,
- Doko czenie budowy kanalizacji sanitarnej,
- Wzrost zainteresowania mieszka ców udzia em w
spotkaniach i imprezach.
ZAGRO ENIA
- Utrzymuj cy si wysoki stopie bezrobocia i
zwi zane z nim ubo enie mieszka ców wsi,
- Zagro enie patologiami – spadek poczucia
bezpiecze stwa,
- Emigracja m odzie y,
- Post puj cy proces starzenia si spo ecze stwa,
- Niekorzystna struktura agrarna rolnictwa,
- Brak wsparcia zewn trznego dla rolnictwa i
samorz dów,
- Brak nale ytej koordynacji dzia zwi zanych z
rozwojem turystycznym gminy wynikaj cy z braku
do wiadczenia,
- Zmniejszaj ce si rodki finansowe na inwestycje
spowodowane wzrostem inflacji,
- Niebezpiecze stwo niepe nego wykorzystania
szans jakie daj rodki UE.
Cechy pozytywne
Cechy negatywne
VI.WIZJA ROZWOJU WSI
DEKLARACJA MIESZKA CÓW WSI JEDNORO EC
My mieszka cy wsi Jednoro ec chcemy wsi zadbanej, uporz dkowanej, nowoczesnej
i atrakcyjnej. Chcemy wsi wygodnej i bezpiecznej z rozwini
infrastruktur d
do poprawy jako ci
ycia mieszka ców.
VII. PLAN DZIA
Zapisy zawarte w Planie Odnowy Miejscowo ci Jednoro ec spe niaj warunek zgodno ci z zapisami zawartymi
w dokumentach dotycz cych rozwoju gminy tj. Planem Rozwoju Lokalnego Gminy Jednoro ec, powiatu i województwa
oraz zapisami strategii Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004 – 2006 oraz na lata 2007 - 2013. Cele i zadania
okre lone w Planie Odnowy Miejscowo ci s wewn trznie zgodne, a ich osi ganie i realizacja nie powoduje
negatywnych skutków dla osi gania celów i realizacji zada strategii wy szego rz du.
Realizacja deklaracji mieszka ców wsi Jednoro ec wymaga dok adnego sprecyzowania celów
strategicznych, które s gwarancj realizacji zada zmierzaj cych do spe nienia wyznaczonej wizji rozwoju wsi.
Podczas okre lania celów sugerowano si przede wszystkim sugestiami mieszka ców oraz wynikami analizy SWOT.
Cel strategiczny I: Wzrost atrakcyjno ci miejscowo ci poprzez w ciwe zagospodarowanie przestrzeni publicznej.
Cel ma s
zaspokojeniu potrzeb spo ecznych, kulturalnych i rekreacyjnych mieszka ców i turystów. Mo liwe to
dzie poprzez realizacj nast puj cych zada :
Jednoro ec 2009
39
1.
Zagospodarowanie centrum wsi Jednoro ec I etap. W ramach zadania zostanie odnowiony plac publiczny wokó
figury
w. Floriana, wybudowany ci g pieszo-jezdny, zatoki parkingowe, o wietlenie uliczne, urz dzony
przystanek autobusowy oraz miejsca wypoczynku publicznego z aweczkami i zieleni .
2.
Zagospodarowanie centrum wsi II etap. W ramach zadania zostanie wykonana m.in. adaptacja budynku
przystanku dworcowego na budynek handlowo – us ugowy z funkcj poczekalni autobusowej. W budynku
zostanie wyodr bniona sala wystawowa, w której eksponowane b
ró ne prace artystyczne, foldery ulotki,
widokówki i monografie na temat Gminy Jednoro ec. Zagospodarowany zostanie teren wokó ko cio a z
uwzgl dnieniem wewn trznego terenu dooko a plebanii.
3.
Modernizacj ulic w zwi zku z wybudowan kanalizacj sanitarn – urz dzenie ci gów pieszo – jezdnych,
zagospodarowanie poboczy poprzez nasadzenie zieleni.
4.
Doko czenie modernizacji budynku komunalnego, w którym znajduje si o rodek zdrowia, Gminny O rodek
Pomocy Spo ecznej, Gminna Biblioteka Publiczna wraz z czytelni , kawiarenka internetowa, Centrum Kszta cenia
na Odleg
oraz si ownia gminna.
5.
Modernizacj budynku Szko y Podstawowej w Jednoro cu.
6.
Budow hali widowiskowo – sportowej wraz z zagospodarowaniem terenu.
7.
Budow wielofunkcyjnego boiska wiejskiego.
8.
Remont i rozbudow budynku stra nicy OSP w Jednoro cu.
9.
Budow ogólnie dost pnego placu zabaw.
10. Adaptacj obiektów o du ych walorach kulturowych, ich zagospodarowanie i udost pnienie dla potrzeb kultury,
dziedzictwa kulturowego i turystyki.
Foto 4: Kompleks szkó w Jednoro cu: Szko a Podstawowa, Gimnazjum, Liceum Ogólnokszta
ce
Cel strategiczny II: Wzrost bezpiecze stwa na wsi oraz budowa infrastruktury technicznej. Cel ma s
przede
wszystkim poprawie bezpiecze stwa w miejscowo ci, co w znacznym stopniu wp ynie na popraw jako ci ycia
mieszka ców. Cel ten zostanie osi gni ty poprzez realizacj nast puj cych zada :
40
Jednoro ec 2009
1.
Modernizacja wodoci gu grupowego Jednoro ec wraz z modernizacj hydroforni. W ramach zadania zostanie
wymieniona sie azbestowa o d ugo ci oko o 5 km.
2.
Doko czenie budowy kanalizacji sanitarnej w miejscowo ci Jednoro ec. Obecnie wybudowano ju 12,5 km sieci
zbiorczej kanalizacji sanitarnej, a pozosta o jeszcze ok.15 km.
Cel strategiczny III: Wspieranie rozwoju turystyki oraz zachowanie dziedzictwa kulturowego. Cel zostanie osi gni ty
poprzez promocj jednoro ca jako produktu kulturowego i turystycznego oraz walorów turystycznych obszaru, a tak e
odbudow i popraw stanu dziedzictwa kulturowego wsi. Cel ten zostanie osi gni ty poprzez realizacj nast puj cych
zada :
1.
Oznakowanie wytyczonych szlaków turystycznych, budowa
cie ek rowerowych, pieszych i konnych.
Wyposa enie tras w tablice z opisami mijanych zabytków, pomników przyrody, w zadaszone miejsca postoju z
punktem sanitarnym. Zorganizowanie na stadionie sportowym w Jednoro cu zaplecza sportowo – rekreacyjnego
(m.in. baza rowerowa wraz z wypo yczalni rowerów).
2.
Budowa zbiornika retencyjnego o pow.ok.50 ha w pobli u rzeki Orzyc.
3.
Reaktywacja terenów wodno – b otnych i udost pnienie ich turystom poprzez platformy widokowe.
4.
Organizacja imprez sportowych, kulturalnych opartych na tradycji.
5.
Promocja jednoro ca jako produktu kulturowego i turystycznego.
Wszystkie wy ej wymienione zadania mo liwe b
do realizacji g ównie przy du ej aktywno ci mieszka ców
umiej tnie kierowanych przez miejscowych liderów, przy odpowiednim zrozumieniu i zaanga owaniu ze strony w adz
samorz dowych. Oczywi cie warunkiem koniecznym jest zapewnienie odpowiedniego poziomu finansowania tych
zada ze strony w adz gminnych, samorz dów wy szego szczebla, instytucji dysponuj cych rodkami unijnymi,
przedsi biorstw u yteczno ci spo ecznej.
VIII. KOSZT REALIZACJI ZADA
RODZAJ ZADANIA
SZACOWANY KOSZT
Zagospodarowanie centrum wsi Jednoro ec I etap
750.000,00
Modernizacja ulic w zwi zku z wybudowan kanalizacj sanitarn
850.000,00
Doko czenie modernizacji budynku komunalnego, w którym znajduje si
rodek zdrowia, Gminny O rodek Pomocy Spo ecznej, Centrum Kszta cenia na
Odleg , Gminna Biblioteka Publiczna wraz z czytelni , kawiarenka
internetowa oraz si ownia gminna
Modernizacja budynku Szko y Podstawowej w Jednoro cu
2.900.000,00
Budowa hali widowiskowo – sportowej wraz z zagospodarowaniem terenu
6.000.000,00
Budowa wielofunkcyjnego boiska wiejskiego
1.300.000,00
Remont i rozbudowa budynku stra nicy OSP w Jednoro cu
2.500.000,00
Budowa ogólnie dost pnego placu zabaw
40.000,00
Zagospodarowanie centrum wsi II etap Adaptacja budynku przystanku
dworcowego na budynek handlowo – us ugowy z funkcj poczekalni
autobusowej /sala wystawowa/
Uporz dkowanie gospodarki wodnociekowej w aglomeracji Jednoro ec
Jednoro ec 2009
700.000,00
1.500.000,00
11.550.000,00
41
poprzez modernizacj wodoci gu grupowego Jednoro ec /wymiana odcinka
sieci azbestowej/, modernizacj hydroforni w Jednoro cu, doko czenie budowy
kanalizacji sanitarnej w miejscowo ci Jednoro ec
Adaptacja obiektów o du ych walorach kulturowych, ich zagospodarowanie i
udost pnienie dla potrzeb kultury, dziedzictwa kulturowego i turystyki
Oznakowanie szlaków turystycznych, budowa cie ki rowerowej
60.000,00
80.000,00
Budowa zbiornika retencyjnego o pow.ok.50 ha w pobli u rzeki Orzyc.
15.200.000,00
Reaktywacja terenów wodno – otnych i udost pnienie ich turystom poprzez
platformy widokowe
Organizacja imprez sportowych, kulturalnych opartych na tradycji
50.000,00/rok
Promocja jednoro ca jako produktu kulturowego
40.000,00/rok
350.000,00
IX. HARMONOGRAM REALIZACJI PROJEKTU
RODZAJ ZADANIA
2009
2010
2011
Zagospodarowanie centrum
wsi Jednoro ec I etap
Zagospodarowanie
centrum wsi Jednoro ec
II etap
Modernizacja ulic w zwi zku z
wybudowan kanalizacj
sanitarn
Doko czenie modernizacji
budynku komunalnego, w
którym znajduje si o rodek
zdrowia, Gminny O rodek
Pomocy Spo ecznej, Gminna
Biblioteka Publiczna wraz z
czytelni , kawiarenka
internetowa oraz si ownia
gminna
Modernizacja budynku Szko y
Podstawowej w Jednoro cu
Budowa hali widowiskowo –
sportowej wraz z
zagospodarowaniem terenu
Budowa wielofunkcyjnego
boiska wiejskiego
Remont i rozbudowa budynku
stra nicy OSP w Jednoro cu
Budowa ogólnie dost pnego
placu zabaw
Uporz dkowanie
gospodarki wodnociekowej w aglomeracji
42
Jednoro ec 2009
2012
2013
2014
2015
Jednoro ec poprzez
modernizacj wodoci gu
grupowego Jednoro ec
/wymiana odcinka sieci
azbestowej/,
modernizacj hydroforni
w Jednoro cu,
doko czenie budowy
kanalizacji sanitarnej
Adaptacja obiektów o
du ych walorach
kulturowych, ich
zagospodarowanie i
udost pnienie dla
potrzeb kultury,
dziedzictwa kulturowego
i turystyki
Budowa zbiornika
retencyjnego o
pow.ok.50 ha w pobli u
rzeki Orzyc
Oznakowanie szlaków
turystycznych, budowa
cie ek rowerowych
Reaktywacja terenów wodno
– b otnych i udost pnienie ich
turystom poprzez platformy
widokowe
Organizacja imprez
sportowych, kulturalnych
opartych na tradycji
Promocja jednoro ca jako
produktu kulturowego
Jednoro ec 2009
43
X. WDRO ENIE I MONITOROWANIE PLANU
Wdro enie Planu Odnowy Miejscowo ci rozpocznie si poprzez wprowadzenie go w ycie uchwa
Rady Gminy Jednoro ec. Wdro enie Planu powierza si
Wójtowi Gminy Jednoro ec, Radzie So eckiej
miejscowo ci Jednoro ec.
Monitorowanie ka dego przedsi wzi cia - czyli dbanie o prawid owy jego przebieg przez ca y czas jego trwania
polega na systematycznym zbieraniu, zestawianiu i ocenie informacji rzeczowych i finansowych.
W monitorowaniu bior udzia wszystkie podmioty oraz komórki organizacyjne Urz du Gminy w Jednoro cu
zaanga owane w tworzenie Planu Odnowy Miejscowo ci Jednoro ec. Ocen wdra ania Planu zajmie si Rada
So ecka.
XI. PODSUMOWANIE
Opracowany Plan Odnowy Miejscowo ci zak ada w przeci gu 7 najbli szych lat realizacj kilku zada .
Istot tych zada jest pobudzenie aktywno ci rodowisk lokalnych oraz stymulowanie wspó pracy na rzecz
rozwoju i promocji warto ci zwi zanych z miejscow specyfik spo eczn i kulturow .
Zak adane cele Planu przewiduj wzrost znaczenia wsi jako lokalnego o rodka rozwoju kultury, edukacji, sportu
i rekreacji.
Realizacja Planu Odnowy Miejscowo ci Jednoro ec ma tak e s
integracji spo eczno ci lokalnej, wi kszemu
zaanga owaniu w sprawy wsi, zagospodarowaniu wolnego czasu dzieci i m odzie y oraz rozwojowi organizacji
spo ecznych.
44
Jednoro ec 2009

plan odnowy miejscowości jednorożec

Transkrypt

Podobne dokumenty

Podsumowanie projektu: 1+1=3. Wspó?praca na rzecz rozwoju