OCHRONA DZIECI PRZED PRZEMOCĄ Jak organizować kampanię

Transkrypt

Ochrona dzieci przed przemocą
OCHRONA DZIECI
PRZED PRZEMOCĄ
Jak organizować kampanię
przeciw karom fizycznym wobec dzieci
Monika Sajkowska
Łukasz Wojtasik
Fundacja Dzieci Niczyje 2004
Spis treści
I. KARY FIZYCZNE - POWSZECHNE DOŚWIADCZENIE DZIECIŃSTWA
3
II. KAMPANIE SPOŁECZNE PRZECIWKO KARANIU FIZYCZNEMU DZIECI
5
Koniec z biciem dzieci
5
Dzieciństwo bez przemocy
7
Dzień sprzeciwu wobec bicia dzieci
III. ROLA KAMPANII SPOŁECZNYCH W ZAPOBIEGANIU STOSOWANIU KAR FIZYCZNYCH
WOBEC DZIECI
10
11
Planowanie kampanii społecznej
12
Analiza sytuacji. Diagnoza skali problemu i postaw społecznych
13
Cele i oczekiwane rezultaty kampanii
15
Adresaci kampanii
16
IV. DZIAŁANIA REALIZOWANE W RAMACH KAMPANII
Kampania medialna
1.1 Kontakty z mediami
• Lista mediów
• Osoby odpowiedzialne za kontakty z mediami
• Pakiet materiałów dla dziennikarzy
• Informacje w Internecie
• Kiedy kontaktować się z mediami?
• Jak informować - informacje prasowe i konferencje prasowe
• Etyka współpracy z mediami
17
17
17
17
18
18
18
18
19
19
1.2 Reklamy społeczne
• Współpraca z agencją reklamową
• Treść reklam
• Formy reklam
20
21
21
22
1.3 Ewaluacja Kampanii Medialnej
23
Działania lokalne
• Koalicja
• Debaty lokalne
• Ambasadorzy kampanii
• Opracowanie lokalnej diagnozy problemu
• Sprawozdania z działań lokalnych
KONKLUZJE
24
24
25
26
28
31
31
3
I. Kary fizyczne - powszechne doświadczenie dzieciństwa
Stosowanie kar fizycznych wobec dzieci jest jednym z elementów ugruntowanej przez
tradycję i prawo relacji pomiędzy rodzicami a dzieckiem, którą warunkuje społeczna pozycja dziecka. Pozycja ta ewoluowała od niebytu1 do zredukowanej formy uczestnictwa
w świecie kontrolowanym przez dorosłych. Tradycja niezaprzeczalnej władzy ojcowskiej
przez wieki była obecna zarówno w życiu codziennym, jak i w obowiązujących prawach.
Dzieci nieposłuszne można było karać chłostą lub innymi karami cielesnymi czy pozbawieniem majątku rodzinnego i wyrzuceniem z rodziny W teologii chrześcijańskiej przez
wieki postrzeganie dziecka wyznaczały przekazy biblijne, eksponujące bezwzględną władzę ojca, oraz pisma św. Augustyna, które przedstawiają dziecko jako symbol zła, istotę
niedoskonałą, kapryśną, obarczoną ciężarem grzechu pierworodnego. Święty Augustyn
usprawiedliwia wszelkie kary cielesne wobec dzieci jako służące prostowaniu tego, co
zdeformowane i złe.2
Świat się zmienia. Społeczna pozycja dziecka i wynikające z niej normy obyczajowe
i prawne regulujące stosunki pomiędzy rodzicami i dziećmi podlegają jednak ewolucji
znacznie wolniejszej niż systemy polityczne i gospodarcze. Dostrzeżenie znaczenia dzieciństwa, wyłonienie się ruchu wokół praw dziecka to doświadczenia ostatnich dziesięcioleci, które jednak nie wszędzie przyniosły prawne i moralne gwarancje ochrony dzieci
przed przemocą ze strony dorosłych.
Zainteresowanie organizacji międzynarodowych i instytucji europejskich zaowocowało wprawdzie dokumentami, które potępiają stosowanie kar fizycznych wobec dzieci
i ustalają standardy ochrony praw dzieci3. Ciągle jednak ustawodawstwa wielu krajów
nie uwzględniają prawnego zakazu fizycznego dyscyplinowania dzieci, a praktyka wychowawcza rodziców pokazuje, że niemal powszechnie odwołują się oni do kar fizycznych. Dowodzą tego wyniki badań diagnozujących doświadczenia kar fizycznych w dzieciństwie. Niezależnie od rejonu Europy zdecydowana większość rodzin praktykuje bicie
dzieci – kar fizycznych doświadczało 91% dzieci w United Kingdom, 93% w Chorwacji,
75% w Rumunii i 80% w Polsce.
Jednak mimo długotrwałego procesu dostosowywania legislacji narodowych do międzynarodowych konwencji oraz powolnych zmian zachowań dorosłych wobec dzieci
w wymiarze stosowania kar fizycznych, w ostatnim czasie rośnie zainteresowanie opinii publicznej przeciwdziałaniem stosowaniu takich kar. Chociaż bicie dzieci penalizuje
tylko 9 krajów europejskich4, blisko 60% obywateli państw Unii Europejskiej uważa, że
cielesne karanie dzieci to forma przemocy. Tyle samo twierdzi, że każda forma przemocy
wobec dzieci powinna być karana.5
1
Rzymski pater familias miał prawo decydować o życiu i śmierci swoich dzieci. Mógł dziecko zabić lub porzucić i, jak pokazuje historia korzystał z tego prawa dość często. W średniowieczu dzieci do lat pięciu nie były
uwzględniane w spisach ludności. Społeczne zaistnienie po ukończeniu przez dziecko pięciu lat tożsame było
z wkroczeniem w dorosłość.
2
Św. Augustyn (1977), O państwie Bożym. Tom 2, PAX, Warszawa.
3
Newell Peter, Eliminating corporal punishment: a human rights imperative for Europe’s children, Counsil of Europe,
2003.
4
Austria, Dania, Finlandia, Norwegia, Szwecja, Wielka Brytania, Włochy, Chorwacja, Łotwa.
5
Eurobarometr: Attitudes to Violence Against Women and Children. http://europa.eu.int.
4
Przykłady doświadczeń krajów, które zmierzyły się z legislacją dotyczącą bicia dzieci, pokazują, jak silną rolę opiniotwórczą ma prawo i działania edukacyjne adresowane
do dorosłej części społeczeństwa. Zmierzyły - ponieważ zazwyczaj znaczna część opinii
społecznej w okresie poprzedzającym zmianę prawa uznawała konieczność stosowania
kar fizycznych wobec dzieci oraz, co w związku z tym oczywiste, sprzeciwiała się ustawowemu zakazowi takich kar. Kiedy w 1979 roku w Szwecji, pierwszym kraju, w którym
zakazano kar fizycznych wobec dzieci, wprowadzano do kodeksu rodzinnego ten zakaz, blisko połowa dorosłych Szwedów popierała stosowanie fizycznego karcenia dzieci,
a 70% protestowało przeciw ustawie.6 Zamierzeniem ustawodawcy szwedzkiego nie
było stawianie rodziców przed sądem czy rozbijanie rodziny, lecz zmiana mentalności
społecznej, oficjalny sprzeciw wobec przemocy i siły jako instrumentom kształtowania
stosunków międzyludzkich. Przed (od 1966 r !) i po wprowadzeniu zmian legislacyjnych
prowadzono wieloletnie przygotowania legislacyjne i kampanię edukacyjną adresowaną
do rodziców. Dwadzieścia lat po wprowadzeniu prawnego zakazu bicia dzieci jedynie
10% obywateli sprzeciwiało się wprowadzonej ustawie i tyle samo popierało kary fizyczne w wychowaniu dzieci.
Edukacja społeczna jest kluczem do zmiany postaw, a tym samym, w dalszej perspektywie, zmiany zachowań. Kampanie społeczne pokazujące szkodliwość stosowania kar
fizycznych i alternatywne sposoby dyscyplinowania dzieci nie przynoszą wprawdzie natychmiastowych rezultatów, ale, jak pokazuje przykład Szwecji, mogą być skutecznych
narzędziem doprowadzania do pożądanych zmian.
Ten poradnik powstał w zespole praktyków, który planował oraz realizował narodową kampanię przeciwko biciu i innym formom krzywdzenia dzieci w Polsce. Pozytywna
ocena przekazów i organizacji kampanii „Dzieciństwo bez przemocy” oraz jej wymierne
rezultaty sprawiły, iż zostaliśmy zaproszeni do podzielania się naszymi doświadczeniami
i wiedzą na temat organizowania kampanii społecznych, których celem jest zrównanie
praw dzieci i dorosłych do ochrony nietykalności cielesnej, a tym samym ochrona prawa
dziecka do szczęśliwego dzieciństwa.
Takie kampanie organizowane są w różnych krajach świata od ponad dwudziestu
lat. Ich organizatorzy realizują swoje cele za pomocą różnych metod, propagując różnie
brzmiące przekazy medialne. W pierwszym rozdziale poradnika przedstawiamy przykłady kampanii, w których przyjęto odmienne strategie działania. W kolejnych rozdziałach koncentrujemy się na tym, co w organizowaniu tego typu kampanii jest uniwersalne. Przedstawiamy zasady planowania i organizacji kampanii, które, jak pokazało nasze
doświadczenie, porządkują pracę organizatorów i zwiększają prawdopodobieństwo skuteczności podejmowanych działań.
Kampanijne programy opracowane na bazie prezentowanych w poradniku zasad mogą,
co oczywiste, zawierać różne formy oddziaływań i wpisywać w nie różną treść. W teście
oprócz uniwersalnych wskazań, przywołujemy również jako ilustrację ich zastosowania,
konkretne rozwiązania i narzędzia zastosowane w polskiej kampanii „Dzieciństwo bez
przemocy”. Liczymy na to, że okażą się one inspirujące. Jak w każdym działaniu, poznawanie doświadczeń innych, zarówno sukcesów, jak i błędów pozwala nam skuteczniej
realizować nasze przedsięwzięcia.
6
Durrant J.E.(1999) Evaluating the Success of Sweden’s Corporal Punishment Ban. Child Abuse and Neglect. Vol.23, nr 5
5
II. KAMPANIE SPOŁECZNE PRZECIWKO KARANIU FIZYCZNEMU DZIECI
Poniżej zaprezentowane zostaną wybrane kampanie społeczne poświęcone problematyce stosowania kar fizycznych wobec dzieci. Kryterium wyboru stanowiły: kompleksowość kampanii, wyrażająca się połączeniem działań lokalnych inicjowanych przez
organizatorów kampanii z różnorodnymi przekazami medialnymi oraz zasięg kampanii – prezentowane inicjatywy mają charakter ogólnonarodowy bądź międzynarodowy.
Kampanie spełniające powyższe kryteria organizowano w różnych krajach świata, ponieważ organizacje i instytucje zajmujące się problemem krzywdzenia dzieci, dawno już doceniły rolę opinii społecznej w zapobieganiu różnym formom tego zjawiska. Nie sposób
przedstawić tu wszystkich takich inicjatyw. Zaprezentowane więc zostaną trzy kampanie,
wybrane ze względu na ich szeroki zasięg, wielowymiarowość i wartość merytoryczną:
Ø Koniec z biciem dzieci (Hitting Children Must Stop. FULL STOP) – największa brytyjska
kampania poświęcona problemowi stosowania kar cielesnych wobec dzieci, zorganizowana w 2002 r.
Ø Dzieciństwo bez przemocy – pierwsza polska kampania społeczna poświęcona problemowi krzywdzenia dzieci, w której wiele miejsca poświęcono również biciu dzieci
przez rodziców.
Ø Dzień sprzeciwu wobec bicia dzieci (SpankOut Day) – kampania nakłaniająca rodziców i
opiekunów do zaniechania stosowania kar fizycznych wobec dzieci, od 1998 r. organizowana corocznie w Stanach Zjednoczonych w dniu 30 kwietnia. Od 2003 r. kampania ma charakter międzynarodowy.
Koniec z biciem dzieci (Hitting Children Must Stop. FULL STOP)
Organizator tej największej brytyjskiej kampanii poświęconej problemowi bicia dzieci
- NSPCC (National Society for Prevention of Cruelty to Children) – już od kilku lat, z wielkim
rozmachem prowadzi narodową akcję FULL STOP. Ma ona na celu przeciwdziałanie różnym formom krzywdzenia dzieci. W działania inicjowane przez NSPCC zaangażowane
są inne organizacje pozarządowe, indywidualni profesjonaliści zajmujący się problematyką krzywdzenia dzieci, politycy, instytucje rządowe, gwiazdy świata kultury i sportu
oraz tysiące wolontariuszy.
Za początek kampanii dotyczącej kar fizycznych przyjęto dzień 5 maja 2002 r. Na początek maja przypada bowiem Dzień Dziecka, corocznie organizowany przez NSPCC.
Odbywające się w tym czasie rozliczne imprezy dla dzieci oraz akcje charytatywne na
rzecz NSPCC i związane z tym zainteresowanie mediów uznano za najlepszy czas na
prezentację nowych przedsięwzięć.
Główne cele kampanii to:
– przekonanie społeczeństwa do tego, że kary fizyczne są złą metodą wychowawczą,
– edukacja rodziców w zakresie dobrego rodzicielstwa,
– lobbing na rzecz prawnej ochrony dzieci przed karami fizycznymi.
Jednym z elementów kampanii było przeprowadzenie badań zjawiska karania fizycznego dzieci. Ich wyniki stały się, obok ogólnej idei kampanii, jedną z głównych informacji
przekazywanych w mediach w związku z majowym Dniem Dziecka. Badania nie dotyczyły skali fizycznego krzywdzenia dzieci, dane na ten temat znane były bowiem wcześniej, a uznanie ich za alarmujące stało się podstawą do planowania omawianej kampanii.
Głównym przedmiotem zainteresowania badaczy były postawy dorosłych wobec stosowania kar fizycznych oraz wpływ stosowania kar fizycznych wobec dziecka na samych
6
rodziców. Raport z badań zatytułowany został Bicie dzieci boli również rodziców, okazało się
bowiem, że ponad trzy czwarte rodziców stosujących kary fizyczne (79%) odczuwa związany z tym dyskomfort. Siedmiu na dziecięciu rodziców odczuwa smutek (73%), 67%
– żal, 65% rodziców męczy poczucie winy. Badania pokazały również, że blisko połowa
rodziców stosujących kary fizyczne (44%) nie uważa, że jest to dobra metoda wychowawcza, a ponad połowa bije dzieci z powodu frustracji (49%) lub złości (56%). Ponadto wykazano istotną zależność między stosowaniem kar fizycznych a doświadczaniem ich w dzieciństwie (NSPCC 2002a).
Za główną ideę kampanii przyjęto myśl, że stosowanie kar fizycznych wobec dzieci jest
nieracjonalne. Prezentowane badania istotnie ją potwierdziły; pokazały również, że rodzice potrzebują informacji, jak wychowywać bez bicia i jak panować nad złością i frustracją.
W wywiadach prasowych i telewizyjnych oraz w przygotowanych materiałach pracownicy i partnerzy NSPCC częstokroć zwracali więc uwagę na potrzebę uruchomienia rządowych programów edukacyjnych, dotyczących dobrego rodzicielstwa. W ramach samej
kampanii wydana została broszura dla rodziców Jak zachęcić dziecko do lepszego zachowania
– poradnik dobrego rodzica, w której zawarto informację o pozytywnym rodzicielstwie, radzeniu sobie ze złymi emocjami oraz skrytykowano stereotypy dotyczące pozytywnego
wpływu kar fizycznych na wychowanie dziecka (NSPCC 2002b). Broszura dystrybuowana była w dziesiątkach tysięcy egzemplarzy.
Głównym nośnikiem idei kampanii NSPCC były reklamy prezentowane przez miesiąc
na billboardach w całym kraju oraz spot radiowy emitowany w dziesiątkach lokalnych
i krajowych rozgłośniach przez 2 tygodnie. Plakaty przygotowane przez renomowaną
agencję reklamową Saatchi & Saatchi wykorzystywały stylistykę ilustracji z książek dziecięcych dla przedstawienia realnych sytuacji fizycznego karania dzieci przez rodziców.
Pierwszy z czterech prezentowanych plakatów pokazuje chłopca popychającego inne
dziecko na placu zabaw. Napis głosi: Niestety, bicie dzieci niczego dobrego ich nie uczy. Drugi
pokazuje zezłoszczoną matkę uderzającą swoje dziecko w głowę. Tekst na plakacie: Jeżeli
bicie jest skuteczne, czemu wciąż bijesz? zwraca uwagę na nieskuteczność kar fizycznych. Kolejny plakat dotyczy niebezpieczeństwa eskalacji stosowania kar fizycznych. Rodzic bijący
pasem płaczące dziecko – Co zrobisz, gdy klapsy przestaną działać?. Ostatni z serii plakatów
dotyczy emocjonalnych, odroczonych efektów bicia dzieci. Przedstawia przestraszoną
i nieszczęśliwą dziewczynkę w sypialni. Napis: Jest bita, bo się moczy. Moczy się, bo jest bita.
©NSPCC, London; design by Saatchi & Saatchi.
7
Reklama radiowa rozpoczyna się od pogodniej, świątecznej, dziecięcej piosenki
o chłopcu, który właśnie zabiera się do jedzenia ciastka. Nagle piosenka się urywa. Narrator opisuje sytuację, w której chłopiec zostaje uderzony przez matkę w twarz za to, że nie
używa łyżki. Chłopiec widząc, że jego młodszy brat również nie używa sztućców, uderza go. Dalej informacja: Bicie dzieci jest niedopuszczalne. Nie zawsze łatwo jest być rodzicem.
W razie problemów wychowawczych zadzwoń do NSPCC...
Wszystkie edukacyjne elementy kampanii (plakaty, broszury i spot radiowy) w trafny
sposób ukazywały bezsensowność kar fizycznych oraz zagrożenia związane z ich stosowaniem. Broszura pokazywała dodatkowo alternatywne do bicia, pozytywne metody
wychowawcze. Autorzy kampanii zwracali jednak uwagę na fakt, że nawet najlepsze reklamy społeczne i programy edukacyjne nie wystarczą, w sytuacji gdy karanie fizyczne jest prawnie dozwolone. Problemu delegalizacji kar fizycznych dotyczyła duża część
komunikatów medialnych, towarzyszących obchodom Dnia Dziecka i samej kampanii,
w których krytykowano archaiczne zapisy obowiązującego prawa brytyjskiego i powoływano się na przykłady wielu państw europejskich, które prawnie gwarantują dzieciom
pełną ochronę przed karami fizycznymi.
Obecność w mediach przekazów na temat obchodów Dnia Dziecka i związanej z nimi
kampanii przeciwko biciu dzieci była przedmiotem szczególnej troski pracowników
NSPCC. Wiadomo bowiem, że obok reklamy społecznej przekazy medialne mają największy zasięg i stanowią nierozłączny i kluczowy element wszelkich kampanii społecznych.
Przebieg i społeczna ocena kampanii stały się przedmiotem analiz socjologicznych. Badania przekazów medialnych związanych z kampanią i ich odbioru przez mieszkańców
Wielkiej Brytanii pokazały, że informacje o obchodach Dnia Dziecka, organizowanego
przez NSPCC, i kampanii przeciwko biciu dzieci przekazywała głównie regionalna i lokalna prasa (53% przekazów). W okresie od lutego do lipca 2002 r. (głównie w maju) w
brytyjskiej prasie ukazały się 453 artykuły związane z inicjatywą NSPCC. W toku badań
wyróżniono pięć podstawowych komunikatów odbieranych przez obywateli Wielkiej
Brytanii (w nawiasach podano procent dorosłych, którzy odebrali dany przekaz):
• Bicie dzieci jest złe i nieskuteczne (63%)
• Rząd powinien się zająć reformą prawa, dotyczącego ochrony praw dzieci (62%)
• Skończyć z biciem dzieci (57%)
• Rodzice biją dzieci z bezradności (43%)
• Stosowanie kar fizycznych nie ma sensu (28%)
Przekaz związany z obchodami Dnia Dziecka i kampanią dotarł do 65% dorosłych mieszkańców Wielkiej Brytanii, co uznać należy za bardzo dobry wynik. Co więcej, aż 53% badanych odebrało co najmniej trzy z wyżej prezentowanych komunikatów (NSPCC 2002c) .
Na podstawie dostępnych danych należy stwierdzić, że brytyjska kampania Hitting Children Must Stop odniosła pożądany efekt – zwróciła uwagę mediów, decydentów i opinii społecznej na problem karania fizycznego dzieci i zainicjowała długofalowe działania na rzecz
edukacji i zmiany prawodawstwa, dotyczących stosowania kar fizycznych wobec dzieci.
Dzieciństwo bez przemocy
Ogólnokrajowa kampania społeczna Dzieciństwo bez przemocy, zorganizowana przez
Państwową Agencję ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Fundację Dzieci Niczyje oraz Pogotowie „Niebieska Linia”, a w warstwie medialnej przez agencję McCann
Ericson Polska, to pierwsze profilaktyczne przedsięwzięcie związane z przeciwdziałaniem krzywdzeniu dzieci, realizowane w Polsce na tak dużą skalę.
8
Kampania, po kilku miesiącach prac koncepcyjnych, rozpoczęła się w marcu 2001 r.
uroczystą konferencją w Pałacu Prezydenckim w Warszawie. Udział przedstawicieli polskiego rządu i kancelarii prezydenta w spotkaniu dotyczącym problemu krzywdzenia
dzieci w Polsce pozwolił na medialne nagłośnienie kampanii. W czasie konferencji zawiązano koalicję na rzecz kampanii, do której finalnie przystąpiło ponad 800 osób prywatnych i wiele organizacji. Działania pod hasłem Dzieciństwo bez przemocy trwały blisko rok
– do lutego 2002 r.
Kampania nie była poświęcona wyłącznie zjawisku karania fizycznego dzieci. Dotyczyła szeroko rozumianego zjawiska przemocy domowej wobec najmłodszych. Adresowana
była do rodziców, profesjonalistów pracujących z dziećmi oraz ogólnie – opinii publicznej. Jej adresatami byli również przedstawiciele władz lokalnych i centralnych, od których
decyzji zależą konkretne rozwiązania polityki społecznej wobec problemu krzywdzenia
dzieci.
Za podstawę planowania kampanii, prócz praktycznej wiedzy na temat zjawiska
krzywdzenia dzieci w Polsce, posłużyły nieliczne badania skali tego zjawiska. Przygotowane materiały podawały m.in., iż:
– 60% dorosłych Polaków stosuje kary fizyczne wobec swoich dzieci do 19. roku życia;
– co szósty 12-latek przyznaje, że w wyniku przemocy ze strony rodziców doznał urazów, takich jak siniaki, zadrapania;
– blisko 23% polskich studentów przyznaje, że w ich domach przynajmniej kilkakrotnie
dochodziło do przemocy fizycznej (www.przemoc.pl).
Dane te zostały wzbogacone dzięki, przeprowadzonym już w ramach kampanii, pierwszym ogólnopolskim badaniom zjawiska krzywdzenia dzieci. Wyniki tych badań dowiodły, iż mimo stosunkowo niskiego odsetka zwolenników kar fizycznych (36%), aż 80,4%
rodziców stosuje wobec swoich dzieci klapsy, 24,8% – bicie pasem, 7,8% – bicie w twarz
(Fluderska, Sajkowska 2001). Te i inne wyniki badań w pełni potwierdziły zasadność działań podejmowanych w ramach kampanii.
Za ogólne cele kampanii Dzieciństwo bez przemocy przyjęto:
– zwiększenie społecznego zaangażowania w sprawy przeciwdziałania przemocy wobec dzieci;
– edukację społeczną na temat zjawiska krzywdzenia dzieci i sposobów radzenia sobie
z tym problemem;
– promocję pozytywnych rozwiązań merytorycznych, organizacyjnych i prawnych
związanych z przeciwdziałaniem przemocy wobec dzieci;
– motywowanie społeczności lokalnych i instytucji do podejmowania działań na rzecz
dzieci krzywdzonych;
– zmianę postaw rodzicielskich i rozwijanie konstruktywnych umiejętności wychowawczych rodziców.
Cele realizowano w dwojaki sposób. Pierwszy nurt to działania lokalne, polegające
przede wszystkim na organizacji lokalnych debat dotyczących problemu krzywdzenia
dzieci. Organizatorzy zaprosili do współpracy 550 „ambasadorów” kampanii. Osoby te,
przeszkolone i zaopatrzone w materiały (plakaty, ulotki, kasety wideo), przygotowywały i prowadziły 230 debat na terenie całej Polski. Uczestniczyli w nich przedstawiciele
władz lokalnych, pracownicy służb, instytucji i organizacji pozarządowych zajmujących
się pracą z dziećmi oraz media. Efektem tych spotkań w wielu przypadkach, poza ogólnym zapoznaniem uczestników ze specyfiką problemu krzywdzenia dzieci, było podjęcie
konkretnych działań na rzecz pomocy dzieciom krzywdzonym i zaniedbywanym przez
najbliższych.
9
Drugi nurt to działania medialne. Organizatorzy wraz z agencją reklamową McCann Ericson,
która wolontarystycznie włączyła się w działania kampanijne, przygotowali medialną oprawę
kampanii, na którą składały się plakaty, billboard, dwie reklamy radiowe i spot telewizyjny.
Spot telewizyjny przedstawiał dziewczynkę karmiącą misia: No jedz misiu... – prosi łagodnie dziewczynka. Jednak w momencie, kiedy jedzenie spada z łyżki i brudzi misia,
dziewczynka zaczyna szarpać zabawkę i krzyczeć: Widzisz, co zrobiłeś? Nie gap się tak tępo!!!
Ogłuchłeś? Odpowiadaj, kretynie!!!... Zachowanie dziewczynki odzwierciedla agresję, jaką
często u dorosłych wzbudza nieuwaga lub naturalna niesforność dzieci. Na zakończenie
spotu głos lektora informuje: Tysiące polskich dzieci są ofiarami przemocy w domu. Wspieraj
kampanię „Dzieciństwo bez przemocy”.
Kampanijny billboard przedstawiał ostatni kadr filmu – przestraszone dziecko siedzące
w kącie, i napis: Tysiące polskich dzieci są ofiarami przemocy w domu. Nie bądź obojętny wobec ich
cierpienia. Na plakatach zatytułowanych Litania, obok zdjęcia tej samej dziewczynki, pojawia się apel do rodziców: Szanuj mnie, żebym szanowała innych... Uczę się życia od ciebie.
Tekst Litanii, czytany przez dzieci, stanowił również treść
pierwszej z dwóch reklam radiowych. W drugiej zwrócono
uwagę na problem przemocy wobec dzieci, stosując przekaz
negatywny. Przedstawia ona obelżywe wypowiedzi rodziców, kierowane do dzieci: Ty gówniarzu. Ty tępaku... Dosyć cię
mam... Do niczego się nie nadajesz... Spot kończy głos lektora:
Uważaj, dziecko się uczy życia od ciebie ...
Prezentacja materiałów medialnych trwała od 30 marca do 31 lipca 2001 r. W tym czasie wyeksponowano w
całej Polsce około tysiąca billboardów. Na przystankach
autobusowych i tramwajowych pojawiło się ponad 3 tys.
plakatów, a mniejsze formaty Litanii (A1, A4) wydrukowano i rozesłano w liczbie ponad 20 tys. egzemplarzy do
placówek i instytucji na terenie całego kraju. Reklama telewizyjna i spoty radiowe emitowane były przez dziesiątki stacji telewizyjnych i radiowych.
10
Według badań OBOP, przeprowadzonych w listopadzie 2001 r. na zlecenie organizatorów kampanii, społeczny odbiór przekazów medialnych był wysoki. Reklamę telewizyjną
widziało dwie trzecie Polaków powyżej 15. roku życia (66%). Jedna trzecia (33%) zauważyła billboard, a jedna piąta (20%) plakat przystankowy. Pierwszy spot radiowy (Litania)
słyszało 30% Polaków, drugi – 16%. Respondenci przytaczanych badań bardzo wysoko
ocenili kampanię Dzieciństwo bez przemocy. Aż 96% z tych, którzy zauważyli działania
kampanii, uznało je za potrzebne (Sajkowska 2002) .
W ramach podsumowań efektów kampanii organizatorzy przeprowadzili również analizę
przekazów prasowych opisujących jej realizację. Ustalono, że w okresie od marca do czerwca
2001 r. w 200 ogólnopolskich i lokalnych dziennikach będących przedmiotem badań ukazało
się 130 artykułów dotyczących kampanii, których łączna powierzchnia wyniosła aż 4 m2!
Dzień sprzeciwu wobec bicia dzieci (SpankOut Day)
Amerykańska kampania SpankOut day (dosłownie Dzień bez kar fizycznych) różni się nieco od wyżej opisanych przedsięwzięć. Nie jest
to ciąg działań realizowanych zgodnie ze ściśle określonym scenariuszem. Jest to idea corocznego „święta”, zwracającego uwagę na problem stosowania kar fizycznych wobec dzieci, bazującego na różnorodnych inicjatywach oddolnych.
Celem obchodów SpankOut Day jest – jak w przypadku większości kampanii tego typu
– propagowanie idei wychowania bez kar fizycznych, edukacja opiekunów w zakresie alternatywnych metod wychowawczych oraz lobbing na rzecz prawnego zakazu karania fizycznego
dzieci. Różnorodne akcje lokalnie organizowane w ramach Dnia bez kar fizycznych wykorzystują media, reklamę społeczną i rozmaite formy oddziaływań edukacyjnych.
Pomysłodawcą i głównym animatorem SpankOut Day jest organizacja EPOCH – USA7 i
jej główna placówka Center of Effective Discypline (Centrum Skutecznego Wychowania)
z Ohio (USA). Kampania realizowana jest corocznie już od 5 lat.
Proklamacja SpankOut Day
Ponieważ...
Wszystkie dzieci potrzebują opieki i zasługują na to, by wychowywać się w środowisku wolnym od kar fizycznych,
Miliony dzieci każdego dnia cierpią z powodu doświadczania kar fizycznych w imię
dobergo wychowania,
Karanie fizyczne prowadzi do utrwalenia złych wzorców opartych na stosowaniu przemocy,
Zapobieganie przemocy fizycznej wobec dzieci powinno opierać się na promowaniu
efektywnych, wolnych od przemocy metod wychowawczych,
Proces wychowawczy powinien opierać się na edukacji, a nie na karaniu
ogłaszamy w dniu 30 kwietnia obchody dnia bez kar fizycznych (SpankOut Day),
w którym podejmowane będą działania profilaktyczne i edukacyjne adresowane do
dorosłych, dotyczące właściwego wychownia najmłodszych.
7
Organizacja EPOCH – End Physical Punishment of Children (Skończyć z Karaniem Fizycznym Dzieci) została
zaprezentowana w tym numerze kwartalnika.
11
W organizacji obchodów SpankOut Day w różnych miejscach kraju pomocne są wskazówki i materiały udostępniane przez CED w formie folderów i na stronach internetowych – www.stophitting.com. Twórcy kampanii proponują w nich formy aktywności,
które organizacje włączające się do kampanii mogą podejmować w dniu 30 kwietnia, jak
np. dystrybuowanie wśród rodziców i nauczycieli materiałów edukacyjnych publikowanych przez CED, zainteresowanie problemem kar fizycznych lokalnych mediów, kierowanie do władz lokalnych i centralnych petycji dotyczących prawnego sankcjonowania
kar fizycznych, ekspozycję plakatów i billboardów z hasłami dotyczącymi idei zaniechania kar fizycznych wobec dzieci oraz organizowanie innych przedsięwzięć dotyczących
zapobiegania temu zjawisku.
Autorzy serwisu internetowego przytaczają przykłady najciekawszych minionych inicjatyw lokalnych realizowanych w ramach SpankOut Day, jak kampania billboardowa
Nigdy nie bij dzieci (It’s Never Right to Hit a Child) oraz dystrybucja materiałów edukacyjnych Ręce nie służą do bicia (Hands Are Not For Hitting) wśród nauczycieli katolickich szkół
podstawowych (Colubus, Ohio), dystrybucja materiałów edukacyjnych wśród personelu
jednostki wojskowej Fort Jackson (Columbia), organizacja festynu pod hasłem Rodzicielstwo bez przemocy (Non-Violent Parenting) (Los Angeles) i wiele innych.
Z roku na rok rośnie zainteresowanie obchodami SpankOut Day i wydaje się, że dzień
ten na stałe wpisał się do kalendarium świąt obchodzonych w USA, w każdym razie do
czasu, kiedy karanie fizyczne dzieci jest w tym kraju postrzegane jako znaczący problem
społeczny. Inicjatywa ta zyskała uznanie również poza granicami Stanów Zjednoczonych,
stąd pomysł organizatorów na poszerzenie zasięgu tej kampanii. Od 2001 r. jest ona jest
wydarzeniem międzynarodowym, obchodzonym w wielu krajach na całym świecie.
III. Rola kampanii społecznych w zapobieganiu stosowaniu
kar fizycznych wobec dzieci
Stosowanie kar fizycznych wobec dzieci wielu rodziców uznaje za skuteczną, społecznie akceptowaną metodę wychowawczą, której sami doświadczyli jako dzieci, którą stosują ich sąsiedzi i znajomi. Biją dzieci nie dlatego, że chcą je skrzywdzić, poniżyć lub
zranić. Biją ponieważ wierzą, że kary fizyczne uczą dzieci pozytywnych zachowań, chronią je przed zagrożeniami. Nie znają innych sposobów komunikowania dziecku swojego
niezadowolenia. Nigdy nie zastanawiają się, co czuje ich dziecko, doświadczające bicia
bądź oczekujące na lanie, które nieuchronnie nastąpi.
Poprawa sytuacji dzieci, wobec których rodzice stosują kary fizyczne wymaga więc
zmiany postaw społecznych wobec takich oddziaływań wychowawczych oraz dostarczenia rodzicom wiedzy na temat ich negatywnych konsekwencji. Kluczowa kwestią jest
również edukacja rodziców w zakresie alternatywnych metod wychowawczych. Zmiana
postaw i działania edukacyjne mogą być realizowane w indywidualnych kontaktach rodziców z profesjonalistami, za pośrednictwem lektur czy też sporadycznych przekazów
mediów. Jednak społeczny zakres takich oddziaływań musi wiązać się z ich szerokim
rezonansem i powszechną dostępnością przekazu. Dlatego też zorganizowane działania
prewencyjne, dotyczące zaniechania stosowania kar fizycznych wobec dzieci coraz częściej przybierają formę kampanii społecznych – ograniczonych w czasie, zróżnicowanych
w formie przekazów, najczęściej bazujących na reklamie społecznej, adresowanych do
określonej grupy odbiorców.
12
Planowanie kampanii społecznej
Organizacja i przeprowadzenie dobrze zaplanowanej kampanii społecznej na rzecz
wyeliminowania kar fizycznych wobec dzieci może naprawdę wiele zmienić w zakresie społecznego dostrzeżenia problemu, zapobiegania jego przejawom i zapewnienia pomocy dzieciom krzywdzonym. Aby tak się jednak stało, bardzo ważne są precyzyjne
i spójne ustalenia koncepcyjne i decyzje dotyczące poszczególnych elementów kampanii i zależności
pomiędzy nimi. Decyzje takie podejmowane są na etapie planowania kampanii przez zespół organizatorów kampanii, którego zadaniem jest również monitorowanie przebiegu kampanii i ewaluacja
jej efektów. Kampanie społeczne mogą być inicjowane i realizowane przez równe podmioty: organizacje pozarządowe, agendy rządowe czy agencje reklamowe. Zdarza się, że kampanie organizuje
kilka podmiotów, których kompetencje są komplementarne. Organizatorzy delegują swoich przedstawicieli do „sztabu kampanii”, w którym zapadają strategiczne i bieżące decyzje. Za optymalną
można uznać sytuację, gdy w sztabie kampanii przeciw karaniu fizycznemu dzieci bądź innym
formom krzywdzenia znajdą się przedstawiciele organizatorów, którzy mają wiedzę teoretyczną
i praktyczne doświadczenia w zakresie: (1) psychologii dziecka, patologii rodziny, pomocy
dzieciom krzywdzonym i ich rodzinom, (2) masowego komunikowania, percepcji społecznej.
Jednocześnie ważne jest by były to organizacje (osoby), które cechuje moc sprawcza, mają więc
(3) pewien wpływ na lokalną i/lub centralną politykę społeczną w zakresie pomocy dzieciom
i rodzinom, (4) dysponują funduszami na przeprowadzenie kampanii lub są doswiadczone
w prowadzeniu fundrisingu oraz, jeśli kampania nie ograniczy się działań medialnych, (5) dysponują siecią przedstawicieli, oddziałów lub współpracowników, którzy będą mogli włączyć się
w działania lokalne.
Organizatorami ogólnopolskiej kampanii „Dzieciństwo bez przemocy” były trzy podmioty:
• Fundacja „Dzieci Niczyje” – organizacja pozarządowa specjalizująca się w pomocy dzieciom
krzywdzonym, mająca wieloletnie doświadczenia w działaniach pomocowych i edukacyjnych
w tym zakresie
• Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych – agencja rządowa, realizująca programy z zakresu przeciwdziałania alkoholizmowi i przemocy w rodzinie; mająca
doświadczenia w organizowaniu kampanii społecznych; współpracująca z siecią gminnych
i wojewódzkich pełnomocników ds. zapobiegania problemom alkoholowym oraz dysponująca
pewnymi funduszami na organizację kampanii.
• Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar w Rodzinie „Niebieska Linia” – placówka pomocowa dla
ofiar przemocy w rodzinie dysponująca ogólnopolskim telefonem zaufania oraz współpracująca
z siecią organizacji i instytucji z terenu całej Polski, pomagającym ofiarom przemocy (Porozumienie „Niebieska Linia”.
Praca sztabu kampanii zaczyna się na długo przed momentem, gdy pierwsze przekazy kampanii dotrą do jej adresatów. Działania organizatorów podzielić można na etapy:
przygotowania, realizacji i ewaluacji.
Na etapie planowania kampanii organizatorzy powinni:
• Zdiagnozować aktualną sytuację (skala problemu, poziom wrażliwości społecznej,
zaawansowanie instytucjonalizacji problemu itp.)
• Określić cele kampanii i oczekiwane rezultaty
• Określić jej adresata
13
• Sprecyzować działania podejmowane w trakcie kampanii i ich harmonogram
• Określić partnerów i współpracowników
• Zaplanować budżet
Analiza sytuacji. Diagnoza skali problemu i postaw społecznych
Na etapie przygotowania kampanii bardzo ważne jest zgromadzenie i analiza danych
dotyczących różnych aspektów problemu stosowania kar fizycznych i krzywdzenia dzieci w kraju oraz opracowanie na ich podstawie raportu. Dzięki takiej diagnozie możliwe
będzie:
1. lepsze planowanie działań, które trzeba podjąć, aby zapobiegać problemowi;
2. skuteczniejsze przekonanie władz o potrzebie podjęcia tych działań;
3. ocenienie efektów kampanii po jej realizacji.
Poniżej przedstawione zostaną główne rodzaje informacji, które powinien prezentować raport nt. zjawiska krzywdzenia dzieci. Prace nad przygotowaniem raportu powinno poprzedzić opracowanie planu działań uwzględniającego (1) osoby, które mogą nam
pomóc w tej pracy i ich kompetencje, (3) środki finansowe, jakimi dysponujemy, (3) czas
potrzebny na zgromadzenie i opracowanie danych.
Główne elementy raportu o problemie krzywdzenia dzieci w danym kraju to:
1. Ogólna charakterystyka terenu działania (sytuacji dzieci??) (background);
2. Diagnoza aktualnej oferty instytucjonalnej dla dzieci krzywdzonych i ich rodzin w
skali kraju (jej mocne i słabe strony);
3. Diagnoza skali problemu kar fizycznych i innych form krzywdzenia dzieci oraz postaw społecznych wobec problemu;
4. Prezentacja organizowanych do tej pory w kraju kampanii społecznych o podobnym
profilu oraz ich rezultaty
Ad 1. Ogólna charakterystyka terenu działania (background)
Warto jest zgromadzić podstawowe informacje charakteryzujące społeczno-prawną
sytuację dzieci w kraju oraz teren, na którym odbędzie się kampania. Pozwoli to na planowanie skali potrzeb i kierunku działań, które należy podjąć. W szczególności przydatne
mogą być takie dane jak:
• ustawodawstwo danego kraju regulujące postępowanie w przypadkach bicia dzieci i
innych form ich krzywdzenia;
• struktura i kompetencje centralnych i lokalnych instytucji odpowiedzialnych za bezpieczeństwo dzieci i pomoc rodzinie w danym kraju;
• statystyki urzędowe i dane badawcze charakteryzujące skalę problemów istotnych ze
względu na nasze działania - przestępczość, alkoholizm, stan zdrowia mieszkańców
(w tym dzieci), bezrobocie, ubóstwo itp.
• liczba mieszkańców z uwzględnieniem liczby dzieci w przedziałach wiekowych;
Ad.2. Diagnoza aktualnej oferty pomocy dla dzieci krzywdzonych i ich rodzin Przeprowadzenie diagnozy oferty pomocy dla dzieci krzywdzonych wiąże się ze sporządzeniem:
• Mapy instytucji, prowadzących pracę z rodzinami problemowymi bądź świadczących specyficzną pomoc dzieciom.
14
• Wykazu organizacji pozarządowych zajmujących się problemem krzywdzenia dzieci, które mogą stać się sojusznikami i partnerami w organizowaniu i realizacji kampanii.
Ad.3. Diagnoza skali problemu stosowania kar fizycznych i innych form krzywdzenia
dzieci oraz postaw
Głównym źródłem informacji o skali problemu krzywdzenia dzieci są rejestry i statystyki dotyczące zgłoszeń złego traktowania dziecka oraz wyniki badań empirycznych prowadzonych w danym kraju, diagnozujących rozmiary oraz uwarunkowania i konsekwencje krzywdzenia dzieci.
W krajach (takich jak Polska), w których nie ma wyspecjalizowanych placówek interweniujących w przypadkach krzywdzenia dzieci i nie jest prowadzona obowiązkowa rejestracja
zgłoszeń, nie istnieje możliwość sporządzenia statystyk, które przybliżają skalę ujawnionego problemu. Pomimo to można starać się dotrzeć do danych statystycznych pokazujących
pewne obszary problemu krzywdzenia dzieci. Zapewne prowadzone są statystyki policyjne
i sądowe dotyczące przestępstw przeciwko dzieciom, interwencji w przypadkach przemocy
rodzinnej czy zatrzymań nieletnich pozostających bez opieki. Dysponują nimi sądy i komendy
policji. Statystyki dotyczące zaniedbań materialnych dzieci i przemocy rodzinnej prowadzi zapewne resort odpowiedzialny za pomoc społeczną. Resort zdrowia może dysponować danymi
o zdiagnozowanych przypadkach zespołu dziecka maltretowanego. Można próbować dotrzeć
do takich rozproszonych danych gromadzonych przez różne resorty i opisać na ich podstawie
rozpoznany zakres zjawiska krzywdzenia dzieci na terenie kraju.
Dane badawcze mogą być prezentowane w opracowanych już wcześniej ekspertyzach
dotyczących problemu krzywdzenia dzieci lub pokrewnych zagadnień (patologie rodziny, problemy zdrowotne). Warto więc dowiedzieć się czy parlament, zajmujące się problematyką dziecka resorty lub inne instytucje nie zlecały opracowania takich ekspertyz.
Wyniki różnych badań, diagnozujących interesujące nas zagadnienia mogą być rozproszone, poszukiwać ich można w różnych ośrodkach akademickich, które prowadzą
programy badawcze diagnozujące sytuację dzieci lub rodzin.
Jeśli dane takie nie istnieją lub są ograniczone czy też nieaktualne organizatorzy kampanii mogą na wstępnym etapie kampanii podjąć wysiłek przeprowadzenia własnych badań,
które dostarczą informacji charakteryzujących skalę problemu i stan postaw społecznych.
Badania takie mogą mieć zakres ogólnokrajowy lub/i lokalny, opisując problem na terenie
danego województwa lub gminy. Na etapie przygotowania kampanii, jeśli głównym celem socjologicznej diagnozy jest wyznaczenie naczelnych celów kampanii oraz określenie
charakteru podejmowanych działań, w tym również medialnych, warto zgromadzić dane
ogólnonarodowe, które pozwolą na sporządzenie globalnej diagnozy. Natomiast badania
lokalne będą znaczącym elementem przygotowania kampanii w terenie8.
W 2000 r. Państwowa Agencja Problemów Alkoholowych, Pogotowie dla Ofiar Przemocy „Niebieska Linia” i Fundacja „Dzieci Niczyje” rozpoczęły przygotowania do pierwszej ogólnopolskiej
kampanii społecznej przeciwko krzywdzeniu dzieci. Kampanię poprzedziło przygotowanie diagnozy problemu krzywdzenia dzieci w Polsce oraz oferty pomocowej dla dzieci krzywdzonych i ich
rodzin. Elementem tej diagnozy były ogólnopolskie badania, przeprowadzone na reprezentatywnej
1058-osobowej próbie dorosłych Polaków. Przedmiotem badań były:
8
Krótką informację na temat prowadzenia badań problemu krzywdzenia dzieci prezentuje podrozdział „Diagnoza lokalna”.
15
• postawy polskiego społeczeństwa wobec różnych form i aspektów krzywdzenia dzieci, w szczególności: społeczna ocena skali i dynamiki problemu, przyzwolenie na stosowanie kar fizycznych wobec dzieci, gotowość do podejmowania interwencji w przypadkach krzywdzenia dziecka, stosunek do sprawców krzywdzenia;
• doświadczenia badanych z okresu dzieciństwa dotyczące przemocy i innych form złego traktowania przez dorosłych;
• doświadczenia badanych związane ze stosowaniem różnych form przemocy wobec własnych
dzieci.
Badanie dotyczące postaw społecznych powtórzono po roku, by poznać zmiany w społecznych
ocenach niektórych aspektów problemu.
Ad. 5. Prezentacja organizowanych do tej pory w kraju kampanii społecznych o podobnym profilu oraz ich rezultaty
Cele kampanii oraz charakter podejmowanych w jej ramach działań mogą znacząco różnić się, w zależności od tego czy problematyka fizycznego karcenia i krzywdzenia dzieci
po raz pierwszy jest tematem medialnych oddziaływań, czy też oddziaływania takie mają
już swoją historię, a nasza kampania jest kolejną poruszającą ten problem. Wśród danych,
które organizatorzy kampanii powinni zgromadzić przed przystąpieniem do planowania
kampanii powinny się więc znaleźć informacje o poprzednich kampaniach, jeśli miały
miejsce: ich adresatach, treści i formie przekazów medialnych, osiągniętych rezultatach
oraz społecznym odbiorze. Informacje takie będą miały bezpośredni wpływ na planowanie celów i przebiegu kampanii.
Inspirujące może być poznanie działań o charakterze kampanii społecznych prowadzonych w innych krajach. Poznanie zarówno tych kampanii, którym przypisywana jest wysoka skuteczność i których przekazy oceniamy pozytywnie, jak i te złe – mało skuteczne
i krytycznie oceniane może pomóc nam dokonać właściwych wyborów.
Cele i oczekiwane rezultaty kampanii
Organizatorzy kampanii muszą odpowiedzieć sobie na pytanie, jakiego oczekują końcowego rezultatu działań prowadzonych w ramach kampanii lub w ramach szerszego
spektrum działań, których elementem jest kampania społeczna.
Oczekiwanym rezultatem kampanii społecznej omawianej w tym opracowaniu jest wyeliminowanie krzywdzących dzieci zachowań dorosłych, w szczególności stosowania
kar fizycznych w procesie wychowania dzieci. Aby ten stan przybliżyć konieczna jest jednak realizacja szeregu celów etapowych.
Najważniejszym z nich jest zmiana postaw społecznych wobec kar fizycznych. Stawiając sobie taki cel organizatorzy kampanii muszą pamiętać, że proces kształtowania opinii
społecznej nie jest łatwy i szybki. Zmiany wynikające z oddziaływań podejmowanych w
ramach kampanii są stopniowe i powolne. Przykłady modelowych kampanii zaprezentowanych powyżej dowodzą, że ich organizatorzy byli świadomi, iż sukces ich działań
wymaga podejmowania zróżnicowanych działań i długoterminowego zaangażowania.
Ponieważ rezultaty podejmowanych w ramach kampanii działań edukacyjnych nie
są natychmiastowe, organizatorzy kampanii muszą stawiać sobie również cele związane
16
z poprawą sytuacji dzieci żyjących tu i teraz, które bądź już są ofiarami krzywdzących
zachowań dorosłych, bądź są na takie zachowania narażone. Aby pomóc takim dzieciom
konieczne są regulacje prawne umożliwiające podejmowanie działań interwencyjnych
oraz rozszerzanie oferty pomocy dzieciom i ich rodzinom. Kampanię można wykorzystać
w loobingu na rzecz zmian legislacyjnych oraz w pozyskiwaniu funduszy, pozwalających
na finansowania działań pomocowych.
Ujawnianie i definiowanie problemów społecznych jest złożonym procesem negocjacji pomiędzy liderami opinii publicznej, środkami masowego przekazu, elitami politycznymi i środowiskami ekspertów. Dlatego też ważnym celem, jaki powinni stawiać organizatorzy jest wykorzystanie kampanii dla uwiarygodnienia i wykreowania na ekspertów jej organizatorów. Pozycja
jaką wypracują sobie korzystając ze społecznej widoczności ich działań i kompetencji może służyć
skuteczności oddziaływań przeciwdziałających krzywdzeniu dzieci w przyszłości.
Tak więc celami, które może realizować dobrze zaplanowana i zrealizowana kampania
społeczna na rzecz wyeliminowania kar fizycznych i innych form krzywdzenia dzieci są:
• Podniesienie wrażliwości społecznej na problem.
• Dostarczenie potrzebnych informacji na temat problemu i możliwości przeciwdziałania.
• Umożliwienie identyfikacji tych, którzy potrzebują pomocy.
• Rozszerzenie oferty pomocy dzieciom krzywdzonym
• Zdobycie społecznego i finansowego wsparcia dla podejmowanych działań
• Wpływ na decyzje polityczne związane z ustawodawstwem i polityką społeczną
• Wykreowanie prowadzących kampanię na ekspertów, źródło informacji nt. problemu
Adresatami kampanii społecznych nt. stosowania kar fizycznych wobec dzieci najczę-
Adresaci kampanii
ściej są rodzice i opiekunowie, którzy świadomie bądź nie, mogą nadużywać swojej władzy nad dzieckiem i być sprawcami jego krzywdy.
Adresatem takich kampanii może być również całe społeczeństwo, bowiem wychowanie
dzieci jest wprawdzie prywatną sprawą rodziców, ale w dużej mierze zależy od norm kulturowych i wpływów jakim rodzice podlegają. Ponad to, rodzice nie są jedynie odpowiedzialni za
wszystkie aspekty życia swoich dzieci, wspieranie dzieci wymaga powszechnego społecznego
poczucia odpowiedzialności za ich dobro. Planowanie kampanii kierowanych do najszerzej
zdefiniowanego adresata, wynika z przekonania, iż ludzie na wiele sposobów wpływają na
stan problemu krzywdzenia dzieci - poprzez zakres i jakość udzielanej im pomocy, reagowanie
bądź nie na przypadki krzywdzenia, traktowanie dzieci, finansowe i polityczne wspieranie
inicjatyw pomocowych i polityki społecznej wobec dzieci i rodzin.
Kampania może być adresowana do profesjonalistów, przedstawicieli służb i instytucji pracujących z dziećmi lub na rzecz dzieci (pedagodzy, psycholodzy, pracownicy wymiaru sprawiedliwości, służby zdrowia, pracownicy socjalni, duchowni i inni). To oni
kontaktując się z dziećmi mogą dzięki oddziaływaniom kampanii lepiej diagnozować
przypadki zgrożonych dzieci oraz podejmować interwencje.
Przekazy kampanii kierowane mogą być w końcu do decydentów, od których zależy
polityka wobec problemu na poziomie narodowym (centralnym?) lub lokalnym. W krajach gdzie karanie fizyczne dzieci nie jest sankcjonowane prawnie, elementem kampanii
jest też często lobbing na rzecz wprowadzenia przepisów prawnych uznających nietykalność cielesną najmłodszych.
17
IV. Działania realizowane w ramach kampanii
1. Kampania medialna
Cele kampanii społecznej w dużej mierze realizowane są za pomocą bezpośrednich
form przekazu, jak konferencje, szkolenia, debaty, festyny itp. Jest to możliwe w przypadku działań lokalnych lub w sytuacji, gdy przekaz adresowany jest do wąskiego grona
odbiorców. Jednak dotarcie do szerokiego kręgu odbiorców w ograniczonym czasie wymaga odwołania się do środków komunikacji masowej. Tą formę działań kampanijnych
określa się mianem kampanii medialnej.
Powodzenie kampanii medialnej zapewniają sprawne kontakty z redakcjami mediów
i dziennikarzami, czego efektem jest obecność kampanii i problematyki krzywdzenia
dzieci w prasie, radiu, telewizji i Internecie. Informacje, artykuły, wywiady, felietony i
inne formy przekazu wpływają na dostrzeżenie problemu krzywdzenia dzieci przez opinię społeczną oraz informację i edukację w zakresie przyjętym w założeniach kampanii.
Kampania medialna polega również na emisji reklam społecznych, za pomocą których
do opinni społecznej kierowany jest przekaz związany z problemem krzywdzenia dzieci
obliczony na kształtowanie postaw społecznych wobec tego zjawiska i pozytywnych zachowań wobec najmłodszych.
1.1. Kontakty z mediami
Współpraca z mediami wymaga przygotowań przed rozpoczęciem kampanii i sprawnych kontaktów z dziennikarzami podczas jej trwania. Nigdy nie można do końca przewidzieć skali zainteresowania mediów realizowaną kampanią. Nie mamy też na w pełni
wpływu. Niewątpliwie jednak solidne przygotowanie do kampanii medialnej istotnie
przekłada się na jakość i ilość przekazów medialnych.
Poniżej prezentowane wskazówki adresowane są głównie do organizatorów kampanii
jednak po części mogą się okazać pomocne również dla ich lokalnych współpracowników
/ambasadorów/ którzy nawiązują kontakty z mediami na terenie swojego działania.
Medialny nurt kampanii „Dzieciństwo bez przemocy” trwał przez 4 miesiące. W tym czasie
za sprawą zabiegów organizatorów ich lokalnych współpracowników /ambasadorów/ jak również
z inicjatywy samych przedstawicieli mediów w kampanię zaangażowało się 37 stacji telewizyjnych,
113 rozgłośni radiowych i ponad 200 czasopism lokalnych i ogólnopolskich, w których ukazało się
ponad 900 artykułów na temat krzywdzenia dzieci.
• Lista mediów /Media resourse inventory/
Większość organizacji zajmujących się problematyką krzywdzenia dzieci kontaktuje
się z mediami przy okazji prowadzonych programów i innych ważnych dla organizacji
wydarzeń, jak jubileusze, konferencje, otwarcia nowych ośrodków itp. Media często same
zwracają się do ekspertów zatrudnionych w tego typu instytucjach z prośbą o komentarz
do bieżących wydarzeń związanych z problemem krzywdzenia dzieci. Wszystkie tego
typu kontakty mogą okazać się przydatne. Przygotowując kampanie społeczną należy
sporządzić listę mediów i osób kontaktowych, z którymi nawiązana zostanie współpraca
w ramach kampanii. Powinny się na niej znaleźć zarówno media lokalne jak i ogólnokrajowe. Lista taka powinna być jak najobszerniejsza, aby dotrzeć z przekazem do jak
największej ilości osób. Bazę dla listy mediów mogą stanowić posiadane już namiary na
18
dziennikarzy, redakcje. Resztę informacji zdobyć można np. za pośrednictwem Internetu,
czy książki telefonicznej. Warto też sprawdzić czy zaprzyjaźnione organizacje nie posiadają zestawionych tego typu informacji i czy nie znają dziennikarzy, którzy chętnie podejmują tematykę krzywdzenia dzieci.
• Osoby odpowiedzialne za kontakty z mediami.
W komitecie organizacyjnym kampanii powinna znaleźć się osoba odpowiedzialna za
kontakty z mediami. Do jej obowiązków powinno należeć przygotowanie listy mediów,
przesyłanie do mediów informacji o wydarzeniach bieżących /press release/ i przygotowanie pakietu materiałów informacyjnych dla dziennikarzy, organizacja konferencji
prasowych itp. Informacje kontaktowe takiej osoby powinny znajdować się we wszystkich materiałach przesyłanych do mediów i w innych materiałach informacyjnych, które
powstają na potrzeby kampanii. Bardzo dobrze, jeżeli jest to osoba doświadczona w kontaktach medialnych i posiadająca bogatą wiedzę na temat przygotowywanej kampanii,
organizatorów kampanii oraz samego problemu krzywdzenia dzieci.
Dobrze jest również wyznaczyć osoby merytorycznie zaangażowane w problematykę krzywdzenia, które mogą udzielić wywiadu lub komentarza na życzenie dziennikarza. Najlepiej, aby
byli to przedstawiciele różnych profesji, np. socjolog, psycholog - terapeuta i prawnik.
•Pakiet materiałów dla dziennikarzy.
W celu dobrego przepływu informacji i sprawnego kontaktu z przedstawicielami mediów, w toku przygotowań do kampanii społecznej przygotować należy pakiet materiałów dla dziennikarzy. Powinien on zawierać:
• zwięzłą informację o założeniach kampanii i planie jej przebiegu
• informacje o problemie krzywdzenia dzieci, lub jego konkretnym aspekcie będącym
przedmiotem działań kampanijnych /skala zjawiska, postawy społeczne, dane policyjne i inne statystyki/
• informacje o organizatorach kampanii
• dane kontaktowe
Pakiet powinien zostać przesyłany wraz z informacjami o kampanii do mediów, oraz
powinien być zawsze dostępny w biurze kampanii. Materiały takie powinny być dostępne zarówno w wersji papierowej jak i elektronicznej.
• Informacje w Internecie.
Kampania społeczna powinna być również obecna w Internecie. Witryna internetowa kampanii powinna zawierać m.in. sekcję dla mediów, gdzie obok wspomnianego wyżej pakietu
powinny się znaleźć stale aktualizowane wiadomości o przebiegu kampanii oraz materiały
medialne towarzyszące kampanii, jak spoty radiowe i telewizyjne, plakaty, billboardy itp.
W poszukiwaniu informacji dziennikarze docierają również do witryn internetowych organizatorów kampanii. Warto wiec w toku przygotowań nie zapomnieć o ich aktualizacji.
• Kiedy kontaktować się z mediami?
Zainteresowanie mediów prowadzonymi działaniami nie zależy wyłącznie od wartości merytorycznej kampanii społecznej i szczytnych celów jej przyświecających. Media
potrzebują konkretnych, interesujących wydarzeń przy okazji których mogą opisać zarówno samą kampanię jak i problem, który jest jej istotą.
19
Jeżeli elementem przygotowań do kampanii społecznej są badania socjologiczne, dotyczące np. skali danej formy krzywdzenia dzieci, lub postaw wobec problemu, wtedy informacja o wynikach takich badań może stać się newsem medialnym. Jest to dobra okazja
dla zapowiedzi planowanej kampanii społecznej.
Niewątpliwie najistotniejszym momentem kampanii społecznej pod względem medialnym
jest jej oficjalne rozpoczęcie. Ważne jest by w tym dniu informacje o podejmowanych działaniach dotarły do jak największej liczby redakcji prasowych, telewizyjnych i radiowych.
Innym momentem, który może wzbudzić zainteresowanie mediów jest początek emisji reklam społecznych towarzyszących kampanii. Intrygujące billboardy pojawiające się
na ulicach miast, poruszające spoty telewizyjne itp. mogą zainteresować opinię publiczna,
powinny wiec również zainteresować media.
Dziennikarzy należy również informować o innych wydarzeniach towarzyszących
kampanii społecznej jak konferencje, szkolenia, festyny itp.
• Jak informować – informacje prasowe /press releases/ i konferencje prasowe.
Informacje o wydarzeniach związanych z prowadzoną, bądź planowaną kampanią społeczną powinny być w zależności od rangi i zasięgu wydarzenia adresowane do odpowiednich mediów. Tak jak np. informacja o rozpoczęciu ogólnokrajowej kampanii powinna być kierowana
do wszystkich potencjalnych partnerów medialnych, tak informacja o szkoleniach, czy innych
lokalnych inicjatywach zainteresuje raczej media lokalne i to one powinny być jej adresatem.
Niezależnie od odbiorcy wyróżnić można podstawowe cechy dobrej informacji prasowej.
Powinien to być zwięzły, jednno, najwyżej dwu-stronnicowy, dobrze zredagowany dokument. Informacja o tym, co, gdzie, kiedy i przez kogo organizowane powinna się znaleźć w
jego pierwszym akapicie, tak aby na wstępie zwrócić uwagę adresata na planowane wydarzenie. Ponadto należy zwrócić uwagę na atuty anonsowanego wydarzenia, jak udział w nim znanych osób i organizacji, duża waga poruszanego problemu, miejsce wydarzenia itp. Informacja
prasowa powinna zawierać też dane kontaktowe /telefon, e-mail/ biura kampanii i osoby odpowiedzialnej za kontakty z mediami oraz adres serwisu internetowego kampanii.
Informację prasową można przesłać listownie, pocztą elektroniczną lub faxem. Dobrze
jest następnie telefonicznie upewnić się, czy informacja dotarła do adresata.
Najbardziej atrakcyjne z punktu widzenia mediów wydarzenia, jak np. uroczyste rozpoczęcie kampanii społecznej, można wykorzystać w celu organizacji konferencji prasowej. Komunikat o planowanej konferencji powinien być zawarty w rozsyłanej do redakcji
informacji prasowej. Otwierający spotkanie z dziennikarzami przedstawiciel organizatorów powinien zaprezentować założenia i harmonogram kampanii. Można również wykorzystać tę okazję do zaprezentowania najnowszych ustaleń badawczych, planowanych
przekazów medialnych itp.
• Etyka współpracy z mediami
Dobre i liczne kontakty z mediami są podstawą powodzenia kampanii społecznej. Zdarza się jednak czasem, iż zajmowanie się problemem krzywdzenia dzieci przez dziennikarzy sprowadza się do poszukiwania sensacji, szokujących przykładów maltretowania
dzieci, relacji skrzywdzonego dziecka, jego zdjęć itp.
Współpracując z mediami należy pamiętać o ochronie prywatności dzieci i ich rodzin
i dbać o to by materiały prasowe miały jak najwyższą wartość merytoryczną. Poniżej prezentujemy kilka podstawowych zasad dotyczących kontaktów z dziennikarzami w toku
kampanii poświęconych problematyce krzywdzenia dzieci:
20
£ Nigdy nie ujawniajcie danych osobowych dzieci krzywdzonych.
Uważajcie również, by nie umożliwić ich identyfikacji w inny sposób (np. poprzez
szczegółowe opisywanie nietypowych, specyficznych przypadków).
£ Nie kontaktujcie dziennikarzy z dziećmi.
Rozmowa dziennikarza z dzieckiem może być szkodliwa dla dziecka nawet przy zastosowaniu wszystkich zabiegów utrudniających jego identyfikację. Po pierwsze nieprofesjonalna rozmowa o trudnych przeżyciach może być dla dziecka traumatyczna. Po drugie
– widząc zainteresowanie mediów dziecko uczy się, że jego trudne przeżycia mogą być
pewnego rodzaju „towarem” (jestem ważny, bo byłem krzywdzony).
£ Ostrzegajcie rodziców i innych członków rodzin oraz dorosłe ofiary przemocy o
ewentualności szkodliwych konsekwencji ujawnienia swojej historii mediom dla
dziecka lub ich samych.
£ Kontrolujcie pracę fotografów.
Jeżeli pozwalacie fotografować placówkę pomagającą dzieciom krzywdzonym, to
zwracajcie uwagę na to, by zdjęcia nie umożliwiały zidentyfikowania obecnych w niej
osób (klientów).
£ Delikatnie proponujcie dziennikarzom żeby nie koncentrowali się na sensacyjnych przypadkach, tylko na problemach związanych pomocom dzieciom krzywdzonym i pozytywnych przykładach ich przezwyciężania.
£ Zawsze proście o autoryzacje tekstów wywiadów, których udzielacie.
£ Informujcie innych profesjonalistów pracujących z dziećmi krzywdzonymi (policjantów, pedagogów, pracowników socjalnych itd.), aby przestrzegali powyższych zasad.
1.2. Reklamy społeczne
Prezentacja reklam społecznych jest najwidoczniejszym i czasami jedynym odnotowywanym przez część społeczeństwa elementem prowadzonej kampanii. Dzieje się tak za
sprawą bardzo dużego zasięgu telewizji, radia, prasy, Internetu i reklamy zewnętrznej.
Jest więc niezmiernie ważne, aby przygotowaniu i dystrybucji reklam poświęcić maksimum energii, rozważnie dobierając treść i formę przekazu do jego docelowego odbiorcy.
Fachowa wiedza organizatorów kampanii będzie tu bardzo znacząca jednak nie sposób
obyć się bez wsparcia fachowców ze świata reklamy i mediów. Odpowiedni dobór współpracowników może okazać się kluczem do powodzenia tej części kampanii medialnej a w
efekcie całej kampanii społecznej.
Reklamy społeczne na potrzeby kampanii „Dzeieciństwo bez przemocy” przygotowane zostały
non-profit przez agencję reklamową McCann Ericson. Organizatorzy współpracowali z działem
kreatywnym agencji przy merytorycznym przygotowaniu przekazów. W ramach kampanii emitowany był spot telewizyjny i dwa spoty radiowe. Na ulicach miast pojawiło się ponad 1.000 billboardów oraz ponad 3.000 city lightów (plakatów przystankowych). Dokonano również dystrybucji
ponad 20 tys. plakatów do wnętrz i 150 tys. ulotek i plakatów edukacyjnych.
21
Za materiały reklamowe wyprodukowane na potrzeby kampanii Agencja Mccann Ericson została wyróżniona wieloma pestiżowymi nagrodami na krajowych i międzynarofowych festiwalach reklamy
• Współpraca z agencją reklamową
W przypadku komercyjnych kampanii reklamowych firma zleca agencji reklamowej
produkcję i dystrybucję reklam. Rola zleceniodawcy ograniczyć się może do opiniowania
projektów i zapłaty za wykonane zlecenie.
W przypadku reklamy społecznej dla potrzeb kampanii dotyczącej problemu krzywdzenia dzieci sprawa wygląda nieco inaczej. Koszty produkcji i dystrybucji reklam są niezwykle wysokie. Cena produkcji i emisji samego spotu telewizyjnego przekraczać może
roczny budżet nie jednej organizacji pozarządowej, czy innej instytucji organizującej
kampanię. Należy więc postarać się nawiązać współpracę z agencją reklamową na specjalnych warunkach finansowych angażując się w proces zarówno opracowywania, jak
i dystrybucji reklam. Agencje często przystają na tego typu współpracę rezygnując nawet
z jakiegokolwiek wynagrodzenia. Nie koniecznie wynika to z wrażliwości na kwestie społeczne. Udział w dobrej kampanii tworzy pozytywny obraz firmy a dobrej jakości reklamy
zapewniają jej widoczność i uznanie.
Próbując nawiązać kontakt z dobrą agencją reklamową należy jednak pamiętać, że
otrzymuje ona wiele tego typu propozycji a wybiera tylko nieliczne. Trzeba więc zaprezentować kampanię jako potrzebną, aktualną, przemyślaną i nowatorską a jej organizatorów
jako doświadczonych specjalistów z zakresu problematyki krzywdzenia dzieci. Warto też
pozyskać jako patronów realizowanych działań znane osoby ze świata kultury, nauki, czy
polityki. Ich poparcie może ułatwić nam pozyskiwanie partnerów na rynku mediów.
Podczas współpracy z agencją należy dokładnie określić planowany przekaz materiałów reklamowych oraz uczestniczyć w procesie opracowywania kampanii medialnej, służąc wiedzą merytoryczną dotyczącą problemu krzywdzenia dzieci i czuwając kształtem
przygotowywanych materiałów.
• Treść reklam
W przypadku kampanii dotyczącej problemu stosowania kar fizycznych wobec dzieci
treść reklam sprowadza się zazwyczaj do kilku podstawowych przekazów:
• Bicie dzieci jest realnie występującym problemem
• Nie należy bić dzieci
• Należy reagować w sytuacji, gdy dziecko jest bite
• Dziecko ma prawo do nietykalności cielesnej
Decyzja, jakie treści znaleźć się mają w konkretnej reklamie zależy od kilku czynników.
Jeżeli z badań opinii społecznej i doświadczeń organizatorów wynika, że problem będący
przedmiotem kampanii nie występuje w świadomości społecznej wtedy reklama powinna przede wszystkim uświadamiać skalę i wagę problemu. Jeśli problem był wcześniej
przedmiotem społecznej debaty, wtedy główny nacisk położyć można na alternatywne
metody wychowawcze i potrzebę reagowania na przypadki krzywdzenia dzieci.
Dobór treści reklamy zależy też od jej adresatów. Czasami reklamy adresuje się do
dzieci informując je o ich prawach, w tym prawie do nietykalności cielesnej. Wydaje się
jednak, że adresatem reklam powinni być głównie dorośli, gdyż w praktyce dzieci nie są
w stanie egzekwować swoich praw nawet, gdy są ich w pełni świadome.
22
Reklamy adresowane do szeroko rozumianej opinii społecznej koncentrować się powinny na uwrażliwianiu na dane zjawisko, podczas gdy reklamy profilowane na rodziców mogą zawierać repertuar alternatywnych do krzywdzenia zachowań. W każdym
przypadku reklamy powinny promować źródła informacji o problemie /np. strona internetowa/ i możliwości uzyskania porady /np. telefon zaufania/.
Tą samą treść można zaprezentować na wiele sposobów. Zasadniczo wyróżnić można przekaz pozytywny i negatywny. Nie trzeba pokazywać pobitego dziecka /przekaz
negatywny/ żeby mówić o problemie stosowania kar fizycznych. Można prezentując pozytywne rodzicielstwo /przekaz pozytywny/ mówić o tym, ze dziecko powinno wychowywać się bez użycia przemocy. Niewątpliwie przekaz negatywny jest bardziej dobitny, szokujący i w sytuacji braku społecznej wrażliwości może być lepszym środkiem do
pokazania problemu. Z kolei przekaz pozytywny może się okazać bardziej skutecznym
komunikatem dla rodziców. Epatowanie przemocą sprawia bowiem że część odbiorców,
szczególnie krzywdzący rodzice, odrzuca takie treści twierdząc np. iż prezentowana sytuacja nie dotyczy.
• Formy reklam
Reklama społeczna może być prezentowana na wiele sposobów, jej podstawowe formy
to:
• Reklama telewizyjna
• Reklama radiowa
• Reklama prasowa
• Reklama w Internecie
• Reklama zewnętrzna
Od pomysłowości organizatorów i ich współpracowników zależy, jakimi środkami
będą się posługiwać. Jednym z alternatywnych środków przekazu wykorzystywanych
dla potrzeb kampanii społecznych są np. reklamy na produktach codziennego użytku, jak
żywność itp.
Reklama telewizyjna to najdroższa z form przekazu. Zasięg spotów telewizyjnych jest
jednak bardzo duży, co wpływa na skuteczność tej formy reklamy. Przy dużym zaangażowaniu agencji reklamowej i życzliwości stacji telewizyjnych można liczyć na istotne lub
nawet całkowite ograniczenie kosztów ponoszonych w tym przypadku przez organizatorów.
Radio również jest dobrym kanałem przekazu. Koszty reklamy radiowej są dużo niższe niż w przypadku spotów telewizyjnych. Można się więc pokusić o produkcję więcej
niż jednego spotu. Zarówno w przypadku radia jak i telewizji warto aby emisją reklam
zainteresować media ogólnokrajowe oraz media lokalne. W przypadku tych drugich pomocni okazać się moga lokalni realizatorzy kampanii /ambasadorzy/.
Kolejnym nośnikiem reklamy jest prasa, czyli ogólnokrajowe i lokalne dzienniki i periodyki, magazyny, pisma branżowe itd. Przygotowanie i dystrybucja reklam prasowych
są również wskazane i zapewniają dużą widoczność prowadzonej kampanii i treści, które
ze sobą niesie.
Reklama internetowa nie jest tak powszechnie dostępna jak wyżej opisane. Jednak internetowe bannery reklamowe coraz częściej wykorzystywane na potrzeby reklamy społecznej podobnie z resztą jak i reklamy komercyjnej. Dzieje się tak za sprawą lawinowego
przyrostu użytkowników Internetu i związanej z tym coraz większej widoczności materiałów reklamowych w nim prezentowanych. Ponadto interaktywność tego medium daje
23
duże pole do popisu dla twórców reklamy. Bannery reklamowe mogą m.in odsyłać ich
odbiorcę na strony WWW poświęcone kampanii gdzie znajdzie on wyczerpującą informację na jej temat.
Reklama zewnętrzna również daje duże możliwości przekazu treści kampanijnych.
Organizatorzy kampanii mają do wyboru kilka formatów prezentowanych na ulicach materiałów. Od billboardów, przez plakaty przystankowe do plakatów małoformatowych.
Koszty reklamy zewnętrznej zależą jej zasięgu i rozmachu i czasu trwania. Należy parametry te dostosować do możliwości tak, aby maksymalnie minimalizujac koszty osiągnąć
jak największą widocznosć. Znowu duże znaczenia będzie miała przychylność firm zajmujących się tą formą reklamy względem prowadzonej kampanii.
1.3. Ewaluacja kampanii medialnej
Po zakończeniu kampanii społecznej warto jest poddać ewaluacji działania podejmowane w ramach jej nurtu medialnego. Można się dzięki temu dowiedzieć:
• jak często temat kampanii i kwestii związanych z problematyką krzywdzenia dzieci
pojawiały się w mediach
• jaką widoczność miały prezentowane reklamy
• jak kampania odbierana była przez opinię społeczna
• jaki był wpływ kampanii na zmiany postaw społecznych
Wszystkie te informacje pozwolą na ostateczne podsumowania i wnioski. Pozwolą
również oszacować w jakim stopniu występuje potrzeba dalszej edukacji i informowania
opinii społecznej o danym aspekcie problemu krzywdzenia dzieci.
Dla zbadania jak często materiały związane z kampanią pojawiały się w prasie, radiu,
czy telewizji niezbędna jest współpraca z firmą zajmującą się badaniem mediów. Samodzielnie można się podjąć jedynie analizy kilku wybranych tytułów prasowych, co nie
daje pełnego obrazu reakcji mediów na prowadzona kampanię.
Można też z odpowiednim wyprzedzeniem pomyśleć o zamówieniu analizy mediów
pod kątem treści dotyczących problematyki krzywdzenia dzieci. Zestawienie wyników
tego typu analizy sprzed kampanii z wynikami pochodzącymi z czasu jej trwania daje dodatkowo wiedzę jaki wpływ miała kampania na obecność tej problematyki w mediach .
Zbadanie widoczności materiałów medialnych związanych z kampanią, zarówno reklam społecznych prezentowanych w ramach kampanii jak i innych materiałów medialnych /artykuły prasowe, programy TV itp./ wymaga zlecenia badania opinii społecznej
na reprezentatywnej próbie. Przy okazji tego typu badań można również zapytać respondentów o ocenę prowadzonych działań.
Nieco bardziej złożone jest badanie zmiany postaw społecznych pod wpływem odbioru treści kampanii. Wymaga to bowiem przeprowadzenia badania nie tylko po ale i przed
kampanią. Wyniki tego typu badań mogą się okazać bardzo interesujące i pomocne w
planowaniu dalszych działań na rzecz dzieci krzywdzonych
W załącznikach do niniejszego poradnika znajdziecie Państwo ankietę wykorzystaną
dla potrzeb ewaluacji kampanii „Dzieciństwo bez przemocy”.
24
2. Działania lokalne
• Koalicja
Bardzo ważnym elementem kampanii społecznej jest zaangażowanie jak najszerszego
kręgu partnerów instytucjonalnych, którzy udzielają wsparcia idei kampanii, ale także
stają się jej ambasadorami i realizatorami. Nawet bardzo silnej organizacji nie uda się lokalnie zdziałać tak wiele, jak koalicji organizacji, instytucji i osób zintergrowanych wokół
wspólnych idei i zadań. Koalicjanci mogą dystrybuować przekazy kampanii, dostarczać
organizatorom informacji, realizować działania służące osiągnięciu celów kampanii.
Zaproszenie do koalicji organizatorzy powinni kierować do organizacji i instytucji, które zajmują się pomocą dzieciom (placówki pomocowe, organizacje pozarządowe i wyznaniowe), placówki edukacyjno-opiekuńcze dla dzieci (szkoły, przedszkola), decydują
o lokalnej polityce społecznej wobec dzieci (organa władz lokalnych) bądź mogą finansowo wspierać kampanię (firmy).
W ramach polskiej kampanii „Dzieciństwo bez przemocy” zawiązano koalicję organizacji i instytucji pomagających dzieciom, których wspólnym celem jest powstrzymanie przemocy wobec dzieci. Szeroko dystrybuowano poniższą ulotkę. Do kampanii przyłączyło się blisko 1000 organizacji
z całego kraju.
Koalicja organizacji i instytucji
na rzecz przeciwdziałania krzywdzeniu i zaniedbywaniu dzieci.
Dzieci mają prawo do wzrastania w bezpiecznym środowisku wolnym od przemocy, a obowiązkiem dorosłych jest im to zapewnić, dlatego trzeba podjąć działania mające na celu edukację
społeczną nt. zjawiska i konsekwencji krzywdzenia dzieci, promowanie świadomego i dobrego
rodzicielstwa, zwiększanie społecznego zaangażowania w przeciwdziałanie przemocy w rodzinie
oraz rozwój oferty placówek, gdzie dzieci krzywdzone mogłyby uzyskać wsparcie i pomoc.
Jeśli chcesz włączyć się w nurt naszej kampanii, jeśli uważasz, że dzieci mają prawo do dzieciństwa bez przemocy, jeśli chcesz podejmować działania na rzecz pomocy dzieciom - lista koalicjantów jest ciągle otwarta, zapraszamy dołącz do Nas.
Ankieta zgłoszeniowa
Organizacje i instytucje pomagające krzywdzonym dzieciom powinny połączyć się w
dążeniu do wspólnego celu.
Razem jesteśmy w stanie powstrzymać przemoc wobec dzieci!
Zapraszamy do udziału w koalicji organizacji i instytucji, które chcą wspierać i podejmować
działania na rzecz powstrzymywania przemocy wobec dzieci.
Wyrażam gotowość przyłączenia się do koalicji wspierającej kampanię.
Organizacja, instytucja
Adres
Imię i nazwisko osoby zgłaszającej
25
1. Udzielam moralnego poparcia
2. Zgadzam się na umieszczenie naszej organizacji (instytucji) w spisie koalicjantów
i będę promować inicjatywy podejmowane w trakcie kampanii
3. Będę podejmować działania na rzecz dzieci krzywdzonych i powstrzymywania
przemocy
(powyższe działania nie wykluczają się - zaznacz od 1 do 3 form poparcia)
Oto lista ewentualnych działań na rzecz przeciwdziałania krzywdzeniu i zaniedbywaniu dzieci, możliwych do podjęcia w obrębie społeczności lokalnych. Prosimy o zaznaczenie, jakie działania są Państwo w stanie zainicjować.
(Dotyczy organizacji, które zaznaczyły trzecią formę wsparcia kampanii)
• uruchomienie specjalistycznej placówki pomocy dzieciom krzywdzonym
• rozszerzenie działalności ośrodków udzielających pomocy ofiarom przemocy o pracę
z dziećmi ofiarami przemocy
• prowadzenie programów terapeutycznych dla dzieci krzywdzonych
• prowadzenie programów z zakresu zapobiegania przemocy wobec dzieci
• organizowanie bądź finansowanie szkoleń na temat pomagania dzieciom ofiarom
przemocy
• organizowanie bądź finansowanie warsztatów umiejętności wychowawczych dla rodziców
• prowadzenie edukacji publicznej, druk informatorów o lokalnych placówkach pomagających dzieciom ofiarom przemocy, współpraca z lokalnymi mediami, prowadzenie lokalnych kampanii i konferencji poświęconych przeciwdziałaniu przemocy
wobec dzieci
• tworzenie lokalnych koalicji na rzecz zorganizowania systemu pomocy dzieciom
krzywdzonym
• wspieranie i finansowanie działalności istniejących już placówek
• inne
• Debaty lokalne
Organizacje i instytucje, które wyrażą swój akces do kampanijnej koalicji mogą podejmować różne własne inicjatywy związane z zapobieganiem stosowaniu kar fizycznych
i krzywdzeniu dzieci. Dobrze jednak, jeśli działania podejmowane w społecznościach
lokalnych mają swoich koordynatorów i wszędzie przebiegają według zbliżonego scenariusza. Organizatorzy mogą wtedy inspirować podejmowanie w lokalnych społecznościach działań, realizujących główne cele kampanii, mogą dostarczyć działającym
lokalnie koalicjantom materiały i narzędzia opracowane w sztabie kampanii (np. scenariusze spotkań, szkoleń, materiały edukacyjne), mogą w końcu lepiej monitorować
przebieg kampanii.
Ważnym celem polskiej kampanii „Dzieciństwo bez przemocy” była aktywizacja władz lokalnych do poszerzania oferty pomocy dzieciom krzywdzonym na terenie ich miasta lub gminy. W
Polsce ciągle jeszcze nie wprowadzono narodowych, systemowych rozwiązań przeciwdziałania
problemowi krzywdzenia dzieci, więc jedyną gwarancją funkcjonowania placówek pomocowych adresowanych do krzywdzonych dzieci i innych programów na ich rzecz jest zaangażowanie władz
lokalnych, skutkujące przeznaczaniem funduszy na taką działalność.
26
Lokalny nurt kampanii koncentrował się więc na tzw. debatach lokalnych, czyli spotkaniach
z udziałem znaczących przedstawicieli środowiska lokalnego (przedstawiciele władz lokalnych,
świata kultury, nauki, mediów, dyrektorzy szkół, ośrodków pomocy społecznej, organizacja pozarządowe), którzy poszukiwali możliwości skutecznego pomagania dzieciom krzywdzonym w danej
gminie lub mieście. Debaty kończyły się podjęciem konkretnych decyzji i przyjęciem rozwiązań
sprzyjających skutecznemu pomaganiu dzieciom krzywdzonym.
Cele debaty
• Zainteresowanie władz lokalnych problemem dzieci krzywdzonych, uświadomienie im:
– znaczenia i skali problemu;
– ograniczeń lokalnej oferty pomocy dzieciom krzywdzonym i ich rodzinom;
– konieczności działań edukacyjnych na temat problematyki krzywdzenia dzieci.
• Stworzenie okazji do spotkania ludzi z instytucji i służb pomagających dzieciom
krzywdzonym i ich rodzinom; przedstawienie idei pracy interdyscyplinarnej; wypracowanie możliwości współpracy.
• Powstanie inicjatyw lokalnych związanych z pomocą dzieciom krzywdzonym.
Program debaty oraz modelowy skład jej uczestników proponowany był przez organizatorów kampanii, ale ostateczne decyzje należały do lokalnych organizatorów debat.
Formuły debaty były różne, odbywały się one np. na poświęconej problematyce krzywdzenia dzieci sesji rady gminy, konferencji organizowanej przez instytucję naukową bądź
na spotkaniach w instytucjach gminnych takich jak ośrodek pomocy społecznej, szkoła,
palcówka opiekuńczo-wychowawcza.
Modelowy program debaty
• Wstęp - prezentacja założeń i struktury ogólnopolskiej kampanii „Dzieciństwo bez
przemocy” - 10 min.
• Projekcja filmu nt. problemu zrealizowanego przez organizatorów kampanii – 20 min.
• Przedstawienie diagnozy lokalnej skali problemu krzywdzenia dzieci (ew. odniesienie danych lokalnych do ogólnopolskich, podkreślenie zagrożeń) - 20 min.
• Wypowiedzi lokalnych ekspertów (np. psycholog, praktyk doświadczony w pracy
z dziećmi) - 40 min.
• Omówienie lokalnych zasobów i potrzeb - co u nas robi się w sprawie zapobiegania i
przeciwdziałania problemowi krzywdzenia dzieci; prezentacja raportu opracowanego przez ambasadora - 20 min.
• Dyskusja; podsumowanie; postanowienia - 1-2 godz.
• Ambasadorzy kampanii
Lokalne działania prowadzone w ramach kampanii powinny mieć swoich koordynatorów, którzy znają założenia kampanii, kontaktują się ze sztabem kampanii oraz animują
i nadzorują program uczestnictwa w kampanii na terenie swojego miasta lub gminy. Dobrze żeby były to osoby, których funkcja i kontakty zawodowe oraz cechy osobowościowe
pozwalają na skuteczne działanie.
Lokalnymi koordynatorami – zwanymi tu ambasadorami kampanii – mogą być przedstawiciele lokalnych oddziałów organizacji, która organizuje kampanię lub wybrani reprezentanci krajowej sieci jej współpracowników. Ambasadorzy kampanii mogą być też
werbowani przez organizatorów, którzy przed organizacją kampanii lokalnych ogłoszą
27
nabór takich osób, informując o swoich wobec nich oczekiwaniach, zadaniach, które będą
się wiązały z pełnieniem takiej roli oraz ewentualnych gratyfikacjach. Zgłoszenia, które
napłyną na taki apel powinny być weryfikowane przez organizatorów w celu wyboru najbardziej odpowiednich osób. Zaletą takiego rozwiązania jest koordynowanie lokalnych
działań przez osoby rzeczywiście zmotywowane, dla których pełnienie funkcji ambasadora kampanii jest wyborem, nie narzuconym zadaniem. Natomiast pewnym ograniczeniem takiej procedury zapraszania ambasadorów jest różne ulokowanie instytucjonalne
wybranych osób. Może być w związku z tym trudno realizować lokalne zadania według
tego samego schematu w każdym mieście (gminie).
W ogólnopolskiej kampanii „Dzieciństwo bez przemocy” do koordynowania lokalnych działań
zaproszono profesjonalistów z całej Polski, korzystając z różnych baz danych osób kompetentnych
w zakresie problematyki krzywdzenia dzieci oraz potencjalnie troszczących się o ich dobro. Zaproszenia wysłano do organizacji wchodzących z skład Ogólnopolskiego Porozumienia „Niebieska Linia”(870 instytucji), terenowych Komitetów Ochrony Praw Dziecka (40 oddziałów w całej Polsce),
absolwentów cyklów szkoleniowych nt. krzywdzenia dzieci prowadzonych przez organizatorów
kampanii w latach poprzedzających jej organizację i innych. Po weryfikacji nadesłanych zgłoszeń
podjęto współpracę z 512 ambasadorami z terenu całej Polski.
Głównym zadaniem ambasadorów kampanii była organizacja na swoim terenie debat lokalnych w celu zaplanowania i uruchomienia lokalnych programów przeciwdziałania krzywdzeniu
i zaniedbywaniu dzieci w danej gminie.
Organizatorzy kampanii zaprosili ambasadorów na dwudniowe szkolenia, w czasie których prezentowano aktualne ustalenia na temat skali problemu oraz postaw społecznych wobec stosowania kar
fizycznych i innych form krzywdzenia dzieci w Polsce. Uczestnikom szkoleń przedstawione zostały
również założenia i główne zasady organizowania debat lokalnych. Poznali swoje zadania oraz potencjalne metody ich realizacji. Otrzymali informacyjne i edukacyjne materiały kampanijne, które mieli
wykorzystać w trakcie debat bądź lokalnie dystrybuować (plakaty, ulotki, naklejki, książki, filmy).
Zadania ambasadorów
1. Uczestniczenie w 2-dniowym szkoleniu nt. zjawiska krzywdzenia dzieci i przebiegu
kampanii.
2. Przygotowanie informacji o problemie krzywdzenia dzieci na terenie swojego miasta
(gminy, powiatu).
3. Opracowanie informacji o lokalnych placówkach udzielających wsparcia i pomocy
dzieciom krzywdzonym i zaniedbanym.
4. Zorganizowanie lokalnej debaty dotyczącej problemu krzywdzenia dzieci i możliwości stworzenia bądź rozwoju lokalnego systemu pomocy
• nawiązanie kontaktów z władzami miasta (gminy) w celu uzyskania poparcia, patronatu, pomocy organizacyjnej,
• zaproszenie gości: władz, osób znaczących na danym terenie, ekspertów w dziedzinie pracy z dziećmi oraz osobami potrzebującymi pomocy, przedstawicieli lokalnych mediów
• zapewnienie sali na debatę
5. Przeprowadzenie debaty
• przedstawienie założeń, przebiegu i celu kampanii
• rozdanie uczestnikom debaty materiałów kampanii
• przedstawienie zebranych informacji o problemie krzywdzenia dzieci na terenie
danego, miasta
28
• moderowanie wystąpień ekspertów i dyskusji
• zebranie wniosków, deklaracji, pomysłów
6. Opracowanie sprawozdania z rezultatów debaty i wysłanie go do biura kampanii
• Opracowanie lokalnej diagnozy problemu
Zadaniem ambasadorów kampanii powinno być opracowanie lokalnej diagnozy problemu krzywdzenia dzieci na ich terenie. Przygotowanie raportu wymaga wprawdzie
nakładu pracy, ale jest to wysiłek, który będzie procentował w trakcie organizowania i
przeprowadzania debat lokalnych i w późniejszych działaniach na rzecz dzieci. Posiadanie takiego dokumentu umożliwia planowanie priorytetowych działań na danym terenie,
uwiarygadnia organizatora, pomaga mu nawiązywać kontakty z partnerami i ewentualnie zdobywać sponsorów.
Głównymi elementami pełnego raportu o problemie krzywdzenia dzieci w lokalnej
społeczności są:
1. Ogólna charakterystyka terenu działania miasta/gminy
2. Diagnoza aktualnej oferty instytucjonalnej dla dzieci krzywdzonych i ich rodzin
na terenie miasta/gminy
3. Diagnoza skali problemu krzywdzenia dzieci i postaw społecznych wobec problemu na terenie miasta/gminy
Ad 1. Ogólna charakterystyka terenu działania
Warto jest zgromadzić podstawowe informacje pozwalające opisać gminę (miasto, dzielnicę), na terenie której odbędzie się lokalna debata. Pozwoli to na planowanie skali potrzeb
i kierunku działań, które należy podjąć. W szczególności przydatne mogą być takie dane jak:
• „topografia” gminy (miasta, dzielnicy) - granice administracyjne, zagospodarowanie
terenu, lokalizacja i rejonizacja istotnych dla nas instytucji itp.;
• liczba mieszkańców z uwzględnieniem liczby dzieci w przedziałach wiekowych;
• liczba i rodzaj instytucji oświatowych, służby zdrowia, pomocy społecznej, bezpieczeństwa publicznego itp.;
• liczba pracowników tych instytucji;
• statystyki urzędowe charakteryzujące skalę problemów istotnych ze względu na nasze działania - przestępczość, alkoholizm, stan zdrowia mieszkańców (w tym dzieci),
bezrobocie, ubóstwo itp.
Zazwyczaj poszczególne wydziały urzędu władz samorządowych dysponują danymi
i statystykami dotyczącymi tych sfer życia gminy (miasta), którymi zarządzają. Informacje na temat swoich klientów, pacjentów i podopiecznych mają też ośrodek pomocy społecznej, komenda policji, urząd pracy, nadrzędna instytucja służby zdrowia.
Ad.2. Diagnoza aktualnej oferty instytucjonalnej dla dzieci krzywdzonych i ich rodzin
na terenie gminy (miasta, dzielnicy)
Przeprowadzenie diagnozy lokalnej oferty dla dzieci krzywdzonych wiąże się ze
sporządzeniem mapy instytucji, prowadzących pracę z rodzinami problemowymi bądź
świadczących specyficzną pomoc dzieciom na danym terenie.
Przygotowując taką mapę można skorzystać z istniejących już baz danych na temat
takich instytucji. Może dysponować nimi np. lokalny ośrodek pomocy społecznej bądź
specjalistyczne placówki pomocy dzieciom, jeśli takie istnieją na terenie miasta.
29
Jeśli nie ma gotowych danych dotyczących oferty pomocy dziecku w Waszej gminie,
bądź są one niekompletne można podjąć próbę dotarcia do wszystkich zidentyfikowanych uprzednio w mieście/gminie instytucji, świadczących różnego rodzaju pomoc (psychologiczną, socjalną, prawną, medyczną) dzieciom i ich rodzinom. W ANEKSIE (1) załączona jest propozycja ankiety, która może być wykorzystana przy gromadzeniu danych o
tych instytucjach. Dane zgromadzone tą drogę mogą posłużyć do opracowania lokalnego
informatora o instytucjonalnej ofercie pomocy dzieciom krzywdzonym i ich rodzinom na
naszym terenie. Jego opracowanie może być pierwszym krokiem organizowania systemu
pomocy dzieciom na terenie gminy.
Ad.3. Diagnoza skali problemu i postaw społecznych wobec krzywdzenia dzieci na
terenie gminy (miasta, dzielnicy)
Opracowując informację o skali problemu krzywdzenia dzieci oraz postawach społecznych na danym terenie ambasadorzy kampanii mogą odwołać się do rejestrów i statystyk
prowadzonych przez lokalne instytucje (policja, sąd, placówki służby zdrowia). Jednak
nawet jeśli prowadzone są takie statystyki, obrazują one jedynie niewielki wycinek realnego problemu. Warto więc przytoczyć dane badawcze. Może uda się dotrzeć do gotowych danych jeśli w mieście istnieje ośrodek akademicki lub władze lokalne, zainteresowane wcześniej problemem zleciły przeprowadzenie takich badań. Zapewne jednak takie
sytuacje będą rzadkie, a ambasadorzy staną przed dylematem jak zaprezentować skalę
problemu, którym mają się zajmować.
Warto wtedy rozważyć możliwość zgromadzenia danych o zakresie problemu na
określonym terenie w trakcie własnych badań. Najłatwiej będzie zdobyć informacje na
temat zidentyfikowanych przypadków krzywdzenia dzieci na terenie miasta/gminy.
Możliwość identyfikacji takich przypadków mają osoby, które pracują z dziećmi bądź
im zawodowo pomagają np. nauczyciele, pedagodzy, pracownicy socjalni, lekarze pediatrzy. Jeśli na użytek przygotowywanego raportu nie będzie możliwe przeprowadzenie takich badań w szerokim zakresie, można uzyskać informacje od wybranej grupy
profesjonalistów np. nauczycieli z wybranej szkoły czy pracowników gminnego ośrodka pomocy społecznej. Celem ambasadora nie jest przecież naukowe opracowanie, tylko
poznanie i przedstawienie doświadczeń i postaw pracujących lokalnie profesjonalistów.
Można oczywiście zdobywać informacje na temat doświadczeń związanych z krzywdzeniem od samych dzieci bądź od rodziców, ale takie badania są trudne, wymagają
specjalnego doboru respondentów, dużych nakładów finansowych, współpracy specjalistów (socjologa, statystyka). Jeśli jednak ambasador lub lokalny sztab kampanii jest
w stanie zmierzyć się z takim zamierzeniem, będą to bardzo cenne dane. (W ANEKSIE
(2) znajduje się ankieta, którą w całości bądź częściach można stosować w badaniach
dzieci)
Przed przystąpieniem do własnych badań trzeba odpowiedzieć sobie na kilka pytań:
1. czego dokładnie chcemy się dowiedzieć? Jakich informacji będziemy poszukiwać?
2. od kogo możemy uzyskać te informacje?
3. czy zdołamy dotrzeć do wybranej przez nas grupy „informatorów” i uzyskać ich
zgodę na udział w badaniach? Jeśli zdecydujemy się np. na badania nauczycieli lub
pracowników socjalnych, będą one wymagały formalnej zgody lub współpracy przełożonych instytucji, w których pracują.
4. I w końcu, jaką technikę zbierania informacji wybrać? Czy zdecydować się na wywiady z wybranymi osobami, czy przeprowadzić badania ankietowe? Obydwie metody
mają swoje zalety i wady, o których warto pamiętać.
30
a Wywiad polega na zbieraniu informacji od wybranych celowo osób w czasie bezpośrednich rozmów, na podstawie przygotowanego wcześniej kwestionariusza bądź
przemyślanych wskazówek. Zastosowanie tej metody wymaga indywidualnego
docierania do każdego z respondentów, co może wiązać się z dłuższym trwaniem
badań, ale jednocześnie stwarza możliwość nawiązania nowych kontaktów, pozyskanie współpracowników i sojuszników.
a Badania ankietowe zakładają bezpośrednie wypełnianie kwestionariusza przez osobę badaną. Ankiety możemy rozdać wybranej uprzednio grupie badanych i poprosić
o zwrot w umówionym terminie. Jeśli istnieje możliwość zgromadzenia osób badanych w jednym miejscu (na przykład nauczycieli na radzie pedagogicznej), to efektywną techniką jest ankieta audytoryjna. Po poinstruowaniu przez prowadzącego
badania respondenci wypełniają rozdane im kwestionariusze w określonym czasie
i oddają je prowadzącemu. Możemy również zdecydować się na ankietę pocztową.
Założeniem takiej techniki jest odsyłanie przez respondentów wypełnionych kwestionariuszy wysyłanych im uprzednio pocztą. Wadą tej metody jest stosunkowo
niski procent zwrotów ankiet (zazwyczaj w granicach 20-30% rozesłanych), zaletą
pełna gwarancja anonimowości. Musimy jednak pamiętać, że zgromadzenie wypełnionych kwestionariuszy to nie koniec naszych zadań. Konieczne będzie obliczenie
i zinterpretowanie udzielanych przez badanych odpowiedzi. Warto tu skorzystać z
pomocy kogoś kto ma w tym doświadczenie. W ANEKSIE (3) zamieszczona została
ankieta, którą w całości lub we fragmentach można zastosować doświadczenia osób
pracujących z dziećmi związane z rozpoznawaniem i interweniowaniem w przypadkach krzywdzenia dzieci.
Wiedza na temat skali problemu krzywdzenia dzieci jest bardzo potrzebna, gdy planujemy programy związane z przeciwdziałaniem temu problemowi. Równie ważna jest
wiedza na temat postaw wobec problemu szczególnie tych osób, z którymi zamierzamy
współpracować przy organizacji systemu pomocy dzieciom. Opracowując raport warto
poszukać odpowiedzi na niektóre z nasuwających się pytań: czy profesjonaliści (np. nauczyciele) oceniają problem krzywdzenia dzieci jako realnie istniejący i istotny, czy i w jakim stopniu uznają prawo ingerencji w życie rodziny, jaki jest ich stosunek do stosowania
kar fizycznych, jaki jest ich stosunek do sprawców złego traktowania dzieci, jakie strategie
pomocy dzieciom uznają za najlepsze, jak oceniają skuteczność działań podejmowanych
przez różne instytucje itp. Niektóre z tych informacji może pomóc zgromadzić wspomniana już ankieta zamieszczona w ANEKSIE (3). Wiedzę zdobytą w trakcie badań własnych
można wykorzystać opracowując raport prezentowany na debatach lokalnych, ale może
też przydać się później np. przy opracowaniu programów szkoleniowych dla profesjonalistów nt. problematyki krzywdzenia dzieci.
W trakcie kampanii „Dzieciństwo bez przemocy” organizowanej w Polsce w 123 gminach ambasadorzy kampanii sporządzili lokalną diagnozę problemu krzywdzenia dzieci na bazie zgromadzonych danych i wyników badań przeprowadzonych przed debatą lokalną.
W mieście Zawiercie w południowej Polsce patronat na lokalną kampanią objął Pełnomocnik Zarządu Miasta ds. Problemów Alkoholowych. Dzięki jego wsparciu oraz funduszom ambasador kampanii przeprowadził badania dzieci we wszystkich szkołach podstawowych i gimnazjach na terenie miasta, korzystając z ankiety zamieszczonej w ANEKSIE
(2). Wzięło w nich udział 800 uczniów z 34 klas.
31
Wyniki badań pokazały min. , że 39% dzieci co najmniej raz dostało w domu lanie,
którego konsekwencją były urazy fizyczne a 42% deklaruje, że są bite nawet za drobne
przewinienia.
W Zawierciu przeprowadzono również badania profesjonalistów korzystając z anonimowej ankiety (ANEKS (3)). Respondentami było 250 osób – lekarzy pediatrów, pedagogów, pracowników socjalnych i policjantów. Badania pokazały m.in., że ponad 50%
badanych w ciągu ostatniego roku spotkało się z przypadkami dzieci krzywdzonych fizycznie w rodzinie, 64% zdiagnozowało przypadki krzywdzenia emocjonalnego dzieci,
12% - wykorzystywania seksualnego a 70% - poważnego zaniedbywania dzieci.
Na pytanie o stosunek do stosowania kar fizycznych 36% profesjonalistów uznało, że
dziecko zasługuje na lanie, gdy popełni drobną kradzież, 20% biciem karałoby za palenie
papierosów, 19% za wagary.
• Sprawozdania z działań lokalnych
Ważnym zadaniem ambasadora jest opracowanie sprawozdania z działań podejmowanych na terenie miasta/gminy w ramach kampanii. Informacje zawarte w takich sprawozdaniach nadsyłanych do organizatorów pozwalają ocenić zakres i charakter działań
lokalnych podejmowanych w skali kraju, porównać wybrane regiony kraju, w przyszłości
zaś prowadzić ewaluację postanowień podejmowanych na debatach lokalnych.
Po zakończeniu ogólnopolskiej kampanii „Dzieciństwo bez przemocy” organizatorzy kampanii otrzymali szczegółowe sprawozdania z ponad połowy debat lokalnych i podejmowanych w ich
efekcie działań. Pozostali ambasadorzy jedynie poinformowali o przeprowadzeniu debaty – opracowanie sprawozdania było dobrą wolą, nie zaś formalnym zobowiązaniem ambasadora (może trzeba
było rozwiązać to inaczej?).
Analiza nadesłanych sprawozdań trzy miesiące po zakończeniu kampanii pokazała, że w 49 gminach powołano interdyscyplinarne zespoły, które mają zajmować się przeciwdziałaniem przemocy
wobec dzieci, w 25 - miały być wydane informatory o miejscach i możliwościach udzielenia pomocy
dzieciom, w 11 gminach powołano lokalne koalicje. 7 ambasadorów poinformowało o uruchomieniu
warsztatów umiejętności wychowawczych dla rodziców, 12 - o szkoleniach dla rodziców, które
prowadzone będą w szkołach, a 23 - o szkoleniach dla służb, które mają kontakt z dziećmi - ofiarami
i świadkami przemocy domowej.
Ponad to na terenie działania ambasadorów powołano: 8 bezpiecznych miejsc do przesłuchań
dzieci, 8 punktów informacyjno-konsultacyjnych, 9 ośrodków interwencji kryzysowej, 9 telefonów
zaufania dla dzieci - ofiar przemocy, 11 świetlic socjoterapeutycznych.
W wielu gminach podjęto decyzje o priorytetowym traktowaniu działań na rzecz pomocy dzieciom. Działania te uwzględniono w lokalnych programach profilaktyki.
Konkluzje
Dzieci mają prawo dorastać wolne od przemocy fizycznej, psychicznej i wszelkiego
okrucieństwa, z poszanowaniem godności. To fundamentalne prawo zapisane jest w
Konwencji o Prawach Dziecka jednomyślnie przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne NZ
w 1989 r. Rządy 192 państw, które ratyfikowały Konwencję prawnie zobowiązały się do
egzekwowania w swoim krajach tego, i innych zapisanych w tym dokumencie, praw należnych dzieciom. Jest więc ich obligacją podejmowanie i wspieranie inicjatyw, które będą
prowadziły do podmiotowego traktowania dzieci i zapewnienie im warunków do har-
32
monijnego rozwoju poprzez ochronę przed krzywdą i przemocą. Wywiązanie się z takich
zobowiązań wiąże się z budowaniem systemu pomocy dzieciom, których dobro i bezpieczeństwo jest zagrożone. Jednocześnie równie ważnym zadaniem rządów jest budowanie
społecznego klimatu zrozumienia i poszanowania praw dziecka. Realizacja takiego zadania wymaga zmiany, wciąż podzielanych przez część opinii publicznej, postaw wobec
metod wychowawczych stosowanych wobec dzieci.
Kary fizyczne jako sposób dyscyplinowania dzieci nie znikną z repertuaru oddziaływań
rodziców z dnia na dzień. Jednak, jak pokazują wyniki badań i opinie ekspertów, konsekwentne i systematyczne edukowanie społeczeństwa w dłuższej perspektywie prowadzi
do zmiany postaw i zachowań rodziców. Organizacja kampanii społecznych przeciwko
stosowaniu kar fizycznych wobec dzieci jest ważną formą edukacji społecznej, gdyż:
• Kampania społeczna jest najskuteczniejszym narzędziem zmiany postaw, ponieważ:
dociera do najszerszego kręgu odbiorców, może bazować na różnych treściowo i formalnie przekazach, wywołuje dyskurs społeczny - uruchamia emocje i refleksje zarówno w wymiarze jednostkowym, jak i zbiorowym.
• Kampanie mogą i powinny być elementem polityki społecznej państwa. Mogą być
organizowane według długofalowego planu, ustalonego na podstawie wiedzy o procesie zmiany postaw i regułach percepcji społecznej.
Rządy wielu państw inicjują lub wspierają kampanie edukacyjne nt. przeciwdziałania
stosowaniu kar fizycznych wobec dzieci, wywiązując się tym samym z międzynarodowych zobowiązań zapisanych w Konwencji o Prawach Dziecka. W niektórych z nich – takich jak Szwecja - historia organizowania działań edukacyjnych z wykorzystaniem kampanii społecznych ma już blisko 40 lat. W innych – takich jak Polska – kampanię społeczną
przeciwko krzywdzeniu dzieci zorganizowano przy wsparciu agencji rządowej (PARPA)
w 2001 r. W 2008 r. rozpoczęła się kampania na rzecz zaprzestania stosowania kar fizycznych wobec dzieci, którą organizuje Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej i Fundacja
Dzieci Niczyje.
Rządy wielu krajów, mimo, iż ratyfikowały Konwencję o Prawach Dziecka, nie podjęły
wysiłku związanego z uruchomieniem szerokich, ogólnonarodowych działań edukacyjnych w formie kampanii społecznych.
Jak zaznaczono na wstępie tego poradnika, jest on adresowany do podmiotów angażujących się w organizację kampanii społecznych przeciw fizycznemu karaniu dzieci. Organizatorami dotychczas przeprowadzanych kampanii były różne instytucje - organizacje
pozarządowe, agencje rządowe, agencje reklamowe, firmy komercyjne bądź koalicje różnych organizacji. Jednak niezależnie od tego jaki podmiot organizuje kampanię, powinien
zawsze móc liczyć na moralne, organizacyjne i finansowe wsparcie rządu państwa, w którym ma ona miejsce. Oczekiwanie takie wynika ze zobowiązań rządów wobec obywateli
swojego kraju oraz wobec społeczności międzynarodowej.

OCHRONA DZIECI PRZED PRZEMOCĄ Jak organizować kampanię

Transkrypt

Podobne dokumenty

Pobierz

IV edycja kampanii „Pozory mylą, dowód nie

List Rzecznika Praw Dziecka

Oferta prowadzenia kampanii reklamowych - IAI

KAMPANIA SPOŁECZNA „PALENIE JEST SŁABE”

Startuje kampania społeczna Rzecznika Praw Dziecka „REAGUJ