strategiczna odporność kraju i rola w niej

„Krytyka Prawa”, tom 8, nr 1/2016, s. 82–92, ISSN 2080-1084, e-ISSN 2450-7938, Copyright by Akademia Leona Koźmińskiego
STANISŁAW KOZIEJ1
Strategiczna odporność kraju i rola w niej
podmiotów niepaństwowych
Streszczenie
Artykuł traktuje o możliwości wzmocnienia bezpieczeństwa Polski przez ustanowienie systemu strategicznej odporności kraju na agresję. Omawia takie przedsięwzięcia, jak: działania nieregularne na terytorium zajętym przez przeciwnika;
wsparcie wojsk operacyjnych przez obronę terytorialną; przygotowywanie rezerw
mobilizacyjnych; operacyjne przygotowanie terytorium kraju i ochrona obiektów
infrastruktury krytycznej; bezpieczeństwo obywateli i struktur państwa, w tym powszechna ochrona ludności; powszechna edukacja dla bezpieczeństwa, w tym
obronne przygotowanie społeczeństwa. Podkreśla się rolę udziału organizacji pozarządowych i podmiotów prywatnych w zapewnianiu strategicznej odporności
kraju, wskazując na uwarunkowania prawne, finansowe, organizacyjne i historyczne.
1
Słowa kluczowe: Strategiczna odporność kraju, ochrona obiektów
infrastruktury krytycznej, organizacje pozarządowe,
podmioty prywatne
Prof. dr hab. Stanisław Koziej – generał brygady w stanie spoczynku, w latach 2010–2015 szef Biura
Bezpieczeństwa Narodowego. W latach 2005–2006 podsekretarz stanu w Ministerstwie Obrony
Narodowej, w 2007 roku – doradca Rzecznika Praw Obywatelskich, w 2008 roku – doradca Ministra
Obrony Narodowej. Wieloletni nauczyciel akademicki, aktualnie profesor w Uczelni Łazarskiego
w Warszawie (e-mail: [email protected]).
DOI: 10.7206/kp.2080-1084.102
Tom 8, nr 1/2016
„Krytyka Prawa”, tom 8, nr 1/2016, s. 82–92, ISSN 2080-1084, e-ISSN 2450-7938, Copyright by Akademia Leona Koźmińskiego
STANISŁAW KOZIEJ
Strategic Resilience of the Country
and the Role of the Nongovernmental
Organisations
Abstract
The article deals with the possibility of strengthening Polish security by establishing strategic system resilience the country’s aggression. Discusses the enterprise
such as irregular activities in the territory occupied by enemy; support operational
troops by territorial defence; preparation of mobilizing reserves; the operational
preparation of the country’s territory and protection of the critical infrastructure
objects; security of citizens and the State structures, including the common civil
protection; universal education for security, including the preparation of the defence
of society. The article emphasises the role of the participation of non-governmental
organisations and private entities in the provision of strategic resistance country,
pointing to the legal, financial, organisational and historical circumstances.
Keywords: strategic resilience of the country, protection of the critical
infrastructure objects, nongovernmental organisations,
private entities
Tom 8, nr 1/2016
DOI: 10.7206/kp.2080-1084.102
84 Stanisław Koziej
S
ystem obronności kraju to coś więcej niż tylko siły zbrojne. Doskonalenie tego
systemu zatem to coś więcej niż rozwój, transformacja, modernizacja armii.
Konieczne jest zaangażowanie w to zadanie pozamilitarnych struktur państwa,
a także organizacji niepaństwowych: prywatnych, społecznych i indywidualnych
obywateli. Tylko w ten sposób można zapewnić to, co dla obrony ma wartość
szczególną, a mianowicie strategiczną odporność kraju na ewentualną agresję.
W świetle wniosków z niebezpiecznego konfliktu w naszej części Europy, w pobliżu
naszych granic, w tym dotyczących tzw. działań hybrydowych, a zwłaszcza agresji
poniżej progu otwartej, regularnej wojny (agresji podprogowej)2 , taki system
działań zwiększających strategiczną odporność Polski staje się pilną koniecznością.
Tym bardziej, gdy weźmiemy pod uwagę, że w rezultacie konfrontacyjnej polityki
Rosji3 wkraczamy, o ile już nie wkroczyliśmy, w okres nowej zimnej wojny.
Warto zaznaczyć, że strategiczna odporność kraju na agresję, na którą składają
się działania militarne i niemilitarne – zwiększające niedostępność terytorium,
powszechność przygotowań obronnych struktur pozamilitarnych, a także skuteczność wsparcia sił zbrojnych, w tym możliwość zorganizowanego oporu na terenach
zajętych przez agresora – jest nie tylko jednym z ważnych elementów systemu obrony
państwa, ale także jednocześnie istotnym czynnikiem odstraszania.
5 listopada 2014 roku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Bronisław Komorowski podpisał nową Strategię Bezpieczeństwa Narodowego RP – nadrzędną koncepcję w systemie dokumentów strategicznych w dziedzinie bezpieczeństwa.
Motywem przewodnim strategii jest kompleksowe, zintegrowane podejście do
spraw bezpieczeństwa narodowego w wymiarze zewnętrznym i wewnętrznym,
militarnym i pozamilitarnym4.
Obok zadań bezpieczeństwa dla podmiotów państwowych w Strategii przewidziano również istotną rolę i miejsce dla pozarządowych organizacji i stowarzyszeń
oraz podmiotów prywatnych. W dokumencie tym zawartych jest 12 konkretnych
odniesień, które w sposób bezpośredni lub pośredni dotyczą tej właśnie problematyki.
2
Zob. np. debata na ten temat podczas konferencji w Akademii Obrony Narodowej 16.04.2015 r.,
https://www.youtube.com/watch?v=C2_-G93LqeU.
3
Zob. np. wystąpienie prezydenta W. Putina w Soczi podczas dyskusji w Klubie Wałdajskim: Meeting
of the Valdai International Discussion Club, October 22, 2015; http://en.kremlin.ru/events/president/
news/50548.
4
Zob. Strategia Bezpieczeństwa Narodowego, Warszawa 2015, http://www.bbn.gov.pl/ftp/SBN%20RP.pdf.
DOI: 10.7206/kp.2080-1084.102
Tom 8, nr 1/2016
STRATEGICZNA ODPORNOŚĆ KRAJU I ROLA W NIEJ PODMIOTÓW... 85
Strategia przywołuje potrzebę budowy systemu strategicznej odporności kraju
na wszelkiego rodzaju zagrożenia oraz budowy systemu powszechnego bezpieczeństwa terytorialnego, w ramach których organizacje pozarządowe miałyby do
odegrania istotną rolę. Strategia zakłada również stworzenie ram stosownego
współdziałania między państwem a organizacjami sektora pozarządowego. Głównym celem zacieśnienia tej współpracy powinno być skoncentrowanie i skoordynowanie wysiłków podmiotów rządowych i pozarządowych, zarówno w wymiarze
ludzkim, jak i w wymiarze zasobowym (materialnym).
Pamiętajmy, że ważną rolę w definiowaniu zadań dla tzw. trzeciego sektora
powinny pełnić same organizacje pozarządowe. Państwo nie może być w tym
względzie regulatorem. Pozarządowy i dobrowolny charakter działalności organizacji i stowarzyszeń proobronnych narzuca oczywiste ograniczenia. Państwo
powinno być raczej koordynatorem, podpowiadającym i zachęcającym te podmioty
do poszukiwania swojej roli, misji i zadań na rzecz bezpieczeństwa państwa.
Z drugiej strony – i to również powinno być kardynalną zasadą – nie możemy
tworzyć „wojska poza wojskiem”. Myślę, że co do tego zaczyna panować coraz
szersza zgoda, że już definitywnie odrzuca się tego typu pomysły, które gdzieniegdzie wcześniej się pojawiały. Osobiście uważam, że wskazane byłoby nadanie
ostatecznej ofercie skierowanej do organizacji i stowarzyszeń proobronnych otwartego, inkluzywnego charakteru. Zbyt formalna, narzucająca nadmierne ograniczenia propozycja poszerzonej współpracy z organami państwa mogłaby studzić
społeczny zapał, a nie o to przecież chodzi. Powinniśmy starać się uczynić formułę
przyszłej poszerzonej współpracy interesującą i porównywalnie korzystną dla
obu stron: rządowej i pozarządowej. To jeden z warunków powodzenia w realizacji tego potrzebnego zadania.
Społeczne oczekiwanie oraz sytuacja bezpieczeństwa skłaniają do podejmowania w miarę szybkich kroków w ramach istniejącego prawa, ale w dłuższym
horyzoncie czasowym i w uzasadnionych przypadkach nie należy wykluczać
możliwości zmiany niektórych przepisów, o co już wnoszą niektóre organizacje.
Głośne są np. apele o zmianę prawa regulującego dostęp Polaków do broni.
Nowa formuła współdziałania państwa i organizacji oraz stowarzyszeń proobronnych powinna w jeszcze większym stopniu uwzględniać zintegrowany
charakter bezpieczeństwa narodowego5. Oznacza to potrzebę znacznie szerszego
włączenia pozostałych resortów zarówno w definiowanie potrzeb państwa, jak
5
Szeroko na ten temat mówi się w Białej Księdze Bezpieczeństwa Narodowego, prezentującej rezultaty pionierskiego w Polsce przedsięwzięcia z zakresu studiów strategicznych, jakim był pierwszy
Strategiczny Przegląd Bezpieczeństwa Narodowego. Zob. Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego,
BBN, Warszawa 2013; http://www.spbn.gov.pl/.
Tom 8, nr 1/2016
DOI: 10.7206/kp.2080-1084.102
86 Stanisław Koziej
i realne wspieranie działalności organizacji i stowarzyszeń. Wydaje się, że finalnie
formuła współpracy w dziedzinie obronności mogłaby przyjąć formę ponadresortowego programu rządowego, obejmującego nie tylko sprawy obronności, czyli
kompleksu cywilno-wojskowego, ale szerszą problematykę, którą określamy
bezpieczeństwem narodowym.
Spójrzmy więc nieco bliżej na skład i strukturę systemu strategicznej odporności
kraju na agresję oraz funkcje realizowane w jego ramach. Co on obejmuje i jakie
stoją przed nim główne zadania?
Najogólniej rzecz biorąc, strategiczna odporność kraju to jego zdolność do oporu
i przetrwania agresji poprzez: a) obronne przygotowanie społeczeństwa (świadomość obronna, patriotyczna narodu, umiejętności zachowania się w obliczu agresji
zbrojnej); b) zwiększanie niedostępności operacyjnej terytorium (operacyjne
przygotowanie terytorium, bezpieczna infrastruktura); c) działania nieregularne
i wspierające różnych struktur państwowych wzmacniające działania regularne
wojsk operacyjnych6.
Ideą systemu jest skoordynowanie różnych działań (legislacyjnych, operacyjnych, szkoleniowych, organizacyjnych, technicznych itp.) w wielu sektorach bezpieczeństwa mające służyć zwiększeniu strategicznej odporności kraju na zagrożenia,
jako jednemu z ważnych wymiarów współczesnego odstraszania (powstrzymywania, odstręczania), w tym także przed próbami „miękkiej”, asymetrycznej agresji.
Należą do nich przede wszystkim:
‰‰działania nieregularne na terytorium zajętym przez przeciwnika (jako
jedna z funkcji państwa podziemnego),
‰‰militarne wsparcie wojsk operacyjnych w działaniach regularnych (obrona
terytorialna);
‰‰przygotowywanie rezerw mobilizacyjnych,
‰‰operacyjne przygotowanie terytorium kraju i ochrona obiektów infrastruktury krytycznej,
‰‰bezpieczeństwo obywateli i struktur państwa, w tym powszechna ochrona
ludności,
‰‰powszechna edukacja dla bezpieczeństwa, w tym obronne przygotowanie
społeczeństwa.
Stosownie do tych działań powinny zostać określone zadania dla poszczególnych
podmiotów, takich jak wojska specjalne, zreformowane Narodowe Siły Rezerwowe,
6
Wg (MINI)SŁOWNIK BBN. Propozycje nowych terminów z dziedziny bezpieczeństwa; https://
www.bbn.gov.pl/pl/bezpieczenstwo-narodowe/minislownik-bbn-propozy/6035,MINISLOWNIKBBN-Propozycje-nowych-terminow-z-dziedziny-bezpieczenstwa.html?search=19841680.
DOI: 10.7206/kp.2080-1084.102
Tom 8, nr 1/2016
STRATEGICZNA ODPORNOŚĆ KRAJU I ROLA W NIEJ PODMIOTÓW... 87
niewojskowe formacje bezpieczeństwa i ochrony ludności czy pozarządowe organizacje proobronne. To także zadania związane z doskonaleniem systemu rezerw
mobilizacyjnych.
Prowadzenie oraz organizowanie działań nieregularnych na terytorium zajętym przez przeciwnika powinno być realizowane przede wszystkim przez Wojska
Specjalne. Nie ma dziś miejsca na myślenie o tym w kategoriach dawnych, tradycyjnych formacji partyzanckich. W związku z tym rozważyć należy ukierunkowanie Wojsk Specjalnych zadaniowo na obronę kraju, zwiększenie ich liczebności
oraz organizowanie szkolenia ich na terytorium kraju z pozostałymi strukturami
państwa.
Zadaniem Narodowych Sił Rezerwowych, jako jednocześnie zalążków organizacyjnych dla rozwijania na czas wojny formacji obrony terytorialnej, powinno
być lokalne wspieranie działań wojsk operacyjnych i innych sił bezpieczeństwa,
a także stosowne uczestniczenie w działaniach nieregularnych na terytorium
opanowanym przez przeciwnika. Przygotowanie do realizacji tego zadania powinno opierać się na zreformowaniu NSR tak, aby stanowiły one odrębne formacje przy jednostkach wojskowych, przewidziane w operacyjne podporządkowanie Wojewódzkich Sztabów Wojskowych („wojsko wojewodów”), oraz aby w ich
skład wchodzili przede wszystkim rezerwiści, a nie jak obecnie kandydaci do służby
zawodowej.
Konieczne jest przygotowanie systemu rezerw mobilizacyjnych umożliwiających strategiczne rozwinięcie sił zbrojnych do wielkości i struktury czasu wojny
oraz ich uzupełnianie w toku działań wojennych. Do zadań w tym zakresie należałoby odpowiednie zaplanowanie potrzeb mobilizacyjnych, zorganizowanie
zasobów mobilizacyjnych oraz szkolenie rezerw mobilizacyjnych.
Zapewnianie bezpieczeństwa struktur państwa, obywateli i infrastruktury
krytycznej przed zagrożeniami zbrojnymi zapewniać powinny niewojskowe
formacje bezpieczeństwa. Wiąże się to z koniecznością odpowiedniego określenia
zadań oraz przygotowania Policji, służb specjalnych, straży samorządowych czy
również agencji ochroniarskich i formacji ochrony obiektów.
Za ochroną ludności cywilnej przed skutkami zagrożeń militarnych i niemilitarnych w czasie wojny powinny odpowiadać określone formacje ochrony ludności. Zadania preparacyjne na tym obszarze powinny polegać m.in. na stworzeniu
systemu ratowniczego z udziałem takich służb, jak Państwowa Straż Pożarna czy
pogotowie ratunkowe, wykorzystanie w systemie ratownictwa Ochotniczych
Straży Pożarnych oraz stworzenie struktur Obrony Cywilnej na czas wojny.
Istotną rolę w systemie powinny pełnić społeczne organizacje proobronne
(stowarzyszenia, klasy mundurowe, grupy rekonstrukcyjne) oraz prywatne podmioty realizujące zadania kształtowania obywateli i społeczności lokalnych na
Tom 8, nr 1/2016
DOI: 10.7206/kp.2080-1084.102
88 Stanisław Koziej
rzecz bezpieczeństwa państwa oraz przygotowania ich do działania w warunkach
zagrożenia i wojny, w tym realizacji powinności obronnych.
Włączenie organizacji pozarządowych do wzmacniania strategicznej odporności kraju było w ostatnim czasie przedmiotem szerokiego zainteresowania
społecznego i dyskusji eksperckich oraz narad instytucjonalnych. Wiele takich
debat organizowałem np. w Biurze Bezpieczeństwa Narodowego w ramach Strategicznego Forum Bezpieczeństwa. Najogólniejsze wnioski z nich dadzą się ująć
w formie następujących punktów:
1. Uwarunkowania prawne. Istniejące regulacje prawne pozwalają znacznie
rozszerzyć wykorzystanie organizacji pozarządowych bez daleko idących zmian
ustawowych. Chodzi tu zwłaszcza o Ustawę z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej7 oraz Ustawę z dnia 24 kwietnia
2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie8. Wystarczające (na
obecnym etapie) regulacje zawierają również ustawy: z dnia 18 kwietnia 2002 r.
o stanie klęski żywiołowej, z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym,
z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej, z dnia 21 czerwca 2002 r.
o stanie wyjątkowym oraz z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska9.
Pojawiały się też wnioski co do rozszerzenia i uzupełnienia aktów wykonawczych,
np. uszczegółowienia rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 stycznia 2014 roku
w sprawie ogólnych zasad wykonywania zadań w ramach powszechnego obowiązku obrony10. W dalszej perspektywie – w miarę doskonalenia współdziałania
z organizacjami pozarządowymi – zmiany ustawowe, poprzedzone stosownym
przeglądem obowiązujących aktów prawnych, wydają się być konieczne. Dotyczyć
to może np. kwestii rozsądnego, uzasadnionego realnymi potrzebami rozszerzenia
i ułatwienia kwalifikowanego dostępu do broni (co postulują niektóre organizacje
pozarządowe), jak również szczegółowych kompetencji w poszczególnych obszarach wsparcia państwa przez NGO.
2. Uwarunkowania finansowe. Zwiększenie zaangażowania organizacji pozarządowych we wzmacnianie Strategicznej Odporności Kraju wymaga zwiększenia
środków finansowych przeznaczanych na ten cel. Skalę potrzeb ilustruje przykład
MON: Minister Obrony Narodowej na realizację zadań publicznych w 2014 roku
zaplanował kwotę 8 mln 920 tys. zł, podczas gdy organizacje pozarządowe złożyły
703 oferty na kwotę ponad 27 mln złotych. W 2013 roku podmioty zainteresowane
pozyskaniem zbędnego w Siłach Zbrojnych RP mienia ruchomego Skarbu Państwa
7
Tekst jednolity Dz.U. z 2012 r., poz. 461 ze zm.
8
Dz.U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873.
9
Dz.U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627.
10
Dz.U. Nr 16, poz. 152.
DOI: 10.7206/kp.2080-1084.102
Tom 8, nr 1/2016
STRATEGICZNA ODPORNOŚĆ KRAJU I ROLA W NIEJ PODMIOTÓW... 89
złożyły 906 wniosków z czego pozytywnie rozpatrzono 407. Łączna wartość przekazanego mienia wojskowego wyniosła 16 643 891,29 zł. Do tego dochodzą koszty
eksploatacyjne, związane z użyczeniem obiektów i sprzętu (np. koszty transportu).
Należy jednak zauważyć, że dotychczasowe plany współpracy MON z organizacjami pozarządowymi koncentrowały się na przedsięwzięciach promujących
obronność, a nie budujących konkretne zdolności wspierające siły zbrojne lub
wzmacniające strategiczną odporność kraju na ewentualną agresję. Zmiana struktury rocznych planów współpracy – a tym samym propozycji dla organizacji pozarządowych w ramach otwartych konkursów ofert na zlecanie zadań publicznych
w zakresie obronności państwa – to najprostszy sposób zmiany charakteru współpracy wojsko–organizacje w kierunku wzmacniania strategicznej odporności kraju.
3. Doświadczenia historyczne. Już w czasach II Rzeczypospolitej – pod wpływem doświadczeń I wojny światowej – zdecydowano o wykorzystaniu organizacji
pozarządowych (paramilitarnych, proobronnych i kombatanckich) do odpowiedniego przygotowania obronnego całego społeczeństwa oraz stworzenia systemu
rezerw osobowych na potrzeby mobilizacyjne. Organizacje te prowadziły działalność zgodnie z wytycznymi wojska, a nadzór i koordynację przygotowania obronnego społeczeństwa i edukacji obronnej sprawował Państwowy Urząd Wychowania
Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego (PUWFiPW) utworzony w 1927 roku przez
władze wojskowe. Z kolei związki rezerwistów skupiała Federacja Polskich Związków Obrońców Ojczyzny (FPZOO) utworzona w 1928 roku. Warto przypomnieć,
że organizacje jej podległe miały często własne, niezależne od wojska pomysły
tworzenia samodzielnych formacji na czas wojny. W latach 30. FPZOO przedstawiła
np. koncepcję samodzielnego wystawienia „armii rezerwowej” – z własną kadrą dowódczą i zadaniami, „dopuszczając” jej podporządkowanie regularnemu wojsku11.
4. Uwarunkowania formalno-organizacyjne. Różnorodność organizacji pozarządowych daje szanse wykorzystania ich potencjału w ramach wzmacniania
bezpieczeństwa państwa zarówno w sferze działań niemilitarnych, w tym pośrednich (oddziaływanie na społeczeństwo), i bezpośrednich (realizowanych na
rzecz sił zbrojnych) oraz militarnych (operacyjnych).
W sferze działań niemilitarnych, w tym przede wszystkim pośrednich, potencjał, jakim dysponują organizacje pozarządowe, jest wykorzystywany od wielu
lat. Działania resortu obrony narodowej w tym zakresie reguluje decyzja nr 187/
MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 9 czerwca 2009 r.12. Obowiązujące przepisy
prawa, w szczególności zapisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 stycznia
2004 r. w sprawie ogólnych zasad wykonywania zadań w ramach powszechnego
11
L. Wyszczelski, Armia Rezerwowa II Rzeczypospolitej, Warszawa 2014.
12
Dz.Urz. MON z 2009 r. Nr 12, poz. 131 ze zm.
Tom 8, nr 1/2016
DOI: 10.7206/kp.2080-1084.102
90 Stanisław Koziej
obowiązku obrony13, pozwalają na wykorzystanie potencjału organizacji społecznych do realizacji zadań obronnych. Możliwość taką posiada w swych kompetencjach wojewoda, który w planie operacyjnego funkcjonowania może wskazać
konkretną organizację do realizacji zadania obronnego jako podmiot współdziałający. Realizacja takiego przedsięwzięcia wymaga podpisania stosownego porozumienia.
Do chwili obecnej potencjał pozarządowych organizacji proobronnych w sferze
bezpośrednich działań niemilitarnych nie był wykorzystywany, a w sferze działań
militarnych (operacyjnych) nie rozważano nawet opcji jego wykorzystania.
W odniesieniu do dotychczasowych kierunków prac należy zaznaczyć, że:
‰‰operacyjne (bojowe) wykorzystanie potencjału pozarządowych organizacji
proobronnych łączy się z potrzebą włączenia ich w struktury wojskowe
(jako samodzielnych formacji lub elementów większej całości);
‰‰Narodowe Siły Rezerwowe (NSR), które, ściśle współpracując z organizacjami proobronnymi, mogłyby stanowić bazę do rozwijania na czas wojny
formacji obrony terytorialnej, stanowią część Sił Zbrojnych RP, które funkcjonują w ramach jednolitego systemu dowodzenia i kierowania, zaopatrywania, uzupełnień, a także innych podsystemów wykonawczych, posiadają
określoną liczebność i strukturę oraz szkolone są zgodnie z obowiązującymi
dokumentami doktrynalnymi;
‰‰ewentualne włączenie dodatkowych elementów w strukturę Narodowych
Sił Rezerwowych wiązałoby się z koniecznością dostosowania ich do obowiązujących w Siłach Zbrojnych wymogów w celu osiągnięcia odpowiedniego
poziomu interoperacyjności, w tym również ujednolicenia i skonsolidowania procesu kierowania i szkolenia;
‰‰wykorzystanie potencjału pozarządowych organizacji proobronnych w sferze
działań militarnych (operacyjnych, bojowych) wymaga uwzględnienia
takich czynników, jak: określenie formuły współdziałania (włączenie
w struktury militarne czy tylko ich wspieranie), zapewnienie kompatybilności struktur i systemu kierowania, ujednolicenie wyposażenia i logistycznego zaopatrywania, skonsolidowanie procesu szkolenia, zapewnienie
finansowania, wskazanie organu administracji sprawującego nadzór;
‰‰z punktu widzenia Sił Zbrojnych RP najbardziej pożądana byłaby formuła
współpracy z jednym partnerem społecznym (np. zrzeszeniem pozarządowych organizacji proobronnych), której celem będzie wspieranie działań
elementów militarnych systemu obronnego;
13
Dz.U. z 2004 r. Nr 16, poz. 152.
DOI: 10.7206/kp.2080-1084.102
Tom 8, nr 1/2016
STRATEGICZNA ODPORNOŚĆ KRAJU I ROLA W NIEJ PODMIOTÓW... 91
‰‰w ramach nowego cyklu planowania obronnego przewiduje się wykorzy-
stanie kompetencji wojewodów w zakresie nakładania zadań obronnych
na organizacje pozarządowe na szczeblu lokalnym (województwa) przy
założeniu, że ich realizacja będzie zgodna ze statutem organizacji, odbywać
się będzie na obszarze jej działania i w oparciu o stosowne porozumienia,
zarówno w przypadku zaistnienia sytuacji kryzysowych wynikających
z zagrożeń niemilitarnych (szczególnie o znamionach klęsk żywiołowych),
jak również w sytuacji zewnętrznego zagrożenia i w czasie wojny.
W dalszych pracach na rzecz włączania podmiotów pozarządowych do działań na rzecz wzmacniania strategicznej odporności kraju należałoby uwzględnić
szereg szczegółowych problemów sygnalizowanych przez te podmioty. Warto tu
wskazać np. na:
‰‰trudności w weekendowym dostępie do obiektów szkoleniowych (niestety,
wojsko ma wówczas „wolne”);
‰‰rozliczanie nieobecności w pracy osób biorących udział w działaniach
antykryzysowych (dotyczy to zwłaszcza krótkofalowców, zabezpieczających
łączność, informowanie i powiadamianie – w ramach reagowania kryzysowego);
‰‰szersze uwzględnianie (zapraszanie) NGO do udziału w ćwiczeniach i ma­newrach;
‰‰częstsze korzystanie z formuły powierzania, a nie zlecania zadań.
Podsumowując, można wskazać na kilka generalnych wniosków z prowadzonych dotąd rozważań.
Niewątpliwie należy dokonać przeglądu aktów prawnych w celu zidentyfikowania obszarów niezbędnych zmian (chodzi zwłaszcza o sztuczne ograniczenia
oraz wyeliminowanie ewentualnych sprzeczności odnośnie do postrzegania roli
NGO).
Należy też przeanalizować zakres i mechanizm dozwolonego prawem reklamowania członków organizacji pozarządowych (wyłączenia – w uzasadnionych
przypadkach – z mobilizacji w ramach powszechnego obowiązku obrony). Reklamowanie powinno jednak nadal pozostać wyjątkiem, a nie regułą.
Warto bliżej zidentyfikować przypadki, w których współpraca z organizacjami
– ze względu na szczególne znaczenie dla obronności – powinna mieć charakter
niejawny i rozpocząć prace nad odpowiednimi regulacjami prawnymi.
I wreszcie – zakres tematyczny rocznych planów współpracy MON z organizacjami pozarządowymi powinien być poszerzony tak, aby większy nacisk (i przeznaczenie proporcjonalnie większych środków) był położony na przedsięwzięcia
Tom 8, nr 1/2016
DOI: 10.7206/kp.2080-1084.102
92 Stanisław Koziej
o największym znaczeniu dla wzmacniania strategicznej odporności kraju na
ewentualną agresję.
I na koniec: warto jeszcze raz podkreślić, że zwiększenie zaangażowania NGO
we wzmacnianie strategicznej odporności kraju nie może oznaczać tworzenia
„wojska poza wojskiem”. Siła zbrojna musi pozostać w wyłącznej kompetencji
państwa.
Bibliografia
Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego, BBN, Warszawa 2013; http://www.spbn.gov.pl/.
Meeting of the Valdai International Discussion Club, October 22, 2015; http://en.kremlin.ru/events/president/news/50548.
(Mini)słownik BBN. Propozycje nowych terminów z dziedziny bezpieczeństwa;
https://www.bbn.gov.pl/pl/bezpieczenstwo-narodowe/minislownik-bbn-propozy/6035,MINISLOWNIK-BBN-Propozycje-nowych-terminow-z-dziedziny-bezpie
czenstwa.html?search=19841680.
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego, Warszawa 2015, http://www.bbn.gov.pl/ftp/SBN%20RP.pdf.
Wojna hybrydowa i agresja poniżej progu wojny, konferencja w Akademii Obrony
Narodowej 16.04.2015 r., https://www.youtube.com/watch?v=C2_-G93LqeU.
Wyszczelski L., Armia Rezerwowa II Rzeczypospolitej, Warszawa 2014.
DOI: 10.7206/kp.2080-1084.102
Tom 8, nr 1/2016