autoreferat - Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

autoreferat - Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

Politechnika Śląska Wydział Architektury
Katedra Sztuk Pięknych i Użytkowych
ul. Ks. Marcina Strzody 10
44-100 Gliwice
AUTOREFERAT
Dr inż. arch. Beata Komar
tel. 32 237 25 91
AUTOREFERAT
1. Imię i nazwisko
Beata Komar
Posiadane dyplomy, stopnie naukowe/artystyczne – z podaniem nazwy, miejsca
i roku ich uzyskania oraz tytułu rozprawy doktorskiej.
•
1990 – tytuł magistra inżyniera architekta, uzyskany na Wydziale Architektury
Politechniki Śląskiej, tytuł pracy magisterskiej: Adaptacja zabytkowego zespołu
pałacowo-parkowego w Rozkochowie na prywatne centrum sztuki, promotor pracy
dyplomowej: dr inż. arch. Elżbieta Szponar-Regulska
•
1999 – tytuł doktora nauk technicznych, uzyskany na Wydziale Architektury
Politechniki Śląskiej, tytuł rozprawy doktorskiej: Parter i wejście do budynku.
Funkcja, forma i odbiór wizualny, promotor: Prof. dr hab. inż. arch. Elżbieta
Niezabitowska
Informacje
o
dotychczasowym
wych/artystycznych.
Data
zatrudnieniu
w
jednostkach
Jednostka naukowa
1991-1992 Wydział Architektury Politechniki Śląskiej, Katedra Projektowania
i Teorii Architektury, Zespół Sztuk Plastycznych
1992-2000 Wydział Architektury Politechniki Śląskiej, Katedra Projektowania
i Teorii Architektury, Zespół Sztuk Plastycznych
nauko-
Stanowisko
asystent I
asystent
2000-2002 Wydział Architektury Politechniki Śląskiej, Katedra Architektury
i Przekształceń Przemysłu, Zespół Sztuk Plastycznych
adiunkt
2002-2003 Wydział Architektury Politechniki Śląskiej, Katedra Architektury
i Metodyki Projektowania, Zespół Sztuk Plastycznych
2003-2005 Wydział Architektury Politechniki Śląskiej, Katedra Projektowania
Energooszczędnego, Podstaw Technicznych
i Plastycznych w Architekturze, Zakład Sztuk Plastycznych
2005-2009 Wydział Architektury Politechniki Śląskiej, Katedra Projektowania
Architektonicznego
i Sztuk Pięknych, Zakład Sztuk Plastycznych
adiunkt
2009- nadal Wydział Architektury Politechniki Śląskiej, Katedra Sztuk
Pięknych i Użytkowych
adiunkt
adiunkt
adiunkt
2
DOROBEK W LATACH 1991-1999
(przed uzyskaniem stopnia doktora nauk technicznych)
Dorobek naukowo-badawczy
W roku 1991 rozpoczęłam pracę w Zespole Sztuk Plastycznych Katedry Projektowania
i Teorii Architektury Wydziału Architektury Politechniki Śląskiej. Kierownikiem naszego
Zespołu był Prof. artysta rzeźbiarz Stanisław Słodowy. Moje pierwsze prace naukowe,
wpisujące się tematycznie w zadania badawcze podejmowane przez cały zespół (Witraż,
mozaika, malarstwo ścienne, kowalstwo oraz rzeźbiarskie formy przestrzenne jako elementy
kształtujące obraz architektury współczesnej), dotyczyły oddziaływania dzieł rzeźbiarskich na
przestrzenie miejskie, poszukiwały pomostów pomiędzy utylitaryzmem a estetyką. Próbowały
odpowiedzieć na pytanie jaki wpływ na kształtowanie architektury XX wieku mają sztuki
plastyczne? Czy są tylko ozdobą, czy stanowią ważny element współczesnej architektury? Na
ten temat powstały dwa artykuły: pierwszy, który dotyczył humanizacji paryskiej dzielnicy
biurowo-mieszkaniowej La Defensé przez stworzone przez różnych nacji artystów struktury
rzeźbiarskie (Nowoczesna rzeźba Paryża) i drugi (powstały już poza pracą BW), skupiający
się na działaniach plastycznych w mieście Luxembourg1 (Luxembourg miasto rzeźby).
W Zespole Sztuk Plastycznych ze względu na jego profil mogłam realizować moje
zainteresowania skupiające się na sztukach pięknych, odczuwałam jednak niedosyt związany
z działalnością na szerszym polu badawczo-naukowym. Poszukując rozwiązania tego
problemu, udało mi się podjąć dodatkowe prace badawcze w Katedrze Architektury
i Metodyki Projektowania pod kierunkiem pani Prof. zw. dr hab. inż. arch. Elżbiety
Niezabitowskiej, która została także promotorem mojej pracy doktorskiej. Wówczas
rozpoczęłam własne badania naukowe związane już z tematyką dysertacji. Przed obroną
pracy opublikowałam dwa artykuły: Wejście do obiektu użyteczności publicznej i Sygnały
denotacyjne i konotacyjne wejść do obiektów architektonicznych a ich odbiór wizualny – na
przykładzie nowego wejścia do Urzędu Miejskiego w Gliwicach, które ukazały się
w publikacji Jakość Przestrzeni Biurowej przygotowanej przez Katedrę pani profesor
w ramach grantu z Unii Europejskiej Tempus European Project S-JEP 11408.
Dwukierunkowość podjętych wówczas działań: artystycznych, wynikających z profilu
Zespołu oraz stricte naukowych, realizowanych poza Katedrą macierzystą, uważam za duży
atut mojej pracy, gdyż dało mi to możliwość objęcia szerszego pola badawczego.
1 Pełne dane wszystkich publikacji zamieszczone zostały w Załączniku 3. Wykaz opublikowanych prac
naukowych.
3
Dorobek dydaktyczny i organizacyjny
Ze względu na charakter Zespołu Sztuk Plastycznych, moja praca dydaktyczna polegała na
prowadzeniu zajęć z rysunku odręcznego i malarstwa. Starałam się rozwijać w studentach
zmysł plastyczny, poczucie estetyki i uwrażliwiać na zagadnienie koloru nie tylko w pracach
plastycznych lecz także i w architekturze. Służyły temu oprócz zajęć programowych,
odbywające się także corocznie plenery rysunkowe. Byłam opiekunem grup studenckich
w Bielsku-Białej (dwukrotnie), Gliwicach i Zabrzu. Brałam także udział w organizacji
poplenerowych wystaw prac studenckich. Zajęcia te dotyczyły przede wszystkim I i II roku
studiów. Na roku III prowadziłam grafikę (monotypię), liternictwo oraz ćwiczenia projektowe
związane z udziałem technik plastycznych (takich jak: witraż, mozaika, malarstwo ścienne
i sgraffito) w architekturze. Zajęcia te przynosiły mi dużą satysfakcję.
W roku 1994 otrzymałam zespołową nagrodę Rektora Politechniki Śląskiej stopnia I za
osiągnięcia w dziedzinie dydaktycznej.
Dorobek projektowy i twórczy
W okresie tym starałam się łączyć pracę naukową i dydaktyczną z projektowaniem
architektonicznym. Byłam autorką projektów z zakresu: wystroju wnętrz, kolorystyki
elewacji, adaptacji pomieszczeń do nowych funkcji. Do najważniejszych projektów zaliczyć
mogę następujące:
1. Inwentaryzacja pomieszczeń Ecole Polonaise przy 15 rue Lamande w Paryżu,
przygotowująca do projektu modernizacji obiektu, 1994
(współautor: arch. D. Fedorowicz, 50 % udziału).
2. Projekt wystroju wnętrza i zmian na elewacji przyziemia budynku Zakładu Szklarskiego
przy ul. Matejki 17 w Gliwicach, 1996 (100 % udziału),
3. Projekt wnętrza klubu dla pracowników Huty 1 Maja w budynku przy ul. Jagiellońskiej
w Gliwicach, 1997 (współautor: arch. J. Tymkiewicz, 50 % udziału),
4. Projekt zmiany kolorystyki elewacji budynku mieszkalnego przy ul. Styczyńskiego 3-5
w Gliwicach, 1998 (100 % udziału)
Równocześnie swoje zainteresowania skierowałam także w stronę fotografii i dwukrotnie
brałam udział w międzynarodowych konkursach fotograficznych zorganizowanych przez db
deutsche bauzeitung. Moje prace były wystawiane na następujących wystawach
pokonkursowych:
 Architektur schwarzweiss, European Architectural Photography Prize, 1997 Bonn
 Architektur im Kontext, European Architectural Photography Prize, 1999 Bonn.
4
DOROBEK W LATACH 2000-2014
(po uzyskaniu stopnia doktora nauk technicznych)
Działalność naukowo-badawcza
Dysertację pt: Parter i wejście do budynku. Funkcja, forma i odbiór wizualny obroniłam
w grudniu 1999 roku, a w roku 2000 przeszłam na stanowisko adiunkta. Ze względu na
przemiany zachodzące na Wydziale nasz Zespół należał do różnych Katedr. Na przełomie lat
brałam więc udział w pracach badawczych następujących zespołów:
1. Katedra Architektury i Przekształceń Przemysłu, prace badawcze: Jakość
środowiska architektonicznego.
2. Katedra Projektowania Energooszczędnego, Podstaw Technicznych i Plastycznych
w Architekturze, prace badawcze: Projektowanie obiektów architektonicznych
przyjaznych dla środowiska. Sztuki plastyczne w architekturze ze szczególnym
uwzględnieniem koloru; Aspekty techniczne w ocenie wartości dzieła
architektonicznego.
3. Katedra Projektowania Architektonicznego i Sztuk Pięknych, prace badawcze:
Nowe tendencje w architekturze mieszkaniowej i usługowej; Problemy oceny
jakości wybranych obiektów architektonicznych; Kontekst uwarunkowań
okołoprojektowych w kształtowaniu architektury.
4. Katedra Sztuk Pięknych i Użytkowych, prace badawcze: Pierwiastki artystyczne
w projektowaniu – integracja sztuk pięknych i użytkowych; Integralność
architektury
i sztuki – wybrane przykłady realizacji.
Analizy przeprowadzone w ramach powyższych badań prezentowałam na konferencjach
naukowych2.
Rozszerzyłam także wytyczone przez profile Katedr zakresy analiz o własną działalność
naukowo-badawczą, która przebiegała w następujących kierunkach:
 elementy znaczeniowe obiektów architektonicznych,
 badania jakościowe osiedli mieszkaniowych.
Elementy znaczeniowe obiektów architektonicznych
Problematyka ta wynikała z mojej pracy doktorskiej i została ujęta w publikacji pt:
Wayfinding – odnajdywanie drogi i wejścia do budynku (współautor B., Kucharczyk-Brus
50 % udziału). Na ten temat wygłosiłam także referat na międzynarodowej konferencji
naukowej Facility Management, która miała miejsce w Warszawie w 2002 roku oraz
w ujęciu: Jakość informacyjna obiektu - Wayfinding – odnajdywanie drogi i wejścia do
2
Pełny spis konferencji podany został w Załączniku 5. Tabele prezentujące spis publikacji i konferencji w układzie chronologicznym / Tabela 2.
5
obiektu na spotkaniu Komisji Urbanistyki i Architektury o/ PAN w 2003 roku na Wydziale
Architektury Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Następny artykuł związany z tą problematyką
nosił tytuł Odbiór informacji architektonicznej i został opublikowany w formie rozdziału
w książce pt: Wybrane elementy Facility Management w Architekturze.
Zagadnienia zawarte we wspomnianych artykułach odnosiły się bezpośrednio do
możliwości odbioru elementów znaczeniowych, zarówno tych denotacyjnych jak
i konotacyjnych obiektu architektonicznego, w procesie jego postrzegania i zrozumienia.
Odnosiły się także do trzech poziomów poznawczych środowiska zbudowanego (właściwej
percepcji zmysłowo-ruchowej, poziomu semantyczno-operacyjnego zwanego także
przedmiotowym i oceny obiektu) opisanych przez prof. Andrzeja Niezabitowskiego w O
budowie przestrzennej architektury a zaadaptowanych przeze mnie w pracy doktorskiej jako:
poziom I – aspekt urbanistyczny, poziom II – aspekt formalny i informacyjny oraz poziom III
– aspekt konotacyjny.
Badając dalej to zagadnienie, zainteresowałam się obiektami użyteczności publicznej,
które powstały w województwie śląskim po transformacji ustrojowej. W tym celu nawiązałam
kontakt z szeregiem gmin, które mi te obiekty wskazały, a ja zebrałam na ich temat dalsze
informacje, przeprowadziłam badania in situ oraz opracowałam ankietę, mającą na celu
sprawdzenie stopnia czytelności funkcji tych obiektów. Analizy przeze mnie przeprowadzone
zostały zaprezentowane na VIII Sympozjum Teoria a Praktyka w Architekturze Współczesnej
w Rybnej w 2006 roku i opublikowane w formie artykułu pt.: Nowe obiekty użyteczności
publicznej województwa Śląskiego w aspekcie ładu przestrzennego w materiałach
sympozjalnych. Spotkanie w Rybnej zaowocowało zaproszeniem mnie przez panią Prof. Ewę
Rewers do napisania artykułu dla Kultury Współczesnej wydawanej przez Narodowe
Centrum Kultury. Zamówiony artykuł pt.: Fasada, bryła, ikona został opublikowany
w numerze 3/2006 czasopisma.
Pozycją, która ukazuje omawianą tematykę w sposób najbardziej całościowy jest
podręcznik akademicki wydany w 2006 roku, pt.: Elewacje obiektów biurowych. Funkcja,
forma, percepcja (współautor: J. Tymkiewicz, 50 % udziału).
Problematykę tę kontynuowałam jeszcze w artykule pt: Wydział Teologiczny oraz
Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach – adekwatność
rozwiązań do potrzeb.
Badania jakościowe osiedli mieszkaniowych
W roku 2003 podjęłam w ramach większego zespołu badawczego (B. Kucharczyk-Brus,
J. Zabawa-Krzypkowska), którego byłam kierownikiem, badania jakościowe dotyczące
architektury mieszkaniowej, w tym głównie osiedli z okresu PRL-u. Projekt nosił tytuł:
Wpływ zmian w środowisku na obniżenie jakości życia i powstanie stresu środowiskowego
w ciągu 35 lat funkcjonowania budynku mieszkalnego “Superjednostka” w Katowicach.
Budynek Superjednostki powstał w latach 1968-1969, zaprojektował go arch. Mieczysław Król. Obiekt położony jest w samym centrum Katowic i ze względu na swoją
wielkość, traktowany jest jako pojedyncze osiedle, należące do zasobów Katowickiej
6
Spółdzielni Mieszkaniowej. W ramach projektu przeprowadzone zostały analizy eksperckie,
badania ankietowe, wywiady z mieszkańcami, analizy porównawcze.
W roku 2005 byłam wykonawcą grantu zespołowego pt: Oceny jakości środowiska
zbudowanego i ich znaczenie dla rozwoju koncepcji budynku zrównoważonego, przyznanego
kierownikowi Prof. zw dr hab. inż. arch. Elżbiecie Niezabitowskiej, który także nawiązywał
do podjętej tematyki budownictwa mieszkaniowego.
Wnioski płynące z badań zostały przedstawione podczas konferencji AT-Z w referacie pt:
Jednostka Marsylska Le Corbusiera a Superjednostka w Katowicach, zaprezentowane
w materiałach konferencyjnych oraz opublikowane w formie rozdziału pt.: Badanie
narastania stresu środowiskowego podczas 30-tu lat trwania budynku Superjednostka
w Katowicach w pozycji Badania jakościowe środowiska zbudowanego, seria wydawnicza
Stowarzyszenia Psychologia i Architektura: Zachowanie, Środowisko, Architektura. Wyniki
analiz zostały także przedstawione w rozdziale monografii opublikowanej pod redakcją
Elżbiety Niezabitowskiej i Dariusza Masłego pt.: Oceny jakości środowiska zbudowanego
i ich znaczenie dla rozwoju koncepcji budynku zrównoważonego. Rozdział nosił tytuł
Problemy zrównoważenia budynku Superjednostki (współautor: B. Kucharczyk-Brus, 50 %
udziału). Monografia zdobyła wyróżnienie Ministra Infrastruktury w 2009 roku.
Badania przeprowadzane w tym czasie skłaniały do szerszej refleksji i wymiany
poglądów z innymi ośrodkami naukowymi. Zrodził się więc pomysł zorganizowania
międzynarodowej konferencji naukowej na temat mieszkalnictwa i środowiska zbudowanego
w krajach postkomunistycznych3.
Konferencja pod nazwą Housing and environmental condition in post-communist
countries, zorganizowana pod patronatem IAPS – International Association for People –
Environment Studies, którego jestem członkiem od 2006, miała miejsce w październiku 2007
roku w Gliwicach. Konferencja odbyła się w języku angielskim. Po konferencji pod redakcją
moją i Beaty Kucharczyk-Brus (50% udziału) ukazała się monografia prezentująca
wygłoszone referaty. Ujęłyśmy tam także wspólny artykuł pt.: The Super-unit in Katowicecase study, ja dodatkowo napisałam także rozdział pt: Nowa Huta. Konferencja
zapoczątkowała współpracę z zespołem naukowym prof. habil. Sigrun Kabisch z UFZ –
Centrum Helmholtza w Lipsku. Za całe przedsięwzięcie otrzymałam w roku 2008 Zespołową
nagrodę Rektora Politechniki Śląskiej III stopnia za osiągnięcia naukowe.
Wcześniej brałam udział w III Seminarium Naukowym Paradygmat luksusu
w architekturze modernizmu XX wieku w Gliwicach, na które napisałam artykuł pt:
Modernistyczne budownictwo mieszkaniowe na bazie szkieletu stalowego na Śląsku. Próba
czasu. Przygotowanie do seminarium oraz przeprowadzone analizy własne pozwoliły mi na
spojrzenie na budownictwo peerelowskie z szerszej perspektywy czasowej oraz
przeprowadzenie analiz porównawczych. Istotnym aspektem było także poznanie najstarszej
górnośląskiej spółdzielni mieszkaniowej, jaką jest chorzowska ChSM.
W tym czasie podjęłam także badania własne 17 osiedli Katowickiej Spółdzielni
Mieszkaniowej, dotyczące uwarunkowań urbanistycznych, powiązań osiedli z miastem
3
Ten temat z punktu widzenia organizacyjnego został też opisany w podpunkcie: Dorobek organizacyjny
7
centralnym, infrastruktury, jakości placów zabaw i terenów sportowych, jakości funkcjonalnej
zieleni osiedlowej i problemu parkingowego. Ważnym elementem była również analiza
sposobu budowania miasta Katowice przez spółdzielnię. Aby dokładnie poznać ten temat,
przeprowadziłam także dwukrotnie wywiad z arch. Jurandem Jareckim, jednym z projektantów powojennego wizerunku Katowic, skorzystałam również z Jego bogatego
archiwum fotograficznego. Wnioski płynące z tych badań zaprezentowałam na dwóch
konferencjach zagranicznych: 21st IAPS Conference: Vulnerability, Risk And Complexity:
Impacts Of Global Change On Human Habitats, Leipzig, czerwiec/lipiec 2010 (referat:
Developmental strategies of Katowice Housing Cooperative in view of global changes) i The
2nd International Conference Advance Construction 11-12 Listopad, 2010 Kaunas Lithuania
(referat: KSM - Katowice Housing Cooperative. The city image changes). Wyniki jakie
uzyskałam z przeprowadzonych analiz były na tyle rozległe, że mogłam je także przedstawić
na Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej Instytutu Projektowania Urbanistycznego Wydziału
Architektury Politechniki Krakowskiej pt.: Miasto Oszczędne, która miała miejsce
w Krakowie w 2010 (referat: Zmienność kryteriów oszczędnościowych na podstawie
wybranych przykładów budownictwa spółdzielczego) oraz opublikować w czasopiśmie ACEE
artykuł pt: Katowice Housing Cooperative-strategies and investments (2011).
Byłam także współautorką (współpraca: B. Kucharczyk-Brus, 50 % udziału) posteru
Superjednostka w Katowicach w aspekcie rozwoju zrównoważonego zaprezentowanego na
międzynarodowej konferencji Szkoły Habitatu we Wrocławiu w 2010 roku.
Konferencja w Lipsku przyczyniła się do zainicjowania wspólnych badań z partnerem
niemieckim, czyli wspomnianym już zespołem prof. habil. Sigrun Kabisch z UFZ-Centrum
Helmholtza.
W roku 2011 rozpoczęliśmy badania w ramach grantu przyznanego dla polskoniemieckiego projektu badawczego UE7/RAr-3/2011 pt.: Wczoraj, dziś i jutro polskich i
niemieckich wielkich osiedli mieszkaniowych. Studium porównawcze modeli rozwoju
urbanistycznego i ich akceptacji na przykładzie Katowic i Lipska, przez Polsko-Niemiecką
Fundację na Rzecz Nauki. Kierownikiem projektu została prof. Elżbieta Niezabitowska, grant
trwał od lutego 2011 do grudnia 2012 roku. W grancie byłam odpowiedzialna za tematykę
urbanistyczną.
Celem projektu, w świetle zmieniających się warunków mieszkaniowych, była rzeczowa
analiza dzisiejszej akceptacji wielkich osiedli mieszkaniowych pochodzących z epoki
komunistycznej oraz budowanie ich wizji przyszłości. Zamiast przyłączać się do ogólnej,
często stygmatyzującej krytyki osiedli tego typu, postawiono pytanie, które grupy ludności
cenią sobie wielkie osiedla mieszkaniowe w Polsce i Niemczech Wschodnich oraz jakie
jakości i jakie problemy te grupy ludności postrzegają. Bazując na tym, zapytano, jakiego
popytu należy w przyszłości oczekiwać i jak można przekwalifikować istniejące zasoby pod
względem budowlanym i architektonicznym tak, aby mogły one również w przyszłości
stanowić trwałe dzielnice mieszkaniowe. Zasoby mieszkaniowe rozpatrywano w sposób
zintegrowany, co oznaczało, że przeanalizowane i ocenione zostały aspekty architektonicznobudowlane, społeczne, urbanistyczne oraz historyczno-kulturowe w ich wielostronnym
i wzajemnym oddziaływaniu, aby można było zrozumieć aktualną sytuację, wyzwania
8
i szanse tych obszarów. Założono, że dla zrozumienia tego duże znaczenie ma z jednej strony
wpływ trendów społecznych jak i zmiany demograficzne lub wspólne doświadczenia z fazy
transformacji, z drugiej zaś strony należy zrozumieć, że drogi rozwoju poszczególnych
dzielnic mogą być widziane właściwie tylko kontekstowo4
W trakcie projektu pomocne okazały się następujące metody badawcze: badania
literaturowe, wizje lokalne in situ wybranych do badań osiedli (w Katowicach: os. im.
Tysiąclecia, os. im. I. J. Paderewskiego, os. im. A. Zgrzebnioka i os. Grünau w Lipsku),
wywiady z: autorami osiedli, przedstawicielami zarządów i pracownikami administracji
spółdzielni mieszkaniowych, deweloperami, pracownikami urzędu miejskiego w Katowicach
oraz LWB (niemieckim odpowiednikiem polskiego Zarządu Budynków Komunalnych)
w Lipsku. Zorganizowane zostały także zawodowe praktyki studenckie dla polskich
studentów na wszystkich wybranych do badań osiedlach.5
Zebrany materiał pozwolił mi na napisanie artykułu zamieszczonego w Architecturae et
Artibus pt.: Analiza historyczna rozwoju osiedli mieszkaniowych: Grünau w Lipsku i im.
Tysiąclecia w Katowicach na tle wzorcowych koncepcji mieszkalnictwa XX wieku oraz
przygotowanie referatu na Ogólnopolskie Seminarium Naukowe: Wczoraj, dziś i jutro
wielkich osiedli mieszkaniowych pt.: Cz. 1. Podsumowanie oceny jakości urbanistycznej
wybranych osiedli Katowic i Grünau w Lipsku. Cz. 2. Universal Design – bariery
strukturalne i niestrukturalne w przestrzeni wybranych osiedli Katowic i osiedla Grünau
w Lipsku (Wydział Architektury, Gliwice listopad 2012), kończące nasz projekt badawczy.
Dla tego projektu byłam także współautorką (współpraca B. Kucharczyk-Brus, 50%) posteru:
pt: Yesterday, today and tomorrow of Polish and German large housing estates.
A comparative study of models of urban development and its acceptance as an example of
Katowice and Leipzig, zaprezentowanego na konferencji Horizon 2020 w Gliwicach.
W roku 2013 na międzynarodowej konferencji Central Europe towards Sustainable
Building. CESB 13 Prague Conference, Sustainable building and refurbishment for next
generations, wygłosiłam referat pt: Sustainable development of Tysiąclecie estate in
Katowice. Purpose or accident? bazujący również na danych zebranych w czasie trwania
grantu.
Pod koniec 2013 roku zespół badawczy: Prof. E. Niezabitowska, dr B. Kucharczyk-Brus
i ja został zaproszony do udziału w Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej pt.: Spółdzielczość
mieszkaniowa w Polsce wobec wyzwań współczesności. Aspekty legislacyjno-prawne,
finansowo-ekonomiczne, organizacyjne oraz socjologiczne w Brennej, gdzie
zaprezentowałam referat pt.: Spółdzielcze osiedla mieszkaniowe w świetle wyników polskoniemieckiego projektu badawczego pt.: Wczoraj, dziś i jutro polskich i niemieckich wielkich
osiedli mieszkaniowych. Studium porównawcze modeli rozwoju urbanistycznego i ich
akceptacji na przykładzie Katowic i Lipska. Założenia, metodologia, wyniki badań
urbanistycznych (współautor: E. Niezabitowska 20% udziału). Spotkanie w Brennej okazało
się istotne ze względu na uczestnictwo w nim przedstawicieli zarządów spółdzielni
mieszkaniowych z całego kraju oraz reprezentantów świata prawniczego, co zaowocowało
4
5
Na podstawie wniosku aplikacyjnego projektu UE7/Rar-3/2011.
Szerzej na ten temat w podpunkcie na temat dorobku organizacyjnego.
9
zaproszeniem nas do skonstruowania wspólnego, interdyscyplinarnego dokumentu, mającego
na celu obronę polskiej spółdzielczości.
Wyniki uzyskane w opisywanym projekcie badawczym, skupiające się na problematyce
urbanistycznej wielkich, spółdzielczych osiedli mieszkaniowych, w sposób najbardziej
holistyczny, ujęte zostały w monografii pt: Współczesna jakość spółdzielczej przestrzeni
osiedlowej w świetle zasad rozwoju zrównoważonego na wybranych przykładach, którą
uważam za najważniejsze dotychczasowe osiągnięcie w moim dorobku naukowym.
Chcąc uzyskać możliwość samodzielnego prowadzenia projektów badawczych
w przyszłości, w roku 2011 ukończyłam szkolenie organizowane przez Politechnikę Śląską
w zakresie przygotowania do pracy w charakterze kierownika projektów badawczych.
W tym samym roku otrzymałam Nagrodę Jubileuszową z tytułu 20 lat pracy
w Politechnice Śląskiej, przyznaną przez Prorektora ds. Organizacji i Rozwoju, a w 2012
Medal Srebrny za Długoletnią Służbę przyznany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Dorobek dydaktyczny
W latach 2000-2008 podobnie, jak przed obroną pracy doktorskiej, prowadziłam zajęcia
z rysunku odręcznego i malarstwa, grafiki, liternictwa i ćwiczenia projektowe związane
z udziałem technik plastycznych w architekturze (do 2004 roku). Byłam także opiekunem
grup studenckich w czasie następujących plenerów rysunkowych: Gliwice w rysunkach
(2000), Kościoły Diecezji Gliwickiej (2001), Modernizm w Gliwicach (2002), Budownictwo
mieszkaniowe w Gliwicach (2003), Obiekty poprzemysłowe Zabrza w rysunkach (2004),
Impresje zakopiańskie (2005), Architektura mieszkaniowa Gliwic (2006), Gmachy publiczne
Gliwic (2007), Zakopane w rysunkach (2008). Plenery rysunkowe stanowiły ważny element
pracy dydaktycznej, uczyły studentów właściwego odczuwania skali środowiska
zbudowanego, dawały możliwość wypróbowania różnorodnych technik rysunkowych i malarskich, a także poznania architektury z różnych okresów historycznych oraz wątków
regionalnych. Niestety ten rodzaj zajęć został zniesiony w roku 2008.
Po profesorze Stanisławie Słodowym, który przeszedł na emeryturę, przez rok obowiązki
kierownika naszego Zespołu pełnił Prof. Jacek Żurakowski, po nim w roku 2005 stanowisko
to objął Prof. sztuki Krzysztof Markowski z poznańskiej Akademii Sztuk Pięknych.
W tym czasie ze względu na przynależność do Katedry Projektowania
Architektonicznego i Sztuk Pięknych, prowadziłam także przez jeden semestr zajęcia
z Projektowania zespołów zabudowy jednorodzinnej dla studentów II roku.
Rok 2008 przyniósł istotne zmiany dla naszego Zespołu a tym samym i dla procesu
dydaktycznego, w którym mogłam uczestniczyć. A mianowicie, został otwarty nowy
kierunek: Architektura Wnętrz a rok później z Zespołu staliśmy się Katedrą Sztuk Pięknych
i Użytkowych, której kierownikiem została dr hab. inż. arch. Natalia Bąba-Ciosek, prof. nzw.
w Pol. Śl. W roku 2011 przenieśliśmy się do nowego obiektu dydaktycznego tzw. budynku X
(po dawnym Kino-teatrze X), który został specjalnie przystosowany dla potrzeb nowego
kierunku studiów.
10
Dla kierunku Architektura Wnętrz prowadzę następujące przedmioty, dla których
opracowałam programy autorskie:
Techniki Plastyczne w Architekturze 1 – wykład (fakultet, IV sem., I st.)
2. Techniki Plastyczne w Architekturze 2 – projekt (VI sem., I st.)
1.
Dla tego kierunku prowadziłam także zajęcia z następujących przedmiotów:
1. Podstawy projektowania architektonicznego 1, I sem. I st., w latach 2010-2011, projekt,
prowadzący zajęcia
2. Zagadnienia koloru i malarstwa w architekturze, II sem. II st., projekt, w latach
2010-2012, prowadzący zajęcia.
Ponadto wykonywałam recenzje dyplomów licencjackich oraz magisterskich.
Oprócz tego prowadziłam następujące zajęcia
Architektura Wnętrz i Wzornictwo, takie jak:
dla
Podyplomowych
Studiów
1. Historia Wnętrz, wykład, 2008, prowadzący zajęcia
2. Projektowanie architektury wnętrz, projekt, 2009-2010, prowadzący zajęcia.
Dla kierunku Architektura i Urbanistyka prowadzę następujące przedmioty, dla których
także opracowałam programy autorskie:
1.
Techniki Plastyczne – ćwiczenia (od roku akademickiego 2013/2014, II sem., I st.)
2.
Sztuki Plastyczne w Architekturze – fakultet (III sem., II st.)6
Dla tego kierunku prowadzę zajęcia z:
rysunku odręcznego, które obecnie również noszą nazwę Techniki Plastyczne (I sem.,
I st.),
2. zajęcia z małych form plastycznych również nazwane Technikami Plastycznymi (III sem.,
I st.),
3. Technik Wizualnych (od roku akademickiego 2013/2014, IV sem., I st.).
1.
Przygotowując się do prowadzenia nowych przedmiotów podjęłam badania własne dotyczące
sztuk plastycznych, w tym przede wszystkim witraży. Sztuka witrażowa interesowała mnie
już od dawna, teraz postanowiłam tę dziedzinę intensywniej zgłębić, przystępując do
inwentaryzacji ikonograficznej witraży w kościele parafialnym p.w. Chrystusa Króla
w Gliwicach. Praca ta pozwoliła mi na odkrycie warsztatu projektowego studia Franz Mayer,
Hofkunstanstalt & Glasmalerei z Monachium (które powstało w 1847 i jego działalność trwa
po dzień dzisiejszy) oraz Puhl & Wagner, Gottfried Heinersdorff z Berlina-Trepetow.
Pomocne dla mojej pracy okazało się przede wszystkim studio monachijskie, z którym udało
mi się nawiązać kontakt i uzyskać archiwalne projekty opracowywanych witraży, a także
6 W latach 2009-2012 fakultet miał charakter laboratoryjny, od roku akademickiego 2013/2014 jest wykładem.
11
zapoznać się z aktualną działalnością firmy, której przykłady wykorzystuję w działalności
dydaktycznej. Czas moich badań (2009-2010) zbiegł się z 75-leciem Parafii Chrystusa Króla,
stąd z okazji tego właśnie wydarzenia, ówczesny ksiądz proboszcz zaproponował wydanie
mojego opracowania w formie książkowej przez Parafię Chrystusa Króla. Pozycja ukazała się
pod tytułem Witraże kościoła Chrystusa Króla w Gliwicach. Rozpoczęty w ten sposób nurt
sakralny miał także przełożenie na moją pracę organizacyjną.
W roku 2005 otrzymałam Zespołową nagrodę Rektora Politechniki Śląskiej stopnia I za
osiągnięcia w dziedzinie dydaktycznej, a w roku 2007 stopnia III.
Dorobek organizacyjny
Plenery rysunkowe i działalność prasowa
Proces dydaktyczny prowadzony przez Zespół Sztuk Plastycznych do roku 2008 obejmował
plenery rysunkowe, stąd zajmowałam się ich organizacją pod względem kwaterunkowym
(jeśli plener miał charakter pobytowy), uzyskania zgód na wejścia do obiektów
architektonicznych, organizacji grup studenckich i opieki nad nimi, opracowywania
programów plenerów. Brałam także udział w przygotowywaniu wystaw i wernisaży
poplenerowych m.in.: Kościoły Diecezji Gliwickiej w Opactwie Cysterskim w Rudach (2001),
Budownictwo mieszkaniowe Gliwic, Gliwice GZUT (2003), Obiekty poprzemysłowe Zabrza
w rysunkach, Demex Zabrze (2004), Impresje Zakopiańskie, Klub Pracowników Politechniki
Śląskiej Gliwice (2005). Plener zabrzański przyczynił się także do mojej dłuższej współpracy
z tym miastem, zwłaszcza w aspekcie jego dziedzictwa poprzemysłowego i publikacji
artykułu Poprzemysłowe Zabrze w rysunkach w materiałach II Międzynarodowej Konferencji
Dziedzictwo przemysłowe jako atrakcyjny produkt dla turystki i rekreacji, Zabrze – 12-13
maja 2005 rok.
Współpracowałam także z biuletynem Z Życia Politechniki Śląskiej, dla którego
przygotowałam szereg artykułów dotyczących działalności organizacyjnej i twórczej naszego
Zespołu, takich jak: Mysłowice w rysunkach (IV 2001), Gliwice w rysunkach (2000),
Politechnika w rysunkach (2001), Portret z cyklu album (XII 2001), Kościoły Diecezji
Gliwickiej (IV 2002), Rybnik w rysunkach (VI 2002), Po tej stronie (VI 2002), Katowice
w rysunkach (V 2002), Modernizm w Gliwicach (VII 2003), Malarstwo Jacka Żurakowskiego
(IV 2004).
Organizacja konferencji i praktyk zawodowych
W latach 2006-2007 moja działalność organizacyjna związana była z działalnością naukową,
prowadziłam bowiem, przy udziale dr B. Kucharczyk-Brus, komitet organizacyjny
Międzynarodowej Konferencji Naukowej pt.: Housing and environmental condition in postcommunist countries. Konferencja odbyła się w dniach 11-13 października 2007 roku
w Centrum Edukacyjno-Kongresowym Politechniki Śląskiej w Gliwicach.
12
Jak zostało już wcześniej wspomniane, spotkanie to zaowocowało (2011-2012)
uzyskaniem polsko-niemieckiego grantu UE7/Rar-3/2011. W czasie jego trwania byłam
jednym z organizatorów (współpraca B. Kucharczyk-Brus) studenckich praktyk zawodowych
w latach 2010/2011 i 2011/2012, które miały miejsce w Katowicach i Lipsku. Do moich
zadań należało przygotowanie programu badań w zakresie urbanistycznym, prowadzenie grup
studenckich, konsultacje, organizacja noclegów w Niemczech. W Lipsku praktyka
przebiegała w ramach Polsko-Niemiecko-Kanadyjskiej Szkoły Letniej (VI-VII 2011), co
przyniosło zarówno studentom jak i prowadzącym plener, dużą możliwość wymiany
międzynarodowych doświadczeń.
W roku 2012 byłam współorganizatorem (współpraca B. Kucharczyk-Brus)
Ogólnopolskiego Seminarium Naukowego pt.: Wczoraj, dziś i jutro wielkich osiedli
mieszkaniowych, które miało miejsce 13 listopada 2012 roku na Wydziale Architektury
Politechniki Śląskiej w Gliwicach.
Organizacja konkursu studenckiego i wystaw prac studenckich
Podjęty dla mojej pracy dydaktycznej nurt sakralny, przełożył się także na moje szersze
zaangażowanie na rzecz współpracy naszego Wydziału z Parafią Chrystusa Króla w Gliwicach.
W roku 2008 zostałam organizatorką konkursu studenckiego, którego celem było
zaprojektowanie nowej wieży dla kościoła. Świątynia powstała w roku 1935 i zaprojektowana
została przez architekta austriackiego Karla Mayra. Niestety ze względu na brak funduszy,
zrezygnowano z budowy wieży kościelnej na rzecz powstania plebani i stan ten trwa do dziś.
Na temat konkursu powstały dwa artykuły: Kościół pw. Chrystusa Króla w Gliwicach.
Kontynuacja dzieła Karla Mayra i Nowa wieża kościoła Chrystusa Króla w Gliwicach- finał
konkursu studenckiego, oba współautorstwa R. Nakoniecznego (50 % udziału). Byłam
również członkiem jury konkursowego. W czerwcu 2008 roku zorganizowałam wystawę
pokonkursową w Domu Katechetycznym Parafii Chrystusa Króla w Gliwicach.
Na podstawie własnych badań archiwalnych kościoła napisałam artykuł pt.: Research into
Christ the King Church’s archives in Gliwice view of the future development of this church
(2009).
We wspomnianym Domu Katechetycznym zorganizowałam jeszcze kolejną wystawę
(2011), przedstawiającą studenckie koncepcje nowego prezbiterium kościoła wykonane
w ramach przedmiotu Sztuki Plastyczne w Architekturze, połączoną z promocją mojej książki
o witrażach. Wystawa prac studenckich wykonanych dla tego przedmiotu w roku
akademickim 2012/2013 towarzyszyła także XI Gliwickim Dniom Dziedzictwa Kulturowego
(21-22 września 2013) pt.: Architekci Gliwic. Twórcy i ich dzieła.
Byłam również organizatorką następujących innych wystaw studenckich:
1.
Międzywydziałowy projekt Abstrakt – wystawa prac studenckich w ruinach teatru
w Gliwicach promocja Wydziału Architektury w mieście, 2007 (współorganizator
J. Zabawa-Krzypkowska, 50 % udziału );
13
2.
Arena Design 2009 (Poznań) wystawa prac studenckich wykonanych na kierunku
Architektura Wnętrz (współorganizator: B. Kucharczyk-Brus); artykuł: Arena Design.
Poznań 2009 (współautor: B. Kucharczyk-Brus, 50 % udziału);
3.
Informacja wizualna na wybranych osiedlach mieszkaniowych, wystawa towarzysząca
Ogólnopolskiemu Seminarium Naukowemu: Wczoraj, dziś i jutro wielkich osiedli
mieszkaniowych (13.11.2012), Galeria Architektury X, Wydział Architektury, Gliwice.
Pełnienie funkcji pełnomocnika dziekana
Od 2010 roku pełnię funkcję Pełnomocnika Dziekana ds. Wymiany Międzyuczelnianej
Studentów i Realizacji Programu LLP/ERASMUS (aktualnie Erasmus+) dla kierunku
Architektura Wnętrz.
W tym czasie nawiązałam kontakt z następującymi uczelniami:
 Escuela De Arte Y Superior De Diseňo De Zamora /Spain – wymiana dla studentów
I stopnia studiów
 Escuela Superior De Diseňo (ESDIR) Rioja / Spain – wymiana dla studentów I stopnia
studiów
 Vilniaus Technologijų Ir Dizaino Kolegija Vilnius/ Lithuania – wymiana dla studentów
I stopnia studiów.
 Ecole Supérieure d’Architecture Intérieure de Lyon (ESAIL) / France – wymiana dla
studentów I i II stopnia studiów
Prowadzę nabory letnie i zimowe, zarówno na studia jak i na praktyki zawodowe, co cieszy
się zawsze dużym zainteresowaniem studentów.
Aktualnie (sem. letni 2013/2014) na moje zajęcia z Technik Plastycznych w Architekturze
1 i Technik Plastycznych w Architekturze 2 uczęszczają studenci z Turcji.
Członkostwo w komisjach wydziałowych
W roku 2008 pracowałam w ramach Komisji Likwidacyjnej ds. Biblioteki Wydziałowej.
Od 2012 należę do Wydziałowej Komisji ds. Jakości Kształcenia.
Od 2013 roku jestem Koordynatorem ds. informacji na temat działalności naukowej Katedry
Sztuk Pięknych i Użytkowych.
Członkostwo w organizacjach krajowych i zagranicznych
Od roku 2007 należę do Komisji Urbanistyki i Architektury o/PAN Katowice, a od 2006 do
Międzynarodowej Ogranizacji IAPS – International Association People – Environment
14
Studies. Jestem także członkiem korespondencyjnym nowojorskiej organizacji non-profit
Project for Public Spaces.
Inne prace na rzecz Wydziału
Od 2009 roku jestem redaktorem Wniosku o przyznanie dotacji na działalność statutową
Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego dla naszego Wydziału. Wniosek sporządzałam
w latach 2009-2013, w trzech ostatnich w systemie OSF. Biorę także udział
w przeprowadzaniu egzaminów wstępnych na nasz Wydział jako opiekun sal lub członek
komisji oceniającej prace rysunkowe kandydatów.
Działalność projektowa i twórcza
W okresie po obronie doktoratu wykonałam projekty dla służby zdrowia oraz w zakresie
małej usługi. Są to następujące prace :
1. Projekt modernizacji wejść (dostosowania wejścia głównego dla potrzeb osób
niepełnosprawnych) do Wielospecjalistycznej Poradni Zdrowia przy Szpitalu im.
Stanisława Leszczyńskiego przy ul. Raciborskiej w Katowicach wraz ze zmianą
kolorystyki elewacji w zakresie: a) projekt koncepcyjny, b) projekt wykonawczy –
zadaszenie i kolorystyka, 2000
(współautor arch. M. Sitek, 50 % udziału).
2. Projekt Poradni Chirurgiczno-Ortopedycznej przy ul. Józefowskiej w Katowicach, 2001
(współautor arch. M. Sitek, 50 % udziału).
3. Projekt lokalu gastronomicznego w Bieruniu Starym, 2003 (współautor arch. G. Lasek,
50 % udziału).
W roku 1993 mój ojciec inż. Tadeusz Komar otworzył Przedsiębiorstwo ProjektowoWykonawcze AXA 2. Ze względu na profil wykształcenia ojca (inżynier elektryk)
przedsiębiorstwo zajmowało się głównie projektowaniem sieci elektrycznych dla Gliwic,
Tarnowskich Gór, Ornontowic, Opola i Krapkowic. Gmina Ornontowice za oświetlenie
zaprojektowane przez naszą firmę uzyskała następujące nagrody :
 II nagroda w kategorii “Kompleksowe inwestycje i modernizacje oświetlenia dróg i ulic”
za modernizację ulicy Zwycięstwa oraz ulic przyległych, 2003.
 Wyróżnienie w kategorii “Najlepiej oświetlona gmina i miasto” za oświetlenie ulicy
Zamkowej, 2005.
 II nagroda w kategorii “Kompleksowe inwestycje, modernizacja oświetlenia dróg i ulic”
za budowę oświetlenia przy ulicy Jasnej, Słonecznej, Nowej, Marzankowice oraz budowę
oświetlenia chodnika przy ulicy Chudowskiej i Zwycięstwa, 2007.
15
 Wyróżnienie w kategorii “Kompleksowe inwestycje i modernizacje oświetlenia dróg
i ulic” za oświetlenie ulicy Tartacznej, 2008.
Mój udział w firmie polegał na pomocy w przygotowywaniu dokumentacji merytorycznej dla
projektów oraz uzyskiwaniu zgód właścicieli gruntów, które wchodziły w zakres opracowań.
Jednym z niewielu projektów architektonicznych, jakie wykonała firma był Projekt budynku
urzędu miejskiego w Ornontowicach (proj. arch. B. Brzózka). Mój udział
w tym projekcie określiłabym jedynie jako doradczy. Obecnie firma nie prowadzi już
działalności.
Ponadto jak w okresie poprzednim, również i w tym czasie zajmowałam się fotografią.
Brałam udział w konkursach fotograficznych i w dwóch z nich otrzymałam wyróżnienia :
 na Międzynarodowych Targach Łódzkich (2000)
 w konkursie internetowym Hewlett Packard (2003).
W styczniu 2014 zdecydowałam się na pierwszą wystawę indywidualną. Mój cykl prac
fotograficznych pt.: Poświaty został wystawiony w Klubie Pracowników Politechniki Śląskiej
w Gliwicach (styczeń-marzec 2014).
4. Wskazanie osiągnięcia wynikającego z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r.
o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki
(Dz. U. nr 65, poz. 595 ze zm.):
a) tytuł osiągnięcia naukowego/artystycznego
Jako podstawę wszczęcia postępowania habilitacyjnego wskazuję monografię:
Współczesna jakość spółdzielczej przestrzeni osiedlowej w świetle zasad rozwoju
zrównoważonego na wybranych przykładach, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice
2014
b) autor monografii:
Beata Komar
c) omówienie celu naukowego/artystycznego ww. pracy/prac i osiągniętych wyników wraz
z omówieniem ich ewentualnego wykorzystania.
Cel pracy
Tematyka monografii skupia się na jakości przestrzeni urbanistycznych spółdzielczych osiedli
mieszkaniowych w Polsce, które zasadniczo powstały przed okresem transformacji
ustrojowej, czyli przed 1989 rokiem, a w których substancji ciągle mieszkają miliony ludzi.
16
Stąd zasadniczy celem pracy jest próba odpowiedzi na następujące pytania badawcze:
 Jakie są współczesne wymagania jakościowe w stosunku do przestrzeni urbanistycznej
osiedla?
 W jakim zakresie przestrzeń urbanistyczna osiedli mieszkaniowych z okresu PRL spełnia
lub nie współczesne wymagania jakościowe wynikające z rozwoju zrównoważonego?
 W jaki sposób powstały osiedla mieszkaniowe w historii i na jakie potrzeby jakościowe
stanowiły odpowiedź?
 Jak proces ten przebiegał w różnych krajach Europy?
Do sformułowania odpowiedzi na tak postawione pytania przyczyniły się moje badania
przeprowadzone w ramach polsko-niemieckiego projektu badawczego UE7/Rar-3/2011 pt. :
Wczoraj, dziś i jutro polskich i niemieckich wielkich osiedli mieszkaniowych. Studium
porównawcze modeli rozwoju urbanistycznego i ich akceptacji na przykładzie Katowic
i Lipska oraz podjęte wcześniej badania własne na 17 osiedlach Katowickiej Spółdzielni
Mieszkaniowej.
Efekty pracy
Efekty przeprowadzonych badań i analiz są następujące:
 Przedstawiłam stan badań dotyczący osiedli mieszkaniowych w Polsce i na świecie
z uwzględnieniem takich zagadnień jak: idee społecznych osiedli mieszkaniowych,
spółdzielczość mieszkaniowa, modernizacja osiedli, rewitalizacja, blokowiska w ujęciu
socjologicznym, budownictwo społeczne, rozwój zrównoważony i ustawodawstwo
dotyczące mieszkalnictwa. Ponadto zaprezentowałam także stan badań dotyczący:
projektowania uniwersalnego (ang. universal design), bezpieczeństwa (ang. design out
crime), teorii Kevina Lyncha oraz orientacji przestrzennej, istotny dla problematyki
podjętej w monografii (Wprowadzenie, Stan badań).
 Omówiłam tematykę idei osiedli mieszkaniowych od czasów rewolucji przemysłowej
po okres współczesny z uwzględnieniem również dokumentów kształtujących przestrzeń
miejską. Przedstawiłam procesy miejskie, takie jak: suburbanizacja, urban sprawl,
compact city, shrinking city i filozofia-koncepcja: slow city, zachodzących aktualnie
w miastach, a mających zasadniczy wpływ na ich współczesny wizerunek i dalszy rozwój
(Część I, Rozdział 1).
 Scharakteryzowałam rozwój spółdzielczości w Polsce i w krajach Europy
Zachodniej. Przedstawiłam najważniejsze ustawy oraz realizację celów i polityki
państwowej wobec spółdzielczości krajowej. (Część I, Rozdział II).
 Zaprezentowałam historię budownictwa w PRL-u, ze szczególnym uwzględnieniem
wpływu normatywów urbanistycznych na kształtowanie zabudowy i analizę typów
układów struktur osiedlowych. Przedstawiłam osiedla wielkopłytowe na tle zmian
formalnych zachodzących w budownictwie mieszkaniowym, udziału nowych technologii,
oraz zmian społecznych po 1989 roku. Całość zilustrowałam autorskim diagramem.
17
Omówiłam także przypadek: Nowych Tychów, jako miasta będącego odzwierciedleniem
całego czasu PRL-u w Polsce. Do ilustracji tego zagadnienia wykorzystałam archiwalne
zdjęcia autorstwa arch. Andrzeja Czyżewskiego, jednego z współprojektantów
opisywanego miasta, uzyskane dzięki uprzejmości Muzeum Miejskiego w Tychach
(Część I, Rozdział III).
 Sformułowałam najważniejsze współczesne wymagania jakościowe wobec
przestrzeni urbanistycznych osiedli mieszkaniowych. Za podstawę tego opracowania
przyjęłam triadę rozwoju zrównoważonego: ekologię, ekonomię oraz społeczeństwo
i kulturę. Przed zasadniczym omówieniem wytycznych przedstawiłam uwarunkowania
prawne i wskaźniki badawcze rozwoju zrównoważonego w Polsce i na świecie.
Szczególny nacisk położyłam na przedstawienie wskaźnikowego modelu badawczego
presja-stan-reakcja powstałego na bazie Agendy 21, podstawowego dokumentu
sformułowanego dla rozwoju zrównoważonego, a także zaadaptowanego do moich badań.
Podsumowując to zagadnienie opracowałam tabelę pt: Kryteria jakościowe dla Audytu
Urbanistycznego dla osiedla mieszkaniowego w świetle rozwoju zrównoważonego.
Następnie omówiłam detalicznie współczesne wymagania jakościowe dla osiedla
mieszkaniowego uszeregowane w następujących zakresach:
ekologia
-
komunikacja: komunikacja zbiorowa i trasy rowerowe
-
segregacja odpadów
ekonomia
-
energooszczędność, związana głównie z termomodernizacją bloków
społeczeństwo i kultura
-
kompozycja urbanistyczna osiedla, w tym: wnętrza osiedlowe, terytorialność,
prywatność, czytelność układu przestrzennego osiedla według zasad teorii Kevina
Lyncha
-
parkingi
-
infrastruktura osiedlowa: zieleń osiedlowa
-
infrastruktura wypoczynkowa: place zabaw i tereny rekreacji dla młodzieży i osób
dorosłych
-
infrastruktura społeczna; ujęłam tu także zagadnienie osiedlowej infrastruktury
społecznej w kontekście uwarunkowań prawnych i prognozowania perspektywicznego
-
bezpieczeństwo, opisane zarówno w kontekście aspektów prawnych jak i w ujęciu
teoretycznym i praktycznym dla spółdzielni mieszkaniowych – temu zagadnieniu
poświęciłam obszerną tabelę opracowaną na podstawie badań literaturowych
i wniosków własnych, pt.: Zasadnicze aspekty rozwiązań przestrzennych
wpływających na bezpieczeństwo w świetle teoretycznych założeń wybranych
autorów i praktycznym dla spółdzielni mieszkaniowych
18
-
projektowanie uniwersalne, opracowane od strony uwarunkowań prawnych, zaleceń
dla urbanistycznych przestrzeni osiedlowych dotyczących niwelacji barier
strukturalnych (BS) i niestrukturalnych (BN, orientacja przestrzenna), także
w kontekście osób z dysfunkcją wzroku – opracowanie to także podsumowałam
odpowiednią tabelą pt.: Zalecenia Projektowania uniwersalnego w przestrzeni
osiedlowej
-
estetyczna i użytkowa jakość przestrzeni osiedlowych, obejmująca takie zagadnienia
jak: elewacje budynków, elementy małej architektury, działania artystyczne
w przestrzeniach osiedlowych
-
partycypacja społeczna.
Tak przedstawione współczesne wymagania jakościowe dla osiedla mieszkaniowego
podsumowałam rysunkiem pt.: Triada rozwoju zrównoważonego osiedla wielorodzinnego
w powiązaniu z triadą witruwiańską (Część II, Rozdział 4)
 W oparciu na powyższych wymaganiach jakościowych wobec urbanistycznych
przestrzeni osiedli mieszkaniowych przygotowałam autorską metodę badawczą –
Audyt urbanistyczny, która została przeprowadzona na trzech polskich (Os. im.
Tysiąclecia, Os. im. I. J. Paderewskiego i Os. im. A. Zgrzebnioka w Katowicach)
i porównawczo na jednym niemieckim osiedlu mieszkaniowym (Os. Grünau w Lipsku),
wybranych do analiz w ramach wspomnianego polsko-niemieckiego projektu
UE7/Rar-3/2011. Głównym zadaniem metody jest określenie poziomu rozwoju
zrównoważonego przestrzeni urbanistycznych osiedli mieszkaniowych. Wybrane do
badań czynniki badawcze przedstawiłam w formie opisowej oraz w postaci rysunku pt:
Schemat przyjętych kryteriów badawczych według zasad rozwoju zrównoważonego.
W metodzie określiłam trzy etapy badawcze:
Etap I – presja (badający przyczyny stanu aktualnego osiedla), gdzie przeanalizowałam
historię i uwarunkowania powstania wybranych osiedli mieszkaniowych (na podstawie
badań literaturowych oraz wywiadów przeprowadzonych z ich projektantami),
przedstawiłam tabelarycznie ich zasoby wraz z podaniem najważniejszych danych,
wykonałam analizy dokumentów merytorycznych udostępnionych przez poszczególne
spółdzielnie, co umożliwiło mi omówienie ich działań w takich zakresach jak: remonty
budynków mieszkalnych, działalność strategiczna, inwestycje w przestrzeniach
osiedlowych, remonty i naprawy wynikające z nagłych awarii, rozbudowa osiedla
istniejącego, działalność poza terenami osiedlowymi, działalność społeczna i inne (np.
działania perspektywiczne). Przeprowadzone analizy pozwoliły mi na wstępne określenie
kondycji wybranych osiedli oraz poznanie perspektyw ich rozwoju, określonych przez
zarządców. Okazało się, że każde osiedle, pomimo własności spółdzielczej, podąża
własną, uzależnioną od prężności działania zarządzających, uwarunkowań lokalizacyjnych i wyboru programów rozwojowych, drogą.
19
Etap II – stan, w którym przeprowadziłam faktyczne in situ badanie urbanistycznych
przestrzeni osiedlowych. Dla każdego spośród 11 wytycznych oraz dla podsumowującego
badanie – rozwoju zrównoważonego, przyjęłam odpowiednie kryteria badawcze oraz
określiłam następującą skalę ocen:
1 – brak spełnienia standardów bez możliwości poprawy
2 – brak spełnienia standardów z możliwością poprawy
3 – podstawowe spełnienie standardów wg obecnie obowiązujących przepisów
4 – ponadpodstawowe spełnienie standardów
5 – ponadpodstawowe spełnienie standardów, przystosowanie do współczesnych wymagań.
W niektórych przypadkach, nie wymagających detalicznych kryteriów, ale zobligowanych
przepisem prawnym lub teorią urbanistyczną zastosowałam 3-punktową skalę ocen. Do
takich przypadków zaliczyłam parkingi, czytelność kompozycji osiedla według zasad
teorii Kevina Lyncha, bezpieczeństwo, projektowanie uniwersalne, segregację odpadów.
Dla kryterium Projektowanie uniwersalne, które ma za zadanie określenie występowania
barier strukturalnych (np. schody terenowe, pofałdowane ciągi piesze, etc.) oraz
niestrukturalnych (orientacja przestrzenna, wayfinding) w przestrzeni osiedlowej (a także
możliwości ich modernizacji) opracowałam jeszcze bardziej detaliczne kryteria odnoszące
się bezpośrednio do każdej bariery (10 typów barier strukturalnych, 3 typy barier
niestrukturalnych, kryteria oraz przykłady przeprowadzenia tej analizy zamieściłam
w Aneksie). Taka metodologia pozwala na niezależne od kompleksowego Audytu
urbanistycznego przeprowadzenie tego badania, jeśli przestrzeń osiedlowa tego wymaga.
Wszystkie wyniki punktowe zamieściłam w tabeli pt.: Podsumowanie oceny
urbanistycznej osiedli. Ocenę sumaryczną, jaką uzyskało każde osiedle odniosłam do
oceny podstawowej (33 pkt.), poniżej której osiedle nie spełnia zasad rozwoju
zrównoważonego oraz oceny maksymalnej (60 pkt.), kiedy rozwój zrównoważony bardzo
dobrze jest spełniany. Osiedla w ramach przeprowadzonego badania uzyskały dosyć
zbieżne wyniki wahające się od 41 do 45 pkt. Rozwój zrównoważony został określony
w następujący sposób Os. im. Tysiąclecia (4,1)>4, Os. im. I. J. Paderewskiego (3,7) <4,
Os. im. A. Zgrzebnioka (3,8)<4 i Os. Grünau (4,1)>4, czyli według przyjętej skali ocen na
wszystkich osiedlach zostało zapewnione podstawowe lub ponadpodstawe spełnienie
zasad rozwoju zrównoważonego.
Etap III – reakcja; w tym etapie opracowałam strategie modernizacyjne dla
analizowanych polskich osiedli mieszkaniowych (Os. Grünau zostało zbadane tylko
porównawczo) oraz na podstawie uzyskanych wyników punktowych przygotowałam
czytelne diagramy, gdzie każdemu poszczególnemu wynikowi przypisałam następujące
kolory, takie jak:
-
ocena – mniejsza niż 3 – kolor czerwony,
20
-




ocena – równa 3 – kolor pomarańczowy oraz kolor pomarańczowy wypełnienia
i zielony kontur dla oceny 3, która stanowi równocześnie maksymalną ocenę
czynnika,
- ocena – większa niż 3 – kolor zielony,
co pomogło w bardzo szybki sposób wskazać elementy, które wymagają modernizacji na
analizowanym osiedlu mieszkaniowym.
Reasumując przedstawione badania okazuje się, że najlepiej na osiedlach spełniany jest
aspekt ekologiczny rozwoju zrównoważonego, czyli korzystanie przez mieszkańców
z komunikacji publicznej oraz segregacja odpadów.
W świetle ekonomii związanej z przeprowadzaniem termomodernizacji można
stwierdzić, że jest ona w większym lub mniejszym stopniu realizowana na wszystkich
osiedlach i istnieje wysoka świadomość jej konieczności. Każde z badanych osiedli
w inny sposób i w różnym stopniu realizuje zalecenia rozwoju zrównoważonego.
Przedsięwzięcia te powinny wynikać z rzetelnych monitoringów potrzeb osiedlowych
w tym zakresie i być określane w długofalowych strategiach rozwojowych. W kontekście
czynników wchodzących w skład aspektu społeczeństwo i kultura, najbardziej
problematycznymi okazały się: parkingi, których brak doskwierał na każdym osiedlu
mieszkaniowym oraz strukturalne bariery przestrzenne. Wydaje się, że aspekt
projektowania uniwersalnego jest jeszcze dosyć słabo rozpoznawalny na polskich
osiedlach mieszkaniowych. Dzięki temu na osiedlach brak również wystarczającej ilości
ścieżek rowerowych (gdyż ciągi posiadają przeszkody terenowe) lub nie występują one
w ogóle. Tymczasem nowoczesne osiedle mieszkaniowe powinno umożliwiać swoim
mieszkańcom ruch na świeżym powietrzu i swobodne poruszanie się po każdej części
osiedlowej (Część II, Rozdział 5).
Określiłam kierunki strategii modernizacyjnych dla spółdzielni mieszkaniowych
uzyskane na podstawie badań eksperckich i ankietowych oraz co jest logiczną
kontynuacją tego zagadnienia, wskazałam także możliwości i ograniczenia w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych, wynikające z funduszy spółdzielczych oraz funduszy
unijnych (Część II, Rozdział 5).
Na podstawie badań literaturowych opisałam etapy rewitalizacji osiedli
mieszkaniowych oraz na podstawie własnych doświadczeń i obserwacji
rozbudowałam je o dodatkowe elementy szczegółowe, które mogą być pomocne dla
polskiej rzeczywistości spółdzielczej (Część III, Rozdział 6).
Opracowałam kierunki modernizacyjne istniejących osiedli i ich ograniczenia
zewnętrzne i wewnętrzne oraz przedstawiłam własne analizy SWOT. Analizie
poddałam takie elementy jak: aspekty ogólne i polityczne, ekologiczne, ekonomiczne oraz
społeczne (Część III, Rozdział 6).
Zaprezentowałam strategie rozwojowe dla istniejących osiedli mieszkaniowych
i scenariusze rozwoju, stagnacji i upadku, bazując na takich zagadnieniach jak:
demografia, ekonomia, polityka krajowa i miejska, polityka administracji osiedlowych,
rynek nieruchomości, rozwój zrównoważony, nowe wzorce zamieszkiwania, nowe
technologie (Część III, Rozdział 7).
21

Sformułowałam wnioski dotyczące współczesnych urbanistycznych przestrzeni
spółdzielczych osiedli mieszkaniowych, dla których priorytetowe znaczenie będzie miała
polityka państwa wobec ujętego w sposób holistyczny problemu mieszkaniowego oraz
spółdzielczości. Niebagatelną wartość dla tworzenia przyszłości wielkich osiedli
mieszkaniowych będzie miało także poszanowanie długoletniego doświadczenia, tradycji
i dorobku spółdzielczego oraz konkretna pomoc ekonomiczna. Pozytywne nastawienie
państwa przyczynić się może również do większej akceptacji społecznej wielkich osiedli
mieszkaniowych, wprowadzenia równowagi na rynku nieruchomości oraz przede
wszystkim polepszenia jakości urbanistycznych przestrzeni osiedlowych a w konsekwencji życia mieszkańców.
Sposoby wykorzystania efektów pracy
 Na polu naukowym – ujęcie tematu rozwoju zrównoważonego na osiedlu
mieszkaniowym zarówno ze strony teoretycznej jak i praktycznej (Audyt urbanistyczny)
posłużyć może jako baza do dalszych analiz naukowych. Liczyć tu można na
zainteresowanie pracą inne ośrodki badawcze, aby mogły powstać kolejne badania
porównawcze, określające poziom rozwoju zrównoważonego większych regionów
mieszkaniowych. W najbliższej perspektywie narzędzie przedstawione w pracy może
zostać wykorzystane do analiz osiedli Śląsko-Dąbrowskiej Spółki Mieszkaniowej, która
posiada zasoby w 7 miastach Śląska (więcej na ten temat w podpunkcie Plany na
przyszłość).
 Dla administracji spółdzielni mieszkaniowych i innych zarządców osiedlowych –
w pracy przedstawione zostało narzędzie – Audyt urbanistyczny, który może być
wykorzystany do badania faktycznej jakości przestrzeni osiedlowych w myśl zasad
rozwoju zrównoważonego. Przy pomocy tego narzędzia wskazać można elementy
najbardziej newralgiczne na osiedlu mieszkaniowym, określić poziom zrównoważony
przestrzeni osiedlowych, a na podstawie uzyskanych wyników opracować zalecenia
modernizacyjne. Ze względu na możliwości przygotowanego narzędzia można je
przeprowadzić w zależności od potrzeb: w sposób kompleksowy lub wybiórczy,
skupiający się jedynie na kryterium: Projektowanie uniwerslane, które jest jednym
z najbardziej problematycznych czynników na osiedlu mieszkaniowym. Praca przyczynić
się także może do podniesienia świadomości ważności aspektu rozwoju zrównoważonego
dla administracji osiedlowych.
Na podstawie doświadczeń własnych nabytych podczas wywiadów przeprowadzonych
z przedstawicielami spółdzielni mieszkaniowych oraz spotkań konferencyjnych, okazuje
się, że zapotrzebowanie na tego typu badania jest bardzo znaczące, gdyż spółdzielniom
zależy na ciągłym podnoszeniu jakości życia na zarządzanych osiedlach, tak aby mogły
konkurować z niełatwym rynkiem deweloperskim oraz w myśl obrony spółdzielczości.
 Dla projektantów – przedstawiona praca zawiera zarówno wątki teoretyczne jak
i praktyczne dotyczące współczesnej jakości przestrzeni osiedli mieszkaniowych, stąd
22
może być pomocna dla projektantów chcących tworzyć w myśl zasad rozwoju
zrównoważonego osiedla nowe lub rozbudowywać osiedla istniejące. Przyczynić się także
może do uniknięcia lub powielenia błędów powstałych w przeszłości na wielu osiedlach
mieszkaniowych.
 Dla decydentów miejskich – wywiady przeprowadzone podczas trwania projektu
UE7/Rar-3/2011 skłaniają do stwierdzenia, że praca może się przeczynić także do
poszerzenia wiedzy na temat aspektów rozwoju zrównoważonego w kontekście miejskim
dla pracowników wydziałów planowania przestrzennego urzędów miejskich (w tym
przede wszystkim miasta Katowice). Może być pomocna w opracowywaniu strategii
rozwojowych dla miejskich terenów mieszkaniowych z uwzględnieniem czynników
odpowiadających za współczesną jakość życia oraz w perspektywie depopulacji
i starzenia się społeczeństwa.
 W dydaktyce – ze względu na wielowątkowe ujęcie tematu rozwoju zrównoważonego na
osiedlu mieszkaniowym, monografia może być wykorzystana w przedmiotach
związanych z projektowaniem urbanistycznym, rozwojem zrównoważonym oraz
projektowaniem uniwersalnym. Wiedza z zakresu projektowania uniwerslanego
wykorzystywana jest aktualnie w dwóch fakultetach autorskich: Sztuki Plastyczne
w Architekturze i Techniki Plastyczne w Architekturze 1 prowadzonych na Wydziale
Architektury Politechniki Śląskiej.
5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo - badawczych (artystycznych).
Oprócz głównego nurtu naukowo-badawczego byłam także autorką artykułów niezwiązanych
bezpośrednio z tematyką podjętych badań. Do takich publikacji mogę zaliczyć następujące
arykuły:
Moda w architekturze. Psychologiczne źródła powstania, (współautor: B. Kucharczyk-Brus,
50 % udziału),
Badania naukowe a rzeczywistość Wydziału Architektury Urzędu Miejskiego
(współautorzy: J. Zabawa – Krzypkowska, B. Kucharczyk – Brus, 33% udziału).
Niemiecki pawilon na wystawie światowej Barcelona 1929, (współautor: J. Zabawa –
Krzypkowska, 50 % udziału),
Zielone dachy Wydziału Teologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (mojego autorstwa).
DTŚ – typy krajobrazów . Stan istniejący (prezentacja na Konferencji Śląskiej Izby
Nieruchomości, kwiecień 2003)
Dwa pierwsze artykuły zostały przygotowane na Sympozja Naukowe w Rybnej pt.: Teoria
a Praktyka organizowane przez nasz Wydział Architektury.
23
Plany na przyszłość
Moje dalsze plany naukowo-badawcze skupiają się na testowaniu opracowanej wcześniej
autorskiej metody Audytu Urbanistycznego na innych, bardziej problematycznych osiedlach
mieszkaniowych Śląska, co może przyczynić się zbudowania odpowiednich scenariuszy
rozwojowych, zapobiegających ich degradacji. Do tego celu powinien się przede wszystkim
przysłużyć pomyślny wynik kwalifikacji interdyscyplinarnego wniosku, w którym byłam
redaktorem pomocniczym i należę do zespołu wykonawców, złożonego w styczniu 2014 roku
do Narodowego Centrum Badań i Rozwoju pt.: Opracowanie zintegrowanych strategii
rozwojowych zespołów mieszkaniowych w świetle postępującej depopulacji (lider projektu:
Politechnika Śląska, kierownik projektu: prof. A. Rączaszek, Uniwersytet Ekonomiczny
w Katowicach).
Ponadto w planach dydaktyczno-organizacyjnych ujęłam przygotowanie dwujęzycznej
(j. polski i j. angielski) monografii, przedstawiającej proces dydaktyczny prowadzony przez
naszą Katedrę, która byłaby pomocna dla kandydatów na studia na kierunku Architektura
Wnętrz, a także prezentowałaby naszą działalność na poziomie uczelni i forum
międzynarodowym dla studentów nowego programu Erasmus + KA1.
Oprócz tego planowana jest także wystawa dorobku artystycznego naszej Katedry, która
odbędzie się na zakończenie semestru letniego 2013/2014. Na tej wystawie pragnę
zaprezentować moje prace fotograficzne.
Podjęta na początku mojej drogi zawodowej dwutorowość działań: z jednej strony
o profilu artystycznym – dydaktyka i prace kierunkowe Katedry, z drugiej o profilu
naukowym – prace badawcze wykonywane poza Katedrą, w chwili obecnej prowadzi do
dużej integracji obu tych kierunków, co daje mi ogromne zadowolenie i spełnienie
zawodowe.
Wysoko sobie cenię pracę na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej w Gliwicach,
gdyż łączy w sobie zarówno tradycję wywodzącą się z Wydziału Architektonicznego
Politechniki Lwowskiej jak i zmusza do ciągłej nauki i podnoszenia własnych kwalifikacji
zawodowych.
24
25