Myślenie filozoficzne w źródłach iw komentarzach

Wyższa Szkoła Gospodarki Euroregionalnej
im. Alcide De Gasperi w Józefowie
Myślenie filozoficzne
w źródłach i w komentarzach
Wybór, opracowanie, tytuły
oraz wprowadzenia do rozdziałów
Dorota Łażewska
Józefów 2014
w
s
g
e
.
e
d
u
.
p
l
Myślenie filozoficzne w źródłach i w komentarzach
Wybór, opracowanie, tytuły oraz wprowadzenia do rozdziałów
Dorota Łażewska
Recenzent:
Prof. zw. dr hab. Artur Andrzejuk
ISBN 978-83-62753-51-2
Korekta: Sławomir Koźlak
Skład, łamanie: Ewa Grabowska
Copyright © 2014 by Alcide De Gasperi University of Euroregional
Economy in Józefów. All rights for this book reserved. No part of this
book may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any
form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or
otherwise, without the prior permission of the copyright owner. / Wszelkie
prawa zastrzeżone. Kopiowanie, przedrukowywanie i rozpowszechnianie
całości lub fragmentów niniejszej publikacji bez zgody wydawcy zabronione.
Nakład: 150 egzemplarzy
Wydawca: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Gospodarki Euroregionalnej
im. Alcide De Gasperi w Józefowie
05-410 Józefów, ul. Sienkiewicza 2
tel./fax +48 022 789 19 03
[email protected]
www.wsge.edu.pl
Projekt okładki, druk i oprawa:
Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Reklamowe GRYF
www.gryf.olsztyn.pl
SPIS TREŚCI
Artur Andrzejuk: SZLACHETNOŚĆ MYŚLENIA (Przedmowa) . . . .
7
Dorota Łażewska: FILOZOFICZNY BAEDEKER (Wprowadzenie)
11
1. PYTANIE JAKO POCZĄTEK MYŚLENIA FILOZOFICZNEGO
A. Czym jest pytanie filozoficzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Pytanie filozoficzne pytaniem o przyczyny. . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Odpowiedź, a nie pytanie – początkiem filozofii. . . . . . . . . . . .
D. Pytanie i realistyczna odpowiedź w dialogu z dzieckiem . . . . .
E. Pytanie i pragmatyczna odpowiedź w dialogu z dzieckiem . . .
2. MYŚLENIE FILOZOFICZNE W ZARYSIE . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Przegląd stylów myślenia filozoficznego. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Pragmatyczne myślenie filozoficzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Realistyczne myślenie filozoficzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Prawa rozwoju myślenia filozoficznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Następstwa związane z wyborem myślenia filozoficznego . . . .
3. FILOZOFIA PRZYRODY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. W poszukiwaniu arché wszechświata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Kąpiel w principium rzeczywistości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Jończycy po góralsku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Heraklitejska walka przeciwieństw a konflikty społeczne . . . .
E. Polityczny wymiar filozofii przyrody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. SOFIŚCI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Relatywizm, pragmatyzm, nihilizm i moc słowa . . . . . . . . . . . .
B. Sofistyka w praktyce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Sofistyka w kulturze i polityce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Sofistyka w reklamie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Współczesne wcielenie sofistyki – NLP . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
15
16
18
20
24
27
28
29
33
36
38
40
41
43
44
46
47
48
49
54
56
58
62
3
5. SOKRATES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Dialog sokratejski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Dialog sokratejski spod Giewontu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. W przestrzeni logosfery . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Duchowa spuścizna Sokratesa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Sokratejska mądrość na co dzień . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. PLATON. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Symbolika „mitu o jaskini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Inteligibilność idei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Nieśmiertelność duszy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Platoniczna miłość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Państwo podhalańskiego Platona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. ARYSTOTELES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Substancja i przypadłości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Akt i możność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Pierwsze zasady rzeczywistości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Cztery przyczyny dla miłośników gór . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Cnoty moralne dla wszystkich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8. SZKOŁY HELLENISTYCZNE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. W poszukiwaniu szczęścia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Epikurejski styl życia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Paradoksy sceptycyzmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Stoicy na tronie i cesarskim dworze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Stoicy we współczesnym świecie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9. TOMASZ Z AKWINU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Finezja tomistycznego wykładu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Intelekt w służbie prawd nadprzyrodzonych . . . . . . . . . . . . . . .
C. Próbka realistycznego sposobu myślenia . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Na drodze do Absolutnego Istnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Oblicza miłości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10. KARTEZJUSZ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. „Cogito ergo sum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Epistemologiczna utopia Kartezjusza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. W poszukiwaniu pewności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Poranne budzenie świadomości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Po drugiej stronie „cogito ergo sum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
67
68
72
73
75
77
78
79
82
85
87
89
90
91
95
98
101
102
104
105
107
109
113
115
117
117
120
123
124
128
130
131
132
134
136
138
11. IMMANUEL KANT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Poznanie syntetyczne a priori. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Prawo moralne i niebo gwiaździste. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Zrozumieć Kanta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Przez okulary pojęć transcendentalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. W polu świadomości. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12. GEORG W. F. HEGEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Róża czyli heglowska wizja bytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Dialektyczny proces rozwoju rzeczywistości . . . . . . . . . . . . . . .
C. Dialektyka myślenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Dialektyka miłości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Heglowska historiozofia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13. KAROL MARKS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Marksizm – filozofia w działaniu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Marksizm – gniew i przemoc w działaniu . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Szkice antropologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Pomiędzy Bogiem a prawdą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Historia komunizmu lekcją filozofii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14. POZYTYWIZM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Próbka pozytywnego sposobu myślenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Scjentyzm i racjonalizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Założenia i konsekwencje empiryzmu logicznego . . . . . . . . . .
D. Filozofia analityczna Wittgensteina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Etyka niezależna Kotarbińskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15. PRAGMATYZM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Pragmatyczna zasada Peirce’a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Pragmatyczna klasyka Jamesa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Pragmatyczny instrumentalizm Deweya. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Pragmatyczna etyka Benthama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Pragmatyczny bohater bajki o Pinokiu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
16. FILOZOFIA ŻYCIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Nadczłowiek, wola mocy i moralność panów. . . . . . . . . . . . . . .
B. Nietzscheański nihilizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Bergsona „pęd życiowy” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Aktywność twórcza materii i ducha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Schopenhauera wola życia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
143
144
145
147
149
151
153
154
155
156
157
159
160
161
161
163
165
168
170
171
173
176
178
180
182
183
185
186
187
189
191
192
196
198
199
200
5
17. FENOMENOLOGIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Fenomenologiczny sposób myślenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Modalności egzystencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Irracjonalny wymiar egzystencjalizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Fenomenologia w obrazach literackich . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Fenomenologia wartości i bezpieczeństwo personalne . . . . . .
18. POSTMODERNIZM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Pogawędka o postmodernizmie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Dekonstrukcja. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Dekonstrukcja ludzkich możliwości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Postmodernizmu życie codzienne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Chaos jako paradygmat postmoderny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19. LOGIKA JAKO NARZĘDZIE FILOZOFICZNEGO
MYŚLENIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Organon Arystotelesa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Zrozumieć logikę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Logiczny dialog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Alicja i logiczna kraina czarów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Nasza logiczna codzienność. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20. FILOZOFICZNE MYŚLENIE W TELEGRAFICZNYM
SKRÓCIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
202
203
204
209
212
217
217
218
221
223
226
229
ZAMIAST ZAKOŃCZENIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
264
BIBLIOGRAFIA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
246
6
233
234
236
238
241
242
245