Wpływ nierejestrowanych migracji na liczbę ludności

Wpływ nierejestrowanych migracji
na liczbę ludności –
konsekwencje dla badań rynku i opinii
Jakub Bijak
Środkowoeuropejskie Forum Badań Migracyjnych
i Ludnościowych (CEFMR), Warszawa
Wyniki wspólnych prac z Prof. Markiem Kupiszewskim i Anną Kicinger
Plan prezentacji
1. Wprowadzenie i motywacja
2. UŜywane definicje liczby ludności
3. Niedoszacowania emigracji w historii:
spisy powszechne 1988 i 2002
4. Dzień dzisiejszy: migracje poakcesyjne
5. Problemy w skali regionalnej:
studium przypadku dla Warszawy
6. Wnioski dla badań rynku i opinii
Wprowadzenie – motywacja
• Coraz większa rola migracji wewnętrznych
i zagranicznych w dynamice ludności
• Migracje bardzo często nie są uwzględniane
w oficjalnych statystykach ludnościowych
• Problem: Nie ma dokładnej wiedzy o liczbie
ludności zamieszkującej Polskę
• Kwestia jeszcze powaŜniejsza dla mniejszych
jednostek administracyjnych
• Rezultat: wyniki reprezentatywnych badań
rynku i opinii mogą być znacznie obciąŜone
(udziały, response rates, …)
Definicje statystyczne (GUS)
• Ludność stała (meldunek na pobyt stały)
• Ludność faktycznie zamieszkała (korekta
o saldo meldunków na pobyt czasowy, bez
większości migracji zagranicznych)
• Ludność rezydująca („zwyczajowy” pobyt
powyŜej 12 miesięcy)
– Zgodna ze standardami międzynarodowymi
– Dostępna tylko dla spisu 2002, oficjalnie
najniŜej do poziomu województw
Definicje funkcjonalne (badania)
• Ludność nocna ⇒ ± definicje oficjalne
(osoby spędzające noc na danym obszarze)
• Ludność dzienna ⇒ osoby przebywające na
danym obszarze za dnia
• Wybór w zaleŜności od celu badania
• Problem:
– Jakie kryteria dla ludności dziennej (ile czasu w
ciągu dnia, czy kaŜdy dzień tygodnia…)?
Przeszacowania w NSP 1988
• „Niewidzialne” emigracje z Polski 1981–1988:
ok. 590 700 osób (Sakson 2002: karty graniczne)
woj. opolskie:
5.3% ludności
Przeszacowania w NSP 2002
• „Widzialne” emigracje z Polski 1988–2002:
korekta po spisie o ok. 390 000 osób w dół
• Rozszacowanie proporcjonalne do napływu do
Niemiec:
1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
0,0
39,00
-1,0
38,75
-2,0
38,50
-3,0
38,25
-4,0
38,00
-5,0
37,75
-6,0
37,50
Net migration rate per 1,000 population, left scale
official
corrected
Mid-year population (million), right scale
official
corrected
Przeszacowania w NSP 2002
• „Niewidzialne” emigracje z Polski 1988–2002:
ok. 610 000 osób (ludność stała minus rezydenci)
woj. opolskie:
8.3% ludności
Migracje poakcesyjne
Próba oceny skali zjawiska
• Fakty medialne: „3 (nawet 4) miliony emigrantów”, „połowa
wraca”, „połowa zostaje”, „połowa jedzie dalej”, itp.
• Badania Ośrodka Badań nad Migracjami UW (Prof. Marek
Okólski), na podstawie BAEL (GUS):
– 1,1 miliona w latach 2004–2006
– 1.01.2007 ok. 2 miliony Polaków za granicą
• ZbliŜone wyniki zbiorcze uzyskał Departament Badań
Demograficznych GUS (konferencja prasowa 23.10.2007)
• Problemy definicyjne: kto jest migrantem? (migracje
sezonowe, cyrkulacje …)
Migracje poakcesyjne
• Definiowanie migracji zagranicznych jako
migracji na pobyt stały ⇒ niedoszacowanie
zarówno imigracji, jak i emigracji
Rok
2004
Migracje z Polski do Niemiec
Dane polskie
12 600
Dane niemieckie
139 300
Migracje z Niemiec do Polski
Dane polskie
2 700
Dane niemieckie
104 600
2005
2006
12 300
159 200
15 000
163 600
2 800
105 500
3 200
112 500
Studium przypadku: Warszawa
• Cel: przybliŜone oszacowanie liczby ludności
dziennej i nocnej m.st. Warszawy
• Problem: niewidzialne migracje wewnętrzne
• Metoda bilansowa (dodawanie i odejmowanie
róŜnych składników) oparta na wielu źródłach:
– Ekspertyzy o liczbie zatrudnionych (Śleszyński 2005)
– Dane GUS Warszawa o studentach i skolaryzacji
– Badania ankietowe aktywności ekonomicznej
studentów (Education World 2004; BCC 2002)
– Warszawskie badanie ruchu 2005 (dojazdy)
Studium przypadku: Warszawa
• Korekta dla studentów, pracujących i bezdomnych:
ok. 510 tys. osób
• Korekta ludności tylko dziennej: Warszawskie
badanie ruchu – 550 tys. osób dojeŜdŜających
dziennie, minus 10% tranzytu ≈ 495 tys. osób
• Z tego 51,1% (253 tys.) do pracy lub na uczelnie
• Korekta ludności nocnej: 510 – 253 ≈ 257 tys. osób
• Łączna korekta nocna + dzienna ≈ 752 tys. osób
Studium przypadku: Warszawa
• OstroŜne wnioski:
– Oficjalne liczby ludności Warszawy (2004):
ok. 1,7 miliona osób ludności faktycznej
– Po uwzględnieniu korekt: ok. 1,95 miliona
osób ludności nocnej, plus ok. 0,5 miliona
osób ludności dziennej w ciągu tygodnia
– Informacja z NSP 2002 o liczbie rezydentów
Warszawy mało wiarygodna (1,64 miliona
osób, czyli mniej niŜ ludności faktycznej!)
Wnioski dla badań rynku i opinii
• Proponowane metody szacowania liczby
ludności: łączenie róŜnych źródeł informacji
• Plany dla NSP 2011 (operat): łączenie róŜnych
rejestrów administracyjnych, ale problemy
definicyjne pozostają – nie poprawi to sytuacji
• Rozwiązania ad hoc nie są uniwersalne, zaleŜeć
będą od potrzeb badaczy (definiowanie populacji
ze względu na cel badania)
• Kompromis między dokładnością (lub
niepewnością) oszacowań a ich kosztami
Wnioski dla badań rynku i opinii
• Pomysł: przeszacowanie liczby ludności
wykorzystujące wyniki badań ankietowych
• Problemy:
– Jaką definicję przyjąć?
– Jaki operat losowania?
– Jakie pytania i co w metryczce?
– Jak szacować stopy zwrotu?
– Czas (długi) i koszty (wysokie) …
MoŜe jednak warto się tego podjąć…?
Dziękuję za uwagę!
www.cefmr.pan.pl
Jakub Bijak, Środkowoeuropejskie Forum Badań Migracyjnych i Ludnościowych (CEFMR)
Wpływ nierejestrowanych migracji na liczbę ludności – konsekwencje dla badań rynku i opinii