Streszczenie w języku niespecjalistycznym - Gaz

Transkrypt

Raport o oddziaływaniu na środowisko planowanego przedsięwzięcia:
Budowa gazociągu DN 700 MOP 8,4 MPa relacji Rembelszczyzna – Gustorzyn
Streszczenie w języku niespecjalistycznym
1.
Przedmiot opracowania i cel realizacji inwestycji
Przedmiotem niniejszego raportu było określenie oddziaływania na środowisko i ludzi planowanego
przedsięwzięcia, polegającego na realizacji odcinka gazociągu wysokiego ciśnienia 8,4 MPa, relacji
Gustorzyn (województwo kujawsko – pomorskie) - Rembelszczyzna (województwo mazowieckie)
wraz z infrastrukturą niezbędną do jego obsługi, wynikającego z wykorzystywania zasobów
środowiska i emisji substancji w trakcie jej realizacji, eksploatacji oraz ewentualnej likwidacji.
Inwestorem przedmiotowego gazociągu jest Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ – SYSTEM
S.A., z siedziba przy ul. Mszczonowskiej 4, 02-337 Warszawa.
Przedsięwzięcie ubiega się o dofinansowanie ze środków unijnych w ramach: Programu
Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, priorytet: X Bezpieczeństwo energetyczne, w tym
dywersyfikacja źródeł energii, działanie: 10.1 Rozwój systemów przesyłowych energii elektrycznej,
gazu ziemnego i ropy naftowej oraz budowa i przebudowa magazynów gazu ziemnego. Nazwa
projektu: „Gazociąg Rembelszczyzna – Gustorzyn nr POIiŚ 10.1-11.”.
Planowana inwestycja ma priorytetowe znaczenie dla bezpieczeństwa energetycznego Polski i
objęta jest ustawą z dnia 24 kwietnia 2009 r. o inwestycjach w zakresie terminalu
regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu (Dz. U. nr 84, poz.700) – zgodnie z
art. 38, ust. 2 pkt. g wyżej wymienionej ustawy (inwestycja towarzysząca inwestycjom w zakresie
terminalu).
Celem realizacji inwestycji jest poprawa bezpieczeństwa przesyłu paliwa gazowego do odbiorców
zlokalizowanych na trasie gazociągów Włocławek - Rembelszczyzna, w tym tak istotnych jak
Polski Koncern Naftowy Orlen S.A. Dodatkowo, w przypadku pojawienia się nowego źródła gazu
na wybrzeżu Polski (projektowany terminal LNG w Świnoujściu) i wynikającego z tego
odwrócenia strumieni gazu w systemie, realizacja inwestycji umożliwi niezakłócony odbiór paliwa
gazowego z węzła Gustorzyn (punkt wejścia Włocławek).
Projekt ma strategiczny charakter z punktu widzenia rozwoju społeczno - gospodarczego kraju i jest
zgodny z drugim priorytetem strategicznym Strategii Rozwoju Kraju: "Poprawa stanu infrastruktury
technicznej i społecznej", trzecim celem horyzontalnym NSRO (Narodowe Strategiczne Ramy
Odniesienia): "Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe
znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski" oraz celem POIiŚ (Program Operacyjny
Infrastruktura i Środowisko): "Zapewnienie długookresowego bezpieczeństwa energetycznego
Polski poprzez dywersyfikację dostaw, zmniejszenie energochłonności gospodarki i rozwój
odnawialnych źródeł energii".
Zgodnie z ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko
(art. 75 ust. 1 pkt. 1b oraz pkt. 1f), dla przedmiotowej inwestycji koniecznie jest uzyskanie decyzji o
środowiskowych uwarunkowaniach. Organem właściwym do wydania ww. decyzji dla
przedmiotowej inwestycji jest Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska. W uwagi na fakt, że
projektowany gazociąg przekracza obszar jednego województwa i w zdecydowanej większości
będzie położony na terenie województwa mazowieckiego, organem właściwym do wydania decyzji
jest Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Warszawie.
Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2002 r. w sprawie określenia
rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych
uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o
oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. nr 257, poz. 2573) oraz z Rozporządzeniami Rady Ministrów
z dn. 10 maja 2005 r. oraz z dn. 21 sierpnia 2007 r. zmieniającymi rozporządzenie w sprawie
określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz
I
szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia
raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. nr 92, poz. 769; Dz. U. nr 158, poz. 1105)
planowana inwestycja zaliczana jest do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko, dla których może być wymagany raport o oddziaływaniu na środowisko.
Postanowienie o obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko planowanego
przedsięwzięcia oraz o zakresie raportu zostało wydane przez Regionalnego Dyrektora Ochrony
Środowiska w Warszawie dnia 15.04.2010r. (znak: RDOŚ-14-WOOŚ-II-ŁJ-6613-321/09).
Niniejszy raport, sporządzony zgodnie z ww. postanowieniem. W raporcie oceniono wpływ
projektowanego gazociągu na: środowisko przyrodnicze - faunę i florę, wody, grunty, powietrze
atmosferyczne, klimat akustyczny, a także na krajobraz oraz środowisko kulturowe i ludzi. Podano
również zalecenia dotyczące przedsięwzięć chroniących środowisko przyrodnicze i zdrowie ludzi
oraz opisano działania minimalizujące oddziaływanie inwestycji. Oceny dokonano zgodnie z
obowiązującymi przepisami z zakresu ochrony przyrody, zabytków oraz zagospodarowania
przestrzennego i prawa budowlanego.
2.
Charakterystyka terenu planowanego przedsięwzięcia
Projektowany gazociąg wysokiego ciśnienia DN 700 będzie położony na terenie województw
mazowieckiego (w jego północno – zachodniej części) i kujawsko – pomorskiego (część
południowo – wschodnia). Za początek gazociągu (km 0+000) przyjęto węzeł „Gustorzyn” (Gmina
Brześć Kujawski), za koniec – węzeł „Rembelszczyzna” (Gmina Nieporęt).
Całkowita projektowana długość gazociągu wynosić będzie ok. 176 km.
W poniższej tabeli przedstawiono zestawienie jednostek administracyjnych, na terenie których
planowana jest budowa gazociągu.
Województwo
Kujawsko pomorskie
Powiat
Włocławski
Lipnowski
Płocki
Mazowieckie
Płoński
Nowodworski
Legionowski
Razem
Gmina
Brześć Kujawski
Lubanie
Miasto Włocławek
Fabianki
Dobrzyń n/Wisłą
Brudzeń Duży
Stara Biała
Bielsk
Radzanowo
Staroźreby
Dzierzążnia
Gmina Płońsk
Miasto Płońsk
Załuski
Joniec
Nasielsk
Pomiechówek
Serock
Wieliszew
Nieporęt
Szacunkowa całkowita
długość gazociągu [km]
Gmina
Powiat
7,25
0,77
24,16
4,15
11,99
16,7
16,7
40,86
12,87
13,29
4,6
55,89
8,67
16,46
10,06
10,19
2,02
34,99
8,8
3,92
21,26
21,48
0,22
2,31
10,81
23,07
9,95
135,43
176,29
II
Pas terenu zajęty na czas robót budowlanych, obejmujący projektowany gazociąg oraz strefę
kontrolowaną, przebiega ponadto przez teren gminy Bobrowniki, pow. lipnowski, na odcinku o
długości ok. 70 m.
Według podziału fizyczno - geograficznego teren inwestycji znajduje się na obszarze dwóch
podprowincji oraz czterech regionów:
• Pojezierze Południowobałtyckie (315)
o Pojezierze Chełmińsko – Dobrzyńskie (315.1)
o Pradolina Toruńsko – Eberswaldzka (315.3)
• Niziny Środkowopolskie (318)
o Nizina Północnomazowiecka (318.6)
o Nizina Środkowomazowiecka (318.7)
Początkowy odcinek, ok. 12 kilometrowy, przebiega przez obszar Kotliny Płockiej, stanowiącej
rozszerzenie obejmujące dolinę Wisły. Kolejny odcinek planowanego gazociągu wkracza na
pagórkowaty teren Pojezierza Dobrzyńskiego, gdzie powierzchnia wznosi się do maksymalnie
150 m n.p.m. Ok. 57 km trasa gazociągu przechodzi na obszar Niziny Północnomazowieckiej oraz
wysoczyzn Płockiej i Ciechanowskiej. Rzędne terenu dochodzą tu odpowiednio do ok. 160 m
n.p.m. i ok. 150 m n.p.m. Końcowy odcinek gazociągu przebiega przez obszar mezoregionu Kotlina
Warszawska, przez płaskie tarasy rzeczne Wisły i Narwi, wznoszące się na ok. 75 – 80 m n.p.m.
Trasa projektowanego gazociągu przecina kilkanaście rzek i mniejszych cieków wodnych.
Największą – rzekę Wisłę, przecina w ok. km 12 ÷ 14 trasy. Pozostałe przekraczane przez gazociąg
cieki to:
•
Chełmiczka (w rejonie miejscowości Skórzno - ok. km 21 trasy gazociągu)
•
Święty Strumień (w rejonie miejscowości Nasiegniewo - ok. km 24 trasy gazociągu)
•
Bętlewianka (w rejonie miejscowości Grochowalsk - ok. km 28 trasy gazociągu)
•
Wierzniczka (w rejonie miejscowości Stachoń - ok. km 32 trasy gazociągu)
•
Kamieniczka (w rejonie miejscowości Kamienica - ok. km 40 trasy gazociągu)
•
Skrwa Prawa (w rejonie miejscowości Radotki - ok. km 54 trasy gazociągu)
•
Wierzbica (w rejonie miejscowości Srebrna - ok. km 57 trasy gazociągu)
•
Mołtawa (w rejonie miejscowości Ciółkowo - ok. km 76 trasy gazociągu)
•
Płonka (w rejonie miejscowości Staroźreby - ok. km 85 trasy gazociągu)
•
Dzierzążnica (w rejonie miejscowości Karwowo - ok. km 94 trasy gazociągu)
•
Płonka (w rejonie miejscowości Gumowo - ok. km 103 trasy gazociągu)
•
Żurawianka (w rejonie miejscowości Ilinko - ok. km 108 trasy gazociągu)
•
Naruszewka (w rejonie miejscowości Szczytno - ok. km 121 trasy gazociągu)
•
Wkra (w rejonie miejscowości Lelewo - ok. km 135 trasy gazociągu)
•
Narew (w rejonie miejscowości Poddębe/Dębe - ok. km 155 – ok. km 156 trasy
gazociągu)
Kanał Bródnowski (w rejonie miejscowości Poniatów - ok. km 160 trasy gazociągu).Projektowany
odcinek gazociągu jest położony w obrębie regionów klimatycznych: wielkopolsko-mazowieckiego
i Niziny Mazowieckiej, charakteryzujących się klimatem przejściowym, pozostającym pod
wpływem oceanicznych i kontynentalnych mas powietrza.
Lokalny mikroklimat tworzą doliny rzeczne, szczególnie dolin dużych rzek takich jak Wisła i
Narew, wyrażający się m. in. w niższych średnich miesięcznych i dobowych temperaturach
powietrza. Znaczne odsłonięcie terenu na obszarach dolinnym sprzyja nasileniu zjawisk
wiatrowych, co sprawia, że obszary te są dobrze przewietrzane.
Planowana trasa gazociągu przebiega w dużej mierze przez tereny użytkowane rolniczo, o
rozproszonej zabudowie. Są to głównie tereny upraw rolnych, nieużytki i lasy. Na niektórych
odcinkach gazociąg będzie ułożony w sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej, terenów
rekreacyjnych, terenów upraw sadowniczych i ogródków działkowych.
III
Grunty rolne stanowią ok 60% analizowanego obszaru) tereny leśne stanowią niecałe 15%, a łąki i
pastwiska około 10%. Pozostały teren około 15% stanowią nieużytki, zabudowa i istniejące drogi.
Dominującym wzdłuż jego przebiegu typem krajobrazu jest krajobraz terenów otwartych, lokalnie
ograniczany kompleksami leśnymi, bądź zabudowaniami. Na znacznych obszarach uzupełnia go
krajobraz dolin rzecznych.
Trasa projektowanego gazociągu DN700 przebiega przez, lub w bliskim sąsiedztwie obszarów
objętych ochroną na mocy ustawy o ochronie przyrody, takich jak:
1. Obszary NATURA 2000 (ustanowione i nowo zatwierdzone)
2. Park Krajobrazowy
3. Rezerwaty przyrody
3. Obszary Chronionego Krajobrazu.
Do przecinanym obszarów należą: obszary NATURA 2000: PLB 040003 Dolina Dolnej Wisły;
PLH 040039 Włocławska Dolina Wisły; Brudzeński Park Krajobrazowy wraz z otuliną oraz
obszary chronionego krajobrazu: Nizina Ciechocińska, Nadwiślański, Krysko-Joniecki i
Warszawski.
Do obszarów lezących w sąsiedztwie trasy projektowanego gazociągu należą: obszary NATURA
2000: PLH 140012 Sikórz, PLH 140054 Aleja Pachnicowa i PLH 140045 Świetliste dąbrowy i
grądy w Jabłonnej; rezerwaty: Sikórz, Wieliszewskie Łęgi i Kulin oraz Nadwkrzański Obszar
Chronionego Krajobrazu.
Najbliższe pomniki przyrody i użytki ekologiczne znajdują się w odległości ok. 0,1-0,2 km od
zakładanej trasy przebiegu gazociągu.
Na potrzeby niniejszego opracowania przeprowadzona została inwentaryzacja przyrodnicza
(tegoroczne przejścia po trasie oraz kwerenda danych archiwalnych z dwóch ostatnich lat), która
pozwoliła na zidentyfikowanie cennych i wrażliwych przyrodniczo terenów również poza
obszarami chronionymi.
W jej wyniku, w zasięgu oddziaływania inwestycji, stwierdzono występowanie 4 głównych typów
siedlisk przyrodniczych podlegających ochronie z tytułu prawa wspólnotowego oraz 17 gatunków
flory, podlegających ochronie w naszym kraju. Zinwentaryzowano również 5 stanowisk 3 gatunków
grzybów (porostów) podlegających ochronie częściowej.
W przypadku fauny odnotowano 25 stanowisk pięciu gatunków chronionych w Polsce chrząszczy;
73 stanowiska chronionych gatunków płazów i 41 stanowisk pięciu chronionych w Polsce
gatunków gadów. Ponadto stwierdzono obecność 22 stanowiska 9 gatunków ptaków chronionych
prawem unijnym oraz 42 innych gatunków pospolicie występujących, niemniej chronionych
prawem krajowym. Spośród ssaków odnotowano stanowiska 4 gatunków.
Analiza występowania rodzajów gleb w analizowanym pasie (250 m od osi gazociągu) wykazała
znaczne zróżnicowane typologiczne oraz dużą zmienność przestrzenną, związane z urozmaiconą
rzeźbą terenu, rodzajem utworów powierzchniowych oraz głębokością występowania zwierciadła
wód gruntowych.
Wzdłuż całej trasy gazociągu, w pasie roboczym dominują gleby brunatnoziemne (ok. 56%
powierzchni), charakteryzujące się korzystnymi stosunkami wodno-powietrznymi, zajmujące
głównie tereny wysoczyznowe. W dolinach rzecznych oraz w lokalnych obniżeniach terenu
występują fragmentami gleby bagienne i mady (gleby napływowe).
Pod względem przydatności rolniczej przeważają gleby wykazujące dobrą i średnią żyzność, które
łącznie zajmują ponad 60% powierzchni pasa zajętości.
Podłoże trasy projektowanego gazociągu budują przede wszystkim osady wieku czwartorzędowego
– plejstocenu (utwory o genezie lodowcowej, wodnolodowcowej, rzecznej i zastoiskowej) i
holocenu (utwory napływowe oraz osady organiczne, eolicznie i deluwialne). Utwory wieku
plejstoceńskiego występują głównie na terenach wysoczyzn, osady holoceńskie natomiast w obrębie
dolin rzecznych, lokalnie tylko na terenach wyżej położonych (zagłębienia, wydmy). Rozpatrując w
kontekście ok. 176 km budowa geologiczna wykazuje znaczne zróżnicowanie.
IV
W odległości ok. 0,5 km na południe od projektowanej inwestycji, na terenie gminy Lubanie
występuje złoże borowiny „Wieniec A”, a w dalszej odległości (ok. 2 km na SE) na terenie gminy
Brześć Kujawski są położone złoża borowin oznaczone jako „Wieniec B” i „Wieniec C”.
W sąsiedztwie trasy gazociągu, w odległości ok. 0,1 km na północ w gminie Płońsk, znajduje się
granica obszaru występowania i eksploatacji kruszywa naturalnego „Dalanówek”. W odległości
ok. 0,5 km na południowy – zachód od analizowanej trasy gazociągu w gminie Załuski, występuje
nieeksploatowane złoże kruszywa naturalnego „Przyborowice Górne”.
Dużą zmienność wykazują także warunki hydrogeologiczne stwierdzone zarówno dokumentacjami
archiwalnymi jak i pracami terenowymi. Wody podziemne występują w utworach czwartorzędu w
formie jednego lub kilku poziomów wodonośnych.
W przypadku planowanego przedsięwzięcia najistotniejsze znaczenie ma położenie zwierciadła
pierwszego (przypowierzchniowego) poziomu wód podziemnych. W wyniku pomiarów i analiz
wyróżniono odcinki, charakteryzujące się występowaniem wód podziemnych na głębokości
mniejszej niż 2,5 m, co wskazuje na potrzebę prowadzenia prac odwodnieniowych w ich rejonie.
Oszacowano, iż ok. 30 km, tj 20 % trasy gazociągu wymagało będzie odwodnienia na czas
prowadzenia prac wykonawczych.
Trasa gazociągu przecinać będzie szereg elementów infrastruktury (linie kolejowe, drogi /krajowe,
wojewódzkie, powiatowe i gminne/, istniejące ropociągi i gazociągi, napowietrzne linie
energetyczne, sieci kanalizacyjne i wodociągowe).
Na trasie projektowanego gazociągu występują trzy kolizje z rurociągami produktów naftowych o
średnicy ø 324 i jedną z rurociągiem naftowym o średnicy ø 820:
• w miejscowości Budki Nasiegniowskie, gmina Fabianki – km ok. 21 + 500
• w miejscowości Płomiany Rumunki, gmina Dobrzyń n. Wisłą – km ok. 35 + 200
• w miejscowości Wyszyna, gmina Stara Biała – km ok. 57 + 100
• w miejscowości Goślice, gmina Radzanowo – km ok. 69 + 900
Ponadto w km ok. 169+900 trasy gazociągu (m. Nieporęt, gm. Nieporęt) występuje kolizja z
dwoma rurociągami naftowymi φ600 i φ800, a w km ok. 173+800 (m. Kąty Węgierskie, gm.
Nieporęt) kolizja z rurociągiem naftowym φ250.
W bezpośrednim sąsiedztwie projektowanego gazociągu nie występują ujęcia wód podziemnych.
Ujęcie wód leczniczych (otwór 3E) wykorzystywane przez uzdrowisko Wieniec Zdrój jest położone
w odległości ponad 2 km na SE od projektowanego gazociągu (rejon km 5 trasy). Projektowany
gazociąg jest położony w odległości ponad 1,5 km na NW od strefy ochrony pośredniej zewnętrznej
komunalnego ujęcia wody „Krzywe Błota” i „Zazamcze” dla miasta Włocławka.
W odległości mniejszej niż 1 km od terenu projektowanych prac zidentyfikowano 8 ujęć wód
podziemnych występują w gminach: Dobrzyń nad Wisłą, Brudzeń Duży, Stara Biała, Radzanowo,
Staroźreby, Miasto Płońsk, Nasielsk i Nieporęt.
Planowany gazociąg przecinał będzie szereg dróg o znaczeniu lokalnym oraz 6 dróg krajowych i 7
linii kolejowych.
Zgodnie z przeprowadzoną na potrzeby opracowania inwentaryzacją obiektów zabytkowych oraz
stanowisk archeologicznych przeprowadzonej w pasie o zmiennej szerokości (zmieniającej się w
zależności od ilości oraz charakteru zidentyfikowanych obiektów) od trasy projektowanego
gazociągu (szerokość pasa analizy wynosiła maksymalnie do kilkuset m) stwierdzono
występowanie licznych obiektów, objętych ochroną Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków,
zgodnie z ustawą z dn. 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.
W bezpośredniej kolizji z planowanymi pracami znajduje się ok. 30 stanowisk archeologicznych.
Brak jest natomiast obiektów zabytkowych.
V
4.
Charakterystyka planowanego przedsięwzięcia
4.1.
Charakterystyka części liniowej gazociągu
Inwestycja będąca przedmiotem oceny w ramach niniejszego raportu polegać będzie na budowie
gazociągu wysokiego ciśnienia (maksymalne ciśnienie robocze 8,4 MPa) o średnicy DN 700 i
całkowitej długości wynoszącej ok. 176 km. W skład gazociągu wchodzić będą odcinki liniowe
oraz obiekty towarzyszące, których budowa jest niezbędna z punktu widzenia prawidłowego i
bezpiecznego funkcjonowania inwestycji, tj. węzłów oraz zespołów zaporowo-upustowych (ZZU).
Projektowany gazociąg DN 700 będzie ułożony w sąsiedztwie dwóch istniejących gazociągów
DN 500. Źródłem zasilania w gaz będzie węzeł włączeniowy „Gustorzyn” (Gmina Brześć
Kujawski) lub węzeł włączeniowy „Rembelszczyzna” (Gmina Nieporęt k/ Warszawy). W ramach
planowanego przedsięwzięcia projektuje się budowę dwóch dodatkowych węzłów: „Płock” (ok. km
63) i „Płońsk” (ok. km 113).
Dla inwestycji nie ma konieczności tworzenia obszaru ograniczonego użytkowania w rozumieniu
przepisów o ochronie środowiska. Zgodnie jednak z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia
30 lipca 2001 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe
(Dz. U. 2001 nr 97 poz. 1055) dla projektowanego gazociągu DN 700 wymagane jest ustanowienie
tzw. strefy kontrolowanej wynoszącej 12 m (po 6 m na stronę od osi gazociągu).
Projektuje się wykonanie gazociągu z rur stalowych przewodowych dla mediów palnych. W
miejscach szczególnie zagrożonych (tereny podmokłe etc.) zastosowane będą rury o zwiększonej
grubości izolacji. Wzdłuż gazociągu w odległości ok. 2 m od jego osi i na głębokości ok. 1 m
zostanie ułożona linia światłowodowa.
Gazociąg zabezpieczony będzie ochroną przeciwkorozyjną, na którą składać się będą:
•
powłoki izolacyjne, pokrywające zewnętrzną powierzchnię rury stalowej, które
oddzielają tę powierzchnię od środowiska korozyjnego,
•
ochrona katodowa, zabezpieczająca powierzchnie gazociągu, które pomimo
pokrycia go powłoką stykają się ze środowiskiem elektrolitycznym – w defektach
powłoki, porach i innych miejscach nie zaizolowanych.
•
głębokie uziomy anodowe na węzłach „Płock” i „Płońsk”,
•
złącza izolujące (monobloki) montowane w przewodach gazowych w celu:
elektrycznego oddzielenia gazociągów od uziemionych obiektów systemu stacji
gazowych, tłoczni, magazynów gazu, węzłów rozdzielczych gazu,
•
ochrona przed skutkami oddziaływań napowietrznych linii WN.
4.2.
Obiekty związane z gazociągiem
Wraz z gazociągiem planuje się budowę kilkunastu Zespołów Zaporowo – Upustowych (ZZU),
których zadaniem jest podzielenie gazociągu na oddzielne odcinki hydrauliczne, umożliwiające w
razie potrzeby opróżnienie części gazociągu z gazu poprzez zawory wydmuchowe oraz ewentualne
odcinanie przepływu czynnika gazowego przepływającego przez dany ZZU.
Przewidywane wymiary pojedynczego ZZU – około 35 x 15 m, za wyjątkiem ZZU Głowina
(ok. 51 x ok. 15 m). Do każdego ZZU zostanie wykonana droga dojazdowa (o szerokości 4 m) ze
zjazdem z drogi główniej.
Innym elementem planowanego gazociągu będzie układ przyłączeniowy, służący do połączenia
projektowanej inwestycji z istniejącą siecią gazociągów eksploatowaną przez operatora sieci.
W ramach planowanej inwestycji nastąpi włączenie projektowanym gazociągiem do
projektowanego monobloku na terenie węzłów: Gustorzyn i Rembelszczyzna.
Ponadto projektuje się budowę dwóch dodatkowych węzłów: „Płock” (ok. km 63 trasy gazociągu) i
„Płońsk” (ok. km 113). Szacunkowe powierzchnie terenu pod węzły:
VI
1. węzeł „Płock” – 80 x 50 m
2. węzeł „Płońsk” - 80 x 50 m
Szacunkowa szerokość drogi dojazdowej do węzłów – ok. 4 m.
4.3.
Charakterystyka prac realizacyjnych
Realizacja gazociągu sprowadzać się będzie do prac przygotowanych m. in. wyznaczenia miejsc
składowania rur i materiałów pomocniczych, miejsc składowania sprzętu, miejsc składowania ziemi
z wykopu, lokalizacji placów montażowych i organizacji zaplecza placu budowy, a następnie do
właściwych prac realizacyjnych – realizacji wykopów i przewiertów pod przeszkodami.
Prace będą prowadzone metodą potokową przy zachowaniu podziału trasy gazociągu na odcinki
robocze o długości do 100 m, łączonych poprzez spawanie. Właściwa jakość złączy spawanych
powinna być stwierdzona poprzez kontrolę na miejscu spawania oraz badania nieniszczące zgodnie
z zaleceniami normy PN-EN 12732:2004.
Wykopy realizowane będą z zastosowaniem urządzeń mechanicznych, koparek oraz ręcznie
w rejonach kolizji z istniejącą infrastrukturą. Będą oznakowane i zabezpieczane przed dostępem
osób postronnych. Minimalne przykrycie gazociągu wyniesie 1,2 m. Głębokość wykopu wstępnie
określono na 2,2 do 2,4 m.
Odwodnienia
Generalną zasadą jest układanie gazociągu w suchym wykopie. W przypadku przechodzenia
gazociągu przez tereny o płytkim zaleganiu zwierciadła wód gruntowych niezbędne będzie
przeprowadzenie wyprzedzającego odwodnienia wykopu.. Średni czas trwania prac
odwadniających wynosić będzie ok. 1 tygodnia na odcinek 100 metrowy gazociągu.
Dobór właściwej metody odwadniania wykopu zależeć będzie od stopnia nawodnienia (głębokości
zwierciadła wody gruntowej) i rodzaju gruntu. Na odcinkach liniowych najczęściej stosowaną
metodą odwodnienia jest metoda igłofiltrowa, drenaż próżniowy bądź odwodnienie
powierzchniowe.
Woda wypompowywana z wykopu odprowadzana będzie poza teren budowy. Odbiornikiem wód z
odwodnienia będą istniejące cieki (rzeki, rowy melioracyjne). Każdorazowo odwodnienia
uzgadniane będą z zarządcami odbiorników i prowadzone na warunkach uzyskanych w
pozwoleniach wodnoprawnych.
Szacowana obecnie długość odcinków wymagających odwodnienia wykopu to ok. 30 km, co
stanowi ok. 20 % całej trasy projektowanego gazociągu
W rejonach o wysokim poziomie wód podziemnych gazociąg, przed zasypaniem wykopu,
dociążony zostanie betonowymi obciążnikami siodłowymi, zapobiegającymi wypychaniu
gazociągu przez wody gruntowe (działaniu sił wyporu).
Przejścia przez tereny rolne i leśne
Na gruntach rolnych dla potrzeb budowy gazociągu zostanie zajęty pas terenu niezbędny do
prowadzenia budowy o szerokości nie większej niż 26 m. Dla ochrony istniejących gruntów rolnych
przed degradacją, przed przystąpieniem do prac ziemnych zebrana będzie warstwa humusu w pasie
o szerokości ok. 10 m i zabezpieczona przed zmieszaniem z pozostałą masą ziemną z wykopów. Po
zakończeniu budowy odłożona wcześniej warstwa humusu zostanie ponownie rozłożona, a teren
przywrócony do stanu pierwotnego.
Po zakończeniu prac nie wprowadza się ograniczeń w rolniczym użytkowaniu terenu rolnego w
pasie montażowym. Jedyne ograniczenie stanowi strefa kontrolowana gazociągu. W strefie tej nie
należy wznosić budynków, urządzać stałych składów i magazynów, sadzić drzew oraz nie powinna
być podejmowana żadna działalność mogąca zagrozić trwałości gazociągu podczas jego
eksploatacji..
VII
Na terenach leśnych dla potrzeb budowy gazociągu przewiduje się pas terenu o szerokości nie
większej niż 18 m. W pasie o takiej szerokości musi nastąpić wycinka lasu. Po zakończeniu budowy
bez zalesienia pozostanie pas o szerokości 4 m (po 2 m od osi gazociągu), który będzie poszerzony
o 1 m po stronie przebiegu światłowodu w miejscach gdzie to będzie niezbędne.
Przejście przez tereny zdrenowane
Projektowany gazociąg przebiegać będzie przez kilkanaście terenów zmeliorowanych. Obszary
takie zidentyfikowano na terenie następujących gmin: Brześć Kujawski, Fabianki, Dobrzyń nad
Wisłą, Brudzeń Duży, Stara Biała, Bielsk, Radzanowo, Staroźreby, Dzierzążnia, Gmina Płońsk,
Miasto Płońsk, Załuski, Nasielsk, Wieliszew i Nieporęt.
Łącznie zidentyfikowano ok. 59 km terenów zdrenowanych, co stanowi ok. 34 % całej trasy
inwestycji.
Na odcinkach przebiegających przez tereny zdrenowane głębokość ułożenia gazociągu i kabla
światłowodowego będzie większa o około 0,5 m – 2,0 m (w zależności od lokalnej głębokości
ułożenia drenów) tak, aby możliwa była odpowiednia odbudowa/przebudowa urządzeń drenarskich
oraz przekroczenie na właściwej głębokości rowów melioracji szczegółowej.
Przebudowa istniejących systemów drenarskich zostanie wykonana w uzgodnieniu z właściwymi
delegaturami Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych oraz lokalnymi spółkami
wodnymi.
Skrzyżowania z rzekami i ciekami
Projektowane jest zastosowanie następujących metod przekroczeń rzek i mniejszych cieków:
•
Wisła, Narew, Wkra - metoda HDD (Horizontal Directional DrillingHoryzontalne wiercenie kierunkowe – składa się z 3 etapów – 1) wiercenie
kierunkowe otworu pilotującego (z powierzchni ziemi), 2) poszerzenie otworu
pilotującego do wymaganej średnicy; 3) wprowadzenie (wciągnięcie) gazociągu
do poszerzonego otworu).
•
pozostałe cieki - metoda bezwykopowa (np. przecisk sterowany – polega na
wciąganiu rur maszynami typu kret lub dynamicznym, niesterowanym wbijaniu
rur stalowych) lub metoda wykopu otwartego (bezpośredni przekop przez ciek).
Gazociąg przechodził będzie również pod dwoma wałami przeciwpowodziowymi – na Wiśle
(grunty należące do miasta Włocławek - 11 + 420 trasy gazociągu) oraz na Narwi (grunty należące
do gminy Wieliszew - 155 + 500 gazociągu). Przejście pod wałem na Wiśle i Narwi nastąpi metodą
HDD (horyzontalne wiercenie kierunkowe) – minimalne zagłębienie wynosić będzie 6 m).
Elementem kończącym etap budowy będzie przywrócenie gruntów do stanu sprzed prowadzonych
prac poprzez odpowiednie zabiegi agrotechniczne i niwelacje terenu.
Grunty zdegradowane w wyniku realizacji wykopu będą rekultywowane zaraz po zakończeniu prac.
Do rekultywacji wykorzystany zostanie zdeponowany humus. Wszelkie obiekty uszkodzone i
naruszone w wyniku budowy będą natychmiast po jej zakończeniu odbudowywane i odtwarzane
zgodnie z wymaganiami prawa, w uzgodnieniu z właścicielami i zarządcami i ewentualnie z
właściwymi organami administracji. Drogi technologiczne utwardzane płytami betonowymi zostaną
rozebrane, a grunty przywrócone do stanu wyjściowego.
4.4.
Badanie i uruchamianie gazociągu
Przed uruchomieniem gazociąg, w celu spełnienia wymagań Rozporządzenia Ministra Gospodarki z
dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe”
(Dz. U. nr 97, poz. 1055) poddany zostanie licznym zabiegom i badaniom. Przeprowadzone zostaną
m. in.:
• wstępne badania szczelności złączy, po kontroli jakości złączy i odbiorze prac spawalniczych.
Badanie przeprowadzane będzie przed opuszczeniem gazociągu do wykopu odcinkami nie
VIII
•
•
•
•
4.5.
dłuższymi niż 2 km, bez zamontowanej armatury. Badania będą przeprowadzane przy użyciu
powietrza lub gazu obojętnego o ciśnieniu 0,4 MPa.
oczyszczanie gazociągu - przedmuchiwanie gazociągu z przepuszczeniem tłoków
czyszczących, które ma na celu usunięcie z przewodów zanieczyszczeń pozostałych z okresu
budowy (ziemi, piasku, drobnych kamieni, rdzy, części elektrod, wody itp.).
próby hydrauliczne gazociągu - wytrzymałości i szczelności, mające na celu eksperymentalne
potwierdzenie zaprojektowanych zgodnie z normą stanów granicznych nośności i
użytkowalności przy zachowanym kryterium szczelności. Planuje się wykorzystanie wody
jako czynnika próbnego. Źródłem wody dla wykonania prób hydraulicznych będą rzeki lub
naturalne zbiorniki wodne po uzdatnieniu do wymaganych parametrów.
Opróżnianie i osuszanie gazociągu - usunięcie wody z gazociągu odbywać się będzie
grawitacyjnie lub za pomocą tłoków rozdzielających. Ze względu na znaczące ilości wody z
opróżnianego odcinka gazociągu planuje się, że zrzut wody odbywać się może po
oczyszczeniu i uzdatnieniu do rzek lub do naturalnych zbiorników wodnych w miejscu
poboru/zrzutu.
Odpowietrzanie i napełnianie gazociągu - proces odbywać się będzie odcinkami pomiędzy
kolejnymi ZZU. Do odpowietrzania gazociągu stosuje się gaz obojętny (azot) oraz gaz
przeznaczony do transportu uruchamianym gazociągiem. Odpowietrzanie prowadzone będzie
do zupełnego wyparcia powietrza albo gazu obojętnego z gazociągu poprzez rurę
wydmuchową. Gazociąg napełniony gazem do ciśnienia roboczego jest gotowy do pracy.
Eksploatacja gazociągu i obiektów towarzyszących
Operator gazociągów przesyłowych Gaz-System S.A. będzie eksploatował gazociąg oraz pozostałe
elementy systemu zgodnie z wewnętrznymi (branżowymi) Procedurami (System Eksploatacji Sieci
Przesyłowej):
Zakres prac eksploatacyjnych prowadzonych w ramach utrzymywania właściwego stanu
technicznego gazociągu przesyłowego będzie obejmował:
•
kontrole okresowe gazociągu oraz obiektów towarzyszących i ochrony
antykorozyjnej, a w szczególności: kontrole trasy, urządzeń i wyposażenia,
obecności gazu w gruncie nad wyznaczonymi odcinkami, stanu oznakowania trasy
gazociągu, sprawdzenia gazociągów, wpływu na gazociąg prowadzonych w
pobliżu robót ziemnych, sprawdzenia głębokości posadowienia gazociągów w
miejscach nawodnionych oraz zabezpieczeń przeciwkorozyjnych.
•
pomiary i badania - okresowe sprawdzenie działania, pomiary, badania i
ekspertyzy techniczne elementów, urządzeń, instalacji i wyposażenia, a w
szczególności: sprawdzenie działania armatury, badanie stanu technicznego
przekroczeń gazociągami rzek i kanałów, badanie elementów systemu sterowania
napędów armatury, badanie gazociągów tłokami, badanie instalacji i urządzeń
elektroenergetycznych.
•
przeglądy i konserwacje – czynności okresowe: konserwacje armatury i
elementów systemu sterowania armatury, kolumn wydmuchowych, słupków
znacznikowych i pomiarowych, kontenerów, ogrodzeń itp., uzupełnianie
oznakowań trasy, ubytków nakrycia gazociągów, powłok malarskich, opróżnianie
odwadniaczy oraz prace porządkowe na terenie zespołów technologicznych.
4.6.
Analiza możliwych wariantów
Przy wyborze wariantu realizacji gazociągu rozpatrywano szereg rozwiązań organizacyjnych,
technologicznych oraz lokalizacyjnych, mając na uwadze aspekty strategiczne, gospodarcze oraz
względy ochrony środowiska.
Rozważania nad przebiegiem trasy dotyczyły 4 możliwych połączeń pomiędzy węzłem Gustorzyn
a tłocznią Rembelszczyzna. Rozpatrywane warianty różniły się przede wszystkim przebiegiem
IX
gazociągu na odcinku Gustorzyn-Płońsk (z wykorzystaniem, bądź nie węzła Leśniewice). Od węzła
w Płońsku założono już jeden przebieg trasy, współbieżny do istniejących gazociągów DN 500.
W wyniku przeprowadzonych analiz jako najefektywniejsze połączenie pomiędzy obiektami
Gustorzyn-Rembelszczyzna i jako optymalny wariant do realizacji, wybrany został przez Inwestora
wariant wzdłuż istniejących gazociągów DN 500 na trasie Gustorzyn – Rembelszczyzna. Z czysto
środowiskowego punktu widzenia wariant ten należy do dwóch najkorzystniejszych. Za jego
wyborem przesądziły dodatkowo względy ekonomiczne i techniczne – przede wszystkim fakt
poprowadzenia projektowanego odcinka wzdłuż istniejących gazociągów praktycznie na całej
trasie. Takie rozwiązanie pozwala ograniczyć zajmowaną powierzchnię poprzez poprowadzenie
nowego gazociągu w dużej części w obecnie zdefiniowanej strefie kontrolowanej, a zatem
zmniejszyć powierzchnie wymagające zmiany przeznaczenia gruntów.
Uwzględniając wrażliwość przyrodniczą niektórych odcinków na trasie wybranego wariantu
rozważono również podwarianty techniczne i technologicznych jego budowy:
•
podwariant I - metoda bezwykopowa (HDD lub przecisk, mikortuneling)
•
podwariant II - metoda wykopu otwartego.
Przeprowadzona analiza wynalazła, iż podwariant I jest rozwiązaniem znacznie bardziej
korzystnym dla środowiska przyrodniczego, które jako najmniej inwazyjne, zapewni ograniczenie
oddziaływania przedsięwzięcia na tereny chronione i inne tereny cenne przyrodniczo.
5.
Rodzaje oddziaływań związanych z realizacja planowanego przedsięwzięcia
Planowana inwestycja oddziaływać będzie na środowisko i ludzi praktycznie jedynie w
ograniczonej czasowo fazie realizacji. Podczas jej funkcjonowania oddziaływanie sprowadzać się
będzie do obecności ludzi i maszyn, związanej z prowadzeniem stałego nadzoru nad pracą
gazociągu oraz do sytuacji awaryjnych o bardzo małym prawdopodobieństwie wystąpienia.
Analiza przeprowadzona w niniejszym opracowaniu wykazała, iż oddziaływanie projektowanej
inwestycji na środowisko występować będzie głównie w fazie jej realizacji. Planowane prace
realizowane w założonym zakresie będą oddziaływały w względnie niedługim okresie na
poszczególne komponenty środowiska naturalnego, dobra materialne oraz ludzi.
Największe znaczenie posiadać będą oddziaływania bezpośrednie i krótkoterminowe, związane z
oddziaływaniem na faunę i florę, ingerencją w środowisko gruntowo – wodne, okresową emisją
zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego, emisją hałasu, ścieków sanitarnych i odpadów –
praca maszyn budowlanych, spawanie, nakładanie powłok ochronnych etc.
Na etapie eksploatacji wystąpić mogą również oddziaływania pośrednie, związane z emisją hałasu i
zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego produktami spalania gazu ziemnego w promiennikach
(emisja śladowa) oraz metanem, generowanych podczas sporadycznych upustów gazu, jakie w
sytuacjach awaryjnych mają miejsce na terenie zespołów zaporowo – upustowych (ZZU).
Z uwagi na charakter przedsięwzięcia nie przewiduje się oddziaływań wtórnych.
Ze względu na fakt, iż projektowany gazociąg DN 700 będzie ułożony w sąsiedztwie dwóch
istniejących gazociągów DN 500 istnieje możliwość wystąpienia oddziaływań skumulowanych
(hałas, emisja do powietrza). Mogą one następować w wyniku jednoczesnego kontrolowanego
upustu gazu, mającego miejsce w sytuacjach awaryjnych i zachodzącego z blisko położonych w
stosunku do siebie ZZU obsługujących różne gazociągi. Prawdopodobieństwo wystąpienia takiej
sytuacji jest znikome.
Z powodu zastosowania tzw. układu zimnej redukcji (nowoczesny system obniżania ciśnienia) na
projektowanych węzłach Płock i Płońsk nie przewiduje się oddziaływań stałych, związanych z
eksploatacją gazociągu. Oddziaływania stałe wystąpią natomiast lokalnie, na terenach zalesionych,
gdzie nastąpi trwała zmiana sposobu użytkowania terenów zalesionych, w obrębie strefy
X
4-metrowej szerokości, gdzie ze względów bezpieczeństwa zabronione jest sytuowanie obiektów
innych niż związane z funkcjonowaniem gazociągu. Trwałe zajęcie terenu występować będzie
również w odniesieniu do zespołów zaporowo upustowych (ZZU), węzłów oraz dróg dojazdowych
do tych obiektów.
•
•
•
•
5.1.
Wtórne
Skumulowane
Krótkotrwałe
Średnioterminowe
Długookresowe
Stałe
Chwilowe
Odwracalne
Nieodwracalne
Powietrze
Wody
powierzchniowe
Wody podziemne
Środowisko
gruntowe
Klimat akustyczny
Fauna i flora
Krajobraz
Klimat lokalny
Ludzie
Stosunki społeczne
Dobra materialne
Dobra kultury
Pośrednie
Element
środowiska
Bezpośrednie
Na gruntach rolnych po zakończeniu prac, nie będą występowały ograniczenia w rolniczym
użytkowaniu terenu.
Rodzaj oddziaływań
*
x
x
*
*
x
x
x
*
*
x
**
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
**
x
x
x
x
x
*
x
x
**
x
**
x
x
*
x
x
x
*
**
**
x
*
**
x
x
*
*
*
**
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
*
*
x
x
*
x
x
x
**
**
*
x
*
*
*
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
*
*
x
x
x
x
x
x
*
*
x
x
x
x
x
*
x
*
x
*
x
x
x
**
*
*
x
*
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x – brak oddziaływania
* - oddziaływanie małe
** - oddziaływanie średnie
*** - oddziaływanie duże
Oddziaływanie na powierzchnię terenu i gleby
Oddziaływanie na powierzchnię terenu i gleby wiązać się będzie z miejscowym naruszeniem
warstwy glebowej i lokalnymi deformacjami terenu. Będą to oddziaływania o charakterze
lokalnym, ograniczone do terenów baz transportowych, wiertni, tras dojazdów oraz do stref kilku,
kilkudziesięciu metrów od miejsc wykopów.
W celu zminimalizowania wpływu na gleby i powierzchnię ziemi realizacja prac odbywać się
będzie w sposób zapewniający ograniczenie zmian naturalnego ukształtowania oraz maksymalne
ograniczenie terenu zajmowanego pod przedsięwzięcie (wykorzystywanie istniejących dróg,
lokalizacje w miejscach już zagospodarowanych).
Budowa rurociągu wymagać będzie zajęcia pasa terenu wzdłuż planowanej trasy o szerokości:
•
nie większej niż 26 m w terenach otwartych (grunty orne, łąki, pastwiska, nieużytki)
•
nie większej niż 18 m w terenach leśnych
Dla ochrony istniejących gruntów rolnych przed degradacją, przed przystąpieniem do prac
ziemnych zebrana będzie warstwa humusu w pasie o szerokości ok. 10 m i zabezpieczona przed
zmieszaniem z pozostałą masą ziemną z wykopów. Warstwa ta będzie składowana tymczasowo w
wyznaczonym miejscu, w sposób umożliwiający zachowanie jej właściwości. Aby zapobiec
XI
trwałym zmianom struktury i właściwości gleb prace należy ograniczyć czasowo tak, aby nie
dopuścić do zbyt długiego składowania
Wpływ prowadzonych prac na powierzchnię terenu i gleby sprowadzał się będzie również do
powstania lokalnych deformacji terenu i zmian struktury gleb - ich mechanicznego zagęszczenia w
pasie zajętości terenu, w wyniku ruchu ciężkiego sprzętu mechanicznego oraz w wyniku
składowania urządzeń i materiałów. Zmiany te widoczne będą zwłaszcza po okresach dłuższych
opadów i dotyczyć będą szczególnie gleb torfowych i murszowych. W analizowanym przypadku
prace budowlane na jednostkowym odcinku będą prowadzone jednak w krótkim okresie czasu, tak
więc wielkość i skala zagęszczenia gruntów nie będą znaczące.
Ze względu na bardzo krótki czas prowadzenia odwodnień również te prace nie spowodują
wystąpienia zjawiska osiadania gruntów występujących w obrębie leja depresji.
Po zakończeniu prac montażowych, ziemnych i wiertniczych urządzeń konieczne będzie
uporządkowanie terenów i przeprowadzenie prac rekultywacyjnych, w celu przywrócenia ich do
stanu pierwotnego użytkowania. Do rekultywacji zostanie wykorzystany odłożony humus. Prace
„porządkowe” obejmować będą również ewentualną odbudowę wykorzystanych dróg polnych.
5.2.
Oddziaływanie planowanego przedsięwzięcia na wody podziemne
Wpływ planowanej inwestycji polegającej na budowie gazociągu na wody podziemne wiązał się
będzie przede wszystkim z okresem jego budowy, podczas którego niezbędne będzie prowadzenie
prac odwodnieniowych na ok. 30 km odcinku (łącznie) na obszarach, na których stwierdzono
wysoki poziom zwierciadła wody podziemnej. Każdorazowo wykonywane prace odwodnieniowe
będą miały krótkotrwały charakter - średni czas trwania prac odwadniających wynosić będzie ok. 1
tygodnia na odcinek 100 metrowy gazociągu.
Odpompowywanie wody podczas prac związanych z krótkotrwałym obniżeniem zwierciadła wody
podziemnej będzie miało wyłącznie charakter ilościowy tzn. podczas prac pompowych nie nastąpi
zmiana jakości wody. W celu ochrony odbiorników zastosowane będą piaskowniki, pozwalające na
usunięcie zawiesiny i odprowadzenie klarownej wody.
Metody odwodnienia na poszczególnych odcinkach dobrane zostaną w zależności od wielkości
wymaganej depresji i lokalnych warunków hydrogeologicznych. Od tych czynników uzależnionych
będzie również zasięg leja depresji. Z przeprowadzonej analizy wynika, że ze względu na odległość
zinwentaryzowanych ujęć wód podziemnych od terenu projektowanych prac (od 40 m do 750 m),
maksymalny zasięg leja depresji wywołanego odwadnianiem wykopu oraz krótkotrwały
(ok. 1 tygodnia) i odwracalny charakter odwodnienia nie istnieje ryzyko zubożenia zasobów wód
podziemnych wykorzystywanych przez przedmiotowe ujęcia.
Analizowana trasa gazociągu przebiega przez teren strefy ochrony pośredniej (zewnętrznej) ujęcia
wodociągu gminnego w Nieporęcie. Ze wstępnego rozpoznania hydrogeologicznego wynika, że na
tym odcinku nie wystąpi potrzeba wykonywania odwodnień. Konieczne jest jednak, aby miejsca
magazynowania odpadów były położone poza granicami ww. strefy ochronnej.
W związku z powyższym nie przewiduje się negatywnego wpływu projektowanych prac na gminne
ujęcie wody w Nieporęcie.
Oddziaływanie planowanych prac środowisko wód podziemnych może być związane z ich
zanieczyszczeniem w sytuacjach awaryjnych W celu zminimalizowania takiego zagrożenia do
realizacji przedsięwzięcia powinien być dopuszczony sprawny technicznie sprzęt mechaniczny, by
maksymalnie ograniczyć możliwość wycieków paliw, czy innych substancji bezpośrednio do
gruntu. W przypadku zaistnienia takich awarii, zanieczyszczony grunt powinien być natychmiast
usunięty i zdeponowany na składowisku odpadów niebezpiecznych lub przekazany do utylizacji.
XII
5.3.
Oddziaływanie planowanego przedsięwzięcia na wody powierzchniowe
Gazociąg przekraczać będzie 17 rzek oraz szereg rowów melioracyjnych. Około 34 % całej trasy
inwestycji stanowić będą tereny zmeliorowane. Na odcinku od ok. km 164,5 do ok. km 167
przedmiotowa inwestycja przebiega przez teren strefy ochrony sanitarnej pośredniej dla ujęcia
wody Wodociągu Północnego MPWiK Miasta Stołecznego Warszawy ze Zbiornika Zegrzyńskiego.
W przypadku zastosowania metod bezwykopowych przy przekraczaniu ww. terenów oddziaływanie
na wody powierzchniowe będzie bardzo małe. Nie nastąpi naruszenie dna i skarp cieków, a zatem
nie będzie potrzeby ich umacniania i odbudowy. W przypadku przejścia przez rzeki metodą
przekopu otwartego nastąpi istotne, bezpośrednie, lecz chwilowe oddziaływanie na te rzeki podczas
budowy gazociągu. Po zakończeniu prac bowiem dno cieków zostanie odpowiednio zabezpieczone
(np. poprzez ułożenie narzutu kamiennego o dużej średnicy), a skarpy koryta zostaną zadarniowane
lub ubezpieczone w inny sposób.
Podczas realizacji projektowanych prac budowlanych wystąpić może zanieczyszczenie wód
powierzchniowych, w czasie ich wykonywania w sąsiedztwie koryt rzek. Właściwą ich ochronę
zapewni odpowiednia organizacja prac oraz placu i zaplecza budowy. Szczególnie istotne będzie to
w przypadku strefy ochronnej ujęcia wód powierzchniowych. Lokalizacja zaplecza budowy poza
terenem strefy ochronnej, właściwie zorganizowane operacje techniczne i technologiczne, czy
całkowite wyeliminowanie tankowania paliw na placu budowy pozwolą maksymalnie ograniczyć
wpływ projektowanej inwestycji (etap budowy) na ujęcie wody Wodociągu Północnego.
Pobór wody dla celów realizacji wierceń HDD w trakcie przejścia gazociągu przez Wisłę, Narew i
Wkrę nie naruszy stosunków wodnych w tych rzekach i nie będzie miał wpływu na wody
powierzchniowe.
Również pobór wód dla celów przeprowadzenia prób hydraulicznych nie będzie wywierał
negatywnego wpływu na omawiane środowisko. Pobór ten będzie każdorazowo w uzgadniany z
zarządcami rzek i odbywać się będzie zgodnie na warunkach określonych w pozwoleniach
wodnoprawnych, a wody odprowadzane po wykonanych próbach hydraulicznych spełniać będą
musiały wymagania zawarte przepisach w zakresie badanych parametrów. W wybranych
przypadkach przed zrzutem do odbiorników woda będzie podczyszczana w osadnikach.
Podczas normalnej eksploatacji gazociągu jego oddziaływanie na wody powierzchniowe będzie
praktycznie pomijalne, a zagrożenie sprowadzać się będzie wyłącznie do sytuacji awaryjnych
(rozszczelnienie).
5.4. Oddziaływanie planowanego przedsięwzięcia w zakresie gospodarki wodno-ściekowej
i gospodarki odpadami
Zarówno realizacja jak i eksploatacja gazociągu nie będzie wywierać negatywnego i długotrwałego
wpływu na środowisko w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, jak również w zakresie gospodarki
odpadami.
Wszelkie wykorzystywane materiały, substancje oraz wytworzone podczas prac odpady będą
składowane szczelnych pojemnikach lub pod zadaszeniem, a następnie przekazywane właściwym
podmiotom do utylizacji lub ponownego wykorzystania.
Poszczególne rodzaje gruntów zostaną zdjęte w sposób selektywny i tymczasowo magazynowane
„na odkład” wzdłuż wykonywanych wykopów. Warstwa humusu zostanie zdjęta i zdeponowana w
wyznaczonym miejscu, np. wzdłuż wykopu w sposób uniemożliwiający zmieszanie z gruntami
pochodzącymi z głębszych partii wykopów. Wszystkie wydobyte masy ziemne po zakończeniu prac
budowlanych zostaną wykorzystane do przywrócenia terenu do stanu sprzed rozpoczęcia robót.
Odpady technologiczne, takie jak zwierciny czy płuczka, nie będą stanowić zagrożenia skażeniem
środowiska gruntowo - wodnego, ponieważ wiercenie na potrzeby HDD odbywa się w technologii
zamkniętego obiegu płuczki.
XIII
Powstające ścieki sanitarne gromadzone będą w szczelnych zbiornikach zaplecza socjalnego i na
bieżąco opróżniane i wywożone przez wyspecjalizowane firmy.
Ponieważ nie przewiduje się stosowania urządzeń do gospodarowania wodami opadowymi lub
roztopowymi na terenach baz magazynowych i transportowych oraz wiertni niezbędna będzie stała
kontrola sprzętu oraz magazynów substancji, pozwalająca na szybką identyfikacje wycieków
substancji szkodliwych dla środowiska.
Eksploatacja gazociągu w normalnych warunkach jest technologią praktycznie bezodpadową.
Jedynie w wyniku funkcjonowania śluz nadawczo – odbiorczych tłoka oraz filtrów (węzły)
powstawać będzie w niewielkich ilościach kondensat, usuwany z terenu przez specjalistyczne firmy
zewnętrzne do unieszkodliwiania poza granicami inwestycji. Ze względu na praktycznie
bezobsługowy system, eksploatacja gazociągu zarówno na odcinkach liniowych, jak i na obiektach
nieliniowych nie będzie źródłem żadnego rodzaju ścieków. Powstające na terenie obiektów
towarzyszących wody opadowe (czyste) nieujęte w system kanalizacyjny, odprowadzane będą z
dachów obiektów bezpośrednio do gruntu.
5.5.
Oddziaływanie planowanego przedsięwzięcia na przyrodę ożywioną
Bezpośredni jego wpływ na przyrodę ożywioną na etapie realizacji sprowadzać się będzie do
niszczenia/ usuwania roślinności w pasie terenu zajętym pod inwestycję oraz okresowego płoszenia
zwierząt i przypadkowe, nieumyślne zabijanie. Pośrednio planowane prace mogą oddziaływać na
florę i faunę poprzez zanieczyszczenia siedlisk (np. przez wyciek substancji ropopochodnych z
maszyn i urządzeń), stanowiących miejsce rozrodu i żerowania wielu gatunków zwierząt.
Szacuje się, że w celu realizacji analizowanej inwestycji (na całym jej przebiegu) konieczne będzie
wycięcie lasu o sumarycznej powierzchni wynoszącej ok. 15 ha. Wycinki będą głównie
wykonywane na terenie następujących gmin: Brześć Kujawski, Lubanie, miasto Włocławek,
Fabianki, Stara Biała, Staroźreby, Nieporęt i Wieliszew.
Ze względu na brak chronionych gatunków roślin i grzybów w strefie bezpośredniego
oddziaływania przedsięwzięcia, inwestycja nie zagrozi ich populacjom.
Realizacja prac wykonawczych zgodnie z przyjętym podwariantem nie będzie miała również
negatywnego wpływu na bezkręgowce. Żaden z proponowanych podwariantów nie wpłynie
szczególnie negatywnie na ich populacje występujących na omawianym terenie.
Oddziaływanie planowanego przedsięwzięcia może wykazywać przejściowy niekorzystny wpływ
na cenne gatunki ryb, ale jedynie na etapie realizacji i przy zastosowaniu podwariantu
realizacyjnego związanego z wykonaniem wykopu otwartego. Zastosowanie podwariantu
wykorzystującego metodę bezwykopową nie będzie miało negatywnego wpływu na ryby.
Teoretycznie najbardziej zagrożonymi podczas realizacji przedsięwzięcia przedstawicielami fauny
są płazy i gady. Zanieczyszczenie biotopów, krótkotrwały „efekt barierowy”, użytkowanie dróg
dojazdowych to czynniki stwarzające na etapie realizacji największe niebezpieczeństwo dla tych
grup zwierząt (spędzających znaczną część życia na określonym terenie, który zabezpiecza ich
podstawowe potrzeby życiowe). Zagrożenie to wiąże się wyłącznie z wariantem realizacyjnym z
wykopem otwartym i dotyczy głównie dolin cieków wodnych, a w mniejszym stopniu zbiorników
wodnych położonych w sąsiedztwie wykopu. Zastosowanie technologii bezwykopowych (HDD,
przecisk kierowany) praktycznie eliminuje to oddziaływanie.
W bezpośredniej strefie oddziaływania inwestycji nie odnotowano stanowisk gadów więc wpływ na
tę grupę organizmów przy realizacji przedsięwzięcia można uznać za pomijalny.
Główne zagrożenia dla ptaków związane są z zajęciem terenu, co może spowodować utratę miejsc
lęgowych oraz hałasem powstającym na etapie realizacji, który poprzez płoszenie ptaków może
powodować ograniczenia w dostępie do miejsc lęgowych i obszarów żerowiskowych.
XIV
Najbardziej niebezpieczne dla ptaków są skażenia substancjami ropopochodnymi. Zanieczyszczenia
przedostające się do wód i gleby mogą bezpośrednio wpłynąć na ptaki występujące poza okresem
lęgowym.
Ograniczeniu wpływu przedsięwzięcia na przyrodę ożywioną służyć będzie przede wszystkim
właściwa organizacja prac sprowadzająca się do wykorzystania w pierwszej kolejności istniejących
dróg, a przy ich braku ścieżek polnych, duktów leśnych, itd. oraz do prowadzenia prac w sezonie
pozalęgowym (przejście przez Wisłę). Sposób prowadzenia prac uwzględniał również będzie
występujące w danej lokalizacji warunki wodne, np. ograniczał konieczność wykonywania
odwodnień, prowadzących do degradacji zbiorników wód powierzchniowych (oczka wodne), czy
roślinności (torfowiska, tereny bagienne).
Realizacja prac w obrębie kompleksów leśnych będzie uzgodniona z właściwymi nadleśnictwami.
W czasie normalnego funkcjonowania gazociągu, przedsięwzięcie nie będzie miało negatywnego
wpływu na siedliska przyrodnicze oraz gatunki flory, fauny i bioty grzybów.
Nie przewiduje się negatywnego trwałego oddziaływania na obszary chronione (rezerwaty, parki
krajobrazowe, Natura 2000 itd.) przy realizacji przedsięwzięcia w wariancie technologicznym,
zakładającym wiercenie kierunkowe pod dnem Wisły.
Analiza wykazała, że zastosowanie powyższej metody nie będzie miało znaczącego negatywnego
wpływu na integralność występujących OSO PLB040003 Dolina Dolnej Wisły oraz PLH 040039
Włocławska Dolina Wisły.
Przy zastosowaniu proponowanych środków w wariancie, zakładającym przewierty pod ciekami
wodnymi nie będzie miało znaczącego negatywnego wpływu na osłabienie celów ochrony innych
terenów objętych ochrona prawną - Brudzeńskiego PK, obszarów chronionego krajobrazu
przecinanych przez gazociąg, jak również nie zostaną osłabione i funkcje ekologiczne wskazanych
korytarzy migracyjnych.
Drugi wariant technologiczny może spowodować krótkotrwałe zaburzenia podstawowej funkcji
ciągów migracyjnych, nie powinien jednak wpłynąć na cele ochrony BPK i OChK, po zastosowaniu
ograniczeń czasowych w realizacji inwestycji.
Nie da się natomiast w pełni wykluczyć negatywnego wpływów na integralność obszarów Natura
2000 przy realizacji wariantu zakładającego przekop otwarty.
Niezależnie od zastosowanych wariantów technologicznych przedsięwzięcie nie będzie miało także
znaczącego wpływu na SOO PLH 140045 Świetliste dąbrowy i grądy w Jabłonnej.
Podczas prowadzenia prac istotne będzie maksymalne ograniczenie aktywności i długotrwałej
obecności osób. Prace powinny być prowadzone tak, aby nie oddziaływać negatywnie na siedliska i
gatunki, będące przedmiotami ochrony tych obszarów. Zgodnie z zasadą przezorności w miejscu
przejścia przez rzekę Wisłę (Natura 2000) należy przesunąć prace na okres pozalęgowy - od końca
sierpnia do końca lutego.
5.6.
Monitoring środowiska
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, omawiane przedsięwzięcie nie wymaga prowadzenia
monitoringu. Niemniej jednak zalecane jest prowadzenie przed, w trakcie i po zakończeniu prac
obserwacji wielkości depresji w wykopie oraz w miarę takiej konieczności – zasięg wytworzonego
leja depresji (np. poprzez monitorowanie położenia zwierciadła wody podziemnej w studniach
kopanych zlokalizowanych na okolicznych posesjach).
Z uwagi na potrzebę ochrony gatunkowej, zwłaszcza w przypadku płazów i ptaków roboty
związane z układaniem przedmiotowego gazociągu powinny być prowadzone pod nadzorem
przyrodniczym. Nie ma potrzeby prowadzenia monitoringu przy realizacji I podwariantu
technologicznego (przewiert sterowany HDD), co wynika z braku negatywnego wpływu na etapie
realizacji inwestycji na integralność wskazanych obszarów NATURA 2000.
Podczas eksploatacji gazociągu prowadzony będzie stały monitoring polegający na:
XV
1. zastosowaniu urządzeń pomiarowych (aparatura kontrolno – pomiarowa i automatyka) i
rejestrujących parametry pracy gazociągu
2. włączeniu gazociągu w istniejący system łączności dalekosiężnej i telemechaniki
współpracującego z komputerowym systemem nadzoru nad pracą gazociągu.
Niezależnie od ww. monitoringu pracy gazociągu prowadzone będą systematyczne przeglądy
wszystkich urządzeń technicznych, odpowiadających za powstanie sytuacji awaryjnych,
zagrażających środowisku przyrodniczemu.
5.7.
Oddziaływanie planowanego przedsięwzięcia na krajobraz
Przedsięwzięcie z uwagi na jego charakter (ograniczone czasowo i przestrzennie prace realizacyjne)
nie pogorszy obecnych walorów krajobrazowych w skali makro. Okresowy element wyraźnie
zaznaczający się w krajobrazie stanowić będą wiertnie, jednak ich krótkotrwała obecność, nie
będzie powodować trwałych zmian w krajobrazie.
5.8.
Oddziaływanie planowanego przedsięwzięcia na klimat i powietrze atmosferyczne
Ze względu na rodzaj oddziaływań i przejściowy charakter planowane prace, związane z realizacją
gazociągu nie będą negatywnie wpływać na istniejący klimat. Również tymczasowe wiertnie nie
będą stanowić przeszkody w swobodnej cyrkulacji mas powietrza i nie zaburzą procesów jego
regeneracji.
Podczas prowadzenia prac wykonawczych źródłami zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego w
obrębie omawianego terenu będą:
•
odcinki liniowe: spalanie oleju napędowego prze pojazdy dostawcze i maszyny
budowlane, spawanie,
•
przewiert HDD: spalanie oleju napędowego przez wiertnice, agregaty i pompy, pojazdy
dostawcze i maszyny budowlane, spawanie.
Realizacja odcinka liniowego gazociągu zgodnie z przyjętymi założeniami może spowodować
przekroczenia dopuszczalnych stężeń jednogodzinnych dwutlenku azotu w pasie ok. 150-200 m w
obie strony od pasa robót i dwutlenku siarki w pasie ok. 50-60 m. Stężenia jednogodzinne i
średnioroczne tlenku węgla, węglowodorów alifatycznych i pyłu zawieszonego PM10 poza pasem
robót nie przekroczą wartości dopuszczalnych. Dla odcinka gazociągu przechodzącego przez strefę
„C” uzdrowiska Wieniec Zdrój (gm. Brześć Kujawski) średnioroczne stężenia wszystkich
analizowanych zanieczyszczeń po uwzględnieniu tła zanieczyszczeń powietrza również będą
dotrzymane poza pasem robót.
Realizacja prac, związanych z przewiertem HDD może spowodować przekroczenia dopuszczalnych
stężeń jednogodzinnych dwutlenku azotu w promieniu ok. 500-550 m od placu maszynowego na
wejściu przewiertu i 300-350 m od placu maszynowego na wyjściu przewiertu oraz przekroczenia
dopuszczalnych stężeń jednogodzinnych dwutlenku siarki w promieniu ok. 200-250 m od placu
maszynowego na wejściu przewiertu i 150-200 m od placu maszynowego na wyjściu przewiertu.
Częstości przekroczeń stężeń jednogodzinnych i stężenia średnioroczne dwutlenku azotu i
dwutlenku siarki obliczone dla różnych poziomów okolicznej zabudowy mieszkaniowej nie
przekraczają wartości dopuszczalnych. Stężenia jednogodzinne i średnioroczne tlenku węgla,
węglowodorów alifatycznych i pyłu zawieszonego PM10 poza placami maszynowymi nie
przekroczą wartości dopuszczalnych.
Tłoczenie gazu gazociągiem jest procesem całkowicie hermetycznym, nie występuje zatem kontakt
medium z otoczeniem. Niewielka emisja do powietrza na etapie eksploatacji gazociągu będzie
występowała w związku z praca promienników gazowych (emisja śladowa) oraz podczas procesu
zagazowania gazociągu oraz podczas okresowych przeglądów i nie będzie zagrażać życiu i zdrowiu
okolicznych mieszkańców.
5.9.
Oddziaływanie planowanego przedsięwzięcia na klimat akustyczny
XVI
Z realizacją projektowanego gazociągu związana będzie emisja hałasu, która powodowana będzie
pracą wykorzystywanych urządzeń i maszyn oraz ruchem pojazdów. Szacuje się, że uciążliwości
akustyczne będą krótkotrwałe i ograniczać się będą do kilku tygodni. Prace pomocnicze i
przygotowawcze oraz zdecydowana większość prac budowlanych będzie realizowane w okresie
dnia, w nocy wykonywane będą jedynie zadania niezbędne z punku widzenia technologicznego.
Z przeprowadzonej analizy wynika, że hałas związany z budową 100 m odcinka gazociągu będzie
się rozprzestrzeniał na stosunkowo duże odległości. Najmniej uciążliwa będzie jego budowa
tradycyjną metodą wykopu. Szacuje się, że będzie w tym okresie hałas o ponadnormatywnej
wartości będzie się rozprzestrzeniał na odległość ok. 162 m po obu stronach osi gazociągu.
Emisja hałasu podczas realizacji metodą przewiertu będzie skoncentrowana głównie wokół placów
maszynowego i montażowego. Jego ponadnormatywny poziom w dzień może sięgać na odległość
ok. 150-200 m w przypadku placu maszynowego i ok. 125 m w przypadku placu montażowego.
W nocy penetracja hałasu podczas wiercenia będzie jeszcze większa i wyniesie odpowiednio ok.
560 m i 350 m. Mimo znaczących zasięgów hałasu nie będą stanowić większego zagrożenia dla
mieszkańców ze względu na krótkotrwały charakter prowadzonych prac/wytwarzania hałasu.
Na przeważającej części trasy gazociągu (ok. 150 km) występuje zabudowa mieszkaniowa,
chroniona akustycznie. Większość budynków występujących w rejonie budowanego gazociągu jest
usytuowana w odległości co najmniej ok. 30 m od zewnętrznej granicy pasa budowy. W ich rejonie
hałas będzie się kształtował na poziomie ok. 65 dB. W przypadku nielicznych zabudowań
znajdujących się w mniejszej odległości poziom hałasu kształtował się będzie na poziomie
66 - 70 dB.
Uzyskany obraz sytuacji akustycznej na terenach wokół budowy projektowanego gazociągu
wskazuje na okresowe narażenie mieszkańców na hałas o wartościach przekraczających ustalone
kryteria środowiskowe. Przekroczenia te dotyczą przede wszystkim okresu dnia, niewielkiej liczby
osób i charakteryzują się krótkotrwałym, ok. tygodniowym oddziaływaniem. Nie są więc w stanie
wywołać trwałych, negatywnych skutków fizjologicznych, czy słuchowych w organizmie
człowieka.
Eksploatacja gazociągu oraz obiektów towarzyszących polega na okresowych kontrolach,
pomiarach i badaniach, przeglądach, konserwacjach oraz systemie nadzoru nad gazociągiem. Z
punktu widzenia akustycznego powyższe prace eksploatacyjne i kontrolne nie będą powodowały
istotnego zagrożenia dla środowiska. Jedynym źródłem emisji hałasu mogą być uwolnienia gazu do
atmosfery na węzłach związane z awarią gazociągu lub okresową wymianą filtrów. Podczas upustu
emitowany jest hałas o poziomie ok. 120 dB w czasie od 5 - 15 min. Emisja ta będzie mieć jednak
charakter sporadyczny i awaryjny.
5.10. Oddziaływanie planowanego przedsięwzięcia na dobra materialne
Projektowany gazociąg przebiegał będzie przez tereny stosunkowo gęsto zaludnione z dużą ilością
istniejących elementów infrastruktury technicznej.
Na etapie realizacji prac budowlanych, poza lokalnymi i krótkotrwałymi (kilkudniowymi)
uciążliwościami związanymi z utrudnieniem dostępu (przejezdności) dróg występujących na trasie
gazociągu (wyłącznie w przypadku wyboru metody wykopu otwartego) nie będą występowały
zagrożenia dla dóbr materialnych – dróg, kolei itd.
Skrzyżowania projektowanego gazociągu z torami kolejowymi i wybranymi drogami wykonane
będą metodą przeciskową przy zastosowaniu rury przeciskowej i osłonowej o średnicach
umożliwiających prawidłowy montaż gazociągu. Sposób zabezpieczeń oraz metody przejścia przez
pozostałe elementy infrastruktury (rurociągi itd.) zostanie uzgodniony każdorazowo z ich
właścicielami/zarządcami.
XVII
Przyjęty sposób realizacji przekroczeń zinwentaryzowanych przeszkód terenowych nie będzie
negatywnie wpływać na zinwentaryzowane na trasie projektowanego odcinka gazociągu dobra
materialne i nie będzie stanowić zagrożenia bezpieczeństwa powszechnego.
W warunkach normalnej eksploatacji, z uwagi na charakter inwestycji nie przewiduje się jej
oddziaływania na ww. obiekty.
5.11. Oddziaływanie planowanego przedsięwzięcia na obiekty zabytkowe
Na potrzeby raportu, opisane stanowiska archeologiczne oraz zabytkowe obiekty nieruchome
zwaloryzowano poprzez podział na trzy strefy w zależności od ich położenia względem
projektowanego przedsięwzięcia i tym samym stopnia ich zagrożenia.
Przeprowadzona inwentaryzacja wykazała występowanie w zasięgu potencjalnego oddziaływania
inwestycji obiektów zabytkowych oraz stanowisk archeologicznych. W jej wyniku stwierdzono,
że 99% obiektów zabytkowych, na które wpływ będzie miała planowana inwestycja na etapie jej
realizacji, to obiekty archeologiczne.
Dla obiektów zinwentaryzowanych w bezpośredniej kolizji (strefa I) wszelkie prace ziemne na
obszarach, na których znajdują się stanowiska archeologiczne o małej wartości poznawczej
powinny być wykonywane pod bezpośrednim nadzorem archeologicznym. Na terenie stanowisk
archeologicznych o średniej i dużej wartości poznawczej prace powinny być prowadzone po
wykonaniu wyprzedzających badań archeologicznych lub podczas bezpośrednich nadzorów
archeologicznych.
W przypadku realizacji inwestycji na terenie objętym granicami strefy ochrony konserwatorskiej
stanowisk archeologicznych, Inwestor zobowiązany będzie do przeprowadzenia badań ratunkowych
wyprzedzających proces przygotowania inwestycji.
Prace na obszarze strefy II, tj, w bezpośrednim sąsiedztwie stwierdzonych obiektów zabytkowych,
powinny być wykonywane pod bezpośrednim nadzorem archeologicznym.
W stosunku do obiektów znajdujących się w większej odległości (strefa III) wymagane będzie
zgłoszenie przypadkowych odkryć archeologicznych odpowiedniemu Urzędowi Ochrony
Zabytków.
Nie przewiduje się oddziaływania gazociągu na rozpatrywane obiekty na etapie jego eksploatacji.
5.12. Oddziaływanie planowanego przedsięwzięcia na ludzi oraz możliwe konflikty społeczne
Z przeprowadzonej analizy wynika, że prace budowlane pociągną za sobą emisję hałasu i
zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego głównie spalinami.
W przypadku emisji do powietrza – podczas realizacji odcinków liniowych gazociągu oraz
przewiertów HDD mogą wystąpić przekroczenia dopuszczalnych stężeń jednogodzinnych
dwutlenku azotu i dwutlenku siarki. Stężenia jednogodzinne oraz średnioroczne pozostałych
analizowanych w niniejszym raporcie zanieczyszczeń będą dotrzymane. Maksymalna odległość
występowania ponadnormatywnych stężeń jednogodzinnych od strefy robót to:
• ok. 150-200 m w przypadku realizacji odcinków liniowych
• ok. 500-550 m w przypadku realizacji przewiertu HDD.
Aby zminimalizować uciążliwości prac dla okolicznych mieszkańców wskazane będzie
ograniczanie wielkości emisji poprzez m.in.:
• używanie do prac sprawnego technicznie sprzętu
• ograniczanie czasu pracy maszyn na jałowym biegu
• utrzymanie terenu prac w czystości, w celu zapobiegania wystąpienia wtórnego pylenia.
Podczas prac wystąpić mogą również uciążliwości akustyczne, ponieważ hałas powstający w
wyniku pracy używanych maszyn będzie się rozprzestrzeniał na:
XVIII
•
•
w przypadku realizacji części liniowej gazociągu - szacuje się, że hałas o
ponadnormatywnej wartości będzie się rozprzestrzeniał na odległość ok. 162 m po obu
stronach osi gazociągu.
w przypadku realizacji przejść pod rzekami metodą HDD – emisja hałasu będzie
skoncentrowana głównie wokół placów maszynowego i montażowego.
Jego ponadnormatywny poziom w dzień może sięgać na odległość ok. 150-200 m w
przypadku placu maszynowego i ok. 125 m w przypadku placu montażowego.
W celu maksymalnego ograniczenia uciążliwości akustycznej powodowanej przez prace związanie
z wykonaniem przewiertu HDD należy przy zagospodarowaniu placów maszynowych i
montażowych wykorzystać możliwość ekranowania najgłośniejszych podzespołów poprzez
odpowiednią ich lokalizację względem urządzeń obojętnych akustycznie. Elementem korzystnym
(ekranującym) będzie także obecność lasów. Dodatkowym elementem poprawiającym warunki
akustyczne będzie prowadzenie prac przy HDD w okresie „zimowym”, kiedy zamknięte okna w
najbliższych budynkach spowodują zmniejszenie uciążliwości akustycznej.
Część liniowa gazociągu będzie realizowana metodą potokową, co oznacza, że wraz z postępem
robót źródła hałasu będą się sukcesywnie „oddalały” od terenów chronionych (zabudowy
mieszkaniowej) występujących w sąsiedztwie danego odcinka robót. Biorąc pod uwagę krótki czas
realizacji jednostkowego odcinka liniowego gazociągu (maksymalnie 10 dni na odcinek ok. 100 m)
należy stwierdzić, że oddziaływanie na ludzi w zakresie emisji zanieczyszczeń do powietrza oraz
hałasu podczas realizacji przedmiotowej inwestycji będzie miało charakter krótkotrwały i
całkowicie odwracalny.
Należy podkreślić, iż ww. oddziaływania będą miały krótkotrwały i odwracalny charakter. Po
zakończeniu prac nie będzie występowało oddziaływanie akustyczne (zarówno w porze dziennej jak
i nocnej).
Nie przewiduje się negatywnych oddziaływań na ludzi podczas normalnej eksploatacji gazociągu.
Projektowane prace związane z realizacją inwestycji nie będą naruszać interesów osób trzecich.
Niemniej jednak przewiduje się możliwość wystąpienia protestów społecznych. W przypadku
przedmiotowego przedsięwzięcia uwagi zgłaszać mogą przede wszystkim:
• właściciele nieruchomości znajdujących się w obrębie projektowanego pasa zajętości terenu
na czas budowy, jak i nieruchomości zlokalizowanych w granicach strefy kontrolowanej.
Podłożem tych konfliktów mogą być kwestie całkowicie niezwiązane z ochroną
środowiska, a wynikające z braku formalnych uregulowań z właścicielami poszczególnych
działek dotyczących istniejących dwóch gazociągów DN 500, w sąsiedztwie których będzie
realizowana przedmiotowa inwestycja
• przedstawiciele lokalnych jak i ogólnokrajowych organizacji ekologicznych z uwagi na
przejścia trasy gazociągu przez obszary cenne przyrodniczo.
Przewidywane protesty mogą dotyczyć pogorszenia komfortu akustycznego (zwiększonej emisji
hałasu), emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego, tymczasowego zajmowania terenów
rolnych na potrzeby realizacji inwestycji (pas zajętości), utrudnieniami w dostępie do dróg
przekraczanych metodą wykopu otwartego oraz obecności ludzi i maszyn, zwłaszcza podczas
prowadzenia przez rolników sezonowych prac polowych.
Protesty organizacji ekologicznych mogą dotyczyć (oprócz ww. wymienionych kwestii) także
zagadnień przejścia przewiertem kierowanym przez rzekę Wisłę (z uwagi na prowadzenie prac w
obszarze Natura 2000).
W celu przełamania nieufności społeczności lokalnych wobec strategicznej z punktu widzenia
bezpieczeństwa energetycznego Polski inwestycji (projektowanej dywersyfikacji źródeł dostawy
paliwa gazowego) niezwykle ważną rolę odgrywa proces skutecznego informowania wszystkich
stron postępowania administracyjnego. Elementem służącym ograniczeniu skarg mogą być również
organizowanie przez Inwestora spotkania tematyczne, których celem będzie w pierwszej kolejności
XIX
powiadomienie stron, w szczególności właścicieli i mieszkańców terenów objętych pracami, o
podejmowanych krokach w ramach przedsięwzięcia. Przejrzystości przekazywanych danych służyć
będą wszelkiego typu broszury, prezentacje multimedialne, informacje zamieszczane na stronie
internetowej Inwestora itp.
Należy podkreślić, że prace budowlane w obrębie pasa zajętości zostaną rozpoczęte po uzyskaniu
wszelkich wymaganych przepisami decyzji administracyjnych (pozwolenia na budowę).
5.13. Sytuacje awaryjne
Ze względu na charakter projektowanego przedsięwzięcia nie przewiduje się wystąpienia zdarzenia
o charakterze awarii przemysłowych. Mimo to, w trakcie transportu maszyn i materiałów, montażu
i demontażu urządzeń oraz podczas prac ziemnych mogą wystąpić sytuacje awaryjne i
nadzwyczajne zagrożenia środowiska.
W trakcie prac realizacyjnych może dojść do incydentalnych sytuacji awaryjnych (potencjalne
zmiany stosunków wodnych, wyciek substancji ropopochodnych itp.) mogących stanowić
potencjalne zagrożenie dla terenów „wrażliwych” przyrodniczo. Przy właściwej organizacji pracy
oraz wykorzystaniu sprawnego technicznie sprzętu prawdopodobieństwo wystąpienia poważnego
wycieku będzie jednak niewielkie.
Wystąpienie awarii podczas prowadzenia prac wiertniczych będzie mało prawdopodobne ze
względu na zakładane rozwiązania techniczne i organizacyjne. Wszystkie prace montażowe i
właściwe prace wiertnicze prowadzone będą zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, przy
zachowaniu wymagań określonych obowiązującym prawem i przepisami branżowymi. Nie będą
występowały sytuacje wytwarzania i magazynowania substancji niebezpiecznych, w ilościach
mogących powodować powstanie zagrożenie życia i zdrowia ludzi lub środowiska. Ryzyko
wystąpienia zagrożenia zdrowia będzie ograniczone do minimum również dzięki ograniczeniu
dostępu osób postronnych na teren wiertni.
5.14. Oddziaływanie transgraniczne
Lokalizacja planowanego przedsięwzięcia oraz jego charakter wykluczają możliwość
oddziaływania na obszary położone poza granicami Rzeczpospolitej Polskiej.
5.15. Działania zapobiegawcze i minimalizujące
Ze względu na lokalizację projektowanego przedsięwzięcia w granicach oraz w sąsiedztwie
cennych krajobrazowo i przyrodniczo obszarów, a także w sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej
przy ich planowaniu uwzględniony zostanie szereg obecnie dostępnych rozwiązań technicznych,
technologicznych oraz organizacyjnych, minimalizujących oddziaływanie na środowisko m. in.:
ograniczenie czasowe i przestrzenne prac wykonawczych,
wykorzystanie do prac wiertniczych zaawansowanego technologicznie sprzętu,
umożliwiającego skrócenie czasu prac oraz stosowanie atestowanych materiałów,
ograniczenie do minimum powierzchni zajmowanej przez urządzenia, bazy transportowe i
wiertnie oraz wykorzystanie przez przemieszczające się pojazdy i cały sprzęt sieci
istniejących dróg lokalnych, wytyczonych drogach dojazdowych oraz w pasie budowlanomontażowym,
ograniczenie operacji związanych z tankowaniem pojazdów, maszyn i urządzeń oraz
naprawami sprzętu mechanicznego (za wyjątkiem przypadków awaryjnych),
ograniczenie do pory dziennej wykonywania robót budowlanych na terenach występujących
w bliskim sąsiedztwie obszarów chronionych akustycznie;
tymczasowe magazynowanie w sąsiedztwie wykopów odpadów wytworzonych w trakcie
budowy gazociągu. Do magazynowania odpadów będą wykorzystywane specjalistyczne
XX

pojemniki oraz kontenery, które uniemożliwią przenikanie substancji zawartych w odpadach
do gruntu i wód podziemnych,
lokalizacja zaplecza budowy poza zidentyfikowanymi na trasie gazociągu strefami
ochronnymi ujęć wód podziemnych oraz powierzchniowych tj. ujęcia wody podziemnej dla
miasta Nieporęt i ujęcia wody powierzchniowej dla Wodociągu Północnego,
wykonanie gazociągu przy zastosowaniu nowoczesnych technologii, z wykorzystaniem
najlepszej jakości materiałów (wysokiej jakości stali z wielowarstwową izolacją fabryczną);
zainstalowanie atestowanych rur ze stali o podwyższonej wytrzymałości i zwiększonych
grubościach ścian przy przejściach przez przeszkody;
wykonanie kontroli 100% połączeń spawanych z zastosowaniem badań nieniszczących
wykonanie hydraulicznej próby szczelności i wytrzymałości gazociągu przy ciśnieniu
próbnym 1,5 x 8,4 MPa = 12,6 Mpa, próby szczelności przy ciśnieniu 1,1x 8,4 MPa = 9,24
MPa, mające na celu sprawdzenie jakości wykonania gazociągu,
zastosowanie izolacji wewnętrznej np. epoksydowej/poliuretanowej i zewnętrznej
epoksydowej, wzmocnionej powłoką z PE, podnoszących trwałość gazociągu;
zastosowanie ochrony katodowej, chroniącej gazociąg przed korozją elektrochemiczną;
zbudowanie podziemnych przelotowych zespołów zaporowo – upustowych z systemem
zapewniającym możliwość zdalnego i lokalnego sterowania zaworami,
dociążenie gazociągu betonowymi obciążnikami siodłowymi prefabrykowanymi w miejscach
występowania wysokiego poziomu wód gruntowych;
zastosowanie w zespołach zaporowo – upustowych
zastosowanie układów tzw. zimnej redukcji na węzłach (systemy zimnej redukcji nie emitują
hałasu),
wykonanie przejść gazociągu pod drogami o nawierzchni asfaltowej, czy liniami kolejowymi
metodą bezodkrywkową (przewiertem, przeciskiem) w rurach osłonowych;
wykonanie przejść pod większymi rzekami (Wisła, Narew, Wkra) z wykorzystaniem
bezwykopowej metody HDD, maksymalnie ograniczających ingerencję w środowisko i
zwiększającą bezpieczeństwo pracy gazociągu,
wykonanie gazociągu metodą bezwykopową (przecisk sterowany) w rejonie istniejącego
zbiornika wodnego w miejscowości Siecień (Gmina Brudzeń Duży) – km 49+550 – 50+000
trasy gazociągu,
zalesienie po zakończeniu budowy gazociągu terenów, na których konieczna będzie wycinka
lasu, za wyjątkiem pasa o szerokości 4 m;
odbudowa zniszczonych urządzeń drenarskich, w celu doprowadzenia ich do stanu
użyteczności sprzed realizacji inwestycji,
przeprowadzenie prac rekultywacyjnych, w celu odbudowy pierwotnej rzeźby terenu (np.
wyprofilowanie gruntu, odbudowa dróg) i przywrócenia do wcześniejszego stanu
użytkowania oraz przeprowadzenie zabiegów agrotechnicznych dla odtworzenia pierwotnych
funkcji rolniczych,
realizacja planowanego przedsięwzięcia pod nadzorem przyrodniczym (specjalistów z
zakresu ochrony przyrody),
prowadzenie robót budowlanych poza sezonem lęgowym ptaków (od 1 marca do 30 sierpnia)
w obrębie: obszarów Natura 2000, w granicach Brudzeńskiego Parku Krajobrazowego oraz
na pozostałych obszarach przyrodniczo cennych wskazanych w raporcie,
wykonywanie prac budowlanych bez odwodnień w miejscach, gdzie trasa gazociągu
występuje w bezpośrednim sąsiedztwie (tj. w odległości ok. 100 m i mniejszej) pomników
przyrody ożywionej (drzewa lub grupy drzew). W przypadku, gdy lokalne warunki
hydrogeologiczne uniemożliwią ułożenie gazociągu bez wykonania odwodnienia, powinna
zostać dobrana taka metoda prowadzenia prac, która ograniczy zasięg wytworzonego leja
depresji w taki sposób, że wykonywane prace nie wpłyną na zmianę stosunków wodnych w
XXI
rejonie pomników przyrody (tj. w strefie ochronnej pomnika o promieniu 15 m licząc od pnia
drzewa),
zastosowanie osadników przed odprowadzeniem wód z odwodnienia do odbiorników,
a ponadto:
włączenie odcinka gazociągu w system ZZU, umożliwiających wyłączenie danego odcinka z
eksploatacji w warunkach awarii gazociągu (rozszczelnienia),
włączenie gazociągu w system łączności dalekosiężnej współpracujący z komputerowym
systemem nadzoru nad pracą gazociągu - system oparty na łączu stałym (światłowód),
zastosowanie zabezpieczeń przeciwwybuchowych w pomieszczeniach technologicznych,
Działania minimalizujące wynikające z potrzeby zmniejszenia negatywnego wpływu inwestycji na
spójność i cele ochrony obszarów przyrodniczo cennych, takich jak:
• obszary Natura 2000
• parki krajobrazowe
• obszary chronionego krajobrazu i korytarze migracyjne
• chronione i zagrożone siedliska przyrodnicze, gatunki roślin, grzybów i zwierząt, znajdujące
się w obszarze oddziaływania przedsięwzięcia.
Zniszczenie osobników lub stanowiska gatunku chronionego, a także zgoda na płoszenie
w okresie lęgowym - wymaga uzyskania właściwych organów administracji (Generalnego
Dyrektora Ochrony Środowiska w przypadku gatunków objętych ochroną ścisłą
lub właściwego terytorialnie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska gatunków objętych
ochroną częściową.
W przypadku obszaru Natura 2000 ochrona siedlisk przyrodniczych i zwierząt polega m.in. na:
• przeciwdziałaniu i minimalizacja zagrożeń,
• tworzeniu dogodnych warunków występowania i rozwoju roślin i zwierząt,
• zachowaniu odpowiednich i poprawieniu niewłaściwych stosunków wodnych dla siedlisk
przyrodniczych,
• uwzględnieniu w gospodarce, zwłaszcza ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków
roślin i zwierząt,
• inicjowaniu procesów odtworzenia się zniszczonej roślinności,
• tworzeniu i utrzymaniu korytarzy umożliwiających wędrówkę zwierząt,
• przywracanie do stanu poprzedniego i odtwarzanie siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk
gatunków roślin i zwierząt,
• wykonywaniu zabiegów ochronnych dla przywrócenia i zachowania właściwego stanu
ochrony siedlisk przyrodniczych oraz właściwego stanu ochrony gatunków roślin i zwierząt
W przypadku chronionych gatunków zwierząt, które występują na opisywanym terenie ochrona
polega m.in. na:
• zabezpieczaniu ostoi i stanowisk zwierząt przed zagrożeniami zewnętrznymi;
• wykonywaniu zabiegów ochronnych utrzymujących właściwy stan siedlisk;
• przywracanie do stanu poprzedniego i odtwarzaniu siedlisk;
• utrzymywaniu lub odtwarzaniu właściwych dla gatunku stosunków wodnych;
• utrzymywaniu lub odtwarzaniu właściwego dla gatunku stanu gleby lub wody;
• budowie sztucznych miejsc lęgowych;
• dostosowaniu terminów i sposobów wykonania prac budowlanych i remontowych do
okresów lęgu, rozrodu lub hibernacji;
• obserwacji i dokumentowaniu (monitoringu) stanowisk, ostoi i populacji gatunków,
XXII
Powyższe zasady będą realizowane poprzez następujące działania:
•
wyznaczenie miejsc składowania materiałów oraz zaplecza placu budowy tak, aby ominąć
wszelkie miejsca cenne przyrodniczo oraz zminimalizować zniszczenia pasa zieleni
wzdłuż budowanego
•
zaleca się w miarę możliwości minimalizowanie liczby drzew podlegającej wycince.
Wycinka drzew nie może być wykonana w czasie okresu lęgowego ptaków od 1 marca do
31 sierpnia.
•
zaleca się składowanie humusu odrębnie, w pryzmach, aby zapobiegać jego mieszaniu z
gruntem macierzystym oraz zapobiegać jej degradacji związanej ze zmianą temperatury,
wilgotności i wietrzeniem oraz by zachować zawarte w niej mikroorganizmy. Szczególnie
ważne jest to w przypadku humusu zbieranego na obszarach cennych przyrodniczo, gdzie
materiał ten zawiera w sobie kłącza, bulwy, formy przetrwalnikowe i inne flory tego
terenu. Operację taką przeprowadzić należy przed sezonem wegetacyjnym.
•
w przypadku bezkręgowców należy stosować na placu budowy oświetlenie sodowe dające
tzw. „ciepłe” widmo świetlne, ograniczające przywabianie owadów nocą. Bezwzględnie
należy stosować szczelne obudowy lamp na placach budowy, bazy materiałowej i parków
maszynowych, uniemożliwiające owadom kontakt z rozżarzoną żarówką.
•
w stosunku do ryb i płazów (w okresie rozrodczym) na etapie realizacji inwestycji
konieczne jest używanie sprawnych technicznie i nie przestarzałych maszyn oraz
lokalizacja zaplecza budowlanego w odległości minimum 500 m od wskazanych w
raporcie rzek i zbiorników
•
ze względu na duże znaczenie muraw i łąk kwietnych, jako ostoi dla zwierząt
bezkręgowych, należy ograniczyć do niezbędnego minimum place budowlane i
montażowe aby zadbać o utrzymanie tego rodzaju siedlisk nieleśnych w bezpośrednim
sąsiedztwie inwestycji;
•
do mieszkanek traw stosowanych do zadarnienia skarp warto wykorzystać, jako
domieszkę (ok. 5%), nasiona miododajnych, rodzimych ziół stanowiących bazą
pokarmową dla różnych gatunków bezkręgowców
•
w miejscu przekraczania wskazanych w raporcie rzek stosować metodę bezwykopową
(HDD lub przecisk/przewiert kierowany).
•
w stosunku do płazów i gadów należy zapewnić właściwą lokalizację dla zaplecza
technicznego - poza miejscem występowania siedlisk (wskazanych w raporcie), w
odległości eliminującej jego negatywny wpływ – hałas, wycieki szkodliwych substancji
(min. 500 m)
•
istotną kwestią jest również lokalizacja dróg dojazdowych w sposób uniemożliwiający
niszczenie siedlisk bezkręgowców i zmniejszająca natężenie hałasu. Z tego powodu szlaki
komunikacyjne powinny być lokalizowane poza miejscem występowania siedlisk
nieprzewidywalnych do zajęcia pod inwestycję.
•
w okresach migracji płazów z/lub do miejsc ich rozrodu (jeżeli sytuacja tego wymaga),
powinno się ustawiać specjalne zapory wzdłuż inwestycji. W okresie tym należy
codziennie kontrolować zapory i przenosić gromadzące się przy nich płazy i gady na
drugą stronę wykopu.
•
w stosunku do ssaków należy wprowadzić zakaz prowadzenia prac budowlanych w nocy
(na godzinę przed zachodem słońca i na godzinę po wschodzie słońca).
Należy także uwzględnić następujące działania minimalizujące negatywny wpływ na gatunki fauny
chronionej, w przypadku stwierdzenia ich występowania na trasie gazociągu w trakcie nadzoru
przyrodniczego wyprzedzającego rozpoczęcie robót:
•
w obrębie miejsc występowania bobra wydry należy usunąć krzewy i drzewa w strefie
przejścia przez brzegi cieków i zbiorników;
•
w obrębie miejsc występowania płazów chronionych roboty przygotowawcze i budowlane
należy wykonać w okresie od października do marca oraz unikać zmiany stosunków
wodnych w tym rejonie;
XXIII
•
•
•
w miejscach przekraczania dolin rzecznych i obszarów Natura 2000, prace budowlane
należy przeprowadzić w okresie pozalęgowym ptaków tj. od 1 września do 28 lutego.
Przyjęte ograniczenie czasowe wyeliminuje ryzyko negatywnego wpływu na gatunki
gniazdujące w sąsiedztwie projektowanego gazociągu
prace wyprzedzające przygotowanie powierzchni montażowej powinno sie wykonać także
we wskazanym okresie pozalęgowym ptaków, zimowe usunięcie krzewów i drzew
wykluczy możliwość przystąpienia do lęgów ptaków związanych z takimi środowiskami;
kontrola terenu – wykonywana przez ornitologa, uprzedzająca rozpoczęcie prac kontrola
odcinka, pozwalająca na wykluczenie ewentualnego bezpośredniego działania
negatywnego na ptaki, np. na zajęte gniazdo, para z nielotnymi młodymi na gnieździe,
kontrola taka może również z uwagi na brak przeciwwskazań np. w postaci lęgowych
ptaków, umożliwić wcześniejsze rozpoczęcie prac.
Rozwiązaniami minimalizującymi skutki ewentualnych awarii na etapie realizacji inwestycji będą
stosowane szczegółowe instrukcje i procedury stosowane przez firmę wykonawczą.
Na etapie eksploatacji stosowane będą procedury firmy Gaz-System, która ba wieloletnie
doświadczenie w zakresie obsługi gazociągów.
Planowany gazociąg jest inwestycją, która nie będzie oddziaływała na poszczególne komponenty
środowiska w trakcie bezawaryjnej eksploatacji, małoskalowa i krótkotrwała uciążliwość będzie
zauważalna jedynie w fazie prac budowlano - montażowych.
Prawidłowy z punktu widzenia techniki i technologii przebieg tych prac, przestrzeganie zaleceń
niniejszego raportu oraz dotrzymanie reżimu wykonawczego, jak i później na etapie eksploatacji
reżimu użytkowania i utrzymania w dobrym stanie technicznym, w znaczący sposób ograniczy
negatywny lub potencjalnie negatywny wpływ zamierzonej inwestycji na środowisko przyrodnicze.
W okresie eksploatacji inwestycja powinna funkcjonować niezawodnie i zgodnie z zasadami
bezpieczeństwa, nie stwarzając problemów dla otoczenia.
XXIV

Streszczenie w języku niespecjalistycznym - Gaz

Transkrypt

Podobne dokumenty

marzec 2006 - Publiczne Gimnazjum w Przysusze

Problemy występujące podczas realizacji gazociągów przesyłowych

informacje o procedurze przyznawnia odszkodowań w - Gaz