Kaliski rynek pracy – – szanse i zagrożenia

Transkrypt

Kaliski rynek pracy –
– szanse i zagrożenia
Strona1
Publikacja z badań
Spis treści
1.
2.
3.
4.
Wprowadzenie................................................................................................................................ 6
1.1.
Problematyka badawcza ......................................................................................................... 7
1.2.
Lista poszukiwanych informacji ............................................................................................... 8
1.3.
Hipotezy badawcze................................................................................................................ 11
Oferta edukacyjna i szkoleniowa na terenie miasta Kalisza i powiatu kaliskiego ........................ 13
2.1.
Oferta edukacyjna na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego ................................................... 13
2.2.
Oferta szkoleniowa na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego .................................................. 23
2.3.
Podsumowanie ...................................................................................................................... 25
Sytuacja na rynku pracy w mieście Kaliszu i powiecie kaliskim .................................................... 27
3.1.
Podstawowe dane ................................................................................................................. 27
3.1.
Demografia ............................................................................................................................ 28
3.2.
Gospodarka ........................................................................................................................... 32
3.3.
Bezrobocie i rynek pracy ....................................................................................................... 41
3.4.
Edukacja................................................................................................................................. 48
3.5.
Podsumowanie ...................................................................................................................... 49
Sytuacja pracowników i pracodawców na kaliskim rynku pracy w opinii pracodawców............. 50
4.1.
Echa kryzysu – ocena sytuacji na kaliskim rynku pracy ......................................................... 51
4.2.
Technicy i fachowcy „na gwałt” potrzebni – struktura popytu na kwalifikacje .................... 54
4.3.
„Czekamy na lepsze czasy” - plany zatrudnieniowe firm ...................................................... 55
4.4. „Zasoby ludzkie rozwijad się powinny (ale nie na nasz koszt)” – postawy wobec rozwoju
kapitału ludzkiego ............................................................................................................................. 58
4.5. „Obiboków nieprofesjonalnych” nie chcemy – struktura deficytów pracowników i
potencjalnych pracowników ............................................................................................................. 62
„Szkolą dobrze” - ocena oferty szkoleniowej i edukacyjnej .................................................. 63
4.7.
Podsumowanie ...................................................................................................................... 64
Lokalny rynek pracy w opinii mieszkaoców powiatu miasta Kalisza i powiatu kaliskiego ........... 68
5.1.
Ocena sytuacji na lokalnym rynku pracy ............................................................................... 68
5.2.
Postawy wobec podnoszenia kwalifikacji i kształcenia ustawicznego .................................. 71
5.3.
Postawy wobec migracji zarobkowych i wysokości uposażeo .............................................. 74
5.4.
Podsumowanie ...................................................................................................................... 77
6. Opinie i oczekiwania dotyczące lokalnego rynku pracy wśród mieszkaoców miasta Kalisza i
powiatu kaliskiego ................................................................................................................................. 79
Strona2
5.
4.6.
6.1.
„Na rynku pracy źle, ale za to niespecjalnie gorzej” - ocena sytuacji w ujęciu lokalnym ...... 80
6.2. „Kształcid należy się cały czas, ale dlaczego akurat ja?” - postawy wobec podnoszenia
kwalifikacji ......................................................................................................................................... 83
6.3.
„Nie rzucim ziemi kaliskiej”? - postawy wobec migracji zarobkowych ................................. 85
6.4.
„… dwa tysiące się należy” – postawy wobec zarobków....................................................... 86
6.5. „Działajcie kompleksowo” – podsumowanie rekomendacji dla podmiotów prowadzących
politykę rynku pracy .......................................................................................................................... 89
6.6.
7.
Podsumowanie ...................................................................................................................... 91
Lokalny rynek pracy w opinii mieszkaoców gmin powiatu kaliskiego .......................................... 93
7.1.
Krótka charakterystyka gmin powiatu kaliskiego .................................................................. 93
7.2. Porównanie postaw i opinii mieszkaoców gmin powiatu kaliskiego na temat lokalnego
rynku pracy...................................................................................................................................... 107
7.2.1.
Charakterystyka demograficzna .................................................................................. 108
7.2.2.
Status na rynku pracy .................................................................................................. 111
7.2.3.
Ocena sytuacji na rynku pracy ..................................................................................... 113
7.2.4.
Zapotrzebowanie kadrowe .......................................................................................... 121
7.2.5.
Ocena oferty edukacyjnej ............................................................................................ 141
7.2.6.
Ocena działalności władz na rzecz walki z bezrobociem ............................................. 143
7.2.7.
Opinie na temat kształcenia ustawicznego ................................................................. 152
7.2.8.
Mobilnośd zawodowa .................................................................................................. 168
7.2.9.
Satysfakcja z uzyskiwanych zarobków ......................................................................... 173
7.2.10.
7.3.
Zatrudnienie w szarej strefie ................................................................................... 176
Podsumowanie .................................................................................................................... 179
8. Sytuacja, potrzeby i plany kadrowe przedsiębiorców działających na terenie Kalisza i powiatu
kaliskiego ............................................................................................................................................. 183
8.1.
Wstęp .................................................................................................................................. 183
8.5.
Plany zatrudnieniowe kaliskich pracodawców .................................................................... 190
8.6. Oczekiwane przez kaliskich pracodawców kwalifikacje i umiejętności pracowników i
potencjalnych pracowników ........................................................................................................... 191
8.7.
Najczęściej wykorzystywane metody rekrutacji pracowników ........................................... 194
8.8. Umiejętności, jakich brakuje pracownikom/potencjalnym pracownikom na kaliskim rynku
pracy 194
Podsumowanie .................................................................................................................... 196
9. Lokalny rynek pracy w opinii przedstawicieli lokalnych i regionalnych organizacji pracodawców,
związków zawodowych oraz organizacji pozarządowych ................................................................... 198
9.1.
Wstęp, czyli suma niewiadomych ....................................................................................... 198
Strona3
8.9.
9.2.
„Tu jest odpowiednia praca i wigor”, czyli o lokalnej sytuacji gospodarczej ...................... 199
9.3.
„Z pustego i Salomon nie naleje…”, bariery na kaliskim rynku pracy ................................. 200
9.4.
Projekty z NASA, czyli innowacyjnośd.................................................................................. 201
9.5.
Byd kobietą w Kaliszu i powiecie kaliskim…......................................................................... 202
9.6.
Zrób mi tytuł inżyniera, czyli skąd biorą się bezrobotni? .................................................... 203
9.7.
„Urzędy mają jakieś granty…”: o współpracy instytucji rynku pracy .................................. 204
9.8.
Ile zarabia się w Kaliszu i powiecie kaliskim? ...................................................................... 205
9.9.
Prawie na koniec: W jakim kierunku podążamy? ................................................................ 206
9.10.
9.10.1.
Podsumowanie ................................................................................................................ 207
Koniec, czyli to, czego nie wiemy ............................................................................ 207
10.
Polityka rynku pracy i polityka edukacyjna w m. Kaliszu i powiecie kaliskim w opinii
przedstawicieli instytucji rynku pracy i władz lokalnych ..................................................................... 209
10.1.
Polityka edukacyjna w powiecie mieście Kalisz i powiecie kaliskim w opinii przedstawicieli
instytucji rynku pracy i władz lokalnych.......................................................................................... 218
10.2.
Polityka rynku pracy w Kaliszu i powiecie kaliskim w opinii przedstawicieli instytucji rynku
pracy i władz lokalnych ................................................................................................................... 223
10.3.
11.
Podsumowanie ................................................................................................................ 231
Studium przypadku polityki rynku pracy na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego ................... 234
11.1.
Wstęp .............................................................................................................................. 234
11.2.
Polityka rynku pracy ........................................................................................................ 237
11.2.1.
Działania instytucji rynku pracy ............................................................................... 240
11.3.
Polityka rynku pracy w Kaliszu i powiecie kaliskim - opinie ............................................ 249
11.4.
Współpraca pracodawców, instytucji rynku pracy i władz samorządowych .................. 256
11.5.
Podsumowanie ................................................................................................................ 259
12.
Potrzeby rynku pracy w m. Kaliszu i powiecie kaliskim w oparciu o analizę ofert pracy
publikowanych w prasie regionalnej i w portalach internetowych .................................................... 262
12.1.
Oferty pracy w prasie ...................................................................................................... 267
12.2.
Oferty pracy w portalach internetowych ........................................................................ 272
12.3.
Dodatkowe wymagania ................................................................................................... 275
12.4.
Podsumowanie ................................................................................................................ 279
Przyszłośd rynku pracy w m. Kaliszu i powiecie kaliskim ......................................................... 280
13.1.
Demografia ...................................................................................................................... 282
13.2.
Pracujący i pracodawcy ................................................................................................... 286
13.3.
Bezrobotni ....................................................................................................................... 293
13.4.
Oferta edukacyjna ........................................................................................................... 297
Strona4
13.
13.5.
Kapitał intelektualny........................................................................................................ 304
13.6.
Podsumowanie ................................................................................................................ 307
14.
Metodologia przeprowadzonych badao ................................................................................. 309
14.1.
Zadania badawcze ........................................................................................................... 309
14.3.
Metody doboru i wielkości prób ..................................................................................... 314
14.4.
Operaty doboru prób i źródła materiału badawczego .................................................... 315
15.
Podsumowanie i wnioski ogólne ............................................................................................. 317
15.1.
Polityka rynku pracy ........................................................................................................ 318
15.2.
Polityka edukacyjna ......................................................................................................... 319
15.3.
Główne problemy lokalnego rynku pracy ....................................................................... 321
15.4.
Inwestycje w kapitał ludzki .............................................................................................. 322
15.5.
Dezorganizacja organizacji .............................................................................................. 324
Strona5
Bibliografia........................................................................................................................................... 326
1. Wprowadzenie
Trwały i dynamiczny rozwój gospodarczy w kraju takim jak Polska jest warunkiem
niezbędnym do utrzymania konkurencyjnej pozycji zarówno wewnątrz Wspólnoty
Europejskiej, jak i na rynkach międzynarodowych. Im lepiej zatem wykorzystywane są
posiadane zasoby (kapitały), tym wyższy wzrost gospodarczy, a co za tym idzie szybszy
gospodarczy rozwój. Jako długofalowy proces zmian zachodzących w sferze ekonomicznej
rozwój gospodarczy dotyczy również przemian jakościowych, w tym zmian społecznych,
świadomościowych, kulturowych wśród mieszkaoców danego obszaru, którzy są
podstawowymi „zawodnikami” w grze rynkowej.
Wyniki w grze w znacznej mierze uzależnione są od jakości zawodników. Oczywiście
poza zawodnikami (kapitałem ludzkim, kulturowym) w grze o lepszą pozycję gospodarczą
istotną rolę odgrywają również inne zasoby/kapitały1:
 warunki naturalne: lokalizacja, złoża surowców, klimat;
 warunki infrastrukturalne: budynki, szlaki komunikacyjne, łącza telekomunikacyjne;
 „kapitał instytucjonalny: prawna ochrona własności materialnej i niematerialnej,
sprawnośd administracji, sprawnośd podmiotów gospodarczych”;
 „zasoby wiedzy: patenty, zaplecze naukowe, eksperckie”.
Podejmowana w realizowanych badaniach problematyka dotyczy tylko niektórych z
wymienionych kapitałów: ludzkiego, kulturowego i instytucjonalnego. Są to jednocześnie
jedyne obszary, które wchodzą w zakres kompetencyjny podmiotów odpowiedzialnych za
formułowanie i wdrażanie polityki rynku pracy.
Praca jest podstawą funkcjonowania gospodarki. Jej typ, warunki czy posiadanie lub
nieposiadanie ma też wpływ na społeczne funkcjonowanie każdej jednostki. Jest nie tylko
źródłem dochodu, ale także okazją do nabywania i wykorzystywania własnych umiejętności i
zdolności. Przynosi urozmaicenie, nawet jeśli jest dośd monotonna, gdyż umożliwia często
oderwanie od innych zajęd. Przyczynia się, a czasem wymusza lepszą organizację czasu.
Umożliwia poszerzanie i rozwój zindywidualizowanego kapitału społecznego każdego
człowieka. Wreszcie daje poczucie własnej wartości i tożsamości2.
Powstanie i realizowanie polityki rynku pracy wynika jednak w głównej mierze ze
zjawiska bezrobocia, a także niedopasowania kwalifikacji mieszkaoców lokalnego rynku
pracy do potrzeb kadrowych lokalnych pracodawców.
W ramach realizacji Projektu pt. „Kaliski rynek pracy – szanse i zagrożenia”,
współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki (Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich, Działanie 6.1 Poprawa
dostępu do zatrudnienia oraz wspieranie aktywności zawodowej w regionie, Poddziałanie
6.1.2 Wsparcie powiatowych i wojewódzkich urzędów pracy w realizacji zadao na rzecz
Zob. Czynniki rozwoju gospodarczego, Jacenty Siewierski; w: Socjologia gospodarki [red.] Juliusz Gardawski,
Leszek Gilejko, Jacenty Siewierski, Rafał Towalski, Difin, Warszawa 2008, s. 57.
2
Socjologia, Anthony Giddens, PWN 2006, s. 396.
Strona6
1
aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych w regionie) przeprowadzono szereg działao o
charakterze badawczym, na które złożyły się m.in. bezpośrednie wywiady kwestionariuszowe
z mieszkaocami i pracodawcami Kalisza i powiatu kaliskiego, indywidualne wywiady
pogłębione z przedsiębiorcami, przedstawicielami lokalnych i regionalnych organizacji
pracodawców, związków zawodowych oraz organizacji pozarządowych, przedstawicielami
instytucji rynku pracy i władz lokalnych, a także zogniskowane wywiady grupowe z
pracodawcami. Ponadto w zakres zadao badawczych weszły także studium przypadku
polityki rynku pracy na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego oraz analizy danych zastanych,
których przedmiotem były m.in. analiza ofert pracy w portalach internetowych i prasie
regionalnej, analiza oferty edukacyjnej i szkoleniowej oraz prognozowana sytuacja na rynku
pracy.
Wyniki przeprowadzonych badao pozwoliły na sformułowanie wniosków, które mogą
pozwolid dopasowad funkcjonowanie podmiotów życia gospodarczego na terenie Kalisza i
powiatu kaliskiego tak, aby odpowiednio wykorzystad lokalne zasoby i kapitały na rzecz
rozwoju gospodarczego, a co za tym idzie polepszenia bytu mieszkaoców rzeczonych
powiatów.
1.1.
Problematyka badawcza
Strona7
Celem głównym projektu była poprawa sytuacji na rynku pracy powiatu kaliskiego,
dzięki opracowaniu kompleksowej diagnozy rynku pracy powiatu kaliskiego i obszarów z nim
bezpośrednio związanych oraz przygotowanie rekomendacji koniecznych do wdrożenia
działao w roku 2011. Diagnoza rynku pracy powiatu kaliskiego w szczególnym stopniu
dotyczy także sytuacji na rynku pracy poszczególnych kategorii społecznych (w tym w
szczególności kategorii zagrożonych wykluczeniem społecznym na rynku pracy: kobiet,
długotrwale bezrobotnych, niepełnosprawnych, absolwentów).
Głównemu celowi projektu przyporządkowane zostały także cele szczegółowe, tj.:
- analiza kierunków kształcenia w odniesieniu do zapotrzebowania zgłaszanego przez
pracodawców oraz wyników badania zawodów nadwyżkowych i deficytowych,
- diagnoza sytuacji na kaliskim rynku pracy i w obszarze pomocy społecznej,
- analiza barier w dostępie do oferty szkoleniowej i do ofert pracy,
- sytuacja poszczególnych grup społecznych, w tym tzw. grup zagrożonych wykluczeniem
społecznym (kobiety, długotrwale bezrobotni, osoby niepełnosprawne),
- poprawa sytuacji w/w grup w okresie 1 roku od wdrożenia rekomendacji,
- opracowanie rekomendacji do wdrożenia przez instytucje systemu rynku pracy, edukacji i
pomocy społecznej oraz JST,
- promocja wyników badania poprzez publikację raportu, stronę internetową oraz
konferencję podsumowującą.
Aby osiągnąd główny cel projektu oraz cele szczegółowe opracowane zostały główne
problemy (zagadnienia) badawcze:
I.
Jak przedstawia się sytuacja gospodarcza oraz demograficzna Kalisza i powiatu
kaliskiego?
II.
Jak przedstawiają się zmiany w strukturze gospodarczej regionu w ostatnich latach?
III.
Jak przedstawia się popyt na pracę w Kaliszu i powiecie kaliskim?
IV.
Jak przedstawia się stopieo rotacji pracowników w firmach?
V.
Jak przedstawia się sytuacja w odniesieniu do wynagrodzeo i świadczeo w firmach
funkcjonujących na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego?
VI.
Jak przedstawia się ocena sytuacji na rynku pracy przez pracodawców i pracowników,
oczekiwania płacowe oraz postawy wobec kształcenia i zmiany kwalifikacji
zawodowych wśród mieszkaoców Kalisza i powiatu kaliskiego?
VII.
Jak kształtuje się polityka rynku pracy w Kaliszu i powiecie kaliskim?
VIII. Jak przedstawia się aktualna oferta edukacyjna i szkoleniowa w Kaliszu i powiecie
kaliskim?
IX.
Jak przedstawia się sytuacja na rynku pracy osób zagrożonych wykluczeniem
społecznym (kobiet, długotrwale bezrobotnych, niepełnosprawnych, absolwentów)
oraz ich ocena sytuacji na lokalnym rynku pracy?
W celu uzyskania odpowiedzi na postawione problemy badawcze poddano je
dalszemu uszczegółowieniu poprzez przyporządkowanie zmiennych i wskaźników, a tym
samym opracowanie listy poszukiwanych informacji.
W poniższej tabeli znajduje się lista zagadnieo (problemów) badawczych z
przyporządkowanymi zmiennymi i wskaźnikami (lista poszukiwanych informacji):
1.2.
Lp.
Lista poszukiwanych informacji
Lista poszukiwanych informacji
1.
Dane demograficzne mieszkaoców aglomeracji kaliskiej.
2.
Stopa bezrobocia w aglomeracji kaliskiej.
3.
Trudności i zagrożenia związane z bezrobociem.
4.
Struktura bezrobocia w aglomeracji kaliskiej.
5.
Terytorialne zróżnicowanie bezrobocia.
6.
Liczba i odsetek osób pracujących (w gospodarce narodowej).
7.
Liczba i odsetek osób pracujących w przedsiębiorstwach (w tym - w średnich
przedsiębiorstwach).
Strona8
Sytuacja gospodarcza Kalisza i powiatu kaliskiego. Podstawowe dane demograficzne
8.
Liczba pracujących w głównym miejscu pracy.
9.
Aktywnośd ekonomiczna ludności.
10.
Wynagrodzenia.
Zmiany w strukturze gospodarczej regionu
11.
Liczba podmiotów gospodarczych w aglomeracji kaliskiej według rejestru REGON (w tym
nowo zarejestrowane i wyrejestrowane z rejestru REGON).
12.
Zmiany w poziomie wykształcenia ludności.
13.
Migracje ludności w świetle m. in. Narodowego Spisu Powszechnego i danych GUS.
14.
Struktura gospodarcza regionu i jej zmiany.
15.
Majątek trwały. Inwestycje.
16.
Procesy innowacyjne w gospodarce regionu.
Popyt na pracę
17.
Plany, co do zatrudnienia nowych pracowników.
18.
Powody zatrudnienia nowych pracowników.
19.
Wymagania, co do nowych pracowników.
20.
Zawody deficytowe i nadwyżkowe.
21.
Trudności w znalezieniu osób spełniających wymagane kwalifikacje.
22.
Współpraca z instytucjami rynku pracy.
23.
Sposoby poszukiwania nowych pracowników.
24.
Zwolnieni w ostatnim roku pracownicy, 3 latach.
25.
Pracownicy, którzy odeszli w ostatnim roku.
26.
Określenie częstotliwości zwolnieo pracowników.
27.
Określenie częstotliwości odejśd pracowników na własne życzenie.
28.
Przyczyny ewentualnej częstej rotacji pracowników w firmach usługowych.
29.
Określenie proporcji pomiędzy zwalnianymi pracownikami, a pracownikami, którzy na
własne życzenie zmieniają miejsce pracy.
Strona9
Stopieo rotacji pracowników w firmach
Wynagrodzenia i świadczenia
30.
„Widełki wynagrodzenia” za pracę na określonych stanowiskach.
31.
Dodatkowe świadczenia stosowane przez pracodawców.
32.
Częstotliwośd udzielania dodatkowych świadczeo.
33.
Powody udzielania dodatkowych świadczeo.
34.
Planowane wynagrodzenie dla nowych pracowników.
Ocena sytuacji na rynku pracy, oczekiwania płacowe oraz postawy wobec kształcenia i zmiany
kwalifikacji zawodowych.
35.
Ocena sytuacji na lokalnym rynku pracy.
36.
Oczekiwania płacowe mieszkaoców Kalisza i powiatu kaliskiego.
37.
Postawy wobec kształcenia ustawicznego i zmiany/uzupełniania kwalifikacji zawodowych.
38.
Ocena sytuacji gospodarczej Kalisza i powiatu kaliskiego.
Polityka rynku pracy
39.
Kształtowanie oferty edukacyjnej.
40.
Oferta edukacyjna a potrzeby rynku pracy.
41.
Mocne i słabe strony oraz uwarunkowania polityki rynku pracy.
42.
Wykorzystanie narzędzi polityki rynku pracy oraz ocena ich skuteczności.
43.
Partnerstwa lokalne na rzecz polityki rynku pracy – przykłady dobrych praktyk.
Oferta edukacyjna i szkoleniowa
44.
Oferta edukacyjna szkół ponadgminazjalnych i wyższych.
45.
Oferta szkoleniowa instytucji rynku pracy.
46.
Dopasowanie oferty edukacyjnej i szkoleniowej do potrzeb rynku pracy.
47.
Sytuacja na kaliskim rynku pracy kobiet, długotrwale bezrobotnych, osób
niepełnosprawnych i absolwentów.
48.
Metody aktywizacji osób zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz kategorii
Strona10
Ocena sytuacji na rynku pracy osób zagrożonych wykluczeniem społecznym
(kobiet, długotrwale bezrobotnych, niepełnosprawnych, absolwentów) oraz ich ocena sytuacji
na lokalnym rynku pracy
społecznych charakteryzujących się trudną sytuacją na kaliskim rynku pracy.
Efektywnośd zatrudnieniowa aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu ze szczególnym
uwzględnieniem działao skierowanych do osób zagrożonych wykluczeniem społecznym.
1.3.
Hipotezy badawcze
Na podstawie postawionych problemów badawczych wyprowadzone zostały
następujące hipotezy, a więc propozycje odpowiedzi na postawione pytania badawcze, które
poddano weryfikacji.
Hipoteza główna brzmi następująco:
Kaliski rynek pracy stanowi jedną z głównych osi rozwoju gospodarczego regionu
Wielkopolski i cechuje go wysoki potencjał rozwojowy, wynikający z bardzo dobrze
rozwiniętej małej i średniej przedsiębiorczości.
Hipotezy szczegółowe:
1) Sytuacja gospodarcza Kalisza oraz powiatu kaliskiego na tle regionu oraz kraju
przedstawia się korzystnie, jednak bardzo wyraźnie dostrzegalna jest różnica w
potencjale rozwojowym obu jednostek administracyjnych (powiat grodzki/powiat
ziemski).
2) Sytuacja demograficzna Kalisza oraz powiatu kaliskiego stanowi odzwierciedlenie
tendencji demograficznych charakterystycznych dla podobnych aglomeracji w Polsce
(byłe miasta wojewódzkie liczące od kilkudziesięciu do 200 tys. mieszkaoców otoczone
powiatem ziemskim), a cechują ją głównie: stały odpływ najlepiej wykształconych
mieszkaoców w wieku 20-30 lat oraz wzrost liczby i odsetka osób w wieku
poprodukcyjnym.
3) Pomimo dośd niekorzystnych tendencji demograficznych Kalisza i powiatu kaliskiego w
ostatnich latach zmiany w strukturze gospodarczej regionu przedstawiają się korzystnie,
co znajduje swoje odzwierciedlenie m.in. w spadku bezrobocia (szczególnie wśród
absolwentów i osób bez doświadczenia zawodowego) oraz stałym wzroście liczby
podmiotów gospodarczych przypadających na 100 mieszkaoców.
4) Popyt na pracę w Kaliszu i powiecie kaliskim w ostatnich kilku latach cechował się stałym
wzrostem aż do roku 2009, w którym to nastąpił wyraźny spadek liczby ofert pracy.
5) Kaliski rynek pracy charakteryzuje relatywnie niski stopieo rotacji pracowników w
firmach, co jest w dużym stopniu związane ze stosunkowo dużą liczbą małych i średnich
przedsiębiorstw.
6) Średni poziom wynagrodzeo w firmach funkcjonujących na terenie Kalisza i powiatu
kaliskiego jest wyższy niż średni poziom wynagrodzeo w Wielkopolsce i niższy od
średniego poziomu wynagrodzeo w kraju.
7) Firmy funkcjonujące na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego cechują się stosunkowo niską
ofertą świadczeo dodatkowych dla pracowników, jednak świadomośd pracodawców w
Strona11
49.
Strona12
zakresie wykorzystywania tego typu czynników motywujących wobec pracowników jest
stosunkowo wysoka.
8) Zarówno pracodawcy, jak i pracownicy dobrze oceniają aktualną sytuację na rynku pracy.
9) Oczekiwania płacowe pracowników na kaliskim rynku pracy są zawyżone w stosunku do
możliwości oferowanych przez pracodawców.
10) Zarówno po stronie pracodawców, jak i pracowników zauważalna jest stosunkowo niska
świadomośd znaczenia kapitału ludzkiego oraz gotowości do kształcenia ustawicznego i
zmiany kwalifikacji zawodowych.
11) Polityka rynku pracy prowadzona przez instytucje rynku pracy, a zwłaszcza przez
publiczne służby zatrudnienia, w dużym stopniu odpowiada potrzebom rynku pracy,
jednak w zbyt małym stopniu wykorzystywane są w niej te z aktywnych form
przeciwdziałania bezrobociu, które cechują się najwyższą efektywnością zatrudnieniową
(staże i dofinansowanie działalności gospodarczej).
12) Aktualna oferta edukacyjna i szkoleniowa w Kaliszu i powiecie kaliskim cechuje się
niedopasowaniem do potrzeb rynku pracy oraz stosunkowo niskim poziomem
elastyczności.
13) Wśród osób (kategorii społecznych) zagrożonych wykluczeniem społecznym i
charakteryzujących się najtrudniejszą sytuacją na kaliskim rynku pracy znajdują się
przede wszystkim kobiety i długotrwale bezrobotni.
2. Oferta edukacyjna i szkoleniowa na terenie miasta Kalisza i
powiatu kaliskiego
2.1.
Oferta edukacyjna na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego
W latach 1999-2002 została przeprowadzona w Polsce reforma oświaty, skracająca
czas trwania nauki w szkołach podstawowych z 8 do 6 lat, tworząca 3-letnie gimnazjum oraz
skracająca czas trwania nauki w szkołach ponadgimnazjalnych (liceach ogólnokształcących,
technikach i zasadniczych szkołach zawodowych) o rok. Dodatkowo utworzono nowy typ
szkoły, który zgodnie z założeniami miał byd hybrydą szkoły technicznej ze szkołą
ogólnokształcącą – liceum profilowane. Głównym założeniem reformatorów było
podniesienie wykształcenia polskiego społeczeostwa, jednakże obecnie reforma ta oceniana
jest zazwyczaj negatywnie. Dostrzega się w niej jedną z głównych przyczyn degradacji
szkolnictwa zawodowego, braku rzemieślników i wykwalifikowanych pracowników
fizycznych na rynku pracy.
Rysunek 1. Schemat systemu edukacji w Polsce od 2002 roku.
Szkoła podstawowa
Gimnazjum
Szkoła ponadgimnazjalna
liceum
ogólnokształcące
liceum profilowane
technikum
zasadnicza szkoła
zawodowa
Gimnazja
Kształcenie na poziomie szkoły gimnazjalnej jest obowiązkowe. Jego ukooczenie jest
równoznaczne z posiadaniem wykształcenia podstawowego. Na zakooczenie tego etapu
nauki uczniowie podchodzą do egzaminu gimnazjalnego, którego wynik w dużej mierze
przesądza o dalszym kierunku kształcenia. Począwszy od 1999 roku bardzo dynamicznie
wzrastała liczba nowych placówek tego typu. Obecnie w Kaliszu i powiecie kaliskim
funkcjonują 33 szkoły gimnazjalne dla młodzieży. Liczba ich w powiecie systematycznie
rośnie, natomiast w samym Kaliszu spadła w 2006 roku z 13 do 9 placówek. W roku 1999, a
więc w pierwszym roku funkcjonowania tego typu szkół, w powiecie kaliskim i mieście
Kaliszu było ich 29. Obecnie liczba ta się zwiększyła do 33.
Strona13
Opracowanie własne
Licea ogólnokształcące
W samym 2008 roku na obszarze Kalisza i powiatu kaliskiego odnotowano 2 306
absolwentów szkół gimnazjalnych, z których zdecydowana większośd decydowała się na
kontynuację nauki w szkołach ponadgimnazjalnych – liceach ogólnokształcących i
profilowanych oraz technikach i szkołach zawodowych. Najbardziej popularnym typem
szkoły ponadgimnazjalnej pozostają licea ogólnokształcące. To do nich próbuje się dostad co
roku największy odsetek absolwentów gimnazjów. Obecnie mogą się oni starad o przyjęcie
do jednego z 9 liceów, spośród których aż 7 znajduje się w samym Kaliszu. Począwszy od
2002 roku odnotowuje się znaczny wzrost liczby liceów ogólnokształcących w całej
Wielkopolsce, chociaż w samym Kaliszu ich liczba pozostaje na takim samym poziomie.
Jedynie w powiecie kaliskim od 2006 roku otwarte zostały dwie nowe placówki.
W kaliskich liceach ogólnokształcących naukę pobiera ok. 3 500 uczniów, w szkołach
powiatu kaliskiego – znacznie mniej (ok. 150). Dane te odzwierciedlają sytuację
demograficzną na omawianym obszarze, a także wskazują na liczbę klas w poszczególnych
rocznikach – w szkołach kaliskich klas jest znacznie więcej niż w miejscowościach powiatu
ziemskiego.
Jak już wspomniano, po reformie oświaty przeprowadzonej w 1999 roku, nauka w
liceach ogólnokształcących trwa 3 lata i kooczy się egzaminem maturalnym. Klasy w tych
szkołach są profilowane, co oznacza, że uczniowie mają możliwośd nauki w ramach
wybranych przedmiotów na poziomie rozszerzonym (co w praktyce oznacza odpowiednio
zwiększoną liczbę godzin lekcyjnych). W ramach jednej profilowanej klasy możliwe jest
prowadzenie maksymalnie 4 przedmiotów na ponadprzeciętnym poziomie, przy czym
istnieją w liceach także klasy, gdzie nie naucza się żadnego przedmiotu na poziomie
rozszerzonym. Ponadto w liceach ogólnokształcących istnieją klasy dwujęzyczne, w których
niektóre przedmioty wykładane są w języku obcym (najczęściej: angielskim, niemieckim bądź
francuskim).
Wraz z wprowadzeniem reformy przyjęto za cel upowszechnienie nauczania na
poziomie średnim i wyższym, a więc założenie, zgodnie z którym 80% młodzieży ma trafid do
szkół ogólnokształcących – liceów, a jedynie 20% do szkół zawodowych. W konsekwencji
doprowadziło to do niedostosowania systemu edukacji do potrzeb rynku pracy, swoistego
konfliktu między nauczycielami a pracodawcami. Liczba bezrobotnych absolwentów danego
Strona14
We wszystkich szkołach regionu w 2008 roku naukę pobierało 6 746 uczniów w wieku
gimnazjalnym (13-16 lat), z czego nieco ponad połowę (3 477) stanowili uczniowie
uczęszczający do szkół w Kaliszu. Liczba uczniów na przestrzeni ostatnich lat utrzymuje się na
stałym poziomie (ponad 7 tysięcy), zależy przede wszystkim od sytuacji demograficznej
regionu. Jedynie w pierwszym i drugim roku funkcjonowania była znacząco niższa z uwagi na
fakt, że w 1999 roku utworzona została jedynie pierwsza klasa gimnazjum (starsze roczniki
kontynuowały naukę w 8-klasowej szkole podstawowej), natomiast w 2000 roku
funkcjonowały jedynie dwie klasy. W pełnym cyklu kształcenia gimnazja zaczęły działad w
2001 roku.
kierunku nie wypływa na zmiany w szkolnictwie – w szczególności ilości klas, nadal przyjmuje
się uczniów chętnych do podjęcia nauki (np. do liceów ogólnokształcących). Można w tym
przypadku mówid wręcz o zawyżonych aspiracjach edukacyjnych. Na rynku pracy brakuje
pracowników fizycznych oraz technicznych, natomiast kształcenie wciąż idzie w kierunku
humanistycznym i takich też absolwentów corocznie jest najwięcej.3
3
4
http://poznan.gazeta.pl/poznan/1,89336,8164280,Slabsi_uczniowie_nie_beda_miec_miejsc_w_liceach_.html
http://www.gazeta.edu.pl/Liceum_profilowane_niekochane_dziecko_reformy-95_155-0.html
Strona15
Licea profilowane
Obok liceów ogólnokształcących funkcjonuje nieco inny typ szkół: licea profilowane.
Wbrew powszechnemu przekonaniu, ten typ szkoły nie jest szkołą zawodową, a ukooczenie
liceum profilowanego nie pozwala na uzyskanie tytułu zawodowego. Obecnie w Kaliszu i
powiecie kaliskim są zaledwie 2 licea profilowane. Obecnie licea profilowane borykają się z
wieloma problemami. Wśród nich najpoważniejszym jest ciągły brak chętnych absolwentów
gimnazjów do podjęcia nauki, a co za tym idzie – groźba zamknięcia tego typu placówek jako
takich, które nie spełniły pokładanych w nich nadziei – absolwenci nie mogą poszczycid się
dobrze zdaną maturą (szacuje się, że ponad 1/3 przystępujących do egzaminu maturalnego z
liceów profilowanych tego egzaminu nie zdaje) ani też nie mają zadowalającej wiedzy
zawodowej. Sami absolwenci gimnazjów także nie spieszą się z wyborem tej szkoły – najlepsi
uczniowie tradycyjnie wybierają licea ogólnokształcące, przede wszystkim te cieszące się
dobrą marką, nieco słabsi – wszystkie pozostałe. Uczniowie, którzy z egzaminu
gimnazjalnego uzyskali niewielką liczbę punktów zazwyczaj zostają uczniami zasadniczych
szkół zawodowych. Do techników kierują się absolwenci z określonymi zainteresowaniami
zawodowymi, którzy uzyskali odpowiednio wysoką liczbę punktów. Zatem uczniem liceum
profilowanego zostaje ten, któremu zabrakło punktów do liceum ogólnokształcącego lub
technikum, a który ma aspiracje niepozwalające na podjęcie nauki w szkole zasadniczej. 4
Przed szkołami wszelkiego typu kolejne wyzwanie, jakie stawia obecny niż
demograficzny. Spowodował on rozpoczęcie tzw. „walki o ucznia”, a więc walki o etaty
nauczycielskie, a także – o utrzymanie bytu szkoły. Już dzisiaj widad wyraźnie, że zwiększenie
w poprzednich latach liczby liceów ogólnokształcących doprowadziło do sytuacji, że słabsze
szkoły przyjmują niemal wszystkich chętnych. Może się zatem okazad, że pod pretekstem
niżu licea profilowane zostaną zamknięte. Obecnie widad wyraźnie, że liczba tych szkół
drastycznie się zmniejszyła w Kaliszu i powiecie kaliskim (z 10 placówek w roku 2004 do
zaledwie 2).
Uczniowie wybierający ten typ szkół (funkcjonujący jako element zespołów szkół)
mogą zdecydowad się na jeden z kilkunastu profilów:
Tabela 1. Profile do wyboru w liceach profilowanych.
Lp.
Profile w lice ach p rofilowanych
1.
chemiczne badanie środowiska
2.
ekonomiczno-administracyjny
3.
elektroniczny
4.
elektrotechniczny
5.
kreowani e ubiorów
6.
kształtowanie środowiska
7.
leśnictwo i technolo gia drewna
8.
mechaniczne tech iki wytwarzania
9.
mecha tron iczny
10.
rolniczo-spożywczy
11.
socjalny
12.
transportowo-spedycyjny
13.
usługowo-gospodarczy
14.
zarządzanie informacją
Opracowanie własne
5
5
Źródło: dane na podstawie ROZPORZĄDZENIA MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ I SPORTU z dnia 26 lutego
2002 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w profilach kształcenia ogólnozawodowego. (Dz. U. Nr
50, poz. 451),
Strona16
Technika
Następnym typem szkół ponadgminazjalnych są technika. Ukooczenie techników
umożliwia jego uczniom po zdaniu egzaminu uzyskanie dyplomu potwierdzającego
kwalifikacje zawodowe, a także możliwośd zdania egzaminu maturalnego otwierającego
możliwośd rozpoczęcia studiów zawodowych lub wyższych (oba egzaminy nie są
obowiązkowe). Absolwenci szkół gimnazjalnych regionu kaliskiego mogą wybierad szkołę
tego typu spośród 10 dostępnych na tym terenie i kształcid się w zawodach, spośród których
do najpopularniejszych należą wymienione w poniższej tabeli:
Lp.
Zawód
1.
Kucharz
2.
Protetyk słuchu
3.
Ratownik medyczny
4.
Technik administracji
5.
Technik dentystyczny
6.
Technik budownictwa
7.
Technik drogownictwa
8.
Technik dróg i mostów kolejowych
9.
Technik ekonomista
10.
Technik elektronik
11.
Technik elektryk
12.
Technik farmaceutyczny
13.
Technik fotograf
14.
Technik handlowiec
15.
Technik hotelarstwa
16.
Technik informatyk
17.
Technik inżynierii środowiska i melioracji
18.
Technik logistyk
19.
Technik mechanik
20.
Technik mechatronik
21.
Technik ochrony fizycznej osób i mienia
22.
Technik ochrony środowiska
23.
Technik usług fryzjerskich
24.
Technik usług kosmetycznych
Strona17
Tabela 2: Najpopularniejsze zawody w technikach
25.
Technik usług pocztowych i telekomunikacyjnych
26.
Technik weterynarii
Opracowanie własne na podstawie danych kaliskich szkół
Zasadnicze szkoły zawodowe
W otoczeniu Kalisza zasadniczych szkół zawodowych jest tyle samo, co liceów
ogólnokształcących – 9. Są to szkoły na podbudowie gimnazjalnej, gdzie realizowany jest
program nauczania z jednej strony w zakresie kształcenia ogólnego, z drugiej – kształcenia
zawodowego. Uczeo ZSZ może ukooczyd szkołę zawodową i otrzymad jedynie świadectwo jej
ukooczenia, bowiem przystąpienie do egzaminu zawodowego przed Okręgową Komisją
Egzaminacyjną nie jest obowiązkowe. Przystąpienie i pozytywne zaliczenie tego egzaminu
pozwala na uzyskanie dyplomu poświadczającego kwalifikacje zawodowe. Ponadto uczeo
szkoły zawodowej może zdawad egzamin czeladniczy w Izbie Rzemieślniczej, a następnie
rozpocząd kształcenie mistrzowskie. Sama szkoła zawodowa nie umożliwia przystąpienia do
egzaminu maturalnego, nie oznacza to jednak, że wybór takiej szkoły zamyka dalszą drogę
kształcenia. Po skooczonej szkole zawodowej uczeo może kontynuowad naukę w
uzupełniającym liceum ogólnokształcącym (czas trwania nauki to dwa lata) lub w technikum
uzupełniającym – trwającym trzy lata.
Niewątpliwie reforma oświaty przeprowadzona w latach 1999-2002 spowodowała
znaczny spadek zainteresowania tego typu szkołami. Doprowadziło to do zamknięcia wielu
placówek, oddziałów lub chodby klas z powodu miernego naboru. Dziś wielkimi wysiłkami
próbuje się przywrócid znaczenie szkolnictwa zawodowego, jednakże z uwagi na jego
Strona18
Można przypuszczad, że niepochlebne opinie na temat liceów profilowanych
przyczyniły się do ponownego wzrostu zainteresowania technikami. Niewątpliwie, nie tylko
po liczbie chętnych do nauki w tego typu szkołach, ale też na podstawie analizy liczby
placówek można potwierdzid taką tezę. Jedynie w ubiegłym roku liczba uczniów takich
placówek nieznacznie się zmniejszyła, co ma jednak swoją przyczynę także w sytuacji
demograficznej. O wzrastającej popularności techników wśród młodzieży kaliskiej świadczy
systematycznie zwiększająca się liczba absolwentów tego typu szkół.
W ostatnich latach coraz więcej mówi się o potrzebie kształcenia
ponadgimnazjalnego w konkretnych zawodach, a nie jedynie w szkołach ogólnokształcących.
Te ostatnie powinna wybierad młodzież, która już wybrała ścieżkę swojej kariery i studia
wyższe są jej niezbędne, aby uzyskad np. zawód lekarza bądź prawnika. Znaczną rolę powinni
pełnid tu nauczyciele-doradcy zawodowi, pomagając młodym ludziom nie tylko w określeniu
ich predyspozycji, ale także w wyborze przyszłej szkoły. Technika, podobnie jak zasadnicze
szkoły zawodowe pozwalają na zdobycie umiejętności i kwalifikacji do wykonywania pracy
niemal zaraz po ukooczeniu szkoły.
charakter jest to niezwykle trudne – brakuje sprzętu, urządzeo i maszyn, na których jeszcze
przed reformą uczyli się i pracowali uczniowie na szkolnych praktykach.
Jak wskazują wyniki prowadzonych badao, gimnazjaliści wybierając kolejną szkołę –
liceum, technikum lub zawodową – sugerują się atrakcyjnością przyszłego, wyuczonego
zawodu, co w przyszłości wpłynie na możliwośd zatrudnienia, renomą i marką szkoły
(szczególnie dotyczy to uczniów planujących w przyszłości kształcenie na poziomie wyższym),
a przede wszystkim – kryteriami przyjęd. Z bardziej prozaicznych kryteriów niewątpliwie
decydujący wpływ ma często odległośd od miejsca zamieszkania.6
Wykształcenie podstawowe wymaga ukooczenia gimnazjum, a więc podejścia do
egzaminu gimnazjalnego, który jest powszechny i obowiązkowy. Obecnie składa się on z 3
części – humanistycznej, matematyczno-przyrodniczej i egzaminu z języka obcego. W
zależności od uzyskanej liczby punktów, młodzi absolwenci mogą się ubiegad o miejsce w 4
różnych typach szkół ponadgimnazjalnych. Spośród nich największym zainteresowaniem
cieszą się corocznie licea ogólnokształcące, oprócz nich gimnazjaliści kontynuowad mogą
naukę w liceach profilowanych, technikach i zasadniczych szkołach zawodowych.
Wykres 2: Absolwenci różnego typu szkół ponadgimnazjalnych w latach 2005-2008
zasadnicze szkoły
zawodowe
2008
16%
2007
16%
25%
12%
47%
technika
2006
17%
23%
14%
45%
licea profilowane
2005
17%
25%
13%
45%
licea ogólnokształcące
0%
27%
20%
6%
40%
51%
60%
80%
100%
Opracowanie własne na podstawie danych GUS
6
Na podstawie: http://www.edukacja.edux.pl/p-2545-opracowanie-wynikow-ankiet-dotyczacych.php
Strona19
Liczba absolwentów, którzy co roku opuszczają licea ogólnokształcące w Kaliszu i
powiecie kaliskim, świadczy o tym, że ten typ szkół cieszy się największym zainteresowaniem
wśród młodzieży ponadgimnazjalnej. Również technika cieszą się sporą popularnością –
przyciągają rocznie nieco poniżej 30% absolwentów gimnazjów. Kolejną pozycję w tym
rankingu zajmują zasadnicze szkoły zawodowe – corocznie przyciągają kilkanaście procent
młodzieży. Zdecydowanie najmniejszym powodzeniem cieszą się licea profilowane –
zazwyczaj nie przyciągają więcej niż kilka – czasem kilkanaście – procent młodzieży.
Dodatkowo widoczny jest spadek zainteresowania tego typu szkołami na przestrzeni
ostatnich trzech lat o ponad połowę.
Szkoły policealne
Szkoły policealne przeznaczone są dla absolwentów szkół średnich, a więc liceów
ogólnokształcących, liceów profilowanych oraz techników. Konieczne jest ukooczenie jednej
z tych szkół, chod matura nie jest wymagana. Czas trwania nauki w tego typu placówkach to
zasadniczo dwa lata, chod szczegółowo określa go program tworzony przez Ministerstwo
Edukacji Narodowej. Koniec nauki związany jest z możliwością podejścia do egzaminu
zawodowego – a po jego zdaniu – otrzymania tytułu technika w danym zawodzie.
Szkół policealnych w regionie kaliskim jest niewiele, bo zaledwie 7. Wszystkie z nich
znajdują się w Kaliszu.7 Szkoły te kształcą w systemie dwuletnim lub rocznym. Ranking
najbardziej popularnych zawodów - nauczanych w większości szkół policealnych, pokazuje
poniższe zestawienie:
Tabela 3: Najbardziej popularne kierunki w szkołach policealnych Kalisza
Lp.
Kierunki w szkołach policealnych
1.
technik administracji
2.
technik wizażu i stylizacji paznokci
3.
technik usług kosmetycznych
4.
technik obsługi turystycznej
5.
technik hotelarstwa
6.
technik logistyk
7.
technik farmaceutyczny
8.
technik BHP
9.
technik informatyk
10.
technik handlowiec
11.
technik ekonomista
7
Takie dane istnieją w Banku Danych Regionalnych GUS, natomiast w wykazie szkół policealnych na stronie
http://kaliszfornia.webpark.pl/policealne.html jest informacja o 10 różnych szkołach policealnych
funkcjonujących na terenie Kalisza.
Strona20
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych szkół
Studia wyższe
Przez wiele lat maturzyści z Kalisza i powiatu kaliskiego, którzy chcieli rozpocząd
studia wyższe, musieli wyjeżdżad z miejsca swojego zamieszkania do któregoś z największych
miast Polski. Najczęściej wybór padał na Poznao i Łódź, jako miejsca najbliżej położone. W
ostatnich latach sytuacja się znacząco zmieniła – powstało wiele szkół wyższych o
charakterze niepublicznym (prywatnych), a także zamiejscowe oddziały Uniwersytetów.
Obecnie szkoły wyższe znajdują się nie tylko w największych ośrodkach miejskich subregionu
kaliskiego – Kaliszu, Jarocinie, Ostrowie Wielkopolskim, ale także w mniejszych
miejscowościach (np. Opatówek). Ogółem jednostek funkcjonujących w Kaliszu i jego
najbliższym otoczeniu (powiat ostrowski i jarocioski), które mają uprawnienia szkoły wyższej
jest ponad 10. Oferują one kształcenie zarówno na kierunkach ścisłych (np. informatyka), jak
i humanistycznych (np. pedagogika). Poza możliwością ukooczenia studiów na poziomie
licencjata lub magistra, pozwalają one na podjęcie dalszego kształcenia w systemie
pozaedukacyjnym (szkoleniowym), a także poprzez podjęcie studiów podyplomowych.
Oferta szkół wyższych skierowana do mieszkaoców Kalisza i powiatu kaliskiego jest zatem
bardzo bogata, szczególnie w porównaniu z podobnymi regionami w Polsce.
Z danych kaliskiego Informatora Miejskiego8 wynika, że w samym Kaliszu funkcjonują
trzy jednostki9 o charakterze szkoły wyższej: Paostwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im.
Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w Kaliszu (Instytut Politechniczny oraz Instytut
Medyczny), Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Pedagogiczno- Artystyczny w
Kaliszu, Wyższa Szkoła Finansów i Informatyki im. prof. Janusza Chechlioskiego w Łodzi,
Wydział Ekonomii w Kaliszu. Wskazane uczelnie wyższe kształcą studentów w kilkunastu
różnych kierunkach:
Tabela 4: Kierunki kształcenia studentów na uczelniach kaliskich
1.
8
Szkoła wyższa
Paostwowa Wyższa Szkoła
Zawodowa
im. Prezydenta Stanisława
Wojciechowskiego w Kaliszu
Oferowane kierunki kształcenia
Zarządzanie, Biznes i marketing międzynarodowy, Zarządzanie
bezpieczeostwem, Zarządzanie biznesem, Zarządzanie kulturą,
Zarządzanie mediami, Zarządzanie sportem, turystyką i rekreacją,
Zarządzanie w instytucjach samorządowych, Zarządzanie logistyką,
Finanse publiczne i polityka fiskalna, Finanse przedsiębiorstw i
controlling, Organizacja i zarządzanie przedsiębiorstwem,
Administracja i gospodarka samorządowa, Zarządzanie działalnością
socjalną, Gospodarowanie nieruchomościami, Mechanika i budowa
maszyn, Budowa silników lotniczych, Informatyka przemysłowa,
Technologia maszyn, Elektrotechnika, Elektroenergetyka,
Odnawialne źródła energii, Technologia informacyjna w
elektrotechnice, Inżynieria środowiska, Inżynieria ochrony
środowiska, Wentylacja i klimatyzacja, Położnictwo, Pielęgniarstwo,
Kosmetologia, Fizjoterapia, Ratownictwo medyczne.
http://www.kalisz.pl/_informator/29/2911/0/pl/Edukacja/Szko%C5%82y_Wy%C5%BCsze.html (dostęp z dnia
z 13 maja 2010)
9
3 szkoły wyższe oraz wyższe seminarium duchowne w Kaliszu
Strona21
Lp.
2.
Uniwersytet im. Adama
Mickiewicza Wydział
Pedagogiczno- Artystyczny
w Kaliszu
Edukacja artystyczna w zakresie sztuki muzycznej, Edukacja
artystyczna w zakresie sztuk plastycznych, Filologia angielska,
Filologia polska, Fizyka – informatyka stosowana, Historia,
Malarstwo, Ochrona dóbr kultury, Pedagogika, Informacja naukowa
i bibliotekoznawstwo, Pedagogika – edukacja biblioteczna,
Pedagogika – edukacja wczesnoszkolna z arteterapią, Pedagogika –
edukacja wczesnoszkolna z językiem angielskim, Pedagogika –
edukacja społeczna w zakresie samorządności lokalnej.
3.
Wyższa Szkoła Finansów
i Informatyki im. prof. Janusza
Chechlioskiego w Łodzi, Wydział
Ekonomii w Kaliszu
Finanse i rachunkowośd, Ekonomia, Praca socjalna, Bezpieczeostwo
narodowe.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uczelni wyższych
Strona22
Wszystkie uczelnie wyższe funkcjonujące w Kaliszu i jego najbliższym otoczeniu
(Jarocin, Ostrów Wielkopolski) prowadzą zdecydowaną większośd kierunków zarówno w
trybie stacjonarnym, jak i niestacjonarnym, dostosowując się tym samym do możliwości
studentów. Organizują także studia podyplomowe w wybranych kierunkach. Pod względem
liczby kierunków prym wiedzie Paostwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Prezydenta
Stanisława Wojciechowskiego w Kaliszu. Prowadzi ona naukę w ponad 30 kierunkach na
różnych wydziałach związanych z medycyną, administracją, zarządzaniem a także na
wydziałach technicznych. Wydział zamiejscowy UAM z kolei prowadzi naukę w kilkunastu
przedmiotach, głównie artystyczno-pedagogicznych oraz na filologiach. Z kolei Wyższa Szkoła
Finansów i Informatyki z siedzibą w Łodzi oferuje studentom naukę na zaledwie 4
kierunkach, o profilu ekonomicznym i socjalnym.
Każda spośród placówek posiadających uprawnienia szkoły wyższej oferuje studia
uzupełniające magisterskie oraz podyplomowe w różnorakich zakresach. Studia
podyplomowe są nieco inną niż studia wyższe formą kształcenia, a przeznaczone są dla osób
legitymujących się dyplomem ukooczenia studiów wyższych. Sam Kalisz oferuje 8 kierunków
studiów podyplomowych dostępnych na kaliskich uczelniach. Dwa pozostałe miasta
subregionu – Jarocin i Ostrów Wielkopolski razem oferują 11 możliwości podnoszenia
kwalifikacji po uzyskaniu dyplomu.
Wskazane powyżej wyższe szkoły nie są jedynymi funkcjonującymi w najbliższym
otoczeniu Kalisza, a więc kierującymi ofertę do mieszkaoców miasta i powiatu kaliskiego. W
ostatnich latach niezwykle popularne stało się otwieranie filii zarówno przez uczelnie
paostwowe, jak i prywatne, najczęściej w postaci wydziałów zamiejscowych. Znamienne, że
tendencja ta charakterystyczna jest nie tylko dla większych miast regionu (w tym przypadku
– Kalisza, Jarocina i Ostrowa Wielkopolskiego), ale także dla mniejszych miejscowości, czego
najlepszym przykładem jest Opatówek. W 2004 roku otwarto tam wydział zamiejscowy
uczelni niepaostwowej z Łodzi – Wyższej Szkoły Informatyki. Należy przypuszczad, że wraz z
coraz większym zainteresowaniem podjęcia studiów wśród młodzieży ta tendencja może się
utrzymywad10.
2.2.
Oferta szkoleniowa na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego
10
Z drugiej strony należy jednak mied także na uwadze tendencje demograficzne, a więc kilkuletni niż, który
rozpoczął się pod koniec lat 90-tych ubiegłego wieku i dotyczy osób rozpoczynających obecnie studia.
Strona23
Zgodnie z ustawą o systemie oświaty, która stanowi podstawę systemu oświaty w
Polsce, zapewnione zostało każdemu obywatelowi, niezależnie od wieku, prawo
dokształcania się i możliwośd uzupełniania wykształcenia, zdobywania lub zmiany kwalifikacji
zawodowych. W odniesieniu do osób dorosłych, a więc tych, które nie podlegają już
obowiązkowi szkolnemu, stosuje się pozaszkolne formy kształcenia oraz szeroko rozumiane
kształcenie ustawiczne. Obecnie w rejestrze instytucji szkoleniowych znajduje się niemalże
8,5 tys. instytucji zarejestrowanych na obszarze całego kraju. Zgodnie z danymi Rejestru na
terenie Kalisza i powiatu kaliskiego działa 50 instytucji szkoleniowych (41 z nich na terenie
samego miasta).
Zdecydowaną większośd instytucji szkoleniowych działających i świadczących usługi
na obszarze Kalisza i powiatu kaliskiego stanowią małe, prywatne firmy. Konsekwencją tego
faktu jest brak obowiązku sprawozdawczości Głównemu Urzędowi Statystycznymi, co
powoduje, że analiza tego obszaru staje się niezwykle trudna. Czynnikiem ograniczającym
rynek usług szkoleniowych jest z pewnością bliskośd dwóch znacznie większych, regionalnych
ośrodków miejskich, jakimi są Poznao i Łódź. Powoduje to, że – podobnie jak w przypadku
oferty edukacyjnej (w szczególności na poziomie studiów wyższych i podyplomowych) –
wielu zainteresowanych skorzystaniem z usług szkoleniowych wybiera któreś z tych miast,
gdyż oferta jest znacznie szersza, a ceny bardziej konkurencyjne. W samym tylko Poznaniu
według Rejestru Instytucji Szkoleniowych jest 325 firm oferujących szkolenia, zaś w Łodzi –
273. Podmiotami oferującymi największy dostęp do szkoleo obejmujących swym zakresem
bardzo zróżnicowaną tematykę, są powiatowe urzędy pracy. Ich funkcjonowanie skierowane
jest przede wszystkim do osób pozostających bez pracy, w tym szczególnie długotrwale
bezrobotnych. Jednakże oferowane w tych instytucjach szkolenia, kursy, warsztaty dostępne
są także dla osób, które znajdują się na etapie zmiany pracy (jeszcze niezatrudnieni), który
może trwad bardzo krótko. Analizując dane z Powiatowego Urzędu Pracy w Kaliszu
(zasięgiem swojego działania obejmuje Miasto Kalisz i powiat ziemski) można zauważyd, że w
samym 2009 roku oferował on niemal 100 kursów (rozłożone były one w czasie na cały rok,
więc niektóre z nich – te cieszące się największym zainteresowaniem klientów urzędu – były
cyklicznie powtarzane). Wśród najczęściej powtarzanych szkoleo w ciągu 2009 roku można
wyróżnid:
Tabela 5. Lista szkoleo i kursów przeprowadzonych w 2009 roku w Powiatowym Urzędzie Pracy w Kaliszu
Lp.
Kurs
1
Kurs prawa jazdy kat. C
2
Kurs prawa jazdy kat. E do C
3
Kurs kierowcy wózków jezdniowych
4
Kurs spawacza
5
Kurs obsługi komputera, kurs kasy fiskalnej
6
Kurs z zakresu przewozu rzeczy
7
Kurs specjalisty finansowo-księgowego, Kurs księgowego
8
Kurs stylistki paznokci i kosmetyczki
9
Kurs obsługi programów graficznych, projektowania stron www
10
Kurs z zakresu przewozu osób
11
Kurs sprzedawcy-magazyniera z obsługą wózka jezdniowego
12
Kurs prawa jazdy kat. D
13
Kurs z zakresu przewozu towarów niebezpiecznych
14
Kurs obsługi obrabiarek
15
Kurs fryzjerski
16
Kurs bukieciarza
17
Kurs sekretarki, asystentki szefa z podstawami angielskiego
18
Kurs przedsiębiorczości
Źródłem finansowania szkoleo jest przede wszystkim Fundusz Pracy, z którego
pochodziło ponad 57% wszystkich wydatków na kursy oferowane w 2009 roku. W ramach
Funduszu Pracy wyodrębnione zostały podfundusze, których zadaniem było finansowanie
określonych projektów. W dalszej kolejności finansowanie szkoleo pochodziło z
Europejskiego Fundusz Społecznego (w ramach projektu „Dobry start - lepsze jutro”) –
ponad 38% oraz z Paostwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych – ponad
4%.
Strona24
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PUP Kalisz
Szkolenia planowane przez urząd pracy na rok 2010, podobnie jak ubiegłoroczne,
mają na celu podniesienie kwalifikacji, a nie naukę konkretnych zawodów (poza kursem na
brukarza). Najwięcej jest tutaj kursów na prawo jazdy (głównie kat. C) oraz nadających różne
uprawnienia (na wózki jezdniowe). Warto zwrócid także uwagę na kursy, które tradycyjnie
prowadzone są przez urzędy pracy, jak chodby kurs przedsiębiorczości czy aktywnego
poszukiwania pracy. Istnieje także możliwośd wskazania kursu przez osobę bezrobotną
zarejestrowaną w urzędzie, który urząd może sfinansowad z każdego źródła (projekty
Funduszu Pracy i EFS).
Wymagania, jakie są stawiane przed osobami, które chciałyby uczestniczyd w
szkoleniach są odpowiedzią na ewentualne warunki późniejszej pracy (szczególnie w
przypadku wymogu dobrego stanu zdrowia). Zasadniczo podawane jest minimalne
wykształcenie, jakie powinien mied bezrobotny chcący rozpocząd kurs podnoszący
kwalifikacje – najwięcej kursów wymaga przynajmniej zasadniczego zawodowego
wykształcenia, jednakże istnieją też kursy, gdzie trzeba posiadad wykształcenie wyższe lub co
najmniej średnie (kursy informatyczne, administracyjno-finansowe).
Podsumowanie
Główne wnioski z przeprowadzonej analizy dotyczą przede wszystkim zawyżonych
aspiracji edukacyjnych absolwentów gimnazjów, których wybory dotyczące kontynuacji
nauki w szkołach ponadgimnazjalnych przyczyniają się do braku równowagi w zakresie
dopasowania oferty edukacyjnej do potrzeb pracodawców. Dynamiczny przyrost liczby
uczniów i absolwentów liceów ogólnokształcących w ostatnich latach wynikający m.in. z
zawyżonych aspiracji edukacyjnych i braku wiedzy na temat potrzeb rynku pracy przyczyniają
się do pogłębiania nierównowagi w zakresie podaży i popytu na pracowników w całym
subregionie.
Drugim zasadniczym wnioskiem, jaki wynika z analizy oferty edukacyjnej jest spadek
znaczenia kształcenia zawodowego na przestrzeni ostatnich kilku lat, który także jest
bezpośrednio związany z zawyżonymi aspiracjami edukacyjnymi młodzieży, ale również jest
efektem ostatniej reformy oświaty oraz stereotypowego wizerunku kształcenia zawodowego
i rzemiosła.
Niedopasowanie oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy przy niedostatecznej
informacji na temat sytuacji na rynku pracy oraz nieskutecznym doradztwie zawodowym
kierowanym do uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych powinny spotkad się ze
zdecydowanymi działaniami organów prowadzących szkoły gimnazjalne i ponadgimnazjalne,
publicznych służb zatrudnienia, a także zrzeszeo i związków pracodawców. Oferta
edukacyjna powinna podlegad modyfikacjom wynikającym z analizy zapotrzebowania
pracodawców na określone kwalifikacje i umiejętności potencjalnych pracowników. Zarówno
popyt jak i podaż absolwentów wg określonych zawodów powinny podlegad stałemu
monitoringowi i ocenie przez powiatowy urząd pracy oraz byd wykorzystywane przez
dyrekcje i organy prowadzące szkół, powiatową radę zatrudnienia do kształtowania oferty
edukacyjnej zgodnej z potrzebami rynkowymi. Absolwenci gimnazjów oraz uczniowie i
Strona25
2.3.
Strona26
absolwenci szkół ponadgimnazjalnych (jak też ich rodzice) powinni mied szeroki dostęp do
wiedzy na temat potrzeb pracodawców i sytuacji na lokalnym rynku pracy. Ponadto
wymagane jest skuteczne i kompleksowe doradztwo zawodowe zarówno na poziomie
gimnazjów, jak i szkół ponadgimnazjalnych (proces rozpoznawania predyspozycji i
zainteresowao zawodowych uczniów).
Wyraźny spadek zainteresowania szkołami zawodowymi oraz spadek liczby
absolwentów szkół zawodowych w ostatnich latach wymagają działao w zakresie
podniesienia atrakcyjności kształcenia zawodowego poprzez promocję szkolnictwa
zawodowego i przekazywania informacji o zawodach i potrzebach rynku pracy. Szczególnie
ważne w tym kontekście powinno byd badanie motywacji wyboru profilu kształcenia wśród
młodzieży szkół gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych. Powinna mied także miejsce
ściślejsza współpraca między pracodawcami a szkołami. Niski odsetek absolwentów ZSZ w
strukturze absolwentów szkół ponadgimnazjalnych przy najwyższym odsetku absolwentów
liceów ogólnokształcących wyraźnie uwidacznia zawyżone aspiracje edukacyjne młodzieży.
Zdecydowana większośd uczniów kooczących gimnazja wybiera bowiem licea
ogólnokształcące, przez co coraz bardziej ujawnia się kryzys szkolnictwa zawodowego.
Podniesienie poziomu nauczania jest jednym z czynników zwiększających konkurencyjnośd i
atrakcyjnośd absolwentów szkół zawodowych w oczach potencjalnych pracodawców. Należy
zatem podnieśd atrakcyjnośd kształcenia zawodowego poprzez promocję szkolnictwa
zawodowego i przekazywania informacji o zawodach i potrzebach rynku pracy. Za realizację
tych działao powinny byd odpowiedzialne organizacje rzemieślnicze, organy prowadzące
szkoły gimnazjalne i ponadgimnazjalne, dyrektorzy szkół ponadgimnazjalnych, powiatowa
rada zatrudnienia, powiatowy urząd pracy oraz zrzeszenia i związki pracodawców.
3. Sytuacja na rynku pracy w mieście Kaliszu i powiecie kaliskim
3.1.
Podstawowe dane
Natomiast powiat kaliski ziemski składa się z 11 gmin:
1. Blizanów
2. Brzeziny
3. Ceków
4. Godziesze
5. Koźminek
6. Lisków
7. Mycielin
8. Opatówek
9. Stawiszyn
10. Szczytniki
11. Żelazków
Powierzchnia powiatu kaliskiego wynosi wg danych GUS 115 999 ha.
Strona27
Miasto Kalisz jest jednolitą gminą miejską, miastem na prawach powiatu, jednym z
czterech w województwie wielkopolskim. Jednostkami pomocniczymi gminy są 23 osiedla i 3
sołectwa. Jest trzecim po Poznaniu i Koninie pod względem wielkości miastem Wielkopolski.
Jego powierzchnia to 6 942 ha. Miasto Kalisz wyprzedza jednak Konin pod względem liczby
ludności. Ludnośd Kalisza to (wg danych GUS za 2009 rok) 106 829 osób, co stanowi 3% ogółu
mieszkaoców województwa wielkopolskiego.
W Kaliszu krzyżują się drogi krajowe:
 nr 12 Łęknica – Leszno – Kalisz – Piotrków Trybunalski – Radom – Lublin – Dorohusk,
 nr 25 Bobolice – Bydgoszcz – Konin – Kalisz – Ostrów Wielkopolski – Oleśnica,
oraz drogi wojewódzkie:
 442 - Września – Kalisz,
 450 - Kalisz – Wieruszów – Opatów,
 470 - Kościelec – Turek – Kalisz.
Władze Kalisza wykorzystują do celów promocyjno-turystycznych informację jakoby
był on najstarszym miastem w Polsce. Potwierdzeniem tego ma byd wymieniona w
„Geografii” Ptolemeusza nazwa miejscowości „Kalisia”. Badacze nie są jednak zgodni co do
jednoznacznego identyfikowania tej nazwy z Kaliszem. Jakkolwiek było – z marketingowego
punktu widzenia jest to wybór dobry.
3.1.
Demografia
Liczba ludności powiatu m. Kalisza zmniejsza się z biegiem lat. Taki stan rzeczy można
odczytywad nie tylko jako efekt zmian demograficznych, ale też jako sygnał pogarszających
się warunków życia związanych z życiem zawodowym, kulturalnym i społecznym. Z drugiej
jednak strony może byd to symptom zmieniających się aspiracji i stylu życia. Wniosek taki
wydaje się byd również prawdopodobny, ponieważ ze zmniejszającą się liczbą ludności w
powiecie m. Kaliszu, wzrasta liczba ludności mieszkaoców powiatu kaliskiego. Może byd to
przejaw suburbanizacyjnych tendencji. Suburbanizacja polega na wyludnianiu się centrum i
rozwoju strefy podmiejskiej. Za tym idzie rozwój infrastruktury, zabudowy mieszkaniowej,
punktów handlowo-usługowych, połączeo komunikacyjnych.
Wykres 1. Liczba ludnośd powiatu m. Kalisz, w podziale na płed w latach 2002 – 2009.
120 000
109 458
109 211
108 666
108 576
108 575
108 311
107 910
106 829
51 344
51 204
50 980
50 807
50 708
50 547
50 372
49 788
58 114
58 007
57 686
57 769
57 867
57 764
57 538
57 041
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
100 000
80 000
60 000
40 000
20 000
kobiety
mężczyźni
ogółem
Dane: GUS. Opracowanie własne.
Strona28
0
Zmniejszająca się liczebnośd mieszkaoców Kalisza tylko w pewnej części może
wynikad ze zjawiska suburbanizacji. Zarówno opuszczanie Kalisza ze względów
ekonomicznych, jak i przenoszenie się z miasta na peryferia można zaobserwowad na
obszarze obu powiatów.
Wykres 2. Liczba ludnośd powiatu kaliskiego, w podziale na płed w latach 2002 – 2009.
90 000
79 831
80 017
80 051
80 335
80 478
80 569
80 821
81 166
39 252
39 333
39 317
39 460
39 533
39 572
39 709
39 837
40 579
40 684
40 734
40 875
40 945
40 997
41 112
41 329
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
80 000
70 000
60 000
50 000
40 000
30 000
20 000
10 000
0
kobiety
mężczyźni
ogółem
Czynnikami wpływającymi na spadek lub przyrost liczby ludności na terenie
omawianych powiatów są również migracje, zarówno wewnętrzne jak i zagraniczne.
Znamiennym wskaźnikiem świadczącym o tym, że Kalisz przestał byd atrakcyjnym miejscem
do życia jest ujemne saldo migracji wewnętrznych. Oznacza to, że ludzie raczej wyjeżdżają z
samego miasta szukając lepszego miejsca do życia w kraju, a bywa, że w sąsiednim powiecie.
Wykres 3. Saldo migracji wewnętrznych w powiecie mieście Kaliszu w latach 2002 – 2009.
2002
2003
2004
2005
-213
-220
2006
2007
2008
2009
0
-50
-100
-150
-200
-250
-300
-211
-256
-227
-265
-292
-350
-400
-406
-450
mężczyźni
kobiety
Strona29
ogółem
Wykres 3. ukazuje również wyraźny wzrost liczby wyjeżdżających z Kalisza kobiet, co
można interpretowad jako próbę przezwyciężenia problemów ze znalezieniem zatrudnienia,
ale także chęcią polepszenia sytuacji społeczno-zawodowej.
W przypadku powiatu kaliskiego sytuacja przedstawia się odmiennie. Tu od lat saldo
migracji jest dodatnie, a od 2008 roku liczba przyjeżdżających kobiet jest wyższa niż liczba
mężczyzn.
Wykres 4. Saldo migracji wewnętrznych w powiecie kaliskim w latach 2002 – 2009.
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
227
227
300
239
250
200
94
100
50
150
147
139
150
17
0
ogółem
mężczyźni
kobiety
Zmiany w strukturze wiekowej ludności Kalisza, jak i powiatu kaliskiego mogą budzid
niepokój o ich ekonomiczno-społeczną przyszłośd. Według prognozy demograficznej
Głównego Urzędu Statystycznego liczba mieszkaoców do roku 2030 sukcesywnie będzie
spadad – będzie wzrastał natomiast odsetek osób w wieku poprodukcyjnym.
Wykres 5. Rozkład procentowy ludności powiatu m. Kalisza wg struktury wiekowej w latach 2002 – 2009.
100%
15,7%
15,9%
16,1%
16,3%
17,0%
17,6%
18,2%
18,7%
55,6%
54,6%
53,5%
53,3%
54,4%
55,1%
55,8%
56,5%
64,3%
64,7%
65,1%
65,2%
64,8%
65,5%
64,2%
63,9%
20,0%
19,4%
18,8%
18,5%
18,2%
17,9%
17,6%
17,4%
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
80%
60%
40%
20%
przedprodukcyjnym
produkcyjnym
poprodukcyjnym
Ludnośd w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym
Strona30
0%
Wykres 6. Rozkład procentowy ludności powiatu kaliskiego wg struktury wiekowej w latach 2002 – 2009.
100%
15,4%
15,4%
15,4%
15,3%
15,4%
15,6%
15,7%
15,7%
68,9%
67,1%
64,8%
62,9%
61,5%
60,1%
59,2%
58,5%
80%
60%
40%
59,2%
59,9%
60,7%
61,4%
61,9%
62,5%
62,8%
63,1%
25,4%
24,8%
23,9%
23,3%
22,7%
22,0%
21,5%
21,2%
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
20%
0%
przedprodukcyjnym
produkcyjnym
poprodukcyjnym
Ludnośd w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym
Dane: GUS. Opracowanie własne
Strona31
W oparciu o powyższe wykresy (5 i 6) można stwierdzid, że społeczeostwo Kalisza i
powiatu kaliskiego starzeje się. Wyraźnie zmniejsza się odsetek ludności w wieku
przedprodukcyjnym – od 2002 roku o 2,6 punktu procentowego w Kaliszu i 4,2 p. proc. w
powiecie kaliskim. W Kaliszu znacznie wzrósł w tym czasie odsetek osób w wieku
poprodukcyjnym. Nie wpływa to w istotny sposób na odsetek ludności w wieku
produkcyjnym. Natomiast w powiecie kaliskim odsetek tych ostatnich wzrósł wyraźnie, bo o
prawie 4 punkty procentowe.
W chwili obecnej proces starzenia ludności Wielkopolski jest umiarkowany podobnie
jak miasta Kalisza, jednakże stale się pogłębiający. W świetle aktualnej prognozy
demograficznej do roku 2020 nastąpi przyrost ludzi starych o 272 tys., a do roku 2030 osób
starych przybędzie aż o 389 tys. Tempo wzrostu liczby ludności w starszym wieku pozwala na
stwierdzenie, iż w niedalekiej przyszłości region wielkopolski należed będzie do regionów o
intensywnym procesie starzenia się ludności.
Odpływ młodych ludzi i związany z tym wzrost odsetka ludności w wieku
poprodukcyjnym jest niekorzystnym zjawiskiem ponieważ oznacza w większej mierze
obciążenie budżetów instytucji pomocy społecznej, większą zachorowalnośd, a także
mniejsze wpływy z podatków, mniejszą dynamikę rozwoju gospodarczego i kulturalnego.
Prawdopodobieostwo dalszego starzenia się społeczeostwa Kalisza wzrasta wobec
danych dotyczących zmniejszającej się liczby ludności.
3.2.
Gospodarka
Potencjał gospodarczy Kalisza jest bardzo duży, chod wyraźnie odbił się na nim ostatni
ogólnoświatowy kryzys gospodarczy. Wiele przedsiębiorstw musiało ratowad się grupowymi
zwolnieniami. Szczególnie mocno odczuły to firmy przemysłu lekkiego jak Wistil czy Haft.
Ryzykowny z punktu widzenia stabilności społeczno-gospodarczej jest fakt, iż na
terenie Kalisza działało i nadal działa wiele firm zagranicznych. Z jednej strony jest to
korzystne ponieważ stanowią źródło większego kapitału, a także przekaźnik lub źródło
innowacji w gospodarce. Z drugiej – ponieważ firmy zagraniczne należą do największych
pracodawców w mieście - rachunek zysków i strat może sprawid, że przeniesienie
działalności do innych krajów będzie bardziej opłacalne, co może spowodowad zapaśd na
lokalnym rynku pracy.
Firma
Kraj pochodzenia
Branża
Pratt & Whitney (United Technologies Corp.)
Kanada/ USA
przemysł lotniczy
Nestle Polska SA
międzyn.
przemysł spożywczy
DOSSCHE Kalisz Sp.z.o.o.
Belgia
przemysł paszowy
SCHIMMEL Pianos
RFN
przemysł muzyczny
VAC AERO
USA
przemysł lotniczy
Meyer Tool Poland
USA
przemysł lotniczy
SCHNEE
RFN
prod. części AGD
ARIA Sistemi Filtraggio SA
Włochy
prod. części AGD
RECO Polska
Włochy
prod. części AGD
New Plast Poland
Włochy
prod. części AGD
Carrefour Polska SA
Francja
sied handlowa
Castorama
RFN
sied handlowa
Media Markt
RFN
sied handlowa
Macro Cash & Carry
międzyn.
sied handlowa
TESCO Poland
międzyn.
handel det.
Źródło: www.kalisz.pl
Strona32
Tabela 1. Najwięksi inwestorzy zagraniczni w Kaliszu
Warto również wspomnied o markach takich jak:
 Kaliszanka, Winiary, Paula w przemyśle spożywczym;
 Wistil, Haft, Runotex; BIG STAR Ltd. w przemyśle lekkim;
 Polmo Kalisz Sp. z o.o., Wega w przemyśle motoryzacyjnym.
Ich funkcjonowanie na tym terenie potwierdza silny potencjał gospodarczy tego
obszaru.
Sytuacja na kaliskim rynku pracy wymaga uwzględnienia zróżnicowania społecznoekonomicznego w każdym z analizowanych powiatów. Innych bowiem działao wspierających
i aktywizacyjnych wymaga zbiorowośd, w której większośd osób zatrudnionych jest w
sektorze usług, a duża częśd pracuje w przemyśle, a innych zbiorowośd, w której
zdecydowanie przeważa zatrudnienie w rolnictwie.
Odmienna jest również dynamika liczby zatrudnionych w poszczególnych powiatach.
W powiecie m. Kaliszu liczba pracujących zwiększała się nieprzerwanie na przestrzeni lat
2003 – 200811, o tyle w powiecie kaliskim podlegała nieznacznym wahaniom.
W podziale na poszczególne sektory największy wzrost liczby zatrudnionych w
powiecie m. Kaliszu odnotowano w sektorze usług rynkowych. Natomiast w powiecie
kaliskim w sektorze rolnictwa pracuje 69% zatrudnionych. Sektor usług nierynkowych
tworzy więcej miejsc pracy niż sektor usług rynkowych.
Wykres 7. Liczba zatrudnionych w głównych sektorach gospodarki w powiecie m. Kalisz w latach 2003 – 2008.
40 000
35 000
7 609
7 827
7 696
7 800
7 815
7 644
9 589
10 289
10 811
10 928
11 409
11 691
13 327
13 496
13 223
13 482
13 709
14 001
1 141
1 170
1 167
1 184
1 182
1 202
2003
2004
2005
2006
2007
2008
30 000
25 000
20 000
15 000
10 000
5 000
0
rolnictwo
przemysł
usługi rynkowe
usługi nierynkowe
11
Brak danych GUS za 2009 rok.
Strona33
Wykres 8. Liczba zatrudnionych w głównych sektorach gospodarki w powiecie kaliskim w latach 2003-2008.
25 000
20 000
2 387
1 377
2 368
1 269
2 482
1 413
2 410
1 422
2 414
1 296
2 324
1 455
3 531
3 332
3 273
3 164
3 335
3 500
16 021
16 046
16 108
16 076
16 085
16 180
2003
2004
2005
2006
2007
2008
15 000
10 000
5 000
0
rolnictwo
przemysł
usługi rynkowe
usługi nierynkowe
Strona34
Na przestrzeni lat 2003 – 2008 o 4 punkty procentowe wzrósł odsetek zatrudnionych
w sektorze usług rynkowych w Kaliszu. Od 2004 roku w większości pracują w nim kobiety
(52,3% w 2008). Zdecydowanie zdominowany przez kobiety jest sektor usług nierynkowych,
w którym w omawianym okresie pracowało ponad 70% kobiet (71% w 2008). Wśród
zatrudnionych w przemyśle, kobiety stanowiły ok. 1/3, a wśród pracujących w rolnictwie 43%
w 2008 roku.
W powiecie kaliskim odsetek kobiet zatrudnionych w rolnictwie jest podobny i
wynosił w 2008 roku 45%. W sektorze przemysłowym, w którym zatrudnionych w 2008 roku
było 15% pracujących kobiety stanowiły 27% (23% w 2003). Nieznaczną większośd stanowiły
kobiety w sektorze usług rynkowych (52%). Zdecydowanie natomiast zdominowały sektor
usług nierynkowych (81%).
Na przestrzeni lat 2002 – 2007 liczba przedsiębiorstw w powiecie m. Kalisz
zmniejszała się stopniowo. Odbicie nastąpiło w 2008 roku i nie zostało przerwane w roku
2009. Liczba podmiotów gospodarczych w 2009 roku zmniejszyła się jednak o 6% w
porównaniu do tej odnotowanej w 2002 roku, a o 2% od roku, w którym Polska wstąpiła do
Unii Europejskiej.
Wykres 9. Liczba podmiotów gospodarzych w powiecie m. Kalisz wg sektora własności w latach 2002 - 2009
14 000
12 174
12 153
11 762
12 000
11 620
11 421
11 398
11 303
11 502
10 000
11 716
11 318
11 167
10 966
10 847
10 993
11 103
6 000
11 759
8 000
415
437
444
453
455
456
405
399
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
4 000
2 000
0
sektor publiczny
sektor prywatny
ogółem
W powiecie kaliskim sytuacja prezentuje się w sposób odmienny. Tu od 2004 roku
liczba przedsiębiorstw sukcesywnie wzrasta w każdym z sektorów własności i w 2009 roku
była o 14% większa od odnotowanej w 2004.
Wykres 10. Liczba podmiotów gospodarczych w powiecie kaliskim wg sektora własności w latach 2002 - 2009
6 000
5 000
4 775
4 938
4 514
4 576
4 677
4 795
4 984
5 155
4 321
4 377
4 476
4 584
4 768
4 937
2 000
4 751
3 000
4 609
4 000
166
187
193
199
201
211
216
218
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
1 000
sektor publiczny
sektor prywatny
ogółem
Strona35
0
12
Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku
osobistego i domowego.
13
Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Strona36
W podziale na poszczególne sekcje PKD 2004 w Kaliszu odnotowano zmniejszenie
liczby podmiotów w sekcji G12, w której zarejestrowanych jest ich najwięcej (31% w 2009).
Regres ten trwa od 2002 roku, a liczba przedsiębiorstw w tej sekcji była mniejsza w 2009
roku w porównaniu z 2002 o 16%.
Regres dotyczy też sekcji przetwórstwa przemysłowego (D), która jest trzecią pod
względem liczby zarejestrowanych w niej przedsiębiorstw w Kaliszu (9%). W porównaniu do
2002 roku liczba zarejestrowanych w niej przedsiębiorstw w 2009 roku była mniejsza o 12%.
Zmniejszanie ich liczby trwało nieprzerwanie w latach 2002 – 2008. Nieznaczne odbicie
odnotowano w 2009 roku.
Wzrost liczby przedsiębiorstw odnotowano natomiast w drugiej co do liczebności
podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w m. Kaliszu, sekcji K13 (19%). W porównaniu
do 2002 roku liczba przedsiębiorstw z tej sekcji była wyższa w 2009 roku o 2%.
Wahania liczby zarejestrowanych podmiotów odnotowano w sekcji F, czyli
budownictwie. Jest to czwarta sekcja pod względem liczby zarejestrowanych w Kaliszu
pomiotów. Jednak ich liczba była w 2009 roku o 2% mniejsza od tej jaką odnotowano w roku
2002.
Wykres 11. Podmioty gospodarcze w powiecie m. Kaliszu wg sekcji PKD 2004 w latach 2002 – 2009. (stanowiących ponad 5% ogółu w 2009 roku)
12 000
10 000
8 000
642
800
613
773
764
779
986
1 221
967
1 218
627
718
626
687
783
647
666
678
712
732
785
640
677
803
940
812
830
847
925
913
939
960
966
1 140
1 114
1 092
1 069
1 072
2 109
2 133
2 108
2 121
2 134
1 155
6 000
2 091
2 110
2 099
764
4 000
2 000
4 265
4 235
4 116
3 993
3 802
3 695
3 658
3 602
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
0
Sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego
Sekcja K - Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej
Sekcja D - Przetwórstwo przemysłowe
Sekcja F - Budownictwo
Sekcja O - Działalnośd usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała
Sekcja N - Ochrona zdrowia i pomoc społeczna
Strona37
Sekcja I - Transport, gospodarka magazynowa i łącznośd
Wykres 12. Podmioty gospodarcze w powiecie kaliskim wg sekcji PKD 2004 w latach 2002 – 2009. (stanowiących ponad 5% ogółu w 2009 roku)
5 000
4 500
4 000
3 500
3 000
2 500
2 000
316
228
410
628
486
300
245
476
449
445
564
578
251
275
454
474
444
562
557
557
563
494
566
440
435
584
439
504
579
605
621
645
658
459
633
304
315
244
256
260
254
440
282
294
267
289
649
734
1 498
1 537
1 445
1 438
1 453
1 446
1 472
1 514
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
1 500
1 000
500
0
Sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego
Sekcja A - Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo
Sekcja F - Budownictwo
Sekcja D - Przetwórstwo przemysłowe
Sekcja K - Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej
Sekcja I - Transport, gospodarka magazynowa i łącznośd
Strona38
Sekcja O - Działalnośd usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała
W powiecie kaliskim znów zaobserwowad można odmienny stan rzeczy od tego, który
prezentuje powiat m. Kalisz. Jak wspomniano, w powiecie kaliskim liczba przedsiębiorstw
zwiększa się od 2004 roku. Wśród wyróżnionych sekcji zmniejszenie liczby przedsiębiorstw w
zestawieniu danych za rok 2009 z danymi z 2004 odnotowano tylko w jednej sekcji – K.
Największy wzrost liczby podmiotów gospodarczych odnotowano w sekcjach:
 Sekcja A - Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo – 31%
 Sekcja F – Budownictwo – 33%,
 Sekcja O - Działalnośd usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała – 24%,
 Sekcja I - Transport, gospodarka magazynowa i łącznośd – 17%.
Zmiany liczby przedsiębiorstw w poszczególnych sekcjach świadczą o wahaniach
koniunkturalnych w danych gałęziach gospodarki. Cenne dla pełnego zobrazowania sytuacji
na kaliskim rynku pracy będą dane za 2010 rok, które do tej pory nie zostały opublikowane
przez GUS.
Za twierdzeniem o stopniowej poprawie sytuacji przedsiębiorstw w powiecie
grodzkim kaliskim świadczą dane dotyczące zmieniających się proporcji między nowo
rejestrowanymi a wyrejestrowywanymi w rejestrze REGON podmiotami gospodarczymi na
10 tys. ludności. Sytuację tę obrazuje poniższy wykres.
Wykres 13. Liczba podmiotów gospodarczych nowo zarejestrowanych w i wyrejestrowanych z REGON
w powiecie m. Kaliszu w latach 2003 – 2009.
120
103
100
90 91
110
105
96
96
87
84
94
100
93
79
80
85
60
40
20
0
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności
wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności
Strona
Wskaźnik sytuacji gospodarczej przedsiębiorstw zarejestrowanych na terenie powiatu
kaliskiego mierzony stosunkiem liczby nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych do
liczby podmiotów wyrejestrowanych jest lepszy niż w Kaliszu. Liczba nowo zarejestrowanych
stale się zwiększa od 2004 roku, natomiast wyrejestrowanych przedsiębiorstw podlega
nieznacznym wahaniom.
39
Wykres 14. Liczba podmiotów gospodarczych nowo zarejestrowanych w i wyrejestrowanych z REGON w
powiecie kaliskim w latach 2003 – 2009.
80
53
60
49
54
55
44
47
2004
2005
2006
2007
2008
nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności
wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności
2009
45
47
43
36
40
65
63
58
42
20
0
2003
Liczba przedsiębiorstw przypadających na 10 tys. ludności od 2003 roku sukcesywnie
jednak się zmniejszała do 2007 roku. Wzrost odnotowano w latach 2008 i 2009.
W powiecie kaliskim rok 2004 był przełomowy również pod względem tego
wskaźnika. Od tego roku bowiem liczba przedsiębiorstw przypadających na 10 tys. ludności
zwiększa się.
Wykres 15. Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. ludności
w powiecie m. Kaliszu i powiecie kaliskim, w latach 2002 – 2009.
1 200
1 113
1 116
1 081
1 068
1 053
1 046
1 064
1 075
1 000
800
600
598
617
564
570
581
595
617
635
400
200
0
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Strona
Władze Kalisza przez wiele lat podejmowały aktywne działania mające na celu rozwój
gospodarczy, społeczny, kulturalny i infrastrukturalny miasta. Świadczą o tym sformułowane
już w 2004 roku w Strategii Rozwoju Kalisza na lata 2004 – 2013 cele:
 „kreowanie nowoczesnej gospodarki, wzmacniającej pozycję Kalisza jako lidera w
regionie;
 poprawa jakości życia w mieście;
 wzmacnianie tożsamości miasta;
40
kształtowanie ładu przestrzennego i infrastrukturalnego.”14
Potwierdzeniem prorozwojowej postawy władz jest również świadomośd konieczności
aktualizacji Strategii, poprzez dostosowanie jej do warunków związanych z członkostwem w
Unii Europejskiej.
Warto wspomnied również o działaniach na rzecz rozwoju gospodarczego polegających
na oferowaniu zwolnieo z podatku od nieruchomości dla inwestorów tworzących nowe
miejsca pracy15.

3.3.
Bezrobocie i rynek pracy
Zróżnicowana sytuacja demograficzna i gospodarcza w omawianych powiatach nie
różnicuje w sposób istotny stopy bezrobocia odnotowanej w ostatnich latach. Poza
możliwościami tworzenia i utrzymania nowych miejsc pracy przez pracodawców lub
zakładania przedsiębiorstw jednoosobowych istotne jest również zapewnienia odpowiednio
wykształconych kadr.
Na przestrzeni lat 2004 – 2008 znacząco zmniejszyła się liczba bezrobotnych
zarejestrowanych w kaliskim PUP. Zmniejszająca się tendencja miała jednak charakter
ogólnokrajowy. Warto podkreślid, że poziom stopy bezrobocia w obu powiatach był niższy w
latach 2004 – 2009 niż w województwie wielkopolskim.
Wykres 16. Poziom stopy bezrobocia w Kaliszu, powiecie kaliskim i województwie wielkopolskim w latach
2004 – 2010.
20%
18%
16%
15,9%
14,7%
14%
14,6%
12,9%
11,5%11,7%
12%
10%
8%
17,2%
16,0%
8,3%
7,3% 7,8%
14,6%
5,8%
6%
8,4%
9,3%
6,4%
8,2%
4%
9,1%
8,4%
8,3%
2009
2010
5,9%
2%
0%
2004
2005
2006
powiat m. Kalisz
2007
powiat kaliski
2008
woj. wielkopolskie
14
Strategia Rozwoju Kalisza na lata 2004 – 2013, Kalisz 2004, s. 5.
Zwolnienie wynosi 3 000 zł od każdego pracownika zatrudnionego w nowym przedsiębiorstwie, a jego okres
(do 10 lat) zależy od ilości nowych miejsc pracy. www.kalisz.pl.
15
Strona
41
Opracowanie własne na podstawie danych GUS; PUP Kalisz (dla woj. dane z XI 2010).
Od 2002 roku zwiększał się natomiast odsetek kobiet wśród zarejestrowanych
bezrobotnych osiągając w 2007 63% (w Kaliszu wynosił 61%, a w powiecie kaliskim 65%).
Według danych PUP w powiecie grodzkim kobiety na dzieo 30. września 2010 stanowiły 54%
zarejestrowanych bezrobotnych, a powiecie ziemskim 55%.
Wykres 17. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie m. Kalisz w latach 2002 – IX 2010.
9 000
8 000
7 000
6 000
5 000
4 000
3 000
2 000
1 000
0
8037
8044
7146
6174
3 810
3 737
5491
3 282
2 763
4 227
2002
4 307
2003
2 203
3436
2004
3 411
2005
kobiety
3 288
2006
3942
1 890
1 815
2714
1 324
3 864
3976
1 136
2 112
1 578
2 086
2 127
2007
2008
2009
IX 2010
mężczyźni
ogółem
Opracowanie własne na podstawie danych GUS, PUP Kalisz.
Wykres 18. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie kaliskim w latach 2002 – IX 2010.
7000
5820
5895
6000
5559
5144
4588
5000
4000
2851
2789
2624
2309
1867
2000
1000
2536
2442
3000
2969
3106
1750
856
2935
2835
1192
672
2721
1586
2153
976
1078
1344
1177
2008
2009
IX 2010
0
2002
2003
2004
kobiety
2005
2006
mężczyźni
2007
ogółem
Strona
Nadal utrzymuje się wysoki napływ bezrobotnych spowodowany redukcją
zatrudnienia w firmach przeżywających kłopoty finansowe na skutek braku zbytu swoich
wyrobów czy usług i nie przedłużanie z tego powodu umów zawartych na czas określony.
Aż do 2008 roku znacząco zmniejszała się liczba zarejestrowanych bezrobotnych
zwolnionych z przyczyn dotyczących zakładu pracy zarówno w Kaliszu jak i w powiecie
kaliskim. Dane te świadczą o silnej pozycji gospodarczej omawianych powiatów i pozwalają
42
Opracowanie własne na podstawie danych GUS, PUP Kalisz.
mied nadzieję na szybką i znacząco poprawę na rynku pracy w momencie poprawienia
koniunktury na rynku krajowym i międzynarodowym.
Wykres 19. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych zwolnionych z przyczyn dotyczących zakładu pracy
w Kaliszu i powiecie kaliskim w latach 2002 – 2009.
1 400
1 292
1 117
1 200
1 000
925
822
782
800
659
574
600
657
543
477
400
416
345
218
268
172
2007
2008
200
227
0
2002
2003
2004
2005
m. Kalisz
2006
2009
p. kaliski
Istotne zmiany zaszły też w strukturze bezrobotnych wg kategorii wiekowych. Do
2006 roku włącznie obserwowano w Kaliszu i powiecie kaliskim korzystne zmiany dla ludzi
młodych, niekorzystne dla starszych.
W powiecie m. Kaliszu największą poprawę sytuacji na rynku pracy odnotowano
wśród osób z najmłodszej grupy wiekowej. Do 2007 roku powiększał się odsetek osób w
wieku od 45 do 54 lat, w kolejnych latach obserwowano stopniowe zmniejszanie się ich
odsetka w strukturze zarejestrowanych bezrobotnych.
Wykres 20. Rozkład procentowy zarejestrowanych bezrobotnych zameldowanych w m. Kaliszu wg grup
wiekowych w latach 2002 – IX 2010.
2002
2005
30%
40%
24%
2003
2004
20%
50%
60%
29%
22%
12%
28%
2007
13%
27%
2008
14%
24%
22%
26%
22%
29%
21%
28%
23%
22%
28%
2006
90%
29%
21%
100%
21%
22%
30%
18%
80%
23%
30%
20%
70%
27%
3%
3%
4%
6%
8%
11%
10%
2009
17%
29%
20%
24%
10%
IX 2010
16%
29%
21%
23%
11%
24 lata i mniej
25-34
35-44
45-54
55 i więcej
43
10%
Strona
0%
W powiecie kaliskim osoby młode z grupy wiekowej 24 lata i mniej są największą
grupą wśród zarejestrowanych bezrobotnych. Okazuje się również, że obecnie w najgorszej
sytuacji są osoby w przedziale wiekowym od 25 do 34 lat, gdyż to one stanowią 29% ogółu
zarejestrowanych w lokalnym PUP. Może to wynikad z braku wystarczającego wsparcia
skierowanego konkretnie do tej grupy. Oznacza to koniecznośd podejmowania działao
aktywizacyjnych, edukacyjnych i szkoleniowych skierowanych do bezrobotnych z obu grup.
Jest to tym bardziej uzasadnione, że roczniki z wyżu demograficznego będą jeszcze przez
kilka najbliższych lat mieścid się w tych przedziałach, a tym samym będą stanowid
potencjalne źródło największej liczby bezrobotnych. Należy przy tym podkreślid, że wyż
demograficzny z lat 80-tych jest zjawiskiem charakterystycznym dla Polski i nie miał miejsca
w krajach tzw. Starej Unii. Wynika stąd koniecznośd dostosowania działao do realiów i
specyfiki regionalnej, a nie uśrednionych statystyk.
W obliczu starzenia się społeczeostwa ważne jest podejmowanie działao mających na
celu zatrzymanie lub przyciągnięcie ludzi młodych na teren Kalisza i powiatu kaliskiego oraz
umożliwienie im funkcjonowania na lokalnym rynku pracy.
Taki stan rzeczy nie oznacza, że nie należy podejmowad działao na rzecz osób ze
starszych grup wiekowych. Chodzi natomiast o to, by działania były możliwie
dalekowzroczne.
Wykres 21. Rozkład procentowy zarejestrowanych bezrobotnych zameldowanych w powiecie kaliskim wg grup
wiekowych w latach 2002 – IX 2010.
0%
10%
20%
2002
2005
2006
40%
50%
38%
2003
2004
30%
70%
80%
28%
36%
18%
30%
30%
19%
30%
31%
90%
19%
29%
33%
25%
60%
20%
13%
2%
14%
2%
16%
20%
100%
16%
19%
3%
3%
5%
2007
27%
29%
17%
18%
8%
2008
26%
30%
16%
20%
8%
2009
33%
IX 2010
33%
24 lata i mniej
28%
16%
29%
25-34
35-44
17%
45-54
17%
15%
6%
6%
55 i więcej
Strona
Warto również przyjrzed się strukturze zbiorowości bezrobotnych pod względem
wykształcenia. W ostatnich latach znacznie pogorszyła się sytuacja na lokalnym rynku pracy
44
osób z wyższym wykształceniem, poprawę natomiast można zaobserwowad w zbiorowości
osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym. Obrazuje to poniższy wykres.
Wykres 22. Rozkład procentowy zarejestrowanych bezrobotnych zameldowanych w m. Kaliszu pod względem
wykształcenia, w latach 2002 – IX 2010.
0%
10%
20%
2002
5%
24%
2003
6%
24%
2004
7%
23%
2005
8%
2006
9%
2007
30%
7%
24%
2008
15%
2009
14%
22%
IX 2010
14%
23%
70%
80%
90%
8%
30%
33%
8%
29%
33%
28%
33%
26%
33%
9%
23%
60%
33%
8%
25%
50%
31%
8%
24%
12%
40%
9%
9%
9%
24%
25%
25%
25%
wyższe
policealne, średnie zawodowe
zasadnicze zawodowe
gimnazjalne i poniżej
100%
31%
28%
30%
29%
średnie ogólnokształcące
Strona
45
Osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym oraz gimnazjalnym i niższym chod
wciąż stanowią ponad połowę zarejestrowanych bezrobotnych zarówno z powiatu kaliskiego
jak i Kalisza są w lepszej sytuacji niż w 2002 roku, kiedy ich odsetek sięgał niemal 75% w
powiecie kaliskim i 64% w Kaliszu. Należy jednak założyd, że z upływem lat będzie zmniejszad
się liczba osób z wykształceniem najniższym.
Dla kaliskiego rynku pracy, który szczyci się bogatą i dobrą tradycją rzemieślniczą
istotne znaczenie ma zmniejszający się odsetek osób z wykształceniem zawodowym wśród
zarejestrowanych bezrobotnych. Warto podtrzymywad ten trend poprzez współpracę szkół,
instytucji szkoleniowych i pracodawców na rzecz dostarczania kadr spełniających
oczekiwania pracodawców, a tym samym nie zasilających szeregów bezrobotnych.
Zawyżone i niedostosowane do rynku pracy aspiracje edukacyjne spowodowały
gwałtowny wzrost odsetka osób z wykształceniem wyższym wśród zarejestrowanych
bezrobotnych. Jest to najlepszy dowód na to, że szkoły wyższe powinny również brad czynny
udział w kreowaniu polityki rynku pracy, a nie jedynie tworzyd kierunki najbardziej oblegane,
które nie dają szans na znalezienie zatrudnienia szerokim rzeszom absolwentów.
Wykres 23. Rozkład procentowy zarejestrowanych bezrobotnych zameldowanych w powiecie kaliskim
pod względem wykształcenia, w latach 2002 – IX 2010.
0%
10%
2002 2%
20%
20%
2003 3%
21%
30%
40%
4%
50%
60%
40%
4%
70%
80%
90%
34%
39%
33%
2004
4%
22%
5%
36%
34%
2005
4%
21%
5%
36%
34%
2006
4%
22%
34%
35%
2007
10%
2008
12%
2009
13%
IX 2010
14%
5%
24%
8%
21%
29%
9%
23%
25%
29%
30%
10%
9%
100%
28%
28%
29%
wyższe
zasadnicze zawodowe
26%
24%
16
www.kalisz.pl.
Strona
46
W takiej sytuacji promocyjny ton na stronie UM Kalisza: „łatwo pozyskad
wykwalifikowanych pracowników np. absolwentów miejscowej Paostwowej Wyższej Szkoły
Zawodowej lub absolwentów wielu średnich szkół technicznych i zawodowych” 16 odkrywa
tylko jedną stronę medalu i zdaje się byd bardziej promocyjny niż merytoryczny. Stroną
zakrytą jest trudnośd znalezienia zatrudnienia przez wielu absolwentów, ponieważ w obliczu
podupadania przemysłu lekkiego wiele kierunków kształcenia zawodowego jest
niepotrzebnych (np. szwaczki). Z danych zawartych w monitoringu zawodów deficytowych i
nadwyżkowych wynika, że wśród zarejestrowanych bezrobotnych w VI 2010 najliczniej
reprezentowane były zawody z grupy robotnicy obróbki metali i mechanicy maszyn i
urządzeo. Stanowili oni 14,31% bezrobotnych z zawodem. 12,28% bezrobotnych
posiadających zawód to osoby z grupy zawodowej pozostali robotnicy przemysłowi i
rzemieślnicy (najwięcej krawców, kapeluszników, szwaczek, hafciarek). 12,07% natomiast to
osoby z grupy zawodów średni personel techniczny.
W latach 2004 – 2009 liczba ofert pracy skierowanych do Powiatowego Urzędu Pracy
w Kaliszu zmniejszała się dośd istotnie. Wzrost ich napływu odnotowano w grudniu 2010
roku.
Wykres 24. Liczba ofert pracy zgłoszonych do Powiatowego Urzędu Pracy w Kaliszu w latach 2004 – 2010.
9000
8000
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0
8147
7104
7604
5535
5326
3304
2004
2005
2006
2007
2008
2009
3874
2010
Opracowanie własne na podstawie danych PUP Kalisz.
Wykres 25. Liczba ofert pracy w poszczególnych zawodach, zgłoszonych do Powiatowego Urzędu Pracy
w Kaliszu w latach 2004 – 2010.
1000
800
600
400
200
0
2004
2005
sprzedawcy
robotnicy gospodarczy
szwaczki
kierwocy samochodu ciężarowego
robotnicy budowlani
2006
2007
2008
2009
2010
robotnicy pomocniczy w przemyśle przetwórczym
pracownicy biurowi
murarze
pracownicy ochrony osób i mienia
Strona
Analiza ofert pracy zgłoszonych do PUP w Kaliszu w latach 2004 – 2010 wskazuje, że
najwięcej ofert było skierowanych dla osób do wykonywania prostych prac fizycznych, a
także sprzedawców i pracowników biurowych.
Najczęściej reprezentowane zawody wśród bezrobotnych w powiecie m. Kaliszu to
osoby w zawodach:
 sprzedawcy,
47









asystenta ekonomicznego,
technika mechanika,
ślusarza,
krawca,
szwaczki,
specjalisty ds. marketingu i handlu,
technika budownictwa,
tokarza,
ekonomisty.
Również nieefektywne jest kształcenie wielu kadr na kierunkach pedagogicznym,
politologicznym, socjologicznym czy ekonomicznym. W grupie bezrobotnych absolwentów
najwięcej osób występowało w zawodzie:
 specjaliści ds. ekonomicznych i zarządzania gdzie indziej niesklasyfikowani - 18,81%
wszystkich wykwalifikowanych absolwentów;
 archeolodzy, socjolodzy i pokrewni - 11,88%;
 inżynierowie budownictwa i inżynierii środowiska - 6,93%;
 ekonomiści - 6,93%.
Dla zapewnienia odpowiednich kadr ważne są działania na rzecz ich kształcenia. W
2009 roku do Centrum Kształcenia Praktycznego w Kaliszu przekazany został sprzęt o
wartości 700 tysięcy złotych, który ma właściwie przygotowad uczniów do pracy zawodowej
w zawodzie mechatronika.
W styczniu 2010 w Kaliszu jako piątym w Polsce po Warszawie, Krakowie i Wrocławiu
oraz Włocławku powstało HTEC - Centrum Edukacji Technicznej Haas. W ramach nauki
szkolnej uczniowie korzystają ze znajdujących się w placówkach HTEC maszyn firmy Haas i
stopniowo zapoznają się z najnowszymi osiągnięciami technologicznymi w ramach obróbki
CNC. Zdobywając tego rodzaju praktyczne umiejętności i wiedzę, zwiększają swoje szanse na
znalezienie pracy po ukooczeniu szkoły. Szkolenia i kursy operatorów obrabiarek CNC
obejmują moduły na różnym poziomie wiedzy: od podstawowych dla operatorów maszyn po
zaawansowane kursy z programowania.
Na terenie m. Kalisza działa 7 ponadgimnazjalnych zasadniczych szkół zawodowych, a
na terenie powiatu kaliskiego 2. Warto wspomnied, że liczba uczniów w ZSZ zwiększyła się w
Kaliszu od 2007 roku. W powiecie kaliskim w 2009 była najniższa od 2004 roku.
W Kaliszu w 2009 roku funkcjonowało też 7 liceów ogólnokształcących, a na terenie
powiatu kaliskiego 2. Liczba uczniów uczęszczających do tych szkół maleje w Kaliszu od 2004
roku, gdy wynosiła 3 626 uczniów, a w 2009 3 316. W powiecie kaliskim uczniów było
znacznie mniej, bo najwięcej w 2006 – 176, a w 2009 – 67. Można jednak poczytywad to nie
tylko jako efekt niżu demograficznego, chod bez wątpienia jest to czynnik istotny, ale
również może byd to efekt bardziej świadomych wyborów uczniów i ich rodziców.
Istnieje też w Kaliszu 7 szkół policealnych dla młodzieży. Od 2004 roku ich liczba
wzrosła, bowiem wówczas było ich 4.
48
Edukacja
Strona
3.4.
Warto wspomnied, że od 2007 roku znacznie wzrosła liczba osób uczęszczających do
liceów ogólnokształcących ponadpodstawowych dla dorosłych. W 2007 było ich 31, a w 2009
aż 758.
O dążeniu do aktualizacji i poszerzania własnych kwalifikacji części mieszkaoców
powiatów świadczy również rosnąca liczba uczniów w szkołach policealnych dla dorosłych –
w 2002 było ich 742, w 2008 2 453. Liczba ta zmniejszyła się jednak w 2009 roku do 1 971.
Liczba szkół i uczniów rośnie również w powiecie kaliskim. W 2007 roku na terenie powiatu
funkcjonowała 1 tego typu szkoła (17 uczniów), w 2009 były już 4 (93).
3.5.
Podsumowanie
Sytuacja na kaliskim rynku pracy jest silnie zdeterminowana przez międzynarodową
koniunkturę gospodarczą, bowiem duże przedsiębiorstwa to w większości firmy zagraniczne,
produkujące również na rynek międzynarodowy. Polskie duże firmy, szczególnie z przemysłu
lekkiego odczuły dotkliwie stagnację gospodarczą i zmuszone były do wygaszania produkcji, a
tym samym redukcji miejsc pracy17. Zlikwidowanie wielu miejsc pracy w dużych firmach
przekłada się na sytuację ekonomiczną firm mniejszych, ponieważ dotychczasowi lub
potencjalni klienci zmuszeni są do oszczędności, a tym samym rezygnacji z zaspokajania
potrzeb konsumenckich. Cierpi na tym handel i usługi. Słabością lokalnego rynku pracy jest
również brak wypracowanego schematu współpracy między instytucjami rynku pracy a
szkołami i samorządem, a także mała liczba uczelni wyższych technicznych kształcących na
poziomie magisterskim
Położenie na szlakach komunikacyjnych może byd zarówno szansą dla kaliskiego
rynku pracy i rozwoju gospodarczego tego obszaru, a z drugiej zagrożeniem, ponieważ
oddziałują tu siły trzech dużych ośrodków miejskich: Łodzi, Poznania i Wrocławia, które
mogą odciągad inwestorów, lub „wysysad” wykwalifikowane kadry. Istotna jest zatem
intensyfikacja działao na rzecz Specjalnej Strefy Ekonomicznej.
Dobra baza parków maszynowych (o ile nie zostały wyprzedane18) i przede wszystkim
duże zasoby dobrze wykształconej kadry, która jeszcze do niedawna była aktywna
zawodowo.
Prorozwojowa i aktywna postawa władz samorządowych oraz instytucji rynku pracy
pozwala mied nadzieję na poprawę sytuacji poprzez dobrze zaplanowane, zorganizowane i
przeprowadzone działania uwzględniające możliwości i potrzeby lokalnego rynku pracy.
Strona
„Zarząd spółki Wistil niniejszym informuje, że w ramach restrukturyzacji spółki - podjął decyzję o
przeprowadzeniu zwolnieo grupowych w spółce i zwrócił się do związków zawodowych działających w spółce o
przystąpienie do prac nad porozumieniem, o którym mowa w art. 3 pkt. 1 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących
pracowników. Grupowe zwolnienia zarząd zamierza przeprowadzid w miesiącu czerwcu br., obejmie ono do
160 pracowników” Komunikat Zarządu spółki Wistil z 26-05-2010.
18
„Decyzje Zarządu i Rady Nadzorczej Wistil S.A. z dnia 12 października 2010 r. zmierzające do zaprzestania
produkcji pozostawiają w przedmiocie zainteresowania spółki działalnośd handlową pod marką Wistil. Decyzje
o sprzedaży wielu składników jej majątku umożliwią uregulowanie zobowiązao względem wierzycieli w
najkrótszym możliwym terminie” PAP, 13-10-2010.
49
17
4. Sytuacja pracowników i pracodawców na kaliskim rynku pracy w
opinii pracodawców
Rynek pracy jest jak matrix – nikt nie wie
dokładnie, gdzie jest, ale przejawów jego
istnienia doświadczamy przez całe nasze
zawodowe życie.19
Polityka - nr 19 (2503) z dnia 2005-05-14; Polityka. Ściąga z polityki; s. 19, www.archiwum.polityka.pl.
Realizowane one było w 2010 r. przy zastosowaniu bezpośrednich wywiadów kwestionariuszowych z 1200
20
przedsiębiorcami, bądź ich przedstawicielami z terenu miasta Kalisza i powiatu kaliskiego.
20
Strona
19
50
Gdy analizowad bliżej mechanizm dopasowania podaży i popytu na pracę (mówiąc
prościej rynek pracy), nie da się uniknąd wrażenia pewnego rodzaju zbiorowej iluzji, niczym
w filmowej trylogii science fiction pt. Matrix. Prawdziwy kształt rynku pracy wymyka się
prezentowanym, łatwo mierzalnym wskaźnikom i symulacjom. W rzeczywistości parametry
takie, jak stopa bezrobocia, struktura zarejestrowanych bezrobotnych itp., to często jedynie
odbicie złożonych procesów na styku sektora edukacji, gospodarki i polityki – w skali mikro i
makro. Ich właściwe rozumienie powinno byd podstawą dla polityki rynku pracy w
wykonaniu sektora publicznego; niestety ich śledzenie przypomina nieco dostrzeganie
platooskich cieni z jaskini: są nieostre, czasem zniekształcone. Opisując rynek pracy należy się
pogodzid zatem z założeniem, że jego złożonośd pozwala na opis pewnych fragmentów, które
dopiero razem mogą rzucid pełniejsze światło na zagadnienie.
Ostatecznym celem badania pracodawców, którego wyniki są tu prezentowane20,
poza poznawczym, jest także cel praktyczny – stworzenie podstaw do programowania rynku
pracy. Oznacza to dopasowanie funkcjonalne (na tyle, ile to możliwe) podaży pracy do
popytu na nią, przy jednoczesnym uwzględnieniu czynnika ludzkiego. Jest to o tyle istotne, że
często stan świadomości społecznej nie tylko jest kształtowany przez „obiektywne” zjawiska,
ale i jest czynnikiem kształtującym. Stąd w niniejszym artykule zaprezentowano opinie i
postawy kaliskich pracodawców na temat lokalnego rynku pracy. Są to bowiem „aktorzy”
rynku pracy, których działania, potrzeby i oczekiwania będą determinowad w głównej mierze
kształt kaliskiego rynku pracy.
Czynnikowi ludzkiemu – a konkretniej – kapitałowi ludzkiemu, poświęcono w
opracowaniu dużo miejsca także w wymiarze innym, niż świadomościowy. Główną tezą
artykułu jest bowiem stwierdzenie, że zasadniczą barierą w niwelowaniu bezrobocia i
rozwoju lokalnych firm będzie w dłuższym czasie niedopasowanie struktury kwalifikacji i
kompetencji pracowników do potrzeb pracodawców.
Póki co, region kaliski cechuje się na tle kraju, czy województwa relatywnie dośd
dobrymi parametrami związanymi z bezrobociem w wymiarze obiektywnym. Nie
koresponduje to jednak generalnie z subiektywnymi odczuciami i nastrojami w tutejszych
firmach. Badanie pracodawców wskazuje na moment „uśpienia” większości lokalnych firm.
Objawia się to się jeszcze walką z bezpośrednimi skutkami kryzysu gospodarczego i
zawieszeniem planów rozwojowych i zatrudnieniowych. Wskazywane jednak przez częśd
podmiotów gospodarczych deficyty siły roboczej o określonych kwalifikacjach i
niekorzystne tendencje migracyjne niektórych jej segmentów mogą negatywnie wpłynąd na
tutejszy rynek pracy. Dlatego poza określeniem tego „jak jest” starano się wykazad
„dlaczego” a także, jakie strategie są przyjmowane pod kątem szeroko rozumianej polityki
kadrowej.
4.1.
Echa kryzysu – ocena sytuacji na kaliskim rynku pracy
Ogólnoświatowy kryzys gospodarczy mający swoje apogeum w 2009 r. odbił się na
kondycji sporej części polskich przedsiębiorstw. Wyraźny spadek produkcji w wielu gałęziach
przemysłu, spadek eksportu i redukcja zatrudnienia, utrudniony dostęp do kredytów
obrotowych i zatory płatnicze to tendencje, które nie ominęły także regionu kaliskiego.
Pomimo to, jak do tej pory, sytuacja w polskiej gospodarce i dośd wysoka jak na te
warunki wysokośd spożycia indywidualnego (konsumpcji) 21 pozwala na pewną dozę
optymizmu – zwłaszcza na tle pozostałych krajów UE. Radośd z zamieszkiwania „zielonej
wyspy na mapie Europy” 22 nie może byd jednak przedwczesna. Ostateczny kształt rynku
pracy w najbliższych latach stoi tym samym pod dużym znakiem zapytania - zwłaszcza w
obliczu rozbieżności w przewidywaniach ekonomistów i analityków. Wspólnym
mianownikiem wielu prognoz jest jednak pewna doza optymizmu, pomimo drobnych
rozbieżności, chociażby w odniesieniu do jednego z głównych wskaźników rynku pracy.
Poziom bezrobocia w 2011 r. na poziomie kraju prognozuje się na 10,8%, co będzie wiązało
się ze spadkiem z 12,3% prognozowanych na koniec grudnia 2010.23
Warto przeanalizowad zatem stan rynku pracy w odniesieniu do regionu kaliskiego
z perspektywy pracodawców w momencie przejściowym, niejako „pomiędzy” mniej lub
bardziej bezpośrednimi skutkami kryzysu a pierwszymi oznakami wychodzenia z niego we
wskaźnikach makroekonomicznych.
Przyjmując ogólną ocenę sytuacji na kaliskim rynku pracy za pewien wyznacznik
nastrojów pracodawców, można powiedzied, że respondenci byli gównie pesymistami w
tym względzie; ogółem ponad 60% z nich, przy czym niespełna ¼ ogółu ocenił a sytuację
na rynku pracy, jako zdecydowanie złą. Dla porównania umiarkowani optymiści stanowili
ogółem 13,4% (kategoria ocen sytuacji jako „bardzo dobrej” miała marginalny poziom
Strona
Instytut Badao nad Gospodarką Rynkową, Stan i prognoza koniunktury gospodarczej nr 65 [w:] Kwartalne
prognozy makroekonomiczne, styczeo 2010. Jeśli chodzi o koło zamachowe, to w ujęciu sektorowym
najszybciej będzie rozwijad się budownictwo (największa dynamika wzrostu wartości dodanej PKB),
poprawi się także sytuacja w przemyśle oraz w sektorze usług rynkowych. Co więcej, w latach 2010 – 2011
utrzyma się stabilny wzrost spożycia indywidualnego. Według prognozy IBnGR wyniesie on w tym czasie
odpowiednio 2,9 oraz 3,4 proc. Gorszą wiadomością jest natomiast spodziewany wzrost inflacji do 3% w 2011 r.
22
Określenie to ukute w mediach nawiązuje do zielonego koloru oznaczającego zachowanie wzrostu
gospodarczego w Polsce na przedstawieniach wizualnych w postaci kolorowych map Europy.
23
Tamże.
51
21
wskazao dużo poniżej granicy błędu statystycznego, stąd nie należy jej rozpatrywad
odrębnie).
Konkretyzując kwestie odnośnie percepcji wśród pracodawców stanu lokalnego rynku
pracy można powiedzied, że w opiniach niespełna połowy z nich sytuacja się pogorszyła w
porównaniu z okresem sprzed 3 lat, a więc kryzysem. Bardzo podobny poziom wskazao
zyskał pogląd, że trudniej jest znaleźd pracę w Kaliszu lub w powiecie kaliskim w porównaniu
ze stanem sprzed 3 lat. Przeciwnego zdania było jedynie 8,2% pracodawców. Co znamienne,
respondenci stwierdzający, że sytuacja pozostała bez zmian stanowili populację rzędu 46%
pracodawców. Innymi słowy w porównaniu do okresu sprzed kryzysu w świadomości tej
kategorii społecznej „jest tak samo, albo gorzej” na lokalnym rynku pracy.
Ocena aktualnej sytuacji na kaliskim rynku pracy (odp. w %)
Jest bardzo dobra
1 0,5
12,8
Jest raczej dobra
Trudno powiedzied
23,7
Jest raczej zła
38,0
Jest zdecydowanie zła
24,9
Ocena sytuacji na kaliskim rynku pracy w porównaniu do sytuacji sprzed 3 lat (odp. w %)
Jest raczej lepsza
1
6,1
Bez zmian
Jest raczej gorsza
Jest zdecydowanie gorsza
45,8
33,8
14,3
Ocena możliwości znalezienia lub zamiany pracy na lepszą w Kaliszu lub i powiecie kaliskim na przestrzeni
3 lat (odp. w %)
Raczej łatwiej
1
8,2
Trudno powiedzied
41,9
Raczej trudniej
33,1
Zdecydowanie trudniej
16,8
24
Na podstawie danych GUS, www.stat.gov.pl
Strona
Można zatem powiedzied, że kaliscy pracodawcy na bazie doświadczeo dostrzegają
to, co odzwierciedla się w obiektywnych wskaźnikach, a mianowicie wyraźne przełamanie
w tym regionie 8-letniego trendu spadkowego liczby bezrobotnych w 2009 i wzrost stopy
bezrobocia rejestrowanego (% udziału liczby bezrobotnych w liczbie ludności aktywnej
zawodowo), która w 2009 r. wyniosła na tym terenie 8,4%.24 Pomimo, że region kaliski
wypadał stosunkowo dobrze na tle kraju, gdzie stopa bezrobocia wyniosła w 2009 r. 11,9%,
to dynamika wzrostu tego wskaźnika w skali rocznej była znacząca i wyniosła 142%
(5,9%=100). Zjawisko to objęło wszystkie kategorie osób, ze względu na poziom
52
Źródło: opracowanie własne na podstawie badao, N=1200
25
26
Zależnośd istotna statystycznie na poziomie p<0,05
Na podstawie danych GUS, www.stat.gov.pl.
53
Strona
wykształcenia (szczególnie z wyższym), o czym świadczą dane osób rejestrujących się w
Powiatowym Urzędzie Pracy w Kaliszu.
Porównując oceny sytuacji na rynku pracy pracodawców z miasta Kalisza, z ocenami
pracodawców z powiatu kaliskiego okazało się, że ci pierwsi byli generalnie rzecz biorąc
większymi pesymistami.25 I to pomimo, że obydwie analizowane kategorie nie różniły się w
zasadzie pod względem postrzegania zmian w perspektywie 3 letniej, ani oceny możliwości
zdobycia/zmiany pracy. Paradoksalnie stan świadomości pracodawców jest taki, pomimo, że
obiektywnie rzecz biorąc od r. 2005 zaznacza się wyraźna tendencja, zakładająca
zmniejszanie się dysproporcji w wartościach wskaźnika dla m Kalisza i powiatu. Innymi słowy,
na przestrzeni 4 lat bezrobocie dynamiczniej spadało na terenach poza głównym ośrodkiem
miejskim, co nie zawsze przekłada się bezpośrednio na dostrzeganie tego zjawiska przez
pracodawców, czy możliwośd zaspokojenia popytu na określonych pracowników.
Naturalnym wydaje się także potwierdzenie w analizie statystycznej korelacji
pomiędzy percepcją stanu aktualnego i zmian, które zaszły – zasadniczo bardziej
pozytywnemu poglądowi niektórych pracodawców na rynek pracy towarzyszyło
przeświadczenie o dokonaniu się postępu na tym polu w okresie trzech ostatnich lat.
Branżami, z których oceny reprezentujących je pracodawców nt. rynku pracy
wyróżniały się szczególnie pozytywnie były: 1) działalnośd związana z obsługą rynku
nieruchomości (sekcja K, PKD 2007), 2) działalnośd w zakresie usług administrowania i
działalnośd wspierająca (sekcja N, PKD 2007, obejmująca m. in. usługi związane z
zarządzaniem i ochroną mienia, wynajmem, dzierżawą, call centre, czy pośrednictwem
pracy) oraz 3) budownictwo (sekcja F, PKD 2007). Jeśli chodzi natomiast o stosunkowo
najbardziej pozytywne oceny w perspektywie 3 ostatnich lat, to wyróżniała się ponownie
obsługa nieruchomości, budownictwo oraz działalnośd profesjonalna, naukowa i techniczna
(sekcja N, PKD 2007), obejmująca usługi specjalistyczne, takie jak chociażby m. in. księgowe,
prawnicze, doradztwo, reklamę, czy badania i rozwój.
Są to niewątpliwie pozytywne symptomy, jeśli chodzi o nastroje pracodawców z ww.
branż, ponieważ budownictwo w praktyce staje się przy poprawie koniunktury kołem
zamachowym lokalnych gospodarek wchłaniając dużą częśd wykwalifikowanej, ale i często
niewykwalifikowanej siły roboczej z rynku pracy. Co więcej, dostrzeganie poprawy sytuacji na
rynku pracy i perspektyw zatrudnienia przez przedsiębiorców wykonujących działalnośd
profesjonalną, naukową i techniczną może byd pierwszym symptomem tworzenia się nieco
szerszej niszy rynkowej szczególnie dla osób z wyższym wykształceniem, o określonych
jednak, specjalistycznych kwalifikacjach i wykształceniu kierunkowym atrakcyjnym dla
tutejszych firm. Jest ono rozbieżne z zasadniczym trzonem kierunków kształcenia o
charakterze humanistycznym i pedagogicznym dostępnych w Kaliszu. Jest to o tyle ważne, że
w regionie kaliskim obserwowana była niepokojąca dynamika wzrostu stopy bezrobocia osób
na tym poziomie wykształcenia, która odbiegała od pozostałych kategorii bezrobotnych –
144% w 2009 r. w porównaniu z rokiem poprzednim.26
Pracodawcy odnosząc się do tego, co powinny zrobid lokalne władze by
przeciwdziaład bezrobociu i modelowad sytuację na rynku pracy w pożądanym kierunku
wskazywali przede wszystkim położenie większego nacisku na szkolenia bezrobotnych, jako
bardzo efektywną formę podnoszenia kwalifikacji. Kolejnym równie często wyrażanym
postulatem było uogólnione oczekiwanie „tworzenia miejsc pracy”. W tym wypadku
tworzenie miejsc pracy przez lokalne władze było rozumiane przez zdecydowaną większośd
respondentów po prostu jako stymulowanie rozwoju gospodarczego i stwarzanie warunków
sprzyjających zatrudnianiu i napływowi inwestycji. W wypowiedziach respondentów znalazły
się także wypowiedzi odnoszące się do niesprecyzowanego „wsparcia dla przedsiębiorców”.
Badani, którzy przedstawiali konkretne pomysły byli przeważnie za obniżaniem wysokości
podatków, bądź w ogóle wykraczali poza rozwiązania leżące w kompetencjach władz
lokalnych.
4.2.
Technicy i fachowcy „na gwałt” potrzebni – struktura popytu
na kwalifikacje
Pozostawiając subiektywne oceny stanu rynku pracy i nastrojów pracodawców
warto przeanalizowad dokładniej właśnie strukturę popytu na siłę roboczą,
zidentyfikowaną w badaniu pracodawców. Problem deficytu odpowiednio
wykwalifikowanych kadr ma miejsce w opinii co piątego przedstawiciela kaliskich firm
(20,7%), w przeciwieostwie do 67,9%. Nie można zatem mówid o drastycznych deficytach w
większości branż. Pomimo to w gorszej sytuacji znajdują się podmioty gospodarcze z terenu
powiatu kaliskiego – dla porównania tam deficyt pracowników o odpowiednich
kwalifikacjach zgłaszało 25,6% (w samym m. Kaliszu jedynie 15,6%). Takie proporcje nie
powinny dziwid, gdyż miasto Kalisz jako centralny ośrodek aglomeracji kalisko-ostrowskiej
„wysysa” zasób pracowniczy nie tylko z terenu powiatu ziemskiego.
Ocena kaliskiego rynku pracy pod kątem deficytu dobrze wykwalifikowanych, potencjalnych
pracowników w branży respondenta (odp. w %)
Zdecydowanie tak
1
9,5
11,2
Raczej tak
Nie wiem, trudno powiedzied
11,5
45,0
Raczej nie
Zdecydowanie nie
22,9
Strona
W odniesieniu do określenia deficytów (jeśli występowały) w swoich branżach
najliczniejsze wskazania kaliskich pracodawców dotyczyły takich zawodów, jak przede
wszystkim: monterzy/monterzy urządzeo elektrycznych (13,7% wskazao ogółem),
54
pracownicy serwisowi (13,7%), agenci ubezpieczeniowi (12,3%) a w dalszej kolejności
sprzedawcy (5,9%), oraz specjaliści ds. turystyki (4,9%).
Wychodząc poza bezpośrednie odwołania się do swoich branż (w których
sygnalizowano niedostateczną podaż dobrze wykwalifikowanych pracowników)
zidentyfikowano także zawody, których przedstawicieli generalnie rzecz biorąc brakuje na
lokalnym rynku pracy. Pierwszą lokatę zajęli budowlaocy (31,6% wskazao) a w dalszej
kolejności co ciekawe rzemieślnicy z profesji wydawad by się mogło wypieranych przez
umasowioną produkcję: szewcy (15,2%) i zegarmistrzowie (14,6%). Kolejne lokaty w rankingu
to ogólnie „pracownicy fizyczni wykwalifikowani” (8,2%). Co warte podkreślenia, kaliscy
pracodawcy udzielających wskazao na konkretne zawody, czy poziom kwalifikacji, odnosili
się ogółem w ¾ do deficytu pracowników fizycznych wykwalifikowanych/rzemieślników.
Nadwyżkę pracowników/potencjalnych pracowników w swojej branży zadeklarowało
natomiast jedynie 4,3% pracodawców ogółem (43 osoby), odnosząc się w pytaniu
uszczegóławiającym głównie do sprzedawców (44,4%) oraz przedstawicieli handlowych
(8,9%). Pokrywa się to z wyobrażeniem ogółu pracodawców o nadwyżce pracowników na
kaliskim rynku pracy, gdzie ponownie pierwsza lokatę w rankingu zajęli sprzedawcy (24,8%) a
w dalszej kolejności przedstawiciele handlowi oraz urzędnicy i pracownicy bankowości
(wybory oscylujące w granicach 10-11%).
Określenie deficytów i nadwyżek osób o określonych kwalifikacjach na kaliskim rynku
pracy staje się istotne w obliczu tego, że niespełna 18% kaliskich firm przewiduje w
nadchodzącym 2011 r. zwiększenie stanu kadrowego w przeciwieostwie do 67%.
Deklarowanymi powodami zatrudniania nowych pracowników były głównie rozwój firm i
związane z tym zapotrzebowanie (63,8%), ale także rotacja pracowników (34,5%). Analizując
jednak kwestię rotacji pracowniczych w obliczu niskiej gotowości do dokonywania zwolnieo
przez kaliskie firmy (poniżej granicy 2%), należy upatrywad jej źródeł raczej w przejściach na
emerytury, urlopach macierzyoskich, bądź dobrowolnych odejściach z pracy. Niepewnośd w
tym zakresie wyraziło 7,1% badanych, uzależniając decyzję od kondycji ekonomicznej firmy i
portfela zamówieo/ poziomu sprzedaży. Innymi słowy czas na znaczące redukcje etatów
raczej już minął, zwolnienia powodowane zamiarem obniżania kosztów w obliczu kryzysu i
spadku zamówieo raczej już nastąpiły. Spora częśd kaliskich firm walczy o utrzymanie się na
rynku, a z uwagi na dominującą liczebnośd przedsiębiorstw z sektora MSP, „nie ma już czego
odchudzad”. Wynika to ze specyfiki pracy w tego typu przedsiębiorstwach, gdzie z reguły
liczba pracowników jest ustalona na określonym minimalnym poziomie zapewniającym
funkcjonalnośd i pełnią oni niejednokrotnie więcej zróżnicowanych zadao.
Wracając do pracodawców chcących zatrudniad w najbliższym roku niespełna 28,7% z
nich spodziewa się trudności w procesie rekrutacyjnym w przeciwieostwie do 2/3.
55
„Czekamy na lepsze czasy” - plany zatrudnieniowe firm
Strona
4.3.
Planowanie zatrudnienia nowych osób w firmie w ciągu roku (odp. w %)
. Zdecydowanie tak
1
11,5
7
Raczej tak
9,2
14,1
Raczej nie
Zdecydowanie nie
52,9
Przewidywanie problemów w trakcie rekrutacji pracowników (odp. w %)
Zdecydowanie tak
1
11,4
17,3
Raczej tak
2,1
Raczej nie
33
Zdecydowanie nie
33
Kaliscy pracodawcy zatrudniający nowych pracowników w ciągu ostatnich 3 lat
(ponad połowa) preferowali poszukiwanie pracowników związane z wykorzystaniem obiegu
informacji w sieciach społecznych, w których funkcjonują. Najczęściej wykorzystywaną
metodą rekrutacji było bowiem wykorzystanie systemu poleceo i rekomendacji (37,5%),
głównie wśród rodziny i znajomych. Odsetek równy 30,1% respondentów zadeklarował, że
nowi pracownicy po prostu zgłosili się sami, co może wskazywad na dośd bierną formę części
działao rekrutacyjnych, aczkolwiek w części przypadków okazującą się efektywną z uwagi na
relatywnie spore zainteresowanie pracą w danej firmie po stronie podażowej (czyli
pracowników). Z Internetu korzystała ok. co dziesiąta firma (11,8%) a z innych metod, jak np.
wykorzystanie wcześniej zgromadzonej bazy danych czy ogłoszeo prasowych odpowiednio
8,3% i 7,2%.
Najczęściej stosowane metody rekrutacji (odp. w %)
poprzez rodzinę i znajomych
37,5
nowi pracownicy zgłosili się sami
30,1
ogłoszenia w Internecie
11,8
firma korzysta z własnej bazy danych
poprzez urząd pracy
7,2
3,2
Źródło: opracowanie własne na podstawie badao, N=432, pytanie wielokrotnego wyboru
Strona
ogłoszenia w prasie
56
8,3
57
Strona
Kolejnośd najczęściej stosowanych metod rekrutacji zasadniczo pokrywała się z oceną
ich skuteczności – system rekomendacji przez znajomych/ rodzinę określiło jako najbardziej
skuteczne 64,4% badanych a Internet 57,6%. Pracodawcy mając do dyspozycji 3 możliwości
wskazao najskuteczniejszej metody/narzędzia deklarowali bardzo często także ogłoszenia w
prasie (51%), co nie znalazło jednak oddźwięku w częstotliwości stosowania. Najbardziej
prawdopodobnym powodem są w tym wypadku koszty związane z umieszczaniem ogłoszeo
rekrutacyjnych.
Deklarowany deficyt pracowników z wykształceniem zawodowym w wielu branżach
na kaliskim rynku pracy znalazł także odbicie w tym, że pracodawcy z tego terenu
zatrudniliby najchętniej absolwentów zawodowych szkół technicznych na poziomie
maturalnym – techników i ewentualnie szkół policealnych (32%) a w dalszej kolejności
zawodowych (21,1%) i liceów ogólnokształcących (20,7%). Szczególne zapotrzebowanie na
średni personel techniczny wiąże się ze strukturą lokalnej gospodarki, gdzie przemysł jest
nadal jedną z kluczowych jej gałęzi i lokuje Kalisz jako jeden z głównych ośrodków
produkcyjnych obok Konina i rzecz jasna Poznania. Osoby na tym poziomie kwalifikacji są
zatem poszukiwane z uwagi na poziom kwalifikacji, który po odpowiedniej adaptacji
umożliwi im zajęcie stanowisk pracy przy procesie produkcyjnym. Generalnie rzecz biorąc
staje się on coraz bardziej wyrafinowany z uwagi na wdrażanie nowych technologii i środków
produkcji oraz jej umasowienie. Stąd oczekiwany jest określony pewien poziom wiedzy z
przedmiotów ścisłych oraz wiedzy i umiejętności zawodowych.
Na tym tle licea profilowane (zawodowe) nie wzbudzają zaufania pracodawców z
uwagi na kwalifikacje kształconych w nich uczniów - przyszłych pracowników. W założeniach
reformy z 1999 r. licea profilowane miały dostarczad na rynek pracy kadry ze średnim
wykształceniem oraz pewnym poziomem wiedzy zawodowej, która miałaby byd uzupełniana
i łączona z praktyką w pozaszkolnych formach nauczania (np. kursach, szkoleniach).
Określony poziom wiedzy ogólnej i pojęcie o kwestiach zawodowych miało gwarantowad
możliwośd szybkiej adaptacji do zmieniających się wymogów stawianych przez rynek pracy,
innymi słowy czynid absolwentów bardziej elastycznymi na tym polu. W praktyce okazało się
jednak, że pracodawcy generalnie wyżej cenią sobie dobrze ugruntowaną wiedzę zawodową
w połączeniu z odpowiednimi umiejętnościami o charakterze praktycznym, które nie mogą
byd uzyskane inaczej, jak poprzez doświadczenie pod nadzorem wykwalifikowanej kadry.
Wynika to w dużej mierze z prostego rachunku kosztów, czasu i zaangażowania potrzebnych
na przystosowanie nowego pracownika do stanowiska pracy, bądź kosztów ponoszonych na
jego doszkalanie w sytuacji, kiedy jest już pełnoletni i ma także określone oczekiwania
płacowe.
Odrębną kategorię stanowią absolwenci szkół wyższych, którzy są stosunkowo mniej
atrakcyjnymi, potencjalnymi pracownikami w skali globalnej (14,5% deklaracji
pracodawców), niż osoby z wykształceniem zawodowym, czy ogólnokształcącym.
Absolwenci najbardziej pożądani na kaliskim rynku pracy wg typów
ukooczonych szkół (odp. w %)
zasadniczej szkoły zawodowej
21,1
technikum/szkoły policealnej
32
liceum zawodowego
8,7
liceum ogólnokształcącego
20,7
szkoły wyższej (licencjat, inżynier, magister)
innej
14,5
3,1
Identyfikując progi zarobków dostępne dla kaliskich pracowników poproszono
pracodawców o wskazanie kwot netto, bądź przedziałów kwot dostępnych dla pracowników
w pierwszym roku wykonywania swoich obowiązków. Okazuje się, że w odniesieniu do
przeważającej większości wymienianych zawodów osiągane zarobki netto oscylują przy
rozpoczynaniu kariery zawodowej w okolicach nieco powyżej 1200 zł. Przykładowo
sprzedawca zarobiłby średnio 1063,04 zł, przy czym z reguły nie mógłby liczyd na kwotę
większą, niż 1200 zł netto. Podobnie sytuacja ma się w odniesieniu do kasjerów (1100 zł),
pracowników obsługi klienta (1100 zł), florystów (1009,1 zł), pracowników biurowych
(1083,3 zł), kelnerów (1200 zł). Na tym tle stosunkowo najlepiej wypadają budowlaocy (1600
zł), kosmetyczki (1500 zł), serwisanci (1300 zł), szewcy (1283,3 zł), kucharze (1266,7 zł),
spawacze (1200 zł). Zarobki przedstawicieli handlowych netto w pierwszym roku w badanych
firmach były mocno zróżnicowane (1300-2500 zł), czego powodem było stosowanie
odmiennych systemów wynagradzania, z prowizją od sprzedaży łącznie.
Tytuł kolejnego śródrozdziału w dużym stopniu odzwierciedla podejście sporej części
kaliskich pracodawców do kwestii istotności rozwoju zasobów ludzkich w swoich firmach.
Zidentyfikowane w badaniu proporcje wskazao świadczą o tym, że jest to dogmat rodzaju
tego ze szkolnych ław w stylu „Słowacki wielkim poetą był”. Ponad ¾ pracodawców (76,6%)
uznało podnoszenie kompetencji pracowników za bardzo istotne, 17,4% za raczej istotne w
działalności firmy. Pozostałe odpowiedzi uzyskały marginalne odsetki wskazao.
Pomimo deklaracji pracodawców odnośnie istotności podnoszenia kompetencji
pracowników, jedynie w 1/5 firm podwładni brali udział w jakichkolwiek szkoleniach/
kursach/ warsztatach związanych z pracą zawodową. Rzecz jasna nie można zakładad, że
jedynymi formami doszkalania, czy podnoszenia kompetencji pracowników są te
58
„Zasoby ludzkie rozwijać się powinny (ale nie na nasz
koszt)” – postawy wobec rozwoju kapitału ludzkiego
Strona
4.4.
wymienione w pytaniu. Doskonalenie pracowników na bazie przekazywania doświadczeo
przez starszych kolegów, bądź kadry zarządzającej, czy dokształcanie się przez nich
samodzielnie ostatecznie także podnosi jakośd ich pracy. Pomimo to prezentowane poniżej
zestawienie odnosi się do faktu udziału w szkoleniach zewnętrznych bardziej jako wskaźnika
postaw pracodawców wobec rozwoju zasobów ludzkich.
Udział pracowników w w szkoleniach, kursach,
warsztatach w ciągu ostatnich 6 miesięcy z inicjatywy
pracodawcy
tak
20%
nie wiem, nie
pamiętam
4%
nie
76%
Strona
Kaliscy pracodawcy decydujący się na podnoszenie kwalifikacji pracowników (a więc
20%), preferowali szkolenia o charakterze „twardym”, a więc pozwalającym im nabyd
konkretne umiejętności wykorzystywane w pracy zawodowej. A były to przede wszystkim
kursy komputerowe (nie dotyczy branży IT) i obsługa kasy fiskalnej (odpowiednio po 14,1%)
a w dalszej kolejności kursy okulistyczne oraz ogólnie „kursy branżowe/produktowe” (po
12,5%). Wśród stosunkowo często powtarzających się kursów znalazły się także te z branży
turystycznej oraz księgowośd i rachunkowośd (odpowiednio po 5,7%). Innymi słowy z
perspektywy tej części pracodawców, która szkoliła pracowników, owa „inwestycja” musi się
zwrócid i była bezpośrednio związana z wykonywanymi przez podwładnych zadaniami
zawodowymi. W zasadzie częśd form szkoleniowych, jak chociażby obsługa kasy fiskalnej,
była związana nie tyle z rozwojem zasobów ludzkich, co wdrożeniem do podstawowych
czynności nowych pracowników, w tym wypadku sprzedawców. Nie dziwi zatem fakt, że
zdecydowanej większości, bo w ponad 90% pracodawcy wysyłający na szkolenia zewnętrzne
ponosili ich koszty w 100%. Co warte odnotowania szkolenia rozwijające kompetencje
bardziej „miękkie”, a więc szeroko rozumiane umiejętności interpersonalne, czy związane z
zarządzaniem były wskazywane sporadycznie. Powodów należy upatrywad w wyobrażeniach
kaliskich pracodawców co do „nieokreślonej i niepewnej stopie zwrotu” z inwestycji w ten
rodzaj form podnoszenia kompetencji pracowniczych.
W odniesieniu natomiast do firm, których pracownicy nie brali udziału w szkoleniach
w ciągu ostatnich sześciu miesięcy (80% ogółu) można powiedzied, że w sytuacji, gdyby firmy
musiały pokryd 100% kosztów to jedynie ogółem 26,8% z nich zdecydowało by się na
doszkalanie pracowników. Oznacza to, że dla pozostałych niespełna ¾ kaliskich firm z tej
59
kategorii dominującą przeszkodą są kwestie finansowe właśnie. Kwestie finansowe, jako
barierę dla 60% firm, które nie pokryłyby 100% kosztów, należy rozumied w tym wypadku
dwojako: albo jako obiektywnie złą kondycję ekonomiczną firmy i koncentrowania się na
zadaniach bieżących, albo relatywnie zbyt wysokie koszty szkoleo w stosunku do
przewidywanych korzyści. Proporcje tych dwóch uzasadnieo wśród kaliskich pracodawców w
odniesieniu do barier finansowych rozkładały się prawie po równo z lekką przewagą
pierwszego.
Kolejnym, najczęstszym powodem rezygnacji ze szkoleo przy pełnym finansowaniu po
stronie firmy był dla 34,9% deklarowany w tym momencie „brak takiej potrzeby”. Innymi
słowy udział ich pracowników w formach kursowych, bądź warsztatowych nie jest dla nich na
tyle ważny, by ponosid znaczne nakłady finansowe na ten cel. Niekoniecznie zawsze oznacza
to, że za przekonaniem, iż podnoszenie kwalifikacji pracowników jest istotne nie idą
faktyczne przekonania nt. zasadności rozwoju zasobów ludzkich w firmie i korzyści, jakie
można by odnieśd z tego tytułu. Wynika to często ze specyfiki części stanowisk pracy,
zwłaszcza przy prostych pracach fizycznych.
Gotowośd do wysłania pracownika na szkolenie w przypadku pokrycia całego kosztu przez
pracodawcę (dotyczy firm, których pracownicy nie brali udziału w szkoleniach w ostatnich 6 mies.)
(odp. w %)
Zdecydowanie tak
1
7,4
19,4
Raczej tak
39,7
Raczej nie
9,6
Zdecydowanie nie
23,9
Strona
W obliczu kwestii finansowych, które dla kaliskich pracodawców są znaczącą barierą
w zakresie podnoszenia kompetencji pracowników, warto przeanalizowad popyt na
określone szkolenia wśród całej badanej populacji w ogóle. Jeśli przyjąd szkolenia najbardziej
pożądane za pewien wskaźnik kompetencji, na które jest największe zapotrzebowanie na
kaliskim rynku pracy, to byłyby to głównie formy przeznaczone bardziej dla pracowników
(85%), niż kadry zarządzającej. Zdecydowana większośd pracodawców (86%) uznała ponadto,
że szkolenia, na które wysłałaby potencjalnie swoich pracowników byłyby szkoleniami o
charakterze „twardym”, a więc specjalistyczno-zawodowym. Badani z opisywanej grupy
poproszeni o wymienienie konkretnych kursów, na jakie zauważają największe
zapotrzebowanie w swoich firmach, wymieniali przede wszystkim kursy sprzedażowe 26,2%
(z preferencją związaną z branżowym charakterem takiego kursu), a w dalszej kolejności
kosmetyczne (7,6%), komputerowe (7,6%) oraz kursy związane z branżą ubezpieczeniową.
Zgodnie z deklaracjami pracodawców pracownicy jedynie 14,8% firm ogółem zgłaszali
zapotrzebowanie lub chęd wzięcia udziału w szkoleniach. W większości, bo 68,1%
przypadków podwładni nie sygnalizowali przełożonym takiej postawy.
60
Fakt zgłoszenia potrzeby/checi udziału w szkoleniach przez pracownika (odp. w %)
Zdecydowanie tak
1
8,9
5,9
Raczej tak
17,1
15,2
Raczej nie
Zdecydowanie nie
52,9
Na tym tle dośd zaskakująco wypadają rozkłady odpowiedzi na pytanie o potencjalne
benefity ze strony pracodawców w zamian za podniesienie kwalifikacji. Zatem o ile jedynie
niespełna w 15% firm zapotrzebowanie na szkolenia wypływało ze strony podwładnych, to aż
w 31,6% firm zgodnie z deklaracjami pracodawców podniesienie kwalifikacji wiąże się z
awansem, wzrostem wynagrodzenia, bądź po prostu dalszym przedłużeniem zatrudnienia.
Zasadniczo można powiedzied, że w kaliskich firmach, w których podniesienie kwalifikacji
umacnia pozycję pracownika, bądź zwiększa jego wynagrodzenie pracownicy chętniej
zgłaszają zapotrzebowanie na szkolenia lub chęd w nich udziału z własnej inicjatywy.27
Pomimo to w części firm pracownicy nie dostrzegają bezpośrednich korzyści z podnoszenia
kwalifikacji, chod mogą się ich spodziewad. Oznacza to najprawdopodobniej problemy
komunikacyjne ze strony kadry zarządzającej, która nie do kooca potrafi wykorzystad
potencjał i zmotywowad zasoby ludzkie swoich przedsiębiorstw do podnoszenia kwalifikacji.
Odsetek kaliskich firm, w których podnoszenie kwalifikacji ze strony pracowników może
wydawad się w mniejszym lub większym stopniu „nieopłacalne” w kontekście umocnienia
pozycji, bądź wzrostu wynagrodzeo, wyniósł ogółem 43,6%.
Ocena prawdopodobieostwa uzyskania korzyści przez pracowników firmy w postaci awansu,
wzrostu wynagrodzenia, bądż utrzymania zatrudnienia w zamian za podniesienie kwalifikacji
zawodowych (odp. w %)
Zdecydowanie tak
1
8,2
23,4
Raczej tak
22,8
18,9
Raczej nie
Zdecydowanie nie
26,7
27
Korelacja istotna statystycznie, siła umiarkowana, p<0,05
Strona
Z punktu widzenia efektywności funkcjonowania przedsiębiorstw w kontekście
budowania przewagi konkurencyjnej i podnoszenia jakości kapitału ludzkiego optymalny
wydawałby się stan będący splotem trzech okoliczności: 1) pracownicy wykazują silną
wewnętrzną motywację do podnoszenia kompetencji i ogólnie rozwoju, 2) w zamian za
włożony trud, bądź po prostu adaptację do wymogów pracodawcy mogą spodziewad się
61
benefitów (awansu, wzrostu płac), bądź gwarancji zatrudnienia, 3) pracodawcy nie boją się
finansowad szkolenia w pracowników spodziewając się stopu zwrotu z inwestycji w długim
czasie, bądź aktywnie poszukują możliwości dofinansowania. Na chwilę obecną postawy
zarówno pracodawców, jak i pracowników w kaliskich przedsiębiorstwach wskazują na
istotne oddalenie od opisanego typu idealnego.
Kaliscy przedsiębiorcy w dużej mierze prezentowali na zewnątrz „lojalną” postawę
wobec swoich pracowników w trakcie badania – zgodnie z deklaracjami deficyty
kompetencyjne swoich aktualnych pracowników związane z przygotowaniem do pracy, bądź
po prostu słabymi stronami, nie są dostrzegane przez niespełna 80% badanych. Mała
motywacja do pracy (8,8%), czy brak profesjonalizmu, rozumianego jako deficyt pożądanych
kwalifikacji, doświadczenia czy znajomości branży (6%) okazały się na tym tle dośd
drugorzędnymi cechami opisującymi potencjalne braki w przygotowaniu zasobów ludzkich
kaliskich przedsiębiorstw. Niekiedy narzekano na niedostateczny poziom znajomości języków
obcych, małą dyspozycyjnośd, uzależnienie od alkoholu, brak umiejętności
interpersonalnych, czy chęci dokształcania się. Pomimo to były to wskazania mocno
zróżnicowane, rozproszone i nie przekraczające z osobna progu błędu statystycznego.
Respondentom, którzy jednak wskazywali opisywane wcześniej deficyty zadano
pytanie, czy możliwe jest ich nadrobienie u pracowników poprzez szkolenia, kursy, warsztaty.
Ogółem 32,6% badanych przychyliło się do poglądu, że tak, w przeciwieostwie do 52,4%.
Sceptycy rekrutowali się głównie spośród osób wskazujących wcześniej niedostateczny
poziom motywacji do pracy, który w praktyce nie pozwoliłby nawet w pełni wykorzystad
możliwości, jakie w zwiększaniu efektywności pracowników stwarzają formy szkoleniowe.
By jednak uzyskad pełen obraz struktury kompetencji kadr na kaliskim rynku pracy
analogiczny zestaw pytao odniesiono w trakcie wywiadów do potencjalnych pracowników.
Ma to uzasadnienie dla celów rozeznania sytuacji na rynku pracy o tyle, że zatrudnieni już
pracownicy w dużym stopniu przeszli pozytywną weryfikację w procesie rekrutacji i selekcji.
Natomiast spora częśd osób ubiegających się o pracę nie może zakooczyd tego procesu
sukcesem z uwagi na określone deficyty. Największym z nich jest „brak profesjonalizmu”,
rozumiany głównie jako brak odpowiednich kwalifikacji, doświadczenia, czy znajomości
branży (59,1%). Dalsze miejsca w rankingu to przede wszystkim brak umiejętności
interpersonalnych i autoprezentacji (7,9%), zbyt niska zdaniem badanych dyspozycyjnośd
(4,8%), czy nieodpowiedni wygląd/ brak higieny osobistej (3,2%). Braków nie dostrzegał co
piąty pracodawca. Co szczególnie istotne, w odniesieniu do kandydatów do pracy inna
struktura deficytów w ocenie pracodawców sprawiała, że jednocześnie pracodawcy
wskazywali na większą skutecznośd form podnoszenia kwalifikacji w niwelowaniu braków. W
tym przypadku jednak kaliskie firmy z reguły nie chcą brad na siebie obciążeo związanych z
62
„Obiboków nieprofesjonalnych” nie chcemy – struktura
deficytów pracowników i potencjalnych pracowników
Strona
4.5.
„doszkalaniem” pracowników poza zakresem, który niekiedy jest konieczny do
podstawowego wdrożenia w obowiązki.
Pewien optymistyczny akcent stanowi fakt, że 43% ogółu przedstawicieli firm
zadeklarowało dostępnośd form szkoleniowych w reprezentowanych przez nich branżach na
terenie Kalisza lub powiatu kaliskiego. Wysoko oceniano też skutecznośd i rzetelnośd
realizowanych szkoleo – ogółem 80% ocen pozytywnych.
Najłatwiej dostępne są szkolenia/kursy na poziomie całych branż (ponad ¾ deklaracji)
wg sekcji PKD 2007 dla: informacji i komunikacji (J), pozostałej działalności usługowej (S),
działalności w zakresie usług administrowania i działalności wspierającej (N), działalności
związanej z obsługą rynku nieruchomości (L), działalności finansowej i ubezpieczeniowej (K),
budowlanej (F). Warto wspomnied, że wśród wymienionych sektorów znalazły się m. in.
wszystkie te, w obrębie których określono sytuację na branżowym rynku pracy jako
stosunkowo korzystną. Szkolenia i kursy były najtrudniej dostępne (ponad 50% deklaracji) w
obrębie: rolnictwa, leśnictwa, łowiectwa i rybactwa (A), handlu hurtowego i detalicznego (G)
i przetwórstwa przemysłowego (C). W odniesieniu do ostatniej analizowanej branży warto
zwrócid uwagę, że reprezentujące ją firmy, ale także pozostali pracodawcy deklarowali
największy deficyt wykwalifikowanych pracowników w jej obrębie. A zaliczyd do niej należy
m. in. zakłady rzemieślnicze zajmujące się działalnością produkcyjną, bądź usługową na
niewielką skalę (np. zakłady ślusarskie, szewskie, zegarmistrzowskie, stolarskie, poligraficzne,
optyczne).
Zaznacza się w tym przypadku pewien problem, przed którym w Polsce często stają
osoby i instytucje odpowiedzialne za politykę rynku pracy na poziomie lokalnym, a więc
władze samorządowe oraz Powiatowe Urzędy Pracy. Zgłaszany jest deficyt pracowników o
określonych kwalifikacjach (przeważnie zawodowych) w specjalnościach, w których: 1) nie
ma rozwiniętej komercyjnej oferty szkoleniowej, 2) uruchamianie nowego kierunku
kształcenia na poziomie ZSZ jest problematyczne. Powody bywają różne; od kosztowności i
wysokiego poziomu ryzyka całej operacji (przy często nie do kooca zweryfikowanym popycie
przedsiębiorstw) po dośd skostniałą i nieelastyczną względem potrzeb rynku pracy procedurę
modyfikacji kierunków kształcenia.
Jednocześnie istnieje ogromny, niewykorzystany potencjał organizacji pracodawców,
takich jak chociażby izby rzemieślnicze. Ich członkowie zrzeszeni w cechach i będący
mistrzami mają w większości uprawnienia do szkolenia uczniów, jako nauczyciele praktycznej
nauki zawodu. W odniesieniu do zawodów związanych z kwalifikowaną pracą fizyczną (w
dzisiejszych realiach gospodarczych dośd „niszowych”) optymalnym rozwiązaniem wydaje się
utrzymanie klasy wielozawodowej. Uczniowie nabywają w niej w ramach ZSZ wiedzę ogólną
a u pracodawców, reprezentujących różne branże i specjalności kształcą się w praktycznej
nauce zawodu. Takie rozwiązanie nosi miano dualnego systemu nauczania i znajduje
zastosowanie nie tylko w odniesieniu do współpracy z rzemiosłem, ale i dużymi
63
„Szkolą dobrze” - ocena oferty szkoleniowej i edukacyjnej
Strona
4.6.
przedsiębiorstwami produkcyjnymi. Korzyści są podobne w obydwu przypadkach w tym
sensie, że praktyka zawodowa ma miejsce w realnym środowisku pracy a uczeo ma okazję
obserwowad proces produkcyjny i w nim uczestniczyd. Nauka w systemie jedynie
warsztatowym przy dzisiejszym poziomie finansowania szkolnictwa zawodowego często mija
się bowiem z celem. Powodem jest z reguły od lat nie modernizowany sprzęt i stosunkowo
niewielki wymiar godzin przewidziany na naukę praktyczną.
Pracodawcy z regionu kaliskiego, którzy operują na rynku w obszarze nowoczesnych
technologii także spotykają się niekiedy z pewnymi trudnościami w pozyskiwaniu
odpowiednich kandydatów z uwagi na rozbieżne potrzeby względem programów nauczania
na wyższych uczelniach technicznych. Rozwiązaniem jest w tym przypadku współpraca z
uczelniami i pozyskiwanie praktykantów na jak najwcześniejszym etapie studiów.
Ostatecznie celem jest pozyskanie dobrych specjalistów w swoich dziedzinach.
Analizując natomiast wyniki dot. oceny kształcenia przez placówki ponadgimnazjalne
zgodnie z potrzebami rynku pracy można powiedzied, że ogólna ocena jest umiarkowanie
pozytywna - niespełna 47% pracodawców w mniejszym, lub większym stopniu ocenia, że w
Kaliszu i powiecie kaliskim na poziomie ponadgimnazjalnym kształci się zgodnie z
zapotrzebowaniem pracodawców. Przeciwnego zdania było 26% respondentów.
Podsumowując wyniki prezentowanych badao zrealizowanych z pracodawcami
miasta Kalisza i powiatu kaliskiego, można zauważyd, że ich oceny stanu lokalnego rynku
pracy są generalnie bardziej negatywne, niż mogłoby to wynikad z bazowania na
racjonalnych przesłankach przy porównywaniu wskaźników bezrobocia na tle chociażby
Wielkopolski, czy kraju. Zaznacza się tym samym duża niepewnośd w obliczu funkcjonowania
firm i pozyskiwaniu pracowników u (mogłoby się wydawad) schyłku kryzysu gospodarczego,
który odbił się mocno na ich kondycji. Wyraża się to w pesymistycznym podejściu do oceny
sytuacji na rynku pracy, chod nastroje pracodawców są przeważnie dużo lepsze w branżach
„wznoszących” (wg wyników badania z pracodawcami) a więc budownictwie, obsłudze rynku
nieruchomości, działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej oraz działalności w
zakresie administrowania i działalności wspierającej (obejmującej m. in. usługi związane z
zarządzaniem i ochroną mienia, wynajmem, dzierżawą, call center, czy pośrednictwem
pracy).
Drastycznych cięd etatów większośd pracodawców nie przewiduje, ponieważ
zasadniczo miały one już miejsce. Firmy skupiają się na adaptacji do istniejących warunków
gospodarczych, które nie są sprzyjające. Kryzys odbił się bowiem nie tylko na redukcji
portfela zamówieo w wielu przedsiębiorstwach i spadku obrotów – dotkliwie odczuwalnym
problemem są bowiem zatory płatnicze, które wpędzają wiele firm, szczególnie z sektora
MSP, w trudności finansowe. Zamrożone zostają często inwestycje, także te w kapitał ludzki,
które wiązałyby się z podnoszeniem kompetencji zawodowych u pracowników. Jedynie co
piąta kaliska firma zdecydowała się w ciągu ostatnich sześciu miesięcy na krok w postaci
szkoleo pracowniczych. Struktura realizowanych szkoleo wskazuje natomiast na spory udział
64
Podsumowanie
Strona
4.7.
28
29
Raport z badao, 10 najbardziej poszukiwanych zawodów w Polsce i na świecie, Manpower Inc. 2009.
Informacja o działalności oświatowej w rzemiośle w 2008 r., Związek Rzemiosła Polskiego, Warszawa 2009.
65
Strona
tych o charakterze niezbędnym do rozpoczęcia wykonywania obowiązków na stanowisku
pracy kosztem pogłębiających wiedzę zawodową, czy podnoszących kwalifikacje, o
kompetencjach interpersonalnych nie wspominając. Uwidacznia się tym samym raczej
perspektywa krótkookresowa rozwoju zasobów ludzkich – szkolid pod bieżące potrzeby.
W kontekście szkoleo, szczególnie w mikro i małych przedsiębiorstwach, konieczne
będzie w związku z tym uświadamianie pracodawców o korzyściach z podnoszenia jakości
kapitału ludzkiego w ujęciu długofalowym i przemyślanym ze strategicznego punktu
widzenia. Z drugiej strony nikły odsetek pracowników kaliskich firm wychodzących do
pracodawców z inicjatywą brania udziału w formach rozwoju wskazuje na koniecznośd
rozwoju umiejętności menedżerskich pozwalających zmotywowad podwładnych do większej
aktywności na tym polu, gdyż jak wykazano w badaniu sama perspektywa awansu, wyższych
zarobków, bądź nawet utrzymanie zatrudnienia nie zawsze wystarcza.
Kolejna prawidłowośd, na którą należy zwrócid uwagę to problem braku odpowiednio
wykwalifikowanych pracowników dotykający zasadniczo co piątą kaliską firmę. Największy
popyt zidentyfikowano generalnie na dobrze wykwalifikowanych pracowników fizycznych,
szczególnie średniego szczebla. Natomiast przez ogół pracodawców, którzy są także
konsumentami usług i mają pewne wyobrażenie o zapotrzebowaniu na pracowników poza
swoją branżą zostały zidentyfikowane deficyty w odniesieniu do wielu zawodów
rzemieślniczych, z których nauczania odchodzi się od kilku lat w zasadniczych szkołach
zawodowych. Innymi słowy deficyt siły roboczej nie dotyka już branż kapitało- i wiedzochłonnych związanych z nowoczesną produkcją, czy naprawą urządzeo, ale i branż
obejmujących specjalności praco-chłonne. Poszukiwani są zatem nie tylko wyspecjalizowani
inżynierowie z zakresu budownictwa i produkcji, technicy, monterzy urządzeo elektrycznych
ale i rzemieślnicy, jak m. in. szewcy i zegarmistrzowie. Sprzedawcy, przedstawiciele
handlowi, pracownicy administracyjni, czy ogół zawodów odnoszących się do
humanistycznych kierunków w ramach kształcenia wyższego został określony natomiast, jako
zawody nadwyżkowe.
Tendencja ta wpisuje się w przemiany na rynku pracy obserwowane w Polsce, w
Europie oraz na świecie i zakładające coraz większe niedobory odpowiednio
wykwalifikowanych pracowników fizycznych różnych szczebli.28 Na poziomie krajowym
powodami są głównie bezpośrednie skutki reformy edukacyjnej z 1999 r. kładącej ogólnie
rzecz biorąc większy nacisk programowy na kształcenie ogólne, chroniczne
niedoinwestowanie sektora edukacji zawodowej oraz nieodpowiedni poziom monitorowania
rynku pracy w zakresie formowania struktury kierunków kształcenia już na poziomie
powiatów. Istnieje jednocześnie ogromny, niewykorzystany potencjał szkoleniowy
pracodawców i przedsiębiorców zrzeszonych w organizacje samorządu gospodarczego, jak
chociażby izby rzemieślnicze. Ma to miejsce szczególnie w Wielkopolsce, gdzie silne tradycje
rzemieślnicze i powiązanie ich z regionalizmem ekonomicznym lokują tutejsze organizacje
tego typu w czołówce kraju pod względem liczby członków i przeszkolonych uczniów. 29
Analiza danych zastanych w ramach projektu badawczego Kaliski rynek pracy –szanse i zagrożenia. Analiza
ofert pracy w portalach internetowych, Kalisz 2010.
31
Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie grodzkim i ziemskim kaliskim, stan na 30
czerwca 2010 roku
Strona
30
66
Podmioty tego typu wraz z pozostałymi organizacjami pracodawców mogą jednocześnie
stanowid wsparcie dla władz publicznych i instytucji rynku pracy w zakresie określania
popytu na rynku pracy. W odróżnieniu bowiem od dużych inwestorów nie ma innej
możliwości poza badaniami sondażowymi o ograniczonym zakresie poznania głosu
przedsiębiorców i pracodawców z sektora MSP, który i tak jest mocno rozproszony.
Staje się to szczególnie dużym wyzwaniem, gdy jak pokazują prezentowane wyniki
badania pracodawców, struktura ofert pracy w powiatowych urzędach pracy, czy
ogłoszeniach internetowych nie zawsze odpowiada dokładnie rzeczywistemu popytowi.
Kluczem do wytłumaczenia części rozbieżności jest z jednej strony oczekiwany pewien
akceptowalny poziom kompetencji i motywacji do pracy - stąd po złych doświadczeniach
częśd pracodawców nie sięga więcej do zasobów publicznych służb zatrudnienia. Z drugiej
strony efektywne ogłoszenie internetowe zamieszczone w dobrze pozycjonowanym
portalu/wyszukiwarce ogłoszeo wiąże się z kosztami.
Tym niemniej w analizie ogłoszeo o pracę w 4 popularnych portalach internetowych
dla obszaru m. Kalisza i powiatu kaliskiego także zidentyfikowana została znacząca przewaga
ogłoszeo skierowanych do techników i innego średniego personelu – we wszystkich
portalach stanowiły one ok. 50% wszystkich ofert.30 Potwierdzeniem hipotezy o
nieodpowiednim poziomie kompetencji sporej części klientów PUP w stosunku do potrzeb
pracodawców (mimo formalnie spełnianych kryteriów kwalifikacyjnych) jest fakt, że grupa
zawodowa obejmująca techników i inny średni personel techniczny, dla której na wszystkich
analizowanych portalach internetowych zgromadzonych zostało najwięcej ofert pracy,
widnieje także w statystykach powiatowego urzędu pracy w Kaliszu, jako jedna z grup
najliczniej reprezentowana przez zarejestrowanych bezrobotnych zaraz po grupie
robotników i mechaników (operatorów maszyn i urządzeo) oraz rzemieślników. 31
Pomimo, że aktualnie pracodawcy w stosunkowo niewielkim stopniu rozwijają zasoby
ludzkie przy zastosowaniu szkoleo, uznają jednocześnie to za dobry instrument dla instytucji
rynku pracy i decydentów w walce z bezrobociem. Od władz oczekuje się także w gronie
pracodawców wpływania na lokalny rynek pracy przez stymulowanie rozwoju
przedsiębiorstw. Można zaliczyd do takich działao odpowiednio zbilansowaną politykę
podatkową, ale i wspomaganie kontaktów ponadlokalnych i międzynarodowych między
firmami. Konieczne jest także wspieranie działalności integrującej podmioty gospodarcze jak
chociażby podjęcie się roli pośrednika, gospodarza w rozwoju inicjatyw klastrowych. Poza
branżą lotniczą przedsięwzięcia tego typu póki co nie mają spodziewanej dynamiki, bądź nie
doszły do skutku (jak w przypadku klastra przemysłu lekkiego).
Koncentrując się na dużych i prężnych przedsiębiorstwach, które są często
„wizytówkami” regionu należy pamiętad, że szczególne znaczenie w kontekście walki z
bezrobociem i rozwoju lokalnego ma sektor MSP. Przedsiębiorstwa zaliczające się do niego
32
Klimek J., Pracownicy małych i średnich przedsiębiorstw – ich rola i znaczenie. Toruo 2007.
Strona
67
mogą bowiem pełnid funkcje komplementarne dla większych firm, co więcej ich atutem
niwelującym negatywne tendencje na rynku pracy jest szybkośd reakcji na zmiany w
otoczeniu, szybsze przekształcenia strukturalne i funkcjonalne, szybszy przepływ informacji
oraz większa możliwośd kontroli i redukcji kosztów. 32
Spostrzeżeniem, na które należy zwrócid uwagę jest to, że przedstawione w artykule
tendencje stanowią szczególne znaczenie zarówno dla sektora publicznego kształtującego
politykę rynku pracy, jak i prywatnego. Ma to miejsce zwłaszcza w obliczu otwarcia wraz z
wejściem Polski do UE wspólnego rynku pracy i dalszą jego liberalizację w takich krajach, jak
chociażby Niemcy. Rzecz jasna sytuacja na lokalnym rynku pracy w dużej mierze zależy i
zależed będzie od ogólnej koniunktury gospodarczej w kraju i poza nim, ale w momencie jej
poprawy to jakośd dostępnego na poziomie lokalnym kapitału ludzkiego będzie decydowad o
konkurencyjności tutejszych firm i gospodarki, a w konsekwencji liczbie tworzonych miejsc
pracy.
5. Lokalny rynek pracy w opinii mieszkańców powiatu miasta Kalisza
i powiatu kaliskiego
Diagnozując sytuację na kaliskim rynku pracy należy pamiętad, że w kształtowaniu
struktury popytu i podaży siły roboczej biorą udział konsekwencje kształtu struktury
gospodarczej, ale także demograficznej. Stąd koniecznym jest dokonanie analizy
porównawczej postaw i opinii mieszkaoców zarówno miasta Kalisza, jak i powiatu
ziemskiego. Rzecz jasna obydwa powiaty współtworzą silnie powiązany organizm
gospodarczy, jednak w obliczu wielu odmienności lokujących się na osi „miejskośd-wiejskośd”
warto wyróżnid tendencje, które się pokrywają, jak i pozostają rozbieżne. W związku z
bardziej szczegółowym podejściem zaproponowanym w opracowaniach dotyczących
porównania poszczególnych gmin, jak i całej próby ogółem, poniższy tekst koncentruje się na
ukazaniu głównych rozbieżności w uproszczony sposób. W tym celu dane zostały
zagregowane do 2 kategorii odpowiedzi – twierdzących-przeczących, pozytywnychnegatywnych z pominięciem ambiwalentnych. Zredukowano tym samym 5 stopniową skalę
odpowiedzi do dychotomicznej, co pozwoliło na bardziej czytelną prezentację różnic.
W badanej populacji próbnej33 także uwidoczniły się różnice w strukturze socjodemograficznej pomiędzy mieszkaocami analizowanych jednostek. Warto nadmienid, że w
Kaliszu odsetek badanych z wykształceniem wyższym wyniósł 25%, podczas gdy w powiecie
ziemskim stanowili oni 18%. Proporcje osób z wykształceniem średnim, bądź średnim
technicznym były zbliżone i wyniosły odpowiednio 40% i 37% a zawodowym 21% i 23%.
Nieco ponad 1/5, bo 22% na terenie gmin poza miastem stanowiły osoby z wykształceniem
gimnazjalnym/podstawowym, lub poniżej w przeciwieostwie do 14% w samym Kaliszu.
Co także istotne w kontekście zastosowanego podejścia badawczego, w stolicy
tworzącej się aglomeracji więcej badanych posiadało w momencie przeprowadzania
wywiadów kwestionariuszowych status zatrudnionych – 43% wobec 36%.
5.1.
Ocena sytuacji na lokalnym rynku pracy
33
Dla miasta Kalisza próba badawcza wyniosła 438 osób, dla powiatu ziemskiego 4562 osoby. Ogółem wielkośd
próby badawczej wyniosła zatem 5000 osób.
Strona
68
Pierwszą, zaznaczającą się na tle populacji mieszkaoców powiatu były oceny Kaliszan
nt. stanu rynku pracy. Mieszkaocy miasta udzielając odpowiedzi przez pryzmat „swojego
podwórka” zdecydowanie gorzej oceniali sytuację – jedynie 7% z nich oceniło ją jako dobrą w
przeciwieostwie do 2/3, którzy oceniali ją jako generalnie złą. Wskazuje to na nastroje
bardziej negatywne niż w całej populacji, gdzie pesymiści stanowili ogółem 52% a optymiści
18%.
Także stosunkowo mniej respondentów z miasta stwierdziło, że w porównaniu ze
stanem sprzed 3 lat mamy do czynienia z poprawą – 11% odpowiedzi pozytywnych wobec
49% negatywnych. Jeszcze gorszy wynik miał miejsce w odniesieniu do łatwości znalezienia
pracy w Kaliszu w porównaniu z trzema laty wstecz - 8% dostrzega pozytywną zmianę w tym
zakresie w przeciwieostwie do 63% deklarujących pogorszenie. Tymczasem we wszystkich
trzech przytoczonych obszarach opinie pozytywne respondentów z terenu powiatu
oscylowały w granicach 15-18% a negatywne 36-52%. Pozwala to określid panujące tam
nastroje, jako relatywnie lepsze.
Ogólna ocena sytuacji na kaliskim rynku pracy (odp. w %)
zła
52%
powiat kaliski
powiat m. Kalisz
dobra
18%
66%
7%
Ocena sytuacji na kaliskim rynku pracy w porównaniu do sytuacji
sprzed 3 lat (odp. w %)
gorsza
lepsza
36%
powiat kaliski
17%
49%
powiat m. Kalisz
11%
Ocena możliwości łatwiejszego znalezienia pracy lub zamiany pracy na
lepszą w Kaliszu i w powiecie kaliskim na przestrzeni 3 lat (odp. w %)
trudniej
46%
powiat kaliski
powiat m. Kalisz
łatwiej
15%
63%
8%
Strona
Pomimo zasadniczo większego pesymizmu panującego w mieście w opisywanych
wymiarach, tendencje zakładające szacowany popyt na pracowników określonych poziomów
69
Strona
70
kwalifikacji i specjalności pozostają bardzo zbliżone z tendencjami w całym regionie kaliskim.
Na pierwszym miejscu wśród deficytowych pracowników z uwagi na poziomy kwalifikacji w
mieście lokują się ogółem pracownicy fizyczni wykwalifikowani (44% wobec 65% w powiecie)
a dopiero w dalszej kolejności specjaliści z wyższym wykształceniem (28% wobec 22% w
powiecie). Analizując szczegółowiej strukturę konkretnych zawodów, na które określono
największe zapotrzebowanie okaże się, że za mniejszą liczbę wskazao w mieście w ramach
zagregowanej kategorii pracowników fizycznych wykwalifikowanych odpowiada stosunkowo
mniejsze zapotrzebowanie na zawody bardziej rzemieślnicze, niż w sąsiednich gminach.
Deficyt pracowników umysłowych niższego szczebla/pracowników obsługi klienta zgłosiło w
mieście 17% badanych a pracowników fizycznych niewykwalifikowanych 11%.
Tworząc szczegółowy ranking zawodów deficytowych w mieście należy wymienid
przede wszystkim ( w nawiasie odsetek wskazao):
1) budowlaoców (24,6%),
2) lekarzy (15,9%),
3) przedstawicieli handlowych (11,2%),
4) sprzedawców (9,1%),
5) „pracowników fizycznych niewykwalifikowanych” ujmowanych ogólnie (8,3%),
6) kaletników (7,2%)
a w dalszej kolejności odpowiednio po 4,7%:
7) inżynierów, informatyków, „pracowników fizycznych wykwalifikowanych” ujmowanych
ogólnie.
W porównaniu z całą populacją mieszkaoców (oba powiaty), w mieście zaznaczył się
dużo większy deficyt pracowników handlu i przedstawicieli handlowych zajmujących się
sprzedażą B2B (business to business), co jest zrozumiałe z uwagi na rozbudowane na tle
powiatu funkcje handlowe pełnione przez Kalisz.
Badani z terenu miasta identyfikując natomiast nadwyżkę pracowników na poziomie
szczegółowym odnosili się głównie:
1) ogólnie do osób z wyższym wykształceniem (25,2%),
2) nauczycieli/pedagogów (22,1%),
3) pracowników fizycznych wykwalifikowanych (8,1%),
4) pracowników administracyjnych (7,4%),
5) sprzedawców (7%).
Pomimo identyfikowanych proporcjonalnie sporych nadwyżek pracowników
określonych profesji, mieszkaocy miasta uznali dostosowanie kształcenia przez tutejsze
szkoły ponadgimnazjalne za dośd dobre względem ich wyobrażeo o potrzebach
pracodawców - 45% respondentów odniosło się pozytywnie do omawianej kwestii w
przeciwieostwie do 19%. Mieszkaocy miasta i na tym polu byli relatywnie bardziej krytyczni,
niż mieszkaocy powiatu.
Ocena szkół ponadgimnazjalnych w Kaliszu i powiecie kaliskim, jako
kształcących pod potrzeby lokalnej gospodarki (odp. w %)
nie
tak
39%
powiat kaliski
26%
45%
powiat m. Kalisz
19%
5.2.
Postawy wobec podnoszenia kwalifikacji i kształcenia
ustawicznego
Uzupełnianie kwalifikacji powinno trwad przez całe życie zdaniem ponad 2/3 (68%)
mieszkaoców miasta, w przeciwieostwie do niespełna ¼ (24%). Dla porównania, w całym
powiecie osoby aprobujące koniecznośd ciągłości dokształcania stanowiły 54%, wobec 31%
negujących taką opcję. Na tego typu rozbieżności miał wpływ nie tylko większy średni
poziom wykształcenia ludności w mieście, dostępnośd i różnorodnośd oferty edukacyjnej,
ale także wachlarz dostępnych ścieżek kariery, które potencjalnie wiązałyby się z
koniecznością nieustannego podnoszenia kwalifikacji.
Ocena powinności uzupełniania kwalifikacji zawodowych i doszkalania
się w trakcie całego życia (odp. w %)
nie
tak
31%
powiat kaliski
54%
24%
powiat m. Kalisz
68%
Strona
39% mieszkaoców Kalisza (o 6 pkt. % więcej niż w powiecie) jest przekonanych o
posiadaniu wystarczających kwalifikacji, by utrzymad, bądź zdobyd zatrudnienie. Przeciwnego
zdania było 41% mieszkaoców Kalisza i powiatu.
71
Ocena własnych kwalifikacji jako wystarczających dla
utrzymania lub znalezienia zatrudnienia na kaliskim rynku
pracy (odp. w %)
nie
tak
41%
powiat kaliski
33%
41%
powiat m. Kalisz
39%
Gotowośd do zmiany/uzupełnienia swoich kwalifikacji wyraziło 48% mieszkaoców
powiatu ziemskiego w przeciwieostwie do 41% mieszkaoców miasta, z kategorii osób
subiektywnie przekonanych o swojej gorszej sytuacji na rynku pracy. Zakładała ona
możliwośd wystąpienia problemów z utrzymaniem, bądź zdobyciem nowej pracy z uwagi na
aktualny stan kwalifikacji. Odbiega to od proporcji odpowiedzi udzielanych w powiecie, gdzie
zwolennicy edukacji ustawicznej stanowili 36%, co więcej odsetek przeciwników
podejmowania się dokształcania był wyższy o 5 pkt. %, niż w samym mieście. Oznacza to, że
w Kaliszu generalnie mieszkaocy o słabszej pozycji na rynku pracy wykazują większą
gotowośd do podnoszenia kwalifikacji. Widzą w tym większy sens w porównaniu z osobami
z ternu powiatu kaliskiego.
Gotowośd do uzupełnienia lub zmiany własnych kwalifikacji
zawodowych i zdobycia lepszego wykształcenia (odp. w %)
nie
tak
46%
powiat kaliski
36%
41%
powiat m. Kalisz
48%
Strona
Z uwagi na miejsce zamieszkania zanotowano pewne rozbieżności pomiędzy ocenami
skuteczności wiodącej formy podnoszenia kwalifikacji wśród osób o słabszej pozycji na rynku
72
pracy: na pierwszym miejscu ponownie ulokowały się szkolenia/kursy z tymże oceniane
przez nieco ponad połowę mieszkaoców miasta, jako najbardziej skuteczne (w powiecie
42%). Kolejną pozycję w rankingu stanowiły studia wyższe i podyplomowe (27%), gdzie nie
zanotowano większych różnic pomiędzy analizowanymi kategoriami, podobnie jak w
przypadku pozostałych analizowanych opcji.
Jeśli natomiast chodzi o odsetek w ogóle ludności, który w momencie badania
faktycznie podnosił kwalifikacje w jakikolwiek sposób, to pozostał on dla obydwu
porównywanych kategorii niemal identyczny i oscylował w granicach 28-29%.
powiat m. Kalisz
tak
powiat kaliski
nie
tak
28%
29%
71%
nie
72%
34
Banach Cz., Edukacja ustawiczna wobec transformacji ustrojowej i prognozy rozwoju Polski [w:] Edukacja
ustawiczna dorosłych w europejskiej przestrzeni kształcenia z perspektywy polskich doświadczeo, Lublin 2009, s.
79.
Strona
73
Spośród tych 28-29% najliczniej reprezentowaną formą kształcenia są w mieście
studia wyższe (35% w tej kategorii) oraz szkolenia, kursy (32%). Badani z terenu powiatu
stosunkowo częściej podnosili kwalifikacje w obrębie szkolnictwa ponadgimnazjalnego - 37%
(w tym szkół o charakterze uzupełniającym). W tej kategorii studia wyższe, czy formy
kursowe wybierało ok. 23% badanych. Jeśli rozpatrzyd jednak wskaźnik odsetka osób
podnoszących swoje kwalifikacje w mieście wśród osób powyżej 24. roku życia wyniósł on
20%, co jest niezbyt satysfakcjonującą wartością, ponieważ Kalisz zaledwie wyrównał średnią
dla Polski, a do średniej w krajach OECD (31%) nawet się nie przybliżył.34
Jeśli chodzi natomiast o bierną na polu kształcenia większośd, to potencjalnie
najbardziej atrakcyjną dla nich formą zdobywania wiedzy i umiejętności byłyby w pierwszej
kolejności szkolenia/kursy (45% w Kaliszu, 41% w powiecie) a następnie przygotowanie do
zawodu w miejscu pracy35 (odpowiednio po 26% w mieście i powiecie), a dopiero potem
studia wyższe bądź podyplomowe (odpowiednio 23%).
Najbardziej atrakcyjna forma podnoszenia kwalifikacji
zawodowych dla osób aktualnie biernych na polu kształcenia
powiat kaliski
powiat m. Kalisz
Nauka w szkole ponadgminazjalnej
1%
3%
Studia wyższe (licencjat, mgr) lub studia podyplomowe
23%
23%
Szkolenie/kurs (np. w urzędzie pracy)
45%
41%
Nauka w szkole policealnej/technikum lub liceum uzupełniającym
2%
3%
Przygotowanie do zawodu w miejscu pracy
26%
26%
inna
3%
4%
5.3.
Postawy wobec migracji zarobkowych i wysokości uposażeń
Aktywna forma przeciwdziałania bezrobociu w postaci przygotowania zawodowego w miejscu pracy w
momencie badania już nie istniała, rozszerzono za to w jej miejsce możliwości odbywania staży. Pomimo to
postanowiono w ankiecie uwzględnid ten wskaźnik, ponieważ respondenci mogli odnosid się do tego typu
formy szkoleo nie wiedząc, że została ona zlikwidowana na początku 2010 r. z mocy ustawy.
Strona
35
74
W przypadku utraty zatrudnienia 35% mieszkaoców miasta byłaby gotowa
przeprowadzid się do innego miejsca w celu poszukiwania pracy w przeciwieostwie do nieco
ponad połowy. W powiecie kaliskim natomiast zidentyfikowano ogółem stosunkowo
mniejszą skłonnośd do dokonania migracji – na taki krok zdecydowało by się 25% badanych
(o 10 pkt. % mniej w porównaniu z miastem).
Zasięg potencjalnej migracji to głównie do 100 km (38,2% badanych z tej kategorii) a
w dalszej kolejności odległośd powyżej 1000 km i do 200 km (odpowiednio 22,5% i 20,6%).
Tendencje w tym zakresie nie odbiegały zasadniczo od deklaracji udzielanych przez
mieszkaoców powiatu kaliskiego, również w odniesieniu do hipotetycznego powodu
migracji, jakim byłaby możliwośd uzyskania znacząco wyższych zarobków (minimum o
połowę). Jedyną różnicą była nieco słabsza postawa polegająca na przywiązaniu do swojego
miejsca zamieszkania – 1/3 mieszkaoców miasta stwierdziła, że nie ma w ogóle zamiaru się
wyprowadzad dla wyższych uposażeo w przeciwieostwie do niespełna 40% ogółu
mieszkaoców powiatu.
Gotowośd do przeprowadzki w celu poszukiwania pracy w sytuacji
utraty zatrudnienia
(odp. w %)
nie
tak
57%
powiat kaliski
25%
52%
powiat m. Kalisz
35%
Osiągane zarobki są obecnie satysfakcjonujące dla 36% pracujących mieszkaoców
miasta w odróżnieniu od 59%, co różni się dosyd w związku z deklaracjami ogółu badanych z
powiatu, gdzie 38% uznało się za zadowolonych z poziomu uposażeo w przeciwieostwie do
57%. Ponadto w obydwu populacjach podobnie wskazywano na przedziały zarobków, z
których można byd zadowolonym. Dla miasta przedział między 1500-1999 netto byłby
satysfakcjonujący dla 13% (15% dla mieszkaoców powiatu). Wyższy poziom uposażeo
zawarty w przedziale 2000-2999 netto jako zadowalający określiło 41% respondentów z
Kalisza (dla powiatu 39%) a przedział między 3000-3999 23% wobec 28% z terenu powiatu.
W zasadzie tylko w tym przypadku rozbieżnośd ocen była nieco większa, niż w porównaniu z
niższymi, ale i wyższymi przedziałami zarobków możliwych do uzyskania.
Satysfakcja respondentów z własnych zarobków (odp. w %)
nie
tak
57%
powiat kaliski
38%
59%
powiat m. Kalisz
36%
Strona
75
Zarobki netto, które mogłyby byd uznane za „satysfakcjonujące”
1500-1999
zł
2000-2999
zł
3000-3999
zł
4000-4999
zł
5000-5999
zł
6000-6999
zł
7000-9999
zł
powyżej
10000 zł
powiat
m. Kalisz
13%
41%
23%
10%
4%
3%
3%
4%
powiat
kaliski
15%
39%
28%
6%
4%
4%
1%
3%
Aby zwiększyd znacząco swoje dochody ¼ mieszkaoców miasta (23% z powiatu)
byłaby w stanie podjąd się nielegalnej pracy w przeciwieostwie do 67% w Kaliszu i 64% w
powiecie. Aby krok przejścia do nierejestrowanego obrotu gospodarczego miał faktycznie
miejsce, zarobki musiałby by byd wyższe zgodnie z deklaracjami dla 46% badanych z miasta
wyższe, niż 2-krotnośd obecnych. Dla porównania mieszkaocy regionu kaliskiego ogółem
byliby nieco bardziej skłonni przejśd do „szarej strefy” - w ich przypadku „jedynie” 29%
pracowałoby nielegalnie mając możliwośd podwojenia dochodów. Dla pozostałych,
mniejszych przeskoków finansowych badani z terenu miasta i powiatu wykazywali się
zbliżoną akceptacją dla pracy w omawianym trybie. Przykładowo dla zarobków wyższych o
ponad połowę, odsetek mieszkaoców rzędu 27% byłby zainteresowany taką opcją.
Natomiast dla zarobków wyższych o 41-50% jedynie 13-14% mieszkaoców zrezygnowałoby z
legalnego zatrudnienia.
Gotowśd powiększenia własnych dochodów poprzez rezygnację z
legalnego zatrudnienia na rzecz pracy w nierejestrowanym obrocie
gospodarczym (odp. w %)
nie
tak
64%
powiat kaliski
23%
67%
powiat m. Kalisz
25%
Strona
76
Akceptacja podjęcia pracy w nierejestrowanym obrocie gospodarczym pod warunkiem
uzyskiwania dochodów o konkretny %
46%
powiat m. Kalisz
powiat kaliski
27%
10%
9%
9%
11%
13%
27%
29%
14%
4%
1%
10-20%
21-30%
31-40%
41-50%
więcej niż 50%
więcej niż 100%
Analizując wyniki porównania postaw i opinii mieszkaoców Kalisza i powiatu
kaliskiego względem sytuacji na lokalnym rynku pracy należy wspomnied, że względne
rozbieżności zidentyfikowano przede wszystkim w zakresie:
1) Ogólnej oceny sytuacji na tutejszym rynku pracy i ocen zmiany tego stanu w ciągu
ostatnich 3 lat (a więc jeszcze sprzed kryzysu).
2) Oceny szkolnictwa ponadgimnazjalnego pod kątem kształcenia pod potrzeby rynku
pracy.
3) Deklarowanej gotowości do uzupełniania kwalifikacji przez całe zawodowe życie,
podejmowania kształcenia ustawicznego.
4) Percepcji swojej pozycji na rynku pracy, mierzonej potencjalnym wystąpieniem
problemów w zakresie utrzymania/ zmiany zatrudnienia przy obecnym stanie
kwalifikacji.
5) Gotowości do dokonania migracji w celu znalezienia pracy, bądź uzyskania znacząco
wyższych zarobków.
6) Niektórych przedziałów wzrostu zarobków, po uzyskaniu których nastąpiłoby przejście do
wykonywania pracy w nierejestrowanym obrocie gospodarczym.
Badani z terenu Kalisza deklarowali zasadniczo niższe oceny, bądź w mniejszym
stopniu udzielali pozytywnych ocen w obszarach odnoszących się do określenia sytuacji na
rynku pracy. W ich przeświadczeniu była ona generalnie gorsza, niż dla mieszkaoców
powiatu ziemskiego. Bardziej krytycznie odnoszono się także do dopasowania oferty
kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych do potrzeb pracodawców.
Mieszkaocy Kalisza wyrażają także większą gotowośd do dokonania migracji
zarobkowej a także zmiany miejsca zamieszkania w związku z zamiarem uzyskiwania
znacząco wyższych zarobków.
77
Podsumowanie
Strona
5.4.
Strona
78
Na poziomie deklaracji mieszkaocy miasta uznawali kształcenie ustawiczne za
istotniejsze niż mieszkaocy powiatu ziemskiego, podobnie jak częśd z nich o subiektywnie
słabszej pozycji na rynku pracy deklarowała większą gotowośd do podjęcia się podnoszenia
kwalifikacji. Pomimo to zarówno w Kaliszu, jak i powiecie ziemskim odsetek osób, które
realizują kształcenie ustawiczne w praktyce był niemal taki sam. Gdy zniwelowad wpływ w
próbie badawczej uczniów szkół ponadgimnazjalnych i studentów na ten wskaźnik, okaże się,
że wśród osób pracujących powyżej 24. roku życia Kalisz wypada jednak zdecydowanie
lepiej od powiatu, chod nadal odstaje od średniej dla Polski i krajów OECD. Jak na jeden z
postulowanych regionalnych biegunów wzrostu i drugi po Poznaniu ośrodek innowacyjności
miasto to uzyskuje bardzo niskie parametry w zakresie kształcenia ustawicznego.
Natomiast mieszkaocy z obydwu analizowanych kategorii wykazywali zbliżone
postawy w zakresie:
1) Określenia zawodów deficytowych i nadwyżkowych na lokalnym rynku pracy z uwagi na
poziom kwalifikacji.
2) Stosunku do podnoszenia kwalifikacji w sytuacji niepewnej pozycji na rynku pracy.
3) Udziału ogółu mieszkaoców w jakichkolwiek formach kształcenia.
4) Oceny skuteczności poszczególnych form podnoszenia kwalifikacji i zdobywania wiedzy.
5) Satysfakcji z zarobków.
Nie dociekając przyczyn w oparciu o uwarunkowania wynikające po części z
funkcjonalnego charakteru omawianych jednostek osadniczych, należy zwrócid uwagę na
zwłaszcza jedno niepokojące zjawisko. Chodzi w tym przypadku o zrównanie się ogółu
mieszkaoców miasta i powiatu kaliskiego w zakresie dośd reaktywnych i biernych postaw
związanych z edukacją ustawiczną. Gdy wziąd pod uwagę tylko osoby po 24. roku życia (a
więc z reguły takie, które zakooczyły edukację na poziomie ponadgimnazjalnym i
ewentualnie studia) wskaźnik dla miasta Kalisza będzie jeszcze mniej korzystny. Na poziomie
jednostkowym wiąże się to z niewykorzystaniem potencjału rozwojowego i brakiem
możliwego zabezpieczenia, bądź umocnienia swojej pozycji na rynku pracy. Na poziomie
funkcjonowania przedsiębiorstwa konsekwencją takiego podejścia ze strony pracowników,
ale i pracodawców jest ponadto obniżenie konkurencyjności i elastyczności. W odniesieniu
do społeczności lokalnej i skali lokalnej gospodarki zidentyfikowana jakośd kapitału ludzkiego
może w dłuższej perspektywie czasu prowadzid do zmarnowania wielu przewag, którymi z
pewnością powiat kaliski i przede wszystkim miasto Kalisz dysponują. W pewnym momencie
może się okazad, że negatywne skutki zbyt niskiej motywacji do rozwoju na gruncie
zawodowym i migracji zarobkowych nie będą mogły byd odpowiednio szybko zniwelowane
poprzez dostępne instrumenty polityki rynku pracy.
6. Opinie i oczekiwania dotyczące lokalnego rynku pracy wśród
mieszkańców miasta Kalisza i powiatu kaliskiego
"Wiedza, to ta częśd naszej niewiedzy, którą uporządkowaliśmy i skatalogowaliśmy.”
Ambrose Bierce
Cytat we wstępie opracowania wydaje się dośd trafny w odniesieniu do artykułu z
badao o charakterze poznawczym36, w dodatku stawiającego sobie za cel przedstawienie
wyników dotyczących rynku pracy w pewien uporządkowany sposób. Poszukując
odzwierciedlenia wspomnianych w nim relacji niewiedzy, wiedzy i motywacji do jej
zdobywania w rzeczywistości empirycznej, postawiono główną tezę niniejszego opracowania
w postaci stwierdzenia, że postawy mieszkaoców Kalisza i powiatu kaliskiego wobec
kształcenia ustawicznego nie są adekwatne do wymogów stawianych przez coraz bardziej
wymagający rynek pracy i postulowaną modernizację zmierzającą w stronę budowy
społeczeostwa opartego na wiedzy. Tego typu społeczeostwo charakteryzuje przede
wszystkim: 1) zdolnośd do przekształcania wiedzy w czynnik wytwórczy, 2) istotne
podnoszenie poziomu wykształcenia i kultury oraz organizacji, 3) zapewnianie dostępu do
globalnej sieci informacyjnej, 4) uznanie edukacji nie tylko za towar, ale i wartośd
autoteliczną (samą w sobie), 5) uruchomienie edukacji ustawicznej w dorosłej części
społeczeostwa, zwłaszcza pracującej.37
Obszar na styku sektorów edukacji i rynku pracy, pomimo że kluczowy dla struktury
lokalnego rynku pracy i jakości dostępnego kapitału ludzkiego w dłuższej perspektywie czasu,
nie jest jedynym zagadnieniem, które znalazło się w opracowaniu wyników badao z
mieszkaocami. Pomimo to starano się także zweryfikowad i skonfrontowad wskazywane w
badaniu pracodawców niedopasowanie struktury szkolnictwa ponadgimnazjalnego do
potrzeb rynku pracy.
Nie pominięto również wyobrażeo mieszkaoców nt. zapotrzebowania na konkretne
zawody, czy roli sektora publicznego w kształtowaniu szczegółowych rozwiązao polityki
rynku pracy. Określono także potencjalną mobilnośd przestrzenną w kontekście migracji
zawodowych i oszacowano warunki gotowości do jej podjęcia. Te informacje mogą stanowid
dobry punkt wyjścia dla kreowania polityki rynku pracy i podejmowanie działao w
perspektywie długofalowej przez władze samorządowe oraz instytucje rynku pracy.
Jednocześnie głos mieszkaoców rzuca nowe światło na kaliski rynek pracy z
perspektywy, która jest odmienna od interesów pracodawców, czy wartości „twardych
Strona
Badanie mieszkaoców w ramach projektu odbyło się 2010 r. z udziałem 5000 tys. mieszkaoców Kalisza i
powiatu kaliskiego. Dobór próby dokonano metodą random-route z wykorzystaniem losowego punktu
startowego i spełnianiu założeo kwotowych odzwierciedlających strukturę podstawowych cech
socjodemograficznych w całej populacji.
37
81
79
36
wskaźników” ekonomicznych. Jest to o tyle istotne, że zmian w tym ostatnim obszarze nie da
się dokonad bez ingerencji w pewnym zakresie w stan świadomości zwykłych ludzi, który
rzutuje na ich wybory edukacyjno-zawodowe i postawy wobec pracy.
6.1.
„Na rynku pracy źle, ale za to niespecjalnie gorzej” - ocena
sytuacji w ujęciu lokalnym
Określając nastroje panujące wśród mieszkaoców w odniesieniu do aktualnego stanu
lokalnego rynku badani byli w większości pesymistami – 35,6% oceniło sytuację jako raczej
złą a 17,3% jako bardzo złą. Można zatem powiedzied, że ogółem nieco ponad połowa
(52,8%) mieszkaoców powiatu kaliskiego i miasta Kalisza uważa, że obecna sytuacja na rynku
pracy nie nastraja do optymizmu. Spory odsetek, bo 29,8% mieszkaoców nie miał zdania w
tej sprawie a jedynie 16,7% uznało, że jest ona raczej dobra, lub bardzo dobra (wynik poniżej
granicy błędu statystycznego).
Odsetek osób dostrzegających pozytywne zmiany pozostał właściwie równy
odsetkowi postrzegających obecną sytuację, jako dobrą/ raczej dobrą obecnie. Mniej osób
uważa natomiast, że sytuacja się pogorszyła (37% ogółem) w porównaniu z osobami źle
oceniającymi obecną sytuację (52,8% ogółem). Oznacza to, że chod zdaniem większości
badanych obecne uwarunkowania lokalnego rynku pracy raczej nie czynią go atrakcyjnym, to
nie mamy do czynienia z radykalnym pogorszeniem sytuacji.
Potwierdza to duży odsetek odpowiedzi ambiwalentnych sięgający 46,6% w pytaniu o
zmiany. Precyzując, należy wspomnied, że mieszkaocy Kalisza i powiatu kaliskiego nie
odczuwają także, by 3 lata wcześniej łatwiej im było znaleźd pracę. 47,6% respondentów
udzieliło odpowiedzi negatywnej, w porównaniu do względnie stałego odsetka optymistów
(ok. 16-17%).
Ocena aktualnej sytuacji na kaliskim rynku pracy (odp. w %)
jest bardzo dobra
1 0,6
16,7
raczej dobra
nie wiem, trudno powiedzied
29,8
35,6
raczej zła
bardzo zła
17,3
Ocena sytuacji na kaliskim rynku pracy w porównaniu do sytuacji sprzed 3 lat (odp. w %)
16,6
bez zmian
46,4
raczej gorsza
24,5
zdecydowanie gorsza
12,5
80
1 1,7
raczej lepsza
Strona
jest zdecydowanie lepsza
Ocena możliwości łatwiejszego znalezienia pracy lub zamiany pracy na lepszą w Kaliszu i w
powiecie kaliskim na przestrzeni 3 lat (odp. w %)
zdecydowanie tak
1
2
14,6
raczej tak
bez zmian
37,8
raczej nie
zdecydowanie nie
29,8
17,8
Mieszkaocy na podstawie swoich obserwacji zidentyfikowali na kaliskim rynku pracy
największą nadwyżkę wśród pracowników umysłowych i specjalistów z wyższym
wykształceniem (51% poszczególnych wskazao). Na tym tle nadwyżka pracowników
fizycznych (fizycznych wykwalifikowanych oraz rzemieślników) i pracowników umysłowych
niższego szczebla wydaje się nie byd tak drastyczna – oscylowała ona w granicach 21%
wskazao. Najmniejszą nadwyżkę zidentyfikowano wśród pracowników fizycznych
niewykwalifikowanych. Analizując bardziej szczegółowo odpowiedzi respondentów odnośnie
nadwyżki osób o określonych kwalifikacjach stworzono ranking. Czołową w nim lokatę
zajmują nauczyciele (20,6% wskazao). Dalej są to ogólnie pracownicy umysłowi i specjaliści z
wyższym wykształceniem (11,3%), lekarze (10,7%). Zbliżone proporcje wskazao w okolicach
5-7% uzyskali w kolejności malejącej: sprzedawcy, ekonomiści, policjanci, urzędnicy,
informatycy, pracownicy administracyjni oraz humaniści. Na dalszych lokatach rankingu
znaleźli się pracownicy fizyczni wykwalifikowani (3,8%), handlowcy (3,7%), księgowi (3,4%) i
ogólnie pracownicy umysłowi niższego szczebla/ obsługi klienta (3%).
Zawody nadwyżkowe na kaliskim rynku pracy
nauczyciele/pedagodzy
20,6%
pracownicy umysłowi/specjaliści z wyższym…
11,3%
lekarze
7%
sprzedawcy
7,0%
ekonomiści
6,7%
policjanci
6,2%
urzędnicy
6%
informatycy
6,0%
pracownicy administracji/biura/urzednicy
5,8%
humaniści
5,6%
księgowi
pracownicy umysłowi niższego szczebla/ obsługi…
3,8%
3,7%
3,4%
3%
Źródło: opracowanie własne na podstawie badao, N=5413 wskazao (100%), pytanie wielokrotnego wyboru
81
handlowcy/przedstawiciele handlowi
Strona
pracownicy fizyczni/ wykwalifikowani/ rzemieślnicy
Według tej samej metodologii zostały wyłonione zawody deficytowe w opinii
mieszkaoców, do których ogółem zaliczono przede wszystkim pracowników fizycznych
wykwalifikowanych i rzemieślników (63% ogółu wskazao). W szczegółowym rankingu
przeważają budowlaocy, jako reprezentujący fach o największym popycie na lokalnym rynku
pracy z punktu widzenia badanych (18,3% wskazao). W dalszej kolejności wymieniano
ogólnie „pracowników fizycznych wykwalifikowanych i rzemieślników” (11,2% wskazao),
podobnie jak i lekarzy. W odniesieniu do personelu medycznego z tej kategorii można
powiedzied, że zbliżona liczba osób wskazała na ich nadwyżkę, jak i deficyt, co może
świadczyd o tym, że jest to tzw. zawód równowagi. W jego przypadku będziemy mieli do
czynienia z pewna rotacyjnością stanowisk, ale także nierównowagą zapotrzebowania w
obrębie pewnych specjalności. W dalszej kolejności wymienieni zostali ogólnie inżynierowie
(8,7% wskazao). Podobnie rzecz się miała z informatykami, z jednakże nieco większym
wskazaniem na nadwyżkę. Kolejne lokaty w rankingu zawodów deficytowych poniżej 7%
wskazao zajęli w kolejności malejącej: kierowcy, murarze, tynkarze, fryzjerzy, szewcy,
sprzedawcy, informatycy, elektrycy, optycy, szwaczki, mechanicy samochodowi oraz
pracownicy umysłowi z wyższym wykształceniem ogólnie.
Zawody deficytowe na kaliskim rynku pracy - ranking
budowlaocy
18,3%
11,2%
lekarze
11,1%
inżynierowie
8,7%
kierowcy
7%
murarze/tynkarze
6%
fryzjerzy
5%
szewcy
4,5%
sprzedawcy
4,4%
informatycy
4,3%
elektrycy
3,4%
optycy
3,2%
mechanik samochodowy
2,9%
pracownicy umysłowi/ specjaliści z wyższym
wykształceniem
2,9%
Źródło: opracowanie własne na podstawie badao, N=5438 wskazao (100%), pytanie wielokrotnego wyboru
82
3%
Strona
szwaczki
6.2.
„Kształcić należy się cały czas, ale dlaczego akurat ja?” postawy wobec podnoszenia kwalifikacji
Przechodząc do kluczowego zagadnienia wyznaczającego atrakcyjnośd kaliskiego
rynku pracy dla lokalnie działających firm i nowych inwestorów zewnętrznych należy
powiedzied, że idea kształcenia ustawicznego, czyli trwającego „przez całe życie” cieszy się
dośd dużym poparciem: niespełna 55% mieszkaoców Kalisza i powiatu kaliskiego było zdania,
że należy podnosid kwalifikacje i doszkalad się nieustannie na polu zawodowym, w
przeciwieostwie do nieco ponad 30%. W tym miejscu pojawiła się pewna rozbieżnośd
deklaracji z zachowaniami a co najmniej niekonsekwencja, ponieważ w praktyce jedynie
28% ogółu badanych podnosiło swoje kwalifikacje w momencie badania w jakikolwiek
sposób. Wskaźnik ten dla osób powyżej 24 roku życia wyniósł jedynie 13,8%, co odbiega od
uczestnictwa tej kategorii wiekowej zarówno dla Polski (19%), jak i krajów OECD (31%).38
W badaniu sondowano także percepcję swojej pozycji na rynku pracy wśród
mieszkaoców Kalisza i powiatu kaliskiego. Za wskaźnik tej pozycji wybrano ocenę swoich
kwalifikacji, jako wystarczających do tego, by bez większych problemów utrzymad lub znaleźd
pracę na kaliskim rynku pracy. Odsetek osób mniej lub bardziej pewnych swojej pozycji
(nieco ponad 1/3) był mniejszy porównaniu z bardziej zdystansowaną częścią populacji, która
nie była pewna swoich kwalifikacji pod kątem utrzymania wysokiego bezpieczeostwa na
rynku pracy (40,9%).
Taka kompilacja w postaci generalnie wysokiego poparcia dla idei ciągłego rozwoju
zawodowego, w połączeniu z wyrównaną proporcją ocen swojej pozycji na rynku pracy jako
bezpiecznej lub zagrożonej z uwagi na poziom kwalifikacji powinna zgodnie z logiką
motywowad szczególnie pewną częśd mieszkaoców do umacniania tej pozycji. Tymczasem
okazuje się, że spośród osób czujących się mniej pewnie na rynku pracy jedynie 37% w
przeciwieostwie do 46% „biernych” byłoby w stanie podjąd kroki w celu
podwyższania/uzupełniania/zdobywania
kwalifikacji,
bądź
podnoszenia
poziomu
wykształcenia. Innymi słowy szczególnie w świadomości tej kategorii pracowników (lub
przyszłych pracowników) tak rozwój zawodowy generalnie rzecz biorąc „się nie opłaca”.
Ocena powinności uzupełniania kwalifikacji zawodowych i doszkalania się w trakcie całego życia
(odp. w %)
zdecydowanie tak
1
25,8
raczej tak
29,1
14,8
raczej nie
zdecydowanie nie
25,6
4,7
38
79.
Strona
83
Ocena własnych kwalifikacji jako wystarczających dla utrzymania lub znalezienia zatrudnienia na
kaliskim rynku pracy (odp. w %)
zdecydowanie tak
1
10,7
raczej tak
22,9
25,4
raczej nie
28,3
zdecydowanie nie
12,6
Gotowośd do uzupełnienia lub zmiany własnych kwalifikacji zawodowych i zdobycia lepszego
wykształcenia (odp. w %)
zdecydowanie tak
1
16,2
raczej tak
21
17,2
raczej nie
28,9
zdecydowanie nie
16,7
Strona
39
84
Pozostając przy kategorii osób potencjalnie najbardziej narażonych na utratę pracy
(bądź trudności z jej zdobyciem) z uwagi na subiektywnie słabą pozycję, należy wspomnied,
że pierwsze miejsce w rankingu ocen skuteczności zajęły w opiniach jej przedstawicieli
szkolenia i kursy (42,7%). Intuicja tej części respondentów idzie zatem w stronę doceniania
formy, która pozwala na dośd szybkie przystosowanie do nowych zadao zawodowych w
potrzebnym wąskim zakresie, bądź na ich pogłębienie specjalistycznych zagadnieo. Dopiero
w dalszej kolejności wymieniano studia wyższe, bądź podyplomowe (28,4%). Na tym tle
stosunkowo dobrze oceniano także przygotowanie do zawodu w miejscu pracy (23,1%),
które jednak nie jest już obecnie dostępną formą aktywnego przeciwdziałaniu bezrobociu
dostępną w ofercie publicznych służb zatrudnienia.39 W tym kontekście nauka w liceum
uzupełniającym, technikum, bądź szkole policealnej jest mało skuteczną formą w
porównaniu z pozostałymi wymienionymi (5,2%).
Osoby, które nie uzupełniają obecnie kwalifikacji (72% ogółu mieszkaoców Kalisza i
powiatu kaliskiego) postawiono natomiast przed hipotetyczną sytuacją, zakładającą, że
miałyby wybrad formę podnoszenia kwalifikacji. Okazało się, że proporcje zadeklarowanych
wyborów były bardzo zbieżne z ocenami skuteczności wspomnianych form przez osoby
aktualnie podnoszące kwalifikacje. Najchętniej zdecydowano by się potencjalnie na
szkolenia/kursy (41,7%). Przygotowanie zawodowe w miejscu pracy uzyskało zbliżony
odsetek wskazao, co studia wyższe, podyplomowe (25,6% wobec 23,3%). Odsetki wskazao
poniżej 5% uzyskały nauka w szkole ponadgimnazjalnej (4,1%) oraz nauka w szkole
policealnej, technikum, lub liceum uzupełniającym (2,7%).
Można zatem z dużą dozą pewności powiedzied, że poszerzenie oferty kursów i
szkoleo na kaliskim rynku pracy, bądź lepsze dopasowanie jej do potrzeb wydaje się
najbardziej racjonalnym środkiem podnoszenia jakości kapitału ludzkiego na tym obszarze.
6.3.
„Nie rzucim ziemi kaliskiej”? - postawy wobec migracji
zarobkowych
Istotnym wskaźnikiem określającym kształt lokalnego rynku pracy i sytuację
pracobiorców jest także mobilnośd przestrzenna. Oznacza ona gotowośd do podjęcia się
dłuższych dojazdów z miejsca zamieszkania do miejsca pracy, bądź przeprowadzkę. Sam
wskaźnik mobilności przestrzennej, czy gotowośd do zmiany miejsca zamieszkania są
ponadto wskaźnikami elastyczności zawodowej społeczności lokalnej a także pewnym
wyznacznikiem stopnia rozwoju społecznego i jakości życia na danym terenie. Tendencje
modernizacyjne w paostwach rozwiniętych na świecie i w coraz większym stopniu także w
Polsce, zakładają bowiem, że wraz z procesami globalizacji i metropolizacji lokalne rynki
pracy zmieniają swój kształt, skłaniając częśd ludności do poszukiwania zajęcia zgodnego z
kwalifikacjami, bądź oczekiwaniami płacowymi poza dotychczasowym miejscem
zamieszkania. Kierunek migracji skierowany jest obecnie w stronę większych aglomeracji,
bądź ośrodków miejskich. W tym kontekście mieszkaocy Kalisza i powiatu kaliskiego są raczej
sceptyczni co do przemieszczania się za pracą: 56,8% z nich nie podjęłaby się takiego kroku,
w przeciwieostwie do 26,2%. 17% to częśd populacji, która nie potrafiła udzielid bardziej
jednoznacznej odpowiedzi.
16. Gotowośd do przeprowadzki w celu poszukiwania pracy w sytuacji utraty zatrudnienia
(odp. w %)
zdecydowanie tak
1
11,2
15
raczej tak
17
25,5
raczej nie
zdecydowanie nie
31,3
Strona
Analizując odległości na jakie byliby w stanie się przemieścid mieszkaocy powiatu
kaliskiego i Kalisza za pracą (spośród tych, którzy dopuszczali taką ewentualnośd) ale także
wyższymi zarobkami, określono ten zasięg na 100 km (odpowiednio 48,5% i 31,4%). Należy
jednocześnie zaznaczyd, że poszukiwanie pracy w ogóle w przypadku badanych było
okolicznością daleko bardziej skłaniającą do przeprowadzki, niż chęd podwyższania nawet w
znaczący sposób swojego statusu materialnego (38,7% nie zamierzałoby się w ogóle w tym
celu wyprowadzid). Odległości rzędu do 200 km i do 300 km byłyby akceptowalne dla
badanych w przypadku utraty pracy w odsetkach równych odpowiednio 14,4% i 12,8%.
85
Migracja powyżej 1000km byłaby dopuszczalna również dla 14,4% badanych w przypadku
utraty pracy i 8,7% przy zamiarze znaczącego podniesienia zarobków.
Odległośd, na jaką dopuszcza się mozliwośd
przeprowadzki w przypadku utraty zatrudnienia w
celu poszukiwaniu pracy
do 100 km
48,5%
do 200 km
Odległośd potencjalnej przeprowadzki dokonanej
celem uzyskania lepszych zarobków (o min. 50%)
do 100 km
do 200 km
7,2%
300 km
6,7%
14,4%
300 km
12,8%
do 500 km
do 500 km
31,4%
4,2%
4,1%
do 1000 km
do 1000 km
5,9%
powyżej
1000 km
powyżej 1000 km
14,4%
Źródło: opracowanie własne na podstawie badao,
N=1034
6.4.
3,0%
8,7%
żadnej, nie zamierzam
się wyprowdzad
38,7%
Źródło: opracowanie własne na podstawie badao,
N=2535
„… dwa tysiące się należy” – postawy wobec zarobków
40
Źródło: Analiza prognostyczna rynku pracy Kalisza i powiatu kaliskiego z uwzględnieniem salda migracyjnego.
Projekt: Kaliski rynek pracy, szanse i zagrożenia, Kalisz 2010.
Strona
86
Analizując poziomy satysfakcji z zarobków okazuje się, że proporcje zadowolonych
(37,3%) i niezadowolonych (56,9%) wskazują na przewagę osób mających obiekcje co do
wysokości zarobków. Co warte zwrócenia uwagi, zdecydowanie usatysfakcjonowani (4,5%)
stanowią stosunkowo niewielką grupę wobec zdecydowanie nieusatysfakcjonowanych
(27,1%), co czyni tę dysproporcję jeszcze bardziej znaczącą. Gdy wziąd pod uwagę
zestawienie płac dla regionu kaliskiego (powiat grodzki i ziemski), Wielkopolski i Polski40,
okaże się że przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w Kaliszu wynosiło w 2009 r.
2635,78 zł, tymczasem w Wielkopolsce było to już o ponad 341 zł więcej (dysproporcja ta
się nieco zmniejszyła w porównaniu z r. 2008, kiedy to była równa 358 zł). W tym
kontekście średnia krajowa płaca wynosząca 3315,38 zł wydaje się relatywnie dużą
kwotą. Dynamika wzrostu płac we wszystkich 3 jednostkach analizy jest zbliżona i
wskazuje na kontynuację trendu w latach kolejnych. Wyjątek stanowiły lata 2004, 2005,
gdzie w Kaliszu mieliśmy do czynienia z nieznacznym spowolnieniem tempa wzrostu płac
w porównaniu z regionem i krajem ogółem.
Warto jednak zadad pytanie, skąd tak duże rozbieżności w bezwzględnych
wartościach średnich wynagrodzeo. Odpowiedzi dostarcza wysokośd wynagrodzeo w
kluczowych ośrodkach miejskich, jak Warszawa, Kraków, czy Poznao (także w skali
województwa). Dysproporcja ta stale się utrzymuje i wszystko wskazuje na jej dalsze
występowanie, pomimo prób wdrażania polityki konwergencji między centrami i
regionami w kontekście funduszy strukturalnych UE.
Dla opinii publicznej jednak kwestie statystyczne tego typu są nieistotnym
niuansem – daje się rozpoznad postawa „średnio zarabia się więcej, wobec tego tutaj
płace są beznadziejnie niskie.” Kwestia relatywnie niższych kosztów utrzymania w
mniejszych ośrodkach schodzi w wielu przypadkach na dalszy, często niedostrzegalny
plan w świadomości społecznej.
Satysfakcja respondentów z własnych zarobków (odp. w %)
zdecydowanie tak
1
4,5
raczej tak
32,8
5,8
raczej nie
29,8
zdecydowanie nie
27,1
Satysfakcjonujący przedział zarobków to dla mieszkaoców przede wszystkim 20002999 zł netto (39,4%) oraz 3000-3999 zł netto (27,3%). Dla dośd znaczącego odsetka
respondentów zadowalająca byłaby też kwota 1500-1999 zł netto.
Poziom zarobków uznany za satysfakcjonujący przez respondentów
1500-1999 zł
14,5%
2000-2999 zł
39,4%
3000-3999 zł
27,3%
4000-4999 zł
6,7%
5000-5999 zł
6000-6999 zł
7000-9999 zł
powyżej 10000 zł
4,4%
3,8%
1,2%
2,7%
Strona
W tym kontekście interesujące wnioski przynosi analiza gotowości pracujących
badanych do podjęcia się pracy w nierejestrowanym obrocie gospodarczym dla uzyskiwania
wyższych dochodów. Okazuje się, że takie wyjście nie jest aprobowane ogółem dla 64,4%
badanych. 46,9%, a zatem prawie połowa respondentów odpowiedziała „zdecydowanie nie”.
Za to osoby, które podjęłyby się pracy w tzw. „szarej strefie” stanowiły nieco ponad 1/5
badanej populacji (22,8%).
87
Gotowśd powiększenia własnych dochodów poprzez rezygnację z legalnego zatrudnienia na rzecz
pracy "na czarno" (odp. w %)
zdecydowanie tak
1
12,5
10,3
raczej tak
12,9
17,5
raczej nie
zdecydowanie nie
46,9
Co wydaje się dośd zrozumiałe, gotowośd do podjęcia się takiego kroku wzrasta w
większości przypadków proporcjonalnie do wysokości korzyści majątkowych z tego tytułu.
Kolejne pytanie o to, o ile wyższe musiałyby byd zarobki netto by zdecydowad się na przejście
do „szarej strefy” zadano wszystkim respondentom oprócz tych deklarujących się jako
zdecydowani przeciwnicy takiego rozwiązania. Dla niespełna 1/3 (31%) badanych zarobki
takie musiałyby byd o ponad 100% wyższe, 27% zadowoliłaby się 50%-owym wzrostem
dochodów, a 14,3% mieszkaoców Kalisza i powiatu kaliskiego 41-50%-owym.
Deklarowany procentowy wzrost poziomu zarobków w celu rezygnacji z legalnego
zatrudnienia na rzecz pracy w nierejestrowanym obrocie gospodarczym
więcej niż 100%
31%
więcej niż 50%
27%
41-50%
14,3%
31-40%
21-30%
10-20%
10,6%
9,2%
7,9%
41
Wszystkie różnice między kategoriami respondentów ze względu na płed i wykształcenie testowano na
poziomie istotności p<0,05.
Strona
Podsumowując zagadnienie różnic między kobietami41 i mężczyznami w zakresie
postaw wobec kaliskiego rynku pracy można zauważyd, że dysproporcje, chod nie są w
większości postaw i opinii radykalne, to układają się w logiczną całośd. Uogólniając, kobiety
mają w tym otoczeniu lokalnym słabszą pozycję na rynku pracy, ale środkiem do poprawienia
jej są w większym stopniu formy podnoszenia kwalifikacji, niż u mężczyzn. Ci ostatni są za to
bardziej skłonni do dokonania migracji w celach zarobkowych, na średnio większą odległośd,
w tym także zagranicę, gdyby utracili pracę. Dla wyraźnie wyższych zarobków byliby oni także
bardziej skłonni podjąd się nielegalnego zatrudnienia.
88
Także osoby z wyższym wykształceniem byłyby skłonne w największym stopniu
migrowad z miejsca zamieszkania w celach zarobkowych. Co więcej w przypadku tej kategorii
osób, dopuszczana odległośd potencjalnej migracji byłaby największa. Satysfakcja z poziomu
zarobków rosła, jak wykazano w pogłębionej analizie wraz z poziomem wykształcenia
potwierdziła się także w badaniu mieszkaoców Kalisza i powiatu kaliskiego. Co więcej,
generalnie im wyższe wykształcenie w tej populacji, tym także większe oczekiwania płacowe.
Zasadniczo można przyjąd, że w obrębie każdego szczebla wykształcenia do średniego
satysfakcjonujący przedział zarobków wynosi najczęściej 2000-2999 zł (38,8%-43,8%
wskazao). W odniesieniu do osób z wyższym wykształceniem było by to jednak raczej
przeważnie 3000-3999 zł netto (odpowiednio 34,4% i 34,9%). Jednocześnie osoby z wyższym
wykształceniem wykazywały się generalnie najniższą skłonnością do przejścia w
nierejestrowany obrót gospodarczy przy wykonywaniu pracy.
Za pewnego rodzaju syntetyczne podsumowanie oczekiwao mieszkaoców wobec
polityki rynku pracy można potraktowad rekomendacje udzielane władzom lokalnym i
instytucjom rynku pracy w zakresie przeciwdziałania bezrobociu. O ile ustawa o instytucjach
rynku pracy i promocji zatrudnienia z 2004 r. precyzuje podział kompetencji i finansowania
konkretnych instrumentów i przedsięwzięd przez instytucje publiczne, to w badaniu starano
się raczej uchwycid obraz świadomości społecznej na ten temat. Celem opracowania było
zatem przede wszystkim pokazanie zróżnicowania prezentowanych postaw i opinii wraz z
pojawiającymi się uzasadnieniami. Takie ujęcie pozwala na poznanie opinii publicznej w
kształcie zbliżonym do jej funkcjonowania w rzeczywistości – odbiegającym niekiedy od
faktycznych uprawnieo i możliwości władz lokalnych, ale mimo wszystko wyrażającym
społeczne oczekiwania i poczucie sprawiedliwości.
Jednym z najczęściej poruszanych aspektów w badaniu mieszkaoców była
dostrzegana koniecznośd analizy i monitorowania rynku pracy przez organy publiczne oraz
współpraca różnych instytucji w celu dostosowania oferty szkolnictwa do potrzeb owego
rynku. Wiele wypowiedzi dotyczyło właśnie tego obszaru aktywnej polityki władz. Spora
częśd z nich zawierała jednak przesłanie, by owo śledzenie trendów wychodziło poza samą
sprawozdawczośd i obowiązek urzędowy, ale przekładało się na kształtowanie struktury
kierunków kształcenia na poziomie lokalnym. Pojawiały się także pomysły, by powoład
specjalny urząd, bądź komórkę, która byłaby odpowiedzialna tylko za ten właśnie obszar.
Generalnie jednak przychylano się do opinii, że to władze lokalne i urzędy pracy powinny
wspólnie ustalad politykę we wspomnianym zakresie. Wyrażałoby się to (jak podkreślano w
sporej części wypowiedzi w ramach tej kategorii) przede wszystkim w „reaktywacji szkół
zawodowych”. Stanowiło to pewien wyraz niezadowolenia ze skutków reformy i
powszechnym odczuciem braku wykwalifikowanych pracowników. Jednocześnie postulaty o
zbliżonej intencji wskazywały na koniecznośd ograniczenia podaży na rynek pracy osób z
89
„Działajcie kompleksowo” – podsumowanie rekomendacji
dla podmiotów prowadzących politykę rynku pracy
Strona
6.5.
wyższym wykształceniem, których kwalifikacje nie są na danym terenie pożądane przez
pracodawców w takim stopniu, jak kompetencje i kwalifikacje osób z wykształceniem
zawodowym. Konfrontując te opinie z ogólną oceną stanu szkolnictwa ponadgimnazjalnego
(obejmującego szkoły zawodowe, licea, technika) potwierdza się przewaga opinii
negatywnych odnoszących się przede wszystkim do niedopasowania struktury kierunków i
programów kształcenia do potrzeb lokalnych pracodawców.
Ocena szkół ponadgimnazjalnych w Kaliszu i powiecie kaliskim, jako kształcących pod potrzeby
lokalnej gospodarki (odp. w %)
zdecydowanie tak
1
4,6
20,4
raczej tak
35,6
raczej nie
27,8
zdecydowanie nie
11,6
Strona
W dalszej kolejności, porządkując wskazania respondentów, można powiedzied, że
dośd precyzyjnie określili oni zastosowanie konkretnych form i instrumentów aktywizacji na
rynku pracy. Praktycznie co piąty badany wskazał ogólnie kursy i szkolenia, lub poszczególne
ich rodzaje, jako najlepszy instrument do walki z bezrobociem. Koresponduje to z
opisywanymi wcześniej wysokimi ocenami skuteczności tej formy. W dalszej kolejności były
to staże, za nimi prace interwencyjne. Dośd spora częśd respondentów wskazywała ogólnie
na możliwośd odbywania praktyk za granicą, jako zwiększających potencjalną wartośd
kandydata na rynku pracy. Co ciekawe ta wydawad by się mogło dośd „egzotyczna” forma
podnoszenia kwalifikacji, czy umiejętności była wskazywana częściej, niż np. staże
zawodowe, które są dostępne w ramach programów przeciwdziałania bezrobociu w kraju.
Od władz oczekiwano także tworzenia miejsc pracy. W tym wypadku tworzenie
miejsc pracy było rozumiane raczej niedosłownie i wiązało się po prostu ze wsparciem dla już
funkcjonujących przedsiębiorstw oraz przyciąganiem nowych inwestorów. Środkiem ku temu
miałyby by byd przede wszystkim inwestycje w infrastrukturę. Tego typu wskazao
dokonywano stosunkowo rzadko w porównaniu z poprzednią kategorią, chod podobnie jak w
poprzednim przypadku posługiwano się raczej ogólnikami, niż konkretnymi przykładami. Co
istotne w kontekście problemów poruszanych w artykule, stwierdzenia dotyczące
inwestowania w szkoły/edukację pojawiły się niezwykle sporadycznie. Inwestycja, to w
świadomości mieszkaoców przede wszystkim inwestycja łatwo dostrzegalna i przynosząca
łatwo-mierzalne efekty (czyli np. inwestycja infrastrukturalna).
Pomoc dla firm i wsparcie przedsiębiorców sprowadzały się zazwyczaj do
ogólnikowych stwierdzeo typu: „wspierad firmy” (niekiedy zawężone do konkretnego rodzaju
firm typu „wspierad nowe”, „wspierad długo działające”, „wspierad lokalne”, „wspierad
małe”), pojawiały się liczne wskazania odnośnie dofinansowania miejsc pracy przez władze
90
publiczne lub po prostu dofinansowanie indywidualnej działalności gospodarczej.
Konkretnymi pomysłami, które pojawiały się przy okazji szerszego zagadnienia wsparcia dla
przedsiębiorstw było tworzenie przez władze ulg podatkowych, czy ulg dla inwestorów.
Pewna częśd mieszkaoców oczekiwałaby także zmian w prawie. Pod pokrewnymi
hasłami rozumowanie respondentów przebiegało zasadniczo dwutorowo: „obniżmy podatki i
zmniejszmy biurokrację” oraz „przestaomy wypłacad/ zlikwidujmy zasiłki”.
Na koniec warto wspomnied, że generalnie oczekiwano od lokalnej władzy większej
aktywności na polu wpływania na rynek pracy. Pewna częśd respondentów postrzegała
władze jako zbyt bierne w kształtowaniu polityki rynku pracy - podkreślano ponadto także
koniecznośd wykazania większego zainteresowania i zwrócenia się z pomocą w stronę osób
biednych i wykluczonych społecznie. Pewna częśd respondentów specjalnie nie nawiązywała
wprost do odpowiedzi na pytanie, „Co władze lokalne mogą zrobid?”, ale raczej skupiała się
na wyrażanym przekonaniu, że albo „nic nie mogą zrobid”, albo „powinny wziąd się do
roboty”, ponieważ sytuacja na rynku pracy jest kiepska.
Podsumowując wyniki badania ilościowego z mieszkaocami Kalisza i powiatu
kaliskiego można stwierdzid, że sytuacja na lokalnym rynku pracy jest w mniejszym lub
większym stopniu niekorzystna, co przyznała ponad połowa z nich. W tej sytuacji do
nadmiernego optymizmu nie nastrajają przeważające deklaracje wskazujące na brak
radykalnych zmian w porównaniu ze stanem sprzed 3 lat w świadomości mieszkaoców.
Pomimo to badani generalnie byliby skłonni raczej migrowad w przypadku utraty pracy i
niemożności znalezienia zatrudnienia, niż poszukiwania wyższych zarobków. Pewien wyjątek
stanowiły osoby z wyższym wykształceniem, które z uwagi na swoje położenie zasadniczo
deklarowały nie tylko wyższe oczekiwania płacowe, ale i dużo większą gotowośd do
poszukiwania innego miejsca zamieszkania.
Okazuje się, że najbardziej deficyt siły roboczej odczuwalny jest w obrębie
pracowników fizycznych wykwalifikowanych i rzemieślników, co nie odbiega zasadniczo od
wskazao pracodawców, czy analizy ogłoszeo prasowych i internetowych. Nadwyżkę zdaniem
mieszkaoców stanowią w głównej mierze osoby z wykształceniem pedagogicznym, bądź
ogólnie z wyższym wykształceniem (szczególnie humanistycznym).
Niepokojącym jest rozmiar niedopasowania struktury kierunków i programów
kształcenia do potrzeb rynku pracy w przeświadczeniu mieszkaoców. Nie dziwi zatem fakt, że
oferta szkoleniowa na tutejszym rynku jest traktowana jako najlepsza forma podnoszenia
kwalifikacji. Co niepokojące jednak w kontekście podnoszenia jakości kapitału ludzkiego, dla
mieszkaoców rozwój zawodowy a konkretniej podwyższanie kwalifikacji jest w praktyce
tożsame z korzystaniem z formalnego systemu kształcenia – znikomy odsetek badanych
uznał douczanie się i nabywanie wiedzy na własną rękę, bądź w systemie nieformalnym za
przejaw kształcenia ustawicznego. Kształcenie przez całe zawodowe życie spotykało się z
91
Podsumowanie
Strona
6.6.
Strona
92
dużą aprobatą, za czym jednak z reguły nie szły konsekwentne kroki polegające na jego
podejmowaniu.
Co więcej gotowośd do podejmowania się form kształcenia ustawicznego
podwyższających kwalifikacje była rzadko dostrzegana jako środek pozwalający na
umocnienie swojej pozycji na rynku pracy przez osoby, które określały ją jako
niezadowalającą. Innymi słowy, szczególnie w odniesieniu do osób o niższym poziomie
kwalifikacji, turbulencje spowodowane problemami z utrzymaniem/uzyskaniem zatrudnienia
mogą byd z dużym prawdopodobieostwem impulsem do przejścia w strefę
nierejestrowanego obrotu gospodarczego (w mniejszym stopniu migracji), niż prób
zwiększaniu swojej atrakcyjności dla pracodawców poprzez kształcenie ustawiczne.
Potwierdzają to wskaźniki odsetka osób uczestniczących w kształceniu ustawicznym, które są
dla regionu kaliskiego niższe, niż dla Polski ogółem średnio o ok. 5 pkt. %, a w porównaniu z
krajami OECD o ok. 18 pkt. %.
W świetle przytoczonych wyników badao należy się zastanowid nad pozycją wiedzy,
czy jej zdobywania w hierarchii wartości mieszkaoców Kalisza i regionu kaliskiego. Fakt, że na
gruncie zawodowym jej zdobywanie nie jest traktowane przez większośd pracowników jako
naturalna konsekwencja funkcjonowania w środowisku pracy, stanowi poważne zagrożenie
dla lokalnego rynku pracy. Objawia się ono obniżaniem kapitału ludzkiego. Dla pracodawców
oznacza to większe trudności w trakcie rekrutacji, niższą wydajnośd pracowników, ich niższą
zdolnośd do adaptacji, ale i proponowania nowych rozwiązao. W dłuższej perspektywie czasu
w przypadku braku zmiany w postawach wobec tego zagadnienia, ważyd one będą na
konkurencyjności funkcjonujących tutaj przedsiębiorstw, jak i całego lokalnego rynku pracy.
7. Lokalny rynek pracy w opinii mieszkańców gmin powiatu
kaliskiego
By podkreślid koniecznośd dostosowania działao na rzecz lokalnego rynku do
charakteru społeczno-gospodarczego każdego z powiatów, a także przy uwzględnieniu
charakteru społeczno-ekonomicznego gmin przedstawimy krótką ich charakterystykę.
7.1.
Krótka charakterystyka gmin powiatu kaliskiego
http://www.blizanow.ug.gov.pl/.
Dane GUS 2009.
44
Sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku
45
Dane GUS 2009.
43
Strona
42
93
Gmina Blizanów
Gmina Blizanów jest największą gminą wiejską w powiecie kaliskim. W jej skład
wchodzi 40 sołectw. Położona jest obok lokalnego ośrodka gospodarczego,
administracyjnego i kulturalnego jakim jest miasto Kalisz. Ponadto gmina posiada dobre
połączenie komunikacyjne z Poznaniem, Łodzią i Wrocławiem.
Powierzchnia gminy wynosi ponad 15 tys. ha, w tym użytki rolne stanowią ponad 10
tys. ha ogólnej powierzchni. Na terenie gminy działa około 1 50042 gospodarstw rolnych i
brak jest zakładów przemysłowych. Przewaga rolnicza tego terenu sprawia, że rolnictwo jest
jedną z głównych możliwości inwestycji i rozwoju. W południowo-środkowej części gminy
intensywnie rozwija się uprawa rolniczo-warzywnicza.
Ludnośd gminy Blizanów w 2009 roku, według danych GUS, wynosiła 9 432, w tym
4 866 kobiet (51,5%). Gęstośd zaludnienia wynosi 60 osób na 1km kw. Przyrost naturalny w
latach 2002-2009 był na poziomie ujemnym, z wyjątkiem roku 2008 (1,8). Saldo migracji
wewnętrznych od 2003 roku utrzymuje się na poziomie dodatnim. Najwyższą wartośd tego
wskaźnika zanotowano w 2007 (82), a w roku 2009 65. Saldo migracji zagranicznych
utrzymywało się na poziomie dodatnim, z wyjątkiem roku 2006 (-3).
Odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym maleje (2002 – 25,6%, 2009 – 21%).
Wzrasta odsetek mieszkaoców w wieku produkcyjnym (2002 – 59%, 2009 – 64,2%).
Natomiast udział ludności w wieku poprodukcyjnym ma tendencję spadkową (2002 – 15,5%,
2004 – 15,4%, 2008 – 15%, 2009 – 14,8%)43.
Gospodarka w gminie skupia się na produkcji rolnej, gdzie działały 653 podmioty
gospodarcze. Najwięcej podmiotów gospodarczych zarejestrowanych jest w sekcji G44,
stanowią 31,2% ogółu zarejestrowanych przedsiębiorstw. Rolnictwo i przetwórstwo
przemysłowe utrzymują się na tym samym poziomie – 11,9%.
Oferta szkoleniowa w gminie Blizanów wygląda następująco: w Blizanowie, Jankowie
Pierwszym oraz Piotrowie znajdują się Zespoły Szkół. Szkół podstawowych dla dzieci i
młodzieży jest 8. Działały też 3 gimnazja. Sied placówek oświatowych tworzą także dwa
przedszkola w Jankowie Pierwszym oraz w Piotrowie45.
Liczba bezrobotnych w gminie zarejestrowanych w PUP w Kaliszu w roku 2010
wynosiła 266 osób, a w tym 143 to kobiety (53,7%). Najwięcej osób bezrobotnych
legitymowało się wykształceniem zasadniczym zawodowym – 102 osoby, w tym 46 kobiet,
kolejną liczną grupę tworzyły osoby z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej – 60 osób, w
tym 24 kobiety, następnie osoby z wykształceniem średnim zawodowym – 56 osób, w tym
34 kobiety. Jednocześnie osoby z wykształceniem wyższym stanowiły 31 osób, w tym 24
kobiety46.
W gminie Blizanów widoczny jest wysoki udział ludzi młodych w strukturze
bezrobotnych47.
W latach 2004- 2006 liczba osób długotrwale bezrobotnych utrzymywała się na
wysokim poziomie tj.
 2004 – 348 os., w tym 220 kobiet,
 2005 – 315 os., w tym 194 kobiety,
 2006 – 326 os., w tym 207 kobiet.
W latach 2007 – 2010 liczba długotrwale bezrobotnych znacznie spadła co jest
pozytywnym zjawiskiem:
 2007 – 60 os., w tym 40 kobiet,
 2009 – 38 os., w tym 20 kobiet,
 2010 – 43os., w tym 23 kobiety.
Dane PUP Kalisz XII 2010.
48
Dane GUS.
49
Dane GUS.
47
Strona
46
94
Gmina Brzeziny
Gmina Brzeziny leży w dorzeczu rzeki Prosny, znajdującej się na terenie Kotliny
Grabowskiej. Charakter gminy określany jest jako rolniczo - turystyczny. Powierzchnia
gminy wynosi ponad 12 tys. ha, z czego ponad 5 tys. ha zajmują lasy, a ponad 6 tys. ha
stanowią użytki rolne48. Gmina składa się z 22 wsi, 19 to wsie sołeckie. Na jej terenie
występują liczne obszary leśne oraz zbiorniki wodne. Przez gminę przebiega droga
wojewódzka Wrocław – Łódź jak też droga powiatowa relacji Kalisz – Brzeziny.
W 2009 roku liczba ludności w gminie wyniosła 5 847 mieszkaoców, w tym 2 938 to
kobiety. Gęstośd zaludnienia wynosi 46 osób na 1km kwadratowy. Wskaźnik przyrostu
naturalnego w latach 2002-2009 ulegał znacznym wahaniom – w roku 2005 osiągnął
największą wartośd (2,9), w roku 2009 wynosił 0.
Saldo migracji wewnętrznych na przestrzeni lat 2002-2009 w większości
utrzymywało się na poziomie ujemnym. W latach 2002 (5), 2005 (4), 2006 (5) zanotowano
dodatnie saldo migracji wewnętrznych, a lata 2007-2009 to jego spadek: 2007 (-10), 2008 (21), 2009 (-19). Od 2005 roku zanotowano ujemne saldo migracji zagranicznych tj. 2005 (-4),
2006 (-8), a w latach 2008 i 2009 saldo dodatnie tj. 2008 (1) oraz 2009 (3)49.
Obserwowany jest proces starzenia się społeczeostwa. Ludnośd w wieku
przedprodukcyjnym ma coraz mniejszy udział w strukturze ludności (2002 – 25,6%, 2009 22,3%). Zwiększa się natomiast odsetek ludności w wieku produkcyjnym (2002 – 59%, 2009 –
61,6%). Odnotowywany jest również niewielki wzrost odsetka ludności w wieku
poprodukcyjnym (2002 – 15,4%, 2009 – 16%)50.
Gmina Brzeziny ma charakter typowo rolniczy. Problem w produkcji rolnej jest
związany również ze słabą jakością gleb. Na terenie gminy istnieje wiele małych podmiotów
gospodarczych zatrudniających niewielką ilośd osób. Powstają nowe podmioty gospodarcze.
Ogólna liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w 2009 wynosiła 329. W sekcji
G51 było zarejestrowanych 66 podmiotów, co stanowi 20% ogólnej liczby zarejestrowanych
podmiotów oraz wskazuje na przewagę tej branży, w przetwórstwie przemysłowym – 55
podmiotów tj. 16%, a rolnictwo – 35 podmiotów, a więc 10%. W gminie działają takie branże
jak:
 produkcja i przetwórstwo (stolarnie, tartaki, produkcja palet, ubojnie, masarnie, zakłady
krawieckie, młyny, piekarnie, przetwórnie),
 branża usługowa (transport, murarstwo, usługi budowlane i remontowe, Zakład Usług
Leśnych, fryzjerstwo, usługi biurowe),
 handel i gastronomia (sklepy, bary, kawiarnie, restauracje).
Przeważa działalnośd w branży produkcyjnej52. Na obszarze gminy nie działają
większe zakłady przemysłowe, a te, które są, skupiają się bardziej wokół konkretnej branży.
Wśród tych, które mają znaczenie należy wymienid piekarnię Gminnej Spółdzielni
„Samopomoc Chłopska” Godziesze Wielkie w Brzezinach, piekarnię w Aleksandrii, 2 młyny w
Ostrowie Kaliskim, 9 tartaków w Ostrowie Kaliskim, Brzezinach, Dzięciołach i Czępiszu53. W
gminie brak jest organizacji i instytucji, które działałyby w otoczeniu biznesu wspierającego
rozwój przedsiębiorczości. Organizacje takie najbliżej znajdują się w Kaliszu.
W gminie działa 1 gimnazjum, 5 szkół podstawowych oraz 1 przedszkole. W roku
2009 do gimnazjum uczęszczało 237 osób. Gimnazjum znajduje się w Brzezinach i
uczęszczają do niego wszystkie dzieci ze wszystkich miejscowości gminy. Szkoły Podstawowe
znajdują się w Aleksandrii, w Brzezinach, w Dzięciołach, w Sobiesiękach, gdzie łącznie uczy
się 437 osób. Jedyne przedszkole znajduje się w Brzezinach i jest usytuowane przy Szkole
Podstawowej – w 2009 roku do tego przedszkola uczęszczały 104 dzieci54.
Liczba bezrobotnych w roku 2010 wynosiła 216 osoby, w tym 113 osoby to kobiety.
Jednymi z głównym przyczyn bezrobocia na terenie gminy Brzeziny są: likwidacja
zakładów przemysłowych w Kaliszu i pobliskich miastach, przekształcenia własnościowe
Strona
Dane GUS.
52
Informacje ze Strategii Rozwoju Gminy Brzeziny 2000-2010, s. 9.
53
Tamże, s. 19.
54
Dane GUS 2009.
51
95
50
podmiotów gospodarczych, niska mobilnośd zawodowa, mała aktywnośd bezrobotnych i
niskie kwalifikacje zawodowe55.
W latach 2009 i 2010 odnotowano zwiększenie liczby długotrwale bezrobotnych w
gminie Brzeziny.56.
Gmina Ceków Kolonia
Gmina Ceków położona jest w dolinie rzeki Swędrni i Żabianki. Sąsiaduje z gminami:
Koźminek, Kawęczyn, Lisków, Malanów, Mycielin, Opatówek, Żelazków. Składa się z 18
sołectw. Przez teren gminy przebiega droga wojewódzka nr 470 relacji Kalisz – Kościelec oraz
krajowa nr 2 Poznao – Warszawa.
Gmina Ceków-Kolonia jest typowo rolnicza. Użytki rolne zajmują około 5,5 tys. ha co
stanowi 63% całej powierzchni, a lasy ponad 2 tys. ha57. Na terenach rolniczych przeważa
gospodarka indywidualna - 50% gospodarstw stanowią małe do 5 ha powierzchni58.
Produkcja rolna zajmuje się przede wszystkim: uprawą zbóż, ziemniaków, hodowlą trzody
chlewnej i bydła, a także coraz bardziej rozwija się warzywnictwo i ogrodnictwo.
Gmina liczy 4 602 mieszkaoców, w tym 2 320 to kobiety. Gęstośd zaludnienia wynosi
52 osoby na 1km kwadratowy.
Przyrost naturalny w Gminie Ceków Kolonia najwyższy wskaźnik uzyskał w 2008 (3,7),
rok później spadł do 1,5. Rokiem przełomowym był rok 2006 (2), od tego roku przyrost
naturalny jest dodatni.
Saldo migracji wewnętrznych w gminie w latach 2008 – 2009 było dodatnie59.
W gminie Ceków Kolonia dostrzegalny jest proces starzenia się społeczeostwa.
Zmniejsza się udział ludności w wieku przedprodukcyjnym w strukturze wiekowej
mieszkaoców gminy (2002 24,2%, 2009 –20,4%). Zwiększa się odsetek ludności w wieku
produkcyjnym (2002 – 60,8%, 2006 – 63,4%, 2009 – 64,2%). Odsetek mieszkaoców w wieku
poprodukcyjnym rośnie nieznacznie (2002 – 15%, 2007 – 15,3%, 2009 – 15,4%)60.
Na terenie gminy działa 279 podmiotów gospodarczych. Dominują działalności takie
jak: handel, usługi i produkcja. W sekcji G61 w 2009 roku było zarejestrowanych 79 jednostek
gospodarczych. W branży przemysłowej było 29 podmiotów, a w sekcji F (budownictwo)
zarejestrowanych podmiotów w 2009 roku było 38. W branży handlowej dominuje handel
spożywczy i spożywczo-przemysłowy, a w branży usługowej murarstwo, budownictwo i
transport62. Branża produkcyjna zajmuje się m.in. wyrobem metalowym np. ogrodzeo, palet.
Bardziej znaczące zakłady w gminie to:
 Stalwit – hurtownia stali, sprzedaż wyrobów hutniczych,
55
Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Brzeziny na lata 2004-2006 i 2007-2013, s. 30.
Dane PUP Kalisz.
57
Dane GUS.
58
Dane http://www.cekow.pl/.
59
Dane GUS.
60
Dane GUS.
61
osobistego i domowego
62
Dane GUS 2009.
Strona
96
56





Danpex – artykuły spożywcze,
Dolat – zakład betoniarski,
Drewnex – produkcja palet, sprzedaż materiałów budowlanych,
Bestim – produkcja wyrobów metalowych, transport międzynarodowy,
Tygro – produkcja wyrobów metalowych63.
Ośrodki edukacyjne na terenie gminy obsługiwane są przez Gminny Zespół Obsługi
Ekonomicznej i Administracyjnej Oświaty. W gminie Ceków-Kolonia funkcjonowało 8
placówek oświatowych. Placówki oświatowe w gminie to m.in.: Gimnazjum im. A.
Chodyoskiego w Cekowie-Kolonii, Szkoła Podstawowa w Przespolewie Paoskim z filią w
Cekowie-Kolonii, Szkoła Podstawowa w Kosmowie, Szkoła Podstawowa w Morawinie, Zespół
Szkół w Kamieniu, Publiczne Przedszkole w Cekowie-Kolonii. Według danych GUS z 2009
roku na terenie gminy funkcjonowało 1 przedszkole, do którego uczęszczało 61 dzieci. Szkół
podstawowych było 5, a w nich 320 uczniów oraz 2 gimnazja (185 osób64).
Liczba bezrobotnych w roku 2010 wynosiła 137 osób, w tym 79 osób to kobiety.
Pozytywnym zjawiskiem jest spadek osób długotrwale bezrobotnych w gminie
Ceków – w 2005 roku zarejestrowanych było 177 osób, w tym 107 kobiet, w roku 2008 liczba
tych osób zmalała do 13, w tym 11 kobiet, jednakże w roku 2010 zanotowano wzrost – 32
osoby, w tym 21 kobiet65.
Gmina Godziesze Wielkie
Gmina Godziesze Wielkie jest gminą wiejską. Składa się z 25 sołectw. Sąsiaduje z
gminami Brzeziny, Kalisz, Nowe Skalmierzyce, Opatówek, Sieroszewice, Szczytniki.
Powierzchnia gminy wynosi około 10,5 tys. ha, gdzie ponad 8 tys. ha stanowią użytki rolne
tj. około 76% powierzchni, a lasy zajmują powierzchnie 1 559 ha tj. 15% ogólnej
powierzchni66. Najbliższa stacja kolejowa znajduje się w Kaliszu, a więc gmina nie ma
połączenia kolejowego.
Gmina liczy 8 720 mieszkaoców, w tym 4 347 to kobiety. Gęstośd zaludnienia wynosi
83 osoby na 1 km kwadratowy. Wskaźnik przyrostu naturalnego w latach 2002-2009
utrzymywał się w większości na poziomie dodatnim z wyjątkiem lat 2004(-2,1) i 2006 (-0,7).
Saldo migracji wewnętrznych od roku 2003 miało wartośd dodatnią. Saldo migracji
zagranicznych od 2002 roku było ujemne67.
Na przestrzeni lat 2002-2009 zmniejszał się udział ludności w wieku
przedprodukcyjnym w strukturze wiekowej ludności gminy (2002 – 26,7%, 2005 – 24,1%,
2009 - 22,1%). Sale wzrastał odsetek ludności w wieku produkcyjnym (2002 – 57,8%, 2009 –
62,8%). Zmniejsza się natomiast udział ludności w wieku poprodukcyjnym (2002 – 15,5%,
2009 – 15,1%)68.
Strona
Zob. http://www.cekow.pl/content.php?cms_id=446&lang=pl&p=p3.
Dane GUS 2009.
65
Dane PUP Kalisz.
66
Dane GUS.
67
Dane GUS.
68
Dane GUS.
64
97
63
W gminie Godziesze Wielkie funkcjonują placówki oświatowe takie jak: Zespół Szkół
w Droszewskiej, gdzie mieści się Gimnazjum oraz Szkoła Podstawowa, Zespół Szkół nr 2 w
Godzieszach Wielkich, gdzie oprócz Gimnazjum działa również Liceum Profilowane, Zespół
Szkół nr 1 w Godzieszach Wielkich skupia w sobie Szkołę Podstawową oraz Przedszkole,
Szkoła Podstawowa w Starej Kakawie, Szkoła Podstawowa w Stobnie, Szkoła Podstawowa w
Żydowie, Szkoła Podstawowa w Saczynie, Szkoła Podstawowa w Zadowicach. Według danych
GUS z 2009 roku w gminie funkcjonowały 2 przedszkola69.
W gminie Godziesze Wielkie w gospodarce dominuje rolnictwo. Ogół podmiotów
zarejestrowanych w roku 2009 wynosił 497. W sekcji G70 były zarejestrowane 122 podmioty,
co stanowi 24,5% ogółu, w przetwórstwie przemysłowym – 63 podmioty tj. 13%, a rolnictwo
– 58 podmiotów, a więc 12%.
Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w PUP w Kaliszu w grudniu 2010 roku
wynosiła 282 osoby, w tym 154 to kobiety71.
Gmina Koźminek
Gmina Koźminek to gmina wiejska, w środkowo-wschodniej części powiatu kaliskiego,
na wschód od miasta Kalisz. Od wschodu gmina graniczy z województwem łódzkim, od
północy z gminą Lisków, od północnego-zachodu z gminą Ceków-Kolonia, od zachodu
z gminą Opatówek, a od południa z gminą Szczytniki. Powierzchnia gminy wynosi 8 865 ha72
plasuje to gminę na 8 miejscu w powiecie kaliskim.
Gmina Koźminek ma charakter typowo rolniczy. Użytki rolne zajmują tu 7 255 ha, co
stanowi 81% ogólnej powierzchni. Użytki leśne zajmują 856 ha, co stanowi zaledwie 9,6%
terytorium gminy – to jak na tereny Wielkopolski bardzo niewiele.
Według danych GUS z roku 2009 gminę zamieszkiwało 7 491 mieszkaoców, w tym 3
761 kobiet. Średnia gęstośd zaludnienia wyniosła 85 osób na 1 km kwadratowy. Przyrost
naturalny w gminie od 2008 roku utrzymuje wartośd dodatnią (2008 – 1,9; 2009 – 0,8). Saldo
migracji wewnętrznych w gminie w roku 2009 po raz pierwszy od 5 lat osiągnęło wartośd
ujemną (-22). Natomiast od 2002 roku nie odnotowano w gminie żadnych migracji
zagranicznych na pobyt stały.
W strukturze demograficznej gminy obserwujemy proces starzenia się
społeczeostwa. Zmniejsza się odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym w strukturze
ludności (2002 – 26,4%; 2009 – 22%). Odnotowywany jest stopniowy wzrost udziału osób w
wieku poprodukcyjnym (2004 – 14,5%; 2009 – 14,9%). Udział osób w wieku produkcyjnym w
strukturze społeczeostwa również wzrasta (2002 – 58,7%; 2009 – 63,1%).73
Na terenie gminy Koźminek działalnośd gospodarcza charakteryzuje się dużym
zróżnicowaniem branżowym. Funkcjonują tu podmioty gospodarcze z grupy średnich
Strona
Dane GUS 2009.
71
72
Dane GUS 2009.
73
Tamże.
70
98
69
i małych przedsiębiorstw. Liczba podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy
Koźminek w roku 2009 wyniosła 448, z czego 13 było zarejestrowanych w sektorze
publicznym. W podziale na sekcje PKD 2007 najwięcej - 30,4% podmiotów gospodarczych w
roku 2009 zarejestrowanych było w sekcji G (Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów
samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego). Podmioty
zarejestrowane w sekcji F (budownictwo) stanowiły 15% ogółu, natomiast w sekcji A – 11%
(rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo) i 10% w sekcji O (działalnośd usługowa, komunalna,
społeczna i indywidualna, pozostała).
W gminie w roku 2009 było 572 pracujących, wśród nich 361 to kobiety, których
odsetek stanowił 63,1%.74 Od października 2001 r. na terenie gminy działa Stowarzyszenie
Rozwoju Gospodarczego Gminy Koźminek, którego zadanie skupia się na wspieraniu lokalnej
przedsiębiorczości. Jednym z najważniejszych osiągnięd stowarzyszenia jest zainicjowanie
oraz pomoc w powstaniu grup producenckich trzody chlewnej i ogrodników75.
Na terenie gminy Koźminek znajduje się jedno przedszkole publiczne w Koźminku,
trzy szkoły podstawowe w Koźminku, w Nakwasinie oraz w Moskurni. Ponadto na terenie
gminy w Koźminku zlokalizowane jest gimnazjum. Wszystkie placówki szkolne wyposażone
są w sale gimnastyczne i bazę edukacyjną (pracownie informatyczne, pomoce multimedialne
wykorzystywane podczas procesu edukacji)76.
Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Kaliszu
pochodzących z terenu gminy Koźminek w dniu 31 XII 2010 r. wynosiła 243 osoby, w tym
135 to kobiety.
Istotny jest fakt, iż na przełomie lat 2006 – 2009, kiedy to spada ogólna liczba
bezrobotnych, zmniejsza się procentowy (oraz ilościowy) udział długotrwale bezrobotnych w
ogóle zarejestrowanych (2006 – 67,2%, 2007 – 44,2%, 2008 – 36,6%, 2009 – 18,5%).
Jednakże w wyniku kryzysu gospodarczego w roku 2009 ich odsetek ponownie wzrasta do
22%. Z kolei od 2008 roku odnotowano zwiększenie udziału osób pozostających bez pracy w
okresie do 6 miesięcy w strukturze zarejestrowanych bezrobotnych gminy Koźminek. 77
Tamże.
Por. http://www.kozminek.pl/pl/charakterystyka.html
76
Por. http://www.kozminek.pl/pl/gospodarka.html
77
Tamże.
78
Por. http://www.liskow.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&sub=24&menu=51&strona=1
75
Strona
74
99
Gmina Lisków
Gmina Lisków jest gminą wiejską, położoną we wschodniej części powiatu kaliskiego
przy trasie Kalisz-Turek. Sąsiadują z nią następujące gminy: od strony zachodniej, gmina
Ceków Kolonia, od strony południowej gmina Koźminek, od strony północno-wschodniej
gmina Kawęczyn, a od strony południowo-wschodniej gmina Goszczanów (województwo
Łódzkie). W skład gminy wchodzi 20 sołectw.
Powierzchnia gminy Lisków wynosi 7 793 ha, w tym: grunty orne – 5 445 ha, lasy
i grunty leśne – 797 ha, pozostałe grunty – 476 ha78. Grunty orne znajdujące się na terenie
gminy Lisków zajmują 5183 ha tj., 66,5% powierzchni gminy. Dominują indywidualne
Dane GUS 2009.
81
Tamże.
82
80
Strona
79
100
gospodarstwa rolne tradycyjne i małoobszarowe. Przeważa tu hodowla młodego bydła
opasowego, trzody chlewnej (w szczególności tuczników). Ponadto istnieją gospodarstwa
wyspecjalizowane w produkcji mleka i młodego bydła opasowego. Na terenie gminy Lisków
głównie uprawia się zboża, mieszanki zbożowe, ziemniaki, buraki cukrowe, rośliny
motylkowe i oleiste oraz kukurydzę.79
Według danych GUS gminę Lisków w 2009 roku zamieszkiwało 5360 osób z czego
2771 stanowiły kobiety. Średnia gęstośd zaludnienia w gminie wyniosła 71 osób na 1km
Przyrost naturalny w gminie w roku 2002 osiągnął wartośd dodatnią 0,2, następnie w latach
2004 – 2008 odnotowano ujemny przyrost naturalny. W roku 2009 ponownie osiągnął on
wartośd dodatnią.
W latach 2004-2008 zdecydowanie więcej osób opuściło teren gminy przez co saldo
migracji wewnętrznych utrzymywało się na poziomie ujemnym. Natomiast w roku 2009
ponownie osiągnęło ono wartośd dodatnią. Od 2003 roku do roku 2009 nie odnotowano w
gminie żadnych wyjazdów zagranicznych na pobyt stały.
W gminie Lisków zauważalny jest proces starzenia się społeczeostwa. Spada odsetek
osób w wieku przedprodukcyjnym – w roku 2009 wyniósł 21,1% (w 2002 – 25,1%).
Natomiast wzrasta procent osób w wieku poprodukcyjnym (w 2002 – 17,7%, w 2009 18,4%).
Wzrasta również udział osób w wieku produkcyjnym wśród mieszkaoców gminy. W roku
2009 osiągnął wartośd 60,5% ogółu (w 2002 – 57,2)80.
W 2009 roku w gminie Lisków zarejestrowanych było 289 podmiotów gospodarczych
z czego 27 to podmioty sektora publicznego. W podziale na sekcje PKD najwięcej – 26%
podmiotów w roku 2009 było zarejestrowanych w sekcji G (Handel hurtowy i detaliczny;
naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i
domowego). Podmioty w sekcji F (budownictwo) stanowiły 14,2% ogólnej liczby
zarejestrowanych, w sekcji D (Przetwórstwo przemysłowe) 11,4%, a w sekcji A (rolnictwo,
łowiectwo i leśnictwo) 9,3%81.
Wśród znaczących gałęzi produkcji w gminie wyróżnid należy:
 produkcję mięs i wędlin,
 produkcję pianki poliuretanowej,
 produkcję pojemników siatkowych i metalowych,
 produkcję przypraw korzennych, ziołowych, bakalii i herbat,
 wypiek chleba „baltonowskiego”.82
Do jednostek organizacyjnych gminy w sferze oświaty należą: jedno przedszkole, 5
szkół podstawowych w: Liskowie, Zakrzynie, Strzałkowie, Ciepielewie i Zalesiu oraz 1
gimnazjum w Liskowie. Ponadto na terenie gminy od 2004 roku działa Zasadnicza Szkoła
Zawodowa w Liskowie. Liczba uczęszczających w niej osób systematycznie spada, na
przełomie lat 2004 – 2009 spadła ze 100 do 86 osób.
Według danych Powiatowego Urzędu Pracy w Kaliszu na dzieo 31 grudnia 2010 roku
w gminie Lisków zarejestrowanych było 155 bezrobotnych, w tym 87 kobiet (56,1%).
Ogólnopolski spadek liczby bezrobotnych w latach 2006-2009 znalazł również
odzwierciedlenie w gminie Lisków. Odnotowano wówczas zmniejszenie odsetka
bezrobotnych o 4,5 punkty procentowe. Powyższe zjawisko miało także ogromy wpływ na
odsetek osób długotrwale bezrobotnych (2007 – 31,1 %, 2008 – 22%, 2009 – 4,1%). W roku
2010 udział osób pozostających długotrwale bez zatrudnienia w gminie Lisków wzrósł do
poziomu 11%, co w dużej mierze mogło byd spowodowane efektami ogólnoświatowego
kryzysu gospodarczego.83
Gmina Mycielin
Gmina Mycielin należy do największych w powiecie kaliskim - zajmuje obszar 11089
ha. Położona jest na pograniczu powiatu kaliskiego i tureckiego. W jej skład wchodzą 23
miejscowości, w tym 16 wsi sołeckich.84
Według danych GUS w roku 2009 mieszkały w niej 4 883 osoby, 50,5% tej liczby
stanowiły kobiety. Średnia gęstośd zaludnienia wynosiła 44 osoby na 1 kilometr kwadratowy.
Przyrost naturalny w roku 2002 osiągnął w gminie wartośd dodatnią (0,8), w latach 2003 2007 przyrost naturalny w gminie utrzymywał się na poziomie ujemnym (wyjątkiem jest rok
2004 kiedy osiągnął wartośd 0). W latach 2008 i 2009 ponownie przyjmował wartości
dodatnie (2008 – 2,2; 2009 – 1,2).
Migracje wewnętrzne na pobyt stały w gminie Mycielin na przestrzeni lat 2002 – 2009
utrzymują się na poziomie ujemnym, wyjątkiem jest rok 2004. W przypadku migracji
zagranicznych zauważyd można, iż w latach 2002- 2007 ludnośd zdecydowanie częściej
powracała na tereny gminy. Od roku 2008 obserwujemy gwałtowny wzrost liczby osób
emigrujących zagranicę na pobyt stały.85
W gminie Mycielin w przeciągu kilku lat zauważalny jest proces starzenia się
społeczeostwa. Spada odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym w 2009 roku wyniósł
21,2% (w 2002-26,3%; w 2006-23,1%; 2008-21,6%). Natomiast wzrasta odsetek osób w
wieku produkcyjnym, który w 2009 osiągnął wartośd 62,5% (2002-57,6%; 2006-60,8%). Na
stałym poziomie utrzymuje się odsetek osób w wieku poprodukcyjnym, w roku 2009 wyniósł
on 16,3% (2002-16,1%; 2004-16,1%; 2006-16,1%; 2008-16,3%).86
Gmina Mycielin ma charakter rolniczy. Grunty orne w gminie zajmują 6 242 ha, tj.
56,2% powierzchni.87 W gminie dominują małe, indywidualne gospodarstwa rolne, głównym
kierunkiem ich produkcji jest uprawa zbóż, ziemniaków i warzyw oraz hodowla bydła i
trzody chlewnej. 88 Lasy zajmują 4166ha - 37,5% powierzchni.89
Strona
Tamże.
Por. http://www.portal.mycielin.pl/cat,15
85
Dane GUS 2009
86
Dane GUS.
87
Dane GUS 2009.
88
Por. http://korzeniew.w.interia.pl/Gmina%20Mycielin.htm, http://www.portal.mycielin.pl/cat,15
89
Dane GUS 2009
84
101
83
90
Tamże.
Por. http://korzeniew.w.interia.pl/Gmina%20Mycielin.htm, http://www.portal.mycielin.pl/cat,15
92
Dane PUP Kalisz.
93
Dane GUS 2009.
91
Strona
Gmina Opatówek
W skład gminy wchodzą 32 miejscowości oraz 28 sołectw. Miejscowośd Opatówek
jest położona 7 km na wschód od Kalisza i 130 km od Poznania. Powierzchnia gminy wynosi
10 427 ha, użytki orne zajmują 8 595 ha powierzchni co stanowi 82,4% powierzchni gminy
natomiast powierzchnia lasów zajmuje 762 ha (7,3%).93
Według danych GUS w 2009 roku na terenie gminy Opatówek mieszkało 10 438
osób, w tym 5 326 kobiet (51%). Przyrost naturalny w gminie w latach 2007- 2009 wzrasta
utrzymując się na poziomie dodatnim, w latach wcześniejszych 2002 - 2006 dominowała
tendencja ujemna. Saldo migracji wewnętrznych na terenie gminy od roku 2002 do 2009
utrzymywało się na stosunkowo wysokim poziomie dodatnim. Natomiast saldo migracji
zagranicznych na pobyt stały od roku 2004 do 2009 znajduje się na poziomie ujemnym.
102
Na terenie gminy Mycielin nie ma wielkiego przemysłu, rozwija się handel i usługi
prowadzone przez prywatnych przedsiębiorców. Według danych GUS w roku 2009 na
terenie gminy było zarejestrowanych 199 podmiotów gospodarczych z czego 15 to podmioty
sektora publicznego. W podziale na sekcje PKD najliczniejszą sekcją w 2009 roku, stanowiącą
26,4% wszystkich podmiotów zarejestrowanych w gminie była sekcja G (Handel hurtowy i
detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego
i domowego). Kolejna grupa to podmioty zarejestrowane w sekcji F (Budownictwo)
stanowiące 19,6% ogółu. Ponadto w sekcji A (Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo)
zarejestrowanych było 12,1% podmiotów gospodarczych a w sekcji D (Przetwórstwo
przemysłowe) - 11,6%.90
Ważniejsze podmioty gospodarcze działające na terenie gminy Mycielin to:
 S.C. Wega w Korzeniewie produkująca soki i napoje,
 S. C. EKOFRUT w Gadowie zajmujący się przetwórstwem, produkcją i handlem artykułów
rolno-spożywczymi,
 Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”,
 Spółdzielnia Kółek Rolniczych Mycielin służąca pomocą rolnikom na terenie gminy.
Gmina Mycielin jest w 100% zwodociągowana oraz posiada rozwiniętą sied
telekomunikacyjną. Na jej terenie funkcjonują obecnie 3 szkoły podstawowe, 4 placówki
przedszkolne oraz jedno gimnazjum.91
W gminie Mycielin według danych Powiatowego Urzędu Pracy w Kaliszu na dzieo 31
XII 2010 było zarejestrowanych 136 osób bezrobotnych w tym 74 kobiety (54,4%).
Zestawiając dane z lat wcześniejszych należy zauważyd, iż w latach 2006 – 2009 wraz
z ogólnym spadkiem liczby osób z terenu gminy Mycielin zarejestrowanych w kaliskim PUP
znacznie spada odsetek długotrwale bezrobotnych (2006 – 57,9%, 2007 - 28,8%, 2008 –
21,6%, 2009 – 11,5%). Jednakże w roku 2010 ich liczba ponownie wzrasta, tak, że udział
procentowy długotrwale bezrobotnych w ogólnej liczbie zarejestrowanych wyniósł 16,9% 92.
94
Dane GUS 2009.
Dane GUS 2009.
96
Dane GUS 2009, http://www.opatowek.pl/cat2,12
97
Tamże.
95
Strona
Gmina Stawiszyn
Gmina Stawiszyn położona jest w powiecie kaliskim na północ od miasta Kalisz w
południowej części województwa wielkopolskiego. Sąsiaduje od południa z gminą Żelazków,
od północy z gminą Grodziec i Rychwał, od wschodu z gminą Mycielin oraz od zachodu z
gminą Blizanów. Gmina Stawiszyn zajmuje powierzchnię 7 850 ha z czego 4 980 ha zajmują
103
Podobnie jak na terenie całego kraju również w gminie Opatówek dostrzegalne jest
starzenie się społeczeostwa. Zmniejsza się odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym (
2002- 24,1%; 2009 – 20,4), wzrasta natomiast odsetek osób w wieku poprodukcyjnym (2002
– 15,2%, 2009 – 16,5%). W grupie osób w wieku produkcyjnym zauważalny jest wzrost ich
udziału w strukturze wiekowej o prawie 3 punkty procentowe (2002 – 60,6%, 2009 –
63,1%).94
Gmina Opatówek posiada charakter rolniczo-przemysłowy. Na jej terenie, według
danych GUS, w roku 2009 działało 988 podmiotów gospodarczych, 33 spośród nich należało
do sektora publicznego. Najwięcej – 33,8% zarejestrowanych było w sekcji G (Handel
hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku
osobistego i domowego). W sekcji A (rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo) zarejestrowanych
było 12,9% podmiotów. W sekcjach K (Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z
prowadzeniem działalności gospodarczej) i D (Przetwórstwo przemysłowe) znalazło się nieco
ponad 9% podmiotów gospodarczych. Znaczącym na terenie gminy Opatówek jest duży,
nowoczesny zakład "Hellena", należący do Grupy "Jutrzenka" S.A., produkujący soki i
napoje. 95
Na terenie gminy znajduje się 6 szkół podstawowych, 4 gimnazja, 1 przedszkole.
Młodzież z terenu gminy ma możliwośd kształcenia się na szczeblu ponadgimnazjalnym. Na
terenie gminy działa 1 liceum ogólnokształcące, liczba uczniów w tej placówce od roku 2005
systematycznie spada (2005 – 144 uczniów, 2009 – 24). Ponadto w gminie funkcjonuje jedna
ponadgimnazjalna zasadnicza szkoła zawodowa, tu uczęszcza zdecydowanie więcej osób ich liczba w latach 2004 – 2008 stale rosła (2005 – 87 uczniów, 2007 – 102) jednak w
kolejnych latach obserwujemy znaczny spadek uczniów (2009 – 82 osoby). Od 2008 roku
funkcjonuje w gminie policealna szkoła dla dorosłych. Mieszkaocy gminy mają również
możliwośd uzyskania wykształcenia wyższego w filii łódzkiej Wyższej Szkoły Informatyki w
Opatówku.96
Liczb bezrobotnych z gminy Opatówek, zarejestrowanych w PUP w Kaliszu w roku
2010 wynosiła 303 osoby, w tym 184 kobiety (60,7%).
Warto podkreślid, że wśród bezrobotnych z terenu gminy Opatówek znacząco
polepszyła się sytuacja osób długotrwale bezrobotnych, dotyczy to zwłaszcza grupy osób
pozostających bez zatrudnienia dłużej niż 24 miesiące, od roku 2004 do 2010 odnotowano w
tej grupie spadek o 38 punktów procentowych (2004 – 42,3%; 2008 – 18,7%; 2010 -4,3%).97
użytki rolne, co stanowi 63,4% ogólnej powierzchni. Użytki leśne zajmują obszar 2 148 ha
czyli 21,4% ogólnej powierzchni gminy.98
Według danych GUS z 2009 roku gminę zamieszkiwało 7 281 osób, z czego 3 799
kobiet, co stanowi 52,2% ogółu. Średnia gęstośd zaludnienia wyniosła 93 osoby na 1 km
kwadratowy. Przyrost naturalny w gminie na przestrzeni lat od 2004 – 2009 przyjmuje
wartości dodatnie. W roku 2004 osiągnął wartośd 1,1 a w roku 2009 wzrósł do 2,2.
Saldo migracji wewnętrznych na pobyt stały w gminie na przestrzeni lat 2004 – 2007
osiągnęło wartości ujemne, największe w 2007 roku kiedy wynosiło -36. Natomiast w roku
2008 wzrosło do 22 i ponownie spadło do 3 w roku 2009.
W strukturze demograficznej gminy Stawiszyn obserwujemy spadek odsetka osób w
wieku przedprodukcyjnym: w roku 2009 wynosił on 20,1% (w 2002 – 23,9%). Widoczny jest
wzrost odsetka osób w wieku produkcyjnym (w 2009 – 64,2%, w 2002 – 21,4%) i
poprodukcyjnym (w 2002 – 14,5%, w 2009 – 15,7%). W gminie Stawiszyn zauważalny jest
zatem proces starzenia się społeczeostwa.99
Liczba podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy Stawiszyn według
danych GUS z 2009 roku wynosiła 489 z czego 17 zarejestrowanych było w sektorze
publicznym. W podziale na sekcje według PKD najliczniejsza była sekcja G (Handel hurtowy i
detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego
i domowego), której odsetek wynosił 29% zarejestrowanych. W sekcji K (Obsługa
nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej) było
18% zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. Podmioty z sekcji F (Budownictwo)
stanowiły 12,9%, a w sekcji C (Górnictwo) zarejestrowanych było 11,5% podmiotów
gospodarczych.
Na terenie gminy Stawiszyn młodzież ma możliwośd kształcenia się na poziomie
podstawowym i gimnazjalnym w zespole szkół w Stawiszynie oraz w Zbiersku. W
miejscowościach tych funkcjonuje również publiczne przedszkole samorządowe.
Według danych PUP Kalisz na dzieo 31 XII 2010 roku w gminie było zarejestrowanych
229 osób bezrobotnych, z czego 129 (56,3%) kobiet.
Na przełomie lat 2006 – 2009 w grupie osób długotrwale pozostających bez
zatrudnienia widoczny jest spadek o 45,7 punktów procentowych (w 2006 – 61,1%, w roku
2009 – 15,4%). W 2010 roku odsetek osób długotrwale pozostających bez zatrudnienia
wynosił już 18,9%.100
98
Dane GUS.
Tamże.
100
Tamże.
99
Strona
104
Gmina Szczytniki
Gmina Szczytniki leży w południowo-wschodniej części województwa
wielkopolskiego, w powiecie kaliskim i graniczy z gminami powiatu kaliskiego: Koźminek,
Opatówek, Godziesze oraz Brzeziny oraz powiatu sieradzkiego: Goszczanów i Błaszki.
Powierzchnia gminy Szczytniki wynosi 11 033 ha w tym użytki rolne zajmują obszar
9 744 ha (88,3%).101 Gmina posiada typowo rolniczy charakter z przewagą rolnictwa
indywidualnego i stanowi duże zaplecze surowcowe dla rozwoju przetwórstwa rolnospożywczego.102
Według danych GUS z 2009 roku gminę zamieszkiwało 8 011 osób, w tym 4 062
kobiet. Średnia gęstośd zaludnienia w gminie Szczytniki na 1 km kwadratowych wynosi 73
osoby. Przyrost naturalny w gminie utrzymuje się na poziomie dodatnim.
Saldo migracji wewnętrznych na pobyt stały na przełomie lat 2004 – 2009
utrzymywało się na poziomie wartości ujemnych, dopiero w roku 2009 wzrosło i osiągnęło
wartośd dodatnią (4)103 .
W gminie Szczytniki w 2009 roku zarejestrowane były 372 podmioty gospodarcze w
tym 26 w sektorze publicznym. Największą liczbę podmiotów odnotowano w sekcji G104 110, oraz w sekcji A (rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo) tj. 59. W sekcji F (Budownictwo)
zarejestrowanych było 48 podmiotów gospodarczych. Warto wymienid również podmioty
zarejestrowane w przetwórstwie przemysłowym (sekcja D), których liczba wyniosła 32.
Na terenie gminy znajduje się kilkadziesiąt sklepów spożywczo-przemysłowych,
zakład uboju drobiu, zakład skupu i uboju bydła i trzody chlewnej, kilka zakładów
mechaniki pojazdowej, ponad sto zakładów prywatnych świadczących różne usługi w tym
transportowe, leczenia zwierząt i sprzedaży paliw.105
W roku 2009 na terenie gminy działały 3 placówki wychowania przedszkolnego, do
których zapisanych było 137 dzieci. Ponadto w gminie znajduje się 8 szkół podstawowych,
chod liczba placówek od 2002 się nie zmieniła, widoczny jest spadek uczniów na przestrzeni
lat 2002-2009 (2002- 745 osób, 2007 – 597 osób, 2009 – 581 osób). W latach 2002-2009
nastąpił wzrost liczby szkół gimnazjalnych – do roku 2007 były 2, a po roku 2007 liczba
placówek wzrosła do 5, w roku 2009 uczęszczało do nich 329 uczniów.106
W gminie Szczytniki widoczny jest proces starzenia się społeczeostwa. Spada odsetek
osób w wieku przedprodukcyjnym – w roku 2009 wyniósł 22,1% (w 2002 – 25,6%). Niewielki
wzrost odnotowany jest w grupie osób w wieku poprodukcyjnym (w 2002 – 15,4%, w 2009 15,8%). W grupie osób w wieku produkcyjnym w 2009 odsetek osób wynosił 62,1% ( 2002 –
59%).107
Według danych PUP w Kaliszu na dzieo 31 grudnia 2010 roku liczba bezrobotnych
zarejestrowanych wynosiła 229 osób, w tym 129 kobiet (56,3%).
W grupie osób pozostających długotrwale bez zatrudnienia (73 osoby, w tym 54
kobiety) dostrzegalny jest znaczący spadek, szczególnie na przełomie lat 2004 – 2009, liczba
odsetka zarejestrowanych spada prawie o 38 punktów procentowych. W roku 2010 ich
101
Dane GUS.
http://www.szczytniki.ug.gov.pl/charaktrystyka_gminy.htm#Topografia.
103
Dane GUS.
104
Sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów
użytku osobistego i domowego.
105
http://www.szczytniki.ug.gov.pl/charaktrystyka_gminy.htm#Topografia.
106
Dane GUS.
107
Tamże.
Strona
105
102
108
Dane GUS 2009.
Tamże.
110
Tamże.
111
Tamże.
109
Strona
Gmina Żelazków
Gmina Żelazków położona jest w północnej części powiatu kaliskiego i południowo
wschodniej części województwa wielkopolskiego. Zajmuje obszar 11 361 ha.108 Od północy
graniczy z gminami Stawiszyn i Mycielin, od wschodu z gminą Ceków, od południowego
wschodu z gminą Opatówek, od południowego zachodu z Kaliszem, a od zachodu z gminą
Blizanów.
Gmina Żelazków ma charakter przemysłowo-rolniczy. Podstawą gospodarki jest
przetwórstwo rolno-spożywcze, działają również zakłady usługowe, rzemieślnicze i
produkcyjne (głównie odzieżowe). Użytki rolne zajmują 9 492 ha co stanowi 84%
powierzchni. Użytki leśne zajmują powierzchnię 894,5 ha co stanowi 8% ogólnej powierzchni
gminy.109
Według dostępnych danych GUS gminę Żelazków w roku 2009 zamieszkiwało 9 101
osób z czego 4 671 stanowiły kobiety. Średnia gęstośd zaludnienia wynosiła 80 osób na 1km
kwadratowy. Przyrost naturalny w gminie na przestrzeni lat utrzymuje się na poziomie
wartości dodatnich (2002 – 0,9; 2008 – 4,1; 2009 – 2,7). Saldo migracji wewnętrznych w
gminie na przełomie lat 2002-2009 utrzymuje się na poziomie dodatnim, od roku 2006
zaobserwowad można jednak jego spadek (2006- 32, 2008 – 14, 2009 – 11).
Analiza struktury demograficznej wskazuje na zmniejszanie się odsetka osób w wieku
przedprodukcyjnym (2002-26%; 2004-24%; 2006-22,6%; 2008-21,2%; 2009-20,5%).
Widoczny jest stopniowy wzrost udziału osób w wieku produkcyjnym (2002-59,4%; 200461,4%; 2006-63%; 2008-64,1%; 2009-64,5%). Podobnie sytuacja przedstawia się w grupie
osób w wieku poprodukcyjnym (2002-14,5%; 2004-14,6%; 2006-14,4%; 2008-14,8%; 200915%).110
Na terenie gminy Żelazków w 2009 roku liczba zarejestrowanych podmiotów
gospodarczych wynosiła 612, w tym 19 w sektorze publicznym. W podziale na sekcje PKD
2004 najwięcej, bo aż 32,2% podmiotów gospodarczych w roku 2009 było zarejestrowanych
w sekcji G (Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz
artykułów użytku osobistego i domowego), następnie w sekcji A (Rolnictwo, łowiectwo i
leśnictwo) – 20,4%; w sekcji D (Przetwórstwo przemysłowe) – 12,6% i w sekcji F (
Budownictwo) – 6,5%.111
Bazę edukacyjną na terenie gminy Żelazków tworzy 7 szkół podstawowych, 2
gimnazja oraz szkoła policealna dla dorosłych, która istnieje od 2007 roku. W 2008
uczęszczało do niej 36 osób, rok później już tylko 20.
106
odsetek ponownie wzrósł o 3,8 punków procentowych. Wiąże się to z ogólnym wzrostem
bezrobotnych w tym czasie (2009 – 2010), który ma związek ze spowolnieniem
gospodarczym jakie nastąpiło na terenie kraju. Podobną sytuację można zaobserwowad
również w pozostałych gminach powiatu kaliskiego.
W roku 2009 w gminie Żelazków liczba zatrudnionych wynosiła 1 215 osób z czego
507 kobiet, co stanowi 41,7% ogółu. W dniu 31 XII 2010 w gminie Żelazków było 267 osób
bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Kaliszu z czego 145 to
kobiety (54,3% ogółu).112
Należy podkreślid, że na przestrzeni lat zmieniła się znacznie sytuacja długotrwale
bezrobotnych, ich liczba spada, wraz ze spadkiem ogólnej liczby zarejestrowanych od roku
2006 do 2009 (2006 - 59,1%; 2007 – 55,7%, 2008 – 21,1%, 2009 – 13,5%), jednakże w roku
2010 ich liczba i udział procentowy wśród wszystkich zarejestrowanych wzrósł do poziomu
17,2%. Należy również zauważyd, iż odwrotną tendencję zaobserwowad można w grupie
bezrobotnych pozostających bez pracy do 6 miesięcy, po wcześniejszym spadku ich liczby, od
roku 2008 obserwowany jest jej stopniowy wzrost wśród bezrobotnych. 113
7.2.
Porównanie postaw i opinii mieszkańców gmin powiatu
kaliskiego na temat lokalnego rynku pracy
W wywiadach kwestionariuszowych przeprowadzonych z mieszkaocami powiatu
ziemskiego i grodzkiego wzięło udział ogółem 5000 mieszkaoców, z czego zdecydowana
większośd (4562 osób) zamieszkiwała w powiecie kaliskim. W samym mieście Kaliszu
przeprowadzonych zostało 438 wywiadów. W każdej spośród jedenastu gmin powiatu
przeprowadzonych zostało około 400 wywiadów kwestionariuszowych (najwięcej w gminie
Opatówek – 423, najmniej w gminie Ceków-Kolonia – 402 wywiady), co stanowiło ok. 9%
wszystkich wywiadów przeprowadzonych w powiecie kaliskim. Zróżnicowanie opinii i postaw
mieszkaoców gmin przekłada się na koniecznośd ich uwzględniania przy formułowaniu
działao leżących w zakresie polityki rynku pracy i polityki edukacyjnej.
Udział procentowy mieszkaoców w badaniu
według powiatów.
powiat
kaliski
91,2%
Udział procentowy mieszkaoców powiatu kaliskiego w badaniu
według gmin
9,3
9,3
9,2
9,2
9,2 9,1 9,1 9,0 8,9 8,9 8,8
10,0
9,0
8,0
7,0
6,0
5,0
4,0
3,0
2,0
1,0
,0
112
113
Tamże.
PUP w Kaliszu.
Strona
Opracowanie własne
107
miasto
Kalisz
8,8%
7.2.1. Charakterystyka demograficzna
Wśród badanych z powiatu kaliskiego 51,2% stanowiły kobiety i jest to wartośd
zbliżona do odsetka kobiet w liczbie ludności powiatu, który w 2009 roku wyniósł 50,9% 114.
Sytuacja kobiet na kaliskim rynku pracy jest szczególnie trudna, gdyż nawet w
trwającym jeszcze do niedawna okresie dynamicznego wzrostu zatrudnienia i rozwoju
gospodarczego możliwości zatrudnienia były w zdecydowanie większej mierze skierowane do
mężczyzn. W latach 2007 i 2008 odsetek kobiet wśród zarejestrowanych w kaliskim PUP
bezrobotnych z powiatu kaliskiego wynosił odpowiednio: 65% i 62%. Niewiele lepiej
prezentowały się statystyki w powiecie mieście Kaliszu: 61% i 58%. Według danych kaliskiego
PUP z grudnia 2010, kobiety stanowiły 55,4% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych.
W 11 gminach powiatu kaliskiego, w których przeprowadzono badania kobiety
stanowiły większośd w 6: Stawiszyn (56,2%), Lisków (55,5%), Godziesze Wielkie (54,8%),
Koźminek (54%), Ceków-Kolonia (53,5%), Blizanów (51,4%). W pozostałych gminach:
Szczytniki, Mycielin, Brzeziny, Żelazków, Opatówek odsetek ten wyniósł od 48,7 do 45,9%.
Wykres 3. Rozkład procentowy respondentów z powiatu kaliskiego i poszczególnych gmin w podziale na płed.
(N=4562)
POWIAT KALISKI
48,8%
Ceków-Kolonia
51,2%
46,5%
Mycielin
53,5%
51,5%
Lisków
48,5%
44,5%
Brzeziny
55,5%
51,8%
Stawiszyn
48,2%
43,8%
Koźminek
56,2%
46,0%
Szczytniki
54,0%
51,3%
Godziesze Wielkie
48,7%
45,2%
Żelazków
54,8%
52,5%
Blizanów
47,5%
48,6%
Opatówek
51,4%
54,1%
0%
10%
20%
30%
45,9%
40%
50%
mężczyźni
60%
70%
80%
90%
100%
kobiety
114
Dane Bank Danych Lokalnych, GUS 2009.
Strona
Warto również zwrócid uwagę na różnice w strukturze wiekowej respondentów z
poszczególnych gmin. Osoby młode, do 25. roku życia mają bowiem szczególnie trudną
108
Opracowanie własne.
sytuację na kaliskim rynku pracy. Jak wynika z danych kaliskiego PUP, w grudniu 2010 roku
stanowiły niemal jedną trzecią zarejestrowanych bezrobotnych.
W przeprowadzonych wywiadach kwestionariuszowych na terenie powiatu kaliskiego
udział osób w wieku od 18 do 24 lat w próbie badawczej wyniósł 23,2%. W 6 gminach
odsetek ten był wyższy: Godziesze Wielkie (36,8%), Stawiszyn (31,7%), Mycielin (26,8%),
Opatówek (26,7%), Żelazków (25,4%), Szczytniki (23,9%). Najniższy odsetek osób z tego
przedziału wiekowego odnotowano w gminie Lisków (11,3%).
Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Kaliszu wskazują również na zwiększenie udziału
osób w wieku powyżej 55. roku życia w ogólnej liczbie zarejestrowanych bezrobotnych. W
2002 roku ich udział wynosił 2%, a w 2007 już 8%. Należy jednak zwrócid uwagę na fakt, że w
latach 2002 - 2006 rosła również ich liczba, mimo zmniejszenia się ogólnej liczby osób
bezrobotnych. W latach 2007 i 2008 liczba ta się zmniejszała, by w 2009 znów wzrosnąd.
W próbie badawczej mieszkaoców powiatu kaliskiego respondenci z przedziału
wiekowego od 55 do 64 lat stanowili 11,7%. W przypadku gmin kaliskich najwyższy odsetek
badanych z tej kategorii odnotowano w gminie Koźminek (16,8%), najniższy
w Opatówku (7,3%).
Wykres 4. Rozkład procentowy respondnetów z powiatu kaliskiego i poszczególnych gmin w przedziałach
wiekowych. (N=4562)
POWIAT KALISKI
23,2%
Ceków-Kolonia
19,9%
15,5%
Mycielin
21,0%
11,3%
Brzeziny
16,4%
20,6%
Koźminek
16,1%
Szczytniki
Godziesze Wielkie
18,6%
25,4%
Blizanów
18,2%
Opatówek
16,5%
14,5%
24,8%
26,7%
0%
12,8%
19,5%
24,1%
10%
20%
30%
18-24
25-34
17,6%
9,7%
40%
50%
60%
35-44
45-54
9,2% 3,4%
11,9%
16,8%
8,8%
9,8%
11,6%
15,1%
8,7%
14,1%
13,6%
20,7%
18,7%
10,3%
20,2%
17,7%
14,8%
17,9%
13,3%
17,0%
18,9%
13,8%
10,9%
22,1%
15,6%
36,8%
Żelazków
13,6%
18,4%
11,0%
14,3%
17,4%
19,6%
20,4%
23,9%
13,9%
22,4%
31,7%
11,7%
17,3%
27,0%
22,6%
Stawiszyn
15,9%
18,3%
26,8%
Lisków
18,2%
7,4%
13,4%
17,8%
10,2% 6,6%
7,3% 8,0%
70%
80%
90%
100%
55-64
65 i więcej
Strona
Respondenci z poszczególnych gmin powiatu kaliskiego zdecydowanie bardziej różnili
się pod względem wykształcenia. Wśród wszystkich uczestniczących w badaniu mieszkaoców
powiatu kaliskiego 22% stanowiły osoby z wykształceniem podstawowym, 22,7% z
109
wykształceniem zasadniczym zawodowym, 37,4% z wykształceniem średnim zawodowym i
ogólnokształcącym, a osoby z wykształceniem wyższym 17,8%. Różnice między badanymi w
poszczególnych gminach są jednak znaczące.
Na przykład w gminach Stawiszyn i Godziesze Wielkie odsetek osób z wykształceniem
podstawowym przekraczał nieco 40%, odpowiednio: 42,5% i 40,5%. Natomiast w gminie
Brzeziny nie osiągnął jednej dziesiątej (9,2%).
Najmniejsze różnice dotyczą udziału badanych z wykształceniem zasadniczym
zawodowym, chod sięgają 11 punktów procentowych. Co najmniej jedną czwartą stanowili
respondenci z wykształceniem zasadniczym zawodowym w gminach: Szczytniki (27,2%),
Ceków-Kolonia (25,3%) i Koźminek (25%). Najniższy odsetek respondentów z tej kategorii
odnotowano w gminie Stawiszyn (16%).
Udział osób z wykształceniem średnim ogólnokształcącym i średnim zawodowym na
poziomie poszczególnych gmin różnił się ponad dwukrotnie. Ponad 43%-owy odsetek
badanych z wykształceniem średnim odnotowano w gminach: Żelazków (52,2%), Lisków
(45,7%), Brzeziny (45,1%), Opatówek (43,4%) i Szczytniki (43,1%). W gminach Ceków-Kolonia,
Mycielin, Godziesze Wielkie, Stawiszyn odnotowano udział osób z wykształceniem średnim
poniżej poziomu odnotowanego dla wszystkich respondentów z powiatu kaliskiego.
Różnice między poszczególnymi gminami pod względem odsetka osób z wyższym
wykształceniem w próbie badawczej również warte są zaznaczenia. O ile wśród
respondentów z powiatu kaliskiego osoby z wyższym wykształceniem stanowiły 17,8%, o tyle
w przypadku gmin Brzeziny i Blizanów ich udział przekraczał jedną piątą – odpowiednio:
23,9% i 22,4%. Natomiast w gminach Godziesze Wielkie i Żelazków wyniósł odpowiednio:
13,4% i 6,8%.
Wykres 5. Rozkład procentowy ze względu na wykształcenie respondentów z powiatu kaliskiego i
poszczególnych gmin. (N=4562)
Ceków-Kolonia
25,3%
Mycielin
Lisków
Brzeziny
13,6%
9,2%
Szczytniki
Blizanów
Opatówek
21,6%
15,0%
13,2%
0%
10%
podstawowe/ gimnazjalne
28,0%
19,6%
19,1%
45,1%
23,9%
16,0%
21,8%
25,0%
38,7%
27,2%
40,5%
17,9%
19,5%
45,7%
21,7%
20,2%
13,3%
17,8%
29,9%
20,3%
42,5%
Godziesze Wielkie
Żelazków
37,4%
25,3%
32,0%
Stawiszyn
Koźminek
22,7%
16,4%
24,7%
23,2%
13,4%
52,2%
23,9%
38,7%
23,7%
20%
30%
40%
zasadnicze zawodowe
16,1%
43,1%
21,3%
19,8%
43,4%
6,8%
22,4%
19,7%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
średnie ogólne/ średnie zawodowe
wyższe
110
22,0%
Strona
POWIAT KALISKI
115
Według danych Powiatowego Urzędu Pracy w Kaliszu w zestawieniu danych z 31 grudnia 2010 i 31 grudnia
2009 liczba bezrobotnych zmniejszyła się w całym powiecie ziemskim, ale tylko w gminach: Koźminek,
Stawiszyn, Blizanów, Ceków, Opatówek, Mycielin.
Strona
111
7.2.2. Status na rynku pracy
Dla prowadzonych badao bodaj najistotniejszą zmienną była sytuacja na rynku pracy
osób uczestniczących w badaniu. Z punktu widzenia tworzenia i realizacji polityk:
gospodarczej, społecznej, a także rynku pracy i polityki edukacyjnej istotne są opinie, tak
osób aktywnych zawodowo, w tym zatrudnionych i przedsiębiorców, jak i przyszłych
absolwentów szkół ponadgimnazjalnych i wyższych. W obliczu starzenia się społeczeostwa
powiatów kaliskiego i miasta Kalisz nie mniej istotna jest aktywizacja zawodowa osób w
wieku produkcyjnym ze starszych przedziałów wiekowych. Na znaczeniu zyskiwad będzie
również aktywizacja społeczna osób w wieku poprodukcyjnym, szczególnie w środowiskach
wiejskich. Może byd dokonywana między innymi poprzez zajęcia w zakresie dokształcania i
rozwijania umiejętności manualnych i podtrzymywania aktywności umysłowej, np. kółka
zainteresowao czy uniwersytety III wieku.
Wśród badanych z powiatu kaliskiego najliczniejszą zbiorowością respondentów były
osoby zatrudnione (36% badanych). Jedną piątą stanowili uczniowie i studenci. Nieco mniej,
bo 19%, to emeryci i renciści. Właściciele przedsiębiorstw stanowili 13%-towy udział w
próbie badawczej. Osoby bezrobotne podzielono na zarejestrowanych w powiatowym
urzędzie pracy i niezarejestrowanych. Zbiorowości te reprezentowane były odpowiednio w
6% i 5%. Stworzona została również kategoria statusu na rynku pracy: „inny”, ale zaliczonych
do niej zostało mniej niż 1% badanych.
Największy odsetek badanych z kategorii „zatrudniony” odnotowano w gminach:
Opatówek (45%), Szczytniki (44%), Brzeziny (44%), Ceków-Kolonia (40%). W prawie
wszystkich gminach badani z tej kategorii stanowili największą grupę. Tylko w gminie
Godziesze Wielkie ich udział wyniósł 24%, więcej było uczniów i studentów (36%).
Odsetek respondentów prowadzących własną działalnośd gospodarczą znacznie
różnicował strukturę badanych w poszczególnych gminach. Najwięcej reprezentantów tej
kategorii odnotowano w gminie Lisków (23%). Wartości powyżej średniej dla powiatu
zmienna ta przyjmowała również w gminach Koźminek (17%) i Blizanów (16%). Najmniejszy
udział w strukturze badanych mieli właściciele przedsiębiorstw w gminie Mycielin (5%).
Najwyższy odsetek bezrobotnych zarejestrowanych w kaliskim PUP115 w badanej
próbie mieszkaoców powiatu kaliskiego odnotowano w gminie Blizanów (10%), niewiele
niższy był ich odsetek w gminach Godziesze Wielkie (9%) i Mycielin (8%). Najniższy
odnotowano natomiast w gminach Opatówek i Brzeziny (3%).
Bardziej interesujące są jednak wartości, jakie przyjmował odsetek osób
bezrobotnych, ale nie zarejestrowanych w powiatowym urzędzie pracy. Osoby z tej
kategorii miały największy udział wśród badanych z gminy Brzeziny (11%). Ponad 5% (czyli
powyżej średniej dla powiatu) stanowili również w gminach: Lisków (9%), Koźminek (8%),
Ceków-Kolonia (7%), Blizanów (7%). Najniższy odsetek badanych deklarujących się jako
bezrobotni niezarejestrowani odnotowano wśród respondentów w gminie Godziesze Wielkie
(1%).
Osoby nieaktywne zawodowo, ale uczące się, czyli uczniowie i studenci również nie
mieli jednakowej reprezentacji wśród badanych mieszkaoców kaliskich gmin. Jak
wspomniano, najwyższy odsetek osób z tej kategorii, a jednocześnie stanowiący największą
częśd respondentów został przebadany w gminie Godziesze Wielkie (36%). Jednak uczniowie
i studenci stanowili co najmniej jedną piątą uczestniczących w badaniu mieszkaoców
następujących gmin powiatu kaliskiego: Stawiszyn (29%), Opatówek (24%), Mycielin (22%),
Żelazków (21%), Szczytniki (21%), Brzeziny (20%). Niecałą jedną dziesiątą respondentów
uczniowie i studenci stanowili w gminach: Lisków (9%) i Koźminek (9%).
W większości gmin osoby deklarujące swój status na rynku pracy jako renciści i
emeryci stanowiły co najmniej jedną piątą badanych. 20% w gminach Godziesze Wielkie,
Stawiszyn i Blizanów. Natomiast w gminach: Mycielin, Żelazków, Koźminek, Ceków-Kolonia,
odpowiednio: 27%, 25%, 25% i 24%. Najmniejszą reprezentację ta kategoria badanych miała
w gminie Brzeziny (8%).
Wykres 6. Jaki jest Pana/i obecny status na rynku pracy? (N=4562)
36%
40%
Mycielin
36%
Lisków
34%
Brzeziny
12%
5%
33%
Koźminek
34%
Szczytniki
23%
5%
24%
Żelazków
35%
Blizanów
31%
Opatówek
0%
10%
zatrudniony
bezrobotny zarejestrowany
uczeo, student
20%
6%
9% 1%
6% 3%
16%
10%
12%
30%
40%
27%
9%
9%
11%
8%
50%
9%
25%
21%
14%
20%
21%
25%
16%
3%3%
60%
8%
20%
4% 5%
7%
15%
20%
36%
10%
45%
24%
29%
11%
9%
3%
7% 2%
17%
19%
11%
22%
44%
Godziesze Wielkie
5% 7%
13%
9%
20%
8% 2%
44%
Stawiszyn
6% 5%
20%
24%
70%
80%
12%
90%
100%
prowadzący własną działalnośd gospodarczą
bezrobotny niezarejestrowany
emeryt, rencista
112
Ceków-Kolonia
13%
Strona
POWIAT KALISKI
7.2.3. Ocena sytuacji na rynku pracy
Mieszkaoców biorących udział w badaniu zapytano przede wszystkim o ocenę
aktualnej sytuacji na lokalnym rynku pracy, jej zmiany w ostatnich latach, możliwości
poszukiwania pracy, poproszono także o wskazanie zawodów, które w Kaliszu i okolicach są
najbardziej poszukiwane, a także tych, których przedstawicieli jest zbyt wielu i którzy
borykają się z problemem znalezienia pracy adekwatnej do wykształcenia i posiadanych
umiejętności. Mieszkaocy zostali także zapytani o ocenę doszkalania i uczenia się przez całe
życie – czy jest ono według nich niezbędne, pożądane, czy wprost przeciwnie – niepotrzebne.
Starano się również dowiedzied czy sami respondenci korzystają z możliwości podnoszenia
swoich kwalifikacji oraz co wiedzą o takich propozycjach formułowanych przez publiczne i
niepubliczne instytucje rynku pracy (urzędy pracy, firmy szkoleniowe, szkoły dla dorosłych).
W dalszej części badania poproszono respondentów o ustosunkowanie się do własnych
zarobków i ich ocenę pod kątem satysfakcji i możliwości zmiany miejsca zatrudnienia,
włącznie z wyjazdem za granicę.
Na początku mieszkaocy powiatu kaliskiego poproszeni zostali o ocenę aktualnej
sytuacji na lokalnym rynku pracy, przy czym ankieterzy notowali pierwsze, spontaniczne
odpowiedzi respondentów, którzy sytuację oceniali na pięciostopniowej skali odpowiedzi (od
„sytuacja jest bardzo dobra” do „sytuacja jest bardzo zła”). Poniżej zamieszczone wykresy
obrazują rozkłady uzyskanych odpowiedzi z podziałem na poszczególne gminy. Oceny
pozytywne zostały oznaczone kolorem zielonym (im ciemniejszy, tym lepsza ocena sytuacji
na rynku pracy), a oceny negatywne – czerwonym. Kolorem szarym wyróżnione odpowiedzi
„trudno powiedzied”, „nie wiem”.
Wykres 7. Jak ocenia Pan/Pani aktualną sytuację na kaliskim rynku pracy? rozkład odpowiedzi respondentów
z podziałem na miejsce zamieszkania według gmin *w %+
20,5
Lisków ,7
Brzeziny 1,0
Stawiszyn ,0
Godziesze Wielkie ,0
22,7
16,9
Blizanów 4,5
8,8
jest bardzo dobra
37,0
29,7
15,4
jest raczej dobra
17,0
29,8
13,2
29,3
13,9
25,9
15,3
8,9
33,4
35,6
19,7
29,1
45,3
25,6
20,5
Żelazków 1,0
Opatówek 1,4
25,2
23,3
Koźminek 1,7 10,1
Szczytniki 1,0
24,4
32,6
56,1
17,5
28,4
10,1
38,9
64,0
49,6
31,3
10,0
15,0
20,2
42,9
jest raczej zła
3,1
16,9
9,0
jest bardzo zła
113
Mycielin ,0
34,1
Strona
Ceków-Kolonia ,5 11,9
Około 1/3 wszystkich odpowiedzi stanowiły te, na podstawie których trudno dokonad
oceny sytuacji na rynku pracy – „trudno powiedzied” i „nie wiem”, na wykresie oznaczone
kolorem szarym. W przypadku gminy Żelazków i Szczytniki te odpowiedzi stanowiły
zdecydowaną większośd (odpowiednio 64% i 56%). Skupiając się jedynie na tych, które
oddają ocenę – dobrą lub złą – sytuacji na lokalnym rynku pracy w poszczególnych gminach,
otrzymujemy uproszczone zestawienie, w którym skumulowane oceny pozytywne i
negatywne pokazują nastawienie mieszkaoców poszczególnych gmin.
Wykres 8. Jak ocenia Pan/Pani aktualną sytuację na kaliskim rynku pracy? Rozkład odpowiedzi respondentów z
podziałem na miejsce zamieszkania według gmin *w %+
Ceków-Kolonia
53,5
12,4
Mycielin
Lisków
58,5
11,8
27,6
16,3
48,9
22,7
18,1
17,9
Żelazków
Opatówek
43,3
19,7
Godziesze Wielkie
Blizanów
42,9
21,5
Stawiszyn
Szczytniki
50,4
24,1
Brzeziny
Koźminek
54,2
20,5
37,1
13,3
51,9
16,8
sytuacja na rynku jest zła
sytuacja na rynku jest dobra
Strona
Na powyższym wykresie widad wyraźnie, że negatywne oceny sytuacji na lokalnym
rynku pracy znacznie przeważają nad ocenami pozytywnymi, określającymi tę sytuację jako
dobrą. Tak jest w powiecie kaliskim jako całości, natomiast w poszczególnych gminach
różnice występują i czasem są znaczne. W gminie Koźminek niemal 60% mieszkaoców
uznało, że sytuacja na rynku pracy jest zła, jednocześnie to w tej gminie najmniej było ocen
wskazujących na dobrą sytuację – nieco ponad 10%. Oznacza to, że jedynie co dziesiąty
mieszkaniec gminy Koźminek powiedział o nienajgorszej sytuacji w gminie i powiecie pod
względem możliwości znalezienia i utrzymania pracy. Zupełnie odmiennie jest w gminie
Żelazków, w której najczęściej mieszkaocy nie potrafili ocenid sytuacji na rynku pracy. Tu
oceny negatywne i pozytywne stanowiły w sumie niewiele ponad 1/3 wszystkich udzielonych
odpowiedzi. Dodatkowo oceny negatywne i pozytywne zgromadziły niemal tyle samo
odpowiedzi, co powoduje, że sytuacja mieszkaoców jest niezwykle trudna do oceny.
Warto jednak w tym miejscu zauważyd, że niemal w połowie gmin powiatu kaliskiego
negatywne oceny sytuacji na lokalnym rynku pracy zgromadziły ponad połowę wszystkich
114
udzielonych przez respondentów odpowiedzi (Ceków-Kolonia, Mycielin, Lisków, Koźminek i
Opatówek). Oceny pozytywne stanowiły z reguły kilkanaście procent, rzadko przekraczały
próg ¼ wszystkich odpowiedzi. Najwięcej ich padło w gminie Lisków (24%), Godziesze
Wielkie (niemal 23%), Brzeziny (21,5%) i Mycielin (20,5%).
Z uwagi na fakt, że negatywne oceny sytuacji na lokalnym rynku pracy były częściej
udzielane, aniżeli oceny pozytywne, w analizie dokonano rangowania gmin według różnicy
pomiędzy ocenami negatywnymi a pozytywnymi. Im wyższa wartośd, tym większa była
różnica pomiędzy udzielonymi odpowiedziami oceniającymi sytuację na rynku pracy jako
dobrą i jako złą.
Wykres 9. Gminy powiatu kaliskiego według różnicy między pozytywnymi i negatywnymi ocenami lokalnego
rynku pracy.
46,8
41,0
35,1
33,7
26,3
26,3
23,8
23,6
21,5
11,3
0,2
Strona
Największa różnica pomiędzy ocenami pozytywnymi a negatywnymi została
odnotowana w gminie Koźminek – różnica ta wyniosła niemal 47 punktów procentowych, co
oznacza, że odpowiedzi pozytywne stanowiły zaledwie niewielki procent wszystkich
udzielonych. Również dużą różnicę odnotowano w gminie Ceków-Kolonia (41 punktów
procentowych przewagi ocen negatywnych nad pozytywnymi). Najmniejsza różnica –
zaledwie 0,2 punktu procentowego – miała miejsce w gminie Żelazków, gdzie oceny
pozytywne równoważyły oceny negatywne. Najbardziej jednak istotne w tym zestawieniu
jest to, że w żadnej gminie powiatu kaliskiego pozytywne oceny sytuacji na rynku pracy nie
przeważyły ocen negatywnych.
Mieszkaocy zostali poproszeni także o ocenę zmiany sytuacji na lokalnym rynku pracy
– zapytano ich czy sytuacja w stosunku do tej sprzed trzech lat uległa poprawie czy wprost
przeciwnie – pogorszyła się. Tu respondenci również udzielali odpowiedzi na
pięciostopniowej skali począwszy od „sytuacja jest zdecydowanie lepsza” i „sytuacja jest
115
raczej lepsza” poprzez „sytuacja nie zmieniła się w ciągu 3 lat” aż po „sytuacja jest raczej
gorsza” i „sytuacja jest zdecydowanie gorsza”.
Wykres 10. Czy sytuacja na kaliskim rynku pracy w porównaniu do sytuacji sprzed 3 lat zmieniła się. Rozkład
odpowiedzi respondentów z podziałem na miejsce zamieszkania według gmin *w %+
Ceków-Kolonia 3,2 9,2
Mycielin ,5
40,5
24,3
Lisków 3,0
Koźminek ,0 9,4
Blizanów
8,8
4,5
Opatówek 1,2
jest zdecydowanie lepsza
16,4
jest raczej lepsza
12,7
25,5
15,3
16,9
6,4
23,6
40,1
Żelazków 1,0
5,3
32,8
42,1
23,8
9,4
37,8
47,9
20,4
Godziesze Wielkie ,7
17,8
38,8
9,3
Stawiszyn 1,2
25,6
48,0
15,3
Brzeziny 3,7
Szczytniki 1,0
21,4
25,0
56,1
17,5
33,3
32,1
10,0
64,0
49,6
15,0
20,2
55,9
bez zmian
10,1
16,9
20,4
jest raczej gorsza
3,1
6,2
jest zdecydowanie gorsza
Strona
116
Analizując rozkład odpowiedzi na pytanie o zmiany w sytuacji na lokalnym rynku
pracy, widad wyraźnie, że zdecydowana większośd mieszkaoców powiatu kaliskiego uznała,
że żadne zmiany nie zaszły i że sytuacja nie uległa ani zasadniczej poprawie, ani pogorszeniu.
Biorąc pod uwagę fakt, że jednocześnie w pytaniu o ocenę aktualnej sytuacji mieszkaocy
udzielali przede wszystkim ocen negatywnych, można stwierdzid, że brak zmian w tym
przypadku jest złą oznaką, chod nie można wykluczyd, że ewentualne zmiany mogłyby
przyczynid się do dalej idącego pogorszenia sytuacji na lokalnym rynku pracy.
Nieco ponad połowa wszystkich mieszkaoców powiatu kaliskiego (53%) uznała, że w
stosunku do sytuacji sprzed trzech lat, sytuacja na rynku pracy uległa jakiejś zmianie.
Większośd spośród tych osób (36%) uznała, że zmiana ta spowodowała pogorszenie
warunków pracy, natomiast nieco ponad 17%, że – wprost przeciwnie – w powiecie kaliskim
sytuacja jest lepsza aniżeli trzy lata temu. Należałoby zatem przyjrzed się szczegółowemu
rozkładowi tych odpowiedzi z podziałem na poszczególne gminy powiatu.
Wykres 11. Czy sytuacja na kaliskim rynku pracy w porównaniu do sytuacji sprzed 3 lat zmieniła się.
Rozkład odpowiedzi respondentów z podziałem na miejsce zamieszkania według gmin *w %+
Ceków-Kolonia
47,0
12,4
27,2
24,8
Mycielin
Lisków
Brzeziny
39,1
13,0
Stawiszyn
Koźminek
Szczytniki
50,5
9,4
16,3
27,6
42,1
24,5
18,1
17,9
Żelazków
Opatówek
36,3
21,6
Godziesze Wielkie
Blizanów
43,0
18,3
37,1
13,3
17,5
sytuacja jest gorsza niż 3 lata temu
26,5
sytuacja jest lepsza niż 3 lata temu
Strona
Okazuje się, że uczestniczący w badaniu mieszkaocy każdej spośród jedenastu gmin
powiatu kaliskiego, którzy uznali, że na lokalnym rynku pracy zaszły jakieś zmiany,
przeważnie oceniali te zmiany negatywnie, uznając że w tym aspekcie nastąpiło pogorszenie.
W gminie Koźminek i Ceków-Kolonia liczba ocen negatywnych znacznie przeważyła nad
ocenami pozytywnymi, co oznacza, że znacznej liczbie mieszkaoców tych gmin żyje i pracuje
się gorzej aniżeli trzy lata temu. Najmniejsza różnica pomiędzy ocenami negatywnymi i
pozytywnymi została odnotowana ponownie w gminie Żelazków, w związku z czym w gminie
tej trudno ocenid zachodzące zmiany na rynku pracy. Dla części mieszkaoców sytuacja uległa
poprawie, ale porównywalna liczba ludzi odczuła pogorszenie swojej sytuacji zawodowej.
W związku z faktem, że mieszkaocy gmin powiatu kaliskiego, którzy odczuli jakieś
zmiany w sytuacji na lokalnym rynku pracy, przeważnie oceniali te zmiany negatywnie,
można dokonad rangowania gmin, odejmując oceny pozytywne od negatywnych, aby
uchwycid te gminy, gdzie negatywne oceny zmian znacznie przeważają nad ocenami
pozytywnymi oraz te, w których się wzajemnie równoważą, co oznaczad będzie, że są one
niejednoznaczne i niejednolicie odbierane przez samych mieszkaoców.
117
Opracowanie własne
Wykres 12. Gminy powiatu kaliskiego według różnicy między pozytywnymi i negatywnymi ocenami zmian
na lokalnym rynku pracy.
41,1
34,6
26,2
24,8
23,8
17,6
14,7
11,3
9,0
2,5
0,2
Strona
Powyższy wykres jednoznacznie wskazuje, że najczęściej negatywnie odbierali zmiany
zachodzące w ciągu minionych lat na lokalnym rynku pracy mieszkaocy gminy Koźminek. Tu
różnica między ocenami pozytywnymi i negatywnymi była największa – na korzyśd ocen
negatywnych. Oznacza to, że zaledwie niewielki odsetek mieszkaoców odczuwających
zmiany w gminie, odebrał je jako pozytywne. Powodem takiej sytuacji mogła byd np.
likwidacja większego zakładu i masowe zwolnienia pracowników, ale już nie jednostkowa
utrata pracy – wówczas ocen negatywnych byłoby zdecydowanie mniej.
Równie negatywnie ogółem zmiany odebrali mieszkaocy gminy Ceków-Kolonia, a
także gminy Brzeziny, Lisków i Blizanów, w których oceny negatywne znacznie przeważyły
oceny pozytywne. Charakterystyczne, że dla dwóch gmin – Mycielin i Żelazków liczba
negatywnych i pozytywnych ocen zmiany sytuacji na lokalnym rynku pracy w zasadzie
równoważy się, co oznacza, że zachodzące zmiany nie są jednolicie odbierane przez
wszystkich mieszkaoców.
Nie sposób nie zwrócid uwagi na podobieostwo w rozkładach udzielanych odpowiedzi
pomiędzy pytaniem pierwszym – o ocenę aktualnej sytuacji na lokalnym rynku pracy a
pytaniem drugim – ocena zmian, jakie na rynku nastąpiły w ciągu minionych trzech lat.
Badanie korelacji wykazało, że pomiędzy tymi odpowiedziami wystąpiła silna korelacja (rho
Speermana rS=0,565, p<0,05), co oznacza, że wybieraniu ocen negatywnych w pytaniu o
sytuację na lokalnym rynku pracy bardzo często towarzyszył wybór ocen negatywnych w
pytaniu o zmianę sytuacji na rynku pracy. Podobnie w przypadku dokonywania ocen
pozytywnych: wyborom oceny pozytywnej w ocenie sytuacji na rynku pracy
współtowarzyszyło wybieranie ocen pozytywnych w pytaniu o kierunek zmian w sytuacji na
rynku kaliskim.
118
W kolejnym pytaniu wywiadu kwestionariuszowego mieszkaocy powiatu kaliskiego
poproszeni zostali odpowiedź na pytanie „czy obecnie łatwiej jest znaleźd lub zmienid pracę
w Kaliszu i powiecie kaliskim na lepszą niż trzy lata temu?”
Wykres 13. Czy obecnie łatwiej znaleźd lub zmienid pracę w Kaliszu i powiecie kaliskim na lepszą niż 3 lata
temu? Uśredniony rozkład odpowiedzi mieszkaoców dla całego powiatu kaliskiego
38%
13%
29%
3%
17%
zdecydowanie tak
raczej tak
bez zmian
raczej nie
zdecydowanie nie
Strona
119
Ponad 1/3 mieszkaoców powiatu kaliskiego uznała, że sytuacja ludności pod
względem poszukiwania zatrudnienia lub zmiany dotychczasowego miejsca pracy nie uległa
zmianie w stosunku do sytuacji sprzed 3 lat. Ogólnie zmiany zauważyło ponad 62%
respondentów biorących udział w badaniu nad sytuacją na kaliskim rynku pracy. Zasadnicza
większośd z nich (ponad 46% wszystkich udzielonych odpowiedzi) wskazywała, że trudniej
jest znaleźd pracę teraz, aniżeli trzy lata temu, przy czym aż 17%, że „zdecydowanie
trudniej”. Odpowiedzi pozytywnych było zaledwie 16%, co może wynikad z jednostkowych
doświadczeo związanych ze znalezieniem nowego zatrudnienia, poprawą warunków pracy
lub płacy czy też innymi czynnikami mającymi wpływ na ocenę sytuacji na rynku pracy.
Należałoby w tym miejscu przyjrzed się odpowiedziom udzielanym przez
mieszkaoców poszczególnych gmin powiatu kaliskiego na pytanie o możliwości poszukiwania
zatrudnienia.
Wykres 14. Czy obecnie łatwiej znaleźd lub zmienid pracę w Kaliszu i powiecie kaliskim na lepszą niż 3 lata
temu? Rozkład odpowiedzi respondentów z podziałem na miejsce zamieszkania według gmin *w %+
Ceków-Kolonia 2,5 6,5
Mycielin
Lisków
25,7
14,9
6,0
Brzeziny 2,5
Stawiszyn 1,0
Koźminek
33,7
47,5
14,0
Godziesze Wielkie
8,3
5,5
Opatówek 1,7
32,7
43,7
21,0
29,8
33,9
10,7
17,0
29,1
48,3
raczej tak
17,4
41,2
61,7
13,1
zdecydowanie tak
16,3
29,6
18,3
Blizanów
13,8
35,3
31,7
17,0
17,7
33,3
33,2
14,8
11,6
33,2
33,0
14,2
Żelazków 1,0
26,0
29,2
17,5
6,0
Szczytniki 3,1
31,7
bez zmian
23,2
26,0
raczej nie
3,4
11,0
zdecydowanie nie
Strona
Widad wyraźnie, że odpowiedzi skrajne „zdecydowanie tak” padały niezwykle rzadko
we wszystkich gminach powiatu kaliskiego, przy czym w trzech – Godziesze Wielkie,
Koźminek i Mycielin – żaden mieszkaniec nie udzielił takiej odpowiedzi. Zupełnie odmiennie
wygląda sytuacja z przeciwstawnymi odpowiedziami „zdecydowanie nie” – ich udział w ogóle
odpowiedzi jest znaczny i zazwyczaj wynosi kilkanaście procent. W gminie Koźminek, gdzie
nie padła ani jedna odpowiedź „zdecydowanie tak”, odpowiedzi „zdecydowanie nie”
stanowiły niemal 1/3 wszystkich udzielonych! Biorąc pod uwagę fakt, że mieszkaocy tej
właśnie gminy także bardzo źle oceniali ogólną sytuację na kaliskim rynku pracy, można
pokusid się o przypuszczenie, że mieszkaocom żyje i pracuje się na relatywnie źle. Ogółem w
gminie tej odpowiedzi stwierdzające, że trudniej jest obecnie znaleźd pracę aniżeli trzy lata
temu stanowiły ponad 60% wszystkich udzielonych, natomiast odmiennego zdania
(wyłącznie odpowiedzi „raczej tak”) było zaledwie 6% mieszkaoców gminy.
Równie wiele negatywnych odpowiedzi padło w gminie Ceków-Kolonia (ponad 30%
„zdecydowanie nie” i ponad 25% „raczej nie”) oraz w gminie Blizanów (23% „zdecydowanie
nie” i niemal 30% „raczej nie”) oraz w gminie Godziesze Wielkie (ponad 10% „zdecydowanie
nie” i ponad 40% „raczej nie”).
120
Strona
7.2.4. Zapotrzebowanie kadrowe
Dokładnie połowa mieszkaoców powiatu kaliskiego stwierdziła, że grupą osób której
nadwyżka jest najbardziej odczuwalna na rynku pracy są osoby z wykształceniem wyższym.
Wśród zawodów wymienianych przez respondentów jako nadwyżkowe najczęściej
wymieniano nauczycieli (pedagogów). Bez wątpienia jest to tendencja wpisująca się w
szerszy obraz, wspólny także dla Miasta Kalisza i bezpośrednio z miastem związany. Duża
liczba kierunków pedagogicznych oferowanych przez stosunkowo liczne szkoły wyższe
działające na terenie Kalisza, połączona z czynnikami długofalowymi, takimi jak niż
demograficzny czy zwiększona dostępnośd szkolnictwa wyższego powodują bardzo dużą
podaż pedagogów na rynku pracy. Rynku, który nie jest w stanie wchłonąd tak znaczącej
liczby absolwentów, w wyniku czego osoby te uzyskawszy dyplom uczelni wyższej są
niejednokrotnie zmuszone podjąd pracę zarobkową nie tylko poza wyuczonym zawodem ale
i bardzo często poniżej swoich kwalifikacji.
121
Z kolei najwięcej głosów świadczących o nienajgorszej sytuacji pod względem
możliwości znalezienia zatrudnienia lub jego zmiany padło w gminach Lisków i Brzeziny (20%
ogółu respondentów uznało, że sytuacja zmieniła się na lepsze w stosunku do tej sprzed
trzech lat) oraz w gminie Godziesze Wielkie (18,3% mieszkaoców zauważyło poprawę
sytuacji). Jest to o tyle ciekawe, że jednocześnie to właśnie w tej gminie stosunkowo dużo
respondentów uznało, że sytuacja znacznie się pogorszyła. W gminie tej odnotowano jeden z
najmniejszych udziałów odpowiedzi „sytuacja pozostała bez zmian” (mniej niż 30%).
Warto zauważyd, że ogólnie ocen pozytywnych, uznających, że sytuacja pod
względem możliwości zatrudnienia poprawiła się, było znacznie mniej, aniżeli tych, na
podstawie których można sądzid, że w powiecie kaliskim sytuacja zatrudnieniowa jest dużo
gorsza.
Pytanie o możliwośd znalezienia bądź zmiany zatrudnienia w Kaliszu i powiecie
kaliskim było skorelowane zarówno z pytaniem pierwszym, w którym respondenci oceniali
aktualną sytuację na lokalnym rynku pracy, jak i pytaniem drugim, w którym z kolei
poproszeni zostali o ocenę zmian zachodzących na kaliskim rynku pracy. Oznacza to, że
mieszkaocy powiatu kaliskiego, którzy zasadniczo negatywnie oceniali sytuację na rynku
pracy, uznawali też, że obecnie trudniej jest znaleźd bądź zmienid pracę na rynku kaliskim,
przy czym ta korelacja była silna (rS=0,540, p<0,05). Jednocześnie negatywnym ocenom
zmiany sytuacji na rynku pracy towarzyszyło udzielenie przeczących odpowiedzi na pytanie o
możliwośd zmiany miejsca zatrudnienia, przy czym w tym przypadku wystąpiła bardzo silna
korelacja (rS=0,711, p<0,05).
Pytanie, które zostało zadane respondentom jako czwarte dotyczy zawodów
nadwyżkowych na kaliskim rynku pracy. Zebrane odpowiedzi z rozbiciem na gminy zostały
przedstawione poniżej. Respondenci zostali poproszeni o spontaniczną odpowiedź (pytanie
otwarte bez kafeterii odpowiedzi) na pytanie o przedstawicieli jakich zawodów jest w ich
opinii zbyt wielu na lokalnym rynku pracy. Odpowiedzi zostały pogrupowane według typu
zawodów oraz na szersze kategorie według kryterium wykształcenia pracowników.
Wykres 14. Przedstawicieli jakich zawodów na kaliskim rynku pracy jest obecnie za dużo (jacy pracownicy mają
największy problem ze znalezieniem zatrudnienia)?
Żelazków
67%
Szczytniki
Stawiszyn
49%
Godziesze Wielkie
Ceków-Kolonia
48%
Blizanów
15%
32%
55%
17%
21%
23%
32%
55%
45%
14%
1%5%
7% 5%
8%
15%
17%
1%
2%
25%
23%
15%
3%
18%
13%
43%
Brzeziny
7% 3%
21%
47%
4%
1%
26%
61%
38%
10% 1%
22%
27%
Lisków
Koźminek
24%
36%
Opatówek
Mycielin
21%
23%
24%
8%
2% 5%
9%
5%
pracownicy umysłowi/ specjaliści z wyższym wykształceniem
pracownicy umysłowi niższego szczebla/ obsługi klienta
pracownicy fizyczni niewykwalifikowani
inni pracownicy
Strona
Dośd często padała odpowiedź: „humanista”, jednoznacznie określając profil
absolwentów, którzy mają największe problemy ze znalezieniem zatrudnienia po ukooczeniu
nauki w opinii mieszkaoców powiatu kaliskiego. Innymi zawodami w tej kategorii które
wymieniali respondenci były takie jak: ekonomista (Godziesze Wielkie, Koźminek, Mycielin),
informatyk (Ceków-Kolonia, Opatówek, Szczytniki), lekarz (Godziesze Wielkie, Mycielin,
Opatówek), sporadycznie także prawnik (Mycielin).
Gminy w których nadmiar osób z wyższym wykształceniem jest najbardziej
odczuwalny to Żelazków (67,4%), Opatówek (61,3%), Brzeziny (55,4%) oraz Lisków (55,1%).
Zaś najmniej odpowiedzi grupowanych w tej kategorii odnotowano w gminach Stawiszyn
(36,2%) i Ceków-Kolonia (38%).
W skali powiatu kaliskiego taki sam odsetek (21%) respondentów wskazywał na
zawody w kategoriach pracownicy fizyczni wykwalifikowani/rzemieślnicy oraz pracownicy
umysłowi niższego szczebla/obsługi klienta.
Jeżeli przyjrzed się bardziej szczegółowo kategorii pracowników fizycznych
wykwalifikowanych (w tym rzemieślników) nie sposób nie dostrzec wyraźnej tendencji jaką
jest wskazywanie przez badanych nadmiaru osób z wykształceniem budowalnym. Najczęściej
122
123
Strona
padająca odpowiedź to „budowlaniec” jednak jeśli traktowad te kategorie szerzej to należy
wspomnied o wielu odpowiedziach respondentów takich jak murarz, zbrojarz, tynkarz itp.
W tym przypadku bardzo ważnym jest zestawid rozkład odpowiedzi na pytanie o
zawody nadwyżkowe z pytaniem o zawody deficytowe. I jak się okazuje zawody które
pojawiają się na szczycie rankingu w obydwu przypadkach w kategorii zawodów
rzemieślniczych to zawody branży budowlanej.
Wyjaśnieniem takiego stanu rzeczy jest bez wątpienia specyfika branży budowlanej. A
więc po pierwsze sezonowośd – brak pracowników (przede wszystkim wykwalifikowanych) w
okresie wiosenno-letnim i nadwyżka w sezonie zimowym kiedy pracę ustają. Po drugie duża
zmiennośd w branży zależna od koniunktury na rynku budowlanym. Po trzecie zaś zjawisko
„szarej strefy” dośd powszechne zdaniem mieszkaoców, ale trudne do jednoznacznej oceny.
Innym dośd często występującym zawodem nadwyżkowym jest kierowca zawodowy. Tu
podobnie jak w przypadku zawodów budowlanych mamy do czynienia z paradoksalną na
pozór nadwyżką pracowników a jednocześnie niedoborem, ilustrowanym przez pyt.5, w
którym pytano o zawody deficytowe.
Pojawiały się także odpowiedzi mówiące o tzw. typowych zawodach rzemieślniczych
jak szewc, kaletnik, krawiec (gm. Lisków), czy bardziej ogólne absolwenci ZSZ oraz technicy
(bez podania konkretnego zawodu).
Gminy,
w
których
nadmiar
osób
wykwalifikowanych
pracujących
fizycznie/rzemieślników jest najbardziej odczuwalny to Mycielin (31,7%), Stawiszyn (26,7%),
Szczytniki (24,2%). Zaś najmniej odpowiedzi grupowanych w tej kategorii odnotowano w
gminach Lisków (13%) Brzeziny (14,6%), a także Ceków-Kolonia (15%).
Wśród zawodów wymienianych przez respondentów w kategorii „pracownicy
umysłowi niższego szczebla/obsługi klienta” znajdowali się przede wszystkim przedstawiciele
zawodów związanych z handlem – sprzedawcy i przedstawiciele handlowi.
Charakterystyka branży handlowej na tle innych sektorów polega na stosunkowo
dużej rotacji pracowników a zarazem płynności rynku. Poza tym, stanowisko sprzedawcy
przez to, że najczęściej nie wymaga fachowej wiedzy czy specjalistycznych umiejętności jest
stanowiskiem, które zajmują ludzie najczęściej nie będący kierunkowo wykształceni.
Powyższe czynniki wraz ze znaczną dynamiką branży handlu detalicznego mogą pośrednio
tłumaczyd dośd negatywny stosunek respondentów do pracowników obsługi klienta czy
sprzedawców. Zdarzało się, wcale nie rzadko, że respondenci tłumaczyli, iż zbyt dużo osób
pracuje w sektorze usług, a zbyt mało w produkcji, co powoduje ogólne pogorszenie
koniunktury i lokalnej sytuacji gospodarczej.
Kolejne często pojawiające się odpowiedzi w tej kategorii to pracownicy
administracyjni oraz urzędnicy. W tym przypadku można odnieśd się do wyników ukazanych
w pytaniu nr 7 gdzie respondenci opowiadali się za zmniejszeniem biurokracji, czy wręcz
ukazywali swój negatywny stosunek do aparatu urzędniczego.
Pozostałymi zawodami które warto wymienid ze względu na stosunkowo duży udział
odpowiedzi w poszczególnych gminach to policjant (Mycielin, Opatówek, Żelazków) i
serwisant RTV/AGD (Lisków).
Najmniej wskazao respondentów uzyskały zawody zaliczane do kategorii prac
fizycznych wykonywanych przez niewykwalifikowanych robotników. Podobnie jak w
przypadku pracowników posiadających wykształcenie kierunkowe, tak i tu prym wiedzie
branża budowlana i najczęściej pojawiającą się odpowiedzią są niewykwalifikowani
pracownicy budowlani.
Gminy w których nadmiar osób niewykwalifikowanych pracujących fizycznie jest
najbardziej odczuwalny to Ceków-Kolonia (7,5%) i Stawiszyn (7,3%). Zaś najmniej odpowiedzi
grupowanych w tej kategorii odnotowano w gminach Mycielin (0,8%)i Lisków (1,2%). Średnia
dla powiatu kaliskiego wyniosła 5%.
Blizanów
Strona
124
Mieszkaocy gminy Blizanów zapytani o zawody nadwyżkowe wskazywali przede
wszystkim na pracowników umysłowych i specjalistów z wyższym wykształceniem (45%).
Najczęściej wymienianymi zawodami były te związane z edukacją, a więc pedagodzy,
nauczyciele czy wychowawcy. Co ciekawe w tej kategorii stosunkowo często pojawiali się
także informatycy. Kolejną grupą której przedstawicieli jest za dużo na lokalnym rynku pracy
to wedle mieszkaoców gminy Blizanów rzemieślnicy oraz posiadający kwalifikacje
pracownicy fizyczni (24%). W tej grupie najczęściej wskazywano na zawody związane z
budownictwem. Wśród grupy pracowników umysłowych niższego szczebla (17%)
wskazywano głównie na sprzedawców i inne związane z handlem oraz pracowników
administracyjnych i urzędników. Mieszkaocy gminy Blizanów ponadto wskazywali na
nadmiar osób bez kwalifikacji pracujących fizycznie (9%), tu także wskazywano na osoby
pracujące w branży budowlanej.
Tabela 1. Zawody nadwyżkowe w gm. Blizanów
Blizanów
132
45%
50
17%
69
24%
25
9%
inni
16
5%
OGÓŁEM
292
100%
Brzeziny
Poproszeni o wymienienie zawodów, których ich zdaniem przedstawicieli jest za dużo
na rynku pracy, mieszkaocy gminy Brzeziny mówili głównie o osobach z wykształceniem
wyższym. Odpowiedzi te stanowiły 55% wszystkich udzielonych, a w grupie tej najczęściej
wymienianymi zawodami były związane z wykształceniem humanistycznym, dużą częśd
stanowiły odpowiedzi wskazujące na nauczycieli oraz pedagogów. Kolejną grupą osób,
których nadwyżka na rynku pracy jest odczuwalna dla 23% badanych w gminie to osoby
pracujące w rzemiośle oraz pracownicy fizyczni posiadający kwalifikacje. W tej grupie
najczęściej wymieniano kierowców zawodowych. 15% badanych mieszkaoców gminy
Brzeziny wskazało na nadmiar osób pracujących przy obsłudze klienta i pracowników
umysłowych niższego szczebla, najczęściej w tej kategorii pojawiali się pracownicy
administracyjni oraz sprzedawcy. Zaledwie dla 2% mieszkaoców gminy odczuwalna jest
nadwyżka pracowników niewykwalifikowanych pracujących fizycznie. Mniej więcej co
dwudziesty (5%) ankietowany wymienił przedstawicieli innych zawodów.
Tabela 2. Zawody nadwyżkowe w gm. Brzeziny
186
55%
49
15%
76
23%
7
2%
inni
18
5%
OGÓŁEM
336
100%
Strona
125
Brzeziny
Ceków-Kolonia
W gminie Ceków-Kolonia najbardziej odczuwalna jest nadwyżka pracowników z
wykształceniem wyższym, tak twierdzi 38% badanych mieszkaoców. Wymieniają oni takie
zawody jak: nauczyciele i informatycy. Niewiele mniej niż 1/3 ankietowanych (32%) twierdzi,
że za dużo jest pracowników fizycznych posiadających kwalifikacje bądź rzemieślników.
Badanym wskazującym zawody w tej kategorii chodzi głównie o zawody budowlane jak
murarz, zbrojarz. Tyle samo wskazao zanotowano przy odpowiedziach „inni” a także w
grupie zawodów dla niewykwalifikowanych pracowników fizycznych. Także tu najczęściej
mówiono o zawodach z branży budowalnej.
Tabela 3. Zawody nadwyżkowe w gm. Ceków-Kolonia
Ceków-Kolonia
81
38%
32
15%
68
32%
16
8%
inni
16
8%
OGÓŁEM
213
100%
Strona
126
Godziesze Wielkie
Respondenci w gminie Godziesze Wielkie, podobnie jak w innych gminach powiatu
kaliskiego wskazują na nadmiar osób z wykształceniem wyższym na lokalnym rynku pracy.
Wśród odpowiedzi w tej kategorii, stanowiących 43% wszystkich udzielonych, najczęściej
wymieniano ekonomistów, lekarzy oraz podobnie jak w innych gminach nauczycieli.
Podobna liczba ankietowanych – 23% w obydwu przypadkach – twierdzi, że odczuwalny jest
nadmiar pracowników obsługi klienta oraz wykwalifikowanych pracowników fizycznych.
Tyczy się to głównie sprzedawców i pracowników budowlanych. 7% badanych mieszkaoców
gminy Godziesze Wielkie wskazało na zbyt dużą liczbę osób bez kwalifikacji zatrudnionych
jako pracownicy fizyczni, gównie na budowach i najczęściej w „szarej strefie”.
Tabela 4. Zawody nadwyżkowe w gm. Godziesze Wielkie
Godziesze Wielkie
100
43%
52
23%
52
23%
15
7%
inni
11
5%
OGÓŁEM
230
100%
Koźminek
Niemal połowa mieszkaoców gminy Koźminek stwierdziła, że pracowników z
wykształceniem wyższym jest zbyt wielu jak na potrzeby lokalnego rynku pracy. Odpowiedzi
takie stanowiły 47%, a wśród nich najczęściej pojawiali się przedstawiciele zawodów takich
jak: ekonomiści, nauczyciele i pedagodzy. Co czwarty mieszkaniec gminy odczuwa zbyt dużą
podaż wykwalifikowanych pracowników fizycznych (25%), a są to głównie przedstawiciele
zawodów budowalnych. Nieco mniej ankietowanych (21%) stwierdziło, że na rynku pracy
jest zbyt wielu pracowników obsługi klienta, przede wszystkim pracujących w handlu –
sprzedawców i przedstawicieli handlowych. Zaledwie 3 odpowiedzi z ogólnej liczby 222
udzielonych tyczyły się pracowników niewykwalifikowanych.
Tabela 5. Zawody nadwyżkowe w gm. Koźminek
105
47%
47
21%
56
25%
3
1%
inni
11
5%
OGÓŁEM
222
100%
Strona
127
Koźminek
Lisków
Ponad połowa (55%) przebadanych mieszkaoców gminy Lisków stwierdziła, że na
lokalnym rynku pracy jest nadmiar osób z wykształceniem wyższym, co warte podkreślenia
około połowa z tych odpowiedzi nie konkretyzowała zawodu nadwyżkowego, a jedynie
określała kategorie (pracownik umysłowy z wyższym wykształceniem) bądź profil
wykształcenia (humanistyczny). Nadmiar pracowników fizycznych posiadających kwalifikacje
zawodowe odczuwa 17% ankietowanych. W tej kategorii wymieniano zarówno zawody
budowlane, jak i typowo rzemieślnicze jak szewc, kaletnik czy krawiec. Wśród grupy
pracowników umysłowych niższego szczebla wymieniano pracowników administracyjnych
(głównie urzędników), jak i serwisantów RTV/AGD. Odpowiedzi w tej grupie zastanowią
13% ogółu udzielonych przez mieszkaoców gminy. Stosunkowo dużo odpowiedzi pojawiło się
w kategorii dotyczącej innych zawodów – a najliczniejszą grupę stanowili „absolwenci liceów
ogólnokształcących”.
Tabela 6. Zawody nadwyżkowe w gm. Lisków
140
55%
33
13%
43
17%
3
1%
inni
35
14%
OGÓŁEM
254
100%
Mycielin
Dla niemal połowy (48%) mieszkaoców gminy Mycielin, grupą której nadmiar na
lokalnym rynku pracy jest najbardziej zauważalny są osoby z wykształceniem wyższym
pracujący umysłowo. Dośd licznie wskazywano na lekarzy. Poza tym podobnie jak w innych
gminach wymieniano pedagogów i nauczycieli, zaś w mniejszym stopniu ekonomistów i
prawników. Mniej więcej co trzeci badany (32%) wskazywał na nadwyżkę pracowników
umysłowych niższego szczebla, głównie na sprzedawców, ale i dośd liczną grupę stanowili
policjanci. 18% odpowiedzi dotyczyło osób pracujących fizycznie a posiadających kwalifikacje
zawodowe. Chodzi tu przede wszystkim o budowniczych, a także absolwentów ZSZ oraz
Techników (bez podania konkretnego zawodu). Nadmiar pracowników bez kwalifikacji czy
innych kategorii zawodów jest odczuwalny dla znikomego odsetka badanych w gminie.
Strona
128
Lisków
Tabela 7. Zawody nadwyżkowe w gm. Mycielin
Mycielin
126
48%
84
32%
47
18%
2
1%
inni
6
2%
OGÓŁEM
265
100%
Opatówek
O ile w gminie Opatówek podobnie jak w innych gminach powiatu kaliskiego
najbardziej odczuwalny jest nadmiar osób z wyższym wykształceniem na rynku pracy (tak
wskazuje 61% badanych mieszkaoców) to w przeciwieostwie do większości gmin nie
wskazuje się na nadwyżkę nauczycieli, ale zbyt wielu lekarzy czy informatyków. W innych
kategoriach najczęściej wskazywano na policjantów, urzędników i sprzedawców (grupa
pracowników umysłowych niższego szczebla – 21% wskazao) oraz na kierowców i
pracowników budowlanych (grupa osób pracujących fizycznie posiadających kwalifikacje
zawodowe – 15%).
Tabela 7. Zawody nadwyżkowe w gm. Opatówek
185
61%
62
21%
45
15%
8
3%
inni
2
1%
OGÓŁEM
302
100%
Strona
129
Opatówek
Stawiszyn
Podobnie jak w innych gminach, mieszkaocy Stawiszyna wskazują na nadmiar
nauczycieli i pedagogów na lokalnym rynku pracy. Jednak udział wskazujących na
pracowników umysłowych z wyższym wykształceniem jest zauważalnie mniejszy niż w
większości gmin. Jeżeli dla powiatu jest to średnio 50% to dla gminy Stawiszyn zaledwie 36%.
Co za tym idzie stosunkowo wielu respondentów wskazywało na dwie inne grupy
pracowników – umysłowych niższego szczebla (27%), oraz fizycznych wykwalifikowanych
(26%). Zawody wymieniane w tych grupach najczęściej przez mieszkaoców miasta i gminy to
sprzedawcy oraz przedstawiciele handlowi, a także kierowcy i pracownicy budowlani.
Nieliczna częśd respondentów wskazała na pracowników fizycznych bez kwalifikacji (7%),
głównie na kierowców.
Tabela 8. Zawody nadwyżkowe w gm. Stawiszyn
Stawiszyn
84
36%
62
27%
61
26%
17
7%
inni
8
3%
OGÓŁEM
232
100%
Strona
130
Szczytniki
Około połowa (49%) badanych mieszkaoców gminy Szczytniki twierdzi, że na
lokalnym rynku pracy jest zbyt wielu pracowników z wyższym wykształceniem, głównie
wskazywano na absolwentów studiów humanistycznych oraz nauczycieli, a także
informatyków. 24% ankietowanych stwierdziło, że odczuwalny jest nadmiar osób
pracujących w usługach, głównie w handlu. Niewiele mniej wskazao (22%) odnotowano w
kategorii pracowników fizycznych wykwalifikowanych – tu wymieniano kierowców oraz
fryzjerów. Warto zwrócid uwagę na stosunkowo mały odsetek wskazywanych przedstawicieli
branży budowlanej oraz wybijający się na tle powiatu udział fryzjerów.
Tabela 9. Zawody nadwyżkowe w gm. Szczytniki
Szczytniki
144
49%
71
24%
63
22%
11
4%
inni
4
1%
OGÓŁEM
293
100%
Żelazków
Mieszkaocy gminy Żelazków w znacznej większości (aż 67%, podczas gdy średnia dla
powiatu kaliskiego wyniosła 50%) stwierdzili, że na lokalnym rynku pracy jest zbyt wiele osób
z wykształceniem wyższym. Najbardziej odczuwalnym jest nadmiar nauczycieli (141
wskazao) co oznacza, że aż 40% mieszkaoców gminy udzieliło takiej odpowiedzi.
Jednocześnie na tle powiatu, w gminie Żelazków zdecydowanie mniej odczuwalną jest
nadwyżka pracowników umysłowych szczebla niższego (21% wskazao). W grupie tej
najliczniej mówiono o zawodach takich jak: policjant i urzędnik. Co dziesiąty ankietowany
stwierdził, że jest zbyt wiele wykwalifikowanych osób pracujących fizycznie, głównie w
branży budowlanej.
Tabela 10. Zawody nadwyżkowe w gm. Żelazków
236
67%
73
21%
35
10%
5
1%
inni
1
0%
OGÓŁEM
350
100%
Pytanie, które zostało zadane respondentom jako piąte dotyczy zawodów
deficytowych na kaliskim rynku pracy. Zebrane odpowiedzi z rozbiciem na gminy zostały
przedstawione poniżej. Respondenci zostali poproszeni o spontaniczną odpowiedź (pytanie
otwarte bez kafeterii odpowiedzi) na pytanie o przedstawicieli zawodów, jakich jest w ich
Strona
131
Żelazków
opinii zbyt mało na lokalnym rynku pracy. Odpowiedzi zostały pogrupowane według typu
zawodów oraz na szersze kategorie według kryterium wykształcenia pracowników.
Wykres 15. Przedstawicieli jakich zawodów na kaliskim rynku pracy jest obecnie za mało
(jacy pracownicy bez większych problemów znajdują zatrudnienie)?
5,2%
57,2%
1,8%
56,8%
1,4%
6,1%
2,6%
3,4%
58,1%
57,4%
4,5%
9,5%
61,5%
26,8%
35,6%
0,0%
4,0%
72,6%
1,3%
4,1%
3,3%
61,0%
62,1%
4,5%
10,5%
53,1%
73,8%
75,9%
6,4%
5,1%
10,4%
1,2%
10,3%
7,4%
8,9%
27,0%
27,7%
5,9%
18,6%
5,5%
2,8%
9,9%
17,9%
4,4%
6,1%
29,2%
28,0%
35,4%
4,6%
11,1%
inni pracownicy
Strona
Analizując wyniki badao prowadzonych wśród mieszkaoców gmin powiatu kaliskiego
jednoznacznie należy stwierdzid, że w ich opinii kategorią najbardziej deficytowych zawodów
jest kategoria w której znajdują zatrudnienie pracownicy fizyczni wykwalifikowani oraz
rzemieślnicy. Biorąc pod uwagę wyniki zbiorcze dla całego powiatu wskazania w tej kategorii
to 63% ogółu.
Najczęściej pojawiającymi się zawodami w kategorii pracowników fizycznych
wykwalifikowanych (w tym rzemieślników) są zawody budowlane. Najczęściej padająca
odpowiedź to „budowlaniec”, jednak jeśli traktowad tę kategorię szerzej to należy
wspomnied o wielu innych odpowiedziach respondentów, takich jak murarz, zbrojarz,
tynkarz, itp.
Warto zestawid rozkład odpowiedzi na pytanie o zawody deficytowe z pytaniem o
zawody nadwyżkowe. Zawody, które pojawiają się na szczycie rankingu w obydwu
przypadkach w kategorii zawodów rzemieślniczych to zawody branży budowlanej.
132
133
Strona
Wyjaśnieniem takiego stanu rzeczy jest bez wątpienia specyfika branży budowlanej. A
więc po pierwsze sezonowośd – brak pracowników (przede wszystkim wykwalifikowanych) w
okresie wiosenno-letnim i nadwyżka w sezonie zimowym kiedy prace ustają. Po drugie duża
zmiennośd w branży zależna od koniunktury na rynku budowlanym. Po trzecie zaś zjawisko
„szarej strefy” dośd powszechne wedle mieszkaoców, ale trudne do jednoznacznej oceny.
Innym dośd często występującym zawodem deficytowym jest kierowca zawodowy.
Tu podobnie, jak w przypadku zawodów budowlanych mamy do czynienia z paradoksalnym
na pozór deficytem pracowników a jednocześnie nadmiarem, ilustrowanym przez pyt.4 gdzie
pytano o zawody nadwyżkowe.
Dodatkowo należy wspomnied o często pojawiających się odpowiedziach „fachowcy”
czy ludzie z „fachem w ręku”. Niewątpliwie odnoszące się do pracowników posiadających
odpowiednie kwalifikacje do świadczenia usług na oczekiwanym, wysokim poziomie. W
opinii mieszkaoców powiatu kaliskiego brak jest rzemieślników, chod niekoniecznie są w
stanie określid jakich konkretnie.
Mimo, iż w wielu gminach odpowiedź ta w ogóle nie występowała warto powiedzied,
że dla mieszkaoców niektórych gmin (Koźminek, Lisków ) zawodem deficytowym jest rolnik.
Co, biorąc pod uwagę ewidentnie rolniczy charakter w zasadzie całego obszaru powiatu
kaliskiego jest faktem niebagatelnym.
Pozostałe zawody deficytowe w tej kategorii wymieniane przez respondentów,
istotne w rozbiciu na gminy to: fryzjer (Godziesze Wielkie, Mycielin), elektryk (Godziesze
Wielkie, Mycielin, Stawiszyn, Żelazków), elektronik (Godziesze Wielkie, Mycielin, Stawiszyn) i
mechanik (Mycielin).
Gminy
w
których
deficyt
osób
wykwalifikowanych
pracujących
fizycznie/rzemieślników jest najbardziej odczuwalny to Lisków (75,9%), Żelazków (73,8%)
oraz Mycielin (72,6%). Zaś najmniej odpowiedzi grupowanych w tej kategorii odnotowano w
gminach Szczytniki (53,1%), Brzeziny (56,8%).
Kolejną kategorią zawodów deficytowych według odpowiedzi mieszkaoców powiatu
kaliskiego są zawody specjalistyczne wykonywane przez osoby z wyższym wykształceniem.
Średnia wskazao dla powiatu w tejże kategorii wyniosła 24%. Najczęściej wskazywanymi
zawodami deficytowymi były: lekarz oraz inżynier. Dużą liczbę wskazao na deficyt lekarzy
można tłumaczyd bardziej poprzez złą ocenę służby zdrowia i chęd większego poczucia
bezpieczeostwa w kwestii zdrowotnej czy też większego dostępu do bezpłatnej służby
zdrowia w ogóle, niż realną potrzebą zatrudnienia większej liczby specjalistów w tej
dziedzinie. Potwierdzeniem tego jest fakt, że spośród zawodów medycznych pojawiał się
tylko lekarz i nie odnotowano znaczącej liczby odpowiedzi mówiących o innych zawodach
medycznych. Innym potwierdzeniem jest fakt, że w niektórych gminach lekarz jest także
wskazywany jako zawód nadwyżkowy.
Zawód inżyniera można faktycznie uznad jako ten najbardziej deficytowy (spośród
specjalistów z wyższym wykształceniem) w odczuciu mieszkaoców powiatu kaliskiego.
Potwierdzeniem tej tezy jest występowanie tej odpowiedzi w znacznej większości gmin
powiatu. A z drugiej strony inżynier nie jest wymieniany w ogóle wśród zawodów
nadwyżkowych.
Pojawiał się także zawód informatyk, który podobnie jak wiele innych wyżej
opisywanych znajduje się wysoko w rankingu zarówno zawodów deficytowych, jak i tych
nadwyżkowych. W tym przypadku można tłumaczyd taki stan rzeczy z jednej strony poprzez
duże zróżnicowanie w umiejętnościach prezentowanych przez informatyków z wyższym
wykształceniem i techników informatyków. Poza tym, ambiwalencja odpowiedzi przy tym
zawodzie jest powiązana z rolniczym charakterem powiatu. Informatycy nie są potrzebni
tam, gdzie nie ma komputerów, ale wraz z upowszechnianiem się nowych źródeł przekazu i
postępującą informatyzacją zauważalny jest fakt nie nadążania podaży odpowiednio
wykształconych specjalistów za popytem na nich.
Inne zawody wskazywane przez respondentów dośd często w rozkładzie gminnym to:
muzyk/plastyk (Godziesze Wielkie), prawnik (Mycielin).
Gminy, w których deficyt osób wysoko wykształconych jest najbardziej odczuwalny to
Lisków, Brzeziny (35,6%), Szczytniki (35,4%). Zaś najmniej odpowiedzi grupowanych w tej
kategorii odnotowano w gminach Lisków (9,9%) oraz Żelazków (11,1%).
Blizanów
Mieszkaocy gminy Blizanów w znacznej większości (57%) stwierdzili, że na lokalnym
rynku pracy jest zbyt mało osób z wykształceniem rzemieślniczym i osób wykwalifikowanych
pracujących fizycznie. Najbardziej odczuwalnym jest brak pracowników budowlanych i
pokrewnych (76 wskazao) co oznacza, że aż 30% mieszkaoców gminy udzieliło takiej
odpowiedzi. Kolejnym wskazaniem badanych była grupa osób pracujących umysłowo
posiadających wyższe wykształcenie – 27%. W grupie tej najliczniej mówiono o zawodach
takich jak: lekarz, nauczyciel i księgowy. Co dziesiąty ankietowany stwierdził, że jest zbyt
mało osób pracujących umysłowo na stanowiskach niższego szczebla, tu głównie
wymieniano sprzedawców (22 razy – co stanowi 8% wskazao dla całej gminy). Najmniej
odczuwalny był brak niewykwalifikowanych pracowników fizycznych.
Tabela 11. Zawody deficytowe w gm. Blizanów
67
27%
26
10%
143
57%
13
5%
inni
1
0%
OGÓŁEM
250
100%
Strona
134
Blizanów
Brzeziny
Ponad połowa (57%) badanych mieszkaoców gminy Brzeziny była zdania, że na
lokalnym rynku pracy jest zbyt mało pracowników fizycznych z kwalifikacjami, głównie
wskazywano na kategorię bez podawania konkretnego zawodu (najczęściej spotykano się z
odpowiedzią „fachowców”). Wśród zawodów wymienionych z nazwy najwięcej było
kierowców, budowlaoców, murarzy/tynkarzy. 36% ankietowanych stwierdziło, że
odczuwalny jest deficyt osób z wyższym wykształceniem wyższym pracujących jako
specjaliści, głównie lekarzy i inżynierów. Zaledwie co dwudziesty ankietowany (5%)
wskazywał na braki w kategorii pracowników umysłowych niższego szczebla (głównie w
handlu).
Tabela 12. Zawody deficytowe w gm. Brzeziny
Brzeziny
118
36%
17
5%
188
57%
6
2%
inni
2
1%
OGÓŁEM
331
100%
Strona
135
Ceków-Kolonia
Podobnie jak w innych gminach, mieszkaocy gminy Ceków-Kolonia wskazują na brak
rzemieślników i wykwalifikowanych pracowników budowlanych na lokalnym rynku pracy –
łącznie dla całej kategorii odnotowano 58% wskazao. Udział wskazujących na niedobór
pracowników umysłowych z wyższym wykształceniem jest zauważalnie mniejszy, stanowi
mniej więcej połowę poprzedniej kategorii, a więc 27%. Wśród zawodów najczęściej
wymienianych w tej grupie odnotowad należy lekarzy i informatyków. Co za tym idzie
stosunkowo niewielu respondentów wskazywało na dwie inne grupy pracowników –
umysłowych niższego szczebla (7%), oraz fizycznych niewykwalifikowanych (6%). Zawody
wymieniane w tych grupach najczęściej przez mieszkaoców gminy to sprzedawcy oraz
ochroniarze.
Tabela 13. Zawody deficytowe w gm. Ceków-Kolonia
Ceków-Kolonia
40
27%
11
7%
86
58%
9
6%
inni
2
1%
OGÓŁEM
148
100%
Godziesze Wielkie
O ile w gminie Godziesze Wielkie podobnie jak w innych gminach powiatu kaliskiego
najbardziej odczuwalny jest brak osób wykwalifikowanych pracujących fizycznie (w tym
rzemieślników) na rynku pracy (tak wskazuje 57% badanych mieszkaoców) to w
przeciwieostwie do większości gmin nie wskazuje się na niedobór budowlaoców, ale
fryzjerów, elektryków i mechaników. W innych kategoriach najczęściej wskazywano na
lekarzy, inżynierów, muzyków/plastyków (grupa pracowników umysłowych wyższego
szczebla – 28% wskazao) oraz na sekretarki (grupa osób pracujących umysłowo na niższym
szczeblu – 9%).
Tabela 14. Zawody deficytowe w gm. Godziesze Wielkie
65
28%
21
9%
135
57%
8
3%
inni
6
3%
OGÓŁEM
235
100%
Koźminek
Dla ponad połowy (62%) mieszkaoców gminy Koźminek, grupą której brak na
lokalnym rynku pracy jest najbardziej zauważalny są osoby z tak zwanym „fachem w ręku”, a
więc rzemieślnicy i pracownicy fizyczni zawodowo wykwalifikowani. Dośd licznie wskazywano
na pracowników budowlanych oraz murarzy/tynkarzy a także, co godne zaznaczenia na
wykształconych zawodowo rolników. Mniej więcej co czwarty badany (19%) wskazywał na
Strona
136
Godziesze Wielkie
niedobór pracowników z wyższym wykształceniem - głównie na lekarzy, ale i nauczycieli oraz
informatyków. 10% odpowiedzi dotyczyło osób pracujących fizycznie i nieposiadających
kwalifikacji zawodowych. Brak pracowników zatrudnianych w usługach jest odczuwalny dla
znikomego odsetka (6%) badanych w gminie.
Tabela 15. Zawody deficytowe w gm. Koźminek
Koźminek
41
19%
13
6%
136
62%
21
10%
inni
10
5%
OGÓŁEM
221
100%
Lisków
Trzech na czterech (76%) mieszkaoców gminy Lisków stwierdziło, że na lokalnym
rynku pracy jest zauważalny brak osób z wykształceniem rzemieślniczym, co warte
podkreślenia znaczna częśd z tych odpowiedzi nie konkretyzowała zawodu, którego brak jest
najbardziej odczuwalny, a jedynie określała kategorie („człowiek z fachem w ręku”,
„rzemieślnik”). Wśród zawodów wymienionych z nazwy najczęściej pojawiały się:
budowlaniec, murarz/tynkarz, rolnik. Niedobór pracowników fizycznych nieposiadających
kwalifikacji zauważa podobny odsetek mieszkaoców gminy, jak w przypadku osób z wyższym
wykształceniem – w obydwu przypadkach było to 10%. W tych kategoriach wymieniano
głównie ogrodników i lekarzy. Wśród grupy pracowników umysłowych niższego szczebla
niewielu respondentów zauważa deficyt (3%).
Tabela 16. Zawody deficytowe w gm. Lisków
25
10%
7
3%
192
76%
26
10%
inni
3
1%
OGÓŁEM
253
100%
Strona
137
Lisków
Mycielin
Zdecydowana większośd mieszkaoców gminy Mycielin stwierdziła, że najbardziej
deficytową kategorią pracowników są pracownicy fizyczni wykwalifikowani – odpowiedzi
takie stanowiły 73%. Najczęściej wymieniano fryzjerów, budowlaoców, elektryków,
mechaników i elektroników. Pracowników z wykształceniem wyższym jest zbyt mało jak na
potrzeby lokalnego rynku pracy według 18% badanych, którzy wymieniali lekarzy,
informatyków i prawników. Zaledwie 5% badanych wskazało na brak pracowników usług, a
4% pracowników fizycznych bez kwalifikacji zawodowych.
Tabela 17. Zawody deficytowe w gm. Mycielin
Mycielin
49
18%
15
5%
199
73%
11
4%
inni
0
0%
OGÓŁEM
274
100%
Strona
138
Opatówek
Respondenci w gminie Opatówek podobnie jak w innych gminach powiatu kaliskiego
wskazują na niedobór osób z wykształceniem zawodowym i technicznym na lokalnym rynku
pracy. Wśród odpowiedzi w tej kategorii, stanowiących 61% wszystkich udzielonych,
najczęściej wymieniano zawody budowlane, podobnie jak w większości innych gmin. 29%
ankietowanych w mieście i gminie Opatówek twierdzi, że odczuwalny jest brak pracowników
najwyżej wykwalifikowanych, głównie lekarzy, inżynierów i informatyków. Po 4% badanych
wskazało na zbyt małą liczbę osób bez kwalifikacji zatrudnionych jako pracownicy fizyczni,
gównie na budowach oraz pracowników umysłowych niższego szczebla – głównie w handlu.
Tabela 18. Zawody deficytowe w gm. Opatówek
Opatówek
92
29%
14
4%
192
61%
13
4%
inni
4
1%
OGÓŁEM
315
100%
Stawiszyn
W gminie Stawiszyn najbardziej odczuwalny jest niedobór rzemieślników i
pracowników fizycznych z kwalifikacjami zawodowymi, tak twierdzi 62% badanych
mieszkaoców. Wymieniają oni takie zawody jak: budowlaocy, kierowcy, elektrycy i
elektronicy. Mniej niż co trzeci respondent (28%) stwierdził, że za mało jest osób z wyższym
wykształceniem. Badanym wskazującym zawody w tej kategorii chodziło głównie o lekarzy
(32 odpowiedzi, co stanowi 15% dla całej gminy). Zbyt mało pracowników obsługi klienta i
zatrudnionych w usługach jest wedle 6%, zaś pracowników fizycznych bez kwalifikacji według
3% badanych.
Tabela 19. Zawody deficytowe w gm. Stawiszyn
60
28%
13
6%
133
62%
7
3%
inni
1
0%
OGÓŁEM
214
100%
Szczytniki
Poproszeni o wymienienie zawodów, których ich zdaniem przedstawicieli jest za mało
na rynku pracy, mieszkaocy gminy Szczytniki mówili głównie o osobach z wykształceniem
Strona
139
Stawiszyn
zawodowym i technicznym. Odpowiedzi te stanowiły 53% wszystkich udzielonych, a w grupie
tej najczęściej wymienianymi zawodami były związane z wykształceniem budowlanym.
Kolejną grupą osób, których nadwyżka na rynku pracy jest odczuwalna dla 35% badanych w
gminie to osoby z wykształceniem wyższym. Warto zwrócid uwagę na fakt, że średnia dla
powiatu to zaledwie 24%, a więc brak osób o najwyższym wykształceniu w gminie Szczytniki
jest znacząco większy niż w pozostałych gminach. W tej grupie najczęściej wymieniano
lekarzy, inżynierów oraz informatyków. 6% badanych mieszkaoców gminy wskazało na
deficyt osób pracujących przy obsłudze klienta i pracowników umysłowych niższego szczebla,
najczęściej w tej kategorii pojawiali się pracownicy administracyjni oraz sprzedawcy. Dla 5%
mieszkaoców gminy odczuwalny jest brak pracowników niewykwalifikowanych pracujących
fizycznie.
Tabela 20. Zawody deficytowe w gm. Szczytniki
Szczytniki
110
35%
20
6%
165
53%
14
5%
inni
2
1%
OGÓŁEM
311
100%
Strona
140
Żelazków
Dla zdecydowanej większości badanych mieszkaoców gminy Żelazków (74%) grupą,
której brak na lokalnym rynku pracy jest najbardziej zauważalny są osoby z wykształceniem
technicznym i zawodowym. Bardzo licznie wskazywano na zawody budowlane (ponad
połowa mieszkaoców gminy). Poza tym podobnie jak w innych gminach wymieniano
kierowców i elektryków. Mniej więcej co dziesiąty badany wskazywał na deficyt
pracowników z wyższym wykształceniem (11%), oraz osób pracujących fizycznie
nieposiadających kwalifikacji zawodowych (10%). Chodzi tu przede wszystkim o lekarzy, a
także pracowników budowlanych bez kwalifikacji. Zdecydowanie najmniej odczuwalny
(podobnie jak w całym powiecie) jest brak pracowników umysłowych niższego szczebla.
Tabela 21. Zawody deficytowe w gm. Żelazków
Żelazków
36
11%
15
5%
239
74%
34
10%
inni
0
0%
OGÓŁEM
324
100%
7.2.5. Ocena oferty edukacyjnej
Na kluczowe pytanie o kształcenie młodzieży w Kaliszu i powiecie kaliskim (treśd
pytania brzmiała: czy szkoły ponadgimnazjalne (zasadnicze zawodowe, technika, licea
profilowane i ogólnokształcące) w Kaliszu i powiecie kaliskim kształcą młodzież zgodnie z
potrzebami, wymaganiami lokalnych pracodawców?) aż ¼ respondentów (25,5%) z powiatu
kaliskiego uznała, że tak, w tym 5%, że zdecydowanie tak. Swojego zdania nie potrafiła
określid ponad 1/3 respondentów (35%), natomiast niecałe 40% badanych uznało, że poziom
kształcenia w kaliskich szkołach nie jest adekwatny do potrzeb lokalnych pracodawców.
Szczegółowe dane na temat rozkładu udzielonych odpowiedzi w powiecie kaliskim
przedstawia poniżej zamieszczony wykres.
Wykres 16. Czy szkoły ponadgimnazjalne w Kaliszu i powiecie kaliskim kształcą młodzież zgodnie z potrzebami,
wymaganiami lokalnych pracodawców? Uśredniony rozkład odpowiedzi respondentów dla całego powiatu
kaliskiego
27%
35%
12%
5%
raczej tak
bez zmian
raczej nie
zdecydowanie nie
Strona
zdecydowanie tak
141
21%
Strona
142
Z uwagi na fakt, że powyższy wykres przedstawia uśredniony rozkład odpowiedzi dla
całego powiatu, a poszczególne gminy dośd znacznie różniły się pod względem udzielanych
przez respondentów odpowiedzi, warto przyjrzed się bardziej szczegółowemu zobrazowaniu
rozkładu. Widad wyraźnie, że mieszkaocy czterech gmin – Żelazków, Mycielin, Opatówek i
Godziesze Wielkie – w przeważającej większości byli zdania, że kaliskie szkoły nie kształcą
stosownie do wymagao, jakie stawiają lokalni pracodawcy w odniesieniu do możliwości
zatrudnienia. Tu negatywne odpowiedzi (skumulowane „zdecydowanie nie” i „raczej nie”)
wyniosły odpowiednio dla tych gmin 58,7%, 54,7%, 41,9% i 40,0%. Biorąc pod uwagę, że
stosunkowo dużo padło też odpowiedzi „nie wiem” i „trudno powiedzied”, oznacza to, że
respondenci myślący inaczej stanowili tu zdecydowaną mniejszośd (w gminie Żelazków osoby
twierdzące, że szkoły kształcą adekwatnie do potrzeb lokalnego rynku pracy stawiły 26,6%, w
gminie Mycielin – najmniej, gdyż zaledwie 12,6%, w Opatówku – 32,1%, czyli stosunkowo
dużo, natomiast w gminie Godziesze Wielkie – zaledwie 16,4%).
W zestawieniu gmin powiatu kaliskiego wyróżnia się gmina Szczytniki, której
mieszkaocy biorący udział w badaniu w większości uznali (44,9%), że kaliskie szkoły kształcą
odpowiednio do lokalnych potrzeb, przy czym aż 7% uznało, że „zdecydowanie tak”.
Jednocześnie w tej gminie odnotowano najniższy odsetek ocen negatywnych, na poziomie
zaledwie 24,4%.
Najmniej pozytywnych opinii na temat systemu kształcenia młodzieży wyrazili
mieszkaocy gmin: Mycielin (12,6%, w tym zdecydowanie pozytywną opinię wyraziło 5%),
Stawiszyn (15,9%, w tym zaledwie 4,1% udzieliło odpowiedzi „zdecydowanie tak”) oraz
Godziesze Wielkie (16,4%, w tym 4,3% odpowiedzi „zdecydowanie tak”).
Najbardziej zrównoważoną gminą powiatu kaliskiego pod względem udzielonych
odpowiedzi była gmina Koźminek, w której 1/3 mieszkaoców uznała, że szkoły nie kształcą
młodzieży adekwatnie do potrzeb kaliskich pracodawców (34,2%), niemal taka sama ich
liczba była przeciwnego zdania (32,8%) oraz podobny odsetek respondentów nie potrafił
wyrazid swojej opinii w tej kwestii (33,0%).
Wykres 17. Czy szkoły ponadgimnazjalne w Kaliszu i powiecie kaliskim kształcą młodzież zgodnie z potrzebami,
wymaganiami lokalnych pracodawców? Rozkład odpowiedzi respondentów z podziałem na miejsce
zamieszkania według gmin *w %+
Ceków-Kolonia 3,5
Mycielin
Lisków
19,3
5,0 7,7
6,0
Brzeziny 3,4
Stawiszyn
4,1
Koźminek
Szczytniki
Godziesze Wielkie
41,8
21,1
37,6
22,4
17,7
33,0
37,9
12,1
5,0
Opatówek 2,6
zdecydowanie tak
12,1
46,3
7,0
25,3
12,5
13,3
18,8
5,6
13,6
56,0
bez zmian
2,7
14,7
26,0
raczej tak
11,3
26,4
39,1
29,5
26,5
30,7
14,7
23,5
17,4
21,0
43,6
25,4
15,5
42,6
17,2
10,4
4,3
15,5
32,7
11,8
Żelazków 1,2
Blizanów
46,3
17,8
35,7
raczej nie
6,2
zdecydowanie nie
W gminach Ceków-Kolonia, Stawiszyn i Godziesze Wielkie odnotowano przy tym
największy odsetek odpowiedzi „nie wiem” (46,3% w każdej z gmin). Z kolei w gminie
Żelazków odsetek tych odpowiedzi stanowił mniej niż 15%. Jednocześnie w gminie tej
odpowiedzi najbardziej skrajne „zdecydowanie tak” i „zdecydowanie nie” stanowiły ogólnie
mały udział we wszystkich udzielonych odpowiedziach (odpowiednio 1,2% i 2,7%), co niejako
równoważy niewielki udział odpowiedzi „nie wiem”.
Strona
143
7.2.6. Ocena działalności władz na rzecz walki z bezrobociem
Ostatnim zadanym mieszkaocom powiatu kaliskiego pytaniem otwartym było to
dotyczące oczekiwanych działao ze strony władz lokalnych (wójt, burmistrz, starosta, radni)
na rzecz przeciwdziałania bezrobociu. W tym przypadku rozkład odpowiedzi był bardzo
mocno zróżnicowany. Odpowiedzi zostały pogrupowane, a szczegółowe przedstawienie
wyników znajduje się poniżej.
Wykres 18. Co powinny, Pana/i zdaniem, robid lokalne władze (wójt, burmistrz, prezydent, starosta, radni), aby
przeciwdziaład bezrobociu?
Żelazków
79%
Szczytniki
36%
Stawiszyn
Brzeziny
Blizanów
16%
48%
55%
16%
2% 6%
28%
57%
14%
5%
2%
11%
25%
75%
Godziesze Wielkie
Ceków-Kolonia
6%
43%
2%3%
1% 6%
54%
Mycielin
Koźminek
57%
24%
Opatówek
Lisków
16%
11%
55%
21%
33%
55%
25%
49%
37%
43%
2% 9%
3%
22%
5%
21%
6%
14%
Organizacja szkoleo/kursów/staży
Wsparcie dla firm/tworzenie nowych miejsc pracy
Pozyskiwanie dotacji
inne
Strona
Wśród udzielonych odpowiedzi wyróżniono następujące grupy:
 Działania podejmowane bezpośrednio przez instytucje publiczne w celu aktywizacji osób
bezrobotnych; takie jak: szkolenia i kursy podnoszące kwalifikacje i zwiększające
atrakcyjnośd beneficjentów na rynku pracy; organizacja staży absolwenckich w urzędach i
jednostkach organizacyjnych samorządu terytorialnego; organizacja prac społecznie
użytecznych, interwencyjnych, „robót publicznych”.
 Wsparcie dla firm/tworzenie nowych miejsc pracy; tu grupowano odpowiedzi
respondentów takie jak: najczęściej się pojawiające „tworzenie nowych miejsc pracy”;
wsparcie dla firm; ulgi podatkowe i zwolnienia dla firm i przedsiębiorstw; wsparcie
małych firm; wspieranie inwestycji.
 Pozyskiwanie dotacji; tu grupowano odpowiedzi związane ze staraniem się o środki
zewnętrzne głównie ze środków Unii Europejskiej, budżetu paostwa, województwa.
144
Strona
W kategorii inne najczęściej pojawiającymi się odpowiedziami były: obniżenie podatków
oraz wsparcie/inwestowanie w szkoły; poza tym: praca dla młodych, zatrudnianie
młodzieży, współpraca ze szkołami, zmniejszenie biurokracji, zniesienie zasiłków i
wprowadzenie ograniczeo dla korzystania z instrumentów rynku pracy dla osób
starszych.
Generalnie rzecz ujmując w skali powiatu najczęściej pojawiającą się grupą
odpowiedzi była ta dotycząca wsparcia firm/tworzenia nowych miejsc pracy (47%). W grupie
tych odpowiedzi najczęściej pojawiały się tworzenie nowych miejsc pracy (32% wszystkich
odpowiedzi), wspieranie inwestycji/pozyskiwanie inwestorów (4,4%) oraz otwieranie
nowych zakładów pracy (4,1%).
Drugą grupą odpowiedzi pojawiającą się wśród opinii mieszkaoców powiatu
kaliskiego była ta dotycząca działao bezpośrednich instytucji publicznych – łącznie 39,8%
wskazao. W grupie tej zdecydowanie największy odsetek zanotowano przy organizacji
szkoleo (19,7% wszystkich odpowiedzi), w dalszej kolejności, organizacja kursów
branżowych i doszkalających (8,5%); oraz organizacja staży w instytucjach publicznych
(8,3%).
Pozostałe
oczekiwane
działania
to
wedle
odsetka
wskazao:
wspieranie/inwestowanie w szkoły (3,7%); obniżenie podatków (3,5%); wspieranie
młodzieży wchodzącej na rynek pracy (1,5%); pozyskiwanie dotacji z UE (1,3%) oraz
postulat zmniejszenia biurokracji (1,2%).
Rozkład odpowiedzi w niektórych przypadkach dośd znacznie różnił się między
poszczególnymi gminami. O ile w gminie Koźminek 75% badanych stwierdziło, że władze
powinny przede wszystkim wspierad przedsiębiorców i tworzyd nowe miejsca pracy; o tyle
79% mieszkaoców gminy Żelazków stwierdziło, że władze powinny przede wszystkim
korzystad z narzędzi aktywizacji osób bezrobotnych poprzez szkolenia/kursy/staże.
Najwięcej wskazao dla grupy odpowiedzi organizacji szkoleo/kursów/staży
zanotowano właśnie w gminie Żelazków (79%), a w następnej kolejności Mycielin i Godziesze
Wielkie (w obydwu przypadkach 55%). Najmniej natomiast wskazao odnotowano w gminie
Koźminek (14%), Lisków (16%) oraz Ceków-Kolonia (21%).
Wysoki odsetek odpowiedzi z tej grupy można tłumaczyd zapewne przez relatywnie
niewielką liczbę firm prywatnych działających na terenie gmin, wysokie bezrobocie i w
rezultacie duże uzależnienie znaczącej liczby mieszkaoców od bezpośredniej pomocy
instytucji publicznych. W gminach wiejskich, gdzie mieszkaoców cechuje mała mobilnośd
bardzo często występuje zjawisko uzależnienia całych gospodarstw domowych od
uzyskiwanej pomocy czy to z Gminnych Ośrodków Pomocy Społecznej czy Powiatowego
Urzędu Pracy (zasiłek dla bezrobotnych). Stąd duża „popularnośd” prac społecznie
użytecznych. Jednocześnie urzędy stają się lokalnie bardzo ważnym pracodawcą. Negatywne
skutki takiego stanu rzeczy będą zapewne dotkliwe w roku 2011, w którym przewidziano
znaczne cięcia środków przeznaczanych na aktywizacje osób bezrobotnych (ok. 50%).
Jeżeli chodzi o odpowiedzi dotyczące wsparcia firm i przedsiębiorstw, to największy
odsetek wskazao odnotowano w gminach Koźminek (75%), Lisków i Szczytniki (w obydwu
145

146
Strona
przypadkach po 57%) oraz w gminie Ceków-Kolonia (55%). Z drugiej strony najmniejszy
odsetek odpowiedzi skategoryzowanych w tej grupie zanotowano dla gmin Żelazków (16%),
Mycielin (28%) i Godziesze Wielkie (33%).
Najwięcej odpowiedzi w grupie pozyskiwania dotacji udzielono w gminach Stawiszyn i
Blizanów (6%) oraz Brzeziny i Mycielin (5%). Najmniej zaś w gminach Koźminek i Szczytniki
gdzie rozkład odpowiedzi oscylował w granicach 0-1%.
Znikomy odsetek osób udzielających odpowiedzi w kategorii pozyskiwania dotacji
zewnętrznych jest trudny to jednoznacznego zinterpretowania. Z jednej strony duża częśd
kursów/szkoleo jest realizowana przy wsparciu środków zewnętrznych, z drugiej strony zaś
beneficjenci najczęściej nie są tego świadomi. Nie sposób tym samym odpowiedzied na
pytanie, jaka częśd respondentów mówiąca o potrzebie organizacji szkoleo czy kursów miała
na myśli to samo, co badani mówiący o pozyskiwaniu środków zewnętrznych np. z Programu
Operacyjnego Kapitał Ludzki z którego finansuje się wiele tego typu instrumentów
aktywizacji osób bezrobotnych, bądź zagrożonych bezrobociem.
W kategorii „inne”, najwięcej wskazao odnotowano dla gmin Lisków (25%), CekówKolonia (22%) i Brzeziny (21%). Najmniej zaś w gminach Żelazków (3%), Szczytniki i Opatówek
(6%).
W tej kategorii najwięcej wskazao dotyczyło procesu wprowadzania młodzieży na
rynek pracy. Respondenci zwracali uwagę na potrzebę poprawienia jakości kształcenia i
lepszej oferty szkół, która byłaby bardziej niż dotychczas dostosowana do potrzeb rynku
pracy. Tu jednoznacznie można stwierdzid, analizując zawody deficytowe i nadwyżkowe, że
mieszkaocy powiatu kaliskiego oczekiwaliby przesunięcia akcentów ze szkół
ogólnokształcących na technika i szkoły zawodowe, gdyż właśnie pracowników „z fachem w
ręku” najbardziej na lokalnym rynku pracy brakuje. Ponadto badani wskazywali na potrzebę
większego zaangażowania ze strony władz lokalnych w pośrednictwo między szkołami i
zakładami pracy.
Pojawiały się w niektórych gminach także głosy o wspieraniu osób młodych, nawet
kosztem osób starszych. Jak się wyrażali ankietowani – „osoby starsze zabierają pracę
młodym”. Podobna sytuacja ma według nich miejsce przy okazji rekrutacji na kursy i
szkolenia.
W kategorii tej odnotowano też powtarzające się głosy mówiące o potrzebie
zniesienia nadmiernych świadczeo socjalnych na rzecz osób bezrobotnych. Odpowiedzi te
wpisują się w szerszą dyskusję na temat motywacji do pracy osób bezrobotnych
pobierających zasiłek, czy inne świadczenia socjalne, a które sezonowo są zatrudniane przy
pracach interwencyjnych/społecznie użytecznych. Dodatkowym tłem dla tego typu postaw
jest zjawisko „szarej strefy”, która w powiecie kaliskim wedle wypowiedzi respondentów
istnieje przede wszystkim w branży budowlanej i w rolnictwie. Kwestia ta jest szerzej opisana
w raporcie z badao jakościowych, przy okazji których można było pogłębid wątki, których nie
sposób uchwycid w badaniach ilościowych.
Blizanów
Ankietowani mieszkaocy gminy Blizanów wskazywali przede wszystkim na potrzebę
tworzenia nowych miejsc pracy (odpowiedź skategoryzowaną w grupie wparcia dla
firm/tworzenie nowych miejsc pracy) - taką odpowiedź wybrało 33% badanych. Podobną
ilośd wskazao uzyskały dwie odpowiedzi ze sobą powiązane, chodzi mianowicie o organizację
kursów (16%) i szkoleo (15%). Należy przy tym powiedzied, że bardzo często ci sami
respondenci wskazywali zarówno na szkolenia, jak i na kursy. Inne odpowiedzi, które się
pojawiały (chod nie stanowią znaczącego odsetka i nie przekroczyły 4%) to zniesienie
zasiłków, wsparcie małych firm, przyciąganie inwestorów oraz organizacja staży.
Tabela 22. Co powinny, Pana/i zdaniem, robid lokalne władze (wójt, burmistrz, prezydent, starosta, radni), aby
Blizanów
37%
43%
6%
inne
14%
Brzeziny
Wśród działao które powinny podjąd instytucje publiczne w celu poprawy sytuacji na
lokalnym rynku pracy mieszkaocy gminy Brzeziny wymieniają głównie tworzenie nowych
miejsc pracy (42%). Kolejne wskazania nie stanowią więcej niż 12%, a są to kolejno:
organizacja szkoleo (11,5%), organizacja kursów (10%), obniżenie podatków (9,5%). Rozkład
odpowiedzi w gminie Brzeziny bardzo dobrze wpisuje się w średnią dla całego powiatu.
25%
49%
5%
inne
21%
Strona
147
Brzeziny
Ceków-Kolonia
Mieszkaocy gminy Ceków-Kolonia zwracają uwagę, podobnie jak mieszkaocy innych
gmin, głównie na potrzebę tworzenia nowych miejsc pracy (39%). Innymi rozwiązaniami
które dostrzegają badani, ale które nie uzyskały większej liczby wskazao są: organizowanie
kursów (10,7%), szkoleo (7%), wsparcie zakładów pracy (7%) oraz inwestowanie w szkoły
(8%). Zauważalną różnicą w wypowiedzi mieszkaoców jest zwrócenie uwagi na potrzebę
ograniczenia kursów dla osób starszych, gdyż jak twierdzą ankietowani „zabierają miejsce
młodym”, odsetek tego typu wypowiedzi nie jest duży, gdyż w skali gminy to około (3,7%),
niemniej jednak na tle powiatu jest to wynik wybijający się.
Ceków-Kolonia
21%
55%
3%
inne
22%
Godziesze Wielkie
Odpowiadając na pytanie o działania, które powinny podjąd lokalne władze w celu
polepszenia sytuacji na rynku pracy mieszkaocy gminy Godziesze Wielkie koncentrowali się
głównie na instrumentach aktywizacji osób bezrobotnych, bądź zagrożonych utratą pracy.
Wspominali głównie o prowadzeniu (najlepiej bezpłatnych) szkoleo (29%) oraz kursów
doszkalających i przebranżawiających (21%). Stosunkowo rzadziej niż w innych gminach
pojawiała się odpowiedź „tworzenie nowych miejsc pracy” (14%) i wsparcie dla inwestycji
(11%). Należy przy tym odnotowad, że w gminie Godziesze Wielkie obok gminy Stawiszyn
udzielono najmniej odpowiedzi na to pytanie.
55%
33%
2%
inne
9%
Strona
148
Godziesze Wielkie
Koźminek
Mieszkaocy gminy Koźminek koncentrują się głównie na potrzebie tworzenia nowych
miejsc pracy przez instytucje publiczne (55%). Stosunkowo dużo na tle innych gmin powiatu
uzyskano odpowiedzi dotyczących wsparcia istniejących zakładów pracy – taką odpowiedź
wybrało 11,5% badanych mieszkaoców. Zbliżone wyniki odnotowano w przypadku szkoleo i
kursów (w obydwu przypadkach po 6%). Wartym odnotowania jest jeszcze odpowiedź,
której udzieliło 5% mieszkaoców gminy a mianowicie zauważają oni potrzebę lepszej
współpracy na płaszczyźnie wprowadzania młodzieży na rynek pracy. Zwracają uwagę
głównie na wsparcie absolwentów przy poszukiwaniu przyszłych pracodawców.
Koźminek
14%
75%
0%
inne
11%
Lisków
Mieszkaocy gminy Lisków podkreślają potrzebę tworzenia nowych miejsc pracy, taką
odpowiedź wybrało 40% respondentów. Wśród pozostałych udzielonych odpowiedzi na
uwagę zasługują głównie te dotyczące wspierania szkół (16%). Potrzebę wsparcia
przedsiębiorstw działających na terenie gminy zauważa 6,8% badanych. Natomiast
stosunkowo mniej niż w innych gminach odczuwalna jest potrzeba organizacji kursów (6,5%)
i szkoleo (6,1%). Pojawiła się też odpowiedź, w której na pierwszy plan wybija się potrzeba
wsparcia młodzieży w poszukiwaniu pracy 4%.
16%
57%
2%
inne
25%
Strona
149
Lisków
Mycielin
Mieszkaocy gminy Mycielin największy nacisk kładą na organizację szkoleo, aż 25,6%
ankietowanych wybrało właśnie tę odpowiedź. Kolejne z uzyskanych odpowiedzi to
organizacja staży (16,7%). Następne jeśli chodzi o odsetek uzyskiwanych odpowiedzi są te
zgrupowane, dotyczące wsparcia firm – a więc tworzenie nowych miejsc pracy (13%);
wsparcie nowych inwestorów (7%); oraz wsparcie działających już firm (4%) a także wsparcie
nowo powstających małych firm (3%).
Poza tym 3,5% ankietowanych wskazuje na możliwośd uzyskania większych środków z
Unii Europejskiej, a 2,9% mieszkaoców stwierdziło, że obniżenie podatków jest dobrym
rozwiązaniem problemów z bezrobociem.
Mycielin
55%
28%
5%
inne
11%
Opatówek
Według mieszkaoców gminy Opatówek najważniejszym z perspektywy polepszenia
sytuacji na lokalnym rynku pracy jest tworzenie nowych miejsc pracy. Tak stwierdziło 39%
badanych. Natomiast 20% respondentów oczekiwałoby od władz lokalnych zwiększenia
liczby dostępnych szkoleo; a 11% upatruje polepszenia sytuacji w większej liczbie
oferowanych staży. Znacząca częśd mieszkaoców gminy Opatówek (5%) na tle powiatu
opowiada się za prowadzeniem naboru na prace społecznie użyteczne jako dobrej praktyki
poprawienia sytuacji osób pozostających bez pracy.
43%
wsparcie dla firm/tworzenie nowych miejsc pracy
48%
pozyskiwanie dotacji
2%
inne
6%
Strona
organizacja szkoleo/kursów/staży
150
Opatówek
Stawiszyn
Mieszkaocy gminy Stawiszyn najrzadziej spośród mieszkaoców gmin powiatu
kaliskiego odpowiadali na pytanie o możliwe działania, które powinny podjąd władze lokalne
w celu poprawienia sytuacji na lokalnym rynku pracy. Niemniej jednak udzielone przez nich
odpowiedzi wpisują się w tendencje całego powiatu. Większośd z badanych, którzy
odpowiedzieli na pytanie stwierdziło, że najpilniejszą potrzebą jest tworzenie nowych miejsc
pracy (30%), kolejnymi wskazaniami wedle odsetka udzielonych odpowiedzi były: wsparcie
inwestorów zewnętrznych (15%), organizacja szkoleo (10,7%) oraz kursów (8,6%). W
mniejszym stopniu mówiono o potrzebie inwestycji w szkolnictwo (7,1%) oraz o potrzebie
obniżenia podatków (6,3%).
Stawiszyn
24%
54%
6%
inne
16%
Szczytniki
Wśród mieszkaoców gminy Szczytniki bezsprzecznie najwięcej jest osób, które
uważają za najważniejsze tworzenie miejsc pracy, stanowią oni niemal połowę (47%)
wszystkich mieszkaoców gminy którzy odpowiedzieli na pytanie. Kolejne wskazania uzyskały
zdecydowanie mniej zwolenników, a wśród nich były takie jak: organizacja szkoleo (16%),
staży (8%) i kursów (7,8%). Pojawiały się jeszcze głosy mówiące o potrzebie wsparcia
zakładów pracy (6%). Zaledwie trzech respondentów wskazało na możliwośd pozyskiwania
dotacji z Unii Europejskiej.
36%
57%
1%
inne
6%
Strona
151
Szczytniki
Żelazków
Mieszkaocy gminy Żelazków, a więc gminy gdzie padło najwięcej odpowiedzi na
pytanie o działania władz lokalnych w celu poprawy sytuacji na rynku pracy, zdecydowanie
opowiadają się za intensyfikacją wykorzystywania instrumentów aktywizacji osób
bezrobotnych czy zagrożonych utratą pracy. Wśród pięciu najczęściej pojawiających się
odpowiedzi, aż cztery z nich są skategoryzowane w grupie szkolenia/kursy/staże. W rozbiciu
procentowym mieszkaocy najczęściej opowiadali się za organizacją szkoleo (41%) staży
(21%), prowadzeniem prac społecznie użytecznych (11%) oraz organizacją kursów (4%). Poza
tą kategorią warto wspomnied o potrzebie tworzenia nowych miejsc pracy, którą wyraziło
13% ankietowanych.
Żelazków
79%
16%
2%
inne
3%
7.2.7. Opinie na temat kształcenia ustawicznego
W dalszej części wywiadu kwestionariuszowego respondenci poproszeni zostali o
udzielenie odpowiedzi na pytanie o to, czy doszkalanie i uzupełnianie swoich umiejętności i
kwalifikacji zawodowych powinno trwad przez całe życie. Rozkład uzyskanych w badaniu
odpowiedzi dla całego powiatu przedstawia wykres zamieszczony poniżej.
Wykres 19. Czy doszkalanie powinno trwad całe życie? Uśredniony rozkład odpowiedzi respondentów dla
całego powiatu kaliskiego.
5%
26%
26%
raczej tak
raczej nie
zdecydowanie nie
152
zdecydowanie tak
28%
Strona
15%
W zebranych odpowiedziach zaledwie 15% stanowiły odpowiedzi „nie wiem”, co
oznacza, że mieszkaocy powiatu kaliskiego biorący udział w badaniu zasadniczo potrafili się
ustosunkowad do zadanego pytania. Ponad połowa respondentów (53,7%) uznała, że ciągłe
podnoszenie kwalifikacji w życiu zawodowym ma kluczowe znaczenie i powinno trwad przez
całe życie, przy czym aż 26% uznało, że „zdecydowanie tak”. Odmiennego zdania była jednak
spora częśd mieszkaoców powiatu kaliskiego – niemal 1/3 osób biorących udział w badaniu
stwierdziła, że wiedza nabyta w szkole i w pierwszych latach pracy wystarczy na resztę życia i
że uzupełnianie już posiadanych kwalifikacji nie musi trwad przez całe życie (wśród tych osób
5% uznało, że „zdecydowanie nie”).
Ze względu na bardzo silne zróżnicowanie odpowiedzi w gminach powiatu kaliskiego,
warto przyjrzed się szczegółowemu rozkładowi.
Wykres 20. Czy doszkalanie powinno trwad całe życie? Rozkład odpowiedzi respondentów z podziałem na
miejsce zamieszkania według gmin *w %+
Ceków-Kolonia
34,8
Mycielin
21,8
14,6
Lisków
26,2
Stawiszyn
25,0
Koźminek
Godziesze Wielkie
6,7
Blizanów
Opatówek
28,0
zdecydowanie tak
30,9
raczej tak
5,8
14,4
4,3
6,9
4,4
19,2
18,3
21,6
36,6
3,4
7,7
7,0
24,9
1,0
65,8
31,8
18,3
12,7
28,8
21,5
20,7
10,6
21,6
23,6
16,0
5,5
,5
18,4
35,0
26,1
22,6
38,4
27,8
40,2
Szczytniki
3,8
24,8
36,4
Brzeziny
Żelazków
33,3
32,7
39,3
3,3
8,8
raczej nie
2,6
20,9
11,4
30,2
3,3
zdecydowanie nie
Strona
Przypatrując się bliżej rozkładom udzielonych odpowiedzi na pytanie o znaczenie
doszkalania i podnoszenia własnych kwalifikacji widad wyraźnie, że poszczególne gminy
różniły się znacznie. Mieszkaocy gmin Ceków-Kolonia, Koźminek, Blizanów, Lisków, Brzeziny i
Szczytniki w przeważającej większości uznali, że dokształcanie się powinno trwad całe życie,
że zarówno z punktu widzenia pracodawcy, jak i pracownika ma znaczenie jego samorozwój i
podnoszenie nabytych kwalifikacji – w tych gminach zsumowane odpowiedzi „zdecydowanie
tak” i „raczej tak” wyniosły odpowiednio: 68,2% (dla gminy Ceków-Kolonia i Koźminek),
64,5% (Blizanów), 64,1% (Lisków), 61,3% (Brzeziny) i 57,1% (Szczytniki). Najwięcej
odpowiedzi skrajnych – „zdecydowanie tak” padło w gminach Koźminek (ponad 40%), Lisków
(ponad 36%), Ceków-Kolonia (niecałe 35%) oraz Blizanów (prawie 32%).
153
W gminach Ceków-Kolonia, Koźminek, Żelazków i Blizanów padło najmniej
odpowiedzi „nie wiem” i „trudno powiedzied”, co świadczy o tym, że ich mieszkaocy mają
dośd sprecyzowane poglądy na kwestie związane z problematyką uczenia się przez całe życie
i ciągłym podnoszeniem własnych kwalifikacji i umiejętności. Odpowiednio dla tych gmin
odsetek odpowiedzi „nie wiem” wyniósł: 3,8%, 5,8%, 4,3% i 3,3%.
Wśród gmin, których mieszkaocy uznali, że doszkalanie i podnoszenie umiejętności
nie musi trwad całe życie i że w życiu zawodowym często wystarczy wiedza i umiejętności
nabyte w trakcie nauki, wyróżnia się znacząco gmina Żelazków – ponad 68% mieszkaoców
wybrała odpowiedź „zdecydowanie nie” lub „raczej nie”, przy czym wybór pierwszej
możliwości („zdecydowanie nie”) był nieznaczny – wyniósł mniej niż 3%.
Jedynie w gminie Blizanów odsetek odpowiedzi „zdecydowanie nie” na pytanie o
potrzebę, koniecznośd doszkalania się przez całe życie wyniósł ponad 10% (11,4%).
Zasadniczo odsetek ten był niewielki i dla wszystkich gmin wyniósł mniej niż 5%. Najmniejszy
odnotowano w gminie Mycielin (0,5%) i Godziesze Wielkie (1%).
Poniżej zamieszczony wykres obrazuje różnicę pomiędzy odpowiedziami „tak” i „nie”
na pytanie o wagę podnoszenia kwalifikacji. Im wyższa wartośd – tym większy odsetek
mieszkaoców danej gminy był zdania, że szkolid trzeba się przez całe życie, im mniejsza z
kolei – tym więcej respondentów nie widziało takiej konieczności. Kolorem zielonym
wyróżnione zostały te gminy, gdzie suma odpowiedzi „tak” przeważała sumę odpowiedzi
„nie”, natomiast kolorem czerwonym zaznaczone zostały gminy, w których zaobserwowaną
odwrotną tendencję.
Wykres 21. Gminy powiatu kaliskiego według różnicy między odpowiedziami "tak" i "nie" na pytanie o
doszkalanie przez całe życie.
46,7
44,1
42,2
40,1
32,2
28,5
26,0
24,0
11,7
-2,5
-41,1
Strona
Zdecydowana większośd mieszkaoców powiatu kaliskiego uznaje, że uzupełnianie
kwalifikacji zawodowych i doszkalanie się powinno trwad całe życie, jedynie mieszkaocy
dwóch gmin powiatu – Mycielin i Żelazków – nie zgadzają się z taką opinią. W przypadku
gminy Mycielin przewaga odpowiedzi negatywnych nad pozytywnymi jest jednak niewielka i
można uznad, że przeciwstawne opinie w zasadzie się równoważyły.
154
W dalszej części wywiadów respondenci zapytani zostali o posiadane kwalifikacje i
umiejętności – czy są one wystarczające, aby bez problemu utrzymad aktualne zatrudnienie
bądź znaleźd nowe miejsce pracy na kaliskim rynku.
Ponad ¼ mieszkaoców powiatu kaliskiego, którzy wzięli udział w badaniu, nie
potrafiło udzielid na to pytanie jednoznacznej odpowiedzi. Większośd (ponad 40%) uznała, że
nie posiada takiego wykształcenia lub takich kwalifikacji zawodowych, które pozwalają na
spokojne utrzymanie aktualnego zatrudnienia lub znalezienie nowej pracy. Wśród tych osób
aż 12% poinformowało, że ich kwalifikacje są „zdecydowanie niewystarczające”, natomiast
28%, że „raczej niewystarczające”.
Niewiele mniej osób – niemal 35% wszystkich badanych z kolei stwierdziło, że ich
kwalifikacje są wystarczające, że nie powinien pojawid się problem z utrzymaniem
zatrudnienia lub poszukiwaniem nowego.
Wykres 22. Czy Pana/Pani obecne kwalifikacje zawodowe i wykształcenie są wystarczające, aby bez problemu
utrzymad lub znaleźd zatrudnienie na kaliskim rynku pracy? Uśredniony rozkład odpowiedzi respondentów dla
całego powiatu kaliskiego
12%
12%
22%
28%
26%
bez zmian
raczej nie
zdecydowanie nie
Przypatrując się bliżej wynikom w poszczególnych gminach powiatu kaliskiego, widad
wyraźne różnice w rozkładach odpowiedzi. Na pierwszy rzut oka widad, że na tle pozostałych
gmin znacząco wyróżnia się gmina Żelazków – niemal 74% mieszkaoców, którzy wzięli udział
w badaniu było zdania, że posiadane przez nich kwalifikacje nie zadowalają aktualnych
pracodawców i że w związku z tym mają obawy co do utrzymania zatrudnienia lub
znalezienia nowego miejsca pracy. Co prawda mieszkaoców, którzy byli „zdecydowanie
przekonani” o tym fakcie było mniej niż 10%, a pozostali uznali, że ich wykształcenie jest
„raczej niewystarczające”, to jednak świadczy to o nienajlepszej sytuacji mieszkaoców tej
gminy na rynku pracy. Trzeba zaznaczyd, że w gminie Żelazków było jednocześnie bardzo
mało osób (poniżej 10%), którzy nie potrafili ocenid swojej sytuacji ze względu na posiadane
kwalifikacje i wykształcenie. Była to gmina, w której odsetek odpowiedzi „nie wiem” i
„trudno powiedzied” był zdecydowanie najmniejszy. Największy z kolei odsetek takich
155
raczej tak
Strona
zdecydowanie tak
odpowiedzi odnotowany został w gminie Godziesze Wielkie i stanowił niemal 50% wszystkich
zebranych odpowiedzi. W tej gminie jednocześnie rozkład pozostałych odpowiedzi był
bardzo wyrównany: ¼ mieszkaoców uznała, że ich kwalifikacje są wystarczające, a nieco
ponad ¼, że kwalifikacje nie są wystarczające do utrzymania zatrudnienia. Taki rozkład
odpowiedzi powoduje, że bardzo trudno jest ocenid w sposób jednoznaczny sytuację na
Wykres 23. Czy Pana/Pani obecne kwalifikacje zawodowe i wykształcenie są wystarczające, aby bez problemu
utrzymad lub znaleźd zatrudnienie na kaliskim rynku pracy? Rozkład odpowiedzi respondentów z podziałem na
miejsce zamieszkania według gmin *w %+
18,5
Mycielin
22,8
Lisków
21,2
Brzeziny
14,2
zdecydowanie tak
8,3
21,6
21,5
47,2
15,0
9,4
24,3
33,7
9,4
12,0
20,5
11,5
21,0
10,2
21,7
40,5
14,2
6,8
26,0
26,3
23,4
Żelazków 2,9
Opatówek
15,3
29,3
28,4
Godziesze Wielkie 1,9
Blizanów
27,3
10,0
22,3
33,9
29,0
Koźminek
20,3
36,5
10,7
Stawiszyn 1,7
Szczytniki
19,8
13,8
22,9
4,6
65,4
22,9
21,7
raczej tak
22,6
21,9
22,9
bez zmian
8,2
17,6
34,0
raczej nie
12,0
zdecydowanie nie
Po mieszkaocach gminy Godziesze Wielkie najbardziej przekonani o nieadekwatności
swoich kwalifikacji i wykształcenia do wymagao pracodawców na kaliskim rynku pracy są
mieszkaocy gmin Opatówek i Koźminek – tam skumulowane odpowiedzi „zdecydowanie nie”
i „raczej nie” wyniosły odpowiednio 46% i 45,9%, a więc niemal połowę wszystkich
uzyskanych odpowiedzi.
Warto zauważyd w tym miejscu, że w gminie Koźminek było jednocześnie stosunkowo
dużo odpowiedzi pozytywnych – 42,5%, w tym aż 28,4% odpowiedzi „zdecydowanie tak”, co
oznacza, że mieszkaocy, którzy udzielili takich odpowiedzi są przekonani o wystarczalności
swoich kompetencji zawodowych do utrzymania zatrudnienia lub znalezienia nowego
miejsca pracy. Taki rozkład odpowiedzi może wynikad z indywidualnego doświadczenia i
156
19,3
Strona
Ceków-Kolonia
osobistej sytuacji na rynku pracy – częśd mieszkaoców ocenia ją dobrze, częśd natomiast –
źle. Warto dodad, że odpowiedzi „nie wiem” i „trudno powiedzied” w tej gminie stanowiły
niewielki odsetek – nieco ponad 10%.
Niewątpliwie najwięcej osób, które w badaniu wskazały, że ich kwalifikacje lub
wykształcenie są wystarczające do utrzymania aktualnego zatrudnienia, było w gminie
Lisków (niemal 50%). W dalszej kolejności znalazły się następujące gminy: Brzeziny (40%),
Blizanów (37,9%) oraz Ceków-Kolonia (37,8%). Mieszkaocy, którzy byli zdecydowanie
przekonani o dobrym poziomie swojego wykształcenia lub wystarczających kompetencjach
zawodowych stanowili duży odsetek w gminach: Koźminek (28,4%), Lisków (21,2%), CekówKolonia (19,3%).
Na tym tle znacząco wyróżnia się gmina Mycielin, w której żaden z mieszkaoców nie
udzielił odpowiedzi „zdecydowanie tak” na pytanie o wystarczalnośd posiadanych kwalifikacji
zawodowych w odniesieniu do utrzymania zatrudnienia.
Respondentów, którzy uznali, że ich kwalifikacje zawodowe lub wykształcenie są
niewystarczające do bezproblemowego utrzymania dotychczasowego zatrudnienia lub
znalezienia nowego miejsca pracy, zapytano o gotowośd do uzupełnienia lub zmiany
posiadanych kwalifikacji i wykształcenia.
Wykres 24. Gotowośd do uzupełnienia lub zmiany kwalifikacji zawodowych i wykształcenia; uśredniony rozkład
odpowiedzi respondentów dla całego powiatu kaliskiego.
17%
17%
21%
28%
17%
bez zmian
raczej nie
zdecydowanie nie
Widad wyraźnie, że rozkład odpowiedzi jest równomierny, co znaczy, że respondenci,
którzy uznali, że ich kompetencje zawodowe lub wykształcenie jest niewystarczające do
utrzymania zatrudnienia nie są jednoznacznie skłonni do uzupełnienia lub podniesienia
kwalifikacji. Aż 17% mieszkaoców powiatu kaliskiego nie wie, czy podjęłaby się uzupełnienia
kwalifikacji, natomiast 38% uznało, że tak (w tym 17% „zdecydowanie tak”). Niemal połowa
(45,5%) wszystkich osób biorących w badaniu nie podjęłaby się zmiany lub uzupełnienia
wykształcenia. Wydaje się, że w przypadku przeświadczenia o niedopasowaniu swojego
157
raczej tak
Strona
zdecydowanie tak
wykształcenia do potrzeb lokalnego rynku pracy i świadomości, że posiadane kwalifikacje
zawodowe mogą byd niewystarczające do utrzymania zatrudnienia, chętnych do
przekwalifikowania się powinno byd znacznie więcej.
Wykres 25. Gotowośd do uzupełnienia lub zmiany kwalifikacji zawodowych i wykształcenia. Rozkład odpowiedzi
respondentów z podziałem na miejsce zamieszkania według gmin *w %+
4,3
20,4
12,9
Lisków
24,1
Brzeziny
25,8
Stawiszyn
5,6
Godziesze Wielkie
Żelazków
20,6
18,6
16,5
26,2
12,1
5,8
Blizanów
20,2
27,5
Opatówek
19,9
29,1
raczej tak
bez zmian
4,6
26,2
20,1
39,4
21,4
7,2
33,2
3,2
24,2
14,0
25,0
38,8
13,4
zdecydowanie tak
13,2
18,9
23,5
21,8
8,9
35,6
43,6
22,4
27,8
6,7
19,3
26,1
17,8
Koźminek
Szczytniki
7,8
21,8
34,1
35,7
8,7
6,4
28,1
24,0
19,5
9,3
28,5
raczej nie
zdecydowanie nie
13,2
Najmniej zmotywowani do podnoszenia własnych kwalifikacji są mieszkaocy gminy
Żelazków – spośród tych, którzy uznali, że ich kwalifikacje mogą okazad się niewystarczające i
nieadekwatne do potrzeb lokalnego rynku pracy aż 63,8% uznało, że nie byłoby gotowych do
ich podniesienia, w tym niemal 30%, że „zdecydowanie nie”. Podobny, wysoki wynik został
osiągnięty w gminie Mycielin (56,7%), z tym, że osób „zdecydowanych na nie” było nieco
ponad 13%. Najwięcej respondentów, którzy udzielili odpowiedzi „zdecydowanie nie” na
pytanie o gotowośd do dokształcenia się było w gminie Ceków-Kolonia (35,6%), Żelazków
(28,1%) oraz Koźminek (26,2%). Najmniej takich respondentów pochodziło z gmin Stawiszyn
(4,6%), Godziesze Wielkie (6,4%) oraz Brzeziny (7,2%). W tych gminach odsetek osób
zdecydowanych na niepodnoszenie posiadanych kwalifikacji nie przekroczył 10%.
Pod względem rozkładu odpowiedzi najbardziej podobnymi gminami były Szczytniki,
Blizanów i Opatówek, w których rozkład odpowiedzi był symetryczny: odpowiedzi „nie
wiem” i „trudno powiedzied” stanowiły niewielki odsetek wszystkich udzielonych
(odpowiednio dla gmin: 12,1%, 8,7% i 9,3%), natomiast pozostałe odpowiedzi zgromadziły po
ok. 20% wszystkich udzielonych.
Najmniej odpowiedzi pozytywnych na pytanie o gotowośd do podniesienia własnych
kwalifikacji zebrano w gminie Mycielin (zaledwie 17,2%, gdzie odpowiedzi „zdecydowanie
158
Mycielin
17,0
Strona
Ceków-Kolonia
tak” stanowiły mniej niż 5% ogółu) oraz w gminach Godziesze Wielkie (20,1%) i Stawiszyn
(23,4%). Najwięcej pozytywnych odpowiedzi odnotowano z kolei w gminie Brzeziny (49,2%),
Opatówek (49,0%), Blizanów (47,7%), Lisków (46,5%) oraz Szczytniki (46,0%). Trzeba w tym
miejscu zwrócid uwagę, że jest to nieznaczny odsetek wszystkich udzielonych odpowiedzi,
tym bardziej, że pytanie o gotowośd do podnoszenia posiadanych kwalifikacji i uzupełnienia
wykształcenia było zadane jedynie tym mieszkaocom powiatu kaliskiego, którzy uznali, że
posiadane przez nich kompetencje mogą okazad się zbyt małe do utrzymania zatrudnienia
lub znalezienia pracy. Tym większa zatem powinna byd chęd zmiany swojej sytuacji na
W dalszej części wywiadu mieszkaocy, którzy zadeklarowali, że ich wykształcenie bądź
posiadane kwalifikacje mogą nie byd wystarczające do wymogów, jakie stawia przed nimi
rynek pracy, poproszeni zostali o wskazanie najbardziej efektywnej i skutecznej formy
dokształcania, zdobywania lub uzupełniania kwalifikacji zawodowych.
Wykres 26. Jaka forma dokształcania, zdobywania lub uzupełniania kwalifikacji jest najbardziej skuteczna?
Uśredniony rozkład odpowiedzi respondentów dla całego powiatu kaliskiego
przygotowanie do zawodu
w miejscu pracy
studia wyższe, studia
podyplomowe
szkolenia i kursy
5,3
24,2
28,2
41,7
Dla większości badanych najbardziej skuteczną formą podnoszenia kwalifikacji jest
wzięcie udziału w szkoleniu bądź kursie na przykład organizowanym przez publiczne
instytucje rynku pracy – powiatowe urzędy pracy lub prywatne firmy szkoleniowe. Taka
forma wydaje się byd najbardziej korzystna dla ludzi, którzy są zatrudnieni i na dokształcenie
mogą poświęcid niewiele czasu oraz dla tych, którzy chwilowo nie mają pracy, z uwagi na
fakt, że ukooczenie kursu lub szkolenia pozwala na stosunkowo szybkie nabycie nowych
kwalifikacji lub umiejętności, które pozwolą wrócid na rynek pracy.
Nieco gorzej ocenione zostały studia wyższe i studia podyplomowe pod kątem
skuteczności, najprawdopodobniej z uwagi na fakt, że są one bardzo czasochłonne i trwają
przynajmniej rok (dla porównania kursy zaliczane są po ukooczeniu odpowiedniej liczby
159
nauka w szkole policealnej,
technikum lub liceum
uzupełniającym
1,6
Strona
inna forma
Strona
116
160
godzin i średnio trwają ok. 130 godzin, a niektóre są bardzo krótkie i dokument
potwierdzający nabycie kwalifikacji lub uprawnienia do wykonywania zawodu można uzyskad
już po odbyciu pięddziesięciogodzinnego szkolenia (na podstawie danych z PUP Kalisz). Mimo
wszystko jednak studia wyższe i studia podyplomowe za skuteczną formę dokształcenia
uznała niemal 1/3 wszystkich badanych. Taka sytuacja może wynikad z faktu, że dla
mieszkaoców Kalisza i powiatu kaliskiego możliwośd podjęcia studiów jest stosunkowo łatwa
z uwagi na liczbę uczelni wyższych (wydziałów zamiejscowych, filii itd.) w tamtym regionie.
Dośd wspomnied, że w samym Kaliszu znajduje się Paostwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im.
Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w Kaliszu (Instytut Politechniczny oraz Instytut
Medyczny), Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Pedagogiczno- Artystyczny w
Kaliszu oraz Wyższa Szkoła Finansów i Informatyki im. prof. Janusza Chechlioskiego w Łodzi,
Wydział Ekonomii w Kaliszu. Wszystkie one oferują możliwośd podjęcia nauki na niemal 50
kierunkach, a dodatkowo można jeszcze wybierad w kierunkach studiów podyplomowych. Ta
bliskośd uczelni wyższych oraz niezwykle bogata oferta, jak na miasto nie mające tradycji
uniwersyteckich, sprawiają, że znaczna częśd mieszkaoców Kalisza i powiatu uznaje, że studia
wyższe bądź studia podyplomowe są skuteczną formą dokształcania.
Niemal ¼ mieszkaoców powiatu kaliskiego uznała za najbardziej skuteczną metodę
podnoszenia kwalifikacji przygotowanie do zawodu w miejscu pracy, a więc zdobywanie
nowych kwalifikacji lub umiejętności zawodowych poprzez praktyczne wykonywanie zadao
na stanowisku pracy, bez nawiązywania stosunku pracy z pracodawcą. Taką formę
stosunkowo często proponują powiatowe urzędy pracy zarejestrowanym osobom
bezrobotnym, które utraciły lub mają niskie bądź nieaktualne kwalifikacje zawodowe116. Jest
to szansa dla osób bezrobotnych, które aby na nowo zaistnied na rynku pracy muszą
podwyższyd dotychczasowe kwalifikacje lub zdobyd nowe w ramach przekwalifikowania.
Stosunkowo niewiele – nieco ponad 5% wszystkich badanych – za najbardziej
skuteczną uznało naukę w szkole policealnej, technikum lub liceum uzupełniającym. Może to
wynikad z faktu, że ukooczenie szkoły ponadgimnazjalnej może podnieśd kwalifikacje tylko
takim pracownikom, którzy aktualnie posiadają niższe wykształcenie, a więc wykształcenie
zasadnicze zawodowe albo podstawowe. Biorąc pod uwagę fakt, że osoby mające
wykształcenie zasadnicze zawodowe generalnie nie mają problemu ze znalezieniem
zatrudnienia, gdyż obecnie fachowcy i rzemieślnicy są bardzo poszukiwani, można
przypuszczad, że takie osoby odpowiedziały we wcześniejszym pytaniu, że ich kwalifikacje
zawodowe i wykształcenie jest wystarczające, by utrzymad aktualne zatrudnienie lub znaleźd
nowe miejsce pracy. Z kolei osób posiadających wykształcenie podstawowe jest stosunkowo
mało i w powiecie kaliskim są to przede wszystkim osoby pracujące w rolnictwie, co również
powoduje brak konieczności podnoszenia kwalifikacji.
Mniej niż 2% wszystkich respondentów uznało, że najbardziej skuteczną formą
doszkalania jest inna forma, aniżeli któraś z wcześniej wymienionych. Tu najczęściej padały
następujące odpowiedzi: „kurs języka obcego” (w szczególności języka angielskiego, ale także
niemieckiego) oraz „wyjazd za granicę”.
Rozkład odpowiedzi w poszczególnych gminach był dośd mocno zróżnicowany, co
przedstawia poniżej zamieszczony wykres.
Wykres 27. Jaka forma dokształcania, zdobywania lub uzupełniania kwalifikacji jest najbardziej skuteczna?
Rozkład odpowiedzi respondentów z podziałem na miejsce zamieszkania według gmin *w %]
1,1
21,3
4,6
18,4
1,7
23,6
30,6
8,0
2,5
29,1
13,4
27,0
41,0
46,0
1,1
13,2
2,5
27,6
26,1
5,9
22,7
10,2
34,4
8,5
0,7
17,9
43,8
19,9
50,8
36,0
16,8
30,8
9,0
31,6
50,0
30,4
1,7
43,7
47,0
40,6
3,2
22,4
1,0
27,7
57,6
37,5
28,6
30,7
Strona
Największy odsetek respondentów przekonany o największej skuteczności szkoleo i
kursów odnotowano w gminie Ceków-Kolonia (ponad 57%), niewiele niższy w gminach
Blizanów (ponad 50%) i Szczytniki (50%). Najmniejszy z kolei – w gminie Lisków (mniej niż
29%) i Żelazków (nieco ponad 30%). W gminie Lisków pozostałe formy dokształcania częściej
uznawane były za najbardziej skuteczne: studia wyższe lub studia podyplomowe (ponad
31%) oraz przygotowanie do zawodu w miejscu pracy (ponad 30%). Należy zaznaczyd, że w
tej gminie wskazania pomiędzy tymi trzema formami dokształcania rozłożone były
najbardziej równomiernie.
Studia wyższe i studia podyplomowe zostały uznane za najlepszą formę dokształcania
przez mieszkaoców gminy Brzeziny (43,8%) i Żelazków (40%), z kolei najmniej wskazao na tę
formę podnoszenia wykształcenia odnotowano w gminie Stawiszyn (mniej niż 18%) i
Godziesze Wielkie (mniej niż 20%).
161
szkolenia i kursy
studia wyższe, studia podyplomowe
nauka w szkole policealnej, technikum lub liceum uzupełniającym
przygotowanie do zawodu w miejscu pracy
inna forma
Z kolei przygotowanie do zawodu w miejscu pracy zostało wskazane jako najbardziej
skuteczna forma podniesienia kwalifikacji i umiejętności przez mieszkaoców gminy Mycielin
(ponad 40%), Stawiszyn (34,4%) oraz gminy Lisków (30,8%) i Godziesze Wielkie (30,6%).
Znacznie mniej wskazao w pytaniu o najefektywniejszą metodę podnoszenia
kwalifikacji odnotowano w przypadku nauki w szkole policealnej, technikum lub liceum
uzupełniającym – dla całego powiatu odsetek wskazao nie przekroczył 6%, największy był w
gminie Godziesze Wielkie (13,4%) oraz Lisków (9%) i Szczytniki (8%), najmniejszy z kolei – w
gminie Stawiszyn (mniej niż 1%) i Mycielin (1%).
Wszystkie osoby biorące udział w badaniu zostały zapytane o swoją obecną sytuację
w kontekście dokształcania się i podnoszenia kwalifikacji. Na pytanie czy obecnie zdobywa
lub uzupełnia Pan/ Pani swoje kwalifikacje zawodowe mniej niż 1/3 badanych odpowiedziała,
że tak.
Wykres 28. Czy obecnie zdobywa lub uzupełnia Pan/ Pani swoje kwalifikacje zawodowe? Uśredniony rozkład
odpowiedzi respondentów dla całego powiatu kaliskiego
tak
28%
nie
72%
Strona
162
Zaledwie 28% mieszkaoców powiatu kaliskiego obecnie podnosi lub uzupełnia swoje
kwalifikacje zawodowe. Jest to niewiele, zważywszy że w badaniu wśród mieszkaoców
powiatu prawie ¼ wszystkich respondentów (dokładnie 19,8%) stanowili uczniowie i
studenci, którzy z założenia zdobywają lub uzupełniają kwalifikacje zawodowe. Dodatkowo
trzeba wziąd pod uwagę, że ponad 1/3 osób biorących udział w badaniu (dokładnie 34%)
uznało, że posiadane przez nich kwalifikacje nie są wystarczające do utrzymania aktualnego
miejsca pracy lub poszukiwania nowego zatrudnienia. W takim kontekście zaledwie 28%
osób aktualnie podnoszących kwalifikacje wydaje się byd zbyt małym odsetkiem.
Wykres 29. Czy obecnie zdobywa lub uzupełnia Pan/ Pani swoje kwalifikacje zawodowe? Rozkład odpowiedzi
respondentów z podziałem na miejsce zamieszkania według gmin *w %+
77,6
Lisków
Brzeziny
Stawiszyn
74,5
72,8
Godziesze Wielkie
Opatówek
30,5
65,6
34,4
79,3
74,2
20,7
25,8
64,3
Żelazków
Blizanów
27,2
69,5
Koźminek
Szczytniki
25,5
35,7
81,2
70,9
29,1
66,7
nie
18,8
33,3
tak
Analizując szczegółowy rozkład odpowiedzi uzyskanych w poszczególnych gminach
widad wyraźnie, że jedynie w czterech gminach odsetek osób podnoszących swoje
kwalifikacje wyniósł więcej aniżeli 30%. Były to następujące gminy: Godziesze Wielkie
(35,7%), Stawiszyn (34,4%), Opatówek (33,3%) oraz Brzeziny (30,5%). Najmniejszy odsetek
osób podnoszących kwalifikacje został odnotowany w gminie Żelazków (mniej niż ¼
mieszkaoców biorących udział w badaniu obecnie uczestniczy w kursach, szkoleniach,
podjęła studia wyższe, podyplomowe albo w inny sposób uzupełnia posiadane wykształcenie
lub doświadczenie w zawodzie). Niewiele wyższy wynik odnotowany został w gminie
Koźminek (zaledwie 20,7%) i Ceków-Kolonia (22,4%).
Osoby, które zadeklarowały, że obecnie uzupełniają dotychczasowe lub zdobywają
nowe kwalifikacje zawodowe zostały poproszone o wskazanie formy, w jakiej ma to miejsce.
Mieszkaocy najczęściej wskazywali następujące placówki, w których uczestniczą w kursach
lub szkoleniach: szkoły ponadgimnazjalne (34,9%), studia wyższe i podyplomowe (24,5%),
szkolenia i kursy, np. w urzędzie pracy (24,7%), szkoły policealne, technika i licea
uzupełniające (10,5%) oraz przygotowanie do zawodu w miejscu pracy (5,1%).
163
Mycielin
22,4
Strona
Ceków-Kolonia
Wykres 30. W jakiej formie zdobywa lub uzupełnia Pan/ Pani swoje kwalifikacje zawodowe?
Rozkład odpowiedzi respondentów z podziałem na miejsce zamieszkania według gmin *w %+
Ceków-Kolonia
23,5
29,4
Mycielin
Szczytniki
12,0
40,2
20,8
70,4
7,8
5,3
17,8
12,2
42,0
20,5
69,8
Żelazków
3,1
47,2
Blizanów
32,8
21,8
23,6
17,2
36,6
5,6
10,4 3,21,6
14,5
50,0
19,6
10,0
12,1
52,0
Godziesze Wielkie
Opatówek
3,6 10,0
39,3
Stawiszyn
Koźminek
7,1 4,7
76,4
Lisków 2,8
Brzeziny
35,3
9,2 ,7
5,6 6,7
10,7
11,1
11,2
14,8
7,9
35,3
23,2
6,3 ,9
1,2
10,1
12,1 1,7
,9
9,2
7,0 2,1
inna
Strona
Przypatrując się rozkładowi odpowiedzi z podziałem na poszczególne gminy powiatu
kaliskiego widzimy, że mieszkaocy różnych gmin preferują różne formy dokształcania. I tak
naukę w szkole ponadgimnazjalnej – a więc w zasadniczej szkole zawodowej, technikum,
liceum profilowanym lub ogólnokształcącym – wskazało aż 76,4% mieszkaoców gminy
Mycielin oraz niemal 70% mieszkaoców gminy Godziesze Wielkie. Te wielkości – znacznie
przeważające w stosunku do pozostałych odpowiedzi udzielonych na obszarze tych gmin
mogą wynikad z faktu, że w gminach tych większośd respondentów stanowili uczniowie tych
szkół. Najmniej wskazao taka forma dokształcania zebrała w gminie Lisków (2,8%) i Koźminek
(7,8%). W pozostałych udział tej formy wahał się od 12% (dla gminy Brzeziny) do niemal 50%
(w gminie Żelazków).
Studia wyższe lub studia podyplomowe jako najskuteczniejszą formę podnoszenia
posiadanych kwalifikacji i posiadanego wykształcenia wskazała ponad połowa respondentów
gminy Brzeziny i 42% badanych gminy Szczytniki. W pozostałych odsetek tych odpowiedzi był
znacznie mniejszy – najniższy w gminie Godziesze Wielkie (3,1%) i Mycielin (3,6%). Co
ciekawe szkolenia i kursy – a więc najkrótsze formy podnoszenia kwalifikacji zawodowych –
stanowiły mniej niż ¼ wszystkich udzielonych odpowiedzi w całym powiecie kaliskim.
Najczęściej ta forma była wskazywana przez mieszkaoców gminy Koźminek – połowa
164
Opracowanie własne
Strona
165
wszystkich udzielonych odpowiedzi wskazywała tę właśnie formę. W dalszej kolejności
często szkolenia i kursy jako obecnie stosowaną formę podnoszenia kwalifikacji wskazywali
mieszkaocy gminy Lisków – nieco ponad 40% wskazao oraz gminy Blizanów – niewiele ponad
35% wskazao. Warto zauważyd, że ta forma podnoszenia kwalifikacji w żadnej z gmin
powiatu kaliskiego nie osiągnęła niższego wyniku aniżeli 10% wskazao. Najmniej
odnotowano w gminie Mycielin (10%) oraz Godziesze Wielkie (11,1%) i Żelazków (11,2%).
Nauka w szkole policealnej albo w technikum lub liceum uzupełniającym była
wskazywana stosunkowo rzadko jako forma najbardziej skutecznej możliwości podniesienia
kwalifikacji zawodowych – w każdej gminie powiatu kaliskiego na poziomie ok. 10%, przy
czym najrzadziej w gminie Ceków-Kolonia (7,1%) i Żelazków (7,9%), a najczęściej w gminie
Godziesze Wielkie (14,8%) oraz Koźminek (12,2%) i Lisków (12,1%).
Przygotowanie do zawodu w miejscu pracy było jedną z najrzadziej wskazywanych
form podnoszenia kwalifikacji – zazwyczaj na poziomie kilku procent. Najwięcej w gminie
Żelazków (jedynie w tej gminie wskazania przekroczyły prób 10% i wyniosły 10,1%), a w
niektórych gminach ani razu mieszkaocy biorący udział w badaniu nie wskazali na tę formę
(były to następujące gminy: Żelazków, Godziesze Wielkie, Lisków i Mycielin).
W siedmiu gminach powiatu kaliskiego (Opatówek, Blizanów, Szczytniki, Koźminek,
Stawiszyn, Brzeziny i Ceków-Kolonia) respondenci wskazali na inne sposoby, w jakie
aktualnie podnoszą swoje kwalifikacje zawodowe. Należały do nich: szkoły językowe
(głównie nauka języka angielskiego i niemieckiego), prywatne lekcje języków obcych, kursy
przygotowujące do założenia własnej działalności gospodarczej, a także samokształcenie.
Z kolei mieszkaoców, którzy zadeklarowali w badaniu, że obecnie nie korzystają z
żadnej z dostępnych możliwości uzupełnienia swojego wykształcenia i podniesienia
kompetencji zawodowych, zapytano, jaką z form uzupełnienia lub zdobycia kwalifikacji
zawodowych wybraliby, jeśli mieliby dokonad wyboru. Tu wskazania wyglądały nieco inaczej,
aniżeli w podobnym pytaniu skierowanym do mieszkaoców aktualnie podnoszących swoje
kwalifikacje. Najczęściej bowiem wskazywano w powiecie kaliskim na szkolenia lub kursy
(między innymi dostępne w ofercie powiatowego urzędu pracy) – ponad 42% wskazao,
następnie na przygotowanie do zawodu w miejscu pracy (ponad 25%), studia wyższe lub
studia podyplomowe (ponad 23%). Nauka w szkole ponadgimnazjalnej oraz nauka w szkole
policealnej, technikum lub liceum uzupełniającym była tak samo często wskazywana jako
potencjalna możliwośd podniesienia kwalifikacji zawodowych – 2,6% wszystkich wskazao.
Wykres 31. Jaką formę zdobycia lub uzupełnienia swoich kwalifikacji zawodowych wybrałby Pan/ Pani, gdyby
miał Pan/ Pani możliwośd wyboru? Rozkład odpowiedzi respondentów z podziałem na miejsce zamieszkania
według gmin *w %+
Ceków-Kolonia 2,7
23,3
Mycielin 3,1
23,5
Lisków ,8
26,4
Brzeziny 1,7
Stawiszyn
19,3
Żelazków 1,8 12,0
Opatówek 1,3
3,4
25,1
4,5
12,9
16,5
42,9
1,5
50,8
,7
2,6
17,2
3,9
49,6
17,7
32,5
49,4
56,2
21,0
2,0
2,0
21,3
2,3
32,2
48,3
28,6
13,6
32,6
2,1
46,8
25,2
18,3
2,8
38,5
22,9
5,2
Blizanów 1,7
35,7
27,8
Szczytniki 3,9
Godziesze Wielkie
2,7
29,6
5,2
Koźminek 1,7
39,5
,8
3,0
2,9
1,6
25,5
2,9
22,7
4,2
19,1
,7
Strona
Przypatrując się bliżej rozkładowi otrzymanych odpowiedzi w poszczególnych
gminach powiatu kaliskiego, zauważymy pewne różnice w wyborze preferowanej,
potencjalnej możliwości podniesienia dotychczasowych kwalifikacji zawodowych.
Niewątpliwie respondenci wskazywali najczęściej na szkolenie lub kurs, także oferowane w
urzędach pracy – około połowy respondentów w niemal każdej gminie wybierałaby tę
możliwośd. Jedynie w dwóch gminach (Godziesze Wielkie i Stawiszyn) wybór ten był znacznie
mniejszy i wynosił odpowiednio 21,3% oraz 28,6% wszystkich dokonanych. Najwięcej
wskazao tej formy podnoszenia kwalifikacji zawodowych odnotowano w gminie Żelazków
(56,2%).
W następnej kolejności wybierano przygotowanie do zawodu w miejscu pracy jako
najlepszą formę nabycia umiejętności zawodowych. Tu różnice wskazao w poszczególnych
gminach były dośd znaczne. Najwięcej bowiem wskazao padło w gminie Godziesze Wielkie
(ponad 40%), najmniej w gminie Koźminek (nieco ponad 17%). Studia wyższe lub studia
podyplomowe wybrałaby ok. ¼ mieszkaoców powiatu kaliskiego, przy czym niemal 30% w
gminie Brzeziny i zaledwie 12% w gminie Żelazków. Pozostałe formy podnoszenia kwalifikacji
zawodowych nie były wybierane częściej niż w kilku procentach wskazao. Na uwagę
166
inna
zasługuje jednak spory odsetek wskazao innych form w dwóch gminach – Koźminek i CekówKolonia. Jednakże i tu nie pojawiły się właściwie nowe formy, a jedynie częściej wskazywano
na kursy nauki języków obcych, prywatne lekcje języków obcych, ale pojawiały się także –
chod sporadycznie – następujące formy podnoszenia kwalifikacji zawodowych: studia
doktoranckie, wyjazdy za granicę na staże i praktyki lub na okres nie przekraczający 3 lat oraz
zajęcia na tzw. Uniwersytecie III Wieku.
Wykres 32. Wybór formy zdobycia lub uzupełnienia kwalifikacji zawodowych przez osoby obecnie zdobywające
lub uzupełniające kwalifikacje oraz osoby obecnie nie korzystające z takiej możliwości *w %+
Nauka w szkole
ponadgminazjalnej
34,9
2,6
Studia wyższe lub studia
podyplomowe
24,5
23,3
24,7
Szkolenie lub kurs
Nauka w szkole policealnej,
technikum lub liceum
uzupełniającym
Przygotowanie do zawodu w
miejscu pracy
inna forma
42,2
10,5
2,6
5,1
25,2
2,5
4,4
Strona
Na powyższym wykresie przedstawiono wybór formy zdobycia lub uzupełnienia
kwalifikacji zawodowych przez osoby, które z takiej możliwości korzystają obecnie (są to w
dużej mierze uczniowie i studenci, a także osoby, które z różnych powodów uczestniczą w
kursach i szkoleniach lub uczęszczają do szkół policealnych lub innych) oraz przez osoby,
które obecnie nie podnoszą swoich kwalifikacji. Widad istotne różnice pomiędzy wyborami
poszczególnych form: dla przykładu spośród osób, które obecnie podnoszą swoje
kwalifikacje lub umiejętności, ¼ uczestniczy w różnego rodzaju kursach lub szkoleniach,
natomiast niemal dwa razy więcej osób wskazało tę możliwośd jako tą, którą wybrałoby,
gdyby miało taką możliwośd. Jeszcze większe różnice widzimy w przypadku nauki w szkole
ponadgimnazjalnej (obecnie korzysta z niej niemal 35% osób podnoszących kwalifikacje,
natomiast wybrałoby taką możliwośd jako formę podniesienia kwalifikacji dziesięd razy mniej
mieszkaoców powiatu kaliskiego). Podobna sytuacja jest w przypadku przygotowania do
zawodu w miejscu pracy (stażu) – z takiej formy korzysta tylko nieco ponad 5% osób obecnie
podnoszących swoje kwalifikacje zawodowe, a gdyby miało możliwośd taką formę wybrałoby
aż pięd razy więcej respondentów, którzy obecnie nie podnoszą swoich kwalifikacji
zawodowych). Na tym tle znacząco wyróżnia się forma, jaką są studia wyższe i studia
167
podyplomowe – korzysta z niej obecnie ¼ osób podnoszących kwalifikacje i taki sam odsetek
osób nie podnoszących kwalifikacji korzystałby, gdyby miał taką możliwośd.
7.2.8. Mobilność zawodowa
Przechodząc do oceny jakości kapitału intelektualnego, na który składają się 117:
 kapitał ludzki118,
 kapitał strukturalny119,
 kapitał społeczny120,
 kapitał relacyjny121;
należy przeanalizowad rozkłady odpowiedzi na pytanie dotyczące mobilności zawodowej
aktywnych zawodowo mieszkaoców gmin kaliskich: Czy w przypadku utraty zatrudnienia
był(a)by Pan/i gotów/gotowa przeprowadzid się do innego miejsca w poszukiwaniu pracy?
Odpowiedzi udzielano na pięciostopniowej skali od zdecydowanie nie do
zdecydowanie tak. Uczestniczący w badaniu mieszkaocy powiatu kaliskiego w większości
odpowiedzieli przecząco na tak zadane pytanie (57%). Należy przy tym zaznaczyd, że
mieszkaocy Kalisza udzielili odpowiedzi raczej nie i zdecydowanie nie w 51,7% badanych
przypadków. Nieco ponad jedna czwarta respondnetów udzieliła odpowiedzi twierdzącej
(26%). Osoby niezdecydowane stanowiły 17% badanych, którym zadano to pytanie.
Można przypuszczad, że wiejski charakter powiatu sprawia, że poziom mobilności
zawodowej mieszkaoców gmin kaliskich, mierzonej za pomocą wspomnianego pytania,
jest na niskim poziomie.
Niemal trzy czwarte badanych z gminy Żelazków stwierdziło, że nie byliby gotowi
przeprowadzid się do innego miejsca w poszukiwaniu pracy (73%). Powyżej średniej
powiatu, przeczących odpowiedzi udzielili również badani z gmin: Blizanów (65%), Koźminek
(64%), Mycielin (60%), Ceków-Kolonia (60%). Warto zaznaczyd, że mniej niż połowa
badanych podjęłaby taką decyzję w gminach Brzeziny (49%) i Godziesze Wielkie (36%).
Należy podkreślid również, że w 8 gminach odsetek odpowiedzi zdecydowanie nie był wyższy
od odnotowanego dla raczej nie. Największe dysproporcje miały miejsce w gminach: CekówKolonia, Blizanów, Koźminek (przewaga odpowiedzi zdecydowanie nie), a także w gminach:
Mycielin, Opatówek, Żelazków (przewaga odpowiedzi raczej nie).
Tylko w jednej gminie odsetek odpowiedzi negatywnych (zdecydowanie tak, raczej
tak) przekraczał jedną trzecią (gmina Ceków-Kolonia – 34,3%). Warto zaznaczyd, że jest to
poziom o 1 punkt procentowy niższy od odnotowanego dla Kalisza. W czterech gminach
odsetek tych odpowiedzi był większy od średniej powiatu: Koźminek (33%), Szczytniki (33%),
117
Zob. Raport o Kapitale Intelektualnym Polski, GPW, GUS, SGH, Warszawa 2008 r., s. 6.
Potencjał wyrażający się w wykształceniu, doświadczeniu życiowym, postawach, umiejętnościach i mogący
służyd poprawie aktualnego i przyszłego dobrobytu społecznego.
119
Potencjał zgromadzony w namacalnych elementach infrastruktury narodowego systemu edukacji i innowacji
- placówkach oświatowych, naukowych, badawczych, infrastrukturze teleinformatycznej, własności
intelektualnej.
120
Potencjał w postaci obowiązujących norm postępowania, zaufania i zaangażowania, które wspierając
współpracę i wymianę wiedzy przyczyniają się do wzrostu dobrostanu.
121
Potencjał związany z wizerunkiem zewnętrznym, poziomem integracji z globalną gospodarką, atrakcyjnością
dla zagranicznych „klientów" - partnerów handlowych, inwestorów, turystów.
Strona
168
118
Rynek pracy w Polsce (wynagrodzenia, produktywnośd pracy i migracje w maju 2010 roku – na tle
panelowych badao opinii pracodawców i bezrobotnych w latach 2006 - 2009), NBP, 2010, s 52.
123
Strona
122
169
Brzeziny (31%), Blizanów (27%). Najniższy odsetek badanych, którzy zdecydowałby się
przeprowadzid do innego miejsca w celu poszukiwania pracy odnotowano w gminie Mycelin
(12%). Mniej niż jedna piąta badanych udzieliła twierdzącej odpowiedzi również w gminach
Stawiszyn (18%) i Żelazków (16%). Warto zwrócid uwagę na fakt, że w gminach Żelazków,
Mycielin, Godziesze Wielkie odpowiedzi zdecydowanie tak udzielono tylko w odpowiednio:
6%, 3% i 2% badanych przypadków.
Najwięcej niezdecydowanych (nie wiem, trudno powiedzied) uczestników badania, to
mieszkaocy gmin Godziesze Wielkie (40%), Stawiszyn (29%), Mycielin (28%). Wartości
powyżej średniej dla powiatu respondenci niezdecydowani przyjmowali również w gminach:
Lisków (21%), Opatówek (21%), Brzeziny (20%). Natomiast najmniej takich odpowiedzi padło
w gminach: Blizanów (9%), Ceków-Kolonia (6%), Koźminek (3%).
Dla kaliskiego rynku pracy znaczenie mają również wyniki badao prowadzonych przez
Narodowy Bank Polski Rynek Pracy w Polsce. Jego ostatnia opublikowana edycja (z maja
2010) wskazuje, że zdaniem pracodawców „najbardziej wrażliwą na wyjazdy zarobkowe
pracowników za granicę sekcją gospodarki jest budownictwo.”122 Natomiast w tej samej
publikacji wyniki badao z osobami bezrobotnymi wskazują, że najczęstszą przyczyną
wyjazdów zarobkowych były znacznie wyższe zarobki niż w kraju, w dalszej kolejności
bezrobotni wymieniali123:
 brak możliwości znalezienia pracy w kraju,
 większe możliwości rozwoju,
 naukę języka,
 chęd poznania innych krajów.
Warto mied na uwadze również fakt, że skłonnośd do wyjazdu może byd większa w
momencie intensyfikacji informacji o otwarciu niemieckiego rynku pracy, które ma
nastąpid w maju 2010 roku. Język niemiecki jest drugim najczęściej nauczanym językiem
obcym w ponadgimnazjalnych szkołach powiatu kaliskiego. Poza wyższymi zarobkami,
dodatkowym atutem Niemiec jako kraju, do którego mogliby wyemigrowad w celu
poszukiwania pracy, mieszkaocy powiatu kaliskiego jest położenie geograficzne, a tym
samym relatywna „bliskośd domu”.
Wykres 33. Czy w przypadku utraty zatrudnienia był(a)by Pan/i gotów/gotowa przeprowadzid się do innego
miejsca w poszukiwaniu pracy? (N=2361, pytanie skierowane do osób aktywnych zawodowo)
POWIAT KALISKI
11%
Ceków-Kolonia
15%
18%
17%
Mycielin 3% 10%
Lisków
Stawiszyn
Koźminek
Blizanów
16%
0%
zdecydowanie tak
23%
10%
20%
raczej tak
26%
20%
33%
20%
43%
14%
22%
11%
13%
10%
35%
31%
40%
10%
10%
21%
22%
3%
22%
17%
Opatówek
48%
20%
23%
6%
12%
29%
11%
32%
39%
19%
11%
Godziesze Wielkie 2%
6%
21%
18%
Szczytniki
Żelazków
12%
13%
7%
25%
28%
11%
Brzeziny
17%
16%
20%
53%
9%
21%
19%
46%
21%
30%
37%
40%
50%
60%
21%
70%
raczej nie
80%
90%
100%
zdecydowanie nie
Strona
Zwraca uwagę również fakt, że badanych w sposób istotny nie różnicowało
wykształcenie. Na przykład w gminach Mycielin i Stawiszyn osobami, które najczęściej
wskazywały gotowośd do przeprowadzenia się do innego miejsca w poszukiwaniu pracy były
osoby z wykształceniem podstawowym i gimnazjalnym. Natomiast w gminie Szczytniki
gotowośd taką deklarowały najczęściej osoby z wykształceniem wyższym. W gminie
Godziesze Wielkie osoby z wykształceniem średnim ogólnym i zawodowym. Warto jednak
zaznaczyd, że zbiorowością badanych, którzy najrzadziej deklarowali możliwośd wyjazdu „za
pracą” były osoby z wykształceniem zawodowym. Jest to istotna informacja, ponieważ może
oznaczad, że na kaliskim rynku pracy brak fachowców nie będzie tak dotkliwy, ja w przypadku
innych regionów, które zetknęły się tym problemem na skutek migracji zarobkowych tej
grupy osób..
Jeśli założyd podstawową znajomośd geografii uczestników badania, trzeba zaznaczyd,
że zdecydowana większośd badanych odpowiadając na wyżej przytoczone pytanie, nie miała
na myśli emigracji zarobkowej za granicę. Wskazują na to statystyki odpowiedzi udzielonych
przez osoby, które raczej lub zdecydowanie byłby gotowe przeprowadzid się do innego
miejsca w poszukiwaniu pracy. Ponad trzy czwarte badanych zapytanych o akceptowalną
odległośd miejsca, w którym szukaliby pracy (i miejsca zamieszkania), od obecnego,
wskazała na odległości nie przekraczające 300 kilometrów (76,7%). W 7 gminach ponad
50% respondentów stwierdziło, że odległośd, na którą gotowi byliby przeprowadzid się w
poszukiwaniu pracy nie przekroczyłaby 100 km.
170
Niecałe 4% byłoby gotowe przenieśd się w poszukiwaniu pracy do miejsca
oddalonego o nie więcej niż 500 km (3,8%), natomiast już 6% zaakceptowałoby odległośd do
1000 km, a 13,5% skłonnych byłoby szukad pracy w miejscu oddalonym o ponad 1000 km.
Wato zaznaczyd, że ponad jedna piąta badanych w gminach: Koźminek, Lisków,
Mycielin, Ceków-Kolonia byłaby gotowa przeprowadzid się w poszukiwaniu miejsca pracy
do miejsc oddalonych o ponad 1000 kilometrów (odpowiednio: 27,6%; 23,3%; 22,6%;
22,5%). Można zakładad, że w większości przypadków mieli na myśli Wielką Brytanię, która
od wielu lat jest najczęściej wybieranym przez Polaków celem wyjazdów „za pracą”.
Wykres 34. Jeśli tak, to na jaką odległóśd byłby/aby Pan/i gotów/a się przeprowadzid w poszukiwaniu miejsca
pracy? (N=1345)
POWIAT KALISKI
50%
14%
Ceków-Kolonia
53%
Mycielin
53%
Lisków
9%
37%
13%
Brzeziny
Szczytniki
23%
2%
7%
8%
16%
56%
Blizanów
16%
10%
8%
16%
10%
do 200 km
20%
30%
do 300 km
10%
1%
1% 11%
3%
13%
8% 1% 12%
59%
0%
15%
7%
27%
73%
Opatówek
2%
28%
17%
31%
Żelazków
2%5% 7%
7% 5% 7%
22%
30%
23%
18%
3%
34%
Godziesze Wielkie
do 100 km
23%
14%
38%
14%
23%
65%
Koźminek
4% 6%
5%2% 9%
12%
55%
Stawiszyn
13%
12%
40%
50%
do 500 km
60%
70%
do 1000 km
9%
6% 4%
80%
3%
6%
10%
90%
100%
powyżej 1000 km
Strona
Interesujące z punktu widzenia oceny mobilności zawodowej mieszkaoców kaliskich
gmin są odpowiedzi udzielone na następne pytanie: Na jaką odległośd w celu uzyskania lepiej
płatnej pracy (zarobki wyższe o min. 50%) byłby/aby Pan/i gotów przeprowadzid się? Niemal
dwie piąte (39%) mieszkaoców powiatu kaliskiego, którym zadano to pytanie stwierdziło, że
nie mają zamiaru wyprowadzad się w celu poszukiwania pracy, w której zarobki byłby wyższe
o co najmniej 50% od obecnych.
Badani mieszkaocy trzech gmin: Lisków, Koźminek, Ceków-Kolonia w ponad
połowie przypadków odpowiedzieli, że nie zamierzają wyprowadzad się by podjąd pracę w
innym miejscu (odpowiednio: 55%, 53%, 51%).
Wśród badanych, którzy gotowi byli przeprowadzid się na jakąkolwiek odległośd,
najczęściej wskazywano na najkrótszy dystans, czyli do 100 km. Najwięcej takich wskazao
odnotowano w gminie Żelazków (51%).
171
124
Jak często Polacy zmieniają pracę? Gabriela Jabłooska, Sedlak & Sedlak, 2009.
125
Strona
172
Warto jednak zaznaczyd, że w 4 gminach: Koźminek, Ceków-Kolonia, Stawiszyn,
Blizanów (w tym w dwóch o największym odsetku niechętnych do wyjazdu) kilkanaście
procent respondentów, którym zadano to pytanie stwierdziło, że zdecydowaliby się
przeprowadzid o ponad 1000 km w celu uzyskania lepiej płatnej pracy.
Jak wynika jednak z badao firmy Sedlak&Sedlak „zachowania mobilne są utrwalone
społecznie – chwilowy wzrost wynagrodzeo czy spadek bezrobocia niekoniecznie staje się
bodźcem do zmiany pracy”124. Istotnym czynnikiem wpływającym na mobilnośd, a w tym
przypadku na akceptowalną odległośd nowego miejsce pracy i zamieszkania od aktualnego
jest wykształcenie. Najkrótsze odległości deklarowali badani z wykształceniem
podstawowym/gimnazjalnym, a także zasadniczym zawodowym. O ile zatem jest
prawdopodobne, że z czasem znów zabraknie fachowców na kaliskim rynku pracy, o tyle
niekoniecznie będą oni opuszczad Polskę. Największą akceptowalną odległośd
(najprawdopodobniej z powodu wyższych aspiracji związanych ze stylem i standardem życia)
deklarowały natomiast osoby z wykształceniem wyższym i średnim ogólnokształcącym.
Tego typu różnice najwyraźniej zaznaczyły się w gminach: Blizanów, Żelazków,
Godziesze Wielkie oraz Ceków-Kolonia.
Z badao NBP przeprowadzonych wśród bezrobotnych wynika, że „przyjęcie oferty
pracy związanej ze zmianą miejsca zamieszkania powoduje wzrost oczekiwanego
wynagrodzenia progowego netto do kwoty 2950 zł. Koniecznośd zmiany miejsca
zamieszkania wyraźnie zwiększa aspiracje płacowe bezrobotnych. Są one o 77,5% wyższe w
stosunku do oczekiwao zgłaszanych w przypadku półgodzinnych dojazdów do pracy i o 41,8%
wyższe w odniesieniu do dojazdów trwających około godziny w jedną stronę.” 125. Można
zatem przypuszczad, że podobnie jest z osobami, które mają już pracę. Zasadne wydaje się
byd również przypuszczenie, że osoby zatrudnione mogą zgłaszad większe wymagania
płacowe, ponieważ rezygnując z obecnego miejsca pracy muszą liczyd się również ze zmianą
swojej pozycji w nieformalnych grupach pracowniczych i w nowym miejscu budowad swoją
pozycję od początku.
Wykres 35. Na jaką odległośd w celu uzyskania lepiej płatnej pracy (zarobki wyższe o min. 50%) byłby/aby Pan/i
gotów przeprowadzid się? (N=2361)
POWIAT KALISKI
31%
Ceków-Kolonia
7%
26%
7% 4%3% 9%
3%2%3%4%
Mycielin
12%
45%
Lisków
23%
Brzeziny
4% 8%
21%
4%2%3%3%
Szczytniki
23%
12%
31%
Żelazków
30%
3%
0%
10%
20%
12%
8%
9%
6% 5%
7%
5%2%4%3%
11%
10%
40%
37%
22%
10%
30%
36%
53%
21%
37%
23%
40%
13%
2% 4% 4%
12%
8% 3% 7%
51%
Opatówek
3%
55%
13%
Koźminek
Blizanów
14%
7% 4%1%
2% 8%
35%
Godziesze Wielkie
51%
4%
29%
Stawiszyn
39%
50%
26%
48%
6% 5% 2% 7%
do 100 km
do 300 km
do 1000 km
17%
60%
33%
70%
80%
90%
100%
do 200 km
do 500 km
powyżej 1000 km
Strona
7.2.9. Satysfakcja z uzyskiwanych zarobków
Satysfakcja z uzyskiwanych zarobków zarówno wśród pracowników, jak i
przedsiębiorców będących mieszkaocami kaliskich gmin jest bardzo zróżnicowana. Średnia
dla powiatu to 57% raczej i zdecydowanie nieusatysfakcjonowanych i 38% będących
przeciwnego zdania. Należy zwrócid uwagę na znaczne różnice występujące na poziomie
poszczególnych gmin.
W co najmniej połowie przypadków badani z gmin Blizanów, Koźminek i CekówKolonia stwierdzali, że są zdecydowanie niezadowoleni ze swoich zarobków. Najrzadziej
odpowiedź tą wskazywali respondenci z gmin: Brzeziny i Godziesze Wielkie.
Zaznaczmy jednak, że wśród części gmin, w których było najwięcej zdecydowanie
nieusatysfakcjonowanych z osiąganych zarobków odnotowano również najwyższy odsetek
zdecydowanie zadowolonych: Ceków-Kolonia i Koźminek.
Najwięcej zadowolonych z uzyskiwanych zarobków odnotowano w gminie
Godziesze Wielkie – 65% (w tym 8% zdecydowanie zadowolonych i 56% raczej
zadowolonych). Ponad połowa badanych (56%) z gminy Stawiszyn również stwierdziła, że
uzyskiwane zarobki ich satysfakcjonują. Niewiele mniej było ich w gminach Brzeziny (49,8%) i
Mycielin (48,4%). Wśród wszystkich gmin odsetek osób usatysfakcjonowanych z osiąganych
zarobków przekraczał jedną piątą. Najniższy odnotowano w gminie Żelazków (23%).
173
W gminie Godziesze Wielkie najwyższy był też odsetek osób, które nie udzieliły
zdecydowanej odpowiedzi (22%). Warto to zaznaczyd, ponieważ w następnej pod względem
częstotliwości udzielonych odpowiedzi nie wiem/trudno powiedzied odsetek ten wyniósł 9%.
Najmniej niezdecydowanych odpowiedzi udzielili aktywni zawodowo, badani
mieszkaocy gmin: Mycielin, Ceków-Kolonia oraz Blizanów (odpowiednio: 3%, 2%, 2%).
Należy również mied na uwadze wykazaną w badaniu NBP zależnośd między
wysokością aspiracji płacowych, a poziomem bezrobocia w powiatach. Okazuje się bowiem,
że osoby z powiatów o niskiej stopie bezrobocia miały o średnio 11% wyższe oczekiwania co
do płacy w przypadku konieczności zmiany miejsca zamieszkania126. Ponieważ stopa
bezrobocia w powiecie kaliskim jest na relatywnie niskim poziomie, można przypuszczad, że
aspiracje płacowe mieszkaoców gmin kaliskich były zawyżone również z tego powodu.
Wykres 36. Czy obecne Pana/i zarobki są dla Pana/i satysfakcjonujące? (N=2361)
POWIAT KALISKI
5%
Ceków-Kolonia
33%
10%
6%
16%
2%
Mycielin 1%
47%
Lisków 3%
43%
Brzeziny 1%
Koźminek
Szczytniki
4%
0%
zdecydowanie tak
21%
37%
4%
14%
23%
53%
7%
29%
28%
23%
10%
22%
7%
19%
2%
58%
raczej tak
30%
8%
55%
47%
40%
6%
12%
19%
9%
20%
9%
16%
56%
21%
10%
28%
4%
31%
6%
Opatówek 2%
39%
5%
8%
Żelazków 2%
Blizanów
3%
20%
6%
Godziesze Wielkie
50%
53%
9%
27%
22%
49%
Stawiszyn 3%
29%
50%
20%
60%
70%
raczej nie
80%
90%
100%
zdecydowanie nie
126
Strona
174
Zwraca uwagę fakt, że stosunek do zarobków w widoczny sposób różnicowało
wykształcenie badanych. Osoby z najniższym wykształceniem najczęściej stwierdzały, że są
niezadowolone z uzyskiwanych zarobków. Natomiast najczęściej zadowolonymi były osoby
z wykształceniem wyższym i średnim zawodowym. Szczególnie wyraźnie różnice te
zaznaczyły się w gminach: Godziesze Wielkie, Stawiszyn, Brzeziny oraz Mycielin. Taki stan
rzeczy można przypisad generalnie wyższym zarobkom osób lepiej wykształconych.
Wspomniane badania NBP wskazują również na związek pomiędzy aspiracjami
płacowymi bezrobotnych, a poziomem ich wykształcenia127. Potwierdza to fakt wyższych
oczekiwao płacowych osób lepiej wykształconych, a jednocześnie jest potwierdzeniem, że
osoby takie zwykle – przynajmniej w przeświadczeniu bezrobotnych – otrzymują wyższe
wynagrodzenie.
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w styczniu 2011 przeciętne
miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw128 wyniosło 3391,59 zł brutto, w III
kwartale 2010 roku wynosiło 3491,57 zł. Natomiast przeciętne miesięczne wynagrodzenie
brutto w powiecie kaliskim w 2009 roku wg danych GUS wynosiło 2494,19 zł.
Odsetek badanych mieszkaoców gmin powiatu kaliskiego, którzy deklarowali, że
satysfakcjonowałyby ich zarobki na poziomie minimum 4 tys. zł stanowili 18%
respondentów. Najwięcej było ich w gminach: Opatówek (35%), Szczytniki (30%) oraz
Brzeziny (29%), najmniej w gminie Mycielin (6%).
Uczestniczący w badani mieszkaocy powiatu kaliskiego w zdecydowanej większości
przypadków (82%) deklarowali zarobki na satysfakcjonującym poziomie, nie przekraczające
4 tys. zł netto. W tej grupie natomiast, najczęściej wskazywano przedział od 2000,00 zł do
2999,00 zł. W gminie Żelazków nawet przez 51% badanych. Oznacza to, że badani w
większości mają świadomośd realnych do osiągnięcia zarobków na terenie powiatu.
Najwyższy odsetek badanych chcących zarabiad ponad 10 tys. zł odnotowano w
gminie Blizanów (6%). W gminie tej bardzo wyraźnie zaznaczyła się zależnośd oczekiwanej
wysokości zarobków i wykształcenia. Największe oczekiwania miały osoby z wyższym
wykształceniem, najniższe – z zasadniczym zawodowym. Podobnie było w gminie Opatówek,
gdzie odsetek osób, które za satysfakcjonujące uznałyby zarobki na poziomie ponad 10 tys. zł
wyniósł 5%. W gminach Żelazków, Lisków, Godziesze Wielkie, Mycielin oczekiwania co do
wysokości zarobków były najniższe.
Strona
panelowych badao opinii pracodawców i bezrobotnych w latach 2006 - 2009), NBP, 2010, s 28. „..bezrobotni
legitymujący się wyższym wykształceniem liczą na uzyskanie wynagrodzeo o 15,2% wyższych, niż respondenci z
wykształceniem średnim i o 17,7% wyższych, niż ankietowani z wykształceniem zawodowym i niższym. Przy
dojazdach do pracy około godziny w jedną stronę różnica w aspiracjach płacowych poszczególnych grup
bezrobotnych, wyróżnionych ze względu na wykształcenie, jest nieco mniejsza. Ankietowani posiadający
wykształcenie wyższe żądają wynagrodzeo o 13,3% wyższych, niż respondenci z wykształceniem średnim i o
16,7% wyższych, niż osoby z wykształceniem zawodowym i niższym. Bezrobotni z wykształceniem wyższym
stawiają także najwyższe wymagania płacowe w przypadku podjęcia pracy związanej ze zmianą miejsca
zamieszkania. Wymagania te są o 23,4% wyższe w stosunku do oczekiwao osób ze średnim wykształceniem i o
19,8% wyższe w porównaniu do respondentów z wykształceniem zawodowym.”
128
Dotyczy podmiotów, w których liczba pracujących przekracza 9 osób.
175
127
Wykres 37. Jakie zarobki (na jakim poziomie) uznaje/uznałby Pan/i za satysfakcjonujące ("na rękę",
miesięcznie)? (N=4562)
POWIAT KALISKI
15%
Ceków-Kolonia
Mycielin
19%
8%
Szczytniki
Blizanów
Opatówek
33%
31%
7%
22%
39%
28%
20%
31%
28%
30%
40%
2000-2999 zł
6000-6999 zł
6% 2%
6% 6% 2%3%
26%
51%
7%
7% 3%2%
12%
44%
6%
2%4% 4%2%
26%
29%
15%
0%
10%
1500-1999 zł
5000-5999 zł
26%
37%
20%
9%
12%
43%
11%
2% 3%
25%
34%
23%
Żelazków
6% 5% 5% 2%
45%
18%
Godziesze Wielkie
22%
29%
Koźminek
6% 5% 4%2%
49%
20%
Stawiszyn
28%
39%
12%
Lisków
Brzeziny
39%
6% 2%
5% 4%
5% 7% 5% 6%
12%
50%
60%
70%
3000-3999 zł
7000-9999 zł
7%
7% 3% 5%
80%
90%
100%
4000-4999 zł
powyżej 10000 zł
Strona
7.2.10.
Zatrudnienie w szarej strefie
Szczególnie interesującym zagadnieniem jest kwestia dotycząca potencjalnego
zatrudnienia w „szarej strefie”, którą miały rozważyd osoby aktywne zawodowo.
Respondenci z powiatu kaliskiego w ponad trzech piątych przypadków (64%) stwierdzili, że
raczej lub zdecydowanie nie podjęliby się pracy „na czarno” rezygnując jednocześnie z
legalnego zatrudnienia, jeśli ich dochody były wówczas większe. Należy przy tym zaznaczyd,
że wśród zdecydowanych na podjęcie się takiego kroku wzrost dochodów w większości
przypadków musiałby byd znaczący, czyli o co najmniej 41%.
Pozytywnie (odpowiedzi: zdecydowanie tak i raczej tak) do tego typu zmiany
ustosunkowała się niecała jedna czwarta badanych mieszkaoców powiatu kaliskiego, którym
zadano to pytanie (23%). W gminach Blizanów i Ceków-Kolonia ponad jedna trzecia
badanych nie odrzuciłaby możliwości podjęcia pracy „na czarno”. Jednocześnie ponad
połowa nie przystałaby na takie rozwiązanie (odpowiednio: 60%, 59%).
176
Wyniki badao przeprowadzonych z mieszkaocami gmin powiatu kaliskiego wskazują
na podkreślany przez badanych pracodawców, problem z pracownikami z wyższym
wykształceniem. Oczekiwania finansowe takich pracowników sprawiają, że pracodawcy albo
nie stad na zatrudnienie takiej osoby, albo owi potencjalni pracownicy nie podejmują pracy
ze względu na zarobki, które ich nie zadowalają.
Odsetek osób, które gotowe byłyby zrezygnowad z legalnego zatrudnienia i podjęłyby
się pracy w szarej strefie był najniższy w gminie Mycielin (7%). W niej też, największa częśd
respondentów odrzucała takie rozwiązanie (79%).
Należy również podkreślid, że w większości gmin odsetek odpowiedzi zdecydowanie
nie był wyższy od raczej nie.
Można przypuszczad również, że akceptacja tego typu rozwiązao dotyczy znacznej
części osób nieaktywnych zawodowo, którym nie zadano tego pytania. Przypuszczenie to
potwierdzają wyniki wspomnianych badao przeprowadzonych przez Narodowy Bank
Polski129, w którym wzięło udział 2 tys. osób bezrobotnych. Z przeprowadzonych analiz
wynika bowiem, że 49,5% badanych uważa, że częśd osób zarejestrowanych w urzędach
pracy jako bezrobotne nielegalnie pracuje zarobkowo. Należy jednak wskazad, że tych osób
jest więcej w miesiącach wiosenno-letnich niż jesiennych. Respondenci szacowali, że ponad
jedna trzecia bezrobotnych pracuje nielegalnie. Wśród najczęściej wskazywanych powodów
braku zainteresowania legalnym zatrudnieniem przez osoby zarejestrowane w PUP była
właśnie praca „na czarno” (25,2%), ale także rejestracja w urzędzie w celu uzyskania
ubezpieczenia zdrowotnego (16,1%), a także opłacalnośd korzystania z zasiłków (15,7%).
Wykres 38. Czy aby zwiększyd swoje dochody byłby/aby Pan/i gotów/owa podjąd się pracy "na czarno" i
zrezygnowad z legalnego zatrudnienia? (N=2235 – pytania nie zadawano osobom bezrobotnym,
uczniom/studentom, rencistom/emerytom)
POWIAT KALISKI
13%
Ceków-Kolonia
10%
13%
24%
Mycielin 2% 5%
Lisków
10%
13%
Stawiszyn
10%
Koźminek
15%
Szczytniki
8%
Godziesze Wielkie
8%
Żelazków
6%
36%
19%
53%
19%
48%
63%
18%
17%
22%
8%
28%
Opatówek 4% 9%
zdecydowanie tak
15%
8% 1% 11%
14%
0%
51%
58%
17%
11%
Blizanów
8%
19%
16%
17%
8%
47%
21%
16%
Brzeziny 4% 9%
17%
24%
11%
20%
raczej tak
31%
15%
7% 5%
15%
10%
45%
51%
12%
48%
26%
30%
40%
14%
47%
50%
60%
70%
raczej nie
80%
90%
100%
zdecydowanie nie
129
Strona
Wart podkreślenia jest fakt, że gotowośd do podjęcia zatrudnienia w szarej strefie
zdecydowanie częściej deklarowały osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym i
177
niższym. Zależnośd taka szczególnie wyraźnie zachodziła w gminach: Opatówek, Żelazków,
Godziesze Wielkie, Koźminek, Stawiszyn, Brzeziny. Można przypuszczad, że osoby z niższym
wykształceniem częściej korzystają z takich form „podreperowania” budżetu, przy okazji prac
sezonowych, ale także (co wskazywali niektórzy przedsiębiorcy w przeprowadzonych w
ramach projektu systemowego Kaliski rynek pracy – szanse i zagrożenia wywiadach) fakt
działania szarej strefy w przypadku usług związanych z pracami remontowo-budowlanymi, a
także naprawą samochodów.
Respondenci którzy nie odrzucali zdecydowanie możliwości prac „na czarno” wysoko
wyceniali koniecznośd przejścia do tzw. „szarej strefy”. Ponad połowa badanych, którym
zadano pytanie: O ile % wyższe musiałyby byd Pana/i zarobki "na rękę", aby podjął się Pan/i
pracy "na czarno" i zrezygnował/a z legalnego zatrudnienia?, odpowiedziała, że musiałby
one byd wyższe o co najmniej 50% (27% - więcej niż 50%; 29% więcej niż 100%). Najczęściej
wybieraną odpowiedzią był wzrost wynagrodzenia o więcej niż 100%.
Najmniejsze oczekiwania co do wzrostu wymaganego wzrostu zarobków, w
przypadku podjęcia się pracy „na czarno” mieli badani z gmin Lisków i Żelazków. W pierwszej
z wymienionych gmin 28% respondentów stwierdziło, że wystarczałby wzrost zarobków o nie
więcej niż 20%, w Żelazkowie odsetek ten wyniósł 23%.
Koniecznośd wzrostu zarobków o więcej niż 100%, w co najmniej połowie
przypadków deklarowali respondenci z gmin: Stawiszyn (55%) i Mycielin (50%). Warto
również zaznaczyd, że wzrost zarobków o ponad 50% lub ponad 100%, deklarowały co
najmniej trzy piąte respondentów z gmin: Koźminek (75%), Stawiszyn (75%), CekówKolonia(70%), Opatówek (68%), Mycielin (67%), Szczytniki (61%).
Wykres 39. O ile % wyższe musiałyby byd Pana/i zarobki "na rękę", aby podjął się Pan/i pracy "na czarno" i
zrezygnował/a z legalnego zatrudnienia? (N=1944) (pytania nie zadawano respondentom, którzy w poprzednim
odpowiedzieli „zdecydoawnie nie”).
10%
Ceków-Kolonia
10%
8%
Mycielin 2%
11%
Stawiszyn
4% 4% 5%
Koźminek
4% 7%
Szczytniki 2%5%
10%
Opatówek 1%5%
0%
10-20%
20%
46%
15%
7%
30%
24%
16%
21%
29%
40%
41-50%
9%
24%
31%
12%
16%
10%
20%
30%
21-30%
31-40%
30%
31%
5% 6%
13%
26%
17%
19%
10%
21%
55%
4%
23%
10%
23%
25%
Żelazków
15%
20%
15%
Godziesze Wielkie 2%
Blizanów
13%
12%
10%
50%
14%
6%
23%
17%
28%
13%
29%
47%
17%
Brzeziny
27%
7% 5%
14%
Lisków
15%
19%
31%
39%
50%
60%
70%
80%
90%
więcej niż 50%
więcej niż 100%
100%
178
9%
Strona
POWIAT KALISKI
Chod mieszkaocy gmin powiatu kaliskiego w większości przypadków postrzegają
sytuację na kaliskim rynku pracy jako negatywną, to właściwa jej ocena jest jednak trudna,
gdyż opinie mieszkaoców z poszczególnych gmin są silnie zróżnicowane. Wpływ na taki stan
rzeczy ma zarówno charakter gospodarczy gmin, jak i ich położenie geograficzne.
Podsumowując badania przeprowadzone w powiecie kaliskim na temat sytuacji na
lokalnym rynku pracy należy stwierdzid, że w opiniach mieszkaoców tych gmin jawi się ona
bardzo niekorzystnie – niemal połowa mieszkaoców oceniła ją jako złą, przy czym oceny
skrajnie negatywne stanowiły ok. 15%. Biorąc pod uwagę fakt, że odpowiedzi „nie wiem” i
„trudno powiedzied” udzielił co trzeci badany, ocen pozytywnych było niewiele. Znaczące, że
sytuację na rynku pracy jako „bardzo dobrą” ocenił zaledwie 1% badanych mieszkaoców
powiatu kaliskiego. Znamienne także, że w pięciu gminach sytuacja ta została oceniona
negatywnie przez ponad połowę ogółu badanych (były to następujące gminy: CekówKolonia, Mycielin, Lisków, Koźminek i Opatówek).
Mieszkaocy zostali poproszeni także o ocenę zmiany sytuacji na lokalnym rynku pracy
– zapytano ich czy sytuacja w stosunku do tej sprzed trzech lat uległa poprawie czy
przeciwnie – pogorszyła się. W tym przypadku zdecydowana większośd mieszkaoców
powiatu kaliskiego uznała, że żadne zmiany nie zaszły i że z grubsza sytuacja nie uległa ani
zasadniczej poprawie, ani znacznemu pogorszeniu. Biorąc pod uwagę fakt, że jednocześnie w
pytaniu o ocenę aktualnej sytuacji mieszkaocy udzielali przede wszystkim ocen negatywnych,
można stwierdzid, że brak zmian w tym przypadku jest raczej złą oznaką. Zaledwie połowa
respondentów zauważyła jakieś zmiany, które na lokalnym rynku pracy zaszły w ciągu
minionych trzech lat. Znaczące, że większośd spośród tych osób uznała, że zmiany te
przyniosły dalsze pogorszenie sytuacji. Taka ocena dominowała w siedmiu gminach powiatu,
w których negatywne oceny zachodzących zmian znacznie przeważyły oceny pozytywne. Były
to następujące gminy: Ceków-Kolonia, Lisków, Brzeziny, Stawiszyn, Godziesze Wielkie,
Koźminek i Blizanów.
Na pytanie o ocenę możliwości znalezienia nowego zatrudnienia na kaliskim rynku
pracy przynajmniej co trzeci mieszkaniec powiatu kaliskiego nie potrafił udzielid odpowiedzi,
natomiast pośród pozostałych dominowały odpowiedzi wyraźnie negatywne, informujące, że
możliwości te znacznie się pogorszyły w stosunku do tych sprzed trzech lat (niemal co piąty
respondent uznał, że pod tym względem sytuacja pogorszyła się znacznie). Najgorzej
sytuację tę ocenili mieszkaocy gminy Koźminek, Ceków-Kolonia, Lisków, Stawiszyn,
Godziesze Wielkie i Blizanów.
Warto zauważyd, że na wszystkie pytania dotyczące oceny aktualnej sytuacji na rynku
pracy Kalisza i powiatu kaliskiego oraz na temat zmian, jakie na tym rynku zaszły w ciągu
minionych trzech lat, padały przede wszystkim odpowiedzi negatywnie oceniające tak
aktualny stan, jak i zachodzące zmiany. Widad wyraźnie negatywną tendencję, która – przy
braku podejmowanych działao ze strony instytucji rynku pracy czy władz samorządowych –
będzie pogłębiad się dalej. Świadczyd o tym może chodby fakt, że mieszkaocy gmin powiatu
179
Podsumowanie
Strona
7.3.
180
Strona
kaliskiego przeważnie (w 40%) negatywnie oceniają także system kształcenia młodzieży w
Kaliszu i powiecie kaliskim pod kątem jego adekwatności do potrzeb kaliskich pracodawców.
Mieszkaocy powiatu kaliskiego zapytani o to, czy dokształcanie się powinno trwad
przez całe życie w ponad 50% uznali, że ciągłe podnoszenie kwalifikacji w życiu zawodowym
ma kluczowe znaczenie i powinno trwad przez całe życie, przy czym aż 26% odpowiedziało,
że zdecydowanie tak byd powinno. Odmiennego zdania była jednak także spora częśd
mieszkaoców powiatu kaliskiego – niemal 1/3 osób biorących udział w badaniu stwierdziła,
że wiedza nabyta w szkole i w pierwszych latach pracy wystarczy na resztę życia i że
uzupełnianie już posiadanych kwalifikacji nie musi trwad przez całe życie, co w kontekście
szeroko rozpatrywanego tematu kształcenia ustawicznego jest odsetkiem bardzo znacznym i
niepokojącym. Mieszkaocy gmin Ceków-Kolonia, Koźminek, Blizanów, Lisków, Brzeziny i
Szczytniki w przeważającej większości uznali, że dokształcanie się powinno trwad całe życie,
że zarówno z punktu widzenia pracodawcy, jak i pracownika, istotne znaczenie ma jego
samorozwój i podnoszenie nabytych kwalifikacji – w tych gminach zsumowane odpowiedzi
„zdecydowanie tak” i „raczej tak” wyniosły powyżej 50% wszystkich udzielonych odpowiedzi.
Respondenci poproszeni o wskazanie najbardziej skutecznej formy podnoszenia
kwalifikacji, nabywania nowych umiejętności czy zdobywania uprawnieo w ponad 40%
wskazywali na szkolenia i kursy, czyli najkrótszą i bodaj najbardziej intensywną formę
dokształcania. W dalszej kolejności pojawiały się wskazania studiów wyższych oraz studiów
podyplomowych (takiego wyboru dokonała mniej niż 1/3 ogółu badanych), które z założenia
trwają od roku do pięciu lat, są więc stosunkowo długie, ale pozwalają na nabycie szerokiej
wiedzy i jej ugruntowanie, a po ich zakooczeniu można uzyskad dyplom uczelni, który
oceniany jest znacznie wyżej aniżeli zaświadczenie o ukooczeniu kursu czy szkolenia.
Przygotowanie do zawodu w miejscu pracy (stażu) było wskazywane w 25% przypadków, co
wiąże się z przekonaniem o niskiej wartości nauki wykonywania zawodu jedynie od strony
praktycznej i nie zgłębiania tajników zagadnieo teoretycznych, tym bardziej, że podnoszenie
kwalifikacji w takiej formie nie wiąże się z uzyskaniem dyplomu czy zaświadczenia, a jedynie
poświadczeniem wykonywania pracy na danym stanowisku przez określony czas. Z badao
wynika, że taka forma nie jest przez mieszkaoców powiatu kaliskiego oceniana wysoko pod
kątem skuteczności.
Zestawiając pytanie o zasadnośd i potrzebę kształcenia przez całe życie i nieustannego
podnoszenia swoich kwalifikacji z pytaniem o to, czy mieszkaocy biorący udział w badaniu
sami podnoszą posiadane kwalifikacje zawodowe otrzymujemy charakterystyczne
zestawienie: uczenie się przez całe życie jest ważne i potrzebne, ale obecnie niemal połowa
respondentów (spośród tych, którzy ocenili swoje kwalifikacje jako niewystarczające do
utrzymania aktualnego zatrudnienia lub stosunkowo łatwego i szybkiego znalezienia nowej
pracy) nie wyraża gotowości do podjęcia dalszego kształcenia w jakiejkolwiek formie.
Wnioskowad zatem można, że mieszkaocy gmin powiatu kaliskiego nie są jednoznacznie i
zasadniczo skłonni do uzupełniania lub podnoszenia posiadanych kwalifikacji – innymi słowy
świadomośd konieczności poszerzania i pogłębiania własnych kwalifikacji nie przekłada się na
chęd do podjęcia działao w tym kierunku. Respondenci, którzy uznali, że ich kompetencje
181
Strona
zawodowe lub wykształcenie jest niewystarczające do utrzymania zatrudnienia nie są
jednoznacznie skłonni do uzupełnienia lub podniesienia kwalifikacji. Zdecydowana większośd
respondentów w czasie, gdy było prowadzone badanie zadeklarowała, że w żaden sposób
nie zdobywa i nie uzupełnia swoich kwalifikacji. Jedynie w czterech gminach odsetek osób
podnoszących swoje kwalifikacje wyniósł więcej aniżeli 30%. Były to następujące gminy:
Godziesze Wielkie, Stawiszyn, Opatówek oraz Brzeziny. Najmniejszy odsetek osób
podnoszących kwalifikacje został odnotowany w gminie Żelazków oraz Koźminek i CekówKolonia. Osoby, które zadeklarowały, że obecnie uzupełniają dotychczasowe lub zdobywają
nowe kwalifikacje zawodowe zostały poproszone o wskazanie formy, w jakiej ma to miejsce.
Mieszkaocy najczęściej wskazywali następujące placówki, w których uczestniczą w kursach
lub szkoleniach: szkoły ponadgimnazjalne (34,9%), studia wyższe i podyplomowe (24,5%),
szkolenia i kursy, np. w urzędzie pracy (24,7%), szkoły policealne, technika i licea
uzupełniające (10,5%) oraz przygotowanie do zawodu w miejscu pracy/staże (5,1%).
Analiza wyników badao przeprowadzonych wśród mieszkaoców gmin powiatu
kaliskiego wskazuje, że jest to zbiorowośd słabo dostosowująca się do potrzeb rynku pracy.
Badani w większości nie zdają sobie sprawy z potrzeb lokalnych pracodawców, a co za tym
idzie trudno im dokonywad właściwych wyborów związanych ze ścieżką kształcenia. Pojawia
się więc koniecznośd rozpowszechnienia usług doradcy zawodowego, którego wiedza będzie
poparta konsultacjami z zainteresowanymi środowiskami (szkoły, przedsiębiorcy, urząd
pracy), a także przekazywana w możliwie szerokim zakresie.
Warto wskazad również na fakt, że większośd badanych nie była gotowa, w przypadku
utraty zatrudnienia, podjąd pracy w miejscu odległym od miejsca zamieszkania. Deklarowana
przez osoby, nie odrzucające możliwości przeprowadzki, odległośd w większości przypadków
nie mogłaby byd większa niż 200 km. Można zatem zakładad, że rozważały one jedynie obszar
terytorialny Polski/ Wielkopolski.
Sytuacja, w której nie zakładano utraty pracy powodowała, że niemal dwie piąte
badanych w ogóle odrzucało możliwośd podjęcia pracy w innym miejscu niż najbliższa
okolica.
Warto zaznaczyd również, że badani w ponad połowie przypadków deklarowali, że nie
są zadowoleni z wysokości swoich zarobków. Niemal dwie piąte (38%) stwierdziło, że
uzyskiwane zarobki są zadowalające. Tylko 6% badanych było niezdecydowanych. Świadczy
to o dużej polaryzacji opinii, które najprawdopodobniej różnicowało wykształcenie. Osoby z
najniższym wykształceniem była najczęściej niezadowolone z osiąganych zarobków.
W kwestii pracy w nierejestrowanym obrocie gospodarczym brak akceptacji
rozwiązania, w którym podejmuje się nieformalne zatrudnienie w celu osiągnięcia wyższych
zarobków, a jednocześnie rezygnuje z zatrudnienia legalnego, deklarowało ponad trzy piąte
badanych.
Różnice między poszczególnymi gminami wskazują na koniecznośd dalszego
monitorowania sytuacji na lokalnym rynku pracy, a także intensyfikację działao na rzecz
lepszego dostosowania oferty edukacyjnej do potrzeb lokalnego rynku pracy. Konieczne są
Strona
182
również działania informacyjno-promocyjne prowadzone w szkołach, ale w porozumieniu z
pracodawcami.
Poprawa sytuacji na lokalnym rynku pracy wymaga zatem uwzględnienia nie tylko
analizy danych zebranych przez instytucje rynku pracy, które siłą rzeczy działają wówczas z
opóźnieniem. Konieczne jest zapobieganie niekorzystnym zmianom na lokalnym rynku pracy
poprzez właściwą politykę informacyjną, popartą monitoringiem i konsultacjami
międzysektorowymi.
8. Sytuacja, potrzeby i plany kadrowe przedsiębiorców działających
na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego
W ramach realizacji Projektu pt. „Kaliski rynek pracy – szanse i zagrożenia”,
współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki (Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich, Działanie 6.1 Poprawa
dostępu do zatrudnienia oraz wspieranie aktywności zawodowej w regionie, Poddziałanie
6.1.2 Wsparcie powiatowych i wojewódzkich urzędów pracy w realizacji zadao na rzecz
aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych w regionie) przeprowadzono szeroko zakrojone
badania z pracodawcami i przedsiębiorcami prowadzącymi działalnośd gospodarczą na
terenie Kalisza i powiatu kaliskiego. Badania te opierały się na wykorzystaniu tzw.
triangulacji130 rozumianej jako zwielokrotnienie:
 metod i technik badawczych (triangulacja metodologiczna) - kontrolowaniu spójności
wniosków formułowanych przy wykorzystaniu różnych metod gromadzenia danych,
 źródeł informacji (triangulacja źródeł informacji) - zwielokrotnieniu źródeł informacji w
ramach tej samej metody ich gromadzenia,
 perspektyw badawczych osób realizujących badanie (triangulacja analityczna) zwiększeniem liczby osób analizujących wnioski z badao.
Ocenę sytuacji kaliskich przedsiębiorców a także ich potrzeby i plany kadrowe oparto
natomiast w szczególności na wykorzystaniu trzech technik badawczych (ilościowych oraz
jakościowych): indywidualnego wywiadu pogłębionego i zogniskowanego wywiadu
grupowego (techniki jakościowe) oraz bezpośredniego wywiadu kwestionariuszowego
(technika ilościowa).
Wywiady kwestionariuszowe były przeprowadzane przez przeszkolonych ankieterów
według strukturalizowanego narzędzia, jakim był kwestionariusz wywiadu. Obejmował on
zarówno pytania zamknięte, jak i otwarte. Dobór próby badawczej miał charakter losowy, z
zachowaniem proporcji założonych cech w populacji. W tym wypadku cechy te odnosiły się
do branżowej struktury firm wg PKD. Badaniem objęto 1200 podmiotów gospodarczych,
których przedstawiciele udzielali odpowiedzi ankieterom na pytania zawarte w
kwestionariuszu. Procedura badawcza dopuszczała udział właścicieli, przedstawicieli kadry
zarządzającej, bądź pracowników wskazanych przez wymienione osoby. W ostatnim
przypadku warunkiem była możliwośd wykazania się przez tych podwładnych wiedzą na
poruszane tematy, a więc związane z planami strategicznymi firmy i zapotrzebowaniem w
kontekście planów zatrudnieniowych czy szerzej sytuacji i potrzeb kadrowych.
Respondenci, którzy wzięli udział w badaniu to w większości kobiety (70%).
Przeważały osoby z wykształceniem średnim lub średnim zawodowym (54,7%). Największa
częśd firm badanych (46,1%) lokowała się w przedziale rocznego przychodu między
130
M. Jasioski, M. Kowalski, Fałszywa sprzecznośd: metodologia jakościowa czy ilościowa? [w.:] Ewaluacja expost. Teoria i praktyka badawcza, pod. red. Agnieszki Haber, Warszawa 2007, s. 101.
183
Wstęp
Strona
8.1.
N
%
A. ROLNICTWO, LEŚNICTWO, ŁOWIECTWO I RYBACTWO
127
10,6
C. PRZETWÓRSTWO PRZEMYSŁOWE
127
10,6
F. BUDOWNICTWO
35
2,9
G. HANDEL HURTOWY I DETALICZNY; NAPRAWA POJAZDÓW
SAMOCHODOWYCH, WŁĄCZAJĄC MOTOCYKLE
656
54,9
I. DZIAŁALNOŚD ZWIĄZANA Z ZAKWATEROWANIEM I USŁUGAMI
GASTRONOMICZNYMI
22
1,8
J. INFORMACJA I KOMUNIKACJA
24
2
K. DZIAŁALNOŚD FINANSOWA I UBEZPIECZENIOWA
62
5,2
L. DZIAŁALNOŚD ZWIĄZANA Z OBSŁUGĄ RYNKU NIERUCHOMOŚCI
22
1,8
M. DZIAŁALNOŚD PROFESJONALNA, NAUKOWA I TECHNICZNA
11
0,9
N. DZIAŁALNOŚD W ZAKRESIE USŁUG ADMINISTROWANIA I DZIAŁALNOŚD
WSPIERAJĄCA
34
2,8
Q. OPIEKA ZDROWOTNA I POMOC SPOŁECZNA
31
2,6
R. DZIAŁALNOŚD ZWIĄZANA Z KULTURĄ, ROZRYWKĄ I REKREACJĄ
11
0,9
S. POZOSTALA DZIAŁALNOŚD USŁUGOWA
32
2,7
Ogółem
1200
100
Zogniskowane wywiady grupowe z przedstawicielami kaliskich przedsiębiorców
przeprowadzone były w Kaliszu i powiecie kaliskim w trzecim i czwartym kwartale 2010 roku.
Przeprowadzone zostały łącznie dwa wywiady – jeden w Kaliszu, drugi w gminie Brzeziny. Z
kolei indywidualne wywiady pogłębione z przedstawicielami kaliskich przedsiębiorców
przeprowadzone były w Kaliszu i powiecie kaliskim w okresie od czerwca do grudnia 2010
roku. W tym czasie przeprowadzonych zostało 50 indywidualnych wywiadów pogłębionych z
Strona
Struktura podmiotów gospodarczych w próbie badawczej
184
500 001,00 zł a 1 200 000,00 zł. 29,6% firm uzyskiwało roczny przychód do 100 000,00 zł.
Badane przedsiębiorstwa wykazywały się z reguły formą prawną w postaci przedsiębiorstwa
prywatnego osób fizycznych (80%).
Jeśli chodzi o czas funkcjonowania przedsiębiorstw, które znalazły się w próbie
badawczej, to ¼ powstała przed 1994 r. Kilka przedsiębiorstw objętych badaniem
kontynuowało swoją działalnośd jeszcze z czasów dwudziestolecia międzywojennego.
Rozkład branżowy przedsiębiorstw w próbie badawczej, z uwzględnieniem wiodących
sekcji PKD przedstawia się następująco:
przedsiębiorcami reprezentującymi różnego rodzaju firmy (zarówno pod względem
przedziału zatrudnienia, jak i branży).
8.2.
Ocena sytuacji na lokalnym rynku pracy
Kluczowym obszarem analizy, który stanowił niejako wstęp do bardziej
szczegółowych pytao była ocena sytuacji na kaliskim rynku pracy. W odniesieniu do aktualnej
na dzieo badania sytuacji respondenci byli w większości pesymistami – 38% z nich oceniło
sytuację jako raczej złą a 24,9% jako złą (ogółem ponad 60%). Spory odsetek badanych
(23,7%) miał trudności z dokonaniem jednoznacznej oceny. Optymiści stanowili ogółem
13,4% (z tego w zdecydowanej większości były to opinie umiarkowanie pozytywne).
Badanych poproszono także o dokonanie oceny, czy sytuacja na rynku pracy
poprawiła się, czy pogorszyła w porównaniu ze stanem sprzed 3 lat. Odsetek osób
dostrzegających pozytywne zmiany wyniósł nieproporcjonalnie mało (6,1%) w porównaniu z
pesymistami w tym względzie (14,3% - „sytuacja jest zdecydowanie gorsza”, 33,8 – „jest
raczej gorsza”). Na uwagę zasługuje spora grupa 45,8% pracodawców mających trudności z
jednoznaczną oceną.
1. Ocena aktualnej sytuacji na kaliskim rynku pracy (odp. w %)
Jest bardzo dobra
1 0,5
12,8
Jest raczej dobra
23,7
Trudno powiedzied
Jest raczej zła
38,0
Jest zdecydowanie zła
24,9
2. Ocena sytuacji na kaliskim rynku pracy w porównaniu do sytuacji sprzed 3 lat (odp. w %)
Jest raczej lepsza
1
6,1
Bez zmian
Jest raczej gorsza
45,8
Jest zdecydowanie gorsza
33,8
14,3
Strona
Przedsiębiorcy, którzy wzięli udział w badaniach jakościowych (indywidualny wywiad
pogłębiony i zogniskowany wywiad grupowy) sytuację na kaliskim rynku pracy najczęściej
określali jaką złą. Zauważali ogólnoświatowy kryzys gospodarczy, który negatywnie odbijał
się także na lokalnej gospodarce. W Kaliszu i powiecie kaliskim odczuwalny jest wzrost
bezrobocia, większe firmy zwalniają pracowników, upada lokalny przemysł, co niektórzy
wiążą bezpośrednio z konkurencją ze strony chioskich producentów. Wielu rozmówców
185
zarzucało władzom Kalisza, że nie pomagają ani drobnym przedsiębiorcom, którzy chcieliby
otworzyd bądź rozszerzyd działalnośd, ani nie przyciągają kapitału zewnętrznego, co prowadzi
do stagnacji w gospodarce regionu.
Warto jednak zwrócid uwagę na różne oceny sytuacji na lokalnym rynku pracy wśród
przedsiębiorców prowadzących działalnośd gospodarczą na terenie Kalisza i powiat
kaliskiego, którą można zaobserwowad na przykładzie badao technikami jakościowymi.
Zauważono lepszą ocenę sytuacji wśród przedsiębiorców, którzy mają zarejestrowaną
działalnośd na terenie Kalisza i głównie w tym mieście prowadzą swoje interesy. Gorsza
ocena tej sytuacji wśród przedsiębiorców z terenu powiatu kaliskiego dotyczy głównie stale
rosnących kosztów prowadzenia działalności, braku zainteresowania problemami
przedsiębiorców ze strony administracji publicznej (w tym także ze strony władz
samorządowych) oraz braku reprezentacji interesów i lobbingu przedsiębiorców we
władzach lokalnych. Niemal wszyscy badani negatywnie wypowiadali się natomiast na temat
ograniczeo biurokratycznych w prowadzeniu działalności gospodarczej.
W przypadku rosnących kosztów prowadzenia działalności gospodarczej najczęściej
wskazywano na problem obciążeo podatkowych (podatek dochodowy, podatek od
nieruchomości, podatek od środków transportu) i innych obciążeo pozapłacowych (np. ZUS,
ceny paliwa). Innym, bardzo ważnym, aspektem jest rosnące zadłużenie przedsiębiorstw,
które staje się problemem systemowym. Wypowiedzi przedsiębiorców bardzo często
koncentrowały się na tym właśnie zagadnieniu:
 Wzrasta ilośd zadłużeo, zwiększają się łaocuchy między firmami. Przedsiębiorcy szukają
gotówki, jest duże parcie na otrzymywanie gotówki od kontrahenta. Firmy się zapętliły –
zaczyna się jakiś problem w gospodarce, w przyszłości będzie się on dalej ukazywał.
Dawniej firmy nie dochodziły między sobą odsetek, a teraz płacenie odsetek jest
odbierane jako coś pozytywnego, bo te firmy same są proszone o spłatę odsetek. Jeszcze
2 lata temu tego nie było. Powoli odsetki stają się normą. Jest mnóstwo spornych spraw,
ale nie dlatego, że one same w sobie są sporne, ale dlatego, że każdy chce odwlec termin
spłaty zaległości (K);
 Duże firmy mają jeszcze jakiś bufor finansowy, mogą byd bardziej elastyczne, ale w
przypadku mniejszych firm to nie jest takie łatwe. Ja reprezentuję branżę farmaceutyczną
i obserwuję, co się dzieje na rynku. Jeszcze 2-3 lata temu współpraca z hurtowniami z
poziomu nas jako odbiorców wyglądała zupełnie inaczej. Terminy 90-dniowe to była
normalna rzecz, firmy same do nas wychodziły z taką ofertą, ale teraz (…)wytworzył się
łaocuszek. Koncerny mają problemy, więc cisną hurtownie, które cisną apteki, a apteki nie
mają kogo cisnąd. Za to w aptekach nie ma problemu z wierzytelnościami, bo jest obrót
gotówkowy. W Kaliszu jest mnóstwo takich podmiotów, właścicieli, którzy posiadali jedną
186
Bariery i ograniczenia rozwoju przedsiębiorczości w opiniach kaliskich
przedsiębiorców
Strona
8.3.



aptekę i nie skontrolowali finansów, pozwolili sobie na stworzenie dużego bufora
należności, na długich terminach płatności. Teraz mają ogromny problem, bo nagle
hurtownie zaczynają się dopominad należności, tną terminy, naliczają odsetki za
nieprzestrzeganie terminów. Kiedyś to były wyjątki, teraz jest to norma, że firma 3-4 lata
wstecz może za każde 1-dniowe opóźnienie płatności naliczad odsetki i to robi. Przez to
wiele aptek w Kaliszu jest na sprzedaż (K);
Opłacalnośd cały czas się zmniejsza, poza tym nie ma płynności. Nie dotrzymuje się
terminów. To jest brak kapitału. Firmy nie mają czym płacid (B).
Równie często podnoszonym problemem były koszty pozapłacowe:
(…) wrócę do ZUSu. Gdybym musiał płacid połowę tego co płacę, zatrudniłbym więcej
pracowników (B);
Strona
W odniesieniu do często podnoszonego braku aktywności w inicjowaniu i
prowadzeniu działao ze strony administracji publicznej w zakresie wsparcia przedsiębiorców
należy zwrócid uwagę na liczbę i zakres instrumentów wsparcia, jakimi dysponuje
administracja publiczna, a w szczególności władze samorządowe, bowiem to właśnie na
władzach samorządowych najczęściej koncentruje się krytyka ze strony przedsiębiorców.
Najczęściej wykorzystywane i w zasadzie jedyne rozwiązania w tym zakresie to zwolnienia z
podatku od nieruchomości w powiązaniu z inwestowaniem i zatrudnianiem ludzi oraz
szeroko rozumiana promocja gospodarcza. Bardzo ważnym aspektem współpracy z
przedsiębiorcami, czy tez potencjalnymi inwestorami jest odpowiednie przygotowanie i
dysponowanie kompleksową ofertą inwestycyjną pozwalającą na zredukowanie do minimum
wszelkich formalności związanych z możliwością rozpoczęcia czy też prowadzenia
działalności gospodarczej i inwestowania. Dotyczy to w szczególności przygotowania
miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, doprowadzenia odpowiedniej
infrastruktury oraz uregulowane sprawy własnościowe gruntów. Bardzo często jest to „pięta
achillesowa” nie tylko gmin regionu kaliskiego, ale niemal wszystkich gmin w Polsce.
Zupełnie innym aspektem dotyczącym relacji administracja publiczna – pracodawcy
jest brak (lub też bardzo ograniczony zakres) reprezentacji przedsiębiorców we władzach
187
Poważnym problemem jest także stały wzrost kosztów związanych z prowadzeniem
działalności gospodarczej:
 Ja zajmuje się transportem, więc mogę powiedzied, że drożeje paliwo, części do
samochodu, drożeją opony, opłaty drogowe, no i przede wszystkim drożeją opłaty od
posiadania środków transportu. A ubezpieczenia poszły w górę o 100%. Więcej –
kosztowały 1500 zł, a teraz są po 4000 zł. To jest 300% (B);
 W każdej branży można było się wcześniej dorobid, ale teraz cały czas podkręca się śrubę.
Nie wiem dlaczego, ale dlaczego zakład energetyczny bierze ode mnie o 100% więcej
pieniędzy za opłaty w firmie niż w domu? Tak samo jest ze ściekami, wodą (B);
 Wszystkie koszty, które producent musi ponieśd podrożały pioruosko, a teraz cały czas
robi się dołek i brakuje na inwestycje. Więc nie będzie nowych miejsc pracy, a wręcz one
się kurczą(B).
lokalnych (rady gmin, rada powiatu). Stosunkowo nieliczna obecnośd przedsiębiorców w
strukturach władz lokalnych wpływa w dużym stopniu na wcześniej opisaną ocenę działao
władz samorządowych przez środowisko pracodawców.
Niemal wszyscy badani negatywnie wypowiadali się natomiast na temat ograniczeo
biurokratycznych w prowadzeniu działalności gospodarczej:
 (…) nie zwraca się uwagi na to, że jesteśmy skazani na pożarcie. A kontroli jest pełno –
kontrola za kontrolą. Samochód może zatrzymad Inspekcja Pracy, Służba Celna, Inspekcja
Transportu Drogowego, Policja, Straż Graniczna i jeszcze na pewno ktoś się znajdzie (B).
Ograniczenia te dotyczą nie tylko nadmiernie, zdaniem przedsiębiorców,
prowadzonych działao kontrolnych przez różnego rodzaju instytucje, ale także nadmiernej
biurokracji oraz skomplikowanych procedur i długiego oczekiwania na otrzymanie decyzji
administracyjnych.
8.4.
Potrzeby i plany kadrowe kaliskich pracodawców
Kaliscy pracodawcy zasadniczo nie sygnalizują dużego zapotrzebowania na siłę
roboczą, które jednocześnie nie mogłoby byd zaspokojone. Niemniej problem deficytu
wykwalifikowanych pracowników dotyka co piątą kaliską firmę (20,7% ogółem).
4. Ocena kaliskiego rynku pracy pod kątem deficytu wykwalifikowanych, potencjalnych
pracowników w branży respondenta (odp. w %)
Zdecydowanie tak
1
9,5
11,2
Raczej tak
11,5
45,0
Raczej nie
Zdecydowanie nie
22,9
Strona
188
W trakcie badao kwestionariuszowych respondentów zapytano o to, jakich
pracowników brakuje w Kaliszu i powiecie kaliskim, bądź jakich kwalifikacji czy umiejętności
im brakuje. Na pierwszym miejscu znaleźli się pracownicy o kwalifikacjach zawodowych,
przeważnie na poziomie zasadniczym. Budowlaocy/ pracownicy w budownictwie uzyskali
31,6% wskazao plasując się na pierwszej lokacie w rankingu. Kolejne pozycje zajmowali
szewcy (15,2%), zegarmistrzowie (14,6%) oraz „pracownicy fizyczni wykwalifikowani” (8,2%).
Pracownicy deficytowi w Kaliszu i powiecie kaliskim
sprzedawcy
5,3%
ogólnie pracownicy fizyczni wykwalifikowani
8,2%
zegarmistrzowie
14,6%
szewcy
15,2%
budowlaocy
31,6%
Strona
189
Co warte podkreślenia, według kaliskich pracodawców udzielających wskazao na
konkretne zawody, czy poziom kwalifikacji, aż ¾ z nich odnosiło się do deficytu pracowników
fizycznych wykwalifikowanych/rzemieślników.
Jeśli natomiast mowa o nadwyżce pracowników w Kaliszu i powiecie kaliskim
wskazywano najczęściej sprzedawców (24,8%) a w dalszej kolejności przedstawicieli
handlowych, urzędników, pracowników bankowości (wybory oscylujące w granicach 1011%).
Problemem dla części pracodawców jest znalezienie pracownika, który spełniałby ich
oczekiwania. Zdaniem uczestników badao jakościowych brakuje ludzi z odpowiednimi
umiejętnościami oraz motywacją do pracy i podnoszenia kwalifikacji. Przedsiębiorcy biorący
udział w jednym ze zogniskowanych wywiadów grupowych zauważyli, że istnieje spora grupa
osób, zwłaszcza wśród tych zarejestrowanych w Urzędzie Pracy, która nie jest
zainteresowana podjęciem legalnej pracy. Problemem jest też to, że często osoby, które są
dobrze przygotowane do pracy, nie chcą podjąd zatrudnienia ze względu na niższe od
oczekiwanych zarobki. Dostrzegalnym problemem jest mała atrakcyjnośd Kalisza jako miejsca
zamieszkania. Mimo wyższych zarobków, jakie się im oferuje w porównaniu z większymi
miastami, brakuje w nim specjalistów (np. magistrów farmacji).
Jak zostało wcześniej wskazane, na lokalnym rynku pracy odczuwalny jest także
deficyt wykwalifikowanej siły roboczej, tj. tzw. fachowców i rzemieślników. Jest to
spowodowane m.in. niskim prestiżem szkół zawodowych. Młodzież znacznie częściej wybiera
na kontynuację nauki licea ogólnokształcące, zdaje maturę i kształci się dalej na studiach
wyższych, głównie w kierunkach humanistycznych i społecznych, czyli tych, w których
kształcą kaliskie szkoły. Brak zainteresowania szkołami zasadniczymi sprawia, że trafiają do
nich niemal wyłącznie najsłabsi uczniowie, którzy mieli problemy z nauką na wcześniejszych
etapach edukacji.
8.5.
Plany zatrudnieniowe kaliskich pracodawców
Większośd firm z Kalisza i powiatu kaliskiego nie przewiduje w ciągu 2011 r.
zwiększenia stanu kadrowego (67%), w przeciwieostwie do niespełna 1/5 (18,5%).
8. Planowanie zatrudnienia nowych osób w firmie w ciągu roku (odp. w %)
. Zdecydowanie tak
1
11,5
7
Raczej tak
9,2
14,1
Raczej nie
Zdecydowanie nie
52,9
Strona
Deklarowanymi powodami zatrudniania nowych pracowników (przytaczanymi przez
przedstawicieli firm zamierzających zdecydowad się na taki rok w najbliższym czasie) były
głównie rozwój firmy i związane z tym zapotrzebowanie (63,8%) oraz rotacja pracowników
(34,5%), co jednak w obliczu deklarowanych planów co do zwolnieo przez marginalny
odsetek firm oznacza z reguły koniecznośd zastąpienia pracowników udających się na
emerytury, bądź urlopy macierzyoskie.
Pracodawcy, którzy zadeklarowali zamiar zatrudniania pracownika/ pracowników w
kolejnym roku w większości nie spodziewali się trudności, co przyznało ogółem 2/3 z nich.
Odmiennego zdania było 28,7% badanych, którzy wskazywali, że przewidują trudności
związane z rekrutacją.
O ile 67% firm deklarowało brak zamiaru zatrudniania, to zdecydowanie wyższy
odsetek sięgający 91,4% nie przewiduje zwolnieo. Analizując ten wynik należy jednak
zachowad pewną ostrożnośd. W praktyce bowiem niekiedy częśd pracodawców, czy kadry
menagerskiej przy podobnych pytaniach woli nie ujawniad rzeczywistych zamiarów w obawie
przed przedostaniem się tego typu informacji do pracowników. Stąd otwarcie do zamiaru
dokonywania zwolnieo przyznało się niespełna 2% badanych (1,6% - 16 firm) a 7,1% nie
udzieliła jednoznacznej odpowiedzi uzależniając decyzję od kondycji ekonomicznej firmy,
portfela zamówieo, czy postaw samych pracowników.
Innym wyjaśnieniem sytuacji zidentyfikowanej w badaniu jest wysoki procentowy
udział małych przedsiębiorstw w próbie badawczej (90%), w których to fluktuacja
zatrudnienia jest z reguły mniejsza, niż w średnich i dużych podmiotach gospodarczych.
Podsumowując jednak plany kaliskich firm co do zwalniania i zatrudniania
pracowników, można powiedzied, że w najbliższym czasie (1-2 lata) będzie się utrzymywał
stan względnej równowagi. Polegad ona będzie na stosunkowo wysokiej gotowości do
utrzymania stanu kadrowego w kontekście nie zatrudniania nowych pracowników (67%) i
jeszcze silniejszej postawie zakładającej brak zamiaru dokonywania zwolnieo
dotychczasowych pracowników (na poziomie ok. 90%).
190
8.6.
Oczekiwane przez kaliskich pracodawców kwalifikacje i
umiejętności pracowników i potencjalnych pracowników
Jak wynika z przeprowadzonych badao kwestionariuszowych kaliscy pracodawcy
najchętniej zatrudniliby absolwentów techników (32%) a w dalszej kolejności zasadniczych
szkół zawodowych (21,1%). Niewiele mniejszy odsetek wskazao uzyskali absolwenci liceum
ogólnokształcące 20,7%. W zestawieniu jednak z wynikiem absolwentów szkół wyższych
(14,5%) okazuje się, że najbardziej pożądanymi na kaliskim rynku pracy są pracownicy o
kwalifikacjach zawodowych z preferencją w stronę posiadania przez nich jednocześnie
świadectwa maturalnego.
Absolwenci najbardziej pożądani na kaliskim rynku pracy wg typów
ukooczonych szkół (odp. w %)
innej
3,1
szkoły wyższej (licencjat, inżynier, magister)
14,5
liceum ogólnokształcącego
liceum zawodowego
20,7
8,7
technikum/szkoły policealnej
zasadniczej szkoły zawodowej
32
21,1
Strona
191
Ponad ¾ pracodawców (76,6%) uznało podnoszenie kompetencji pracowników za
bardzo istotne, 17,4% za raczej istotne w działalności firmy. Pozostałe odpowiedzi uzyskały
marginalne odsetki wskazao.
Pomimo deklaracji pracodawców odnośnie istotności podnoszenia kompetencji
pracowników, jedynie 1/5 z podwładnych brała udział w jakichkolwiek szkoleniach/ kursach/
warsztatach z inicjatywy zakładu pracy w ostatnim półroczu.
14. Udział pracowników w w szkoleniach, kursach,
warsztatach w ciągu ostatnich 6 miesięcy z inicjatywy
pracodawcy
tak
20%
nie wiem, nie
pamiętam
4%
nie
76%
W odniesieniu do firm, których pracownicy nie brali udziału w szkoleniach w ciągu
ostatnich sześciu miesięcy można powiedzied, że w sytuacji, gdyby musiały one pokryd 100%
kosztów to jedynie 26,8% z nich zdecydowało by się na doszkalanie pracowników. Oznacza
to, że dla niespełna ¾ kaliskich firm (73,2%) dominującą przeszkodą są kwestie finansowe.
17. Gotowośd do wysłania pracownika na szkolenie w przypadku pokrycia całego kosztu przez
pracodawcę (dotyczy firm, których pracownicy nie brali udziału w szkoleniach w ostatnich 6 mies.)
(odp. w %)
Zdecydowanie tak
1
7,4
19,4
Raczej tak
39,7
Raczej nie
9,6
Zdecydowanie nie
23,9
Strona
Pracodawców, którzy nie zamierzali szkolid pracowników w przypadku konieczności
pokrycia 100% kosztów zapytano, jakie są powody takiej postawy. W pytaniu wielokrotnego
wyboru 34,9% z nich odpowiedziało, że „nie ma takiej potrzeby”. Innymi słowy udział ich
pracowników w formach kursowych, bądź warsztatowych nie jest dla nich na tyle ważny, by
ponosid znaczne nakłady finansowe na ten cel. Świadczy o tym zestawienie tego rodzaju
kalkulacji ze wcześniejszymi deklaracjami odnośnie istotności podnoszenia kompetencji
pracowników.
Co ciekawe, respondenci, którzy deklarowali jednocześnie doszkalanie pracowników
jako istotne a w pytaniu o gotowośd do szkolenia przy 100% nakładzie finansowym po
stronie firmy rezygnowali ze szkoleo argumentując to „brakiem takiej potrzeby”, stanowili aż
31% ogółu badanych.
Brak środków finansowych, bądź trudna sytuacja finansowa firmy była przeszkodą dla
32,9% badanych. Wskaźnik mniej związany z obiektywnie złą kondycją firmy, ale raczej z
192
131
Korelacja istotna statystycznie, umiarkowana, RS=0,311, p<0,05
Strona
193
przekonaniem o relatywnie zbyt wysokich kosztach szkoleo/kursów wyniósł 27,1%. Częśd
firm znajdujących się w relatywnie dobrej kondycji finansowej mimo wszystko postrzega
szkolenia zewnętrzne jako zbyt kosztowne. Inne odpowiedzi i uzasadnienia uzyskały
marginalne odsetki wskazao.
Zdecydowana większośd pracodawców (86%) uznała, że szkolenia, na które wysłałaby
potencjalnie swoich pracowników byłyby szkoleniami o charakterze „twardym”, a więc
specjalistyczno-zawodowym. Badani z opisywanej grupy poproszeni o wymienienie
konkretnych kursów, na jakie zauważają największe zapotrzebowanie w swoich firmach,
wymieniali przede wszystkim kursy sprzedażowe (26,2%, z preferencją związaną z
branżowym charakterem takiego kursu), a w dalszej kolejności kosmetyczne (7,6%),
komputerowe (7,6%) oraz kursy związane z branżą ubezpieczeniową.
Zgodnie z deklaracjami pracodawców pracownicy jedynie 14,8% firm ogółem zgłaszali
zapotrzebowanie lub chęd wzięcia udziału w szkoleniach. W większości, bo w 68,1%
przypadków podwładni nie sygnalizowali przełożonym takiej postawy.
Na tym tle dośd zaskakująco wypadają rozkłady odpowiedzi na pytanie o potencjalne
benefity ze strony pracodawców w zamian za podniesienie kwalifikacji. Zatem o ile jedynie
niespełna w 15% firm zapotrzebowanie na szkolenia wypływało ze strony podwładnych, to aż
w 31,6% firm zgodnie z deklaracjami pracodawców podniesienie kwalifikacji wiąże się z
awansem, wzrostem wynagrodzenia, bądź po prostu dalszym przedłużeniem zatrudnienia.
Zasadniczo można powiedzied, że w kaliskich firmach, w których podniesienie
kwalifikacji umacnia pozycję pracownika, bądź zwiększa jego wynagrodzenie pracownicy
chętniej zgłaszają zapotrzebowanie na szkolenia lub chęd w nich udziału z własnej
inicjatywy.131 Pomimo to w części firm pracownicy nie dostrzegają bezpośrednich korzyści z
podnoszenia kwalifikacji, chod mogą się ich spodziewad. Oznacza to najprawdopodobniej
problemy komunikacyjne ze strony kadry zarządzającej, która nie do kooca potrafi
wykorzystad potencjał i zmotywowad zasoby ludzkie swoich przedsiębiorstw do podnoszenia
kwalifikacji.
8.7.
Najczęściej
pracowników
wykorzystywane
metody
rekrutacji
Najczęściej wykorzystywaną metodą rekrutacji przez kaliskich pracodawców jest
opieranie się na poleceniach i rekomendacjach w obrębie sieci społecznych (37,5%), głównie
wśród rodziny i znajomych. Odsetek równy 30,1% respondentów zadeklarował, że nowi
pracownicy po prostu zgłosili się sami. Z Internetu korzystała ok. co dziesiąta firma (11,8%) a
z innych metod, jak np. wykorzystania wcześniej zgromadzonej bazy danych czy ogłoszeo
prasowych odpowiednio 8,3% i 7,2%.
25. Stosowane metody rekrutacji (odp. w %)
poprzez rodzinę i znajomych
37,5
nowi pracownicy zgłosili się sami
30,1
ogłoszeo w Internecie
11,8
firma korzysta z własnej bazy danych
8,3
ogłoszeo w prasie
poprzez urząd pracy
7,2
3,2
Kolejnośd najczęściej stosowanych metod rekrutacji zasadniczo pokrywa się z oceną
ich skuteczności – system rekomendacji przez znajomych/ rodzinę określiło jako najbardziej
skuteczne 64,4% badanych, a Internet 57,6%. Badani mając do dyspozycji 3 możliwości
wskazao najskuteczniejszej metody/narzędzia deklarowali bardzo często także ogłoszenia w
prasie (51%), co nie znalazło jednak oddźwięku w częstotliwości stosowania. Najbardziej
prawdopodobnym powodem są w tym wypadku koszty związane z umieszczaniem ogłoszeo
rekrutacyjnych oraz ich relatywnie szeroki zasięg oddziaływania.
Na pytanie o dostrzegane deficyty kompetencyjne swoich aktualnych pracowników
związane z przygotowaniem do pracy, bądź po prostu słabymi stronami, aż 78,8%
respondentów zadeklarowało, że ich nie dostrzega. Mała motywacja do pracy (8,8%), czy
brak profesjonalizmu, rozumianego jako deficyt pożądanych kwalifikacji, czy znajomości
branży (6%) okazały się na tym tle dośd drugorzędnymi cechami opisującymi potencjalne
braki w przygotowaniu zasobów ludzkich kaliskich przedsiębiorstw. W kategorii „inne”
znalazły się także takie określenia, jak niedostateczny poziom znajomości języków obcych,
mała dyspozycyjnośd, uzależnienie od alkoholu, brak umiejętności interpersonalnych, czy
chęci dokształcania się. Pomimo to były to wskazania mocno zróżnicowane, rozproszone nie
194
Umiejętności, jakich brakuje pracownikom/potencjalnym
pracownikom na kaliskim rynku pracy
Strona
8.8.
przekraczające z osobna progu błędu statystycznego. Z analizy rozkładów odpowiedzi na to
pytanie wyłączono jednoosobowe działalności gospodarcze.
27. Główne braki w przygotowaniu do pracy i słabe strony obecnych
pracowników (odp. w %)
nie dostrzegam żadnych braków
mała motywacja do pracy, niska wydajnośd
78,8
8,8
brak profesjonalizmu, kwalifikacji i znajomości
branży
6,0
inne
6,5
Respondentom, którzy jednak wskazywali opisywane wcześniej deficyty zadano
pytanie, czy możliwe jest ich nadrobienie u pracowników poprzez szkolenia, kursy, warsztaty.
Ogółem 32,6% badanych przychyliło się do poglądu, że tak, w przeciwieostwie do 52,4%.
Sceptycy rekrutowali się głównie spośród osób wskazujących także niedostateczny poziom
motywacji do pracy, który w praktyce nie pozwoliłby nawet w pełni wykorzystad możliwości,
jakie w zwiększaniu efektywności pracowników stwarzają formy szkoleniowe podnoszące
kwalifikacje.
Analogiczny zestaw pytao o deficyty kompetencyjne zadano kaliskim pracodawcom w
odniesieniu do kandydatów do pracy. Ma to uzasadnienie dla celów rozeznania sytuacji na
rynku pracy o tyle, że zatrudnieni już pracownicy w dużym stopniu przeszli pozytywną
weryfikację w procesie rekrutacji. Natomiast spora częśd osób ubiegających się o pracę nie
może zakooczyd tego procesu sukcesem z uwagi na określone deficyty. Największym z nich
jest brak profesjonalizmu, rozumiany głównie jako brak odpowiednich kwalifikacji, czy
znajomości branży (59,1%). Braków nie dostrzegał co piąty pracodawca. Dalsze miejsca w
rankingu to przede wszystkim brak umiejętności interpersonalnych i autoprezentacji (7,9%),
zbyt niska zdaniem badanych dyspozycyjnośd (4,8%), czy nieodpowiedni wygląd/ brak
higieny osobistej (3,2%).
28. Główne braki w przygotowaniu do pracy i słabe strony
kandydatów do pracy (odp. w %)
brak profesjonalizmu, kwalifikacji i znajomości
branży
59,1
nie dostrzegam żadnych braków
20,2
brak umiejętności interpersonalnych, prezentacji
3,2
195
nieodpowiedni wygląd, brak higieny osobistej
4,8
Strona
mała dyspozycyjnośd
7,9
Słabą stroną regionu jest niedopasowanie oferty edukacyjnej szkół wyższych i szkół
ponadgimnazjalnych do potrzeb regionalnego i lokalnego rynku pracy. Wpływ na tą sytuację
ma m.in. wciąż niedostateczna informacja na temat sytuacji na rynku pracy oraz
nieskuteczne doradztwo zawodowe kierowane do uczniów gimnazjów i szkół
ponadgimnazjalnych. Na te niekorzystne zjawiska nakłada się ponadto wskazywany przez
kaliskich pracodawców deficyt pracowników lub dobrze przygotowanych pracowników,
który dotyczy przede wszystkim branży budowlanej. Słabą stroną jest także wskazywana
przez pracodawców niska motywacja do pracy oraz brak profesjonalizmu wśród znacznej
części kandydatów do pracy.
W kontekście umiejętności i kwalifikacji zawodowych najczęściej podnoszone przez
kaliskich przedsiębiorców wątki to właśnie niedopasowanie oferty szkół wyższych do
potrzeb rynku pracy (zbyt duży nacisk położony na prowadzenie kierunków społecznych, jak
np. pedagogika, praca socjalna, zarządzanie i marketing czy politologia kosztem kierunków
technicznych i ścisłych) oraz niska jakośd kształcenia na poziomie wyższym. Wyraźnie
akcentowano także brak wykwalifikowanych pracowników fizycznych oraz rzemieślników,
absolwentów zasadniczych szkół zawodowych. Brak zdecydowanych działao służących
dopasowaniu oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy, przekazu informacji na temat
sytuacji na rynku pracy oraz doradztwa zawodowego na poziomie gimnazjów i szkół
ponadgimnazjalnych, będzie pogłębiad deficyt osób z wykształceniem zawodowym oraz
nadwyżkę osób z wykształceniem wyższym bez kwalifikacji zawodowych. W konsekwencji
będzie to wpływad na wzrost bezrobocia, zahamowanie rozwoju gospodarki regionu oraz
dalszy wzrost migracji zarobkowych, głównie młodych osób.
Bardzo istotna dla rozwoju gospodarczego jest koniecznośd współdziałania partnerów
gospodarczych oraz partnerstwa w ramach sektorów publicznego, prywatnego i
pozarządowego, które dzięki m.in. środkom unijnym mają szanse na realizację. Rola
samorządów terytorialnych w kontekście nawiązywania współpracy branżowej,
gospodarczej i partnerstw lokalnych jest bardzo istotna. To władze lokalne powinny
wspierad, a także inicjowad tego typu działania.
Należy też zaznaczyd, iż w odniesieniu do samorządów pojawiały opinie wskazujące
wyraźnie na brak odpowiednich instrumentów, dzięki którym władze lokalne mogą wspierad
rozwój gospodarczy. Należy bowiem zwrócid uwagę na bariery prawne i legislacyjne, do
których można zaliczyd wciąż niedoskonałe rozwiązania z zakresu prawa zamówieo
publicznych oraz ustawę o partnerstwie publiczno-prywatnym, która zamiast sprzyjad
koooperacji często rodzi podejrzenia o działania korupcyjne.
Często poruszanym zagadnieniem w kontekście barier rozwoju przedsiębiorczości
były także ograniczenia administracyjne w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej
polegające na stałym zwiększaniu działao kontrolnych, nadmiernej biurokracji oraz
skomplikowanych procedurach i długim oczekiwaniu na otrzymanie decyzji
administracyjnych.
196
Podsumowanie
Strona
8.9.
Sztandarowymi przykładami są tutaj chociażby: nieudana nowelizacja ustawy o rzemiośle oraz zmiany, jakie
postuluje Ministerstwo Edukacji Narodowej w odniesieniu do zmian w kształceniu zawodowym, które to
działania odbywają się bez wystarczającego udziału środowisk rzemieślniczych i zaprzeczają postulatom tych
środowisk.
Strona
132
197
Podkreślid należy także relatywnie niską świadomośd pracodawców w zakresie
inwestowania w kapitał ludzki. W odniesieniu do sytuacji na rynku pracy, kwalifikacji i
umiejętności pracowników oraz wydajności i efektywności pracy słabą stroną jest bowiem
stosunkowo niski poziom gotowości do inwestowania w rozwój kapitału ludzkiego przez
kaliskich pracodawców przy jednoczesnym braku wyraźnego przekonania o efektach
inwestycji w podnoszenie kwalifikacji wśród pracowników. Przedsiębiorcy woleliby raczej
konkretne dofinansowania do ich działalności, refundację kosztów zatrudnienia, ulgi
podatkowe, także uproszczenie formalności urzędowych. Jak wykazały przeprowadzone
badania, znaczący odsetek kaliskich przedsiębiorców nie docenia realnego przełożenia
jakości kapitału ludzkiego na efektywnośd funkcjonowania przedsiębiorstwa, który w
warunkach gospodarki opartej na wiedzy stanowi fundamentalną barierę rozwoju
gospodarczego.
W podsumowaniu należy jednak wskazad na inny bardzo ważny wniosek, który
nasuwa się na podstawie przeprowadzonych badao z przedsiębiorcami. Jest to niski stopieo
samoorganizacji przedsiębiorców i niska skutecznośd lobbingu w strukturach
samorządowych. Zgodnie z powiedzeniem „nieobecni nie mają racji” trudno oczekiwad, aby
uwagi czy postulaty zgłaszane przez przedsiębiorców znajdowały wyraźne odzwierciedlenie
w stanowieniu lokalnego prawa, obronie interesów przedsiębiorców czy nawet zacieśnianiu
wzajemnych relacji. Czynnikiem kluczowym, który w największy sposób wpływa na taką
sytuację jest niski stopieo samoorganizacji przedsiębiorców. Nieliczne i cieszące się coraz
mniejszym zainteresowaniem organizacje zrzeszające pracodawców (jak np. organizacje
rzemieślnicze, które w ostatnich latach borykają się ze zmniejszaniem się własnych zasobów
ludzkich i próbami marginalizowania tego środowiska przez władze centralne132) są coraz
mniej skuteczne w artykułowaniu problemów i oczekiwao przedsiębiorców. Inną kwestią
jest fakt coraz mniejszego uczestnictwa w wyborach samorządowych ze strony
pracodawców, którzy skupieni na prowadzeniu własnej działalności gospodarczej wyraźnie
nie doceniają także wpływu, jaki na politykę lokalną może mied uczestnictwo w lokalnym
życiu społeczno-politycznym.
Trzecim elementem, który należy rozpatrywad w kontekście niskiego poziomu
samoorganizacji przedsiębiorców jest relatywnie niski poziom kapitału społecznego i brak
tradycji w zakresie współpracy branżowej (np. w postaci grup producenckich, klastrów
branżowych, stowarzyszeo czy federacji). Element ten wydaje się jednocześnie największą,
bo wymagającą ogromnego nakładu czasu i wspólnej pracy barierą dla budowania
współpracy i samoorganizacji pracodawców. Bez zbudowania zaufania społecznego nie da
się odbudowad kapitału społecznego, który stanowi kluczowy czynnik wpływający na
stopieo samoorganizacji społecznej.
9. Lokalny rynek pracy w opinii przedstawicieli lokalnych i
regionalnych organizacji pracodawców, związków zawodowych
oraz organizacji pozarządowych
Kto odniesie w Kaliszu sukces zawodowy, a kto nie ma czego w nim szukad? Czy
można mówid o lokalnym rozwoju gospodarczym, czy czud tu ducha przedsiębiorczości? By
znaleźd odpowiedzi na te pytania, można się zwrócid w kierunku badao ilościowych i danych
statystycznych. Jednak liczby nie powiedzą nam nic – lub niewiele – na temat tego, co myśli i
mówi się o sytuacji na kaliskim rynku pracy. Czy lepiej mieszkad w Kaliszu czy poza nim?
Łatwiej o pracę w centrum czy na peryferiach? Opinia miejscowych przedstawicieli
organizacji pracodawców, związków zawodowych i organizacji pozarządowych to solidne
podstawy do oceny złożonego zjawiska, jakim jest lokalny rynek pracy.
Respondenci, których wypowiedzi będą osnową niniejszego artykułu, nie znają
magicznej formuły na bolączki lokalnego rynku pracy, a czasem ich rozeznanie w sytuacji jest
ograniczone. Pomimo to suma ich wniosków, przemyśleo i zgłoszonych wątpliwości to
więcej, niż tabela pełna liczb i wykresów. To przestrzeo mentalna, trudna do uchwycenia
przez statystykę, tym cenniejsza, że zatrzymana na gorąco – naoczny świadek przemian
Kalisza i powiatu kaliskiego.
Istotne jest także to, czego nie wiedzą przepytywani przedsiębiorcy. Dlatego też
ostatnia częśd artykułu została poświęcona tym zagadnieniom, które najczęściej pozostawały
niewiadomą dla samych respondentów. Puste miejsca w ich osobistych interpretacjach
kaliskiego rynku pracy często bardziej znaczące, niż najbardziej wyrafinowane analizy
wskaźników ekonomicznych.
Wywiady przeprowadzane z przedstawicielami szeroko rozumianego otoczenia
biznesu, a więc nie tylko tymi, którzy „są na swoim”, ale funkcjonują w ramach struktur
wspierających prowadzenie i rozwój przedsiębiorstw: stowarzyszeniach przedsiębiorców,
związków zawodowych i organizacji pozarządowych. Są to organizacje zrzeszające
pracodawców, prezentujących różne branże, ale mających podobne doświadczenia związane
z zatrudnianiem pracowników oraz ogólniej: radzeniem sobie na lokalnym rynku i w
kontekście miejscowej sytuacji gospodarczej.
Śródtytuły niniejszego artykułu najczęściej są fragmentami wypowiedzi respondentów i
odnoszą się do kolejno wprowadzanych elementów obrazu kaliskiego rynku pracy. „Tu jest
odpowiednia praca i wigor” to wprowadzenie w problematykę lokalnej sytuacji
gospodarczej. O barierach i największych ograniczeniach opowiada częśd „Z pustego i
Salomon nie naleje”, zaś fragmenty „Projekty z NASA” oraz „Byd kobietą w Kaliszu” zwracają
uwagę na szczególne aspekty barier, jakimi są marginalizowanie kobiet oraz brak
innowacyjności na rynku pracy. Śródtytuł „Zrób mi tytuł inżyniera” nie ma na celu
deprecjonowania oferty edukacyjnej miasta, lecz jest próbą wskazania jej istotnych słabych
198
Wstęp, czyli suma niewiadomych
Strona
9.1.
punktów oraz kierunku rozwoju. Kolejna sekcja zatytułowana „Urzędy mają jakieś granty…”
poświęcona została współpracy różnych instytucji rynku pracy. Tych, którzy myślą o
przeprowadzce, z pewnością zainteresuje częśd „Ile się zarabia w Kaliszu”. W przedostatniej
części, „Prawie na koocu” czytelnik znajdzie opis tendencji, jakie wykazuje rynek pracy, zaś
na zakooczenie zapozna się z pytaniami, na które nie uzyskano odpowiedzi.
Niniejszy tekst opiera się na analizie wywiadów pogłębionych z wyżej
scharakteryzowanymi przedstawicielami lokalnych i regionalnych organizacji, które zrzeszają
pracodawców, związki zawodowe oraz organizacje pozarządowe.
9.2.
„Tu jest odpowiednia praca i wigor”, czyli o lokalnej sytuacji
gospodarczej
133
Dostępne na stronie www.kalisz.pl, z dnia 14.02.2011.
Strona
Zewnętrznemu obserwatorowi niełatwo rozeznad się, czy kaliszanom i mieszkaocom
okolic wiedzie się dobrze, coraz lepiej, czy też z roku na rok gorzej. Opinie przedstawicieli
zrzeszeo, organizacji przedsiębiorców i szefów firm nie czynią sytuacji bardziej klarowną: z
jednej strony pojawiają się głosy, iż kryzys światowy zaznaczył się w lokalnym środowisku i
odcisnął ponure piętno bezrobocia i marazmu gospodarczego: *Sytuacja+ jest zła. Upadł
rynek pracy, jest coraz więcej zwolnieo, coraz więcej ludzi jest bez pracy. (właściciel z branży
włókienniczej)
Kalisz tradycyjnie kojarzony jest z branżą spożywczą, reprezentowaną przez takie
firmy, jak Nestle, Winiary, Kaliszanka, Paula, Ziołopex. Są one w opinii badanych
przedstawicieli szeroko pojętego biznesu – głównymi motorami gospodarki. Dzięki
zawiązującemu się klastrowi czterech potężnych firm z branży lotniczej, coraz większe
znaczenie dla Kalisza ma również branża lotnicza, reprezentowana między innymi przez Pratt
& Whitney. Jak mówi uczestniczący w badaniu koordynator projektów w Kaliszu: To dwa
ogniska gospodarki.
Na stronie Urzędu Miasta Kalisz, w zakładce „gospodarka”, czytamy: „Znaczeniu
Kalisza w Wielkopolsce pod względem wielkości odpowiada jego potencjał gospodarczy,
drugi po Poznaniu.”133 Wydawałoby się więc, iż nie ma na co narzekad: w mieście działa
dwanaście tysięcy firm, około sto pięddziesiąt posiada kapitał zagraniczny. Te liczby mogą
robid wrażenie. Ale co kryje się za liczbami?
Jak wygląda kaliska sytuacja rynkowa w opiniach pracujących tutaj przedsiębiorców?
Z jednej strony pojawiają się optymistyczne głosy: Wygląda całkiem nieźle. Ważną rzeczą, na
którą należałoby zwrócid uwagę na strukturę firm, jakie są u nas w regionie. Warunki do
rozwoju są całkiem dobre. (koordynator projektów). Jednak trudno się oprzed wrażeniu, że
najlepsze lata Kalisz ma już za sobą: (…) po tych latach "tłustszych" dla pracowników (2005,
199
Statystycznie to, co się dzieje w Kaliszu, jest tak samo przeciętne, jak dla całego kraju. Czy dobrze, czy źle?
Trochę źle, bo Kalisz należy do jednego z przodujących regionów Polski. Rozpiętośd tego, co się dzieje w
aglomeracji poznaoskiej, a w regionie kaliskim, jest spora. (przedstawiciel organizacji pracodawców)
2006, 2007) przyzwyczaiłyśmy się do tego - było tak, że do pracy szła grupa iluś osób np.
dziesięciu wysłanych przez agencję pracy tymczasowej, to wiadomo było, że jedna pani
zrezygnuje po pierwszym dniu, jedna po tygodniu, (…) w tej chwili mamy tendencję, że
proporcje się odwróciły: miejsc pracy po 2009 roku jest mniej, ludzie bardziej szanują, że
zdobyli pracę. (specjalistka do spraw pracowniczych).
Wydaje się także, że wspomniane tłuste lata nieco obniżyły aktywnośd osób
zainteresowanych zatrudnieniem: Cały czas jest problem ze znalezieniem rąk do pracy. Ludzie
nie chcą tu pracowad, a jak już to tylko dorywczo. (przedstawiciel organizacji pracodawców).
Tymczasem obecnie zauważalny jest brak firm zainteresowanych inwestowaniem w okolicy
Kalisza, nie powstają także nowe zakłady przemysłowe, które mogłyby poprawid kondycję
gospodarczą regionu.
Na szczęście Kalisz i powiat kaliski nie leżą w regionie szczególnie dotkniętym przez
kryzys gospodarczy. Nie wymienia się go w czołówce miast o najwyższym wskaźniku
bezrobocia134. Jednak nie sposób ograniczyd się do stwierdzenia: Myślę, że w skali kraju
sytuacja jest dobra. Z tego co wiem to są regiony w gorszej sytuacji. (szef zakładu
produkcyjnego). Widoki na przyszłośd nie są optymistycznie: W tej firmie, w której ja pracuję,
nie było tworzenia nowych stanowisk pracy, a wręcz przeciwnie, było tak, że ktoś odchodzi na
emeryturę i jego obowiązki zostały rozdzielone na innych pracowników (współwłaściciel
solarium). Nie jest to sytuacja incydentalna: w obliczu większej mechanizacji i informatyzacji
produkcji czy usług kierunkiem rozwoju firmy jest raczej zwalnianie pracowników aniżeli
tworzenie nowych miejsc pracy.
9.3.
„Z pustego i Salomon nie naleje…”, bariery na kaliskim rynku
pracy
134
Obecnie, według Urzędu Miasta Kalisza, wynosi ono 7,4% (źródło: www.kalisz.pl)
Strona
Uczestnicy wywiadów pogłębionych wskazali na kilka podstawowych problemów, z
jakimi boryka się kaliski rynek pracy. Stagnacja gospodarcza, niskie zarobki, na które
narzekają nie tylko pracownicy (Ograniczenia są z tytułu niskich zarobków w porównaniu z
zarobkami w większych miastach, o których wspomina współwłaściciel solarium), zbyt wielu
chętnych na zbyt niewiele miejsc pracy, nieodpowiednie kwalifikacje (według właściciela z
branży motoryzacyjnej, ci z gorszym wykształceniem, w branży produkcyjnej itp. mają
najgorzej ze znalezieniem pracy) to często wymieniane słabe punkty Kalisza. Nierzadko
podnosi się również kwestię wyuczonej bezradności pracowników: jest takich „płaczków”,
którym cokolwiek by się nie działo to zawsze wiatr wieje w oczy. (szef zakładu
produkcyjnego). Są to obecnie typowe – jeśli za typowe uznamy warunki krajowe – problemy
i ograniczenia rynku pracy. Główne trudności w Kaliszu to brak pracowników dobrze
wykwalifikowanych, znających się na określonym temacie i to jest moim zdaniem jedyne
200
Jeżeli gospodarka tak działa, miejsc pracy jest mało, to z pustego i Salomon nie naleje. (specjalistka do spraw
pracowniczych)
zagrożenie, jeśli chodzi o firmy. (kierownik zakładu produkcyjnego) Są branże, w których nie
ma szkół czy szkoleo tego typu, które by w konkretnej branży ludzi dostarczały. (szef z branży
włókienniczej)
Specyficznie kaliską przypadłością zdaje się byd bariera infrastrukturalna. Zapomina się
czasem o tak podstawowych, a ważnych dla gospodarki regionu kwestiach, jak infrastruktura
i warunki komunikacyjne w okolicy. Gorzej, jeśli nie pamiętają o tym również samorządowcy
czy włodarze miasta: Kwestia infrastruktury – ogólnie - i infrastruktury kolejowej, co widad po
dwóch peronach i stanie dworca. Niestety Kalisz nie jest miejscem atrakcyjnym i w obszarze
komunikacyjnym przegrywa, nie w obszarze przemysłu, ale w obszarze infrastrukturalnym.
Wiadomo, że firmy budują się tam gdzie można swobodnie przemieszczad się, a my tego nie
mamy. Kalisz nie jest przy autostradzie jak Konin, a najbliższy zjazd jest ok. 25 km od
Wielkopolski.(koordynator projektów)
Jedną z barier związanych z podażą na rynku pracy jest trudna sytuacja osób z
wyższym wykształceniem, zwłaszcza absolwentów uczelni o profilach humanistycznych.
Najczęściej nie mają oni doświadczenia zawodowego ani jakiejkolwiek praktyki, co skutkuje
dużymi problemami ze znalezieniem pracy. Ich wiedza i umiejętności okazują się całkowicie
nieprzydatne. Pracodawcy poszukują raczej specjalistów z wykształceniem technicznym,
zawodowym. Ten problem znajdzie swoje rozwinięcie w osobnym podrozdziale.
Niepełnosprawnośd, problem jednostkowy i społeczny, staje się także formą
wykluczenia na rynku pracy. Właściwie zawsze jest przeszkodą w karierze zawodowej, jednak
szczególnie mniejsze ośrodki, takie, jak właśnie Kalisz, wręcz utrudniają przystosowanie osób
z ograniczoną sprawnością do normalnego funkcjonowania w środowisku pracy. Często
podnoszona jest kwestia braku zaangażowania władz i pracodawców, lub nawet działanie na
niekorzyśd osób poszkodowanych przez los: „Sytuacja osób niepełnosprawnych została
zaprzepaszczona przez takie nieuczciwe wykorzystywanie tego funduszu PFRON. Chodziło o
to, że pracodawcy tworzyli w zakładach pracy jakieś fikcyjne stanowiska dla osób
niepełnosprawnych i to wszystko było refundowane z tego funduszu i to nie miało
uzasadnienia ekonomicznego, wcześniej czy później te zakłady pracy wręcz upadały i ci
niepełnosprawni wrócili na rynek jako bezrobotni.” (współwłaściciel firmy usługowej)
9.4.
Projekty z NASA, czyli innowacyjność
Strona
Autor powyższego cytatu nie podejrzewał, jak nośną metaforę wykreował. Trudno o
bardziej obrazowe porównanie nowych rozwiązao w gospodarce i biznesie do projektu
wyprawy na Marsa. Jest tu zawarty lęk przed nieznanym, niechęd do wychodzenia przed
szereg i nieufnośd wobec przełamywania stereotypów. I rzeczywiście, Kalisz zdaje się byd na
początku drogi, jaką jest współdziałanie jednostek badawczych z biznesowymi oraz myślenie
o innowacyjności jako warunku sine qua non rozwoju gospodarczego. Brak innowacyjności
201
Innowacyjnośd kojarzy się tak: to musi się wiązad z jakimiś wielkimi kosmicznymi technologiami, które są
opracowane przez NASA. (menadżer w firmie usługowej)
czy też nieufnośd wobec takiego podejścia to jedna z tych trudnych do uchwycenia barier
rynku pracy.
Ponadto menadżer z firmy usługowej wspomina, że w powszechnej opinii
innowacyjne technologie są kojarzone z drogimi i skomplikowanymi procesami, a co za tym
idzie, drobni przedsiębiorcy nawet nie interesują się pomocą, jakiej mogłyby im udzielid
instytucje w rodzaju Komisji Europejskiej. Powyższą opinię potwierdza stwierdzenie, iż w
powszechnym mniemaniu nowe technologie to domena jedynie dużych, bogatych firm,
posiadających znaczny kapitał: Niestety obserwujemy, że dużo firm nie działa w oparciu o
nowe technologie. Są to z reguły firmy handlowe, usługowe, które nie sięgają po najnowsze
technologie. To jest bolączka naszego regionu… działania inwestycyjne nie są skierowane na
nowe technologie. (menadżer). I dodaje: Z obserwacji wynika, że na obszarze kaliskim
głownie dominują firmy, które nie są jeszcze na tym poziomie, że chciałyby kupowad jakąś
technologię zaawansowaną lub sprzedawad.
Formą innowacyjności jest skupianie się firm w klastry. To również słaby punkt rynku
pracy w Kaliszu: Przedsiębiorcy nie widzą tego, że oprócz tego, że są konkurentami i że
konkurują między sobą, mogą za pomocą klastra coś zbudowad dla siebie. (menadżer w
firmie usługowej).
9.5.
Być kobietą w Kaliszu i powiecie kaliskim…
Strona
Byd kobietą w Kaliszu i pracowad bez problemu: czy to możliwe? Pytanie to tylko z
pozoru jest absurdalne, ponieważ wciąż sytuacja na rynku pracy – także w Kaliszu i powiecie
kaliskim – dyskryminuje kobiety. Pozycja kobiet na kaliskim rynku pracy wymaga osobnych
badao. Respondenci mieli jednak swoją opinię również w tym temacie: „kobiety mają
mniejszy rynek pracy, mniejsze zróżnicowanie możliwości wykonania zawodu, bo mężczyzna
może podjąd pracę fizyczną w różnych branżach, może w lotnictwie, budownictwie, zakładzie
metalowym, ślusarskim, a kobieta jest ograniczona do handlu albo do prac w przemyśle
lekkim typu szwaczki itp. to jest związane z fizjologią”. (współwłaściciel solarium) Czy
analizując ten problem, jesteśmy w stanie dotrzed głębiej, niż tylko na powierzchnię,
posługując się stereotypem o „krzywdzącej” kobiety niezdolności do pracy w kopalniach? Czy
odmienna fizjologia jest ostatecznym werdyktem w sprawie „Kobiety versus rynek pracy”?
Trudno również uznad za pomocne w rozwiązywaniu problemu kobiet stwierdzenia, iż:
Kobietom jest ciężej znaleźd pracę, szczególnie jeżeli ma łączyd to z macierzyostwem,
wychowywaniem dzieci, bo trudno jest pogodzid pracę na trzy zmiany z dwójką
dzieci.(specjalistka do spraw pracowniczych) Znów bowiem obiegowe opinie zamykają
możliwośd szukania odpowiedzi gdzie indziej, niż w biologicznych uwarunkowaniach płci.
Tymczasem inni respondenci szukają źródeł gorszej sytuacji kobiet w specyfice
regionu: Wydaje mi się, że jednym z podstawowych faktów, o których mówiłem przy
włókiennictwie, to rzecz, że ta branża upadła, a jednak w tym pracowało dużo kobiet
202
Generalnie kobiety też pracują i muszą pracowad.
(specjalistka do spraw pracowniczych)
zarówno na produkcji, jak i w działach administracyjnych. (szef zakładu produkcyjnego)
Kolejną wskazówką może byd dostrzeżenie zróżnicowania w samym problemie bezrobocia
kobiet. Przedstawiciel branży włókienniczej tak ocenia sytuację żeoskiej części społeczności
Kalisza: Ponieważ przemysł lekki zatrudniał głównie kobiety, w około 2/3 to były kobiety.
Zakład upadający robi tej grupie społecznej krzywdę. Kobietom trudniej jest znaleźd później
pracę. Jak osiągnie średnią wieku to już w ogóle jest im trudniej.
Pewnym optymizmem napawa fakt, iż w zakresie naszego pośrednictwa mamy więcej
ofert pracy dla kobiet, rzadziej dla mężczyzn. (specjalistka do spraw pracowniczych) A może
nie mamy do czynienia z wykluczeniem i kobiety po prostu nie chcą pracowad?
9.6.
Zrób mi tytuł inżyniera, czyli skąd biorą się bezrobotni?
Strona
Jakiego typu pracowników jest za dużo na kaliskim rynku pracy? Tych z wykształceniem
wyższym, odpowiada przedstawiciel organizacji pracodawców. Tak, właśnie z paostwowej
wyższej szkoły, do której chodziłem, widzę ludzi, którzy tam studiowali, i widzę ich w Tesco,
jak wykładają towar. A studia na pewno lepiej niż ja skooczyli. (szef zakładu branży
motoryzacyjnej) Powyższe stwierdzenia to nie tylko multiplikacje tego samego problemu. To
dowód na powszechnośd złego mniemania o roli szkolnictwa wyższego.
Miejscowi nie są pewni słuszności entuzjazmu dla boomu edukacyjnego: W takich
PWSZ-ach kaliskich poziom nie jest najwyższy i w zasadzie można powiedzied, że większośd
tamtejszych studentów, to są osoby, które żeby utrzymad się na rynku pracy, musiały
podwyższyd sobie na papierze swoje kwalifikacje czyli "zrób mi tytuł inżyniera, będziesz miał
pewne miejsce pracy i nikt cię stąd nie ruszy”. (współwłaściciel firmy usługowej)
Po co więc studiowad na uczelni wyższej? Jakie perspektywy rysują się przed
studentami, którzy zamiast Łodzi czy Warszawy wybrali… Kalisz? Zapewne i tak będą
zmuszeni stąd wyjechad: Absolwenci szkół wyższych, jeżeli ukooczyli studia w atrakcyjnych
tematach, nie mają chyba problemu ze znalezieniem pracy, nie na kaliskim rynku, a w jakichś
dużych aglomeracjach. (szef zakładu produkcyjnego)
Boom edukacyjny, którego efektem w jakimś stopniu jest edukacyjna oferta Kalisza,
już daje się we znaki samym uczestnikom tego procesu: Tytuł inżyniera, czy magistra został
zdegradowany. Tylu, ilu w tej chwili się "produkuje" inżynierów i magistrów, którzy swoją
wiedzą nie dorównują wiedzy pracownika ze średnim wykształceniem z poprzedniego
pokolenia… (współwłaściciel solarium).
Dlaczego pracodawcy nie darzą absolwentów uczelni szczególną estymą? Po
pierwsze, z powodu ich liczby: Jest ich coraz więcej, rozpoczęło się to, powiedzmy, od tego
Jarocina, poprzez ten nasz PWSZ, poprzez Opatówek, przez jakieś inne filie uniwersytetów
łódzkich czy szczecioskich (współwłaściciel firmy usługowej). Ale absolwenci, bez względu na
swoją liczbę, posiadają także poważną wadę - brak praktycznego podejścia do studiów: Jest
za mało rzeczowej praktyki. (…) Myślę, że staże przez miesiąc w jakiejś instytucji to
203
Skąd biorą się bezrobotni? Z uczelni wyższych.
(szef zakładu produkcyjnego)
zdecydowanie za mało. Nie jesteśmy w stanie tego zrobid, gdyż jest to kwestia wewnętrzna
uczelni. (menadżer w firmie usługowej)
Pytanie, czy warto uczyd się tutaj, przeradza się w pytanie: w jaki sposób? Kogo
potrzeba pracodawcom kaliskim? Można generalnie powiedzied, że jest zbyt mało
technicznych. (menadżer w firmie usługowej) Zadając pytanie o przedstawicieli zawodów, w
których będzie w najbliższej przyszłości największe zapotrzebowanie, najczęściej można było
usłyszed, że przede wszystkim specjalistów uczelni wyższych, technicznych – inżynierów,
informatyków. Natomiast absolwenci kierunków takich jak ekonomia, marketing,
zarządzanie czy pedagogika, wskazywani są jako przedstawiciele zawodów nadwyżkowych.
Tymczasem oczekiwania wobec nowych pracowników są coraz wyższe i dotyczą
głównie praktycznego przygotowania absolwenta – wszystko jedno jakiej „elitarnej” kaliskiej
placówki - do podjęcia pracy. Właściciele przedsiębiorstw nie chcą inwestowad w szkolenia
nowych pracowników. Z lekką przesadą można powiedzied, że sytuacja w Kaliszu przypomina
spacer po aktywnym wulkanie: Na rynku jest coraz więcej knajp i młodzi ludzie bawią się, ale
mają problemy, aby załapad się gdzieś i dostad pracę. (przedstawiciel organizacji
pozarządowych)
Pracodawcy z Kalisza i powiatu kaliskiego dośd rzadko korzystają z możliwości
współpracy z instytucjami rynku pracy. Zdają sobie sprawę z dośd ograniczonych możliwości
Urzędu Pracy, uzależnionego od funduszy Ministerstwa Pracy: Urzędy Pracy mają związane
ręce pod każdym względem działania i to, jakimi środkami finansowymi dysponują. Niby
dysponują środkami na papierze na zapobieganiu bezrobociu i na staże i inne formy
działalności, ale są uzależnione od Ministerstwa Pracy i od tego, jak spłynie gotówka.
(przedstawiciel organizacji pracodawców) Co gorsza, kaliscy pracodawcy mają raczej
negatywną opinię o potencjalnych pracownikach, którzy z ramienia Powiatowego Urzędu
Pracy pytają o możliwośd zatrudnienia. Ponadto zwracają uwagę na ich braki w
kwalifikacjach oraz słabą motywację do podjęcia pracy. Pracodawcy narzekają, że często
osoby takie nie mają w ogóle zamiaru się zatrudnid, potrzebują tylko zaświadczenie, że na
rozmowie w sprawie pracy byli, aby nie stracid zasiłku i ubezpieczenia.
Poszukując pracowników stawia się raczej na sied kontaktów towarzyskich oraz
ogłoszenia w mediach. Jedynym wyjątkiem są niewykwalifikowani robotnicy sezonowi czy
awaryjne sytuacje, gdy potrzeba kogoś szybko zatrudnid – jednak wtedy najczęściej
pracodawcy nie wiążą przyszłości z takim pracownikiem.
Pracodawcy pozostają nieufni wobec instytucji będącej potencjalnym źródłem
pracowników: Urzędy Pracy mają jakieś granty z Unii Europejskiej i te granty są ściśle
określone, te pieniądze muszą byd przeznaczone na szkolenia. Żeby nie przepadły, organizuje
się na siłę te szkolenia, ale czy osoby, które takie szkolenie przeszły, czy one znajdą po tym
pracę - nie wiem. (współwłaściciel solarium)
204
„Urzędy mają jakieś granty…”: o współpracy instytucji rynku
pracy
Strona
9.7.
Osoby biorące udział w badaniu doceniają jednak organizowane przez różne instytucje
rynku pracy szkolenia i kursy podnoszące kwalifikacje bezrobotnych czy pozwalające na
przekwalifikowanie pracowników, co ułatwia im w późniejszym czasie zatrudnienie.
Problemem jest tu jednak brak dokładnego rozeznania potrzeb rynku pracy i dostosowanie
do niego oferty programowej. Często ukooczenie kursu czy szkolenia nie poprawia sytuacji
bezrobotnego, gdyż nie ma zapotrzebowania na uzyskane przez niego umiejętności.
Bezrobotni kooczą po kilka różnych kursów i dalej nie mogą znaleźd pracy – korzystają z tego
najbardziej firmy, które owe szkolenia i kursy organizują: Wydaje mi się, że tak, te, które są
najprostsze do zdobycia, gdzie wystarczy się zgłosid i jest to jeszcze często dofinansowane z
innych środków, to są tacy ludzie, którzy myślą, że jak skooczą kurs obsługi komputera, to
zaraz znajdzie zatrudnienie w każdej firmie. Ale to nie pokrywa się z rzeczywistością (szef
zakładu produkcyjnego) Byd może zawiniła tutaj moda na różnego rodzaju formy
podnoszenia kwalifikacji i aktywizacji bezrobotnych, która skutkowała nieracjonalnym
podejściem do tych form pomocy: Chciał się przeszkolid to my go przeszkoliliśmy, ale o pracę
musi się sam starad. (specjalistka do spraw pracowniczych)
Pozytywnie z kolei postrzegane są możliwości, jakie dają organizowane przez
Powiatowy Urząd Pracy prace interwencyjne. Podobnie możliwośd refundacji kosztów
utrzymania pracownika przysłanego przez Urząd Pracy, w tym jednak przypadku ciężko jest
wielu pracodawcom spełnid wymogi formalne. Niektórzy zatrudniający korzystają czasem z
Ochotniczych Hufców Pracy, wskazując je jako dobry sposób na pozyskanie
niewykwalifikowanej przy tym taniej siły roboczej.
Jeśli chodzi o współdziałanie instytucji rynku pracy, problemem w omawianych
powiatach jest także przekładalnośd akcji o charakterze rozwojowym i integracyjnym na
realny rozwój gospodarczy: Kaliska Izba Rzemieślnicza robiła różne rzeczy, żeby promowad
kaliskie rzemiosło i tradycje historyczną, bractwa kurkowe, co było i jest wspaniałą rzeczą.
Tylko w perspektywie lat i współpracy nie osiągnięto zamierzonego celu. (…) Ludziom podoba
się to jak idą na imprezę Bractwa Kurkowego, postrzelają sobie z armaty. Jednak nie ma
wspólnych korzyści gospodarczych z tego. (przedstawiciel organizacji pracodawców) Nie
lepiej jest z pomocą skierowaną do placówek ściśle związanymi z przedsiębiorczością w
mieście: Kiedy nie ma mocnych instytucji otoczenia biznesu, wtedy biznes jest
niezainteresowany. Jest zajęty, żeby tracid czas na instytucje, które są słabe. (przedstawiciel
organizacji pracodawców)
Co do tego nie ma zgody: jedni mówią o zarobkach oscylujących około 1 300 złotych,
inni: w granicach 1 700-1 800 złotych135. (współwłaściciel solarium) Oczywiście różnicowanie
zachodzi na poziomie sektora, z tym, że następuje rozdźwięk w ocenie tego, jaka branża
135
Mowa oczywiście o pracownikach szeregowych.
205
Ile zarabia się w Kaliszu i powiecie kaliskim?
Strona
9.8.
zarabia najlepiej. Według jednych to branża usługowa może pochwalid się najwyższymi
zarobkami, produkcyjna wygląda trochę gorzej, na koocu zaś plasują się pracownicy (…) tych
marketów, Biedronek czy Tesco, oni mają jeszcze mniej, wydaje mi się, że na poziomie 1,200
netto.” (współwłaściciel firmy usługowej)
Ta sytuacja dotyczy raczej szeregowych pracowników i tych z niewielkim
doświadczeniem zawodowym. Dośd niski poziom zarobków respondenci tłumaczą kiepską
kondycją finansową firm i przedsiębiorstw oraz wysokimi kosztami brutto utrzymania
pracowników – głównie podatkami i opłatami odprowadzanymi do Zakładu Ubezpieczeo
Społecznych. W ostatnim czasie nie było także odczuwalnej podwyżki wynagrodzeo, a jeśli
tak, to wiązano ją z podwyższeniem pensji minimalnej, która w ubiegłym roku wyniosła o 40
zł brutto więcej: U nas w zakładzie co roku ustawowo są one podwyższane pensje (szef
zakładu produkcyjnego)
Kadra menadżerska oraz wykwalifikowani robotnicy i specjaliści są wynagradzani
dużo lepiej. Z pewnością opłaca się w Kaliszu mied wykształcenie techniczne, pozwalające na
pracę w dynamicznie rozwijających się przedsiębiorstwach: Tam ludzie z wykształceniem
technicznym po prostu garną się. To są wysokie kwoty na Kalisz i są tam bardzo wysokie
premie dla robotniczo-technicznych. (współwłaściciel solarium)
Pojawiają się głosy, iż wymagania pracowników są zawyżone w stosunku do realnych
warunków panujących w Kaliszu: 2000 złotych, żona niepracująca i dziecko w wieku
szkolnym. I on jest w stanie utrzymad się, a narzeka. (przedstawiciel organizacji
pracodawców)
Jakie postulaty zgłaszają przedstawiciele organizacji pracodawców i organizacji
pozarządowych? Domagają się zwrócenia uwagi władz na sytuację tych, którzy przecież
decydują o poziomie gospodarczym Kalisza i okolic, nawet, jeśli prowadzą niewielkie firmy.
Chodzi o konkretne działania ukierunkowane dla przedsiębiorców, o stworzenie
kompetentnego biura obsługi inwestorów. Jeżeli pojawia się jakiś inwestor, żeby móc mu
przedstawid, że mam do zaoferowania to i to. Jeżeli przychodzi inwestor to oprócz tego, że
mamy tereny inwestycyjne, potrzebne jest stworzenie jakichś warunków, które go ściągają,
czyli jakieś ulgi podatkowe czy pomoc w rekrutacji. (menadżer w firmie usługowej).
Rozmówcy zwracali uwagę na potrzebę obrania właściwego kierunku rozwoju Kalisza:
czy ma się on stad ośrodkiem edukacyjnym, turystycznym, przemysłowym, a może
handlowo-usługowym? Jeśli chodzi o turystykę, ma ona ważny udział w gospodarce miasta,
nie należy jednak zapominad, iż Kalisz jest miastem weekendowym. Kiedy jedzie pielgrzymka
z Jasnej Góry ona zatrzyma się w Kaliszu i jedzie do Lichenia. (przedstawiciel organizacji
pracodawców) Ponadto potrzeba wielu małych firm: jeżeli jest więcej małych, mikro
przedsiębiorstw to jest większa dywersyfikacja tego rynku i później mniejsze zagrożenie
ewentualnymi zwolnienia. Kalisz ma takie historie, kiedy były zwolnienia z WZK, czyli
206
Prawie na koniec: W jakim kierunku podążamy?
Strona
9.9.
Wytwórni Zakładu Komunikacyjnego, czyli duży zakład, duże zatrudnienie i duże zwolnienia.
(koordynator projektów)
Jak widzą przyszłośd tego miasta przedstawiciele pracodawców, związków
zawodowych i organizacji pozarządowych? Ja nie wróżę Kaliszowi miana wielkiego,
znaczącego ośrodka w przyszłości w Wielkopolsce. (szef zakładu branży włókienniczej)
Wskazują także na potrzebę weryfikacji wizerunku tego miasta: Pytanie jest takie, czy Kalisz
ma wielkie tradycje, jeżeli chodzi o rzemiosło? (koordynator projektów) oraz na
niebezpieczeostwo oparcia gospodarki na dużych podmiotach: Duże firmy skombinowały
wszystko, szczególnie nas drobnych przedsiębiorców i małe firmy dobijają, jeśli chodzi o nasze
zrzeszenie. Nasze rzemiosło dobijają hipermarkety. (prezes branżowego zrzeszenia)
Na tle zarysowanej powyżej sytuacji należy się zastanowid, jaki oddźwięk znajdą
przytoczone słowa: Sądzę, że młodzi ludzie też mogliby zostad w Kaliszu. To naprawdę ładne
miasto (przedstawiciel organizacji pracodawców)
9.10. Podsumowanie
9.10.1.
Koniec, czyli to, czego nie wiemy
Strona
W przypadku tego artykułu pozostawiono na koniec sprawy, które okazały się byd
poza zasięgiem wiedzy respondentów. Jak zaznaczano na wstępie, owe „puste miejsca” i
„białe plamy” mają wskazad, czego nie wiedzą ci, którzy o rynku pracy wiedzied powinni
prawie wszystko lub bardzo wiele. Nie ma na celu wytykanie palcem niekompetencji, ale
wskazanie roli informacji na rynku i potrzeby ciągłego jej obiegu. Potwierdzają ten fakt sami
pracodawcy: To, że nie ma informacji, jakie dany rynek zawody potrzebuje i w jakich należy
kształcid, jest jakieś rozminięcie, że ci wykonujący szkolenia czy kształcenia, ustalają nie wiem
na podstawie czego, jakich pracowników będzie potrzeba. Często to jest tak, że rynek musi
byd bardzo elastyczny i to co było w ubiegłym roku, że byli potrzebni sprzątacze czy
śmieciarze, nie oznacza, że w tym roku też będą potrzebni. (szef zakładu produkcji)
Odtwórzmy zatem niektóre dialogi badaczy z respondentami: czego najczęściej nie
wiedzieli przedstawiciele pracodawców, związków zawodowych i organizacji
pozarządowych? Stosunkowo często odżegnywali się oni od odpowiedzi na pytania o
sytuację takich grup, jak bezrobotni, kobiety i niepełnosprawni na rynku pracy w Kaliszu.
[Badacz:+ A jaka sytuacja rynku u trwale bezrobotnych i osób niepełnosprawnych? Nie
wiem... (szef firmy transportowej), Nie bardzo się orientuję. (szef zakładu produkcyjnego).
Również działania podejmowane w tym zakresie przez instytucje rynku pracy pozostają
poza świadomością respondentów: Nie śledzę tych informacji, może się coś takiego dzieje,
ale ja nie wiem o tym. (szef zakładu produkcji) Nie znam skali bezrobocia w naszym
województwie, nie interesowałem się tym, nie wiem. (współwłaściciel solarium).
207
Nie wiem, nie orientuję się.
(szef solarium)
Strona
208
Nieznane były także narzędzia polityki rynku pracy, na przykład aktywne formy
przeciwdziałania bezrobociu najczęściej wykorzystywane przez Urzędy Pracy.
Co więcej, badani pracodawcy i przedstawiciele organizacji często nie potrafili
odpowiedzied na pytanie, czy w minionym roku zwiększyło się zainteresowanie nauką w tych
zawodach oraz czy więcej osób chce się kształcid. Samo w sobie nie byłoby to tak znamienne,
gdyby nie fakt, iż pytania te dotyczyły zawodów z branży, jaką reprezentowali badani.
Próżno było szukad odpowiedzi na pytanie, jakich pracowników i o jakich
kompetencjach brakuje w regionie kaliskim oraz jakie działania powinny zostad podjęte dla
zwiększenia efektywności współpracy wszystkich podmiotów na rynku pracy: pracodawców,
instytucji rynku pracy, agencji zatrudnienia, itd. Nie bardzo wiadomo też, co zrobid, by
poprawid komunikację między nimi.
Pierwsze pytanie, jakie ankieterzy kierowali do przedstawicieli organizacji, zasadniczo
dotyczyło wprowadzenia w tematykę rynku pracy i brzmiało następująco: „Jaka jest
Pani/Pana zdaniem ogólna sytuacja gospodarcza w Kaliszu i powiecie kaliskim? I czy w
porównaniu ostatnich dwóch, trzech lat mamy do czynienia z poprawą sytuacji
gospodarczej?” Informacja zwrotna w większości przypadków brzmiała niestety: Nie mam
pojęcia.
Wydaje się, że duża rola informacyjna przypada tu mediom, zwłaszcza tym lokalnym.
Jak mówi przedstawiciel branży włókienniczej: dużo ludzi kupuje „Ziemię Kaliską”, bo jest
lokalna i jest napisane, co się u nas dzieje. Ale jest mało o gospodarce, o bezrobociu,
zakładach. A to jest ważne, bo wiąże się z poziomem życia i oceną społeczeostwa władzy
lokalnej.
Właściwa polityka informacyjna (odmienna od propagandy sukcesu) ze strony władz
pozwoliłaby nie tylko rozpowszechnid informacje o sytuacji gospodarczej, ale również byłaby
dobrym źródłem danych, do podejmowania decyzji dotyczących na przykład ścieżki
kształcenia, organizacji kursów i szkoleo. Jednak by informacje były miarodajne muszą
pochodzid z wielu źródeł by się wzajemnie uzupełniad i weryfikowad. W dobie dynamicznego
rozwoju społeczeostwa informacyjnego i powstawania społeczeostwa obywatelskiego,
realizacji działao w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu niezbędne są działania
koordynujące i ukierunkowujące przedsięwzięcia podejmowane przez podmioty zarówno
decydujące o polityce gospodarczej, rynku pracy czy edukacyjnej, czyli samorządów
terytorialnych, realizujące ją (szkoły, instytucje rynku pracy) oraz wpływające na sytuację
społeczno-gospodarczą (przedsiębiorstwa, organizacje przedsiębiorców), a także decydujące
o postawach i systemach wartości osób, które w coraz większej mierze wpływają i będą
wpływad na realia życia społecznego, czyli organizacje pozarządowe.
10. Polityka rynku pracy i polityka edukacyjna w m. Kaliszu i powiecie
kaliskim w opinii przedstawicieli instytucji rynku pracy i władz
lokalnych
Polityka rynku pracy i polityka edukacyjna są ze sobą ściśle powiązane, stanowią
wzajemnie uzupełniające się i wpływające na siebie sfery życia społeczno-gospodarczego. Z
punktu widzenia realizacji zarówno polityki edukacyjnej, jak i polityki rynku pracy istotna jest
zarówno „kadrotwórcza” jak i integracyjna rola szkoły, jaką może ona odgrywad w
społeczności lokalnej. W niniejszym artykule przyjęto perspektywę chronologiczną z punktu
widzenia indywidualnego rozwoju. Skupiono się również na szerszym omówieniu polityki
edukacyjnej, ponieważ założenia polityki rynku pracy przedstawiono szczegółowo w artykule
Studium przypadku polityki rynku pracy na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego.
Edukacja oznacza nie tylko przekazywanie wiedzy i naukę umiejętności, ale również
wychowanie. „Edukacja to spójny system kształcenia i wychowania obejmujący różne
poziomy kształcenia, w formach instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych.”136 We
współczesnym świecie, a szczególnie akcentowaną w programach europejskich jest kwestia
kształcenia ustawicznego. Takie założenie również przedstawiono w Strategii Rozwoju
Edukacji na lata 2007-2013: „W systemie tym *edukacji+ uczestniczą dzieci, młodzież i
dorośli, nabywając wiedzę ogólną lub zawodową, a także umiejętności”137.
Niezbędne staje się poszerzanie i rozwijanie kompetencji (znajomośd języków obcych,
nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych), ale również umiejętności społecznych i
postaw takich jak: otwartośd, przedsiębiorczośd, innowacyjnośd.
W Strategii Rozwoju Edukacji podkreślana jest również rola edukacji i polityki
edukacyjnej w rozwoju lokalnych społeczności: „Edukacja sprzyja także kształtowaniu postaw
niezbędnych do funkcjonowania w społeczności lokalnej”138. Wskazano również na kluczową
rolę jednostek samorządu terytorialnego w realizacji polityki edukacyjnej i konieczności
współpracy z139:
 uczelniami,
 instytucjami rynku pracy,
 służbami socjalnymi,
 pracodawcami,
 związkami zawodowymi,
 organizacjami pozarządowymi.
137
Strategia Rozwoju Edukacji na lata 2007-2013, Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, sierpieo 2005, s.
26.
138
26.
139
4.
209
26.
Strona
136
W przyjętej Strategii Rozwoju Edukacji na lata 2007-2013 dążąc do celów
sformułowanych w Strategii Lizbooskiej dotyczących roli edukacji, jako mocne strony
polskiego systemu kształcenia wskazuje się między innymi powszechnośd wykształcenia
średniego (maturalnego) młodzieży oraz ogromny wzrost liczby studentów szkół wyższych.
W obliczu potęgujących się problemów absolwentów szkół wyższych ze znalezieniem pracy,
a także niedoboru wykwalifikowanych pracowników fizycznych i niedostosowania oferty
kształcenia zawodowego do potrzeb rynku pracy, należałoby mówid o zagrożeniu wzrostu
gospodarczego wynikającego z nieodpowiednich zasobów kapitału ludzkiego.
Założono, że polski system edukacji będzie „odpowiadad na zmiany zachodzące w
świecie, stale się rozwijad i doskonalid korzystając z najlepszych wzorów i porównując
efekty”140.
Jedną z metod pomiaru jakości edukacji jest realizowany od 2000 roku Program
Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów141 (PISA – Programme for International
Student Assessment). Badanie obejmuje piętnastolatków i dotyczy umiejętności w zakresie:
czytania ze zrozumieniem, matematycznych, a także z zakresu nauk przyrodniczych. Badanie
ma wskazad142:
 W jakim stopniu młodzież jest przygotowana do podjęcia wyzwao przyszłości?
 Czy młodzi ludzie potrafią efektywnie analizowad, rozumowad i jasno przekazywad swoje
myśli?
 Czy są przygotowani, by zachowad zdolnośd uczenia się przez całe życie?
 Jak kształtowad programy szkolne i systemy edukacji, by im w tym dopomóc?
 Jak zmniejszad różnice życiowych szans między młodymi ludźmi poprzez oświatę?
Najistotniejsze zmiany dotyczące wyników polskich uczniów w porównaniu lat 2003
do 2000 dotyczyły umiejętności czytania ze zrozumieniem. Na niezadowalającym poziomie
były wyniki osiągane przez nich w pozostałych dziedzinach, plasując Polskę poniżej średniej
dla krajów OECD. Wyniki badania z 2009 roku wskazują jednak na poprawę sytuacji. We
wszystkich dziedzinach badao PISA polscy uczniowie zajęli miejsca w pierwszej jedenastce
krajów UE (5. miejsce w czytaniu, 11. miejsce w matematyce, 7. miejsce w naukach
przyrodniczych). Uzyskali 500 punktów w zakresie umiejętności związanych z czytaniem
(średnia OECD 493), 495 w przypadku umiejętności matematycznych (średnia OECD 496), i
508 punktów w ocenie umiejętności dotyczących nauk przyrodniczych (średnie OECD 501).
Plasowało to Polskę na piątym miejscu wśród krajów UE, dziewiątym w paostwach OECD i
dwunastym wśród wszystkich krajów objętych badaniem. Chod należy się cieszyd z poprawy
wyników nadal jest dużo do zrobienia. Różnica w zakresie umiejętności związanych z
czytaniem między wynikami uczniów z Szanghaju143, którzy zajęli pierwsze miejsce wynosi 56
Strona
28.
141
www.pisa.oecd.org
142
http://www.men.gov.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1789%3Adzi-oecd-ogosia-wynikibada-pisa-2009&catid=25%3Awydarzenia-z-udziaem-ministrow&Itemid=34.
143
5 paostw, których uczniowie osiągnęli najlepsze wyniki w zakresie umiejętności matematycznych to
kraje/miasta azjatyckie, a w większości chioskie: Szanghaj, Singapur, Hong-Kong, Korea Południowa, Tajwan.
210
140
punktów, umiejętności matematycznych różnica ta wynosi 105 punktów, a w przypadku
nauk przyrodniczych 67. Wśród Paostw z Unii Europejskiej najlepsze wyniki osiągnęli
uczniowie z Finlandii, odpowiednio: 536, 541, 554.
Sformułowane w Strategii kierunki rozwoju systemu polskiej edukacji144 miały:
 ułatwiad każdemu realizację aspiracji oraz rozwój własny i wykorzystanie możliwości,
 przygotowywad do aktywnego i odpowiedzialnego uczestniczenia w życiu społecznym,
kulturalnym i gospodarczym - w wymiarze lokalnym, narodowym i globalnym,
 skutecznie przeciwdziaład wykluczeniu i marginalizacji osób oraz grup społecznych,
 reagowad na zmiany związane z rozwojem nauki, nowoczesnych technologii i
globalizacją,
 szybko i elastycznie dostosowywad się do zmian zachodzących na rynku pracy.
Tymczasem okazuje się, że na półmetku realizacji strategii polityka edukacyjna nie
osiąga wszystkich założonych celów. System szkolny poprzez swoją selektywną funkcję nadal
wpływa na ścieżki edukacyjne uczniów, a tym samym na ich późniejsze szanse na rynku
pracy. Dotyczy to zarówno skali makro (różnice miasto-wieś), a także mikro (powiązane ze
statusem społeczno-ekonomicznym rodziców uczniów). Wprowadzony w ramach reformy
oświaty system jej finansowania miał w założeniu „gwarantowad bardziej sprawiedliwy
podział środków, większą rentownośd szkół i ich decentralizację oraz lepszą jakośd nauczania,
ponieważ konkurując o uczniów szkoły miały podnosid poziom oferowanych usług” 145. Taki
stan rzeczy powoduje, że w lepszej sytuacji są szkoły duże, gromadzące dużą liczbę uczniów.
System finansowania skutkuje jednak problemami finansowymi szkół w biedniejszych,
głównie wiejskich gminach. Dochodziło również do zamykania małych szkół wiejskich.
Wprowadzanie systemów dowożenia dzieci do szkół okazało się przedsięwzięciem
prowizorycznym, na co wskazały kontrole NIK.146
Duża liczba uczniów powoduje, że zmniejsza się intensywnośd i pogarsza jakośd
kontaktów między nauczycielem a uczniem. To zaś negatywnie wpływa na realizowanie
wychowawczej funkcji szkoły. Słaba więź między uczniami a nauczycielem wynika również z
coraz większej ilości obowiązków i obciążeo nauczycieli. Taki stan rzeczy prowadzi do
negatywnej selekcji kadr nauczycielskich – osoby przedsiębiorcze i mobilne szukają lepszego
miejsca pracy.
Problemy występują więc na każdym etapie edukacji. W niewystarczającym stopniu
spełnione są potrzeby w zakresie edukacji przedszkolnej. Sprawdziany kompetencyjne, które
w założeniu miały byd informacją dla rodziców co do dalszych możliwości kształcenia dziecka,
stały się kolejnym mechanizmem selekcji. Ich skutkiem jest powstanie i umacnianie się
Strona
27-28.
145
Edukacja, wiedza i umiejętności; szkolnictwo, polityka edukacyjna i poradnictwo, Justyna Godlewska, Emilia
Jaroszewska; [w:]Polityka społeczna (red.) Grażyna Firlit-Fesnak, Małgorzata Szylko-Skoczny, s. 254.
146
Niespełniane były wymagania dotyczące sprawności pojazdów, obecności wiat przystankowych, opieki nad
dziedmi, a także punktualności; Zapewnienie uczniom bezpiecznych warunków dowozu do szkół podstawowych i
gimnazjów w wybranych gminach województwa warmiosko-mazurskiego Delegatura NIK w Olsztynie; Nr
ewidencyjny: P/09/192/lol/LOL; Data publikacji: 2010-01-26.
211
144
147
Edukacja, wiedza i umiejętności; szkolnictwo, polityka edukacyjna i poradnictwo, Justyna Godlewska, Emilia
Jaroszewska; [w:]Polityka społeczna (red.) Grażyna Firlit-Fesnak, Małgorzata Szylko-Skoczny, s. 254.
212
Strona
podziału placówek na te kształcące lepiej i gorzej, a nawet tworzenie tzw. słabych i mocnych
klas szkolnych.
Wprowadzona decentralizacja systemu umożliwiła tworzenie tzw. autorskich
programów a także swobodę wyboru podręcznika. Często niestety bywa tak, że podręczniki
wraz ze scenariuszami lekcji przygotowywane są przez wydawnictwa komercyjne, a
nauczycieli „przekonuje” się do wybrania tego, a nie innego podręcznika poprzez organizację
szkoleo z wieloma atrakcjami towarzyszącymi, a także upominkami. Taki stan rzeczy sprawia,
że niemal co roku wprowadzane są nowe „lepsze” podręczniki.
Problematyczny okazuje się prowadzony w niektórych szkołach system oceniania. Na
etapie nauczania początkowego praktykuje się ocenianie opisowe i obrazkowe. Nadal w
większości szkół preferowana jest skala ocen od 1 do 6. Pojawiają się jednak systemy
oceniania, które nastawione są nie na osiąganie wyników, a zachowywanie stanu – „na
początku zajęd każdy uczeo otrzymuje 100 punktów, które są potrącane za złe przygotowanie
do lekcji lub złe zachowanie”147.
Zawyżone aspiracje edukacyjne powodują niedostosowanie kształconych kadr do
potrzeb rynku pracy. Pęd ku wyższemu wykształceniu jako gwarancji poprawy statusu
społeczno-ekonomicznego okazał się złudny, gdyż ilośd nie idzie w parze z jakością.
Polityka edukacyjna zaplanowana w Strategii dotyczyła działao w 3 obszarach
podstawowych z punktu widzenia realizacji Strategii Lizbooskiej:
1. OŚWIATA:
 wyrównywanie szans edukacyjnych;
 przeciwdziałanie zjawiskom patologii społecznej;
 dostosowanie treści i sposobów nauczania do możliwości ucznia/wychowanka oraz
wymogów zmieniającego się, współczesnego świata;
 poprawa efektywności zarządzania poprzez m.in. precyzyjne określenie zakresu
kompetencji administracji rządowej i samorządowej oraz dyrektorów szkół i placówek
i zespołów nauczycielskich,
 poprawa efektywności systemu kształcenia, doskonalenia oraz zatrudniania
nauczycieli.
2. SZKOLNICTWO WYŻSZE:
 usprawnienie systemu zarządzania szkół wyższych (przy zachowaniu ich autonomii), z
wykorzystaniem najlepszych praktyk stosowanych w gospodarce;
 wprowadzenie zmian w systemie finansowania szkolnictwa wyższego, w tym w
szczególności:
- powszechnej, częściowej odpłatności za studia, skorelowanej z systemem
kredytów studenckich;
- wprowadzenie systemu dopłat do czesnego dla studentów w formie stypendiów o
charakterze socjalnym i motywacyjnym;
- podnoszenie jakości i upowszechnianie nowoczesnych metod kształcenia;
Strona
zwiększenie współpracy między szkołami wyższymi a gospodarką;
otwarcie szkół wyższych na kształcenie ustawiczne;
umiędzynarodowienie studiów wyższych - budowa Europejskiego Obszaru
Szkolnictwa Wyższego.
3. KSZTAŁCENIE USTAWICZNE
 kształtowanie postaw proedukacyjnych obywateli;
 upowszechnienie kształcenia ustawicznego związanego z nabywaniem i
doskonaleniem kwalifikacji zawodowych oraz kompetencji ogólnych (np. technologie
informacyjno-komunikacyjne, języki obce);
 zbudowanie przejrzystego systemu kwalifikacji zawodowych;
 zbudowanie systemu uznawania kwalifikacji zawodowych uzyskanych poza systemem
poprzez certyfikację (uznanie formalne) oraz uznanie w praktyce (przez
pracodawców);
 traktowanie w sposób priorytetowy: ludzi starszych i o niskich kwalifikacjach
(podtrzymanie aktywności zawodowej) oraz ludzi młodych, także po studiach
wyższych (promowanie przedsiębiorczości i konkurencyjności);
 wprowadzenie efektywnych mechanizmów współfinansowania kosztów kształcenia
ustawicznego ze środków publicznych i prywatnych.
Osiągnięcie celów wymaga jednak poważnej zmiany mentalnościowej zarówno
rodziców uczniów, samych uczniów, nauczycieli, dyrektorów szkół, przedstawicieli władz
samorządowych, a także władz paostwowych. Problemem jest przerzucanie
odpowiedzialności i interesy polityczne, które powodują ograniczanie działao do tworzenia
strategii.
Jednym z głównych, aktualnych problemów systemu edukacji w Polsce jest
zmniejszanie się od 1995 roku liczby uczniów na poszczególnych poziomach kształcenia,
będące skutkiem zmian demograficznych związanych ze spadkiem liczby ludności w wieku
szkolnym.
Od 2002 roku wyraźnie maleje liczba uczniów uczęszczających do szkół
podstawowych. W 2002 roku do szkół podstawowych (bez specjalnych) w Polsce uczęszczało
2 943 109 uczniów, a w 2009 odnotowano ich 2 210 279 czyli o ¼ mniej. O 23% zmniejszyła
się w porównaniu tych lat liczba uczniów w gimnazjach. W zestawieniu lat 2009 do 2004 o
2% zwiększyła się natomiast liczba uczniów szkół zawodowych. Po gwałtownym wzroście
liczebności uczniów liceów ogólnokształcących w 2003 i 2004 roku, w następnych latach
odnotowano stały spadek ich liczby (o 11% w porównaniu lat 2009 do 2004). Pozytywnym
zjawiskiem jest stały wzrost liczby uczniów w technikach odnotowywany od 2006 roku.
Edukacja przedszkolna powinna byd istotnym elementem realizowanej polityki
edukacyjnej. Jako pierwszy etap na ścieżce edukacji ma ona duże znaczenie dla rozwoju
dziecka. W znacznej mierze dotyczy dzieci wywodzących się z rodzin dotkniętych problemami
ubóstwa, a co za tym idzie narażonych na wykluczenie społeczne. Nowoczesne przedszkola
są już nie tylko instytucją, w której sprawuje się opiekę nad dzieckiem, stają się miejscem
wszechstronnego przygotowania do następnych etapów edukacji.
213



Na szczęście dla rozwoju dzieci w Polsce sukcesywnie rośnie poziom upowszechnienia
edukacji przedszkolnej. O ile w roku szkolnym 2005/2006 do przedszkoli uczęszczało nieco
ponad 55% wszystkich dzieci w wieku 3-6 lat, o tyle w latach 2007/2008 63,1%, a w
2009/2010 67,3%148. Znacznie szybciej rośnie odsetek dzieci uczęszczających do przedszkoli
w miastach niż we wsiach. W roku szkolnym było to odpowiednio 70% i 37%, w 2007/2008
78,4% i 42,7, a w 2009/2010 81,5% i 48,2%. W największym stopniu jest to efekt stanu
infrastruktury przedszkolnej, która jest znacznie lepsza w miastach.
Bardziej wymiernym wskaźnikiem oddziaływania prowadzonej polityki edukacyjnej i
skutków, jakie niesie z sobą dla rynku pracy są współczynniki skolaryzacji brutto149 i netto150
informujące o wyborach uczniów na poziomie szkolnictwa ponadgimnazjalnego.
Tabela 1. Współczynnik skolaryzacji brutto w Polsce w latach 2002 – 2009
Rodzaj szkoły ponadgimnazjalnej
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
zasadnicze szkoły zawodowe (wiek 16-18 lat)
14,00
11,00
14,00
14,00
14,60
14,74
15,41
15,84
licea ogólnokształcące (wiek 16-18 lat)
-
-
-
-
54,10
54,36
56,07
56,75
szkoły zawodowe i ogólnozawodowe (wiek
16-18 lat)
51,00
55,00
53,00
50,00
47,20
42,23
41,44
43,93
szkoły policealne (wiek 19-21 lat)
11,00
13,00
14,00
16,00
17,80
17,19
20,28
17,10
Strona
Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2009/2010, GUS, Warszawa 2010, s. 54.
Oprócz opisanych w publikacji GUS „przedszkoli, zespołów wychowania przedszkolnego, punktów
przedszkolnych oraz oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych zarejestrowanych przez samorząd
lokalny, a w związku z tym ujętych w systemie informacji oświatowej, nieformalna edukacja przedszkolna
prowadzona jest także w innych, nie zdefiniowanych przez ustawę o systemie oświaty formach, przyjmujących
rozmaite nazwy na przykład: Klub Przedszkolaka, Centrum Rozwoju Dziecka czy Klub Malucha. Wspólną cechą
tych ośrodków jest to, że nie otrzymują one dotacji samorządów lokalnych na dzieci, które do nich uczęszczają.
Częśd z tych placówek korzysta ze środków pozyskiwanych w ramach projektów związanych z tematyką
upowszechniania edukacji przedszkolnej, współfinansowanych przez Unię Europejską (na przykład
realizowanych w poszczególnych województwach w ramach komponentu regionalnego Programu
Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013); pozostałe zaś – są przeważnie placówkami finansowanymi tylko z
opłat rodziców”. Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2009/2010, GUS, Warszawa 2010, s. 53.
149
Współczynnik skolaryzacji brutto jest to relacja liczby osób uczących się (niezależnie od wieku; stan na
początku roku szkolnego) na danym poziomie kształcenia (niezależnie od wieku) do liczby ludności (stan w dniu
31. grudnia) w grupie wieku określonej jako odpowiadająca temu poziomowi nauczania.
150
Współczynnik skolaryzacji netto jest to relacja liczby osób (w danej grupie wieku) uczących się (stan na
początku roku szkolnego) na danym poziomie kształcenia do liczby ludności (stan w dniu 31. grudnia) w grupie
wieku określonej jako odpowiadająca temu poziomowi nauczania.
214
148
Tabela 2. Współczynnik skolaryzacji netto w Polsce w latach 2002 – 2009
Rodzaj szkoły ponadgimnazjalnej
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
zasadnicze szkoły zawodowe (wiek 16-18
lat)
13,00
10,00
12,00
12,00
12,30
12,96
13,67
14,00
licea ogólnokształcące (wiek 16-18 lat)
-
-
-
-
43,90
44,01
43,90
43,80
szkoły zawodowe i ogólnozawodowe
(wiek 16-18 lat)
34,00
36,00
35,00
35,00
34,10
32,57
31,66
31,48
szkoły policealne (wiek 19-21 lat)
7,00
8,00
8,00
9,00
10,50
9,25
9,64
7,03
151
Zob. Wielkopolskie rzemiosło. Między tradycją a nowoczesnością; Wydawnictwo WSB, 2008
Strona
W oparciu o powyższe dane można stwierdzid, że najczęściej wybieraną przez
polskich uczniów szkołą ponadgimnazjalną jest liceum ogólnokształcące. Dane wskazują
również, że na przestrzeni lat 2002 – 2008 istotnie wzrastał odsetek osób kształcących się w
szkołach policealnych w Polsce. Prowadzi to do drugiego istotnego problemu polityki
edukacyjnej w Polsce – problemu kształcenia zawodowego.
Szkolnictwo zawodowe obejmuje 4 typy szkół ponadgimnazjalnych:
 zasadnicze szkoły zawodowe,
 technika,
 licea profilowane,
 technika uzupełniające.
Licea profilowane wprowadzono w roku szkolnym 2002/2003. Założeniem twórców
reformy oświaty było, aby kształciły one zarówno na poziomie ogólnym, jak i dawały
wykształcenie ogólnozawodowe umożliwiając wybór jednego z piętnastu profili kształcenia.
Taka oferta miała dawad szansę podjęcia studiów wyższych, ale również zdobycia kwalifikacji
zawodowych w szkołach policealnych. W rzeczywistości licea profilowane stały się
placówkami, do których trafiali uczniowie, którzy mieli za słabe wyniki by dostad się do
liceum ogólnokształcącego, a jednocześnie za duże aspiracje edukacyjne by zdecydowad się
na podjęcie kształcenia w szkole zawodowej.
Negatywne nastawienie do szkół zawodowych151 jest jednym z najistotniejszych
czynników negatywnie wpływających na sytuację na polskim rynku pracy. W powszechnej
opinii uznaje się, że szkoły te kształcą uczniów nie przygotowanych do funkcjonowania na
współczesnym rynku pracy. By zapobiec konieczności importowania wykwalifikowanych
pracowników fizycznych i ograniczyd bezrobocie wśród osób z wykształceniem zawodowym
konieczne jest promowanie i wspieranie kształcenia zawodowego w tego typu szkołach,
które muszą posiadad nowoczesne i odpowiadające potrzebom wyposażenie, muszą też
kształcid zgodnie z potrzebami rynku pracy, czyli potrzebami pracodawców, których opinia
musi byd uwzględniana przy tworzeniu klas kształcących w określonym zawodzie.
215
Zob. Jak unowocześnid kształcenie zawodowe w Polsce?, Mieczysław Kabaj, *w:+ Optymalizacja kształcenia
zawodowego z punktu widzenia potrzeb rynku pracy, Urszula Jeruszka (red.), IPiSS, Warszawa 2002.
153
Szkoły wyższe i ich finanse w 2009 r., GUS, Warszawa 2010, s 27.
154
Szkoły wyższe i ich finanse w 2009 r., GUS, Warszawa 2010, s 28.
Strona
152
216
Sytuacja absolwentów szeroko pojętych szkół zawodowych, jest wymiernym
wskaźnikiem efektywności kształcenia zawodowego. W wielu analizach okazuje się, że
podstawowym problemem tych osób w wejściu na rynek pracy jest niedopasowanie oferty
kształcenia do potrzeb rynku pracy, a także niewystarczające przygotowanie praktyczne
absolwentów tych szkół. Problemami polskiego szkolnictwa zawodowego są152:
 przestarzałe programy i podręczniki,
 niedostosowanie warsztatów szkolnych do nowych technologii,
 brak kontaktu z realnym środowiskiem pracy.
W obliczu potęgujących się problemów na rynku pracy absolwentów szkół i uczelni
wyższych rośnie znaczenie doradztwa zawodowego. Tymczasem w rzadko której szkole
zatrudnienia są doradcy zawodowi. Pozytywnym zwrotem w kierunku upowszechnienia
oferowania i korzystania z pomocy doradców zawodowych są powstające w gimnazjach i
szkołach ponadgimnazjalnych szkolne ośrodki kariery, a w przypadku szkół wyższych biura
karier.
Popularnośd szkolnictwa wyższego w powierzchownym i ilościowym ujęciu jest
jednym z największych sukcesów polityki edukacyjnej. O ile w roku akademickim 1990/1991
liczba studentów (łącznie z cudzoziemcami) wyniosła 403 824 osób, to w roku akademickim
2005/2006 (kiedy studiowały osoby z roczników wyżu demograficznego lat osiemdziesiątych)
liczba studentów wyniosła 1 953 832, był to więc niemal pięciokrotny wzrost ich liczby. Od
tego czasu odnotowywany jest sukcesywny spadek liczebności studentów – w roku
akademickim 2009/2010 wyniosła 1 900 014 osób153. Ponad czterokrotnie w okresie
ostatnich dziewiętnastu lat wzrosły współczynniki skolaryzacji brutto i netto w szkolnictwie
wyższym. Współczynnik skolaryzacji brutto w roku akademickim 1990/1991 wynosił 12,9%,
natomiast w latach 2009/2010 53,7%, netto odpowiednio 9,8% i 40,9%.
Obserwując popularnośd poszczególnych kierunków wydaje się, że nadal obecne,
chod w coraz mniejszym stopniu jest w Polsce przeświadczenie, że nie ważna specjalizacja,
liczy się dyplom szkoły wyższej. Niemal ¼ studentów w roku akademickim 2009/2010
kształciła się na kierunkach ekonomicznych i administracyjnych (23,5%), społecznych (13,5%)
oraz pedagogicznych (11,8%). „Porównanie popularności poszczególnych kierunków studiów
w latach 2009/2010 i 2008/2009 wskazuje na kontynuację obserwowanych już od około
czterech lat trendów: maleje zainteresowanie kierunkami humanistycznymi, społecznymi, a
także informatycznymi. Rosnącym zainteresowaniem cieszą się za to kierunki ochrony i
bezpieczeostwa oraz związane ze zdrowiem i opieką społeczną, także z architekturą i
budownictwem.”154
W nieco pogłębionej analizie okazuje się jednak, że zwiększenie liczby studentów
wynika głównie z poszerzenia oferty kształcenia na kierunkach zaocznych, a także z
powstawania i rozwoju od 1991 roku szkół niepublicznych. W roku akademickim 2009/2010
155
Por. Szkoły wyższe i ich finanse w 2009 r., GUS, Warszawa 2010, s 28.
Zob. Polityka rynku pracy, Zenon Wiśniewski, s. 323, w: Rynek pracy wobec integracji z Unią Europejską,
Stanisława Borkowska (red.).
156
217
Strona
w 330 uczelniach tego typu studiowała 1/3 ogółu studentów155. Te ostatnie stanowią często
jedyną szansę dalszej edukacji dla osób mieszkających daleko od dużych ośrodków
akademickich, albo takich, których nie stad na studia poza miejscem zamieszkania.
Ten ilościowy wzrost nie idzie niestety w parze ze wzrostem jakościowym. Świadczą o
tym wyniki rankingu najlepszych uczelni wyższych świata publikowanego przez Szanghajski
Uniwersytetu Jiao Tong. Najlepsze polskie szkoły wyższe (Uniwersytet Jagiellooski oraz
Warszawski) znalazły się dopiero w czwartej setce.
Istotna rola edukacji wynika z jej kluczowego znaczenia w odniesieniu do przyszłej
sytuacji każdego człowieka na rynku pracy. W opinii znacznej części społeczeostwa panuje
przekonanie, że wyższy poziom wykształcenia gwarantuje lepsze perspektywy kariery
zawodowej. Opinia ta może byd prawdziwa tylko wówczas, gdy założy się jednocześnie, że
podejmowany kierunek kształcenia jest dostosowany (a przynajmniej nie jest
niedostosowany) do potrzeb rynku pracy, na którym dana osoba chce szukad zatrudnienia. Z
zastrzeżeniem tego założenia można również przyjąd twierdzenie, że im większe
umiejętności dostosowania do zmieniających się potrzeb gospodarki, tym mniejsze ryzyko
bezrobocia.
Polityka edukacyjna tworzy w gruncie rzeczy bazę kadr, które trafiają na rynek pracy,
czyli przechodzą w obszar oddziaływania polityki rynku pracy. Kwestia dostosowania
kwalifikacji kierowanej na rynek pracy siły roboczej stanowi jedną z pięciu zmiennych156
uwzględnianych w analizowaniu polityki rynku pracy. Pozostałe cztery to: 1) transparentnośd
rynku pracy, czyli czytelnośd, przejrzystośd zasad jego funkcjonowania i funkcjonowania na
nim; 2) skłonnośd pracodawców i pracowników do podejmowania ryzyka, co jest związane z
przedsiębiorczością, innowacyjnością i realizowanie inwestycji; 3) poziom dyskryminacji osób
z tzw. grup problemowych, czyli narażonych na wykluczenie społeczne, a tym samym
wykluczenie z rynku pracy; 4) histereza – czyli całokształt minionych i obecnych stosunków
społeczno-ekonomicznych, który determinuje sytuację na rynku pracy, a także
funkcjonowanie i relacje aktorów życia gospodarczego z otoczeniem społecznym i
instytucjonalnym, w istotny sposób wpływa również na jakośd kapitału intelektualnego.
Wszelkiego typu oddziaływanie władz określonego szczebla na rynek pracy
uwzględniające potrzeby i możliwości danego obszaru, a także interesy aktorów życia
gospodarczego nazywamy polityką rynku pracy. Należy przy tym podkreślid, że działania te
muszą mied na celu zapobieganie lub niwelowanie niesprawności rynku pracy. Podejmowane
również są działania, uwzględniające interes tylko części uczestników życia gospodarczego,
co podyktowane jest interesem politycznym rządzących, a nie realizacją przemyślanej
strategii (np. podnoszenie wysokości płacy minimalnej).
Przyjmuje się tu założenie, że funkcje polityki rynku pracy sprowadzają się do
uwzględniania i poprawiania rozwoju społeczno-gospodarczego. Podejmując zatem działania
zmierzające do tego celu należy uwzględniad możliwości i potrzeby społeczne i ekonomiczne
danego obszaru. Jak wykazano wcześniej, trzeba również mied na uwadze ofertę edukacyjną
i szkoleniową, a także zakres partycypacji obywateli we wspólnie wypracowanym dochodzie
narodowym157.
Natomiast cele polityki zatrudnienia158 sprowadzają się do: 1) ograniczenia wielkości
bezrobocia; 2) zmniejszenia rozbieżności strukturalnych na rynku pracy; 3) wzrostu
efektywności/produktywności siły roboczej; 4) zabezpieczenia socjalnego osób, które
znalazły się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy.
10.1. Polityka edukacyjna w powiecie mieście Kalisz i powiecie
kaliskim w opinii przedstawicieli instytucji rynku pracy i
władz lokalnych
W wyniku wprowadzonej w ramach reformy oświaty decentralizacji zarządzania
placówkami oświatowymi szkołami podstawowymi i gimnazjami zarządzają gminy, a
szkołami ponadgimnazjalnymi powiaty.
Istotne dane statystyczne dotyczące oferty edukacyjnej i szkoleniowej omawianych
powiatów znaleźd można w artykule Oferta edukacyjna i szkoleniowa na terenie miasta
Kalisza i powiatu kaliskiego w niniejszej publikacji.
Uczestniczący w badaniu prowadzonym w ramach projektu systemowego „Kaliski
rynek pracy – szanse i zagrożenia”159 przedstawiciele instytucji rynku pracy i władz lokalnych
wyrażali zgodne z rzeczywistością przekonanie, że oferta edukacyjna Kalisza i powiatu
kaliskiego jest rozbudowana i umożliwia kształcenie w różnych kierunkach. Oczywiście
dominującą pozycję pod względem oferty szkół ponadgimnazjalnych ma Kalisz. Istotna z
punktu widzenia potrzeb kaliskiego rynku pracy jest oferta Zespołu Szkół PrzyrodniczoPolitechnicznych Centrum Kształcenia Ustawicznego w Marszewie, Zespół Szkół im.
Stanisława Mikołajczyka w Opatówku, a także Zespół Szkół Usługowo - Gospodarczych w
Pleszewie.
Warto zwrócid uwagę na wypowiedź jednego z badanych przedstawicieli władz
samorządowych, który w kwestii dojazdu do placówek stwierdził, że „z dojazdem nie jest tak
źle”, co sugeruje, że nie jest też z nim dobrze. Jest to istotna kwestia ponieważ infrastruktura
komunikacyjna jest istotnym czynnikiem rozwojowym. Ma znaczenie z punktu widzenia
Strona
Zob. Zasoby ludzkie a rozwój gospodarki polskiej 1950-1990, „Ekonomista” 1974, nr 3. S. 602. za:
Regulowanie rynku pracy, Jadwiga Gogolewska, s. 403; w: Polityka gospodarcza, PWN SA, Warszawa 2006 [red.]
Bolesław Winiarski.
158
Regulowanie rynku pracy, Jadwiga Gogolewska, s. 404; w: Polityka gospodarcza, PWN SA, Warszawa 2006
*red.+ Bolesław Winiarski; Zob. Polityka rynku pracy, Zenon Wiśniewski, s. 324, w: Rynek pracy wobec integracji
z Unią Europejską, Stanisława Borkowska (red.).
159
Projekt realizowany przez Powiatowy Urząd Pracy w Kaliszu, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich, Działanie 6.1
Poprawa dostępu do zatrudnienia oraz wspieranie aktywności zawodowej w regionie, Poddziałanie 6.1.2
Wsparcie powiatowych i wojewódzkich urzędów pracy w realizacji zadao na rzecz aktywizacji zawodowej osób
bezrobotnych w regionie.
218
157
219
Strona
zróżnicowania i dostosowania oferty kształcenia, ale także mobilności siły roboczej i
przyciągnięcia inwestorów.
Badani dostrzegali również dynamiczny rozwój oferty kształcenia na poziomie
wyższym. Przedstawiciel instytucji rynku pracy stwierdził, że szczególnie dynamiczne rozrasta
się oferta funkcjonującej w Kaliszu fili UAM. Nadal jednak duże ośrodki akademickie takie jak
Łódź, Poznao czy Wrocław przyciągają znaczną liczbę studentów. Wskazywano również na
kwestie dotyczące czynnika wyboru jakim jest dobra komunikacja między miastem
pochodzenia, a tym, w którym chcą się kształcid mieszkaocy omawianych powiatów: Teraz
przeważa Wrocław i Łódź ze względów komunikacyjnych”.
Rozbudowująca się oferta szkół wyższych nie idzie w parze w opinii badanych z jej
lepszym dostosowaniem do potrzeb nie tylko lokalnego, ale rynku pracy w ogóle. Opinie
dotyczące nieefektywnych kierunków kształcenia pokrywały się w znacznym stopniu.
Kierunki kształcenia w szkołach wyższych, których absolwenci nie mogą znaleźd pracy, to
zdaniem badanych pedagogika, a także zarządzanie i marketing: Duży problem to praca dla
absolwentów szkół wyższych, większośd szczególnie po pedagogice czy marketingu i
zarządzaniu nie może znaleźd pracy i pracują poniżej swoich kwalifikacji. Szczególe wyrazista
jest wypowiedź przedstawiciela władz lokalnych: Są to kierunki, które kształcą rzesze
bezrobotnych.
Uczestnicząca w badaniu przedstawicielka instytucji rynku pracy szczególnie mocno
podkreśliła nieprzystawalnośd oferty kształcenia do potrzeb rynku pracy, zwróciła również
uwagę na brak umiejętności praktycznych: Jest jeszcze jedna, z którą się zetknęłam, to był
dramat, to były studia podyplomowe, wszystkie rzeczy związane z zarządzaniem.
Zarządzanie, zasoby ludzkie to już w ogóle. Takie osoby kooczą kurs, nigdy nie prowadziły
firm, wydaje im się, że są najlepszymi kierownikami i ustawią całą firmę.
Opinie badanych przedstawicieli instytucji rynku pracy i władz lokalnych dotyczące
oferty szkolnictwa wyższego sprowadzają się więc do stwierdzenia, że oferta kształcenia na
poziomie wyższym w Kaliszu jest rozbudowana, jednak proponowane kierunki nie pokrywają
się z potrzebami rynku pracy. Przedstawiciel władz samorządowych stwierdzając, że: Szkoły
powinny szkolid pod potrzeby rynku pracy, bo teraz nie nadążają i produkują bezrobotnych,
wskazał na tylko jedną stronę działao. Realizacja polityki edukacyjnej powiązana z polityką
rynku pracy wymaga również przedsięwzięd ze strony władz samorządowych i instytucji
rynku pracy.
Niestety w dużej mierze są to postulaty trudne do zrealizowania, chodby ze względu
na interes właścicieli prywatnych szkół, w których bardziej dochodowe jest oferowanie
kierunków z zakresu nauk humanistycznych i społecznych niż ścisłych. Odpowiednie
dopracowanie oferty szkół wyższych w połączeniu z potrzebami pracodawców – np.
tworzenie kierunków połączonych z praktyką u pracodawców, dających jednocześnie szansę
na zdobycie doświadczenia zawodowego dla studentów, a dla pracodawców możliwośd
znalezienia pracownika mającego nie tylko potrzebne kwalifikacje, ale także spełniającego
oczekiwania dotyczące motywacji do pracy oraz umiejętności społecznych – pozwoliłoby
220
Strona
uzdrowid obecną sytuację i prowadzid bardziej efektywną politykę edukacyjną w zakresie
wyższego wykształcenia.
Dostrzegalny jest również problem dotyczący fałszywej świadomości – jakby
powiedział Karol Marks – kandydatów na studia wyższe związany z wyższym wykształceniem
jako gwarancją zatrudnienia sprowadzający się do stwierdzenia, jakiego użył jeden z
badanych przedstawicieli władz lokalnych: Byle mied magistra. Ten sam uczestnik badao
wskazał jednak na jeszcze inny problem kaliskiego rynku pracy: Brakuje osób z konkretnym
fachem w ręku. Opinię tę potwierdza wypowiedź reprezentantki instytucji rynku pracy, która
stwierdziła, że na lokalnym rynku pracy jest: za dużo osób o tym samym, ogólnym
wykształceniu, a firmy potrzebują konkretów. Wypowiedzi te prowadzą nas do kolejnego
istotnego zagadnienia z punktu widzenia realizacji polityki rynku pracy i polityki edukacyjnej,
czyli kwestii kształcenia zawodowego.
Uczestniczący w badaniu przedstawiciel instytucji rynku pracy wskazał na istotną dla
przyszłości lokalnego rynku pracy zmianę w sposobie myślenia: Wszyscy naokoło, którzy są
po ogólniaku powtarzają, że lepiej wybrad technikum i mied jakiś zawód. Za dużo mamy ludzi
z wykształceniem średnim, a za mało z zawodami. Warto zatem podtrzymywad tę opinię,
rozpowszechniad, informowad uczniów i rodziców o tej sytuacji, bo lepiej zapobiegad niż
leczyd skutki niewłaściwych wyborów edukacyjnych. Realizacja polityki rynku pracy
uwzględniająca interesy zarówno pracowników, jak i pracodawców również powinna polegad
na wzmacnianiu tych opinii, ponieważ jak stwierdziła przedstawicielka instytucji rynku pracy:
Wielu pracodawców, co się do nas zgłaszało mówiło, że mają trudności właśnie ze
znalezieniem absolwentów szkół zawodowych takich, jak tokarz, ślusarz itd. Odpowiednia
oferta kształcenia zawodowego pozwoliłaby zatem zaspokoid potrzeby kadrowe
pracodawców, a także ograniczyd liczbę bezrobotnych.
Podczas wywiadów zwracano także uwagę na problem likwidacji wielu szkół
zawodowych, będący skutkiem reformy oświaty z 1999 roku: Zanikają zawody, które są
potrzebne, a skąd się mają pojawid, skoro już takich szkół nie ma?; nie ma fachowców i nie
ma szkół, są polikwidowane.
Badani przedstawiciele instytucji rynku pracy podkreślali również, że nieudanym
elementem reformy edukacji było utworzenie liceów profilowanych, które w znacznym
stopniu spowodowały likwidację szkół zawodowych i części techników: Oświata wymyśliła
sobie, że zrobią te licea profilowane, a tak naprawdę to ten absolwent ani zawodu nie ma,
ani praktyki i on jest bezrobotny, nic to nie dało, a przecież nie wszyscy po tych liceach
profilowanych pójdą dalej się kształcid i w tym przypadku z naszej mądrej oświaty wychodzą
ludzie niewykształceni; Najgorsze są licea profilowane, bo ani nie przygotują do zawodu i ani
nie ma tego wykształcenia ogólnego i nie są przygotowani, żeby iśd od razu na dobre studia.
Deprecjacja zasadniczych szkół zawodowych w świadomości społecznej, jest zdaniem
badanych istotną przyczyną kryzysu kształcenia zawodowego, a co za tym idzie poważnych
braków kadrowych na rynku pracy, szczególnie braku wykwalifikowanych pracowników
fizycznych. Tuż przed światowym kryzysem gospodarczym powszechnie dostrzegalny był
problem braku fachowców również w Polsce. Wobec poprawiającej się koniunktury
221
Strona
gospodarczej, a także otwarcia niemieckiego rynku pracy problem może się powtórzyd, a
nawet spotęgowad. Negatywną ocenę szkół zawodowych potwierdzają również opinie
badanych przedstawicieli władz lokalnych: Do zawodówek idą ci najgorsi, jak ktoś ma tylko
trochę więcej punktów na egzaminie, to idzie do technikum.; Dlaczego niechętnie idą do
zawodówek i techników? Podejrzewam, że ze względu na prestiż.
Inną przyczyną niedostosowania kadr wkraczających na rynek pracy do jego potrzeb
jest asymetria między promocją szkół wyższych dysponujących nie tylko strategią
marketingową, ale także prezentowanych w mediach jako jedyna droga do kariery
zawodowej, a powielaniem przez te same media stereotypu szkoły zawodowej jako
„wylęgarni marginesu społecznego”. Koniecznym rozwiązaniem o dalekosiężnych skutkach,
tak dla realizacji polityki edukacyjnej, jak i polityki rynku pracy jest zmiana wizerunku
kształcenia zawodowego. Dostrzegają ten problem również badani przedstawiciele instytucji
rynku pracy: Zdecydowanie wymaga poprawy podejście do tych szkół i uświadamianie
dziecka, pomoc w wyborze.; Trzeba sobie uzmysłowid, że zawód daje więcej.; Dzisiaj technika
tak poszła do przodu, że ludzie nie zdają sobie sprawy, jakie są maszyny do obróbki tego
wszystkiego, że teraz generalnie jest to wszystko elektroniczne, komputerowe, cyfrowe,
zaprogramowane, tylko trzeba im pokazad ten potrzebny sprzęt, są potrzebni specjaliści,
którzy pokażą, jak to funkcjonuje.
Przedstawiciele władz lokalnych Kalisza podejmowali działania w kierunku lepszego
dostosowania oferty edukacyjnej szkół zawodowych. Uruchamiano nowe kierunki
odpowiadające potrzebom pracodawców: W powiecie mieliśmy taką dyskusję,
wprowadziliśmy nowe kierunki, geodezję. Jest dobra obsada na budownictwie,
wprowadziliśmy kierunek gastronomia. Współpraca przejawia się też w prowadzeniu poradni
zawodowej, którą wspólnie utrzymujemy. Kryzys gospodarczy zmniejszył zapotrzebowanie na
pracowników, zwiększył zaś zapotrzebowanie na pracę. Konieczne jest więc bieżące
monitorowanie tych potrzeb szczególnie w oparciu o zgłaszane potrzeby pracodawców, a
nawet ściślejszą z nimi współpracę. Potwierdzają to opinie przedstawicieli władz lokalnych:
Szkoły próbują się dostosowad do rynku, ale zbyt wolno.; Wiadomo szkoła musi proponowad
takie kierunki, które później pomogą odnaleźd się na rynku. Oczywiście w przypadku
kształcenia zawodowego dużą rolę odgrywa monitoring zawodów deficytowych i
nadwyżkowych prowadzony przez Powiatowy Urząd Pracy, gdyż pracodawcy szukając
pracowników z wykształceniem zasadniczym zawodowym częściej korzystają z usług Urzędu,
niż pracodawcy poszukujący pracowników o wysokiej specjalizacji.
Z wypowiedzi badanych wynika, że punktem wspólnym negatywnej oceny polityki
edukacyjnej, a szczególnie oferty i sposobów kształcenia w szkołach wyższych oraz szkołach
zawodowych jest brak lub niewystarczający stopieo przygotowania praktycznego
absolwentów tych szkół.
Przy realizacji polityki edukacyjnej i polityki rynku pracy istotne jest uwzględnianie
sytuacji osób, które już na rynku pracy funkcjonują, ale nie mogą znaleźd zatrudnienia.
Koniecznośd ta wynika nie tylko z potrzeby realizacji Strategii Lizbooskiej wskazującej na
istotną dla europejskiej gospodarki ideę kształcenia ustawicznego, ale właśnie przede
160
Zob. Przyszłośd rynku pracy w m. Kaliszu i powiecie kaliskim w niniejszej publikacji.
222
Strona
wszystkim z punktu widzenia lokalnego rozwoju gospodarczego, zmniejszenia obciążeo
socjalnych i wzrostu poziomu kapitału intelektualnego160 mieszkaoców omawianych
powiatów.
Kalisz i powiat kaliski mają, jak wspomniano, relatywnie bogatą ofertę szkoleniową
dla osób chcących podnieśd lub poszerzyd swoje kwalifikacje zawodowe. Oferowane kursy
dotyczą różnych umiejętności i często są zróżnicowane ze względu na preferencje związane z
płcią: Dla kobiet florystyka, promocja firmy, stylistka, kosmetyczka; kursy masażu, kursy
kosmetyczne, fryzjerskie i przedłużanie paznokci. Wśród mężczyzn szczególnie popularne są
kursy: spawacza, magazyniera, prawo jazdy kategorii B, C; budowlaniec, uprawnienia na
wózki widłowe, magazynier. Są to w większości kursy skierowane do osób bezrobotnych.
Proponowane są również szkolenia w zakresie umiejętności obsługi specjalistycznych
programów komputerowych, dekoracji wnętrz, pilota wycieczek, a także specjalisty ds. BHP,
a także renowacji zabytków architektury. Szczególnie istotne z punktu widzenia starzenia się
społeczeostwa polskiego, w tym mieszkaoców Kalisza były kursy w zakresie opieki i pomocy
społecznej.
Liczne instytucje i firmy szkoleniowe kierują swoje usługi również do osób aktywnych
zawodowo. Bogata oferta kształcenia jest pośrednio odpowiedzią na potrzeby rynku pracy,
ponieważ o ich popularności decyduje liczba chętnych, a ci są osobami, których wybór jest
podyktowany nie modą, a czynnikami pragmatycznymi.
O nieodpowiadającej zapotrzebowaniu pracodawców ofercie kształcenia na poziomie
szkoły wyższej świadczą wypowiedzi przedstawicieli instytucji rynku pracy: Na przykład
mamy policealne studium farmacji. Bardzo duży odsetek jest osób z wyższym
wykształceniem. Bardzo duży jest odsetek ludzi, którzy właśnie wybierają studia, nieraz są w
trakcie studiów, bo są młodzi niektórzy. Robiąc studia, niektórzy robią zaocznie prawo,
pedagogikę … .
Pamiętad należy, że Kalisz i powiat kaliski znajdują się również w dośd bliskim
sąsiedztwie nie tylko dużych aglomeracji miejskich, ale także o 300 km od granicy z
Niemcami. Stanowi to istotną podstawę do organizowania kursów językowych. Czynnik ten
zyskuje na znaczeniu w kontekście otwarcia niemieckiego rynku pracy od maja 2011 roku.
Jak wynika z danych GUS w 2009 roku ponad połowa uczniów szkół
ponadgimnazjalnych w Kaliszu uczyła się języka angielskiego (55%), 1/3 niemieckiego.
Również 55% uczniów szkół ponadgimnazjalnych z powiatu kaliskiego uczyło się angielskiego,
natomiast niemieckiego 42%.
Nauka języków obcych jest również w ofercie kaliskich instytucji szkoleniowych.
Oferta jest dużo szersza niż w przypadku szkół ponadgimnazjalnych, przedstawicielka
instytucji rynku pracy wymieniła: angielski, niemiecki, francuski, hiszpaoski, rosyjski, włoski i
norweski.
Zupełnie innego typu formą samorozwoju oferowaną przez instytucje szkoleniowe i
instytucje rynku pracy są szkolenia i kursy w zakresie metod poszukiwania pracy i
zachowania w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej, pisania CV i listów motywacyjnych: … w
ogóle wszystkiego od początku, jak wyjśd do tego pracodawcy, jak się zaprezentowad, gdzie
tych miejsc pracy szukad itd.; … z przeprowadzenia rozmowy kwalifikacyjnej, jak się ubrad na
tą rozmowę, jak się zachowad, jak wypaśd na niej, o czym można mówid, o czym nie można
mówid, czyli prawidłowe zachowania podczas tej rozmowy.
Analizując wypowiedzi przedstawicieli kaliskich instytucji rynku pracy i władz
lokalnych w odniesieniu do polityki edukacyjnej wydaje się, że zarówno problemy, jak i
potrzeby są przez nich rozpoznawane bardzo dobrze. Dostrzegają koniecznośd lepszego
dostosowania oferty zarówno szkół zawodowych, jak i szkół wyższych do potrzeb lokalnego
rynku pracy. Dostrzegają również, jak ważna jest współpraca placówek edukacyjnych z
pracodawcami np. przy tworzeniu lub likwidowaniu nauczania zawodów w szkołach
zawodowych. Zwracają uwagę na nadmierną podaż absolwentów szkół wyższych z
wykształceniem w zakresie nauk humanistycznych lub zarządzania. Reprezentanci władz
lokalnych znają także ofertę szkoleniową kierowaną szczególnie do osób bezrobotnych.
Wśród problemów rynku pracy wynikających między innymi z polityki edukacyjnej jest
negatywna opinia o szkolnictwie zawodowym, którą zdaniem badanych trzeba zmienid, tak
by kształcenie zawodowe nie oznaczało degradacji statusu społecznego: Powinniśmy zacząd
inaczej postrzegad tych ludzi - jako fachowca, a nie „robola”.
Polityka edukacyjna na terenie powiatów: miasta Kalisza i kaliskiego musi byd więc
silniej zintegrowana z polityką rynku pracy. Wymaga również ściślejszej współpracy między
zarządcami szkół, pracodawcami a władzami lokalnym. Współpraca ta owocowad będzie
rozwiązaniami uwzględniającymi interesy każdej ze stron, a tym samym osiągnie synergiczny
efekt w postaci poprawy sytuacji społeczno-gospodarczej mieszkaoców powiatów. Przyczyni
się tym samym do wzrostu ich atrakcyjności jako miejsca do życia i inwestowania. Brak
inwestorów jest bowiem zdaniem badanych głównym hamulcem rozwoju i przyczyną
stagnacji.
Strona
Podobnie jak w części dotyczącej polityki edukacyjnej, w przypadku polityki rynku
pracy dla pełniejszego obrazu i lepszej oceny opinii przedstawicieli rynku pracy i władz
lokalnych, również należy przytoczyd podstawowe dane statystyczne dotyczące kaliskiego
rynku pracy.
Dominującą formą prawną podmiotów gospodarczych na terenie Kalisza i powiatu
kaliskiego jest działalnośd osób fizycznych. Liczba tego typu firm zarejestrowanych na terenie
powiatu kaliskiego była w 2009 roku najwyższa od 1998 roku, chod w tym okresie
odnotowano również spadek ich liczby z 4052 w 2003 roku do 3591 w 2004 (od tego czasu
odnotowywany jest jednak stały wzrost ich liczebności). Natomiast w Kaliszu w okresie 1998
– 2009 najwięcej tego typu podmiotów działało w 2002 roku (9624) i do 2007 roku (8646)
odnotowywano stały spadek ich liczby. Od roku 2008 liczba osób fizycznych prowadzących
działalnośd gospodarczą wzrastała, aby osiągnąd poziom 8867 w 2009 roku.
223
10.2. Polityka rynku pracy w Kaliszu i powiecie kaliskim w opinii
przedstawicieli instytucji rynku pracy i władz lokalnych
161
W latach 2007 i 2008 w Kaliszu działało 127 tego typu spółek. Dane GUS.
224
Strona
W przypadku spółek handlowych w obu powiatach mieliśmy do czynienia ze stałym
ich przyrostem od 2001 roku – w powiecie kaliskim 98, w Kaliszu 556; w 2009 roku
odpowiednio 231 i 784.
Od 2001 roku wzrasta również liczba spółek prawa handlowego z udziałem kapitału
zagranicznego działających na terenie omawianych powiatów. W powiecie kaliskim było ich
wówczas 19, a w Kaliszu 113. Do 2009 roku liczebnośd ich wzrosła odpowiednio do 34 i
126161.
Należy zwrócid uwagę na istotny z punktu widzenia polityki rynku pracy, fakt, że wielu
dużych pracodawców na kaliskim rynku pracy to przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym.
W momencie sprzyjającej rozwojowi koniunktury gospodarczej są one w polskich realiach
głównym przekaźnikiem innowacji i kapitału inwestycyjnego. Natomiast w przypadku
pogorszenia się warunków relatywnie łatwo mogą przenieśd swoją działalnośd do innych
paostw, albo regionów kraju, co może mied bardzo negatywny wpływ na sytuację na
W latach 1998 – 2009 zmniejszyła się natomiast liczba spółdzielni w obu powiatach –
w powiecie kaliskim z 43 do 37, w Kaliszu z 69 do 49. W 2009 roku odnotowano w powiecie
kaliskim wzrost o 3 tego typu podmioty w porównaniu do 2008 roku, kiedy ich liczba była
najniższa od 1998 roku. Może się to wiązad z rozwojem spółdzielni socjalnych jako formy
aktywizacji zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym.
Własnośd podmiotów gospodarczych w prawie wszystkich sekcjach jest w większości
w rękach właścicieli prywatnych (94% - 100%). Tylko sekcja M, czyli edukacja jest
zdominowana przez własnośd paostwową.
Struktura zatrudnienia w powiece kaliskim wskazuje zdecydowaną dominację sektora
rolniczego – ok. 70% w 2009 roku (w tym 45% kobiet, chod jest to wartośd niedoszacowana
ze względu na specyfikę tego sektora, powodującą sezonowe i często nieformalne
zatrudnienie). Jest to sektor, którego potrzeby dotyczące liczby rąk do pracy będą się
zmniejszad w przeliczeniu na jednostkę uprawy czy hodowli w skutek wzrostu efektywności i
wydajności produkcji. Zatrudnieni w tym sektorze w najbliższych latach będą więc narażeni
na utratę pracy i trzeba podjąd działania zmierzające do ich przekwalifikowania. Natomiast w
uznawanym za wskaźnik rozwoju gospodarczego sektorze usług rynkowych zatrudnienie
oscyluje na poziomie 6% (w tym 52% kobiet), w przemyśle jest to ok. 15% (w tym 27%
kobiet). 81% zatrudnionych kobiety stanowią w sektorze usług nierynkowych.
W Kaliszu dominuje zatrudnienie w przemyśle (ok. 40% zatrudnionych, w tym 1/3
kobiet). Drugim sektorem dającym zatrudnienie największej liczbie osób w Kaliszu jest sektor
usług rynkowych (34% w 2009 roku, w tym 52% kobiet). W sektorze usług nierynkowych,
podobnie jak w powiecie kaliskim, kobiety stanowiły w 2009 roku większośd, bo 70%. W
rolnictwie w 2009 roku zatrudnionych było 3% pracujących, w tym 43% kobiet.
Stopa bezrobocia w powiecie kaliskim i Kaliszu według danych z grudnia 2010 była na
zbliżonym poziomie, odpowiednio 8,3% i 8,4%, gdy w województwie wielkopolskim była o
225
Strona
około 1 punkt procentowy wyższa. W 2004 roku wynosiła odpowiednio 17,2% i 14,7%, a
najniższa była w 2008 roku - 5,9% i 5,8%.
Od czasu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, czyli od 2004 roku liczba
bezrobotnych w obu omawianych powiatach zmniejszała się również. W powiecie kaliskim z
5559 (53% kobiet) do 1750 w 2008 roku (62% kobiet). W 2009 nastąpił znaczny wzrost liczby
zarejestrowanych bezrobotnych do 2536 (53% kobiet), a w 2010 odnotowano już
zmniejszenie ich liczby do 2493 (55,5% kobiet).
W Kaliszu obserwowano podobne tendencje. W 2004 roku liczba bezrobotnych
wynosiła 7146 (54% kobiet), a w 2008 roku 2714 (w tym 58% kobiet). W 2009 i 2010 roku
miał miejsce jednak wzrost liczby bezrobotnych do odpowiednio 3976 (52,5% kobiet) i 4100
(54% kobiet).
W podziale zarejestrowanych bezrobotnych na grupy wiekowe w latach 2004 – 2010
dynamiczne zmiany dotyczyły szczególnie najmłodszych i najstarszych. W powiecie kaliskim
w 2004 roku udział osób w wieku 24 lata i mniej w strukturze bezrobotnych wynosił 33%, w
2006 25%, a w grudniu 2010 32%. Jest to największa zbiorowośd bezrobotnych z terenu
powiatu kaliskiego. Natomiast odsetek osób w wieku 55 lat i starszych wynosił w 2004 roku
3%, w 2007 i 2008 roku 8%, a w grudniu 2010 7%. Te zmiany proporcji były ściśle powiązane
z korzystną sytuacją gospodarczą, w której więcej młodych osób mogło znaleźd zatrudnienie.
Dużo większe zmiany zaszły w tym czasie w strukturze bezrobotnych Kalisza, gdzie
osoby w wieku 24 lata i mniej w 2002 roku stanowiły niemal ¼ wszystkich zarejestrowanych,
w 2004 1/5, a w 2006 nieco mniej niż 1/8 (12%). W grudniu 2010 roku ich udział wyniósł
15%. Znacznie gwałtowniej wzrósł odsetek osób w wieku 55 lat i starszych, które w 2004
roku stanowiły 4% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych mieszkających w Kaliszu, a w
grudniu 2010 było ich już niemal 12% (11,8%). W Kaliszu dynamiczne zmiany odsetka
bezrobotnych dotyczyły również osób wieku od 45 do 54 lat – w 2002 roku ich odsetek
wynosił 21%, w 2006 i 2007 29%, a w grudniu 2010 spadł do niemal 24% (23,8%). W Kaliszu
największą grupą bezrobotnych są osoby w wieku od 25 do 34 lat, które stanowiły w grudniu
2010 roku 28,5% ogółu. Taki stan rzeczy można wiązad z niewystarczającym zakresem i skalą
działao na rzecz jej aktywizacji zawodowej. Tego typu działania są natomiast często
podejmowane na rzecz osób z dwóch skrajnych grup wiekowych.
W kontekście rozważao dotyczących polityki edukacyjnej istotne będzie również
przytoczenie danych dotyczących sytuacji osób bezrobotnych w podziale na wykształcenie.
W powiecie kaliskim w latach 2002 – 2010 dynamicznie wzrastał odsetek osób z
wyższym wykształceniem w strukturze bezrobotnych, z 2% do 14%. Odsetek osób z
wykształceniem średnim policealnym w grudniu 2010 roku wynosił 23%. Osoby z
wykształceniem średnim ogólnokształcącym stanowiły w 2002 4%, a w 2010 8%.
Zmniejszenie w strukturze bezrobotnych udziału osób z wykształceniem zawodowym (z 40%
w 2002 do 30% w 2010) oraz gimnazjalnym i niższym (z 34% do 25%) jest wynikiem między
innymi powszechnego podnoszenia kwalifikacji, które jednak nie przystawały do potrzeb
rynku pracy, ale również wzrostu zapotrzebowania na wykwalifikowanych pracowników
fizycznych, a także licznych w ostatnich latach inwestycji budowlanych i powiązanych z tym
226
Strona
prac, a także robót publicznych i prac interwencyjnych nie wymagających kwalifikacji
określonego typu, organizowanych przez publiczne służby zatrudnienia.
W Kaliszu szczególnie mocno wzrósł w latach 2002 – 2010 odsetek osób z wyższym
wykształceniem, odpowiednio z 5% do 14%. Natomiast odsetek osób z wykształceniem
średnim zawodowym, policealnym w grudniu 2010 roku był najniższy od 2002 roku i wyniósł
21%. Osoby z wykształceniem średnim ogólnokształcącym stanowiły 9%. O kilka punktów
procentowych we wspomnianym okresie zmniejszył się odsetek osób z wykształceniem
zasadniczym zawodowym (31% w 2002 do 26% w grudniu 2010). Z 33% do 30% zmniejszył
się też udział osób z najniższym wykształceniem.
Polityka rynku pracy w obu powiatach musi byd zróżnicowana pod względem
podejmowanych działao. Uwzględniad trzeba różnice w strukturze społecznej i gospodarczej,
a także odmienną sytuację demograficzną i strukturę wykształcenia, zarówno wszystkich
mieszkaoców, jak i osób bezrobotnych.
Wynikiem odmiennej struktury społeczno-gospodarczej każdego z omawianych
powiatów są różnice w ocenie polityki rynku pracy badanych przedstawicieli instytucji rynku
pracy i władz lokalnych.
Uczestniczący w badaniu reprezentanci władz lokalnych powiatu kaliskiego zwracali
uwagę na fakt rolniczego charakteru większości gmin powiatu. W wielu przypadkach ludnośd
żyje z własnych gospodarstw rolnych: Generalnie to są rolnicy na własnych gospodarstwach.
Podkreślali też rolę większych zakładów pracy takich jak: duża rozlewnia piwa, firma
produkująca sery, firma robiąca palety, rzeźnie, ubojnie czy tartaki.
W większości przypadków wskazywano jednak, że znaczna częśd mieszkaoców gmin
powiatu kaliskiego pracuje w Kaliszu lub wyjeżdża z gminy do dużych miast: Ludzie muszą
jeździd do pracy do Kalisza. Ci bardziej zdeterminowani uciekają za granicę albo do dużych
miast; U nas ludzie zajmują się albo rolnictwem, albo jeżdżą do pracy do Kalisza; Kalisz to
prowincja, ludzie bardziej szukają *pracy, możliwości zatrudnienia+ w Poznaniu. W skutek
ograniczania zatrudnienia w dużych firmach w Kaliszu, wiele osób zostało zmuszonych do
szukania pracy w rodzinnych gminach: Kiedyś więcej pracowało poza gminą, teraz większośd
pracuje tutaj. Z tytułu zamykania bardzo dużych firm w Kaliszu, typu Winiary, inne zakłady
przemysłu spożywczego i inne jeszcze.
Przedstawiciele samorządu zapytani o najistotniejszy problem lokalnego rynku pracy
wskazywali najczęściej na trudności w aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych. Często
pojawiały się opinie, że osoby zarejestrowane w Powiatowym Urzędzie Pracy chcą tylko
korzystad ze świadczeo socjalnych i nie są zainteresowane podjęciem pracy. Ci, którzy są na
bezrobociu, to raczej tej pracy nie szukają. Zawsze będzie problem bezrobocia, nie wszyscy
szukają pracy, bo wolą świadczenia socjalne.; Oni nie chcą pracowad, ale chcą dostawad
pieniądze.
Na taki stan rzeczy zwrócił uwagę również jeden z badanych przedstawicieli instytucji
rynku pracy: Są takie sytuacje gdzie przyszło 3 pracowników i 5 pracodawców. Zwracali także
uwagę na zjawisko polegające na niechęci do podejmowania zatrudnienia, przejawiającej się
w odebraniu zaświadczenia od potencjalnego pracodawcy, że „rozmowa o pracę” odbyła się:
227
Strona
Tak naprawdę te osoby skierowane po prostu chodzą, żeby zaświadczenie dostad. Badanym
znane jest więc zjawisko polegające na tym, że wielu zarejestrowanych bezrobotnych,
wysyłanych przez Urząd Pracy do różnych pracodawców nie ma zamiaru podejmowad
zatrudnienia, udają się tam tylko w celu poświadczenia swojej obecności.
Zarejestrowani bezrobotni zdaniem niektórych przedstawicieli władz lokalnych to
osoby z problemami natury społecznej i zdrowotnej: …u żadnego pracodawcy pracy nie
znajdą, najczęściej mają problem uzależnienia od alkoholu; Na pewno jest częśd osób, które z
racji problemów z alkoholem mają problem ze znalezieniem pracy, z utrzymaniem lokali.
Jeden z badanych zaproponował jako rozwiązanie zapobiegające roszczeniowym i biernym
postawom, aby w miarę możliwości każda osoba korzystająca ze środków opieki społecznej
była zobowiązana do odrobienia tego na rzecz na przykład gminy.
Zbliżone do oceny przedstawicieli władz lokalnych były opinie badanych
reprezentujących instytucje rynku pracy: Nastawienie jest takie, że wzięłoby się pieniądze i
nic nie robiło… .
Jednym z celów polityki rynku pracy jest ograniczanie bezrobocia. Metodą wspólnie
realizowanej przez samorządy i instytucje rynku pracy polityki ryku pracy w powiecie kaliskim
i Kaliszu jest organizowanie prac interwencyjnych lub prac społecznie użytecznych
szczególnie dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, tj. długotrwale bezrobotnych.
Uwzględnia się przy tym specyfikę tej zbiorowości: Każdy przypadek w każdej wsi jest nam
znany, z marginesu społecznego większośd ludzi znajduje pracę w różnych formach, np. w
pracach społecznie użytecznych. Oni nie nadają się na 8 godzin pracy dziennie. Badani
przedstawiciele lokalnych władz dostrzegają, że aktywizacja bezrobotnych będących w
szczególnie trudnej sytuacji nie tylko na rynku pracy, ale także społecznej jest istotną i
efektywną formą pomocy: Izolują się z patologii i jest szansa na powrót do normalnego życia.
I oni wiedzą, że tymczasowa praca jest szansą, że jak się sprawdzi w początkowych pracach,
to może otrzymad zatrudnienie na stałe.
Efekty podejmowanych działao pozwalają stwierdzid, że dla osób borykających się z
problemem braku zatrudnienia od dłuższego czasu, lepiej jest zorganizowad prace
interwencyjne czy społecznie użyteczne. Przekonują się wówczas, że stabilnośd zatrudnienia
uzależniona jest od jakości wykonania przez nich pracy. Ścieżka jaką musi pokonad
bezrobotny skierowany do kolejnego pracodawcy, gdzie ponownie napotka odmowę
przyjęcia do pracy jest bez wątpienia demotywująca. Bezpośrednie wdrożenie tych osób do
pracy, daje im szansę na powrót na rynek pracy.
Ta forma pomocy niesie z sobą jednak pewne zagrożenie – osoby takie mogą
stwierdzid, że taka forma „dorabiania” pozwala im wciąż tkwid w strukturze
zarejestrowanych w PUP osób, czyli tak naprawdę wciąż polegają na oferowanej pomocy.
Zwrócili na to uwagę badani przedstawiciele lokalnych władz: Mamy przeważnie tych samych
pracowników do prac publicznych, ludzi trzeba zachęcad do wzięcia się do pracy. [...] Dostaną
pieniądze za pracę, później z opieki i jakoś do wiosny przeżyją. A wiosną zgłoszą się i będą
szukad pracy u nas.; To jest główny problem pomocy społecznej, to są ludzie, którzy
228
Strona
wegetują, ewentualnie podejmują prace organizowane przez nas w ramach pracy społecznie
użytecznej.
Stopieo bierności i niezaradności części zarejestrowanych w kaliskim PUP
bezrobotnych obrazują słowa przedstawicieli instytucji rynku pracy: Bardzo dużo obserwuję
takich zachowao, że np. żona przychodzi żebyśmy mężowi pracę znaleźli, także leniuchy są
straszne tutaj.
Innego rodzaju problemem w aktywizacji osób bezrobotnych jest zjawisko
zatrudnienia w tzw. szarej strefie. Badani przedstawiciele władz lokalnych zaznaczali, że jest
to kolejny istotny czynnik wpływający na trudności ze znalezieniem pracowników przez
pracodawców zgłaszających się do urzędu pracy: Jest problem ze znalezieniem chętnych do
pracy. Zatrudnienie w szarej strefie zaciemnia sytuację na lokalnym rynku pracy, ponieważ
osoby formalnie bezrobotne nie chcą podejmowad pracy, do której skierowuje je Urząd: To
są osoby pracujące na czarno, a jak urząd pracy, czy my im zaproponujemy pracę, to nie chcą
jej podjąd, bo tam mają lepszą pensję. Nie chcą zrezygnowad z tamtej pracy.
Trudnośd we właściwym zdiagnozowaniu stanu rzeczy zaznaczył uczestniczący w
badaniu przedstawiciel instytucji rynku pracy mówiąc: …zagadkowe jest to dla mnie, że teraz
nie ma pracy w Kaliszu, że jest spore bezrobocie, a mimo to zbyt wiele osób do nas nie
przychodzi.
Badani zaznaczali jednak, że fakt zatrudnienia w szarej strefie nie zawsze jest decyzją
w pełni zależną od woli „bezrobotnego”: … albo pracodawca tak chce, albo jemu to się
bardziej opłaca z różnych powodów.
Istotnym problemem lokalnego rynku pracy, na który zwracali uwagę uczestniczący w
badaniu przedstawiciele rynku pracy jest bezrobocie kobiet. Jak zaznaczono wcześniej w
powiecie kaliskim kobiety stanowiły w grudniu 2010 roku 55,5% ogółu zarejestrowanych, a w
Kaliszu 54%. Należy przy tym zwrócid uwagę, że w latach 2007 i 2008, gdy liczba
bezrobotnych była najniższa, kobiety stanowiły odpowiednio 65% i 62% w powiecie kaliskim
61% i 58% w Kaliszu. W przypadku powiatu kaliskiego, wyjaśnid to można strukturą
zatrudnienia i przewagą sektora rolniczego, a także słabym rozwojem sektora usług. Poprawa
sytuacji na rynku pracy dotyczyła więc w znacznej mierze zatrudnienia mężczyzn, co
potwierdza również fakt, że w latach 2007 i 2008 do Powiatowego Urzędu Pracy w Kaliszu
najwięcej zgłoszonych ofert pracy dotyczyło prostych prac fizycznych.
Na problemy kobiet na kaliskim rynku pracy zwracali uwagę również badani
przedstawiciele instytucji rynku pracy: Nie ukrywam, że dla kobiet jest mniej ofert pracy,
oferty są mniej atrakcyjne. Niestety można również dopatrzyd się konserwatywnej, by nie
powiedzied seksistowskiej postawy jednego z badanych: kobiety są mniej dyspozycyjne w
podjęciu pracy, bo jak wiadomo ogranicza je wychowywanie dzieci i pełnienie ról domowych.
Tego typu przekonania powoduję utrwalanie stereotypu kobiety, która musi wybierad
między życiem zawodowym, a rodzinnym.
Sytuacja kobiet na kaliskim rynku pracy nie jest elementem realizowanej na tym
terenie polityki rynku pracy. Brak jest projektów systemowych skierowanych do tej grupy
bezrobotnych. Jedyną uwzględnianą kategorią jest wiek lub czas pozostawania bez pracy. …
229
Strona
specjalnych programów dla kobiet nie robiliśmy, są to jedynie programy w grupach
wiekowych do 30 i po 45 roku życia i one są w tych programach uwzględniane.
Problem bezrobocia kobiet dotyczy w szczególności dwóch grup: kobiet starszych,
które nie chcą lub nie mogą się przekwalifikowad; drugą grupą są młode matki. W przypadku
tych ostatnich, powszechne są sytuacje, w których rejestracja w urzędzie pracy ma na celu
skorzystanie ze świadczeo społecznych. Inną przyczyną bezrobocia wśród młodych matek
jest niewystarczająca liczba miejsc w przedszkolach i samych przedszkoli. Problem ten
również akcentowali pracownicy instytucji rynku pracy: Sytuacja robi się patowa. Z jednej
strony chce iśd do pracy, a z drugiej ma dziecko.
Rosnące bezrobocie wśród osób z wyższym wykształceniem jest skutkiem między
innymi prowadzenia nieodpowiedniej polityki rynku pracy i polityki edukacyjnej. Niestety w
powiecie kaliskim miejsca pracy dla tych osób są – jak stwierdza jeden z badanych
przedstawicieli rynku pracy – jedynie w administracji gminnej, czy w szkołach: Urząd jest
jedyną instytucją, która zatrudnia większośd osób z wyższym wykształceniem i szkoła. Poza
tym nie ma niczego, więc muszą szukad zatrudnienia poza gminą. Inny badany zwrócił uwagę
na fakt, który powinien byd uwzględniany przy formułowaniu działao na rzecz polityki
edukacyjnej i polityki rynku pracy: Firmy potrzebują ludzi wykształconych, ale nie co roku.
Rynek pracy w Kaliszu ma jednak również ograniczoną chłonnośd w przypadku osób z
wyższym wykształceniem, szczególnie gdy kierunki, których są absolwentami nie przystają do
potrzeb rynku pracy: Rynek pracy w Kaliszu nie jest w stanie ich wchłonąd. Nie ma firm, które
byłyby w stanie ich zatrudnid, Kalisz nie jest na tyle rozwinięty gospodarczo.
Natomiast badani przedstawiciele instytucji rynku pracy wskazywali, że perspektywy
zatrudnienia na kaliskim rynku pracy osób z wyższym wykształceniem są nieatrakcyjne.
Zdarza się, że zmuszone są zatrudniad się na stanowiskach, które tak wysokich kwalifikacji
nie wymagają: Zupełnie niepotrzebnie na pewnych stanowiskach pracy są zatrudnieni ludzie z
wyższym wykształceniem, gdzie według mnie akurat to wyższe wykształcenie nie jest na tym
stanowisku przydatne, mogłyby te czynności wykonywad osoby o wykształceniu średnim czy
policealnym czy technicznym i te osoby będą szukały pracy zawsze, natomiast osoby z
wyższym wykształceniem ukooczą studia magisterskie z administracji, prawa, a pracują na
stanowisku sekretarki.
Jako problem w znalezieniu pracy osób z wyższym wykształceniem wskazano również
na brak umiejętności „poruszania się” po rynku pracy: …nie znają metod i sposobów
poszukiwania pracy, nie poszukują tej pracy systematycznie i aktywnie, poza tym nie umieją
się zaprezentowad podczas rozmowy kwalifikacyjnej, nie posiadają takiej umiejętności
komunikacyjnej… Ta osoba może ukooczyd świetne studia, ale ona po prostu nie umie się
sprzedad.
Wysokie aspiracje edukacyjne, a co za tym idzie wysokie oczekiwania co do pozycji na
rynku pracy powodują również inny problem – problem ambicji i oczekiwao absolwentów
szkół wyższych. Wskazał na to jednej z uczestniczących w badaniu przedstawicieli instytucji
rynku pracy: Problem jest też z ambicjami i oczekiwaniami młodych ludzi. Po studiach takie
162
Zob. Potrzeby rynku pracy w Kaliszu i powiecie kaliskim w oparciu o analizę ofert pracy publikowanych w
prasie regionalnej i w portalach internetowych w niniejszej publikacji.
230
Strona
„świeżynki”, a sparzyłam się już kilka razy. Chcą np. zostad kierownikiem po pierwszym
miesiącu pracy.
Oferty pracy zgłaszane do Powiatowego Urzędu Pracy w Kaliszu w latach 2004 –
2010, w zdecydowanej większości przypadków nie wymagały wysokich kwalifikacji, a czasem
w ogóle ich nie określały. Na taki stan rzeczy ma wpływ przeświadczenie pracodawców, że do
urzędu pracy raczej zgłaszają się osoby, które samie nie potrafią znaleźd pracy. W związku z
tym oferty pracy zamieszczane w prasie lub portalach internetowych różniły się istotnie, od
tych, którymi dysponował PUP w Kaliszu162.
Również zdaniem większości badanych na kaliskim rynku pracy relatywnie łatwo jest
o pracę niewymagającą kwalifikacji lub wymagania te są bardzo niskie: … w budownictwie,
ogrodnictwie potrzebują pracowników i nie mają ich. Płacą wprawdzie godzinnie nie dużo,
ale jak ktoś nie ma środków do życia to też pieniądz. Najwięcej ofert pracy w latach 2007 –
2010 skierowanych było do pracowników gospodarczych, robotników pomocniczych w
przemyśle przetwórczym, a także robotników budowlanych.
Rynek pracy powiatu kaliskiego charakteryzuje też znaczna sezonowośd
zapotrzebowania na pracowników w związku z pracami związanymi z rolnictwem.
Zawodem, który ze statystycznego punktu widzenia jest najbardziej poszukiwany na
kaliskim rynku pracy za pośrednictwem PUP jest sprzedawca. Niestety, w praktyce
zapotrzebowanie na pracowników w tym zawodzie wynika z dużej ich rotacji. Warto również
podkreślid, że liczba ofert pracy dla sprzedawców znacząco się zmniejsza od 2006 roku (z 530
do 159 w grudniu 2010).
Wśród zawodów wymagających wykształcenia technicznego w 2010 roku zgłoszono
dużo ofert pracy dla techników prac biurowych i techników administracji. Warto również
zaznaczyd, że dużym zapotrzebowaniem cieszyły się też szwaczki.
Również badani przedstawiciele instytucji rynku pracy wskazywali na duże
zapotrzebowanie na pracowników z wykształceniem zawodowym lub technicznym, a także
specjalistów: Myślę, że jest nisza na rynku w wielu kierunkach bardzo specjalistycznych, są to
takie rzemiosła jak elektryk, mechanik, fryzjerka, kosmetyczka, wizażystka,
charakteryzatorka, dobry bukieciarz, dobry masażysta. Takich ludzi potrzeba na rynku,
ślusarzy, murarzy, dekarzy, stolarzy.
W odniesieniu do realizacji i kierunków polityki edukacyjnej istotne znaczenie ma
inne stwierdzenie jednego z uczestniczących w badaniu reprezentanta instytucji rynku pracy:
Rynek pracy potrzebuje właśnie takich ludzi, na stolarnię bardzo potrzebują ludzi, którzy
specjalizują się typowo w branży meblarskiej, nie ma takich ludzi. Brak wykwalifikowanych
pracowników fizycznych jest i najprawdopodobniej będzie w najbliższych latach głównym
problemem wielu pracodawców na kaliskim rynku pracy.
Proponowana przez kaliski PUP oferta szkoleniowa w znacznym stopniu odpowiadała
na zapotrzebowanie pracodawców szczególnie w branży budowlanej, ale także w przemyśle,
logistyce, spedycji i właśnie handlu: Magazynier, sprzedawca z obsługą wózka widłowego i
kas fiskalnych, budowlane też się cieszą dużym powodzeniem plus prawo jazdy kategoria C i
B; Na pewno całe to drogownictwo, ogólnie *prace+ budowlane.
Polityka edukacyjna bezpośrednio łączy się z polityką rynku pracy w zakresie szkoleo i
kursów skierowanych do osób aktywnych zawodowo lub poszukujących pracy. Okazuje się
jednak, że oczekiwania pracodawców dotyczą nie tylko kwalifikacji zawodowych, ale także, a
może przede wszystkim doświadczenia zawodowego, a także umiejętności pobocznych,
które sprawiają, że pracownik jest „wielozadaniowy”. Zwracali na to uwagę badani
przedstawiciele instytucji rynku pracy: Jakieś dodatkowe kwalifikacje, wręcz bardzo dobrze
widziani są pracownicy, gdzie mają dodatkowe kwalifikacje niezwiązane z tą ofertą, o którą
się ubiegają np. jak zatrudniają pracownika magazynowego, to życzą sobie oprócz
wykształcenia magazynowego kursy obsługi komputera, do tego obsługa wózków widłowych
i jeszcze prawo jazdy kategorii B, dlatego że w oczach pracodawcy ten pracownik jest
elastyczny; Bardzo liczy się, jeżeli osoba jest wszechstronna.
Brak odpowiednio wykwalifikowanych pracowników, z doświadczeniem zawodowym,
o zróżnicowanych kwalifikacjach, a także odpowiednio zmotywowanych do pracy, to nie
wszystkie problemy kaliskich pracodawców. Muszą liczyd się również z tym, że brak podaży
na tym polu, wobec dużego popytu musi powodowad wzrost ceny siły roboczej. Przeszkodą
w zatrudnieniu potrzebnych pracowników są więc również ich wysokie oczekiwania
finansowe: Osoby, które mają bogate doświadczenie mają też, co jest logiczne, wymagania
odnośnie płacy, zatrudnienia, wynagrodzenia, a sytuacja, jaką mamy w tej chwili nie pozwala
na to, żeby zapłacid osobie, która posiada odpowiednie wykształcenie i kwalifikacje
pieniądze, o których ona rozmawia. Zależnośd podaży i popytu dotyczy bowiem każdego
rynku. Niedostosowanie oferty edukacyjnej i szkoleniowej do potrzeb rynku pracy jest
problemem nie tylko dla poszukujących pracy. Jest barierą rozwojową kaliskich
przedsiębiorstw, które z jednej strony nie mogą znaleźd potrzebnych pracowników, z drugiej
– nie stad ich często na zatrudnienie osób zaspokajających te potrzeby, ponieważ jest ich
zbyt mało na rynku.
Strona
Problemy kaliskiego rynku pracy w kontekście polityki edukacyjnej i polityki rynku
pracy wynikają więc albo z niedoceniania roli polityki edukacyjnej w kształtowaniu sytuacji
na lokalnym rynku pracy, albo z braku porozumienia między podmiotami i instytucjami, które
za realizację tych polityk odpowiadają.
Szczególnie istotną rolę na terenie kaliskich powiatów odgrywad może oferta
szkolnictwa zawodowego. Decyzje w tym zakresie leżą bowiem w mocy władz lokalnych. Te
zaś winny zasięgnąd opinii zainteresowanych środowisk, czyli kadry nauczycielskiej w
zakresie potrzeb sprzętowych i pracodawców w zakresie zapotrzebowania na pracowników i
planów rozwojowych i zatrudnieniowych.
Nadmiar pracowników o nieodpowiednich kwalifikacjach, a także wysokie
oczekiwania finansowe osób, które są poszukiwane przez pracodawców sprawia, że
231
10.3. Podsumowanie
232
Strona
konieczne jest bardziej przemyślane formułowanie elastycznej i antycypującej potrzeby
lokalnego rynku pracy polityki edukacyjnej. Prowadzona obecnie polityka rynku pracy ma
trudniejsze zadanie, gdyż powinna nie tylko dbad o zabezpieczenie socjalne osób, które
straciły pracę lub nie mogą jej znaleźd. Musi także poprzez organizowane kursy i szkolenia
spełniad zadania polityki edukacyjnej mające na celu zmniejszenie rozbieżności
strukturalnych lokalnego rynku pracy.
Istotnym zadaniem stojącym przed instytucjami realizującymi politykę rynku pracy
jest wypracowanie programów wspierających osoby bezrobotne, w tym szczególnie kobiet.
Konieczne jest również uwzględnienie wyników ewaluacji projektów systemowych
skierowanych do osób bezrobotnych tak, by skupiad się na formach wsparcia o najwyższej
efektywności zatrudnieniowej. Należy przy tym pamiętad, że np. dofinansowanie do
rozpoczęcia działalności gospodarczej ma dużą efektywnośd w krótkim przedziale czasowym.
Wynika to z zapisów zawieranych umów, w których beneficjent ostateczny zobowiązuje się
do prowadzenia działalności przez co najmniej rok. Niestety, jak wskazują doświadczenia
innych paostw – rzadko kiedy firmy te istnieją dłużej.
W przypadku szkoleo – ich efektywnośd zatrudnieniowa jest relatywnie mała, jednak
umożliwia w stosunkowo krótkim czasie uzupełnienie kwalifikacji o potrzebne do podjęcia
pracy umiejętności. Jak do tej pory oferta szkoleniowa Powiatowego Urzędu Pracy w dużym
stopniu odpowiadała potrzebom rynku pracy.
Jak wspomniano wcześniej, polityka rynku pracy realizowana na terenie powiatu
kaliskiego i miasta Kalisza wymaga zróżnicowanych działao, dostosowanych do specyfiki
społeczno-gospodarczej każdego powiatu. Istotne również jest, by wziąd pod uwagę
odmienną sytuację gospodarczą poszczególnych gmin, spowodowaną głównie różnicami w
ich położeniu geograficznym, a dokładniej odległością od Kalisza.
Osoby z wyższym wykształceniem mają problemy ze znalezieniem pracy również w
Kaliszu, na co wskazują zarówno statystyki, jak i wypowiedzi badanych. Powracająca
koniunktura gospodarcza najprawdopodobniej spowoduje wzrost zapotrzebowania na osoby
o niższych kwalifikacjach od absolwentów szkół wyższych. Należy zatem już teraz podjąd
kroki dostosowawcze polegające na lepszym dopracowaniu oferty edukacyjnej i szkoleniowej
z nastawieniem na szeroko pojęte szkolnictwo zawodowe.
W ramach realizacji polityki rynku pracy i polityki edukacyjnej konieczne są działania
zmierzające do zmiany mentalnościowej, szczególnie mieszkaoców gmin wiejskich, którzy
często niechętnie patrzą na koniecznośd przekwalifikowywania się. Także zwiększenie
wydajności produkcji rolnej pociąga za sobą ograniczenie zapotrzebowania na siłę roboczą.
Można więc założyd, że w najbliższej przyszłości zatrudnienie w rolnictwie w powiecie
kaliskim będzie się zmniejszad. By umożliwid rozwój zawodowy, a także ofertę siły roboczej
na kaliskim rynku pracy konieczna jest rozbudowa infrastruktury komunikacyjnej i
teleinformatycznej, tak aby możliwe było podejmowanie pracy w różnych miejscach powiatu
kaliskiego. Spowoduje to również większe możliwości podejmowania zatrudnienia na
zasadzie tzw. home-office. Spowoduje to również większy dostęp do ofert pracy, a co za tym
idzie większe możliwości znalezienia pracy i pracownika.
Strona
233
Polityka rynku pracy i polityka zatrudnieniowa realizowane na terenie powiatów
kaliskiego i miasta Kalisza wymagają elastycznego podejścia i wspólnego działania w
zachodzących na siebie obszarach. Konieczne jest przy tym bieżące monitorowanie sytuacji
społeczno-gospodarczej tak, by decyzje podejmowane były w oparciu o wiarygodne i
możliwie pełne informacje. Należy także podjąd działania promocyjne na rzecz przywrócenia
szkolnictwu zawodowemu i szkołom zawodowym pozytywnego wizerunku. Istotna jest tu
rola dyrekcji i kadry nauczycielskiej w tych szkołach, by uświadamiad uczniom, że nie są
„odpadami” systemu edukacji, a fundamentalnymi dla polskiej gospodarki kadrami, które są
potrzebne i będą doceniane. Nieodzowna jest również działalnośd doradców zawodowych,
którzy uświadomią uczniom i ich rodzicom wpływ podejmowanych decyzji edukacyjnych na
karierę zawodową.
11. Studium przypadku polityki rynku pracy na terenie Kalisza i
powiatu kaliskiego
11.1. Wstęp
W niniejszej publikacji Kalisz jest rozumiany jako powiat grodzki m. Kalisz.
Por. Zarys polityki zatrudnienia, E. Dolny, J. Meller, Z. Wiśniewski, Warszawa 1990, s. 261 i nast.
165
Zob. Regulowanie rynku pracy, Jadwiga Gogolewska, s. 399; w: Polityka gospodarcza, PWN SA, Warszawa
2006 *red. Bolesław Winiarski+.
164
Strona
163
234
Sytuacja na rynku pracy w Kaliszu163 i powiecie kaliskim ziemskim, podobnie jak w
całym kraju zdeterminowana jest przez światowy kryzys gospodarczy, który zapoczątkowała
baoka spekulacyjna na rynku nieruchomości w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej w
2007 roku. W powszechnej opinii uznany został on za najgłębszą recesję gospodarki
światowej od czasu Wielkiego Kryzysu z lat trzydziestych XX wieku.
Na przestrzeni dziejów w obliczu wstrząsów koniunkturalnych proponowano różne
sposoby wspierania gospodarki.
Klasyczna koncepcja rynku pracy szybko okazała się nie przystającą do rzeczywistości
społeczno-gospodarczej z powodu względnie częstych i trwałych zakłóceo, które występują
na rynku pracy. Model ten zakłada bowiem, że:
 nie istnieją żadne przeszkody w dostępie do rynku pracy i występuje na nim pełna
konkurencja;
 praca, która jest oferowana na rynku ma charakter homogeniczny, czyli przedstawia
jednakową produktywnośd;
 podmioty funkcjonujące na rynku mają dostęp do pełnej informacja dotyczącej
obecnej i przyszłej sytuacji (np. dotycząca wolnych miejsc pracy i wysokości wynagrodzenia);
 pełną mobilnośd siły roboczej (dotyczy to mobilności sektorowej, przestrzennej,
zawodowej)164.
Dla czasów dzisiejszych, przyrównywanych do Wielkiego Kryzysu lat 30-tych, bardziej
odpowiednim ujęciem mogłaby byd koncepcja pracy i polityki zatrudnienia autorstwa J. M.
Keynesa, która właśnie na tle doświadczeo Wielkiego Kryzysu ekonomicznego powstała.
Zdaniem Keynesa bezrobocie ma charakter nie tyle dobrowolny, ile przymusowy, a
elastycznośd płac jest ograniczona165. Natomiast o łącznej wielkości zatrudnienia decydowad
miały skłonnośd do konsumpcji i poziom nowych inwestycji. Oznacza to, że przy określonej
skłonności do konsumpcji zatrudnienie może wzrastad wyłącznie jednocześnie z
inwestycjami. Dla Keynesa istotne były:
 bieżąca sytuacja (ilośd (liczebnośd) i jakośd (kwalifikacje) siły roboczej),
 poziom techniki i technologii,
 preferencje konsumentów,
 struktura społeczna.
Nie interesowały go procesy wzrostu podaży siły roboczej czy też wzrostu jej
wyposażenia kapitałowego166. Uznawał, że równowaga gospodarcza jest możliwa także przy
niepełnym zatrudnieniu. Keynes wskazał tym samym na przymusowy charakter bezrobocia i
podważył „skuteczności mechanizmów rynkowych w stwarzaniu tendencji do pełnego
zatrudnienia. *podkr. autora+”167.
Politykę zatrudnienia, którą oparto na zaleceniach Keynesa charakteryzowała
aktywnośd paostwa. Paostwo mogło wpływad na rynek pracy w sposób pośredni i
bezpośredni podejmując działania w celu zwiększenia liczby miejsc pracy i produkcji.
Szczególną rolę w walce z bezrobociem przypisał Keynes robotom publicznym168.
Pod koniec lat 60-tych XX wieku M. Friedman i E. S. Phelps opracowali koncepcję,
która stała się neoliberalną doktryną. Jest to koncepcja tzw. naturalnej stopy bezrobocia.
Przyjęto w niej tezę o długookresowej stabilności gospodarki rynkowej opartej na
swobodnym działaniu przedsiębiorstw169. Naturalną stopę bezrobocia interpretuje się jako
„odsetek siły roboczej obejmujący bezrobotnych w warunkach równowagi na rynku
pracy”170. Bezrobotnymi są wówczas ci, którzy nie chcą podjąd pracy mimo wysokości
wynagrodzenia zapewniającego stabilne utrzymanie. Są zatem bezrobotni dobrowolnie.
Zdaniem zwolenników tej koncepcji do wzrostu stopy bezrobocia ponad jej naturalny poziom
przyczyniają się zakłócenia związane ze wspomnianymi założeniami modelu klasycznego,
czyli:
 niepełna informacja,
 ograniczona mobilnośd siły roboczej,
ale również różne formy ingerencji publicznej – szczególnie działalnośd związków
zawodowych.
Lata 70-te to czasy tzw. nowej mikroekonomii bezrobocia, w której zajmowano się
szczegółową analizą funkcjonowania rynku pracy. Przyjęto w niej założenia ekonomii
neoklasycznej dotyczące:
 doskonałej konkurencji,
 elastyczności cen i płac,
 pełnego zatrudnienia.
Odrzucono natomiast tezę o dostępie podmiotów gospodarczych do pełnej informacji
o wszystkich cenach. „Według tej teorii mechanizm konkurencji nie powoduje bezrobocia,
lecz wywołuje jedynie trudności z zapewnieniem przepływu informacji o rynku pracy w
gospodarce konkurencyjnej.”171 W jej ramach rozwinęły się teorie: poszukiwania pracy (job
Strona
Por. Regulowanie rynku pracy, Jadwiga Gogolewska, s. 399; w: Polityka gospodarcza, PWN SA, Warszawa
2006 *red.+ Bolesław Winiarski.
167
Por. Regulowanie rynku pracy, Jadwiga Gogolewska, s. 399; w: Polityka gospodarcza, PWN SA, Warszawa
168
Por. Neoklasyczne teorie zatrudnienia. Tradycja i współczesnośd, E. Kwiatkowski, Warszawa 1988, s. 210.
169
Por. E. Dolny, J. Meller, Z. Wiśniewski op.cit., s. 265.
170
Ekonomia, t. 2: Makroekonomia, D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch Warszawa 1992, s. 202.
171
*red.+ Bolesław Winiarski.
235
166
search), bezwarunkowej umowy o pracę (implicit contract theory) i kapitału ludzkiego
(human capital theory)172. Rola paostwa – według tych teorii – ma się koncentrowad wokół:
 „realizacji funkcji podmiotu gospodarczego, czyli pracodawcy w sektorze publicznym,
który zalicza się do rynku pierwotnego,
 polepszania warunków pracy w sektorze wtórnym przez angażowanie środków
publicznych, a także tworzenie długookresowych strategii zatrudnienia,
 subsydiowania płac w ramach aktywnych środków zwalczania bezrobocia,
 tworzenia i realizacji programów antydyskryminacyjnych, chroniących interes
„pokrzywdzonych" na rynku pracy.”173
Założenia te są zbliżone do realizowanych obecnie działao interwencyjnych na
polskim rynku pracy.
Reakcją na słabości dominujących teorii w wyjaśnianiu charakteru bezrobocia, od lat
osiemdziesiątych ubiegłego wieku miała się stad hipoteza histerezy. Nabrała ona znaczenia
wobec sytuacji gospodarczej Europy Zachodniej. Już od lat 70-tych XX wieku stopa
bezrobocia w Wielkiej Brytanii, Francji i Republice Federalnej Niemiec wzrastała, jednak w
latach 1980 – 1985 wzrosła niemal dwukrotnie. Niekorzystne były też prognozy przewidujące
utrzymywanie się stopy bezrobocia na poziomie od 10% do 11%. Wobec tych zjawisk
zawiodły zarówno teorie neoklasyczne jak i neokeynesistowskie. Odpowiedzią na potrzeby
była teoria histerezy, zapożyczona z nauk przyrodniczych, zaproponowana przez Blancharda i
Summersa.
Słowo histereza pochodzi z języka greckiego i oznacza „nadejśd później", a dosłownie
„pozostawad w tyle”. W prostych słowach hipoteza histerezy na gruncie ekonomii sprowadza
się do stwierdzenia, że równowaga systemu uzależniona jest nie tylko od oddziałujących na
niego sił zewnętrznych, ale także od jego historii. Niestety poglądy co do źródeł jej
powstawania są zróżnicowane. Powoduje to przyjmowanie różnych, często sprzecznych
rozwiązao w praktyce polityki zatrudnienia, co w efekcie nie daje oczekiwanych rezultatów
jeśli chodzi o skutecznośd tej polityki w zmniejszaniu bezrobocia174. W odniesieniu do
bezrobocia histereza oznacza, że „bezrobocie będzie się utrzymywało na poziomie
wywołanym przez oddziaływanie różnych impulsów nawet wówczas, gdy przestaną one
występowad.”175 Najczęściej wymienianymi powodami histerezy są:
 czynniki instytucjonalne,
 nieelastyczne prawo pracy,
Strona
Por. E. Dolny, J. Meller, Z. Wiśniewski op.cit., s. 267; Zagadnienia bezrobocia i rynku pracy w teorii oraz
praktyce integracji europejskiej, A. Hildebrandt, „Wspólnoty Europejskie" 2002, nr 6.
173
174
Por. Koncepcja NAIRU, dezinflacja a druga fala bezrobocia w Polsce, J. Socha, W. Wojciechowski „Bank i
Kredyt" 2004, nr 3; Keynesistowskie teorie histerezy, I. Bludnik „Gospodarka Narodowa" 2004, nr 11/12, s. 4966. za: Regulowanie rynku pracy, Jadwiga Gogolewska, s. 402; w: Polityka gospodarcza, PWN SA, Warszawa
175
Histereza bezrobocia – przypadek Polski, Łukasz Arendt, s. 3, www.zie.pg.gda.pl.; Por. A. Wojtyna Czy Polsce
grozi efekt histerezy?, „Gospodarka Narodowa" 1994, nr 9, s. 1-10.
236
172
 strukturalne przekształcenia w gospodarce, wywołujące zmiany w wielkości i
strukturze popytu na pracę176.
Graniczące z truizmem może wydawad się stwierdzenie, że w odniesieniu do
zaprezentowanych pokrótce koncepcji, polityka rynku pracy na terenie Kalisza i powiatu
kaliskiego sytuuje się gdzieś pośrodku. Kaliski rynek pracy177 cechują obecnie zarówno
zjawiska sygnalizowane w teorii Keynesa o przymusowym charakterze bezrobocia i aktywnej
roli władz paostwowych w wspieraniu zatrudnienia, jak i wskazywane przez Friedmana i
Phelpsa przyczyny wzrostu bezrobocia tj. ograniczona mobilnośd178 siły roboczej. Z ujęciem
nowej mikroekonomii bezrobocia pokrywają się działania Urzędu Pracy, a także programy
Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej oraz działania finansowane z funduszy
strukturalnych Unii Europejskiej, czyli Europejskiego Funduszu Społecznego. Natomiast
związana z hipotezą histerezy jest kwestia dotycząca w największej mierze zasobów siły
roboczej, czy szerzej rzecz ujmując kapitału ludzkiego. „Działania podejmowane w celu
zwiększenia zatrudnienia związane są z tradycją i historią stosunków przemysłowych,
określających systemowy charakter danego modelu gospodarczego”.179 Mamy tu na myśli
zarówno przeszłośd tę dawną, na której ukształtował się etos pracy mieszkaoców regionu, jak
i zupełnie nieodległą, można by rzecz przedkryzysową. Znaczenie jednak ma również
teraźniejszośd związana z ofertą edukacyjną i szkoleniową, programami aktywizacyjnymi dla
osób bezrobotnych, a także ogólną sytuacją na rynku pracy i w gospodarce. Przyjrzyjmy się
zatem dokładniej praktykowanej w Kaliszu i powiecie kaliskim polityce rynku pracy.
11.2. Polityka rynku pracy180
Nie będziemy tu wnikad w spór dotyczący konieczności i ewentualnego zakresu
interwencji paostwa w procesy rynkowe. Odniesiemy się do rzeczywistości, czego wymagają
kwestie metodologiczne. Należy pamiętad, że polityka rynku pracy nie tworzy nowych miejsc
pracy o długotrwałym i szczególnie dochodowym charakterze. Należy dostrzec różnicę
miedzy aktywizacją, a zatrudnieniem. Popyt na pracę uzależniony bowiem jest od decyzji
pracodawców. Te zaś podyktowane są możliwością rozwoju przedsiębiorstw, skłonnością
właścicieli do inwestowania, a co za tym idzie tworzenia nowych miejsc pracy.
Przez politykę rynku pracy, czy politykę zatrudnienia rozumiemy aktywne i czynne,
pośrednie i bezpośrednie oddziaływanie władz paostwowych lub samorządowych na rynek
pracy, uwzględniające potrzeby i możliwości gospodarki kraju lub regionu oraz
uwzględniające interesy zarówno pracodawców i pracowników. Wychodzimy również z
Strona
177
Pisząc „kaliski rynek pracy” będziemy mied na myśli zarówno powiaty kaliski grodzki, czyli miasto Kalisz jaki i
ziemski, czyli powiat kaliski.
178
Zarówno przestrzenna jak i w zakresie kwalifikacji.
179
180
W niniejszym opracowaniu będziemy odnosid się szczególnie do artykułów 2, 3, 8, 9, 11, 12, 18, 20, 21, 24,
35-40, 44-49, 63-65, 67, 70, 71 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku
pracy.
237
176
założenia, że środki polityki rynku pracy powinny byd stosowane, jeśli przeciwdziałają
przyczynom niesprawności rynku pracy lub częściowo je korygują181.
Zarówno w prowadzeniu, jak i w analizie polityki rynku pracy należy wziąd pod uwagę co
najmniej 5 zmiennych182:
1. stopieo transparentności rynku pracy;
2. stopieo dostosowania kwalifikacji do potrzeb rynku pracy (mismach);
3. stopieo skłonności do ryzyka zarówno pracowników jak i pracodawców;
4. stopieo dyskryminacji grup problemowych, zagrożonych wykluczeniem na rynku pracy;
5. histerezę.
Z wagi prowadzenia takiej polityki zdawano sobie sprawę już na przełomie XIX i XX
wieku. Naglącą okazała się potrzeba prowadzenia polityki ludnościowej w oparciu o
statystyczne informacje dotyczące liczebności i ruchu ludności, gęstości zaludnienia, klas
wieku, itp.183 Świadomośd wpływu warunków pracy na społeczno-gospodarczą sytuację
paostwa doprowadziła do utworzenia zinstytucjonalizowanych form kontroli tych warunków
w postaci Inspekcji Pracy. Dało to początek rozwojowi publicznych służb zatrudnienia. We
współczesnym ustawodawstwie polskim publiczne służby zatrudnienia184 wliczane są do
instytucji rynku pracy, których celem jest dążenie do:
 pełnego i produktywnego zatrudnienia;
 rozwoju zasobów ludzkich;
 osiągnięcia wysokiej jakości pracy;
 wzmacniania integracji oraz solidarności społecznej;
 zwiększenia mobilności na rynku pracy185.
Badania dotyczące oceny rynku pracy rozwijają się od czasów międzywojennych, gdy
dokonano klasyfikacji ludności ze względu na wiek i wyodrębniono wiek produkcyjny. Jest to
istotny moment w rozwoju badao nad rynkiem pracy ponieważ podział zbiorowości w wieku
produkcyjnym na:
 zatrudnionych,
 bezrobotnych,
 nieaktywnych zawodowo,
umożliwił określenie zasobów siły roboczej, czyli podaż pracy. Doprecyzowanie
metodologii wymagało czasu. Zmienne, na podstawie których zaliczano osoby do którejś z
grup były przyczyną wielu sporów. Ostatecznie jednak badania wpłynęły na sformułowanie
Strona
182
183
Po Wielkim Kryzysie lat 30-tych w polityce rynku pracy zwrócono uwagę na koniecznośd wprowadzenia
systemu ubezpieczeo bezrobotnych i przeciwdziałanie bezrobociu młodzieży.
184
Publiczne służby zatrudnienia tworzą organy zatrudnienia wraz z powiatowymi i wojewódzkimi urzędami
pracy, urzędem obsługującym ministra właściwego do spraw pracy oraz urzędami wojewódzkimi, realizującymi
zadania określone ustawą.
185
Por. www.mpips.gov.pl.
238
181
regulacji dotyczących czasu pracy, statusu bezrobotnego, wieku produkcyjnego, długości
urlopu itp.186
Dokonując teoretycznego rozróżnienia warto podkreślid, że polityka zatrudnienia ma
dwie podstawowe funkcje:
 społeczną – warunkowaną rozwojem społecznym,
 ekonomiczną – zdeterminowaną rozwojem gospodarczym.
Należy jednak pamiętad o innych jej funkcjach:
 poznawczo-normatywnej – dotyczącej systemu kształcenia,
 dochodowej – wiążącej się z umożliwieniem obywatelom uczestniczenia w tworzeniu
i podziale dochodu narodowego187.
Szczegółowe cele polityki zatrudnienia to188:
 zatrudnieniowy – ograniczenie rozmiarów bezrobocia;
 strukturalny – zmniejszenie rozbieżności strukturalnych na rynku pracy;
 produktywny – wzrost efektywności siły roboczej;
 socjalny – zabezpieczenie socjalne osób, które znalazły się w szczególnie trudnej
sytuacji na rynku pracy.
W skali lokalnej, obszary oddziaływania polityki rynku pracy są węższe i w gruncie
rzeczy sprowadzają się do redukcji bezrobocia i wypełniania luki zatrudnieniowej. Realizacja
pozostałych funkcji jest często pochodną działao podejmowanych na rzecz tych dwóch
podstawowych.
Przewagą prowadzenia polityki zatrudnienia na relatywnie niewielkim obszarze jest
możliwośd koordynowania działao wspólnie z innymi instytucjami rynku pracy, a także
organizacjami pracodawców, pracodawcami oraz organizacjami pozarządowymi. Słowo
możliwośd nie oznacza dobrowolności – udział partnerów społecznych w tworzeniu
regionalnego planu działania jest regulowany ustawą189. W niniejszym opracowaniu
pominiemy przytaczanie artykułów ustawy, określających prawa i obowiązki poszczególnych
urzędników i instytucji. Skupimy się raczej na praktycznej stronie prowadzenia polityki rynku
pracy.
Istotne różnice w strukturze społeczno-gospodarczej omawianych powiatów
determinują opracowanie działao wspierających i aktywizacyjnych uwzględniających te
różnice190. Do podstawowych należą: struktura zatrudnienia w poszczególnych sektorach
gospodarki, struktura wykształcenia, struktura zawodowa, ale także demografia i oferta
Strona
187
Zob. Zasoby ludzkie a rozwój gospodarki polskiej 1950-1990, „Ekonomista” 1974, nr 3. S. 602. za:
Regulowanie rynku pracy, Jadwiga Gogolewska, s. 403; w: Polityka gospodarcza, PWN SA, Warszawa 2006 [red.]
Bolesław Winiarski.
188
*red.+ Bolesław Winiarski; Zob. Polityka rynku pracy, Zenon Wiśniewski, s. 324, w: Rynek pracy wobec integracji
z Unią Europejską, Stanisława Borkowska (red.).
189
Art. 3, ust. 4. ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy Dz.U. z
2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.
190
Zob. Sytuacja na rynku pracy w m. Kaliszu i powiecie kaliskim w niniejszej publikacji.
239
186
191
Zob. Regulowanie rynku pracy, Jadwiga Gogolewska, s. 411-412; w: Polityka gospodarcza, PWN SA,
Warszawa 2006 *red.+ Bolesław Winiarski.
Strona
11.2.1.
Działania instytucji rynku pracy
Zadaniem władz realizujących politykę rynku pracy jest między innymi zwiększanie
popytu na siłę roboczą. Tego typu działania wpisują się w nurty teoretyczne związane z
Keynesem. Sprzeciwiają się one polityce rynku pracy opartej na zasiłkach. Wyróżnid można 4
podstawowe rodzaje działao mających na celu zwiększenie liczby miejsc pracy191:
1. Subwencjonowanie płac i zatrudnienia
Celem jest utrzymanie albo wzrost zatrudnienia w przedsiębiorstwach prywatnych.
Działania w tym zakresie uzależnione są od ogólnych warunków gospodarczych (np. poziomu
inflacji). Często stosuje się więc dofinansowanie lub refinansowanie jedynie części kosztów
płacowych. Sytuacja taka bowiem nie powoduje tzw. napięd inflacyjnych, które zyskują na
sile w przypadku działao polegających np. na obniżeniu podatków. Dofinansowanie płac
może byd uzależnione np. od liczby nowo przyjętych pracowników czy stosunku tej liczby do
ogółu zatrudnionych. Wysokośd dofinansowania może byd też uzależniona od regionu,
branży, wysokości płac, cech demograficznych pracowników. Subwencje mogą byd również
celowe, czyli skierowane do pewnych grup zawodowych lub społecznych.
Każda forma działania narażona jest na nadużycia, a także niesie z sobą obciążenia
kosztowe. Dochodzid może więc do stosowania nieuczciwych praktyk przez pracodawców
chcących skorzystad z dofinansowania. Wzrastają również koszty administracyjne związane z
analizą wniosków i potrzeb przedsiębiorstw starających się o subwencję. Ostatecznie sama
forma wsparcia może okazad się nieefektywna, ponieważ przedsiębiorcy będą zniechęceni
formalnymi wymogami, które muszą spełnid by skorzystad z dotacji.
2. Tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze paostwowym
Paostwo kieruje działania tego typu do branż, w których poziom bezrobocia jest
szczególnie wysoki. Efektywnośd tego typu działao jeśli chodzi o utworzenie nowych miejsc
pracy jest wysoka, jednak często wskazuje się na niski poziom efektywności pracy. Skala
oddziaływania przedsięwzięd tego typu w odniesieniu do potrzeb rynku pracy i wpływu na
zmniejszenie bezrobocia jest jednak niewielka.
3. Wspieranie przedsiębiorczości
Oddziaływanie na rynek pracy poprzez wspieranie przedsiębiorczości jest bardzo
popularne w krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej. Coraz powszechniejsze również w
Polsce jest tzw. samozatrudnienie. Formą wsparcia jest udzielanie celowych zasiłków na
uruchomienie działalności gospodarczej. Często niestety okazuje się, że blisko połowa
beneficjentów tego typu programów zaprzestawała działalności po upływie wymaganego w
umowie czasu prowadzenia firmy.
240
edukacyjna. Powszechny w regionie kaliskim był problem konieczności ograniczenia
produkcji, a także utrudniony dostęp podmiotów gospodarczych do kredytów. W wyniku
kryzysu zwiększyła się liczba zgłoszonych i dokonanych zwolnieo grupowych z przyczyn
dotyczących zakładu pracy. Efekt – zmniejszenie zatrudnienia i wzrost bezrobocia.
Por. Rynek pracy w Polsce na progu XXI wieku, R. Horodeoski, C. Sadowska-Snarska (red.), BiałystokWarszawa 2003, s. 330-331.
193
Rozdział 10 i 11 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy Dz.U. z
2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.
194
Od 2010 roku instrument ten nie istnieje – został niejako objęty formą stażu.
Strona
192
241
Działania władz na rzecz wspierania przedsiębiorczości mogą polegad również na
tworzeniu wolnych stref gospodarczych czy specjalnych stref ekonomicznych. Tego typu
działania są szczególnie ważne na lokalnym poziomie, ponieważ władze lokalne powinny
znad lepiej zapotrzebowanie i możliwości gospodarcze na swoim obszarze.
4. Roboty publiczne
To, jak wspomnieliśmy, forma działania szczególnie rozpowszechniona przez Keynesa
i praktykowana w latach 30-ych XX wieku w Stanach Zjednoczonych. Główną zaletą robót
publicznych jest wpływ nie tylko na koniunkturę gospodarczą czy strukturę ekonomiczną i
infrastrukturalną (rozwój i poprawa zabudowy, sieci dróg, kolei), ale także społeczną
związaną z aktywnością zawodową. Z drugiej jednak strony, efektywnośd tej formy
zwiększania popytu na siłę roboczą jest relatywnie niska. Wynika to bowiem z wysokich
kosztów jej uruchomienia i prowadzenia, a także niskiej stopy ponownego zatrudnienia. W
Polsce większą skutecznością charakteryzują się pożyczki z funduszu pracy i prace
interwencyjne192.
Wśród realizowanych w Polsce działao na rzecz przeciwdziałania bezrobociu
wymienid należy193:
1. Rozwój usług rynku pracy, w tym:
a. pośrednictwo pracy,
b. usługi EURES,
c. poradnictwo zawodowe i informacja zawodowa,
d. pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy,
e. funkcjonowanie klubów pracy,
f. organizacja szkoleo;
2. Rozwój instrumentów rynku pracy, w tym:
a. wsparcie usług rynku pracy poprzez dofinansowanie wyposażenia miejsca
pracy, podjęcia działalności gospodarczej, kosztów pomocy prawnej,
doradztwa i konsultacji, refundowania pracodawcy kosztów związanych z
zatrudnieniem bezrobotnego, finansowania dodatków aktywizacyjnych,
b. prac interwencyjnych, robót publicznych,
c. finansowania kosztów przejazdu do miejsca pracy, odbywania stażu,
przygotowania zawodowego w miejscu pracy194;
3. Wspieranie lokalnych i regionalnych rynków pracy.
4. Tworzenie warunków rozwoju organizacji pozarządowych, których celem jest łagodzenie
skutków bezrobocia (centra doskonalenia zawodowego, inkubatory przedsiębiorczości).
Powiatowy Urząd Pracy w Kaliszu na prowadzenie aktywnych form przeciwdziałania
bezrobociu od 2006 roku przeznacza coraz większe środki finansowe.
Wykres 1. Limit środków finansowych i ich wykorzystanie na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu przez
Powiatowy Urząd Pracy w Kaliszu, w latach 2004-2010 (w tys. zł).
0
2004
2000
4000
6000
8000
10000
2007
14000
16000
18000
20000
4710,2
3519,3
8925,6
8905,6
2005
2006
12000
7527,8
7514,3
8832,2
8797
9275,6
9261,5
2008
10604,7
10590,1
2009
17659,9
17540,5
2010
ogółem przyznany limit (w tys.)
wykorzystanie środków w roku
Strona
242
W oparciu o powyższy wykres można również stwierdzid, że środki finansowe są nie
tylko większe, ale również zwiększa się poziom ich wykorzystania. W 2009 i 2010 roku
największe kwoty przeznaczono na dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej, a w
latach 2006-2008 na staże. Natomiast w 2004 i 2005 roku największe środki przeznaczone
były na roboty publiczne.
Praktykowane przez kaliski PUP formy aktywizacji zawodowej przedstawia poniższa
tabela.
Tabela 1. Aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu stosowane w PUP Kalisz w latach 2004 – 2010. (w tys. zł)
Forma aktywizacji
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej
113,5
1534
1368,1
1523,7
1960,9
2962,7
4879,9
wyposażenie stanowisk pracy i zatrudnienie
na nowych miejscach pracy
35
1074,3
1151
1356,2
1476,1
1689,8
3721,7
staże
837,4
-
1707,9
2042,3
2218,2
2363,6
3653,2
roboty publiczne
2190,2
1973,5
812,8
1301,2
1177,2
1415,5
3175,7
szkolenie bezrobotnych ogółem
224,1
1168,4
1176,8
1358
942,3
885,3
1280,9
prace interwencyjne
914
519,3
808
613,5
522,9
406,8
498,8
prace społecznie użyteczne
-
-
171
219,2
272
302
335,6
koszty studiów podyplomowych
-
-
-
-
-
17,1
57,4
stypendium z tyt. nauki
-
-
-
0,8
0,3
2,9
20
przygotowanie zawodowe dorosłych
-
210,2
327,3
416,8
703,8
553
18,6
zwrot kosztów opieki nad dzieckiem do 7
lat/osobą zależną
-
-
-
-
0,1
2,1
11,3
refundacje KRUS
-
3
-
0,5
0,5
3,3
5,8
badania lekarskie z tyt. ustalenia zdolności
do pracy
-
-
-
-
1,3
0,6
1
bilet kredytowy
1
-
-
-
-
-
-
refundacje KRUS i młodocianych
-
-
4,5
-
-
-
-
refundacje zatrudnienia młodocianych
-
451,4
-
-
-
-
-
refundowane zatrudnienie absolwentów
395
-
-
-
-
-
-
Strona
Najbardziej gwałtowny wzrost wysokości środków finansowych przeznaczanych na
poszczególne formy aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych dotyczy:
 staży,
 robót publicznych,
 dotacji na rozpoczęcie działalności gospodarczej,
 dofinansowania na wyposażenie stanowiska pracy i zatrudnienie na nowych
miejscach pracy.
Wysokośd nakładów na w/w formy aktywizacji wzrasta od 2006 roku.
Od 2008 roku znacząco maleje wysokośd środków przeznaczanych na przygotowanie
zawodowe dorosłych. Przyczyn takiego stanu rzeczy należy upatrywad w efektywności
243
Opracowanie własne na podstawie danych PUP Kalisz
poszczególnych działao (dotacji na rozpoczęcie działalności gospodarczej, dofinansowania na
wyposażenie stanowiska pracy i zatrudnienie na nowych miejscach pracy), a także
możliwości aktywizacji relatywnie szerokiej grupy bezrobotnych (staże, roboty publiczne). Od
roku 2010 instrument ten został na poziomie ustawy zastąpiony stażem u pracodawcy
(rozszerzone zostały kategorie beneficjentów staży).
Tabela 2. Wydatkowanie środków z rezerwy Ministra Pracy i Polityki Społecznej według form aktywizacji
zawodowej w 2009 roku
Forma aktywizacji
Środki
wydatkowane
przez pup
(w tys. zł)
Liczba
uczestników
(osoby)
Osoby,
które
ukooczyły
udział
Osoby
zatrudnione
Efektywnośd
kosztowa
(w zł)
Efektywnośd
zatrudnieniow
a (w %)
jednorazowe środki na
podjęcie działalności
gospodarczej
416 950,20
24 440
24 341
24 343
17 128,14
100,00%
refundacja pracodawcy
kosztów wyposażenia lub
doposażenia stanowiska
pracy
311 797,00
18 259
18 054
18 013
17 309,55
99,80%
staże
196 944,10
65 420
58 102
21 863
9 008,10
37,60%
szkolenia
72 407,00
31 342
30 618
10 993
6 586,65
35,90%
roboty publiczne
69 025,00
14 897
13 846
5 561
12 412,34
40,20%
prace interwencyjne
11 597,10
5 046
4 554
3 046
3 807,32
66,90%
pozostałe (np. dojazdy do
pracy, badania ...)
1 793,40
3 570
2 895
1 392
1 288,36
48,10%
przygotowanie zawodowe
1 422,60
462
409
189
7 526,98
46,20%
studia podyplomowe
1 069,70
296
206
93
11 502,15
45,10%
prace społecznie użyteczne
63,8
64
64
3
21 266,67
4,70%
SUMA
1 083 069,90
163 796
153 089
85 496
12 668,08
55,80%
Strona
W PUP w Kaliszu w ostatnich latach wdrażana i praktykowana jest kolejna forma
aktywizacji zawodowej – pokrycie kosztów studiów podyplomowych.
Realizowane przez Powiatowy Urząd Pracy w Kaliszu program „Aktywni górą”
skierowany jest do:
 kobiet,
 osób długotrwale bezrobotnych,
 osób bez doświadczenia zawodowego,
 osób do 25 roku życia.
244
Źródło: Efektywnośd programów na rzecz promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej
zrealizowanych ze środków Funduszu Pracy w ramach rezerwy Ministra w 2009 roku, Warszawa, sierpieo 2010, s. 7
195
196
pup.kalisz.ibip.pl.
pup.kalisz.ibip.pl.
245
Strona
Celem programu jest aktywizacja ww. osób poprzez umożliwienie im „podjęcia pracy i
zdobycie przez częśd uczestników programu pierwszego doświadczenia zawodowego” 195.
Wśród proponowanych form aktywizacji w ramach tego programu zaplanowano:
 szkolenia dla 40 osób,
 staż dla 130 osób,
 prace interwencyjne dla 5 osób,
 roboty publiczne dla 55 osób,
 refundacja kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy dla 20 osób,
 dotacje na uruchomienie działalności gospodarczej dla 20 osób.
Realizacja programu aktywizacyjnego dla tej grupy osób jest szczególnie ważna.
Liczba bezrobotnych z powiatu kaliskiego w grupie wiekowej do 25. roku życia wprawdzie
jest najniższa od 2004 roku, jednak odsetek wśród bezrobotnych nadal sięga 18%. W mieście
Kalisz sytuacja osób młodych jest bardziej korzystna najprawdopodobniej ze względu na
znacznie lepiej rozwinięty sektor usług, a szczególnie handlu, który często stanowi miejsce
pracy dla osób młodych. W Kaliszu osoby bezrobotne do 25. roku życia stanowiły w 2010
roku 15% ogółu zarejestrowanych w PUP. Z drugiej jednak strony ilościowo liczba
bezrobotnych w tej kategorii wiekowej jest większa niż odnotowana w 2007 i 2008 roku. Taki
stan rzeczy jest kolejnym dowodem na koniecznośd zróżnicowania działao w zależności od
sytuacji w powiecie.
Natomiast sytuacja na rynku pracy osób po 45. roku życia w porównaniu powiatów
była od 2004 roku trudniejsza w Kaliszu niż powiecie kaliskim. Prawdopodobnie między
innymi z tego względu w programie aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych po 45. roku
życia realizowanym przez kaliski PUP, planowano zwiększyd udział osób bezrobotnych
zamieszkałych na terenie miasta Kalisza w ogólnej liczbie uczestników.
Program „Powrót do pracy” skierowany był do grupy wiekowej 45/50+. Jego celem
było „przywrócenie zdolności zatrudnieniowej, objęcie działaniami aktywizującymi oraz
umożliwienie podjęcia i utrzymania zatrudnienia przez osoby bezrobotne w wieku
niemobilnym tj. powyżej 45 roku życia, ze szczególnym uwzględnieniem bezrobotnych
powyżej 50. roku życia”196. Działania realizowane w tym programie skierowane są do osób:
 długotrwale bezrobotnych,
 z wykształceniem podstawowym lub zawodowym,
 po 50-tym roku życia.
Formy wsparcia zastosowane do osiągnięcia założonych w programie celów to:
 szkolenia dla 35 osób,
 roboty publiczne dla 23 osób,
 dotacje na uruchomienie działalności gospodarczej dla 10 osób,
 refundacje kosztów wyposażenia lub doposażenia 5 stanowisk pracy.
O aktywnej postawie urzędników Powiatowego Urzędu Pracy w Kaliszu świadczy
reakcja na sytuację związaną ze skutkami powodzi, które nawiedziły powiat kaliski, a także
246
Strona
miasto Kalisz w 2010 roku. W celu aktywizacji zawodowej osób, które ucierpiały w wyniku tej
klęski żywiołowej uruchomiono program „Powódź 2010”, w ramach którego zorganizowano
roboty publiczne dla 109 osób.
W poprzednich latach PUP w Kaliszu realizował wiele projektów systemowych
mających na celu aktywizację zawodową osób bezrobotnych. W latach 2004 – 2007 były to
projekty współfinansowane prze Unię Europejska w ramach Europejskiego Funduszu
Społecznego wpisujące się w działania:
 1.2 Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich (SPO RZL),
 1.2a SPO RZL,
 1.3 SPO RZL,
 1.3a SPO RZL,
W latach 2004 i 2005 realizowano projekt Udane wejście na rynek pracy jako efekt
wielokierunkowej pomocy dla bezrobotnej młodzieży. Wsparciem objęto 289 osób w wieku
do 25. roku życia. Wsparcie polegało na objęciu tych osób szkoleniami zawodowymi oraz z
zakresu aktywnego poszukiwania pracy, stażami, dofinansowaniu do uruchomienie
działalności gospodarczej. W efekcie realizacji tego projektu zatrudnienie podjęły 72 osoby,
więc efektywnośd programu wyniosła 25,61%.
W tym samym okresie realizowany był również projekt Wielokierunkowa pomoc
długotrwale bezrobotnym jako podstawa ich powrotu na rynek pracy. Ten natomiast
skierowany był do 126 osób długotrwale bezrobotnych w wieku powyżej 25. lat, którzy
pozostawali bez pracy od 12 do 24 miesięcy. Oferowane działanie dotyczyły szkoleo
zawodowych i z zakresu aktywnego poszukiwania pracy; przyznania jednorazowo środków
na podjęcie działalności gospodarczej; subsydiowania wydatków związanych z utworzeniem
nowych miejsc pracy. Efektywnośd tego projektu osiągnęła poziom zaledwie 21,43%, oznacza
to, że 23 osoby biorące udział w projekcie podjęły zatrudnienie.
W 2005 i 2006 roku Powiatowy Urząd Pracy w Kaliszu realizował projekt Twoja
wiedza – Twój sukces. Skierowany był on do 399 osób, które nie ukooczyły 25 roku życia i nie
pozostawały w rejestrze osób bezrobotnych dłużej niż 24 miesiące. Stosowane w nim formy
wsparcia to: szkolenia zawodowe z modułem aktywnego poszukiwania pracy, staże,
przyznanie jednorazowych środków na prowadzenie działalności gospodarczej. Projekt
osiągnął wyższą efektywnośd niż poprzednie, ale wyniosła ona niewiele ponad 28%.
Zatrudnienie w wyniku udziału w projekcie znalazło 98 osób, a 14 pojęło samozatrudnienie.
Aktywizacja szansą na pracę to projekt, który realizowany był również w latach 20052006. Jego ostatecznymi beneficjentami było 369 osób bezrobotnych powyżej 25 roku życia
zarejestrowanych w urzędzie pracy nie dłużej niż 24 miesiące (nie dotyczył jednak
bezrobotnych absolwentów). Dotychczas proponowane formy wsparcia wzbogacono o
przygotowanie zawodowe w miejscu pracy. Efektywnośd projektu była nieco wyższa niż
Twoja wiedza – Twój sukces, i osiągnęła poziom 28,18%. 51 osób biorących w nim udział
znalazło zatrudnienie, a 53 uruchomiły własną działalnośd gospodarczą.
W latach 2006-2007 realizowano projekt Nie pozwól się wykluczyd! Adresowany był
on do 344 bezrobotnych zarejestrowanych w kaliskim PUP nie dłużej niż 24 miesiące (nie
197
Projekty zrealizowane z EFS w latach 2004-2007 r., pup.kalisz.ibip.pl, s. 6.
247
Strona
dotyczył bezrobotnych absolwentów). Poza szkoleniami i dofinansowaniem do działalności
gospodarczej beneficjentom ostatecznym projektu zaoferowano również formę aktywizacji
polegającą na skierowaniu na przygotowanie zawodowe w miejscu pracy. Projekt ten, w
porównaniu z poprzednimi miał znacznie wyższy poziom efektywności (35,47%). 58
uczestników projektu podjęło zatrudnienie, a 64 osoby stały się przedsiębiorcami.
Drugi projekt realizowany przez PUP w Kaliszu w latach 2006 – 2007 skierowano do
483-osobowej grupy bezrobotnych poniżej 25. roku życia, które figurowały w rejestrze
bezrobotnych nie dłużej niż 2 lata, a także do osób bezrobotnych do 27. roku życia,
zarejestrowanych w okresie 12 miesięcy od ukooczenia szkoły wyższej. Projekt funkcjonował
pod nazwą Wiedza Twoim kapitałem. W tym projekcie zaoferowano jego beneficjentom
ostatecznym szkolenia zawodowe, staże, dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej.
Rezultaty projektu zdefiniowano nieco odmiennie, co pozwala stwierdzid, że „liczba
ostatecznych beneficjentów, którzy dzięki wsparciu w ramach projektu podnieśli swoje
kwalifikacje potwierdzone uzyskaniem dyplomu, świadectwa lub zaświadczenia wynosiła 407
osób”197.
Projekt Bierności powiedz NIE realizowany był w 2007 roku. Jego cele były ściśle
powiązane z polityką rynku pracy, dotyczyły bowiem ograniczenia zjawiska bezrobocia, w
tym również bezrobocia długotrwałego wśród osób bezrobotnych powyżej 25 roku życia nie
zarejestrowanych w kaliskim PUP dłużej niż 24 miesiące. Z grupy odbiorców wyłączono
bezrobotnych absolwentów. Działania aktywizacyjne przewidziane w tym projekcie to:
szkolenia, dofinansowanie do podjęcia działalności gospodarczej i przygotowanie zawodowe
w miejscu pracy. Liczba beneficjentów ostatecznych wyniosła 298 osób. Rezultaty polegające
na formalnie potwierdzonym podniesieniu kwalifikacji uczestników projektu, udało się
osiągnąd w przypadku 219 uczestników.
Natomiast projekt Zainwestuj w siebie, również realizowany wyłącznie w 2007 roku,
skierowano do osób z grupy wiekowej poniżej 25. roku życia. Łatwiejsze wejście na rynek
pracy miały umożliwid działania takie jak: staże, szkolenia, doradztwo dla osób
rozpoczynających własną działalnośd gospodarczą oraz przyznanie jednorazowych dotacji na
podjęcie własnej działalności gospodarczej. W projekcie wzięło udział 135 osób, w tym 113
uzyskało formalne potwierdzenie uzyskanych kwalifikacji w postaci dyplomów, świadectw i
zaświadczeo.
Do zdecydowanie węższej grupy bezrobotnych skierowany był projekt 25 plus,
którego celem było również ograniczenie bezrobocia, w tym bezrobocia długotrwałego. Jego
odbiorcami były osoby w wieku powyżej 25. roku życia, które w rejestrze kaliskiego PUP nie
figurowały dłużej niż 24 miesiące (wyłączono z tej grupy bezrobotnych absolwentów).
Aktywizacja zawodowa polegała na udzieleniu w 2007 roku 54 osobom wsparcia w postaci
działao takich jak: doradztwo, szkolenia, przyznanie jednorazowo środków na podjęcie
działalności gospodarczej, szkolenia zawodowe oraz przygotowanie do zawodu w miejscu
pracy. 49 osób zakooczyło uczestnictwo w projekcie zgodnie z założeniami, ale tylko 1 osobie
przyznano dofinansowanie do prowadzenia działalności gospodarczej.
198
Projekty zrealizowane przez PUP w Kaliszu w ramach PO KL, pup.kalisz.ibip.pl, s. 1.
Był to jednak efekt zmian ustawowych związanych z aktywizacją zawodową na rynku pracy.
200
199
248
Strona
W 2008 roku w ramach projektów systemowych realizowano projekt w ramach
kolejnej transzy wsparcia unijnego, czyli Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Dotyczyły
one Działania 6.1 „Poprawa dostępu do zatrudnienia oraz wspieranie aktywności zawodowej
w regionie”, Poddziałania 6.1.3 „Poprawa zdolności do zatrudnienia oraz podnoszenie
poziomu aktywności zawodowej osób bezrobotnych”. Nowe cele PO KL sprawiły, że
poszerzyły się również cele projektów. Teraz było to nie tylko ograniczenie zjawiska
bezrobocia i jego przyczyn poprzez wspieranie osób bezrobotnych, ale również
podejmowanie działao prewencyjnych, mających na celu taki stopieo reintegracji zawodowej
osób objętych tym wsparciem, aby „nie wypadły z rynku pracy, nie stawały się i nie
pozostawały bezrobotnymi”198. Nie zmieniły się formy wsparcia oferowane w ramach
realizowanych projektów. Nadal oferowano:
 staże u pracodawcy,
 przygotowania zawodowe w miejscu pracy,
 przyznawano jednorazowo środki na podjęcie działalności gospodarczej, w tym pomoc
prawną, konsultacje i doradztwo związane z podjęciem działalności gospodarczej,
 szkolenia zawodowe mające na celu dostosowanie kwalifikacji do potrzeb rynku pracy
poprzez nabycie nowych, zmianę bądź podniesienie posiadanych kwalifikacji.
Do tych projektów systemowych należy Dobry start – lepsze jutro zaplanowany na
lata 2008 – 2013. W ramach tego projektu wsparciem objęto w 2008 roku 449 osób.
W 2009 roku zawężono wachlarz form wsparcia poprzez rezygnacje z przygotowania
zawodowego w miejscu pracy199. Grupą docelową pozostały osoby bezrobotne, w tym
znajdujące się w szczególnej sytuacji na rynku pracy, wymienione w art. 49 ustawy z dnia 20
kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Z 2008r. Nr 69,
poz. 414, z późn. zm.). Wsparcie skierowano wówczas do 418 osób.
Inny projekt, realizowany w ramach Działania 6.1 „Poprawa dostępu do zatrudnienia
oraz wspieranie aktywności zawodowej w regionie”, Poddziałania 6.1.2 „Wsparcie
powiatowych i wojewódzkich urzędów pracy w realizacji zadao na rzecz aktywizacji
zawodowej osób bezrobotnych w regionie”, to: Wysoka jakośd gwarancją sukcesu. Jego
celem było natomiast „wzmocnienie i rozwój potencjału zasobów ludzkich PUP w Kaliszu, a
co z tym związane podniesienie jakości usług doradztwa zawodowego i pośrednictwa
pracy”200. W tym przypadku cel udało się osiągnąd ponieważ w ramach dofinansowania:
 zatrudniono 5 doradców zawodowych,
 zatrudniono 1 pośrednika pracy,
 przeprowadzono niezbędne do wykonywania zadao i bezpośrednie z nimi związane
szkolenia dla pracowników PUP.
Innym projektem systemowym realizowanym w ramach Poddziałania 6.1.2 był
projekt Profesjonalni. Jego celem było utrzymanie zatrudnienia poszerzonego w roku 2008, a
także dalsze szkolenia dla pracowników PUP związanych bezpośrednio z obsługą osób
bezrobotnych i poszukujących pracy. W założeniach projekt miał przyczynid się do „szybszej i
skuteczniejszej pomocy osobom znajdującym się w rejestrze PUP w Kaliszu oraz do
efektywniejszego i bardziej zindywidualizowanego podejścia do każdego z bezrobotnych” 201.
W 2010 roku rozpoczęła się realizacja projektu systemowego Kaliski rynek pracy –
szanse i zagrożenia wpisującego się również w Poddziałanie 6.1.2. W tym przypadku cele są
jednak odmienne od poprzednich. Jego celem głównym jest bowiem poprawa sytuacji na
rynku pracy powiatu kaliskiego, dzięki opracowaniu kompleksowej diagnozy tegoż rynku i
obszarów z nim bezpośrednio związanych oraz przygotowanie rekomendacji koniecznych do
wdrożenia działao, które zostaną opracowane w okresie do lutego 2011 roku. Elementem
tych działao jest niniejsza publikacja.
201
Strona
Funkcjonowanie polityki rynku pracy w Kaliszu i powiecie kaliskim jest niejako z
definicji i ustawowo uzależnione od funkcjonowania władz samorządowych. Wyniki
przeprowadzonych badao wskazują, że postawa przedstawicieli tych władz wydaje się byd
mało aktywna. W wielu wypowiedziach udzielonych podczas przeprowadzonych badao
przejawiały się postawy pasywne, wpisujące się w sposób myślenia: „skoro jest dobrze, to
niech się samo kręci”. Rozwój gospodarczy nie funkcjonuje w świadomości części badanych
samorządowców jako wspólne zadanie. Odpowiedzialnośd jest przerzucona na mieszkaoców,
przedsiębiorców i wykorzystanie przez nich funduszy strukturalnych:
 Ruszają środki unijne i dzięki temu będzie zdecydowana poprawa;
 …rozwijają się małe firmy i wygląda nasza gmina coraz lepiej. Nasza gmina przyciąga
mieszkaoców Kalisza i dlatego małe firmy zaczynają prosperowad;
 Funkcjonuje u nas dośd dobrze rozwinięte warzywnictwo, uprawy w tunelach
foliowych i pod szkłem, mamy dużo takich europejskich gospodarstw. Dwie duże grupy
producenckie, korzystają z dofinansowania europejskiego, nasze firmy eksportują towary za
granicę.
Jeden z przedstawicieli władz samorządowych w swojej wypowiedzi zajął stanowisko
rozmijające się z jego funkcją:
 Z mojego punktu widzenia jako obywatela, [sytuacja] nie jest najgorsza. Wśród moich
znajomych nie spotkałem się z taką sytuacją, żeby ktoś pozostawał długoterminowo
bezrobotnym. Zdarza się bezrobocie, ale przez krótki czas.
O ile koniecznośd podejmowania zdecydowanych działao w gminach dobrze
rozwijających się nie jest nagląca, o tyle w gminach, które są w gorszej sytuacji postawa
samorządowców powinna byd zdecydowanie bardziej aktywna. Tymczasem również w ich
wypowiedziach przejawia się raczej skłonnośd do narzekania niż działania, a nawet brak
zorientowania w sytuacji:
249
11.3. Polityka rynku pracy w Kaliszu i powiecie kaliskim - opinie
250
Strona
 Nie ma u nas żadnego dużego zakładu, który by dawał miejsca pracy, to jest główna
przyczyna braku rozwoju w naszej gminie;
 O ile się orientuję, to na terenie naszej gminy nie powstają nowe miejsca pracy, jest
stagnacja. Nie powstają nowe firmy.
Przedstawiciele władz samorządowych biorący udział w badaniu dostrzegają
zróżnicowanie sytuacji w ich gminach będące skutkiem położenia geograficznego:
 Przy drodze krajowej są bardzo dobre grunty i to jest utrudnienie dla lokalizacji. Nasza
gmina różniła się trochę od innych gmin, nigdy nie była to gmina typowo wiejska;
 …tam przebiega „krajówka” *droga krajowa – przyp. aut.] i to jest powodem
stosunkowo dobrej sytuacji w tamtym miejscu. My jesteśmy daleko od większego miasta;
 Gdyby przez Kalisz przebiegały jakieś autostrady, podobnie jak w Koninie, to na
pewno rozwijałby się szybciej. Tam są jednak ciepłownie, kopalnie. Coś tam się dzieje.
Natomiast w Kaliszu nie ma żadnego dużego zakładu.
Znaczenie ma również gospodarczy charakter gminy wynikający ze struktury
społeczno-ekonomicznej. Np. gminy rolnicze są w dużo większym stopniu uzależnione od
warunków atmosferycznych. Ich mieszkaocy są zwykle również mniej skłonni do
podejmowania aktywnych działao na rzecz przekwalifikowania się czy poszerzenia
kwalifikacji.
Również pracodawcy zdają sobie sprawę z konsekwencji wynikających z położenia
Kalisza i powiatu kaliskiego względem innych miast, a także oferty edukacyjnej. Mimo
wyższych zarobków, jakie się im oferuje w porównaniu z większymi miastami, brakuje w nim
specjalistów:
 W tych miastach jak Poznao np., gdzie życie jest droższe pensje magistrów farmacji
potrafią byd 2x niższe niż w Kaliszu. W Kaliszu kierownikowi apteki trzeba zaoferowad
5000 zł netto – od tego pułapu zaczyna się rozmowa, a często są to ludzie
niekompetentni, może mają wiedzę, ale nie potrafią zarządzad.
Samorządowcy związani z gminami otaczającymi Kalisz za największy problem
lokalnego rynku pracy uznali brak aktywizacji osób długotrwale bezrobotnych. Wskazywali
na niechęd tych osób do podejmowania prac zarobkowych, poprzestanie jedynie na
pobieraniu świadczeo socjalnych – dotyczy to zwłaszcza osób z najniższym wykształceniem
oraz z nizin społecznych:
 Ci, którzy są na bezrobociu, to raczej tej pracy nie szukają. Zawsze będzie problem
bezrobocia, nie wszyscy szukają pracy, bo wolą świadczenia socjalne. Dla części to jest jedyne
rozwiązanie, bo myślą, że nic innego się nie uda, dla innych to jest po prostu sposób na życie;
 Wśród bezrobotnych trzeba szukad chętnych do pracy. Może im warunki pracy nie
odpowiadają. Jest duża ilośd osób zgłaszająca się po pomoc społeczną;
 To są osoby, które u żadnego pracodawcy pracy nie znajdą, najczęściej mają problem
uzależnienia od alkoholu.
Przejawem refleksji nad możliwością poprawy sytuacji na lokalnym rynku pracy jest
wypowiedź przedstawiciela lokalnych władz, jednej z kaliskich gmin:
251
Strona
 Dobrym sposobem byłoby, żeby każda osoba korzystająca ze środków opieki
społecznej była zobowiązana do odrobienia tego na rzecz na przykład gminy: porządki
jesienne itp. Miałoby to wydźwięk wychowawczy.
Mający na co dzieo do czynienia z osobami bezrobotnymi uczestniczący w badaniu
przedstawiciele instytucji rynku pracy raczej negatywnie oceniają sytuację na lokalnym rynku
pracy:
 Nie jest najlepiej, bo ludzie narzekają. Zwłaszcza osoby po 40 roku życia nie mają
jakichś większych szans na zatrudnienie;
 Ogólna sytuacja na rynku pracy w ciągu ostatnich 2-3 lat uległa pogorszeniu w
związku z kryzysem, który w jakimś tam stopniu dotknął powiat kaliski. Po prostu bezrobocie
wzrosło w przeciągu 2 ostatnich lat.
Przedstawiciele instytucji rynku pracy dostrzegają również problem bierności osób
bezrobotnych:
 Nastawienie jest takie, że wzięłoby się pieniądze i nic nie robiło, to by było najlepiej,
bo znaleźd kogoś, żeby zatrudnid, to nie odpowiada. Nastawienie, żeby brad, a od siebie nic.
Jedynym pocieszającym aspektem jest przeświadczenie, że najgorszy czas dla kaliskiej
gospodarki już najprawdopodobniej minął i widad znaczące oznaki poprawy tej sytuacji:
 Sytuacja ogólna gospodarcza w kraju, naszym powiecie jest dosyd stabilna i taka
sama. Nie uległa pogorszeniu, również nie zanotowaliśmy zwolnieo grupowych pracowników.
Współpraca z osobami nie wykazującymi chęci do podjęcia aktywności zawodowej
jest szczególnie trudna i wymaga nie tylko sprecyzowanych działao, ale również
odpowiedniego podejścia. Zupełnie odmienną postawę wykazał jeden z przedstawicieli
instytucji rynku pracy:
 …żona przychodzi żebyśmy mężowi pracę znaleźli, także leniuchy są straszne tutaj. A takie
osoby, to od razu skreślam, bo jeżeli nie chce im się osobiście pofatygowad, to im nie
zależy na tej pracy. Takich mamy tu obywateli i nie da się tego zmienid. Tak, jak
wspomniałem zagadkowe jest to dla mnie, że teraz nie ma pracy w Kaliszu, że jest spore
bezrobocie, a mimo to zbyt wiele osób do nas nie przychodzi.
Brak skłonności do podjęcia pracy przez osoby bezrobotne podkreślają również
pracodawcy:
 Tak naprawdę te osoby skierowane po prostu chodzą, żeby zaświadczenie dostad.
 Zawsze wszystkim oferuję złożenie dokumentów, zawsze można spróbowad, ale są też
osoby po których widad, że przychodzą po pieczątkę. Wolą konsumowad tanie alkohole.
Przychodzą nawet pijani i nie widzą kartki, a chcą wypełniad.
 Ważne jest, żeby Urząd tych ludzi przygotował, żeby nie przyszedł do pracodawcy
pijany, ale ogolony, umyty itd. Ci ludzie często przychodzą z marszu, bo nie chcą dostad tej
pracy, chcą tylko pieczątkę.
 Jest problem ze znalezieniem chętnych do pracy. (…) Nie wiem, może pracują gdzie
indziej, może na czarno, może wyjechali za granicę.
Problemem kaliskiego rynku pracy, wskazywanym w wypowiedziach badanych
przedstawicieli zarówno władz samorządowych, instytucji rynku pracy jak i pracodawców,
252
Strona
jest tzw. „szara strefa”. Zaznaczają, że zjawisko to zniekształca obraz lokalnego rynku pracy.
Osoby pracujące w „szarej strefie” często nie przyjmują ofert pracy, ponieważ sytuacja taka
jest korzystna z krótkoterminowego punktu widzenia. Jako zarejestrowane osoby
bezrobotne mają bowiem zapewnioną opiekę zdrowotną i nie muszą odprowadzad
podatków. Bywa oczywiście, że sami pracodawcy preferują taką formę współpracy ze
względu na duże ograniczenie kosztów.
 …są osoby pracujące na czarno, a jak urząd pracy, czy my im zaproponujemy pracę, to
nie chcą jej podjąd, bo tam mają lepszą pensję;
 Nie ma co się czarowad. Zdecydowana większośd pracuje w szarej strefie i oni uchylają
się przed pracą.
Przedsiębiorcy przyznają zgodnie, że mimo zwiększenia się poziomu bezrobocia mają
trudności ze znalezieniem pracowników:
 Z naszego doświadczenia i z informacji od innych przedsiębiorców: jest bardzo trudno
znaleźd pracownika.
 W ogóle jest trudno znaleźd pracownika, mimo że jest masa bezrobotnych.
Problemem okazuje się nie tylko znalezienie osób o odpowiednich kwalifikacjach, ale
również osób zmotywowanych do pracy:
 Mówiąc ogólnikowo: brakuje zaangażowania w firmę, potraktowania tej pracy tak, jakby
pracował u siebie… .
Pracodawcy wskazywali również na sytuacje, w których osoby posiadające formalne
wysokie kwalifikacje nie podejmują pracy ze względu na niespełnione oczekiwania związane
z pensją:
 Nawet osoby ze stopniem doktora potrafią byd nieprzygotowane mentalnie do pracy
(mam taki przykład wśród znajomych). On nie rozumie, że liczą się efekty, że w dobrego
pracownika się inwestuje i potem o niego walczy.
Poza
brakiem
motywacji
dostrzegają
również
brak
zaangażowania,
odpowiedzialności, sumienności, chęci do rozwijania, poszerzania i aktualizacji kwalifikacji.
Jeden z respondentów stwierdził, że walka z takimi postawami może należed do zadao
urzędu pracy:
 Myślę, że tu jest nisza i szansa dla takich instytucji, jak Urząd Pracy właśnie, żeby robid
szkolenia takie kulturowe, mentalnościowe itd., żeby pracownik był przygotowany, na to,
że każdy przedsiębiorca, który zaczyna swoją działalnośd nie jest od razu skazany na
sukces i że idąc do pracy, powinien przez 2-4 miesiące poddad się próbie, chęci
poszerzania wiedzy ukierunkowanej na to, co miałby w przyszłości wykonywad wtedy, gdy
widad zaangażowanie, pracodawca chce inwestowad w takiego pracownika.
Innym problemem lokalnego rynku pracy jest bezrobocie kobiet. Przeważają one
wśród zarejestrowanych bezrobotnych, mają mniejsze możliwości podjęcia pracy, jest dla
nich mniej ofert pracy. Z drugiej strony w podejmowaniu działao na rzecz aktywizacji
zawodowej przeszkadza zakorzeniona również wśród urzędników świadomośd, że: kobiety są
mniej dyspozycyjne w podjęciu pracy, bo jak wiadomo ogranicza je wychowywanie dzieci i
pełnienie ról domowych.
Nie organizuje się również programów aktywizacyjnych skierowanych tylko do kobiet.
Podstawowym zróżnicowaniem jest wiek: A specjalnych programów dla kobiet nie robiliśmy,
są to jedynie programy w grupach wiekowych do 30 i po 45 roku życia, i one są w tych
programach uwzględniane.
Wykres 2. Odesetek kobiet wśród zatrejestrowanych bezrobotnych w gminach powiatu kaliskiego, powiecie
kaliskim i mieście Kaliszu. (UWAGA – skala rozpoczyna się od 40%).
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
50%
55%
60%
65%
70%
75%
80%
m. Kalisz
p. kaliski
Żelazków
Szczytniki
Stawiszyn
Opatówek
Mycielin
Lisków
Koźminek
Godziesze Wielkie
Ceków
Brzeziny
Blizanów
253
45%
Strona
40%
Kolejną grupą bezrobotnych narażonych na wykluczenie społeczne z powodu braku
pracy są osoby, które aktywnie jej poszukują, ale nie mogą jej podjąd, albo z braku
możliwości organizacyjno-finansowych (np. młode matki), albo nieodpowiednich kwalifikacji
(np. osoby z wyższym wykształceniem):
 Sytuacja jest trudna jeżeli chodzi o Kalisz z przedszkolami i żłobkami (…) Sytuacja robi
się patowa. Z jednej strony chce iśd do pracy, a z drugiej ma dziecko. My możemy
sfinansowad jakieś koszty opieki, ale one w całości nie pokryją kosztów opiekunki.
Strona
254
 Urząd jest jedyną instytucją, która zatrudnia większośd osób z wyższym
wykształceniem i szkoła. Poza tym nie ma niczego, więc muszą szukad zatrudnienia poza
gminą.
 Wiele osób znajduje pracę w miastach jak Poznao, Wrocław i u nas ludzi ubywa. Firmy
potrzebują ludzi wykształconych, ale nie co roku.
W podobnym tonie wypowiadają się przedstawiciele instytucji rynku pracy, wśród
nich też panuje opinia o kiepskich perspektywach zawodowych osób z wykształceniem
wyższym.
Najczęściej osoba taka znajduje pracę na stanowiskach poniżej swoich kwalifikacji.
Wśród osób, których zawód uznawany jest za nadwyżkowy na kaliskim rynku pracy
najczęściej, wymieniani byli absolwenci uczelni wyższych o kierunkach humanistycznych.
Respondenci wskazywali również na nadmiar nauczycieli, pracowników umysłowych, jak
również np. fryzjerów:
 Za dużo jest pedagogów, osób po zarządzaniu, fryzjerów,
 Wiem, że z administracji jest za dużo pracowników, ale nie mam dokładnego
rozeznania. Ale wiem, że nauczycielskich zawodów jest dużo.
Tabela 3. Podział bezrobotnych wg wykształcenia w powiecie kaliskim w latach 2004-2010
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Liczba bezrobotnych ogółem
5559
5230
4937
2442
1750
2536
2493
Wyższe
202
202
202
241
218
331
339
Udział % do ogółu
4%
4%
4%
10%
12%
13%
14%
Policealne, średnie zawodowe
1201
1088
995
594
373
587
572
udział % do ogółu
22%
21%
20%
24%
21%
23%
23%
Średnie ogólnokształcące
269
271
251
192
149
242
211
5%
5%
5%
8%
9%
10%
8%
Zasadnicze zawodowe
2014
1850
1556
702
523
704
741
36%
35%
32%
29%
30%
28%
30%
Gimnazjalne, podstawowe i
poniżej
1873
1733
1584
713
487
627
630
34%
33%
32%
29%
28%
25%
25%
Opracowanie własne na podstawie: PUP Kalisz
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Liczba bezrobotnych ogółem
7146
6624
6130
3436
2714
3976
4100
Wyższe
473
484
501
427
407
574
566
7%
7%
8%
12%
15%
14%
14%
Policealne, średnie zawodowe
1662
1465
1325
852
636
865
876
23%
22%
22%
25%
23%
22%
21%
Średnie ogólnokształcące
580
490
430
297
232
350
363
8%
7%
7%
9%
9%
9%
9%
Strona
2004
255
Tabela 4. Podział bezrobotnych wg wykształcenia zarejestrowanych w m. Kalisz w latach 2004-2010
Zasadnicze zawodowe
2054
1723
1426
808
666
998
1077
29%
26%
23%
24%
25%
25%
26%
Gimnazjalne, podstawowe i
poniżej
2377
2012
1809
1052
773
1189
1228
33%
30%
30%
31%
28%
30%
30%
Opracowanie własne na podstawie: PUP Kalisz
Strona
Zdaniem przedstawicieli władz samorządowych, którzy zgodzili się wziąd udział w
badaniu współpraca z Powiatowym Urzędem Pracy przebiega sprawnie. Urząd stanowi dla
pracodawców także dobre źródło siły roboczej o określonych kwalifikacjach:
 My z urzędem pracy współpracujemy na okrągło. Organizujemy roboty publiczne,
społecznie użyteczne, przyjmujemy na staże;
 Jeżeli jest zapotrzebowanie do prac interwencyjnych, staże, to urząd pracy zapewnia
nam ludzi;
 Urzędy pracy mają teraz bardzo dużo pieniędzy i tak naprawdę szukaliśmy
pracowników do prac publicznych i to są umowy podpisywane z urzędem pracy.
Jeden z samorządowców wskazał nawet, że jest to realizacja pewnego rodzaju misji
społecznej: Jeśli tylko mamy taką możliwośd, to chętnie zatrudniamy jak największą liczbę
osób do prac publicznych lub na staże, ponieważ wykonują bardzo pożyteczne prace, a po
drugie osoby wychodzą z domu, muszą się ubrad, przestad pid, popłacą rachunki. Potem
często znajdują pracę.
Samorządowcy pozytywnie oceniają różne formy aktywizacji zawodowej prowadzone
przez Urzędy Pracy takie, jak dofinansowania na rozpoczęcie działalności gospodarczej, kursy
przekwalifikowujące czy szkolenia.
Wzajemne wsparcie oferują sobie Urząd Pracy i niektóre agencje zatrudnienia, co
dobrze wróży dla poprawy skuteczności pośrednictwa pracy: Mieliśmy dobrą współpracę i
mamy do dzisiaj. Wymiana ofert i kierowanie. Urząd pracy nie ma aż tak dużo ofert dla osób
uczących się, a tam też przychodzą takie osoby. Taka relacja zwiększa szansę zatrudnienia
osób zgłaszających się po pomoc do każdej z instytucji. Z rozmów przeprowadzonych z
przedstawicielami instytucji rynku pracy wynika, że najlepsze rezultaty w zwalczaniu
bezrobocia przynosi aktywna współpraca między możliwie jak największą liczbą podmiotów
zajmujących się taką działalnością.
Nie ze wszystkimi agencjami zatrudnienia współpraca układa się tak dobrze. Częśd
respondentów wskazywała, że urzędy traktują nas jak konkurencje, zupełnie niepotrzebnie,
256
11.4. Współpraca pracodawców, instytucji rynku pracy i władz
samorządowych
257
Strona
bo absolutnie nie jesteśmy ich konkurencją, jesteśmy skierowani do innych odbiorców, oni
wciąż mają takie przepisy, byd może nie chcą wypuścid tych klientów… .
Skutecznośd pomocy dostrzegają również samorządowcy biorący udział w badaniu:
 Najskuteczniejsze jest krótkie dofinansowywanie bezrobotnego czy firmy. To widad po
wnioskach, którą są u nas składane, a dotyczą własnej działalności. A przypadki, kiedy się nie
udaje są pojedyncze;
 Najbardziej efektywną formą jest refundacja kosztów wyposażenia miejsca pracy,
prace interwencyjne.
Polityka rynku pracy to jednak nie tylko aktywizacja osób bezrobotnych, ale również
umożliwianie rozwoju przedsiębiorstw już funkcjonujących, bo zwykle za tym idzie
zwiększanie potrzeb kadrowych. Na tym gruncie niestety współpraca jest ograniczona,
głównie przez trudności wynikające ze względów formalnych. Zdaniem przedstawicieli władz
samorządowych problemem jest właśnie ścieżka urzędowa związana z tworzeniem nowych
stanowisk pracy.
 Przedsiębiorcy garną się do współpracy i pozyskania środków raczej słabo, to chyba
jest wina Urzędu Pracy;
 Wnioski trzeba bardzo szczegółowo wypełnid, przygotowad biznes plan i tu mogą byd
przyczyny problemów. Środki publiczne obwarowane są licznymi warunkami ustawy i tu
może jest niezrozumienie po stronie przedsiębiorców co do barier w uzyskaniu tych środków.
Pracodawcy natomiast niechętnie współpracują z samorządami i urzędami pracy, nie
szukają poprzez nie pracowników, zazwyczaj korzystają z takiej możliwości, jedynie wtedy,
gdy uda się w ten sposób uzyskad współfinansowanie utrzymania stanowiska pracy. W
pozostałych przypadkach pokutuje przeświadczenie, że do urzędów pracy zgłaszają się
osoby, które same nie potrafią sobie poradzid.
W opinii pracodawców władze samorządowe nie są zainteresowane problemami
funkcjonujących na terenie powiatów firm.
 A jak przychodzi do przetargu, to biorą w nim udział firmy koleżeoskie i mówię to z całą
odpowiedzialnością;
 …my nawet nie jesteśmy informowani o przetargach. Podobnie jest ze wszystkimi
przetargami, jeżeli chodzi o gminy, powiaty. Przetarg w Kaliszu wygrywają firmy z
Warszawy, a po podatek przychodzi się od tych z Kalisza.
Współpraca układa się korzystnie, gdy obie strony są nią zainteresowane. Tak jest w
przypadku pracodawców i firm pośredniczących w zatrudnieniu, organizowaniu praktyk,
staży i szkoleo:
 Firmy, z którymi współpracujemy nie są jakieś ogromne, ale jednak, co jakiś czas
przyjmują pracowników, też mają rotację, wiadomo, że jak mają większe zamówienia i muszą
ruszyd na trzy zmiany to potrzebują pracowników tymczasowych i wtedy my tych
pracowników dla nich szukamy.
Poza działaniami na rzecz zmniejszenia bezrobocia i wspierania rozwoju
gospodarczego, skuteczna realizacja polityki rynku pracy zależy także od kadr, jakie lokalny
Zob. Oferta edukacyjna i szkoleniowa na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego (w niniejszej publikacji).
204
„Tam, gdzie wpływ na kształcenie mają firmy sponsorujące, dominuje kształcenie wąsko specjalistyczne.
Polityka zatrudnienia paostwa preferuje raczej bardziej ogólne kształcenie” s. 409
203
Strona
202
258
rynek pracy oferuje. Ta kwestia jest związana z ofertą edukacyjną i szkoleniową202. Wnioski
płynące z przeprowadzonych badao i analiz dotyczących tej sfery polityki rynku pracy na
terenie Kalisza i powiatu kaliskiego można sprowadzid do kilku zasadniczych punktów:
 zawyżone aspiracje edukacyjne absolwentów gimnazjów i duża liczba uczniów w liceach
ogólnokształcących skutkują niedopasowaniem oferty edukacyjnej do potrzeb
pracodawców;
 brak wiedzy o zapotrzebowaniu rynku pracy przyczynia się do pogłębiania rozbieżności
między podażą a popytem siły roboczej;
 zmniejszenie znaczenia kształcenia zawodowego w ostatnich latach skutkuje brakiem
odpowiednio wykwalifikowanych pracowników.
Oferta edukacyjna i szkoleniowa musi byd uwzględniana przy formułowaniu i
prowadzeniu polityki zatrudnienia. Przemiany technologiczne, a także nowe możliwości
związane z kształceniem prędzej czy później wymuszą zmianę oczekiwao i wymogów, jakie
stawiad będą pracodawcy wobec obecnych i potencjalnych pracowników. Należy podjąd
działania dostosowawcze, które pozwolą uniknąd luki, jaka powstanie między kwalifikacjami i
umiejętnościami pracowników, a potrzebami i oczekiwaniami pracodawców. Polityka rynku
pracy staje więc przed koniecznością wprowadzania zróżnicowanych i elastycznych
systemów szkoleo zawodowych.
„Aktywne kształtowanie struktury podaży siły roboczej według kwalifikacji
zawodowych jest jedną z form instrumentacji polityki zatrudnienia.”203 Nie należy ograniczad
się do jednej ścieżki kształtowania oferty edukacyjnej. Pożądane jest zachowanie
odpowiednich proporcji poprzedzone analizą potrzeb i możliwości. Potrzeby pracodawców
dotyczące kwalifikacji pracowników nie są ani jednakowe, ani jednostajne, powinny więc byd
zaspokajane zarówno przez szkolnictwo ogólne, jak i zawodowe.
W dyskusjach nad rozwojem szkolnictwa można wyróżnid dwa stanowiska 204:
 zorientowane na wąską specjalizację (korzyścią jest szybka adaptacja w miejscu
pracy);
 zorientowane na wiedzę ogólną, o szerokim horyzoncie, bardziej wszechstronne
(korzyścią jest wykształcenie kadr, które łatwiej dostosowują się do dynamicznych zmian na
rynku pracy, chod wymagają więcej czasu by przyswoid umiejętności jakich wymaga
stanowisko pracy).
Kształcenie to nie tylko oferta skierowana do osób w wieku przedprodukcyjnym.
Obecnie duży nacisk kładzie się na kształcenie przez całe życie, co oznacza, że kształcenie
zawodowe dotyczy również podnoszenia kwalifikacji przez osoby w wieku produkcyjnym.
Przyczyną niedostosowania kwalifikacji do potrzeb rynku poza dynamicznym
rozwojem nowoczesnych technologii i metod produkcji, jest również niedostosowanie
szkolnictwa zawodowego do chłonności lokalnych i regionalnych rynków pracy. Innym
czynnikiem są ograniczenia społeczno-kulturowe dotyczące elastyczności, mobilności i dążeo
samorozwojowych, które dotyczą w większej mierze mieszkaoców małych miejscowości niż
dużych aglomeracji miejskich.
Rolą lokalnych władz i instytucji odpowiedzialnych za ofertę edukacyjną i szkoleniową
powinno byd modyfikowanie jej w odniesieniu do zapotrzebowania lokalnego rynku pracy.
Rozpowszechnid należy również usługi doradztwa zawodowego w szkołach już na poziomie
gimnazjum. Kluczowe jest podniesienie poziomu nauczania jako czynnika wpływającego na
konkurencyjnośd i atrakcyjnośd absolwentów szkół zawodowych w oczach potencjalnych
pracodawców.
Strona
Polityka rynku pracy, niezależnie od tego czy dotyczy obszaru powiatu, województwa
czy całego paostwa może byd oceniana jedynie z punktu widzenia jej efektywności, a także
stopnia realizacji założonych celów w danym czasie. Natomiast efektywnośd, a także zakres
działao w ramach polityki rynku pracy powinny byd dostosowane do sytuacji społecznogospodarczej obszaru, którego dotyczy, jego struktury demograficznej, kwestii związanych z
etyką pracy czy poziomem kształcenia.
Polityka rynku pracy na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego w swych działaniach
formalnych nie odbiega od rozwiązao przyjętych w innych częściach kraju. Wraz z polityką
zrównoważonego rozwoju, wzrostem liczby prowadzonych projektów, nowych programów
na rzecz rozwoju kapitału ludzkiego wzrasta również stopieo innowacyjności aktywnej
polityki rynku pracy. Nie jest to jednak wzrost znaczący. Nadal dominuje raczej tradycyjne
podejście do rozwiązywania problemów bezrobocia. Urząd Pracy realizuje swoje ustawowe
działania, a przy tym reaguje na naglące potrzeby i pojawiające się możliwości związane z
aktywizacją zawodową. Funkcjonują na terenie powiatów instytucje rynku pracy, agencje
zatrudnienia czy instytucje szkoleniowe. Relatywnie niska stopa bezrobocia jest jednak raczej
skutkiem intensywnego rozwoju gospodarczego ostatnich lat i napływem inwestorów i
inwestycji niż „wolą polityczną” związaną z dążeniem do rozwiązania problemu bezrobocia.
Nie oznacza to jednak, że działania na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego nie były
podejmowane.
Działalnośd władz Kalisza na rzecz rozwoju miasta wydaje się byd bardzo aktywna, co
przejawia się np. w sformułowaniu Wieloletniego Programu Inwestycyjnego Kalisza-Miasta
na prawach powiatu na lata 2009-2012, który w założeniach ma byd co roku aktualizowany.
Inną szansą rozwojową powiązaną z rozwojem rynku pracy jest funkcjonowanie Kalisza w
ramach Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej „INVEST-PARK”.
Podkreślid jednak należy, że przy realizacji zadao związanych z rozwojem
gospodarczym, tworzeniem nowych miejsc pracy, a także dopasowaniem oferty edukacyjnej
i szkoleniowej do potrzeb lokalnego rynku pracy, istotne jest uwzględnienie funkcjonowania
obu powiatów w ramach aglomeracji kalisko-ostrowskiej. Gminy i miasta ją współtworzące
zdecydowane są monitorowad rynek pracy w całej aglomeracji „pod kątem zapotrzebowania
na przedstawicieli konkretnych zawodów, przewidywanych zmian w zakresie wielkości i
struktury miejsc pracy na rynku oraz oczekiwao pracodawców wobec przyszłych
259
11.5. Podsumowanie
205
www.kalisz.eu.
www.kalisz.eu.
207
www.kalisz.eu.
206
260
Strona
pracowników”205. Zakłada się rozwój i dopasowanie kierunków kształcenia w szkołach
ponadgimnazjalnych do potrzeb rynku pracy. Aby osiągnąd cel planowane jest
przeprowadzanie analiz i formułowanie prognoz gospodarczych. „Realizacja tego zadania
prowadzona będzie za pomocą cyklicznych badao prowadzonych wśród pracodawców, jak
też sondaży w powiatowych urzędach pracy”206. Aby wspierad przepływ siły roboczej
planowane jest „rozwijanie transportu zbiorowego, ułatwiającego przemieszczanie się ludzi i
towarów. W ramach aglomeracji kalisko – ostrowskiej ma zostad utworzony spójny i
dynamiczny system transportu, zapewniający mobilnośd zawodową mieszkaocom
aglomeracji.”207
O ile więc cele są szczytne, a władze lokalne wykazują się aktywnymi działaniami
należy zwrócid uwagę na praktyczną stronę realizacji polityki rynku pracy.
Podstawowa relacja uczestników rynku pracy to współzależności pracowników i
pracodawców. Ci ostatni twierdzą, że nie otrzymują wystarczającego wsparcia ani ze strony
władz, ani instytucji rynku pracy. Inną przeszkodą jest brak pracowników, którzy nie tylko są
odpowiednio przygotowani do wypełniania obowiązków w miejscu pracy, ale także właściwie
zmotywowani, zaangażowani i odpowiedzialni. Kolejną barierą okazują się byd wysokie
oczekiwania płacowe potencjalnych pracowników.
Zdaniem pracodawców biorących udział w badaniu, potencjalni pracownicy, którzy są
skierowani do pracodawcy przez Powiatowy Urząd Pracy rzadko spełniają ich podstawowe
oczekiwania. Istotne są tu zarówno braki w kwalifikacjach, jak i słaba motywacja do podjęcia
pracy. Częste są przypadki, w których kandydaci do pracy chcą tylko otrzymad zaświadczenie
o odbyciu rozmowy kwalifikacyjnej, które pozwoli im zachowad świadczenia, jakich są
beneficjentami jako zarejestrowani bezrobotni.
W przypadku pracowników czy potencjalnych pracowników, w szczególnie trudnej
sytuacji są osoby młode (do 25. roku życia, lub absolwenci uczelni wyższych) i osoby z
wyższym wykształceniem. Ci ostatni często są ofiarami zinternalizowanych zawyżonych
aspiracji edukacyjnych, a ich wykształcenie chod wyższe, jest zupełnie nieprzydatne na
lokalnym rynku pracy. W większości są to absolwenci kierunków humanistycznych i
społecznych, tymczasem pracodawcy poszukują raczej specjalistów z wykształceniem
technicznym, zawodowym lub robotników do prac prostych. Natomiast wkraczający na rynek
pracy młodzi ludzie nie posiadają niezbędnego doświadczenia i praktycznych umiejętności,
co jest skutkiem niskiego poziomu nauczania zarówno w szkołach wyższych, jak i średnich.
Podwyższonych standardów nauczania wymaga również szkolnictwo zawodowe.
Wielu pracodawców stwierdza, że absolwenci tych szkół nie mają w czasie swojej edukacji
zapewnionej wystarczającej liczby zajęd praktycznych.
Programy aktywizacyjne realizowane przez Powiatowy Urząd Pracy w Kaliszu
charakteryzuje coraz wyższa efektywnośd zatrudnieniowa. Działania skierowane do
poszczególnych grup bezrobotnych pokrywają się z tymi, które podejmowane są w innych
Strona
261
powiatach. Zasadna wydaje się jednak dywersyfikacja działao wspierających, uwzględniająca
zróżnicowanie społeczno-gospodarcze obu powiatów, a także mająca na względzie różnice w
strukturze zarejestrowanych bezrobotnych. Szczególną uwagę należy zwrócid na sytuację
kobiet na lokalnym rynku pracy.
Realizacja efektywnej polityki zatrudnieniowej wymaga zatem podjęcia praktycznych
działao sformułowanych w oparciu o analizy społeczno-gospodarcze, kontakty instytucji
rynku pracy z pracodawcami, samorządowcami, a także dyrektorami szkół i nauczycielami.
Niezbędny jest rozwój doradztwa zawodowego na poziomie gimnazjów, przekazywanie
informacji rodzicom i uczniom na temat możliwości, szans i zagrożeo związanych z wyborem
określonej ścieżki kształcenia.
Po przeprowadzonych ewaluacjach projektów systemowych możliwe jest lepsze
dopracowanie działao, skorzystanie z dobrych praktyk, a także podejmowanie nowych
przedsięwzięd związanych z rozwojem kapitału społecznego zarówno przedstawicieli władz i
instytucji, jak i mieszkaoców.
W kontekście popularyzowanej w unijnych projektach innowacji społecznej, warto
rozważyd podjęcie działao mających na celu zmianę świadomościową mieszkaoców powiatu.
Niwelowanie postaw roszczeniowych, bierności zawodowej, a także piętnowanie
funkcjonowania w szarej strefie. Przywrócid należy szacunek dla pracy, pracownika i
pracodawcy. Odpowiednie połączenie działao władz samorządowych, przedsiębiorców i
organizacji pozarządowych na rzecz podniesienia etyki pracy (niezależnie od wykonywanego
zawodu, w tym przywrócenie godności zawodom rzemieślniczym) pozwoli podnieśd
atrakcyjnośd lokalnego rynku pracy z punktu widzenia kultury pracy i kultury organizacyjnej,
a jest to kapitał ceniony we współczesnych dużych przedsiębiorstwach.
Każde tego typu przedsięwzięcie poza aktywną postawą liderów i konsekwencją w
realizowaniu założonych celów, wymaga przede wszystkim czasu. Ocena efektywności
polityki rynku pracy w Kaliszu i powiecie kaliskim wymaga więc przyjęcia odpowiedniej
perspektywy czasowej. Środki unijne pozwalają realizowad działania na rzecz rynku pracy w
niespotykanej dotąd w Polsce skali. Jest to niewątpliwa szansa rozwojowa, której
wykorzystanie jest w interesie każdego mieszkaoca, niezależnie od pełnionej roli społecznozawodowej.
208
Na podstawie: http://www.wup.lodz.pl/files/ciz/ciz_poradnik_poszukiwanie_pracy_1.pdf
Strona
Analizy rynku pracy, licznie przeprowadzane w ostatnich latach w Polsce, starają się
dokonad nie tylko dogłębnego rozpoznania lokalnych i regionalnych rynków, zaobserwowad
trendy gospodarcze, przeanalizowad zawody nadwyżkowe i deficytowe, czy też poznad
potrzeby pracodawców w stosunku do potencjalnych pracowników, ale także w kierunku
rozpoznania preferowanych metod poszukiwania pracy. Wśród tradycyjnych metod
poszukiwania zatrudnienia, dotychczas szeroko stosowanych na polskim rynku, należy
wskazad pośrednictwo publicznych i niepublicznych instytucji rynku pracy (urzędy pracy oraz
agencje zatrudnienia), polecenie przez rodzinę lub znajomych, przegląd ofert pracy
zamieszczanych w prasie lokalnej, regionalnej lub nawet ogólnopolskiej. Obecnie Internet
staje się ważnym narzędziem poszukiwania pracy, a także miejscem na zatrudnienie (tzw.
telepraca). Pracy można dziś poszukiwad za pośrednictwem wielu portali, gromadzących
oferty przede wszystkim z obszaru całego kraju (z możliwością filtrowania ofert
województwami, regionami lub miastami), a także z rozmaitych branż i zawodów.
Zdecydowana większośd (aż 77%) Polaków uważa, że znalezienie pracy jest możliwe
dzięki posiadanym znajomościom (rodzinnym, towarzyskim), podczas gdy w rzeczywistości
dzieje się to w 30% przypadków208. Rodzina, przyjaciele, znajomi ze studiów czy szkół mogą
posiadad informacje o planowaniu zatrudnienia nowej osoby w firmie, w której pracują, znad
kogoś, kto właśnie się zwalnia, znad firmy i organizacje, z którymi warto się skontaktowad.
Podobnie pracodawcy i osoby odpowiedzialne za rekrutację pracowników, zanim podejmą
decyzję o poszukiwaniu kandydata na zewnętrznym rynku pracy, pytają pracowników już
zatrudnionych w firmie czy znają osobę odpowiednią na wakujące stanowisko. Dzieje się tak,
ponieważ większośd pracodawców woli zatrudnid osobę polecaną przez kogoś, niż osobę „z
ulicy”. Jest dla nich jasne, że taki pracownik, nie chcąc zaszkodzid koledze lub koleżance,
który/a go zarekomendował/a, będzie pracował dobrze. Inną korzyścią jest możliwośd
zdobycia większej ilości informacji o kandydacie, a także oszczędnośd czasu przez
pracodawcę.
Przegląd zamieszczonych ogłoszeo w prasie także należy do najbardziej popularnych
metod poszukiwania pracy, zwłaszcza że gazety przygotowują często dodatki poświęcone
wyłącznie rynkowi pracy, do których dołączają znaczną ilośd ofert. Na te ogłoszenia trzeba
jednak odpowiadad bardzo szybko, ponieważ szybko się one dezaktualizują. Ponadto pewna
częśd z zamieszczonych ofert zawiera wyłącznie numer telefonu, numer skrytki pocztowej,
podejrzanie wysokie zarobki, co pozwala przypuszczad, że praca może okazad się niezgodna z
prawem lub na jego granicy.
Targi pracy organizowane są przez instytucje, które często ze sobą współpracują urzędy pracy (wojewódzkie i powiatowe), organizacje pracodawców (Forum Pracodawców,
262
12. Potrzeby rynku pracy w m. Kaliszu i powiecie kaliskim w oparciu o
analizę ofert pracy publikowanych w prasie regionalnej i w
portalach internetowych
209
Na podstawie: http://www.wup.lodz.pl/files/ciz/ciz_poradnik_poszukiwanie_pracy_1.pdf
263
Strona
Izby Handlowe), organizacje pozarządowe (fundacje, stowarzyszenia), szkoły wyższe
(samorządy studenckie). Targi trwają przeważnie kilka dni, podczas których pracodawcy
wystawiają stoiska prezentujące ich firmę. Znaczna częśd przedsiębiorców, to rzemieślnicy.
Zaletą targów jest możliwośd nawiązania bezpośredniego kontaktu z wieloma pracodawcami
w jednym miejscu, porównanie warunków płacy i pracy w różnych przedsiębiorstwach.
W licznych badaniach na temat sytuacji na rynku pracy, możliwościach zatrudnienia i
sposobów poszukiwania pracy, powiatowe urzędy pracy jako instytucje mające na celu
ułatwienie kontaktu osobie poszukującej pracy z potencjalnymi pracodawcami, nie cieszą się
najlepszą opinią. Wynika to najprawdopodobniej z przekonania o braku aktywności tego
typu instytucji, biernym gromadzeniu ofert pracy i rejestrowaniu bezrobotnych. Nie znaczy
to jednak, że tego typu instytucje są niepotrzebne na rynku pracy, ich zaletą jest bowiem
powszechny dostęp do informacji oraz nowych ofert pracy, a także możliwośd otrzymania
pisemnego skierowania do pracy oraz brak surowej selekcji w doborze kandydatów.
Jednocześnie jednak oferty pracy bardzo rzadko dotyczą wysokiego szczebla zarządzania, a
płaca nie jest wygórowana. Urząd pracy może ponadto skierowad bezrobotnego do doradcy
zawodowego, który może doradzid przekwalifikowanie się lub odbycie bezpłatnego kursu
zwiększającego szanse na rynku pracy. Bezrobotny może także samodzielnie zaproponowad
szkolenie i ustalid z urzędem możliwośd jego sfinansowania. Warunkiem jest jednak
zobowiązanie się pracodawcy do zatrudnienia bezrobotnego po ukooczeniu kursu. Ponadto
urząd pracy oferuje także staże, dzięki którym bezrobotni nabywają dodatkowe
doświadczenie.
Agencje zatrudnienia, niepubliczne instytucje zajmujące się pośrednictwem pracy
najczęściej poszukiwały pracowników biurowych, posiadających doświadczenie zawodowe,
odpowiednie wykształcenie i znających język obcy. Praca agencji polega na kojarzeniu
kandydatów z pracodawcami, jednak nie gwarantuje pracy, tylko ułatwia kontakt obu stron
poprzez organizowanie spotkao. Agencje pośrednictwa pracy posiadają dostęp do ofert o
większej atrakcyjności, ale stosują surową selekcję w doborze kandydatów.209
Niewątpliwie, w ostatnich latach szukanie pracy jest sporym wyzwaniem. Sied wydaje
się byd idealnym miejscem, w którym można rozpocząd jej szukanie. Oferty pracy można
znaleźd zarówno na stronach ogłoszeniowych, obok ofert dotyczących sprzedaży samochodu,
kupna mieszkania czy usług rzemieślniczych, jak i w dedykowanych portalach pracy. Portal
pracy zamieszcza zazwyczaj oferty w podziale na branże. Można przeszukiwad je także
według regionów, województw i miast. Co więcej, za pośrednictwem wielu serwisów można
od razu aplikowad na wybrane oferty, korzystając z zamieszczonych tam formularzy
aplikacyjnych. Wystarczy się zarejestrowad, opublikowad swoje internetowe CV, wyszukad
odpowiadające nam oferty i wysład zgłoszenia bez pośrednictwa tradycyjnego e-maila.
Można też po prostu czekad na to, aż pracodawcy sami nas odnajdą. Wiele portali pracy daje
bowiem zarejestrowanym w nich pracodawcom możliwośd przeszukiwania bazy CV
kandydatów na pracowników. Coraz więcej osób korzysta z tej, podstawowej już formy
poszukiwania pracy, jakim jest wysyłanie CV i listu motywacyjnego w odpowiedzi na
pojawiające się ogłoszenia pracy w internecie i prasie. Jest to zarazem kanał najbardziej
zatłoczony.210 Na jedno ogłoszenie pracy w ciągu miesiąca może odpowiedzied nawet
kilkaset osób. W ten sposób kandydaci konkurują między sobą, starając się o jeden etat.
Mając na uwadze wszystkie możliwe metody poszukiwania pracy wydaje się oczywistym, że
osoby poszukujące zatrudnienia powinny działad równolegle w kilku kanałach poszukiwania
pracy.
Analizując najbardziej skuteczne metody poszukiwania pracy, jakie deklarują osoby
biorące udział w badaniach, widad wyraźnie, że najbardziej skuteczną metodą jest
przeszukiwanie ofert pracy zamieszczonych w portalach internetowych.211
Wykres 1. Metody poszukiwania pracy
Internet
67%
znajomości
52%
prasa
41%
firmy doradztwa personalnego
37%
targi pracy
20%
urząd pracy
17%
inne
5%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Źródło: badania firmy Reed Index
W okresie od początku lipca do kooca listopada 2010 roku przeprowadzona została
analiza ofert pracy zamieszczonych w prasie lokalnej i regionalnej („Życie Kalisza” 212 i „Głos
Wielkopolski”) oraz w portalach internetowych (pracuj.pl, gazetapraca.pl, infoPraca.pl oraz
gowork.pl).
O ile w „Życiu Kalisza” znalazły się oferty pracy przeznaczone niemal wyłącznie dla
mieszkaoców ziemi kaliskiej, o tyle w „Głosie Wielkopolskim” zamieszczane były oferty
przeznaczone dla znacznie szerszego grona odbiorców. Analiza ofert dla całego regionu
Wielkopolski była przede wszystkim tłem porównawczym dla rozważao nad potrzebami
kaliskiego rynku pracy. Należy pamiętad, że większośd ofert pracy w „Głosie Wielkopolskim”
siłą rzeczy skierowana była do mieszkaoców największego ośrodka miejskiego – Poznania,
jednakże Kalisz należy do czołówki miast w regionie pod względem liczby mieszkaoców, co
oznacza, że oferty regionalne również odnoszą się do osób poszukujących zatrudnienia
zamieszkałych w Kaliszu. Ponadto należy mied na uwadze coraz większą mobilnośd
Strona
Na podstawie: http://www.praca.egospodarka.pl/41435,Skuteczne-poszukiwanie-pracy-przezInternet,1,46,1.html
211
Na podstawie: „Dziś pracy szukamy w Internecie”
(http://www.infor.pl/zycie/artykuly/326798,dzis_pracy_szukamy_w_internecie.html), badania
przeprowadzone przez Reed Index
212
„Życie Kalisza” to tygodnik ukazujący się na obszarze obejmującym miasto powiatowe Kalisz oraz przyległe
tereny. Poza informacjami z subregionu można znaleźd tam ogłoszenia z rynku pracy, a także aktualności z
rynku nieruchomości.
264
210
społeczeostwa, która umożliwia podejmowanie zatrudnienia nawet w znacznej odległości od
miejsca zamieszkania bez konieczności zmiany miejsca zameldowania.
Wszystkie wymienione portale internetowe gromadzące oferty pracy posiadają
wyszukiwarkę, dzięki której można w prosty sposób odnaleźd oferty dla danego miasta,
regionu, czy województwa, a także propozycje zatrudnienia dla danej branży lub według
słowa kluczowego (np. zawodu). Wyszukiwarki te zwracają wyniki wyszukiwania według
daty, dzięki czemu osoby korzystające z tych portali otrzymują w pierwszych wersach
ogłoszenia najnowsze – zamieszczone stosunkowo niedawno213. Możliwe jest także
zamieszczenie w bazie portali internetowych własnego adresu e-mail oraz wypełnienie
formularza, co pozwala portalom automatycznie przesyład najnowsze oferty pracy z danej
branży i regionu na adres e-mail poszukującego zatrudnienia.
Wszystkie oferty pracy, jakie ukazały się na przestrzeni 5 miesięcy w prasie oraz na
portalach internetowych zostały dla celów analizy zakodowane w oparciu o polską
klasyfikację zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy (na podstawie Rozporządzenia
Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 grudnia 2002 roku - Dziennik Ustaw z 2002 r. Nr
222 poz. 1868). Zgodnie z nią wyróżnionych zostało 10 grup wielkich, podzielonych w dalszej
kolejności na grupy duże, średnie i elementarne.
Tabela 1. Struktura grup wielkich klasyfikacji i poziomy kwalifikacji
dużych
średnich
elementarnych
Liczba
zawodów i
specjalności
3
6
33
42
-
4
20
63
394
4
4
18
69
308
3
2
7
20
50
2 lub 3
2
7
20
76
2 lub 3
4
8
13
39
2
4
17
73
311
2
3
20
72
331
2
3
10
21
81
1
1
3
3
4
-
30
116
387
1636
Liczba grup w ramach grupy wielkiej
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Nazwa grupy wielkiej
Parlamentarzyści, wyżsi
urzędnicy i kierownicy
Specjaliści
Technicy i inny średni
personel
Pracownicy biurowi
Pracownicy usług
osobistych i sprzedawcy
Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy
i rybacy
Robotnicy przemysłowi i
rzemieślnicy
Operatorzy i monterzy
maszyn i urządzeo
Pracownicy przy pracach
prostych
Siły zbrojne
RAZEM
Poziom
kwalifikacji
Badania pokazują, że na portalach internetowych średnio co 20 sekund pojawia się nowa oferta pracy, a aż
63% z nich przeznaczonych jest dla specjalistów (Na podstawie: „Dziś pracy szukamy w Internecie”
(http://www.infor.pl/zycie/artykuly/326798,dzis_pracy_szukamy_w_internecie.html),
badania
przeprowadzone przez Reed Index)
Strona
213
265
Źródło: Rozporządzenia MPiPS z 10.12.2002 roku (Dz.U. z 2002 r. Nr 222 poz. 1868)
W dniach od 1 lipca do 17 listopada ukazało się 20 numerów tygodnika „Życie
Kalisza”. Ogółem zebrano z nich do analizy 493 ogłoszenia, jakie zostały zamieszczone w
omawianym okresie. Oznacza to, że średnio na jedno wydanie przypadło 25 ofert
zatrudnienia. Z kolei z „Głosu Wielkopolskiego” analizie poddano 8788 ofert pracy
pochodzących zarówno z codziennych wydao gazety, jak i dodatków (praca.gratka.pl czy
weekend. rynek pracy). Z kolei z czterech portali internetowych ogółem zebrano w ciągu 5
miesięcy 1642 oferty pracy przeznaczone dla mieszkaoców Kalisza i okolic.
Wykres 2. Liczba ofert pracy zamieszczonych w prasie regionalnej i portalach internetowych
portale internetowe
0
0
(0) SIŁY ZBROJNE
prasa
213
287
(1) PRZEDSTAWICIELE WŁADZ PUBLICZNYCH, WYŻSI
URZĘDNICY I KIEROWNICY
84
(2) SPECJALIŚCI
282
722
956
(3) TECHNICY I INNY ŚREDNI PERSONEL
113
(4) PRACOWNICY BIUROWI
630
99
(5) PRACOWNICY USŁUG OSOBISTYCH I
SPRZEDAWCY
1496
0
81
(6) ROLNICY, OGRODNICY, LEŚNICY I RYBACY
54
(7) ROBOTNICY PRZEMYSŁOWI I RZEMIEŚLNICY
3030
39
(8) OPERATORZY I MONTERZY MASZYN I URZĄDZEO
1242
36
(9) PRACOWNICY PRZY PRACACH PROSTYCH
678
0
1000
2000
3000
4000
Strona
Zdecydowanie najwięcej ogłoszeo ukazało się dla robotników przemysłowych i
rzemieślników (grupa zawodowa 7). Z prasy regionalnej i portali internetowych
zamieszczających oferty pracy dla miasta Kalisza i jego okolic ogółem zebrano dla tej grupy
ponad trzy tysiące ogłoszeo. W dalszej kolejności znalazła się grupa 3 – technicy i inny średni
personel (ponad 1600 ofert pracy), przy czym trzeba zauważyd, że niemal równie dużo ofert
znalazło się w prasie, jak i w portalach internetowych. Prawdopodobnie oznacza to, że takich
pracowników poszukuje się równolegle dwoma sposobami, gdyż obie metody są równie
dobre. Zupełnie inaczej było w przypadku „robotników przemysłowych i rzemieślników”,
gdzie niemal wszystkie oferty pochodziły z prasy. Podobna sytuacja dotyczyła ofert pracy dla
266
Źródło: Opracowanie własne na podstawie zamieszczonych ofert
następujących grup zawodowych: „pracownicy usług osobistych i sprzedawcy” (niemal 1500
w prasie, mniej niż 100 w portalach internetowych) oraz „operatorzy i monterzy maszyn i
urządzeo” (ponad 1200 w prasie regionalnej, mniej niż 40 w portalach internetowych). Z
kolei dla grupy zawodowej 1: „przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i
kierownicy” liczba ofert pracy zarówno w prasie, jak i na portalach internetowych była
wyrównana. W ogóle nie odnotowano ofert w grupie „Siły zbrojne”, co wynika z faktu, że w
tej grupie rekrutacja pracowników odbywa się innymi sposobami aniżeli oferty pracy
zamieszczane w ogłoszeniach prasowych, internetowych.
Strona
Analizując oferty z „Życia Kalisza” (ogółem 493 ogłoszenia) pod kątem klasyfikacji
zawodów (według wielkich grup) można stwierdzid, że najwięcej ogłoszeo znalazło się w
grupie „Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy” (176), natomiast najmniej - w grupie
„Pracownicy przy pracach prostych” (1 oferta). Zaskakuje stosunkowo mała liczba (5) ofert
pracy w grupie „Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy” zważywszy na dośd silnie rozwinięty
sektor rolniczy w gminach otaczających Kalisz oraz liczne prace sezonowe, na jakie
niewątpliwie występuje tam zapotrzebowanie. Tymczasem w grupie „Robotnicy przy pracach
prostych”, gdzie kwalifikuje się pomocników przy pracach polowych jest tylko jedno
ogłoszenie. Rolnicy prawdopodobnie nie kierują ogłoszeo o zapotrzebowaniu na takich
pracowników do „Życia Kalisza”, gdyż jest to gazeta silnie związana ze środowiskiem
miejskim. Wolą oni szukad pracowników wśród ludności z najbliższej okolicy, wykorzystują
do ich rekrutacji sieci kontaktów osobistych (pracowników i pomocników przy pracach
ogrodowych oraz rolnych poszukują poprzez kręgi rodzinne i towarzyskie).
W najliczniejszej, bo zawierającej blisko 1/3 ofert pracy grupie „Robotnicy
przemysłowi i rzemieślnicy”, najwięcej ofert pracy dotyczyło następujących zawodów:
„Szwaczki, hafciarki i pokrewni” (56), co wiąże się z dużą ilością firm odzieżowych i
manufaktur tekstylnych znajdujących się w okolicach Kalisza. Drugą, pod względem ilości
ofert pracy, grupą byli „Robotnicy budowy dróg i pokrewni” (32). Oferty te dotyczyły budowy
i remontów dróg, dla zawodów takich jak brukarz czy układacz nawierzchni drogowych. Dużo
ofert pracy było w warsztatach samochodowych, gdzie na zatrudnienie mogli liczyd
przedstawiciele grup takich jak: mechanicy (11), lakiernicy (3), spawacze (12),
elektromechanicy (5), czy też blacharze (6).
Czwartą, wyraźną branżą, jaką można tu wyróżnid, było budownictwo i remonty,
gdzie poszukiwano przede wszystkim murarzy, tynkarzy, monterów instalacji sanitarnych,
cieśli i stolarzy budowlanych – w sumie 17 ofert. Pozostałe propozycje zatrudnienia dotyczyły
drobnego przemysłu przetwórstwa spożywczego (8), oraz specjalistów od obsługi i montażu
maszyn – głównie urządzeo klimatyzacyjnych (12 ofert).
Wśród „Pracowników usług osobistych i sprzedawców” największe zapotrzebowanie
było na fryzjerów, kosmetyczki, manikiurzystki, pedikiurzystki i wizażystki, dla których
pojawiło się 37 ogłoszeo. Wiąże się to z dużą ilością salonów kosmetycznych i zakładów
fryzjerskich, jakie ostatnio są otwierane w Kaliszu. Liczne kursy i szkolenia organizowane
267
12.1. Oferty pracy w prasie
268
Strona
przez PUP oraz dotacje na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej sprawiły, że duża
ilośd osób postanowiła otworzyd taką właśnie działalnośd. Drugą z kolei grupą byli
sprzedawcy i ekspedienci (22 oferty). W sumie 10 ofert dotyczyło usług gastronomicznych:
dla kucharzy i kelnerów. Pozostałe oferty dotyczyły pracowników ochrony (3) oraz osób
zatrudnianych do pomocy w gospodarstwach domowych, a więc: opiekunek (dla dziecka lub
osób starszych) oraz ogrodników (w sumie 9 ogłoszeo).
Trzecią co do ilości ofert grupą byli „Technicy i inny średni personel”. W tej kategorii
najwięcej ofert dotyczyło „Agentów do spraw sprzedaży (handlowców)” (30), czyli głównie
telemarketerów i przedstawicieli handlowych. 14 ofert dla „średniego personelu biurowego”
- sekretarek, asystentów oraz księgowych. Znalazły się też oferty dla doradców
inwestycyjnych w sektorze bankowym (7 ofert) oraz pośredników i doradców zawodowych
(8). 4 oferty skierowane były do „Techników nauk chemicznych, fizycznych i pokrewnych”, a
konkretniej laborantów chemicznych.
W grupie „Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeo” większośd ofert dotyczyła
kierowców samochodów osobowych i ciężarowych – w sumie aż 35 ofert, przeważnie w
firmach kurierskich, spedycyjnych. 7 ofert dotyczyło obsługi ciężkiego sprzętu – maszyn
drogowych, dźwigów, ale też i wózków widłowych.
W kolejnej grupie: „Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy”
17 ofert pracy dotyczyło „Kierowników wewnętrznych jednostek organizacyjnych działalności
podstawowej” zaś 13 „Kierowników pozostałych wewnętrznych jednostek organizacyjnych”.
Wśród „Specjalistów” (grupa zawodowa 2) najbardziej poszukiwanymi pracownikami
byli: „Pielęgniarki i położne” (7 ofert), „Specjaliści kultury i sztuki” (5), „Specjaliści nauk
społecznych i pokrewnych” (4) oraz „Lekarze dentyści” (3).
Spośród „Pracowników biurowych” najwięcej ofert (9) dotyczyło „Pracowników do
spraw ewidencji materiałowej, transportu i produkcji”, czyli najczęściej magazynierów oraz
„Pracowników obsługi biurowej gdzie indziej niesklasyfikowanych” (4 oferty).
Jeśli chodzi o „Rolników, ogrodników, leśników i rybaków”, to poszukiwani byli w
analizowanym okresie czasu jedynie ogrodnicy – 3 oferty.
Generalnie można odnieśd wrażenie, że struktura ofert pracy zamieszczanych w
„Głosie Wielkopolskim” pokrywa się z tą w „Życiu Kalisza”. Jednak przy bardziej pogłębionej
analizie zamieszczanych na łamach tych tytułów ofert, zauważymy rozbieżności między
ofertami w niektórych grupach zawodowych. Przykładem może byd tutaj grupa 9 –
„Pracownicy przy pracach prostych”, która w „Głosie Wielkopolskim” stanowi aż 7% ogólnej
liczby ogłoszeo, podczas gdy w „Życiu Kalisza” pojawiło się tylko jedno takie ogłoszenie.
W ciągu analizowanych 5 miesięcy w „Głosie Wielkopolskim”, podobnie jak w „Życiu
Kalisza”, najwięcej ofert pracy skierowanych było do robotników przemysłowych i
rzemieślników (grupa 7). Wśród tej grupy najliczniejszą branżą jest budowlano-remontowa,
do jej przedstawicieli skierowanych było ponad 50% ofert z tej kategorii, dla zawodów takich
jak: murarz, tynkarz, malarz, dekarz, stolarz, cieśla, betoniarz, zbrojarz, monter rusztowao,
posadzkarz, glazurnik, szklarz , monter instalacji sanitarnych, elektryk itp. Następną wyraźną
grupę stanowiły oferty pracy w warsztatach samochodowych, dla mechaników, lakierników
269
Strona
itp. 173 oferty skierowane były do osób szukających zatrudnienia w przetwórstwie
spożywczym, głównie dla piekarzy, cukierników i rzeźników. Znaczna częśd ofert (139)
skierowana była dla krawców i modystek. Jedynie 22 oferty adresowane były do szwaczek,
czyli mniej niż 1% z tej grupy. Przypomnijmy, że w „Życiu Kalisza” była to najliczniej
reprezentowana kategoria poszukiwanych zawodów. Wynika to z lokalnego charakteru tej
gazety skierowanej głównie do mieszkaoców Kalisza, który jest miastem, gdzie branża
włókiennicza jest zdecydowanie najbardziej rozwinięta w porównaniu z resztą Wielkopolski.
Dlatego też najłatwiej tu o znalezienie wykwalifikowanych pracowników związanych z tym
zawodem. W „Głosie Wielkopolskim” zabrakło ofert dla kategorii „Robotnicy budowlani dróg
i pokrewni”, która to także licznie reprezentowana była w lokalnej gazecie.
Wśród „Pracowników usług osobistych i sprzedawców” najliczniej poszukiwani byli
sprzedawcy, ekspedienci, księgarze, także ekspedytorzy w sprzedaży wysyłkowej (361 ofert).
Tak duża liczba ofert wiąże się z rotacją, jaka następuje na tych stanowiskach – bardzo często
w charakterze sprzedawcy zatrudniani są studenci, jedynie dorabiający sobie w ten sposób i
często zmieniający miejsce pracy. Tuż za nimi uplasowali się „Fryzjerzy, kosmetyczki i
pokrewni” (294), co potwierdza tezę o dynamicznym rozwoju tej branży w regionie. Niemal
tyle samo ofert było związanych z gastronomią – dla kucharzy i kelnerów. 188 ofert
dotyczyło usług ochroniarskich, zaś 95 opiekunek dla dzieci i osób starszych. We wszystkich
tych przypadkach rozkład ofert w analizowanych wydawnictwach był podobny. „Głos
Wielkopolski” na swych łamach zamieszczał też ogłoszenia dla osób poszukujących pracy w
zawodzie modela (45 ofert) oraz „osób do towarzystwa i hostess” (133), których zabrakło w
„Życiu Kalisza”.
W grupie „Operatorzy maszyn i urządzeo” najczęściej poszukiwani byli „kierowcy
samochodów ciężarowych” – adresowano do nich ponad połowę ofert tj. 656. Ponad trzy
razy mniej ofert dotyczyło „kierowców samochodów osobowych” (182). Poszukiwani byli
także „Operatorzy pojazdów wolnobieżnych i pokrewni” – 147 ofert, oraz „operatorzy
maszyn i urządzeo wydobywczych i pokrewni” (75). Zdecydowanie mniej ofert pracy
dotyczyło „monterów urządzeo” (34), „operatorów maszyn poligraficznych i papierniczoprzetwórczych” (22) oraz „operatorów maszyn i urządzeo o obróbki drewna i produkcji
papieru” (13).
W kolejnej grupie – „Techników i innego średniego personelu” – zdecydowanie
najwięcej ofert skierowanych było do handlowców i przedstawicieli handlowych (465 ofert).
Tak duża liczba ofert dla przedstawicieli handlowych wiąże się m.in. z dużą rotacją, jaka w
tym zawodzie występuje. Nie każdy ma odpowiednie predyspozycje do prowadzenia handlu
bezpośredniego, a zarobki, jakie się tam uzyskuje, w zdecydowanej większości oparte są na
wynikach sprzedaży, także osoby, które nie osiągają oczekiwanych wyników szybko
rezygnują z tej formy zatrudnienia. Zdecydowanie mniej propozycji pracy skierowanych było
do „księgowych” (63), „pośredników ubezpieczeniowych” (55), „pracowników do spraw
finansowych i handlowych” (45), „pracowników działalności artystycznej, rozrywki i sportu”
(39), „dealerów i maklerów aktywów finansowych i pokrewnych” (36).
Strona
270
Pozostałe oferty skierowane były do przedstawicieli takich zawodów, jak technik
technologii żywności, dietetyk, fizjoterapeuta (32 oferty), zaopatrzeniowiec (22), czy grafik
komputerowy (11).
Spośród pracowników niewykwalifikowanych najwięcej ofert dotyczyło sprzątaczek i
pomocy domowych (317), znaczna częśd z nich skierowana była do „robotników przy pracach
prostych w przemyśle” (110), oraz pomocników na budowie (97). 66 propozycji pracy
dotyczyło myjni samochodowych, zdarzały się też oferty dla robotników magazynowych,
szatniarzy, ulicznych sprzedawców, rozlepiaczy afiszów, ładowaczy nieczystości płynnych i
tym podobnych.
W kategorii „pracowników biurowych” najczęściej poszukiwano „pracowników
obrotu pieniężnego” czyli kasjerów, sprzedawców biletów, inkasentów oraz pracowników
kolektur (168 ofert), niewiele mniej – „informatorów, pracowników biur podróży,
recepcjonistów, telefonistów” (141) oraz magazynierów (117). 48 ofert skierowanych było
do sekretarek, zaś pozostałe dotyczyły techników prac biurowych, pracowników do spraw
ewidencji ludności, spraw osobowych, pracowników kancelaryjnych i innych.
Najwięcej ofert w grupie „Przedstawicieli władz publicznych, wyższych urzędników i
kierowników” skierowanych było do kierowników i menadżerów związanych z handlem i
usługami oraz marketingiem – w sumie 250 ofert.
Z kolei w grupie „Specjalistów” największa liczba ofert skierowana była do osób
związanych ze służbą zdrowia: farmaceutów (72), lekarzy (19) oraz pielęgniarek i położnych
(16). Następni w kolejności byli „specjaliści do spraw ekonomicznych i zarządzania” (25
ofert), „specjaliści kultury i sztuki” (24), „specjaliści nauk społecznych i pokrewnych” (23)
oraz „inżynierowie i pokrewni” (23).
Jeśli chodzi z kolei o grupę „Ogrodników, leśników, rolników i rybaków” (grupa 6), to
spośród 76 ofert zamieszczonych na łamach „Głosu Wielkopolskiego” w ciągu 5 miesięcy
najwięcej skierowanych było do ogrodników (56 ofert), z kolei z grupy rolników oferty
przeznaczone były dla: „rolników produkcji roślinnej” (7) oraz „hodowców zwierząt i
pokrewnych” (4). Natomiast z grupy leśnicy i rybacy żadna oferta nie była przeznaczona dla
tych ostatnich, jedynie dla leśników – 7 ofert.
Podsumowując zatem – w ciągu omawianego okresu w „Życiu Kalisza”
zamieszczonych zostało 493 ogłoszeo skierowanych do osób poszukujących pracy. W tym
samym czasie, w dzienniku „Głos Wielkopolski” zebrano niemal 18 razy więcej bo aż 8788
ofert pracy. Przeliczając na jedno wydanie tygodnika i dziennika, w „Głosie Wielkopolskim”
ukazywało się nieco ponad 62 ogłoszenia, natomiast w „Życiu Kalisza” – mniej niż 25 ofert
pracy.
Na poniżej zamieszczonym wykresie przedstawione zostały różnice w ilości ogłoszeo
dla głównych grup zawodowych, jakie występują dla analizowanej prasy:
Wykres 3. Porównanie liczby ofert w prasie lokalnej i regionalnej z podziałem na grupy zawodowe
(0) SIŁY ZBROJNE
0,0%
0,0%
Życie Kalisza
6,1%
2,9%
(1) PRZEDSTAWICIELE WŁADZ PUBLICZNYCH, WYŻSI
URZĘDNICY I KIEROWNICY
Głos Wielkopolski
4,3%
3,0%
(2) SPECJALIŚCI
15,6%
(3) TECHNICY I INNY ŚREDNI PERSONEL
10,0%
3,2%
7,0%
16,2%
16,1%
(5) PRACOWNICY USŁUG OSOBISTYCH I
SPRZEDAWCY
1,0%
0,9%
(6) ROLNICY, OGRODNICY, LEŚNICY I RYBACY
35,7%
32,5%
(7) ROBOTNICY PRZEMYSŁOWI I RZEMIEŚLNICY
9,1%
(8) OPERATORZY I MONTERZY MASZYN I URZĄDZEO
(9) PRACOWNICY PRZY PRACACH PROSTYCH
13,6%
0,2%
0,0%
7,7%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
Strona
Pod względem liczbowym największe różnice dotyczą grupy zawodowej 7 („robotnicy
przemysłowi i rzemieślnicy”) – ponad 2600 ofert więcej zamieścił „Głos Wielkopolski”. Dwie
kolejne grupy – 8 („operatorzy maszyn i urządzeo”) oraz 5 („pracownicy usług osobistych i
sprzedawcy”) również były mocno zróżnicowane pod względem liczby ofert pracy
(odpowiednio ponad 1300 i ponad 1100 ofert więcej zamieszczonych na łamach „Głosu”). W
tym zestawieniu najmniejsze różnice odnotowad można dla grupy zawodowej rolników,
ogrodników, leśników i rybaków (grupa 6) – zaledwie 70 ogłoszeo więcej w „Głosie”.
Z kolei procentowe zestawienie, które z pewnością jest znacznie bardziej adekwatne,
pokazuje, że różnice nie są aż tak znaczne. Dla przykładu w grupie zawodowej 5 („pracownicy
usług osobistych i sprzedawcy”) różnice niemal nie występowały w odniesieniu do liczby
wszystkich zamieszczonych ofert w obu tytułach, podobna sytuacja dotyczy grupy 6 („rolnicy,
ogrodnicy, leśnicy i rybacy”).
271
12.2. Oferty pracy w portalach internetowych
Strona
272
Zdecydowanie najwięcej ogłoszeo we wszystkich analizowanych portalach ukazało się
dla średniego personelu i techników (grupa zawodowa 3) – ponad 720 ofert. Wśród niej
zdecydowanie najwięcej ofert pracy dotyczyło grupy „pracownicy do spraw finansowych i
handlowych” (grupa 341): w portalu gowork.pl znalazło się 140 ofert dla całej grupy, w
pracuj.pl – najwięcej – aż 222, w infoPraca.pl – 138, a w gazetapraca.pl – 52. Wśród
najbardziej poszukiwanych pracowników według grup średnich były: grupa 3411 (dealerzy i
maklerzy aktywów finansowych i pokrewni), grupa 3412 (pośrednicy ubezpieczeniowi) oraz
grupa 3415 (agenci do spraw sprzedaży i handlowcy). Stosunkowo dużo ofert pracy
zamieszczono także dla grupy 347 (Pracownicy działalności artystycznej, rozrywki i sportu) –
33 ogłoszenia w sumie – najwięcej w portalu gowork.pl (20) oraz w gazetapraca.pl (10).
Kolejną wielką grupą gromadzącą najwięcej ogłoszeo była grupa 1 (Przedstawiciele
władz publicznych, urzędnicy i kierownicy) – we wszystkich 4 analizowanych portalach
internetowych w ciągu 5 miesięcy zamieszczono dla tej grupy 213 ofert pracy. W tej grupie
najliczniejsze były dwie grupy duże – 122 (Kierownicy wewnętrznych jednostek
organizacyjnych działalności podstawowej) i 123 (Kierownicy pozostałych wewnętrznych
jednostek organizacyjnych). Wynika to w dużym stopniu z obowiązku publikowania ofert
pracy przez jednostki sektora finansów publicznych.
W dalszej kolejności najwięcej ofert pracy zamieszczonych zostało w grupie 4
(Pracownicy biurowi) – we wszystkich 4 portalach internetowych zamieszczono 113
ogłoszeo, najwięcej w następujących grupach dużych: informatorzy, pracownicy biur
podróży, recepcjoniści i telefoniści; pracownicy obrotu pieniężnego oraz pracownicy obsługi
biurowej, gdzie indziej niesklasyfikowani.
Pozostałe grupy zawodowe zgromadziły na wszystkich analizowanych portalach
internetowych ogółem nie więcej niż 100 ofert pracy w ciągu analizowanego okresu 5
miesięcy. Zdecydowanie najwięcej ofert we wszystkich grupach zawodowych
zamieszczonych zostało na portalu gowork.pl.
Dla robotników przemysłowych oraz rzemieślników (grupa zawodowa 7) najwięcej
ogłoszeo zostało zamieszczonych na portalu gazetapraca.pl, najmniej – na gowork.pl i
infoPraca.pl. Z kolei te dwa ostatnie portale miały znacząco więcej ogłoszeo do zaoferowania
pracownikom przy pracach prostych, a więc niewykwalifikowanym pracownikom fizycznym,
podczas gdy na pracuj.pl i gazetapraca.pl takich ogłoszeo nie było w ogóle.
Wykres 4. Liczba ofert pracy zamieszczonych w analizowanych portalach internetowych według grup
500
400
300
200
gowork.pl
pracuj.pl
infoPraca.pl
gazetapraca.pl
(0) SIŁY ZBROJNE
0
0
0
0
(1) PRZEDSTAWICIELE WŁADZ
PUBLICZNYCH, WYŻSI URZĘDNICY I
KIEROWNICY
61
68
50
34
(2) SPECJALIŚCI
18
36
22
8
(3) TECHNICY I INNY ŚREDNI
PERSONEL
173
246
143
160
32
45
25
11
(5) PRACOWNICY USŁUG OSOBISTYCH
I SPRZEDAWCY
40
19
25
15
(6) ROLNICY, OGRODNICY, LEŚNICY I
RYBACY
0
0
0
0
(7) ROBOTNICY PRZEMYSŁOWI I
RZEMIEŚLNICY
8
10
8
28
(8) OPERATORZY I MONTERZY
MASZYN I URZĄDZEO
13
9
14
3
(9) PRACOWNICY PRZY PRACACH
PROSTYCH
20
1
15
0
Strona
0
273
100
274
Strona
Znamienne, że grupa zawodowa obejmująca techników i inny średni personel
techniczny, dla której na wszystkich analizowanych portalach internetowych zgromadzonych
zostało najwięcej ofert pracy, widnieje także w statystykach powiatowego urzędu pracy w
Kaliszu jako jedna z grup najliczniej reprezentowana przez zarejestrowanych bezrobotnych
zaraz po grupie robotników i mechaników (operatorów maszyn i urządzeo) oraz
rzemieślników (por. Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie
grodzkim i ziemskim kaliskim, stan na 30 czerwca 2010 roku).
Podsumowując – w analizowanym okresie od lipca do listopada 2010 roku na
czterech portalach internetowych zgromadzono ogółem ponad 1600 ofert pracy
przeznaczonych dla mieszkaoców Kalisza i okolic. W zestawieniu ofert uderza przewaga
ogłoszeo skierowanych do techników i innego średniego personelu (grupa zawodowa 3) – we
wszystkich portalach stanowiły one ok. 50% wszystkich ofert. Najwięcej z nich
zgromadzonych zostało na portalu pracuj.pl (niemal 57% wszystkich ofert). Wśród tych ofert,
najwięcej skierowanych było pracowników ds. finansowych i handlowych (w sumie na
wszystkich analizowanych portalach znalazło się 552 ogłoszenia), a konkretnie do agentów
ds. sprzedaży, pośredników ubezpieczeniowych oraz dealerów i maklerów. W dalszej
kolejności najliczniejszą grupą pod względem liczby zamieszczonych ofert pracy była grupa 1
– przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy, dla której ogółem
zamieszczono 213 ofert zatrudnienia. Na zbliżonym poziomie pod względem liczby
zamieszczonych ofert pracy były dwie kolejne grupy zawodowe: pracownicy usług osobistych
i sprzedawcy (grupa 5) oraz pracownicy biurowi (grupa 4). Odpowiednio zebrały one po 99 i
113 ofert.
Portale internetowe zawierające oferty pracy cieszą się sporą i ciągle rosnącą
popularnością z uwagi na łatwośd dostępu, możliwośd filtrowania zamieszczonych ogłoszeo
według miejscowości, branży, słów kluczowych, wysokości wynagrodzenia, odległości od
wskazanej miejscowości itd., dzięki czemu można w prosty sposób otrzymad najbardziej
pasujące wyniki. Dodatkowo można także monitorowad ogłoszenia, które nadal są aktualne,
chod zostały zamieszczone kilka dni lub tygodni wcześniej (dla porównania: oferty w prasie
lokalnej czy regionalnej ukazują się systematycznie, ale stosunkowo rzadko – np. raz w
tygodniu i ich monitoring uzależniony jest od zakupu gazety).
W związku z tymi możliwościami należy się spodziewad, że poszukiwanie zatrudnienia
poprzez ogłoszenia w portalach internetowych będzie się rozwijało, a portale te będą dążyd
do określonych specjalizacji. Aktualnie nie można bowiem mówid o specjalizacji portali, z
uwagi na fakt, że różnice pomiędzy liczbą ofert pracy w poszczególnych grupach zawodów
nie są znaczne. Jedynie w portalu gazetapraca.pl można zauważyd nieco mniejszą liczbę ofert
pracy dla pracowników przy pracach prostych, pracowników biurowych, a także ofert
zatrudnienia dla operatorów i monterów maszyn i urządzeo aniżeli w pozostałych
analizowanych portalach, chod byd może wynika to z ogólnej znacznie mniejszej liczby ofert
pracy aniżeli w innych portalach.
12.3. Dodatkowe wymagania
Niemal jedna trzecia (32%) ogłoszeo oferujących zatrudnienie, zamieszczonych na
łamach „Głosu Wielkopolskiego” w ciągu 5 analizowanych miesięcy, zawierała dodatkowe
wymagania, poza podaniem zawodu lub branży, w której potencjalny pracownik miałby
zostad zatrudniony. W „Życiu Kalisza” z kolei dodatkowe wymagania były dołączone do
niemal połowy ofert (49,1%), które ukazały się od lipca do listopada. Najbardziej popularnym
wymaganiem, w obu przypadkach, była koniecznośd posiadania wcześniejszego
doświadczenia zawodowego zgłaszających się kandydatów (w przypadku „Życia Kalisza” taki
wymóg zawierała ponad 1/3 ofert pracy wzbogacona o dodatkowe warunki).
Wykres 5. Porównanie liczby ofert w prasie lokalnej i regionalnej zawierających
dodatkowe wymagania dla kandydatów
doświadczenie zawodowe (mniej niż 5 lat)
6,2%
prawo jazdy kat. C
19,0%
4,5%
prawo jazdy kat. E
13,8%
11,2%
10,8%
prawo jazdy kat. B
7,4%
6,7%
dyspozycyjnośd
4,5%
6,1%
osoby niepełnosprawne
6,6%
5,9%
język angielski
język niemiecki
5,0%
4,6%
wiek powyżej 50 lat
4,1%
4,5%
wiek poniżej 30 lat
2,5%
4,3%
licencja ochroniarska
0,4%
0,9%
niekaralnośd
0,7%
5,8%
doświadczenie zawodowe (5 lat i więcej)
0,0%
0,5%
prawo jazdy kat. D
0,0%
0,5%
język rosyjski
0,0%
0,0%
język hiszpaoski
1,7%
0,0%
Życie Kalisza
inny język obcy
1,7%
0,0%
Głos Wielkopolski
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
275
2,1%
0,6%
Strona
język francuski
36,4%
21,1%
Najbardziej zbliżone liczebnie były następujące wymagania skierowane do
potencjalnych kandydatów na wolne stanowiska: posiadanie prawa jazdy kat. B (ok. 11% w
obu tytułach), dyspozycyjnośd (ok. 7%), znajomośd języka angielskiego (ok. 6%) i języka
niemieckiego (ok. 5%). Z kolei znaczne różnice odnosiły się do następujących wymogów:
doświadczenie zawodowe (zdecydowanie częściej takie żądanie wysuwali pracodawcy
zamieszczający ogłoszenie w „Życiu Kalisza”), prawo jazdy kat. C i E (tego znacznie częściej
wymagali pracodawcy przesyłający ofertę dla „Głosu Wielkopolskiego”). Szczegółowe dane
dotyczące różnic pomiędzy wymaganiami zamieszczonymi w ofertach pracy przez
pracodawców przedstawia powyższy wykres.
Dodatkowe wymagania zatrudniających, odnosiły się najczęściej do umiejętności,
cech osobowościowych lub doświadczenia zawodowego potencjalnych pracowników. Takie
dodatkowe wymagania widniały przy niemal połowie wszystkich ofert pracy. Umieszczanie w
ofercie pracy dodatkowych informacji na temat oczekiwanych przez pracodawcę
umiejętności lub kwalifikacji potencjalnych pracowników służy m.in. wstępnej selekcji,
sprecyzowaniu oczekiwao zatrudniającego odnośnie przyszłego pracownika, próby
oszczędności czasu podczas rekrutacji, itp. W „Życiu Kalisza” 242 oferty pracy uzupełnione
były o dodatkowe wymagania wobec kandydatów:
Wykres 6. Dodatkowe wymagania zamieszczane w ofertach pracy w „Życiu Kalisza”
doświadczenie zawodowe
88
prawo jazdy kat. B
27
dyspozycyjnośd
18
język angielski
16
prawo jazdy kat. C
15
niekaralnośd
14
język niemiecki
12
11
prawo jazdy kat. E
11
wiek >50 lat
10
wiek < 30 lat
6
język francuski
4
inny język obcy
4
1
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Strona
język hiszpaoski
276
5
214
Art. 21. Ust. 1 ustawy o rehabilitacji
Strona
277
Wymóg wcześniejszego doświadczenia zawodowego (najczęściej na podobnym
stanowisku – dotyczy to przede wszystkim stanowisk kierowniczych) powtarzał się
najczęściej – aż 88 razy, co oznacza, że zawierało go niemal 1/5 wszystkich ogłoszeo (18%).
Warto przyjrzed się bliżej temu wymogowi – otóż 1/5 przyszłych pracodawców oczekuje od
pracowników doświadczenia, ale to doświadczenie nie musi byd dłuższe niż 5 lat (żadne
ogłoszenie nie zawierało informacji „z doświadczeniem min. 5 letnim”). Może wynikad to
m.in. z faktu, że pracodawcy chcieliby, aby pracownik był już gotowy do podjęcia
obowiązków i nie wymagał dodatkowego szkolenia, wdrażania na stanowisko, a
jednocześnie będzie skłonny zredukowad swoje oczekiwania finansowe w przeciwieostwie
do kandydata z dłuższym stażem zawodowym.
Drugim najbardziej popularnym wymogiem jest posiadanie prawa jazdy, które jest
konieczne w przypadku firm transportowych, kurierskich czy spedycyjnych, ale też bardzo
istotne dla przedstawicieli handlowych, którzy niejednokrotnie zmuszeni są służbowo
przemieszczad się na znaczne odległości w celu pozyskania/utrzymania klientów.
Do najpopularniejszych wymogów należy także znajomośd języków obcych (przede
wszystkim języka angielskiego, ale wybór języka obcego uzależniony jest od posiadania
określonych zagranicznych kontrahentów).
Niekaralnośd – głównie dotyczy przyszłych pracowników ochrony osób i mienia, jest
to wymóg konieczny do spełnienia, ale taki warunek może także postawid inny pracodawca.
W przypadku ochrony również często pojawia się wymóg posiadania pozwolenia na broo,
jednakże w analizowanym przedziale czasowym żadna oferta pracy nie była tak
uwarunkowana. Licencji ochroniarskiej wymagał tylko jeden pracodawca. Popularne jest
oferowanie zatrudnienia w tej branży wraz z możliwością uzyskania takiej licencji.
Orzeczenie o niepełnosprawności wymagane jest w firmach, które mają
przystosowane dla takich osób miejsca pracy. PFRON współfinansuje pensje
niepełnosprawnych pracowników, zaś pracodawcy mogą liczyd na ulgi podatkowe.
Dodatkowo w firmach zatrudniających powyżej 25 pracowników, jeżeli zatrudnienie osób
niepełnosprawnych jest na niższym poziomie aniżeli 6%, pracodawca płaci ustawowo
naliczane kwoty na Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych214.
Jeśli chodzi o „Głos Wielkopolski”, to dodatkowe wymagania w stosunku do
przyszłych, potencjalnych pracowników znalazły się aż w 2837 ofertach. Oznacza to, że co
trzecia oferta (dokładnie 32%) zawierała dodatkowy wymóg.
Wykres 7. Dodatkowe wymagania w zamieszczonych ofertach pracy na łamach „Głosu Wielkopolskiego”
doświadczenie zawodowe (mniej niż 5 lat)
598
prawo jazdy kat. C
540
prawo jazdy kat. E
392
prawo jazdy kat. B
306
dyspozycyjnośd
190
172
język angielski
166
język niemiecki
131
wiek powyżej 50 lat
127
wiek poniżej 30 lat
122
26
niekaralnośd
19
język francuski
17
doświadczenie zawodowe (5 lat i więcej)
15
prawo jazdy kat. D
14
język rosyjski
1
język hiszpaoski
1
inny język obcy
1
0
100
200
300
400
500
600
700
Strona
278
Wymagania dodatkowe w stosunku do przyszłych pracowników zamieszczane w
„Głosie Wielkopolskim” pokrywają się z tymi z „Życia Kalisza”. Warto zauważyd, że jeśli
zsumujemy wszystkie kategorie (B, C i E), to posiadanie prawa jazdy jest najczęściej
oczekiwanym wymogiem. Nie dziwi to, zważywszy, że kierowcy są najbardziej poszukiwaną
grupą zawodową. Dużo ofert zawiera sformułowanie „dyspozycyjnośd” co może oznaczad
zarówno gotowośd do odbywania podróży służbowych, jak i nienormowany czas pracy.
12.4. Podsumowanie
Strona
279
W okresie od lipca do listopada 2010 roku zgromadzono niemal 11000 ofert pracy
zamieszczonych na łamach dwóch tytułów prasy: „Głosu Wielkopolskiego” (dziennika
regionalnego) oraz „Życia Kalisza” (tygodnika o charakterze lokalnym) oraz w czterech
portalach internetowych: (gazetapraca.pl, infoPraca.pl, pracuj.pl oraz gowork.pl).
Najbardziej znaczące w zestawieniu ofert pracy pochodzących z różnych źródeł, ale
skierowanych do mieszkaoców ziemi kaliskiej jest to, że wśród najbardziej poszukiwanych
zawodów brak takich, do których konieczne jest posiadanie wyższego wykształcania.
Potwierdza to tezę o nadmiernej liczbie osób z wyższym wykształceniem na rynku pracy i
niedoborze absolwentów szkół zawodowych i technicznych, zwłaszcza w branży budowlanej.
Najbardziej poszukiwane zawody, do których zaliczają się kierowcy z prawem jazdy kat. C+E,
czy robotnicy branży budowlanej wskazują na potrzebę organizowania takich kursów
zawodowych.
Znaczące, że porównując dane z ofert pracy zamieszczonych w prasie ze statystykami
prowadzonymi przez Powiatowy Urząd Pracy w Kaliszu (por. Monitoring zawodów
deficytowych i nadwyżkowych w powiecie grodzkim i ziemskim kaliskim, stan na 30 czerwca
2010 roku), można dojśd do wniosku, że w zestawieniach najbardziej poszukiwanych
pracowników i osób zarejestrowanych jako bezrobotne według zawodów, widnieją niemal te
same grupy zawodowe. Dla przykładu kaliscy bezrobotni najliczniej reprezentują następujące
zawody: sprzedawca, technik mechanik, ślusarz, krawiec, szwaczka, technik budownictwa, a
więc te, do których w dużej mierze kierowane są oferty pracy w prasie kaliskiej. Odrębną
kategorię stanowią natomiast bezrobotni absolwenci, dla których faktycznie ofert pracy nie
ma. Najczęściej rejestrują się absolwenci następujących kierunków: specjaliści ds.
ekonomicznych i zarządzania, archeolodzy, socjolodzy, inżynierowie budownictwa,
ekonomiści, nauczyciele, specjaliści administracji publicznej. Taki stan rzeczy potwierdza tezę
o nadprodukcji na kaliskim rynku pracy absolwentów szkół wyższych, dla których brak ofert
pracy i którzy w dużej mierze zasilają szeregi osób bez pracy i bez prawa do zasiłku.
13. Przyszłość rynku pracy w m. Kaliszu i powiecie kaliskim
215
Wprowadzenie do nauki o przedsiębiorstwie, (red.) Marek Brzezioski, Difin, Warszawa 2007, s. 151.
Zob. Korporacje międzynarodowe w Polsce. Wyzwania w dobie globalizacji i regionalizacji, Difin, Warszawa
2002, s. 27-28.
216
Strona
Czynnikami determinującymi sytuację na współczesnym rynku pracy są:
 globalizacja,
 umiędzynarodowienie,
 rozwój technologii,
 rozwój organizacji i przemiany relacji międzyludzkich,
 mobilności przestrzenna siły roboczej wynikająca nie tylko z otwarcia europejskich
rynków pracy, ale także większej dostępności do dalekobieżnych środków transportu,
 zwiększająca się konsumpcja,
 zmiany kulturowe – wzrost aspiracji związanych ze stylem i standardem życia,
 starzenie się społeczeostwa,
 wzrost świadomości ekologicznej.
Wpływ procesów umiędzynarodowienia i globalizacji gospodarki dotyczy wszystkich
podmiotów gospodarczych ponieważ zmusza je do konkurowania i współpracy już nie tylko
na lokalnych rynkach, ale i na rynkach światowych.
Proces umiędzynarodowienia początkowo dotyczył tylko dużych przedsiębiorstw,
działających w dużej skali. Niezbędnym było dla nich poszukiwanie nowych i taoszych źródeł
surowców, siły roboczej i rynków zbytu. Współcześnie współpraca międzynarodowa dotyczy
również faz przedprodukcyjnych (np. badania, projektowanie, przygotowanie produkcji) i
poprodukcyjnych (serwisowanie).
Natomiast globalizacja, gdy omawiad ją tylko z gospodarczego punktu widzenia,
zmusza podmioty gospodarcze do „zacieśniania wzajemnych powiązao handlowych,
inwestycyjnych i umownych między gospodarkami różnych krajów”215. Gdy przyjąd
perspektywę przedsiębiorstwa, wówczas możemy powiedzied, że globalizacja sprawiła, iż
konkurencyjnośd danego przedsiębiorstwa na określonym rynku jest w znacznym stopniu
zdeterminowana jego pozycją na innych rynkach i na odwrót.
Innym procesem, który jest w dużej mierze konsekwencją rozwoju technologii
komunikacyjnych i umiędzynarodowienia jest proces integrowania gospodarek i podmiotów
gospodarczych w skali regionalnej zwany regionalizacją. Gdy powiązania ekonomiczne w
regionach intensyfikują się i pogłębiają tworząc zintegrowane gospodarki, wówczas mówimy
o regionalizacji. Bywa, że jest to proces regulowany przez politykę paostwa lub paostw, na
terytorium których region leży. Dochodzi jednak do sytuacji, w których powiązania między
podmiotami gospodarczymi są procesem niejako naturalnym, spontanicznym216.
280
Nie przetrwają najsilniejsze gatunki ani najbardziej inteligentne, ale te które będą mogły najlepiej przystosowad
się do zmian i rozwijad się
K. Darwin
Strona
281
Przemiany, jakie zachodzą na współczesnym zglobalizowanym rynku pracy dotyczą
również Kalisza i powiatu kaliskiego. Działają tu duże międzynarodowe firmy, a wiele firm z
kapitałem polskim współpracuje z partnerami z innych paostw. Powoduje to sytuację, w
której z jednej strony można spodziewad się wyższego stopnia innowacyjności, a także
zyskowności wynikającej z dużych rynków zbytu. Z drugiej jednak strony taka współzależnośd
jest obarczona większym ryzykiem ekonomicznym.
Z punktu widzenia nauk społecznych, takich jak socjologia i ekonomia stosunki pracy
są relacją między kapitałem i pracą. Te zaś tworzone są przez organizacje i ludzi. Tym samym
stosunki pracy odnoszą się do relacji między pracodawcami i pracobiorcami, ale także
organizacjami tworzonymi przez te grupy (np. związki pracodawców i związki zawodowe)
oraz paostwem. Istotne jest zatem uwzględnienie sfery społecznej, ekonomicznej i
politycznej stosunków pracy. Sfery te przeplatają się ponieważ procesy demograficzne
dotyczą każdej z nich. Wpływają bowiem na strukturę wiekową społeczeostwa, a zatem
zapotrzebowanie na świadczenia z zakresu polityki społecznej, ale także determinują podaż i
popyt oraz jakośd siły roboczej, poziom konsumpcji i produktywnośd, wreszcie powodują
zróżnicowane tendencje w zakresie postaw obywatelskich, aktywności politycznej i
społecznej. Z drugiej strony wskaźniki takie jak przyrost naturalny, czy migracje zależą od
rozwoju społeczno-gospodarczego, a zatem od tego czy ludnośd zamieszkująca dany obszar
uznaje go za dobre miejsce do życia, założenia rodziny. Natomiast polityka władz
samorządowych wpływa na chęd do inwestowania, osiedlania się, a tym samym do wzrostu
wpływów z podatków, musi jednak uwzględniad potrzeby dotyczące przedszkoli, szkół,
miejsc pracy, a także rozwoju infrastruktury komunikacyjnej i transportowej.
Podejmując próbę zarysowania przyszłości rynku pracy w Kaliszu i powiecie kaliskim,
przyjrzed należy się wskaźnikom społeczno-ekonomicznym i przewidywaniom aktorów
społecznych biorących udział w badaniach realizowanych w ramach projektu systemowego
„Kaliszki rynek pracy – szanse i zagrożenia”.
13.1. Demografia
Dokonując próby prognozowania rynku pracy należybrad pod uwagę szczególnie
kształtowanie się poziomu, dynamiki i struktury pracujących według sektorów
ekonomicznych217. Według prognozy ludności do 2030 roku liczebnośd mieszkaoców Kalisza i
powiatu kaliskiego będzie prezentowad się w sposób przedstawiony na poniższym wykresie.
Przewidywana struktura w podziale na płed w ujęciu procentowym nie zmieni się, kobiety
będą stanowid ok. 53% mieszkaoców powiatu grodzkiego. W powiecie ziemskim proporcje
kobiet i mężczyzn będą mniej więcej równe, z niewielką przewagą kobiet (50,6% – 52%).
Wykres 1. Prognoza ludności na lata 2003-2030.
40000
60000
80000
100000
2011
80557
2012
80719
2013
80826
2014
81029
2015
81186
2016
81372
2017
81489
2018
81645
2019
81784
2020
81938
2021
82069
2022
82166
2023
82267
2024
82372
2025
82425
2026
82417
2027
82477
2028
82405
2029
82333
2030
82313
Powiat kaliski
105613
105047
104508
103902
103307
102627
101899
101182
100392
99559
98702
97771
96864
95899
94893
93850
92811
91734
90600
89472
Powiat m. Kalisz
Opracowanie własne na podstawie danych GUS.
217
120000
Zob. Krajowa strategia zatrudnienia na lata 2007 – 2013, s. 46.
282
20000
Strona
0
Zmiany liczby ludności w każdym z powiatów różnią się. Najbliższe dwie dekady to dla
Kalisza stopniowe zmniejszanie liczby ludności o ponad 15%. Dla powiatu kaliskiego
natomiast to niewielki, nieco ponad 2%-owy wzrost liczebności mieszkaoców. Bardziej
istotna jest jednak struktura ludności w podziale na grupy wiekowe.
Wykres 2. Prognoza struktury wiekowej powiatu kaliskiego w latach 2011-2030.
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
2011
20%
2012
19%
64%
17%
2013
19%
64%
17%
2014
19%
64%
17%
2015
19%
64%
18%
2016
18%
63%
18%
2017
18%
63%
19%
2018
18%
63%
19%
2019
18%
62%
20%
2020
18%
62%
20%
2021
18%
62%
20%
2022
18%
61%
21%
2023
18%
61%
21%
2024
18%
61%
22%
2025
18%
60%
22%
2026
17%
60%
23%
2027
17%
60%
23%
2028
17%
60%
23%
2029
17%
59%
24%
2030
16%
59%
24%
64%
0-17
18-59/64
100%
16%
60+/64+
283
10%
Strona
0%
Wykres 3. Prognoza struktury wiekowej powiatu m. Kalisz w latach 2011-2030.
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
2011
16%
64%
20%
2012
16%
63%
21%
2013
16%
63%
22%
2014
15%
62%
22%
2015
15%
62%
23%
2016
15%
61%
24%
2017
15%
61%
25%
2018
14%
60%
25%
2019
14%
60%
26%
2020
14%
59%
27%
2021
14%
59%
27%
2022
14%
58%
28%
2023
14%
58%
28%
2024
14%
58%
29%
2025
13%
58%
29%
2026
13%
57%
29%
2027
13%
57%
30%
2028
13%
57%
30%
2029
13%
57%
30%
2030
12%
57%
0-17
18-59/64
100%
31%
60+/64+
284
10%
Strona
0%
218
Zob. Starzenie się populacji wyzwaniem dla polityki społecznej, materiały konferencyjne, Kraków 2003, s. 36.
285
Strona
Powyższe wykresy obrazują, jak zmieni się struktura ludności w obu powiatach.
Przewiduje się istotny wzrost odsetka osób w wieku poprodukcyjnym. Wzrost liczby ludności
w powiecie kaliskim nie oznacza więc jedynie pozytywnych skutków w postaci wzrostu
wpływów z podatków, konsumpcji i siły gospodarczej powiatu. Obserwowane zmniejszenie
odsetka osób w wieku produkcyjnym w strukturze ludności oznacza koniecznośd
podejmowania odpowiednich kroków związanych z rozwojem służby zdrowia, świadczeo
społecznych, organizacji przedsięwzięd i podejmowania działao skierowanych do osób
starszych. Konsekwencje zmniejszania się odsetka ludności w wieku przedprodukcyjnym i
produkcyjnym, a także zwiększenia udziału osób w wieku poprodukcyjnym w strukturze
ludności determinuje koniecznośd oszacowania:
 zapotrzebowania na miejsca w szkołach,
 zapotrzebowania na miejsca pracy,
 zasobów siły roboczej,
 zasobów pracy,
 liczby małżeostw i związanych z tym potrzeb mieszkaniowych,
 skali migracji,
 liczby przyszłych emerytów,
 potrzeb związanych ze służbą zdrowia,
 ryzyka związanego z nasileniem się ubóstwa w najstarszych grupach wiekowych w skutek
zwiększenia wypłat i zmniejszenia wpłat do systemu emerytalnego.
Starzenie się społeczeostwa jest realnym zagrożeniem rozwojowym szczególnie dla
miasta Kalisza, jednak dotyczyd też będzie powiatu kaliskiego, bowiem stanowią one dla
siebie źródło zasobów i pracy. W powiecie kaliskim w 2009 roku na 100 osób w wieku
produkcyjnym przypadało 25 osób w wieku poprodukcyjnym. Natomiast w Kaliszu liczba ta
wyniosła niemal 30. O ile więc podaż osób młodych na rynku pracy będzie się zmniejszad,
zwiększad się będzie podaż pracowników z coraz wyższych grup wiekowych.
W Krajowej Strategii Zatrudnienia wskazuje się, że zwiększenie liczby ludności w
wieku produkcyjnym w najbliższych latach i zmiany demograficzne będą czynnikami
sprzyjającymi ograniczaniu natężenia bezrobocia oraz wzrostu wskaźnika zatrudnienia. W
okresie najbliższych kilku lat oczywiście oznacza to wzrost produktywności, a przy
sprzyjającej koniunkturze gospodarczej wzrost zatrudnienia i rozwój gospodarczy. Należy
jednak uwzględnid fakt zwiększenia wskaźnika obciążenia ludności w wieku produkcyjnym
ludnością w wieku poprodukcyjnym. W omawianych powiatach mamy do czynienia ze
zmniejszaniem odsetka ludności w wieku produkcyjnym, co potęguje to obciążenie.
Proces starzenia się ludności wymaga przemyślanej reformy systemu emerytalnego, a
także efektywnego oddziaływania na wzrost wskaźnika aktywności zawodowej. W
przeciwnym wypadku spodziewad się można zmniejszania produktywności pracy,
zwiększania obciążeo finansowych rynku pracy, zmniejszenia konsumpcji ludności.218
13.2. Pracujący i pracodawcy
Istotny dla przyszłości kaliskiego rynku pracy jest wzrost wskaźnika zatrudnienia219.
Na przestrzeni lat 2003 – 2008220 wartośd tego wskaźnika była znacznie niższa niż średnia
krajowa i wojewódzka. We wspomnianym okresie wprawdzie wartośd wskaźnika wzrosła na
każdym poziomie agregacji administracyjno-terytorialnej, ale w przypadku omawianych
powiatów jest to wynik słaby. Obrazuje to poniższy wykres.
Wykres 4. Wskaźnik zatrudnienia w Polsce, województwie wielkopolskim, podregionie kaliskim,
powiecie kaliskim i powiecie m. Kalisz w latach 2003-2008.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
51%
56%
2003
43%
49%
45%
51%
56%
2004
43%
48%
46%
52%
56%
2005
44%
48%
47%
53%
57%
2006
44%
47%
47%
55%
60%
2007
45%
46%
49%
56%
60%
2008
46%
47%
50%
Polska
Wielkopolska
Podregion kaliski
powiat kaliski
powiat m. Kalisz
219
220
Stosunek liczby osób zatrudnionych do całkowitej liczby ludności w wieku produkcyjnym
Brak bardziej aktualnych danych GUS dla powiatów.
Strona
286
Zakładany (w umiarkowanym wariancie221) w KSZ poziom wskaźnika zatrudnienia dla
Polski w IV kwartale 2013 roku wynosid ma 60%, czyli wyższy od osiągniętego w 2006 roku 222
o 7 punktów procentowych. Powiaty kaliski i m. Kalisz charakteryzuje jednak relatywnie niska
stopa bezrobocia, co z jednej strony oznacza dobrą sytuację na lokalnym rynku pracy, z
drugiej strony, powoduje pewne trudności przy tworzeniu potencjalnych nowych miejsc
pracy. Ich tworzenie, jako jeden z elementów polityki rynku pracy, jest szczególnie ważne w
przypadku powiatu kaliskiego nie tylko ze względu na wzrastającą liczbę ludności, ale przede
wszystkim z uwagi na strukturę zatrudnienia w głównych gałęziach gospodarki tego powiatu.
Wykres 5. Liczba zatrudnionych w głównych sektorach gospodarki w powiecie kaliskim w latach 2003-2008.
25 000
20 000
2 387
1 377
2 368
1 269
2 482
1 413
2 410
1 422
2 414
1 296
2 324
1 455
3 531
3 332
3 273
3 164
3 335
3 500
16 021
16 046
16 108
16 076
16 085
16 180
2003
2004
2005
2006
2007
2008
15 000
10 000
5 000
0
rolnictwo
przemysł
usługi rynkowe
usługi nierynkowe
KSZ s. 49.
Gdy tworzono KSZ.
223
Polskie rolnictwo na tle rolnictwa unii europejskiej – ocena dystansu, Jerzy Baoski, IGiPZ PAN, Warszawa
2001, s. 26.
222
Strona
221
287
Jak widad zdecydowana większośd mieszkaoców pracuje w sektorze rolnictwa.
Uwzględnid jednak należy fakt, że tylko częśd osób zatrudnionych jest w rolnictwie w pełnym
wymiarze godzin. Tymczasem zmniejszanie się liczby zatrudnionych w rolnictwie jest
zjawiskiem koniecznym i nieuniknionym. Proces ten został zahamowany częściowo w skutek
wzrostu bezrobocia, które nie sprzyja odpływowi ludności z rolnictwa. „Wręcz odwrotnie,
właściciele niewielkich gospodarstw rolnych utrzymujący się dotychczas z pracy poza nimi, są
zwalniani w pierwszej kolejności”223.
Powracająca koniunktura gospodarcza w pewnej mierze ułatwia podjęcie działao na
rzecz rozwoju pozarolniczych form aktywności zawodowej mieszkaoców powiatu kaliskiego.
Należy więc uwzględnid ten czynnik przy formułowaniu i wdrażaniu polityki zatrudnienia.
Trzeba też wziąd pod uwagę fakt, że ludnośd wiejska ma ogólnie rzecz biorąc niższe
kwalifikacje zawodowe niż mieszkaocy miast, a to zmniejsza szanse jej zatrudnienia.
Powiat kaliski jest również w odmiennej sytuacji niż obszary wiejskie w krajach tzw.
starej Unii, w których w wyniku modernizacji rolnictwa znacznie zmniejszyła się gęstośd
zaludnienia, w wyniku odpływu ludności do miast. Skutkowało to powiększeniem się
powierzchni obszarów peryferyjnych, a co za tym idzie pogorszeniem warunków dla rozwoju
przedsiębiorczości. „Silna fala migracji osłabiła potencjał ekonomiczny i społeczny obszarów
wiejskich”224. W przypadku powiatu kaliskiego obserwujemy jednak nie tylko zwiększenie
liczby ludności, ale również związany z tym wzrost kapitału intelektualnego na lokalnym
rynku pracy. Jest to skutek tendencji suburbanizacyjnych225 w Kaliszu i powiecie kaliskim. Jest
więc to sytuacja dużo bardziej korzystna. Potencjalne działania prorozwojowe mogą bowiem
spotkad się z szerszym, bardziej aktywnym poparciem przemian.
Struktura zatrudnienia w powiecie m. Kalisz jest znacznie bardziej zróżnicowana.
Dominuje zatrudnienie w przemyśle i usługach rynkowych. Można przypuszczad, że bardziej
intensywnie rozwijad się będzie sektor usług rynkowych. Wzrost zatrudnienia w przemyśle
jest możliwy głównie w ramach przywracania pełnych mocy produkcyjnych przedsiębiorstw,
które musiały je ograniczyd. Poza tym wysoce prawdopodobny jest wzrost zatrudnienia w
budownictwie i powiązanych branżach.
Wykres 6. Liczba zatrudnionych w głównych sektorach gospodarki w powiecie m. Kalisz w latach 2003 – 2008.
40 000
35 000
30 000
7 609
7 827
7 696
7 800
7 815
7 644
9 589
10 289
10 811
10 928
11 409
11 691
13 327
13 496
13 223
13 482
13 709
14 001
1 141
1 170
1 167
1 184
1 182
1 202
2003
2004
2005
2006
2007
2008
25 000
20 000
15 000
10 000
5 000
0
rolnictwo
przemysł
usługi rynkowe
usługi nierynkowe
Strona
2001, s. 27.
225
Suburbanizacja to:
1. Urbanizacja strefy podmiejskiej. Przeobrażenia morfologii fizycznej i społecznej oraz funkcji w sąsiedztwie
miasta;
2. Decentralizacja przestrzenna ludności i podmiotów gospodarczych (miasto centralne strefa podmiejska)
3. Faza rozwoju wielkiego miasta. Szybszy wzrost liczby ludności i podmiotów gospodarczych w strefie
podmiejskiej niż w mieście centralnym.
288
224
Z ogólnopolskich badao prowadzonych na zlecenie Narodowego Banku Polskiego 226
wynika, że pracodawcy mimo kryzysu gospodarczego przewidują niewielki wzrost
wynagrodzeo (o 0,9%). Warto wspomnied, że jest to wyraźny przejaw funkcjonowania tzw.
rynku pracy pracodawcy, charakteryzującego się w skrócie tym, że to pracodawca dyktuje
warunki. Przed kryzysem gospodarczym, gdy można było mówid o istnieniu w Polsce rynku
pracy pracownika np. w listopadzie 2007 roku przewidywane przez pracodawców wzrosty
wynagrodzeo przekraczały 7%.
Od października 2006 zmniejsza się odsetek przedsiębiorców zapowiadających
podwyżki wynagrodzeo w swoim przedsiębiorstwie. Wówczas wynosił on 57,3%, w rok
później 48,4%, w listopadzie 2008 27,1%, w 2009 – 18%, a w maju 2010 16,7%. Należy przy
tym podkreślid, że wyraźnie wzrasta odsetek przedsiębiorców zapowiadających utrzymanie
wysokości wynagrodzeo (w październiku 2006 było to 30,6%, w maju 2010 – 73,4%).
Niewielki jest wzrost odsetka przedsiębiorców deklarujących zmniejszenie wysokości
wynagrodzeo (z 0,6% w październiku 2006, przez 1,8% w listopadzie 2008 i 3,6% w maju
2009, do 1,6% w maju 2010).
Kaliscy przedsiębiorcy podczas prowadzonych badao stwierdzali, że kondycja ich firm
jest niezadowalająca. Jako najbardziej dotkliwy problem postrzegali braki żywej gotówki na
rynku, brak kapitału, który można by przeznaczyd na inwestycje, wynikający z opóźniania
spłaty zobowiązao przez kontrahentów.
Wśród najbardziej dotkliwych problemów wymieniali też trudności związane ze
współpracą z urzędami, a także wzrost większości kosztów związanych z prowadzeniem
działalności gospodarczej
Istotne jest płynące z badao NBP wskazanie, że podobnie jak we wcześniejszych
edycjach badania, „nie ujawniła się zależnośd pomiędzy stopą bezrobocia w badanych
powiatach, a wysokością planowanych przez pracodawców podwyżek wynagrodzeo”227.
Warto również podkreślid zależnośd między wielkością przedsiębiorstwa, a skłonnością do
ulegania presji płacowej. Okazuje się bowiem, że mikroprzedsiębiorstwa charakteryzuje
większa skłonnośd do ulegania presji płacowej, niż pozostałe podmioty gospodarcze.
Zarówno w powiecie kaliskim, jak i Kaliszu od 2002 roku odnotowywany jest
nieprzerwany nominalny wzrost wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia
brutto.
Strona
panelowych badao opinii pracodawców i bezrobotnych w latach 2006 - 2009), s. 4. Badania ankietowa z 1600
pracodawcami i 2000 bezrobotnych. Badania terenowe w maju 2010 r. zostały przeprowadzone we wszystkich
województwach. W zależności od województwa badaniami zostały objęte trzy lub pięd powiatów. Struktura
próby bezrobotnych według czasu pozostawania na bezrobociu jest następująca: do 6 miesięcy – 54,3%; od 6
do 12 miesięcy – 20,1%; powyżej 12 miesięcy – 25,6 %. Struktura pracodawców według wielkości
przedsiębiorstw jest następująca: mikro – 42,1%, małe – 30,6%, średnie – 19,5% i duże – 7,8%. Ogółem w
badanych przedsiębiorstwach było zatrudnionych 150 066 pracowników.
227
Rynek pracy w Polsce…, s. 4.
289
226
Wykres 7. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto
w powiecie kaliskim i powiecie m. Kalisz w latach 2002-2009.
3 000,00 zł
2 500,00 zł
2 000,00 zł
2 223,29 zł
1 908,26 zł
2 418,10 zł
2 048,71 zł
2003
2004
2005
2006
2007
2 777,37 zł
2 494,19 zł
2 139,04 zł
1 801,39 zł
2002
2 662,95 zł
2 355,83 zł
2 164,20 zł
1 741,39 zł
500,00 zł
2 096,01 zł
1 716,31 zł
1 000,00 zł
2 035,05 zł
1 655,12 zł
1 500,00 zł
2008
2009
- zł
powiat kaliski
powiat m. Kalisz
Wzrost ten jednak nie idzie w parze z wzrostem zamożności mieszkaoców Kalisza,
jeśli uwzględni się stosunek wysokości wynagrodzeo do średniej krajowej. Tylko nieznacznie
zmniejszyła się różnica między wysokością przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto,
a średnią krajową płacą.
Wykres 8. Relacja miesięcznego wynagrodzenia brutto do średniej krajowej
w powiecie kaliskim i powiecie m. Kalisz w latach 2002-2009.
73,9%
2002
90,6%
74,1%
2003
89,8%
72,3%
2004
85,3%
71,9%
2005
powiat kaliski
84,4%
84,3%
72,4%
71,5%
2006
2007
powiat m. Kalisz
84,3%
83,8%
75,2%
74,6%
2008
2009
290
90,9%
Strona
100,0%
90,0%
80,0%
70,0%
60,0%
50,0%
40,0%
30,0%
20,0%
10,0%
0,0%
291
Strona
Z wywiadów przeprowadzonych z przedstawicielami pracodawców z terenów Kalisza i
powiatu kaliskiego wynika, że poziom średnich wynagrodzeo pracowników szeregowych z
niewielkim doświadczeniem zawodowym, niezależnie od branży rzadko kiedy przekracza
2000 zł netto, średnio wynosi ok. 1500 zł, więc niewiele ponad pensję minimalną,
zagwarantowaną ustawowo:
Minimalna pensja plus 100-200 zł. Czyli koło 1500 zł brutto. Tylko, że płacimy też
wszystkie podatki;
Generalnie 1.317,- dla pracownika produkcyjnego. (…) dużo jest firm, gdzie jednak to
wynagrodzenie minimalne funkcjonuje.
Wypowiedzi pracodawców wskazują, że w pierwszym kwartale 2010 roku nie było
odczuwalnej podwyżki wynagrodzeo. Jedyna, która miała miejsce to ta, związana z
podwyższeniem pensji minimalnej, która w ubiegłym roku wyniosła o 40 zł brutto więcej:
 U nas w zakładzie co roku ustawowo są podwyższane pensje.
Pod względem pozapłacowych świadczeo sytuacja na kaliskim rynku pracy
charakteryzuje zachowawczośd i stagnacja. Bywa, że małe przedsiębiorstwa oferują swoim
pracownikom świadczenia w naturze (na przykład pracownicy piekarni otrzymują codziennie
pieczywo). Zakres świadczeo pozapłacowych jest znacznie bardziej rozbudowany w
przypadku dużych przedsiębiorstw. Tych jednak jest niewiele, a w większości są to firmy z
kapitałem zagranicznym, a tym samym innym stosunkiem do takich rozwiązao. Zdaniem
dużej części badanych dodatkowe, pozapłacowe mobilizowanie pracowników nie jest
potrzebne, powinni oni wykonywad swoje obowiązki w ramach pensji, ewentualnie dają
okazjonalne premie finansowe.
Zaobserwowano istotne zróżnicowanie powiatów pod względem nakładów
inwestycyjnych przedsiębiorstw. Szczególnie wyraźnie widad to w przeliczeniu na jednego
mieszkaoca. W 2008 roku wartośd tego wskaźnika dla powiatu kaliskiego wyniosła 745 zł, a w
2009 była o jedną czwartą niższa (558 zł). W Kaliszu było to odpowiednio 3074 zł w 2008 i
2641 zł w 2009 roku. W obu powiatach największe nakłady inwestycyjne w 2009 roku
ponosiły przedsiębiorstwa z sektora przemysłowego i budownictwa (64% w Kaliszu i 76,6% w
powiecie kaliskim). Warto wskazad, że tylko w powiecie kaliskim odnotowano zwiększenie
udziału przedsiębiorstw z tej sekcji w stosunku do 2008 roku (69,5%).
W przypadku sekcji, których udział w ogóle nakładów na inwestycje przekracza 80% w
Kaliszu i 94% w powiecie kaliskim, czyli przemysł i budownictwo oraz handel; naprawa
pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i
gastronomia; informacja i komunikacja, w obu powiatach odnotowano zmniejszenie
wysokości nakładów w porównaniu lat 2009 do 2008 o odpowiednio 16% i 24% w Kaliszu i
17% i 58% w powiecie kaliskim.
W podziale na poszczególne sekcje gospodarki największy procentowy wzrost
wysokości wynagrodzeo deklarowali pracodawcy z sekcji G, czyli handel hurtowy i detaliczny;
naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i
domowego. Najniższy procentowy wzrost wysokości płac deklarowali pracodawcy z sekcji F,
czyli budownictwa.
228
Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku
229
Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Strona
292
W podziale na poszczególne sekcje PKD 2004 w Kaliszu odnotowano zmniejszenie
liczby podmiotów w sekcji G228, w której zarejestrowanych było ich najwięcej (31% ogółu
podmiotów gospodarczych w 2009). Regres ten trwa od 2002 roku, a liczba przedsiębiorstw
w tej sekcji była mniejsza w 2009 roku w porównaniu z 2002 o 16%.
Regres dotyczy też sekcji przetwórstwa przemysłowego (D), która jest trzecią pod
względem liczby zarejestrowanych w niej przedsiębiorstw w Kaliszu (9%). W porównaniu do
2002 roku ich liczba w 2009 roku była mniejsza o 12%. Coraz niższe wartości odnotowywano
nieprzerwanie w latach 2002 – 2008. Nieznaczne odbicie odnotowano w 2009 roku.
Wzrost liczby przedsiębiorstw odnotowano natomiast w drugiej co do liczebności
podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w m. Kaliszu, sekcji K 229 (19%). W porównaniu
do 2002 roku liczba przedsiębiorstw z tej sekcji była wyższa w 2009 roku o 2%.
Wahania liczby zarejestrowanych podmiotów odnotowano w sekcji F, czyli
budownictwie. Jest to czwarta pod względem liczby zarejestrowanych w Kaliszu pomiotów.
Jednak ich liczba była w 2009 roku o 2% mniejsza od tej, jaką odnotowano w roku 2002.
W powiecie kaliskim znów zaobserwowad można odmienny stan rzeczy od tego, który
prezentuje powiat m. Kalisz. Jak wspomniano w powiecie kaliskim liczba przedsiębiorstw
zwiększa się od 2004 roku. Wśród wyróżnionych sekcji zmniejszenie liczby przedsiębiorstw w
zestawieniu danych za rok 2009 z danymi z 2004 odnotowano tylko w jednej sekcji – K.
Największy wzrost liczby podmiotów gospodarczych odnotowano w sekcjach:
 sekcja A - Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo – 31%
 sekcja F – Budownictwo – 33%,
 sekcja O - Działalnośd usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała – 24%,
 sekcja I - Transport, gospodarka magazynowa i łącznośd – 17%.
Jeśli przewidywania i poglądy kaliskich przedsiębiorców są zbliżone do tych
prezentowanych przez przedsiębiorców w badaniach przeprowadzonych przez NBP można
mied nadzieję na poprawę sytuacji ekonomicznej pracowników zatrudnionych w
przedsiębiorstwach na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego. Sektor usług związanych z
handlem i naprawami, a także budownictwem i powiązanych z nim gałęzi są największymi
pracodawcami w omawianych powiatach. Są to sekcje i sektory, które najszybciej reagują na
poprawę koniunktury gospodarczej, dlatego można liczyd na nią również w Kaliszu i powiecie
kaliskim.
Zarówno przewidywany przez przedsiębiorców w badaniu NBP wzrost wysokości płac,
jak i odnotowany wzrost oczekiwao płacowych świadczą o poprawiającej się nie tylko ocenie,
ale i realnej sytuacji gospodarczej.
Niemal jedna czwarta pracodawców badanych przez NBP zadeklarowała, że
planowała zwiększyd zatrudnienie do kooca 2010 roku. Zdecydowana większośd (71,6%)
zamierzała utrzymad zatrudnienie na dotychczasowym poziomie.
Wykres 9. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych zwolnionych z przyczyn dotyczących zakładu pracy Kaliszu i
powiecie kaliskim w latach 2002 – 2009.
1 400
1 292
1 117
1 200
925
1 000
822
800
782
659
657
574
600
543
477
345
218
400
200
416
268
172
227
0
2002
2003
2004
2005
m. Kalisz
2006
2007
2008
2009
p. kaliski
13.3. Bezrobotni
Poziom stopy bezrobocia w powiecie kaliskim i Kaliszu jest na niemal równym
poziomie. Warto zaznaczyd, że poziom ten jest niższy niż średnia wojewódzka. Świadczy to o
relatywnie dobrej sytuacji gospodarczej regionu kaliskiego.
Wykres 10. Poziom stopy bezrobocia w Kaliszu, powiecie kaliskim i województwie wielkopolskim
w latach 2004 – 2010.
20%
18%
16%
15,9%
14,7%
14%
14,6%
12,9%
11,5%11,7%
12%
10%
8%
17,2%
16,0%
8,3%
7,3% 7,8%
14,6%
5,8%
6%
8,4%
9,3%
6,4%
8,2%
4%
9,1%
8,4%
8,3%
2009
2010
5,9%
2%
2005
2006
powiat m. Kalisz
2007
powiat kaliski
2008
woj. wielkopolskie
Opracowanie własne na podstawie danych GUS; PUP Kalisz (dla woj. dane z XI 2010).
Strona
2004
293
0%
Strona
294
Wypowiedzi przedsiębiorców zebrane podczas badao wskazują, że sytuacja na rynku
pracy mogłaby byd lepsza. Problemem okazują się braki kadrowe. Przedsiębiorcy zgodnie
przyznają, że mimo dużego bezrobocia, jest im ciężko zdobyd nowych pracowników nie tylko
odpowiednio wykwalifikowanych, ale także właściwie zmotywowanych do pracy:
 Nawet osoby ze stopniem doktora potrafią byd nieprzygotowane mentalnie do pracy.
 Myślę, że niestety za nami jest pewien bagaż systemu, w którym funkcjonowaliśmy, czyli
czy się stoi czy się leży, to się należy.
Zdaniem części pracodawców znaczna częśd bezrobotnych w ogóle nie jest
zainteresowana podjęciem pracy:
 Tutaj też trochę popsuł ludzi system, jak dostają zasiłek, nie mają motywacji do pracy.
 Jak Polska będzie bogatszym krajem, to taka sytuacja się będzie rozwijała, ludzie będą
woleli zamiast iśd po szkole do pracy, żyd na „socjalu”.
Jak wynika z wywiadów przeprowadzonych z pracodawcami w Kaliszu i powiecie
kaliskim, częśd bezrobotnych nie chce podejmowad zatrudnienia, ze względu na wysokie
oczekiwania płacowe:
 Nie są to sytuacje jednostkowe, że mąż i żona mają dwójkę dzieci i nie pracują. Ja pytam:
z czego wy żyjecie? A on na to, że nie wie, ale jedna i druga mama im pomaga. Ale czemu
ty nie pójdziesz do pracy? Bo on nie będzie pracował za 1 500 zł, musiałby zarabiad
powyżej 2 500 zł, bo inaczej mu się nie opłaca.
Wyniki wspomnianego badania NBP wskazują, że aspiracje płacowe są silnie
zróżnicowane ze względu na czas dojazdu do pracy. Ankietowani bezrobotni byliby gotowi
podjąd pracę, do której dojazd zajmowałby nie więcej niż pół godziny przy płacy nie
przekraczającej 1700 zł netto. Natomiast przy dojazdach trwających około 1 godziny
minimalna płaca netto, która skłoniłaby respondentów do podjęcia pracy w regionie, w
którym mieszkają musiałaby wynosid co najmniej 2080 zł. Minimalna wysokośd płacy netto,
która skłoniłaby respondentów do zmiany miejsca zamieszkania w celu podjęcia pracy
musiałaby wynosid prawie 3000 zł.
W przypadku kaliskiego rynku pracy stawki te będą najprawdopodobniej niższe, ale
istotne okazuje się kontynuowanie i intensyfikacja działao na rzecz wspierania przepływu siły
roboczej w ramach integracji aglomeracji kalisko-ostrowskiej. Warto podkreślid również
zaobserwowaną w badaniach NBP zależnośd między poziomem wykształcenia, a
aspiracjami płacowymi bezrobotnych. Bezrobotni z wyższym wykształceniem mają większe
oczekiwania płacowe, niż osoby z wykształceniem średnim lub zasadniczym zawodowym.
Wykres 11. Rozkład procentowy zarejestrowanych bezrobotnych zameldowanych w m. Kaliszu pod względem
wykształcenia, w latach 2002 – IX 2010.
0%
20%
2002
5%
24%
2003
6%
24%
2004
7%
23%
2005
8%
2006
9%
2007
40%
60%
7%
24%
12%
33%
8%
30%
33%
8%
29%
33%
28%
33%
26%
33%
8%
25%
2008
15%
2009
14%
22%
IX 2010
14%
23%
9%
23%
wyższe
zasadnicze zawodowe
100%
31%
8%
24%
80%
24%
9%
31%
25%
9%
28%
25%
9%
30%
25%
29%
Opracowanie własne na podstawie danych GUS; PUP Kalisz.
Wykres 12. Rozkład procentowy zarejestrowanych bezrobotnych zameldowanych w powiecie kaliskim pod
względem wykształcenia, w latach 2002 – IX 2010.
2002 2%
20%
20%
2003 3%
21%
30%
40%
4%
50%
60%
70%
80%
40%
4%
90%
34%
39%
33%
2004
4%
22%
5%
36%
34%
2005
4%
21%
5%
36%
34%
2006
4%
22%
34%
35%
2007
10%
2008
12%
2009
13%
IX 2010
14%
5%
24%
21%
23%
25%
wyższe
zasadnicze zawodowe
8%
29%
9%
29%
30%
10%
9%
100%
28%
28%
26%
29%
24%
Opracowanie własne na podstawie danych GUS; PUP Kalisz.
295
10%
Strona
0%
296
Strona
Zwiększający się odsetek osób z wyższym wykształceniem wśród zarejestrowanych
bezrobotnych jest kolejnym argumentem za intensyfikacją działao w obszarze doradztwa
zawodowego, a także dostosowania oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy.
Nie dziwi również wykazana w badaniach NBP zależnośd między stopą bezrobocia, a
oczekiwaniami płacowymi. Bezrobotni z powiatów o niskiej stopie bezrobocia (oraz ze
stołecznych powiatów województw, które również charakteryzują się relatywnie niskim
bezrobociem) mieli wyższe aspiracje płacowe, niż bezrobotni z powiatów o wysokiej stopie
bezrobocia.
Wskutek pojawienia się dekoniunktury gospodarczej zmniejszyła się w ostatnich
latach w Polsce skala emigracji zarobkowych. Według badao NBP przedsiębiorcy coraz
rzadziej wskazują na migracje zarobkowe jako czynnik wpływający na:
 odejścia pracowników z pracy,
 trudności ze znalezieniem wykwalifikowanych kandydatów do pracy,
 wzrost wynagrodzeo w ich przedsiębiorstwach.
Wobec pojawienia się nowych możliwości związanych z otwarciem rynku pracy przez
Niemcy i Austrię problemem dla rozwoju gospodarczego może okazad się gwałtowny wzrost
zapotrzebowania na pracowników z wykształceniem zawodowym. Niemcy oferują bowiem
kandydatom do szkół zawodowych roczną, dwuletnią lub trzyletnią naukę zawodu w
placówkach oddalonych o 200-300 km od granicy. Wysokośd stypendium może wynieśd
nawet 1,2 tys. euro.
Na tym polu może dochodzid do konfliktu interesów. Z jednej strony instytucje rynku
pracy podejmują działania na rzecz umożliwienia skorzystania z nadarzającej się okazji
znalezienia zatrudnienia. Na przykład Powiatowy Urząd Pracy w Nysie organizuje w marcu
targi, na których mają ogłaszad się niemieckie szkoły i firmy, które chcą przyjąd młodych
Polaków. Z drugiej strony samorząd województwa opolskiego dostrzegając zagrożenie
demograficzne i ekonomiczne emigracji zarobkowej organizuje programy "Opolskie - tutaj
zostaję", i "Opolskie - tutaj powracam", które mają zatrzymad odpływ młodych mieszkaoców
albo zachęcad emigrantów do powrotu.
O ile można zrozumied przedsięwzięcia podejmowane przez PUP w Nysie, gdzie stopa
bezrobocia w powiecie sięga 19%, o tyle na terenie powiatów kaliskiego i miasta Kalisz nie
należy promowad możliwości związanych z otwarciem niemieckiego rynku pracy.
Atrakcyjnośd otwarcia rynku pracy zależy również od przyjętej perspektywy. Z jednej
strony poprawią się statystyki dotyczące bezrobocia, ale z czasem emigracja zarobkowa
przyniesie negatywne skutki w postaci deficytu siły roboczej, konieczności zamykania szkół,
zmniejszania się zasobów kapitału ludzkiego, itp.
Wyniki badania przeprowadzonego dla NBP wskazują, że osoby bezrobotne
deklarujące chęd wyjazdu za granicę w celu podjęcia pracy, zdecydowałyby się zostad, gdyby
otrzymały propozycję zatrudnienia ze średnią wysokością płacy netto na poziomie 2629 zł.
Problem emigracji zarobkowych za granicę w niewielkim stopniu dotknął powiat
kaliski i Kalisz. Zaobserwowano wprawdzie wzrost tego wskaźnika w latach 2006 i 2007,
jednak nie był on szczególnie silny. Otwierający się w maju 2011 roku niemiecki rynek pracy
charakteryzowad będzie jednak duża chłonnośd wynikająca z zapotrzebowania na
wykwalifikowanych pracowników fizycznych, ale także wysoko wykwalifikowanych
specjalistów i pracowników umysłowych.
W kwestii aktywizacji rynku pracy „Zakres prowadzonej polityki rynku pracy zależy od
wielkości środków finansowych pozostających w dyspozycji urzędów pracy, to jest od
wielkości i struktury wydatków z Funduszu Pracy.”230 Wydatki te rosły z roku na rok, wzrasta
również efektywnośd ich wydatkowania, a także efektywnośd zatrudnieniowa realizowanych
programów, jednak już w roku 2011 środki finansowe, jakimi będą dysponowały urzędy
pracy z przeznaczeniem na aktywizację bezrobotnych będą zdecydowanie mniejsze 231.
Konieczne jest podjęcie działao uwzględniających wstrzymanie środków finansowych
płynących budżetu Unii Europejskiej. Należy więc realizowad przedsięwzięcia zapewniające
długoterminowe miejsca pracy, a nie takie, które zostaną zlikwidowane po ustaniu
finansowania, albo realizacji projektów strukturalnych.
13.4. Oferta edukacyjna
231
Wstępne szacunki Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej wskazują, że będą to środki mniejsze o ok.50% w
porównaniu z rokiem 2010.
Strona
230
297
Słowa-klucze współczesnego rynku pracy to: elastycznośd, mobilnośd, kreatywnośd,
otwartośd i innowacyjnośd. Wprawdzie nadużywanie tych terminów skutkuje rozmyciem ich
znaczeo, jednak nie da się ukryd, że rozwijanie, podtrzymywanie i rozpowszechnianie postaw
związanych z tymi pojęciami jest niezbędne dla osób funkcjonujących na rynku pracy w
demokratycznych paostwach o rozwiniętej gospodarce kapitalistycznej. Dynamika zmian
dotyczy nie tylko najnowszych technologii związanych z informatyką, telekomunikacją,
biologią czy genetyką. Przekłada się ona na całokształt relacji ekonomiczno-zawodowych.
Zawody, które kilka lat temu były nie tylko modne, ale przede wszystkim pożądane przez
pracodawców, dziś często stają się zawodami nadwyżkowymi, dającymi niewielkie szanse na
zatrudnienie. Uświadomiony przez doradcę zawodowego młody człowiek szukając swojego
miejsca na rynku pracy musi nauczyd się patrzed w przyszłośd.
W przyszłośd patrzed muszą również placówki edukacyjne i szkoleniowe.
Odpowiednia oferta kierunków kształcenia pozwoli przyciągnąd większą liczbę uczniów. Jest
to szczególnie istotna kwestia na kaliskim rynku pracy wobec wspomnianych danych
pochodzących z Prognozy ludności na lata 2002 – 2030.
Wśród
nowych
specjalności
proponowanych
uczniom
w
szkołach
ponadgimnazjalnych i policealnych wymienid można:
 technik usług finansowych,
 technik cyfrowych procesów graficznych,
 florysta,







232
www.nauka.gov.pl
Strona
298
operator dźwięku,
realizator dźwięku,
technik transportu drogowego,
opiekun medyczny,
technik turystyki wiejskiej,
ortoptysta,
terapeuta zajęciowy.
Uczelnie wyższe otwierają kierunki takie jak: dietetyka, inżynieria biomedyczna,
nanotechnologia. Niestety nadal zainteresowanie przyszłych studentów skupia się na
kierunkach humanistycznych, co jest sprzeczne z zapotrzebowaniem rynku pracy. Świadczy
to albo o braku świadomości, jak istotne jest o d p o w i e d n i e wykształcenie, albo o braku
odpowiedzialności przyszłych studentów. Trudno bowiem winid właścicieli prywatnych szkół,
że oferują kierunki, na które jest popyt. Zadaniem władz jest uświadamianie konieczności
dokonywania przemyślanych wyborów. Może byd ono realizowane za pośrednictwem
rozwiniętego systemu doradztwa zawodowego.
Zapowiedzią poprawiającego się stopnia świadomości wśród kandydatów na studia
jest fakt, iż w 2010 roku „po raz pierwszy od lat politechniki okazały się równie popularne
wśród kandydatów na studia, co prestiżowe uniwersytety. Wskaźnik ilustrujący liczbę
kandydatów przypadających na jedno wolne miejsce w obu typach szkół był identyczny: 3,5”
232
. Wśród 20 kierunków cieszących się największą popularnością, jedną trzecią stanowiły
kierunki inżynierskie, znajdujące się na liście specjalności strategicznych dla rozwoju polskiej
gospodarki.
Na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego funkcjonują trzy placówki o charakterze szkoły
wyższej:
 wydział Pedagogiczno-Artystyczny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu;
 Paostwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w
Kaliszu;
 wydział zamiejscowy Wyższej Szkoły Finansów i Informatyki im. prof. J. Chechlioskiego w
Łodzi.
Tabela 1. Liczba studentów w podregionie kaliskim w latach 2004 – 2009
ogółem
2004
2005
2006
2007
2008
2009
11 567
12 174
11 354
10 155
9 031
8 163
kierunek
pedagogiczne
2 316
2 117
2 082
1 859
1 657
1 755
humanistyczne
1 148
1 189
1 201
1 080
931
882
artystyczne
66
96
120
147
154
157
społeczne
0
0
0
0
0
262
ekonomia i administracja
4 604
4 861
4 279
3 828
3 474
2 664
dziennikarstwo i informacja
0
0
0
0
0
35
fizyczne
15
46
57
59
28
8
informatyczne
119
198
206
175
156
83
medyczne
910
1 283
1 335
1 114
1 127
1 062
inżynieryjno-techniczne
1 358
1 398
1 196
1 044
808
672
produkcja i przetwórstwo
0
0
0
118
111
73
architektura i budownictwo
226
189
157
143
133
107
ochrona środowiska
805
797
721
588
452
403
233
Brak danych GUS na niższym poziomie agregacji terytorialno-administracyjnej.
Strona
W regionie kaliskim233 najwięcej osób kształci się na kierunkach studiów związanych z
ekonomią i administracją, ich liczba jednak zmniejsza się stale od 2005 roku. W okresie 2004
– 2008 zmniejszała się również liczba studentów pedagogiki, jednak w 2009 odnotowano
wzrost ich liczebności. W porównaniu do 2004 roku, w 2009 odnotowano aż 17%-towy
wzrost liczby studentów kierunków medycznych. Jednak największy, bo aż 138%-towy wzrost
liczby studentów w porównaniu 2009 roku do 2004, odnotowano dla kierunków
artystycznych. Największy spadek liczby studentów w porównaniu tych lat odnotowano
natomiast dla kierunku architektura i budownictwo (o 53%). W zestawieniu tym o 51%
zmniejszyła się liczba studentów kierunków inżynieryjno-technicznych, a o 50% ochrony
środowiska.
Dodatkową możliwością dostosowania swoich kwalifikacji do potrzeb rynku pracy są
studia podyplomowe. Należy zaznaczyd przy tym, że uczelnie wyższe w swojej ofercie
studiów podyplomowych nie ograniczają się do poszerzania już zdobytej wiedzy, raczej
ukierunkowują na nowe ścieżki rozwoju. Często są to specjalizacje bardzo wąskie, np.
299
psychologia transportu, zarządzanie wartością klienta, czy wybrane problemy odkrywkowej
eksploracji węgla brunatnego.
Każda spośród placówek posiadających uprawnienia szkoły wyższej w Kaliszu, ma w
swojej ofercie edukacyjnej studia uzupełniające magisterskie i studia podyplomowe. Uczelnie
kaliskie oferowały w 2010 roku 8 kierunków studiów podyplomowych.
Wobec zmian demograficznych, a także uwzględniając odsetek osób z
wykształceniem wyższym wśród bezrobotnych warto przeanalizowad możliwośd poszerzenia
oferty właśnie studiów podyplomowych, jako szansy na dostosowanie kwalifikacji do
zapotrzebowania rynku pracy.
Na przestrzeni lat 2004 – 2009 znacznie zmniejszyła się liczba studentów studiujących
na terenie podregionu kaliskiego234.
Wykres 13. Liczba studentów w podregionie kaliskim wg typów uczelni wyższych w latach 2004 – 2009.
0
1 000
2 000
2004
3 000
2005
2006
2007
2 377
766
7 000
1 519
1 234
1 575
1 081
8 000
7 705
7 507
4 248
6 906
3 933
6 152
3 606
3 895
9 000
7 216
4 238
2 645
1 077
6 000
4 431
3 156
1 564
2009
5 000
2 448
1 333
2008
4 000
5 010
pozostałe szkoły wyższe (w tym paostwowe wyższe szkoły zawodowe)
uniwersytety
234
Brak danych na niższym poziomie agregacji administracyjnej.
Strona
wyższe szkoły techniczne
300
wyższe szkoły ekonomiczne
Strona
301
Istnieje wysokie prawdopodobieostwo, że kadry kształcące się na uczelniach
wyższych na terenie Kalisza będą posiadad kwalifikacje w coraz mniejszym stopniu
dostosowane do potrzeb lokalnego rynku pracy. Wynikad to będzie z faktu zmniejszającej się
liczby studentów, a co za tym idzie ograniczaniem kierunków do najbardziej popularnych,
dających pewnośd pełnego obłożenia. Z drugiej strony do kierunków wymagających jak
najmniejszych inwestycji i infrastruktury. Studenci mający odpowiednie możliwości
finansowe będą studiowad w dużych miastach oferujących nie tylko większą różnorodnośd
kierunków studiów, ale też lepsze perspektywy pracy. Do tego dochodzi jeszcze czynnik
nadal utrzymującego się wyższego prestiżu uczelni publicznych. Istotne jest zatem nie tylko
umożliwienie uzyskania wyższego wykształcenia, ale podejmowanie działao promocyjnych, a
także z zakresu doradztwa zawodowego mających na celu uświadomienie znaczenia
podejmowanych wyborów edukacyjnych. Przy tym działania takie nie mogą ograniczyd się do
jednorazowej „pogadanki” w czasie 9 czy 12 lat edukacji szkolnej.
Szkolnictwo ponadgimnazjalne jest zdecydowanie domeną Kalisza. Liczba uczniów w
liceach ogólnokształcących z powiatu kaliskiego stanowi zaledwie 2% liczby uczniów
uczęszczających do liceum w Kaliszu. Natomiast w przypadku szkół zawodowych liczba
uczniów z powiatu ziemskiego stanowi kilkanaście procent liczby uczniów szkół zawodowych
z Kalisza.
Wyraźne zmniejszenie liczby uczniów jest oczywiście skutkiem niżu demograficznego.
Należy jednak zauważyd, że w przypadku miasta Kalisza odnotowano wzrost liczby uczniów w
szkołach zawodowych. Jest to pozytywna tendencja z punktu widzenia potrzeb rynku pracy.
Uwzględnid przy tym należy możliwośd odpływu dużej części uczniów i absolwentów szkół
zawodowych w wyniku wspomnianego otwarcia niemieckiego rynku pracy.
Wykres 14. Liczba uczniów szkół zawodowych, liceów ogólnokształcących i szkół policealnych dla młodzieży
na terenie Kalisza w latach 2004-2009.
4 000
3 568
3 568
3 635
1 145
1 182
1 171
1 132
1 163
1 208
270
216
280
334
349
291
2004
2005
2006
2007
2008
2009
3 626
3 455
3 316
3 500
3 000
2 500
2 000
1 500
1 000
500
0
ponadgimnazjalne zasadnicze szkoły zawodowe dla młodzieży bez specjalnych - uczniowie
licea ogólnokształcące ponadgimnazjalne dla młodzieży bez specjalnych - uczniowie
szkoły policealne dla młodzieży bez specjalnych - uczniowie
Wykres 15. Liczba uczniów szkół zawodowych, liceów ogólnokształcących i szkół policealnych dla młodzieży
bez specjalnych w powiecie kaliskim w latach 2004 – 2009.
250
177
150
176
200
201
168
168
144
123
120
50
0
17
67
15
0
0
2007
2008
0
0
2004
2005
2006
2009
ponadgimnazjalne zasadnicze szkoły zawodowe dla młodzieży bez specjalnych uczniowie
licea ogólnokształcące ponadgimnazjalne dla młodzieży bez specjalnych - uczniowie
szkoły policealne dla młodzieży bez specjalnych - uczniowie
302
100
186
Strona
200
187
235
Zob. http://poznan.gazeta.pl/poznan/1,36001,9082213,Rzez_rzemiosla__czyli_brakuje_fachowcow.html.
Strona
303
Emigracja zarobkowa uczniów i absolwentów szkół zawodowych w najbliższych latach
jest dużo bardziej prawdopodobna niż innych grup zawodowych. Wynika to przede
wszystkim z dużego zapotrzebowania na wykwalifikowanych pracowników w wielu krajach
zachodniej Europy. Np. jedna z krakowskich agencji pracy planuje w Wielkopolsce szkolid
rzeźników w wykrawaniu szynki i łopatki wieprzowej, aby potem wysład ich do pracy w
Wielkiej Brytanii235.
Warto wziąd pod uwagę możliwości rozwojowe lokalnego rynku pracy. Poważnym
atutem jest duży zasób siły roboczej wykwalifikowanej w zakresie zawodów rzemieślniczych.
Oferta kształcenia przyszłych rzemieślników czy techników musi byd elastyczna. Istotne jest
zatem zarówno tworzenie klas kształcących w nowych zawodach, ale nie oznacza to, że
należy rezygnowad z tzw. „tradycyjnych” zawodów, takich jak rzeźnik, piekarz czy krawiec.
13.5. Kapitał intelektualny
W Raporcie o Kapitale Intelektualnym Polski z 2008 roku przyjęto, że na kapitał
intelektualny (KI) Polski składają się cztery kategorie (obszary) kapitału:
 „Kapitał ludzki: potencjał zgromadzony we wszystkich Polakach wyrażający się w ich
wykształceniu, doświadczeniu życiowym, postawach, umiejętnościach i mogący służyd
poprawie aktualnego i przyszłego dobrobytu społecznego Polski.
 Kapitał strukturalny: potencjał zgromadzony w namacalnych elementach infrastruktury
narodowego systemu edukacji i innowacji – placówkach oświatowych, naukowych,
badawczych, infrastrukturze teleinformatycznej, własności intelektualnej.
 Kapitał społeczny: potencjał zgromadzony w polskim społeczeostwie w postaci
obowiązujących norm postępowania, zaufania i zaangażowania, które wspierając
współpracę i wymianę wiedzy przyczyniają się do wzrostu dobrostanu Polski.
 Kapitał relacyjny: potencjał związany z wizerunkiem Polski na zewnątrz, poziomem
integracji z globalną gospodarką, atrakcyjnością dla jej zagranicznych „klientów” –
partnerów handlowych, inwestorów, turystów.”236
„Stosunkowo niski poziom kapitału intelektualnego Polski, nie był do niedawna
przeszkodą w rozwoju naszej gospodarki, ponieważ jej konkurencyjnośd opierała się na
innych przewagach – niskie koszty pracy, relatywnie duży rynek, lokalizacja w centrum
Europy.”237 Te cechy charakteryzują również Kalisz i powiat kaliski. Należy jednak uwzględnid
koniecznośd wzmacniania kapitału intelektualnego ponieważ jest on obecnie fundamentem
każdej gospodarki opartej na wiedzy, którą musi stad się polska gospodarka.
Pierwszym krokiem powinno byd przeanalizowanie stanu kapitału intelektualnego
powiatów kaliskich ziemskiego i grodzkiego. Odpowiednia analiza i płynące z niej
rekomendacje powinny ułatwid podejmowanie decyzji dotyczących kierunków rozwojowych i
niezbędnych przedsięwzięd na rzecz rozwijania każdego z w/w kapitałów.
W gospodarce opartej na wiedzy warunkiem utrzymania zatrudnienia (nie
wspominając o rozwoju zawodowym) jest doskonalenie, rozwijanie i poszerzanie kwalifikacji.
Coraz większą wagę przywiązuje się również do rozwijania tzw. umiejętności
społecznych.238239
Wyniki przeprowadzonych badao dotyczących kapitału intelektualnego (KI) Polski w
roku 2008 są niepokojące. Na 16 uczestniczących w badaniu paostwo Polska zajęła:
 13. miejsce w przypadku indeksu KI pokolenia dzieci i młodzieży;
 również 13. miejsce dla indeksu KI pokolenia studentów;
236
Raport o Kapitale Intelektualnym Polski, Warszawa 2008, s. 6.
Raport o Kapitale Intelektualnym Polski, Warszawa 2008, s. 6.
238
„Umiejętności społeczne uważane są za najważniejsze kompetencje zawodowe. Dzięki nim pracownik może
łatwiej odnaleźd się na rynku pracy, a ponieważ stanowią element kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa
ułatwiają mu zdobycie i utrzymanie przewagi konkurencyjnej. Osoby zajmujące się doradztwem personalnym
uważają, że pracę otrzymuje się w 70 proc. dzięki kwalifikacjom merytorycznym i w 30 proc. dzięki
umiejętnościom społecznym, natomiast traci się ją w 70 proc. z powodu braku umiejętności społecznych i w 30
proc. z braku wiedzy fachowej.” www.solidarnosc.gda.pl.
239
Strona
304
237


14. dla indeksu KI w przypadku pokolenia dorosłych;
ostatnie (16.) miejsce w przypadku indeks KI dla pokolenia seniorów.
Kapitał intelektualny pokolenia dzieci i młodzieży – determinanty:
- nierówny start życiowy dzieci i młodzieży w Polsce;
- niska jakośd i ograniczony dostęp do kształcenia dzieci i młodzieży w Polsce.
Istotną barierą rozwojową jest też niska jakośd kadry nauczycielskiej240 wynikająca z
braku restrykcyjnego doboru i kształcenia nauczycieli; nieskutecznego i demotywacyjnego
system awansów.
Innym czynnikiem ograniczającym dostęp do edukacji jest także zbyt duży wpływ
statusu społeczno-ekonomicznego rodziców w Polsce, a nie uzdolnieo dziecka, na wybór
jego dalszej edukacji. Jedynie w dwóch krajach OECD, we Włoszech i na Węgrzech,
występuje silniejszy wpływ statusu społeczno-ekonomicznego niż w Polsce241. W
konsekwencji mamy do czynienia ze zjawiskiem narastającej elitarności edukacji.
Wskaźnik poziomu kapitału intelektualnego dla generacji polskich studentów również
jest niekorzystny. Pierwszy czynnik jest skutkiem braku równowagi między liczbą studentów
a jakością studiów. W Polsce nieprzerwanie wzrasta udział osób studiujących w ogólnej
liczbie osób w wieku 20-24 lata. W momencie rozpoczęcia członkostwa Polski w Unii
Europejskiej odsetek ten wynosił 58%, według danych GUS, w 2009 sięgał już 64%.
Nieznacznie zmalał odsetek osób studiujących w ogólnej liczbie ludności w wieku
produkcyjnym i oscyluje na poziomie 8%. O niskiej jakości polskiego szkolnictwa wyższego
świadczą wyniki rankingu najlepszych uczelni wyższych świata, które publikuje co roku
szanghajski Uniwersytetu Jiao Tong. W 2010 roku na liście 500 najlepszych uczelni znalazły
się 2 z Polski. Były to Uniwersytet Jagiellooski i Uniwersytet Warszawski – oba w czwartej
setce242.
Niski poziom kapitału intelektualnego odnotowany dla generacji dorosłych Polaków
wskazuje na istnienie barier rozwojowych tkwiących w mentalności. Problematyczne są takie
postawy i przekonania jak243:
 niechęd do ustawicznego podnoszenia wiedzy;
 niska mobilnośd w życiu zawodowym;
 zjawisko wypalenia zawodowego;
 niska kondycja zdrowotna społeczeostwa;
Strona
Badania naukowe dowodzą, że osiągnięcia dwóch uczniów o podobnym poziomie umiejętności w
dominujący sposób mogą zależed od efektywności nauczyciela. Po trzech latach uczeo pracujący z efektywnym
nauczycielem może poprawid swoje wyniki aż o 53% *McKinsey & Co. 2007+.
241
Determination of College Expectations in OECD Countries, Mateju P, Smith M. L., Soukup P., Basi J., „Czech
Sociological Review" 2007, vol. 43, no. 6. Za: Potencjał intelektualny Polski – diagnoza stanu i rekomendacje
dotyczące jego rozwoju, Agnieszka Sopioska, s. 192.
242
Wyniki tego rankingu nienajlepiej świadczą o poziomie szkolnictwa w całej Europie. W najlepszej dziesiątce
znalazły się tylko 2 szkoły wyższe z 1 paostwa europejskiego: Uniwersytety Cambridge i Oxford. Wśród
najlepszych dwudziestu nie było innych uczelni europejskich. W pierwszej setce tylko 34, w tym 11 brytyjskich,
5 niemieckich, 3 francuskie, 3 szwajcarskie, 3 szwedzkie, 2 holenderskie i 2 duoskie, i po 1 z Belgii, Norwegii,
Finlandii i Rosji. Zdecydowanym liderem są w tej klasyfikacji Stany Zjednoczone – 17 uczelni w pierwszej 20, 58
w pierwszej setce i 100 wśród najlepszych dwustu. Źródło: www.arwu.org.
243
Źródło: opracowanie własne na podstawie Raport o kapitale... 2008, s. 90-120
305
240
244
Raport o Kapitale Intelektualnym Polski, Warszawa, 10 lipca 2008 r.
Strona
niska innowacyjnośd przedsiębiorstw;
zbyt niski udział wydatków na badania i rozwój;
niekorzystne środowisko biznesowe;
zbytnia biurokracja i przeregulowanie gospodarki;
niesprawnie działające sądownictwo;
biernośd społeczna, brak zaufania i otwartości w kontaktach.
Wyniki badania kapitału intelektualnego dla polskich seniorów świadczą z jednej
strony o poważnej luce w kulturowo-społecznej świadomości Polaków dotyczącej starości i
roli osób starszych w społeczeostwie. Z drugiej strony należy wziąd pod uwagę, że proces
przekształcania świadomości i głęboko zinternalizowanych postaw jest szczególnie trudny i
wymaga czasu. Można więc mied nadzieję, że w przyszłości aktywnośd zarówno zawodowa,
jak i społeczna osób starszych będzie wzrastad. Jednak jak wskazują dane zamieszczone w
Raporcie o kapitale intelektualnym Polski244 seniorów charakteryzuje:
 niska aktywnośd zawodowa osób w przedziale 55-64 lata (jest w Polsce półtora razy
mniejsza niż średnia w UE);
 biernośd w życiu społecznym. Aktywnośd polskich seniorów ogranicza się w większości do
rodziny;
 biernośd edukacyjna – jedynie 16,2% Polaków w wieku 55-64 lata korzysta z
jakichkolwiek form zdobywania wiedzy (w Austrii ponad 90%);
 gorszy stan zdrowia seniorów – odsetek osób 50+ oceniających swój stan zdrowia jako zły
lub bardzo zły wynosi w Polsce prawie 25% (w Szwajcarii - niecałe 5%).
Można przypuszczad, że mieszkaocy powiatów miasta Kalisza i kaliskiego znacząco
odbiegają od przeciętnych wyników. Wiadomo, że w przypadku miast wskaźniki te zwykle są
wyższe. Jednak przewidywane procesy demograficzne, a także przemiany gospodarcze
determinują podjęcie kroków zmierzających do podniesienia jakości edukacji, dostosowania
jej do potrzeb rynku pracy. Szczególnie istotne jest działanie na rzecz aktywizacji nie tylko
zawodowej, ale i społecznej kaliskich seniorów. Lepszej integracji społecznej, a tym samym
rozwojowi prospołecznych postaw obywateli sprzyja infrastruktura zarówno komunikacyjna,
jak i informatyczna. Informatyzacja obszarów wiejskich ułatwia przemiany świadomościowe
mieszkaoców wsi, którzy mogą nie tylko kontaktowad się i wymieniad poglądy i pomysły co
do wspólnych przedsięwzięd. Stanowi także źródło inspiracji i aspiracji na rzecz poprawy
warunków życia i stanu otoczenia.
Na wzrost oczekiwao dotyczących standardu i stylu życia wpływa poprawa sytuacji
ekonomicznej. Tą zaś można osiągnąd poprzez wspieranie rozwoju biznesu oraz działania na
rzecz tworzenia miejsce pracy o wysokiej wartości dodanej.
Dla rozwoju społeczno-ekonomicznego w gospodarce opartej na wiedzy istotne
znaczenie ma współpraca sektorów biznesowego, naukowego i kulturalnego, owocujące
efektem synergii. Dobra współpraca przedsiębiorstw prywatnych z sektorem B+R na
obszarze Polski jest domeną dużych miast. Nie oznacza to, że Kalisz i powiat kaliski, będąc
pod wpływem trzech dużych aglomeracji miejskich (Łodzi, Poznania i Wrocławia) nie ma
306






szans na rozwój tego typu współpracy. Rolą władz samorządowych jest tworzenie
odpowiednich warunków do nawiązywania takiej współpracy. Skutkiem przedsięwzięd
łączących siły biznesu i nauki są nie tylko innowacyjne produkty, usługi czy rozwiązania, ale
też miejsca pracy, a także poprawa jakości kapitału intelektualnego.
245
Por. Polityka rynku pracy, Zenon Wiśniewski, s. 342, w: Rynek pracy wobec integracji z Unią Europejską,
246
Zob. www.bankier.pl/wiadomosc/Mit-zielonej-wyspy-2199555.html.
Strona
Przyszłośd rynku pracy w powiecie m. Kalisz i powiecie kaliskim tylko w ograniczonym
zakresie jest uzależniona od działania władz samorządowych i instytucji rynku pracy. Dobra
wola, prorozwojowe uchwały i ukierunkowane na najbardziej potrzebujących programy
aktywizacji zawodowej nie wystarczą, o ile koniunktura gospodarcza nie ulegnie poprawie.
Należy pamiętad, że znakomita częśd przedsiębiorstw działających na terenie Kalisza i
powiatu kaliskiego ma zagranicznych kontrahentów, wówczas ogólnoświatowa sytuacja
gospodarcza jest determinantą kondycji lokalnych firm. Powoduje to koniecznośd stałego
monitorowania trendów i szans rozwojowych. Jest to tym bardziej istotne, że – jak twierdzi
wielu ekonomistów – w czasie recesji gospodarczej lat 2008 – 2009, polską gospodarkę
uratował zagraniczny popyt na nasze towary.
Wnioski z prognozy rynku pracy omawianych powiatów uwzględniające wyniki badao
ogólnopolskich są raczej pozytywne. Przedsiębiorcy coraz rzadziej zapowiadają zwolnienia i
coraz lepiej postrzegają zarówno otoczenie, jak i kondycję własnych firm.
To, że sytuacja gospodarcza się stabilizuje nie oznacza, że jest stabilna. Istnieje wiele
zagrożeo wynikających z nieoczekiwanie słabej sytuacji gospodarczej kilku dużych
gospodarek europejskich (Hiszpania, Grecja, Irlandia, Portugalia), które do tej pory były
stawiane za wzór wykorzystania szans rozwojowych. Potęguje to znaczenie odpowiedniej,
popartej twardymi danymi analizy szans i zagrożeo rozwojowych powiatów.
Dla polskiej gospodarki, a w dużej mierze gospodarki omawianych powiatów
pozytywnym bodźcem jest poprawa gospodarki niemieckiej, która jest bodaj najważniejszym
partnerem handlowym dla Polski. W czasie kryzysu gospodarczego istotne znaczenie dla
lepszej kondycji polskiej gospodarki miał np. niemiecki popyt na samochody produkowane w
Polsce.
Należy uwzględnid fakt, że ograniczenie zatrudnienia będące skutkiem
ogólnoświatowego kryzysu gospodarczego spowodowało racjonalizację zatrudnienia, a także
wymusiło wzrost efektywności pracy. Prognozowany zatem wzrost gospodarczy będzie
bezzatrudnieniowy.245
Swego rodzaju błędnym kołem jest sytuacja w której pogarszająca się sytuacja
budżetu paostwa, będąca wynikiem niższego zatrudnienia i spadku aktywności
przedsiębiorstw powoduje podniesienie podatków, a co za tym idzie większe koszty
funkcjonowania, restrukturyzacji gospodarki i jej mniejszą elastycznośd246.
307
13.6. Podsumowanie
247
Zob. Polityka rynku pracy, Zenon Wiśniewski, s. 323-324, w: Rynek pracy wobec integracji z Unią Europejską,
308
Strona
Władze samorządowe, instytucje edukacyjne i aktywizujące rynek pracy, a także
przedsiębiorcy i organizacje pozarządowe działające na obszarze Kalisza i powiatu kaliskiego
mogą jedynie dostosowywad swoje działania do panujących warunków.
Władze samorządowe w ramach swoich prerogatyw mogą ułatwiad procedury i
kontakty biznesu z urzędami i szkołami, wspierad rozwój przedsiębiorczości, a także
inicjowad inwestycje i programy na rzeczy rozwoju ekonomicznego, ale także dostosowania
kadr do potrzeb rynku pracy.
Instytucje edukacyjne powinny organizowad spotkania z przedsiębiorcami, którzy jako
praktycy uświadomią młodzieży i studentom wagę dokonywanych wyborów edukacyjnych, a
w niektórych przypadkach zapewnią zatrudnienie najlepszym uczniom i studentom.
Organizacje pozarządowe wspierane przez władze samorządowe powinny działad
szczególnie na rzecz aktywizacji zawodowej kobiet, a także osób starszych. Poza aktywnością
zawodową należy umożliwiad aktywne spędzanie wolnego czasu przez osoby w wieku
poprodukcyjnym, co poprawi nie tylko ich kondycję psycho-fizyczną i pozycję społeczną, ale
także podniesie jakośd kapitału intelektualnego, a także przyczyni się do wzrostu
gospodarczego wskutek zwiększonej konsumpcji niektórych dóbr i usług.
Instytucje rynku pracy powinny dokonywad dokładniejszego monitoringu sytuacji na
rynku pracy. Statystyki dotyczące zawodów deficytowych i nadwyżkowych są w dużym
stopniu niewystarczające. Dla zwiększenia efektywności ich działania niezbędna jest szersza
współpraca z agencjami zatrudnienia i pośrednictwa pracy.
Kluczowe jest wspieranie rynku pracy poprzez promocję i wspieranie inwestycji
przedsiębiorstw działających na lokalnym rynku pracy, „gdyż tylko one zapewniają miejsca
pracy o długotrwałym charakterze247. Należy dostrzec różnicę między aktywizacją zawodową,
a realnym zatrudnieniem. Konieczna jest również dogłębna analiza wyników ewaluacji
prowadzonych programów aktywizacyjnych. Podejmowanie nieprzemyślanych działao tylko
po to by wykorzystad dostępne środki ma ograniczoną efektywnośd z punktu widzenia
polityki rynku pracy.
Istotnym zagrożeniem dla rynku pracy w całej Polsce, w tym w omawianych
powiatach jest nieuwzględnianie w polityce rynku pracy nieuchronnego momentu, w którym
ustaną środki z funduszy strukturalnych. Z dużą dozą prawdopodobieostwa można
przewidywad gwałtowny wzrost bezrobocia, ponieważ zostaną zlikwidowane miejsca pracy,
które albo były subsydiowane, albo powstały jako efekt zapotrzebowania na pracowników
zajmujących się pozyskiwaniem środków finansowych i monitorowaniem przebiegu
realizowanych programów. Do tego znaczne zmniejszenie funduszy sprawi, że znacznie mniej
osób będzie mogło skorzystad z jakiegokolwiek programu aktywizacyjnego.
Podsumowując, kaliski rynek pracy ma duże szanse rozwojowe, należy jednak zadbad
o lepszą współpracę międzysektorową, a także o podniesienie jakości kapitału
intelektualnego mieszkaoców obu powiatów.
14. Metodologia przeprowadzonych badań
W celu uzyskania wiarygodnych wyników przeprowadzonych badao oraz udzielenia
pełnej odpowiedzi na postawione pytania badawcze i weryfikacji hipotez, niezbędne było
przeprowadzenie wieloetapowego badania i połączenie w analizie różnorodnych rodzajów
danych oraz kilku metod badawczych, tzn. zastosowanie triangulacji248 rozumianej
jako zwielokrotnienie:
 metod i technik badawczych (triangulacja metodologiczna) polegająca na kontrolowaniu
spójności wniosków formułowanych przy wykorzystaniu różnych metod gromadzenia
danych,
 źródeł informacji (triangulacja źródeł informacji) polegająca na zwielokrotnieniu źródeł
informacji w ramach tej samej metody ich gromadzenia,
 perspektyw badawczych osób realizujących badanie (triangulacja analityczna) związaną
ze zwiększeniem liczby osób analizujących wnioski z badao.
Podejście takie pozwoliło na uchwycenie różnych aspektów badanego przedmiotu,
np. udzielenie odpowiedzi na pytania o skalę zjawisk (dzięki zastosowaniu metod
ilościowych) oraz głębsze zrozumienie specyfiki problemów (dzięki zastosowaniu metod
jakościowych). Umożliwiło również wykorzystanie mocnych stron każdej metody,
przy wzajemnej neutralizacji ich słabości.
14.1. Zadania badawcze
Na procedurę badawczą składało się kilka etapów, które zostały ustrukturyzowane w
ramach wydzielonych zadao badawczych. Schemat zadao badawczych został przedstawiony
w poniższej tabeli:
Lp.
Zadania badawcze
I. OPRACOWANIE TRYBU (SZCZEGÓŁOWEJ METODOLOGII) PRAC BADAWCZYCH. OPRACOWANIE
NARZĘDZI BADAWCZYCH, DOBÓR PRÓB, SZKOLENIA ANKIETERÓW, itd.
2.
Analiza ofert pracy w prasie regionalnej (diagnoza zawodów deficytowych, poszukiwani pracownicy,
konfrontacja ofert pracy z kierunkami studiów/ofertą edukacyjną szkół ponadgimnazjalnych,
porównanie z ofertami w Internecie)
3.
Analiza oferty edukacyjnej i szkoleniowej na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego (uczniowie i
248
Fałszywa sprzecznośd: metodologia jakościowa czy ilościowa? M. Jasioski, M. Kowalski, *w.:+ Ewaluacja expost. Teoria i praktyka badawcza, pod. red. Agnieszki Haber, Warszawa 2007, s. 101.
Strona
1.
Analiza ofert pracy w portalach internetowych, dotyczących rynku pracy w aglomeracji kaliskiej
(diagnoza zawodów popytowych i deficytowych, poszukiwani pracownicy, konfrontacja ofert pracy z
kierunkami studiów/ofertą edukacyjną szkół ponadgimnazjalnych, porównanie z ofertami pracy w
prasie i PUP)
309
II. ANALIZA ŹRÓDEŁ ZASTANYCH
absolwenci z podziałem na kierunki/zawody oraz typy szkół, szkoły wg typów, oferty szkoleniowe
instytucji rynku pracy, szkolenia prowadzone przez PUP)
4.
Analiza porównawcza i ekonometryczna rynku pracy Kalisza i powiatu kaliskiego - trendy na rynku
pracy, zapotrzebowanie na pracowników w określonych branżach, porównanie z innymi rynkami pracy
w Polsce, analiza badao dotyczących rynku pracy, struktura bezrobocia (z podziałem na: płed, wiek,
wykształcenie, długośd pozostawania bez pracy, staż pracy, porównanie z innymi aglomeracjami w
Polsce), stopa bezrobocia, dynamika bezrobocia, rynek pracy w ramach określonych sektorów, branż ,
liczba podmiotów gospodarczych w aglomeracji kaliskiej (z podziałem na: sektor własności, sekcje PKD,
wielkośd, uwzględnienie spółek z udziałem kapitału zagranicznego). Liczba osób pracujących (w
gospodarce narodowej), liczba osób pracujących w przedsiębiorstwach (w tym - w średnich
przedsiębiorstwach), liczba pracujących w głównym miejscu pracy, aktywnośd ekonomiczna ludności.
Analiza danych demograficznych. Sytuacja gospodarcza oraz kształtowanie się relacji edukacja-rynek
pracy.
5.
Analiza prognostyczna rynku pracy Kalisza i powiatu kaliskiego z uwzględnieniem tzw. salda
migracyjnego
III.
BADANIA JAKOŚCIOWE
Indywidualne wywiady pogłębione (IDI) z przedsiębiorcami reprezentującymi zróżnicowane branże i
wielkości przedsiębiorstw (50 IDI).
6.
Określenie profilu pracowników, na jakich przewiduje się wzrost zapotrzebowania. Plany, co do
zatrudnienia nowych pracowników w firmach. Wymagania, co do nowych pracowników. Zawody
deficytowe i nadwyżkowe. Zwolnieni w ostatnim roku pracownicy. Pracownicy, którzy odeszli w
ostatnim roku. Określenie częstotliwości zwolnieo pracowników. Określenie częstotliwości odejśd
pracowników na własne życzenie. Przyczyny ewentualnej częstej rotacji pracowników w firmach
usługowych. Określenie proporcji pomiędzy zwalnianymi pracownikami, a pracownikami, którzy na
własne życzenie zmieniają miejsce pracy.
Indywidualne wywiady pogłębione (IDI) z przedstawicielami lokalnych i regionalnych organizacji
pracodawców, związków zawodowych oraz organizacji pozarządowych (15 IDI).
7.
8.
Określenie profilu pracowników, na jakich przewiduje się wzrost zapotrzebowania. Zawody deficytowe
i nadwyżkowe. Ocena sytuacji na rynku pracy i dopasowania oferty edukacyjnej do potrzeb
pracodawców.
Indywidualne wywiady pogłębione (IDI) z przedstawicielami instytucji rynku pracy i władz lokalnych
(przedstawiciele Urzędów Pracy, Ochotniczych Hufców Pracy, instytucji dialogu społecznego, agencji
zatrudnienia, instytucji szkoleniowych oraz władz gmin i powiatów). (15 + 15 IDI)
10.
Studium przypadku polityki rynku pracy na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego. Polityka zapobiegania
bezrobociu oraz dostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy.
IV.
11.
BADANIA ILOŚCIOWE
Wywiady kwestionariuszowe z pracodawcami reprezentującymi zróżnicowane branże i wielkości
Strona
9.
Zogniskowane wywiady grupowe z pracodawcami (FGI) reprezentującymi zróżnicowane branże i
wielkości przedsiębiorstw (2 FGI). Określenie profilu pracowników, na jakich przewiduje się wzrost
zapotrzebowania. Plany, co do zatrudnienia nowych pracowników w firmach. Wymagania, co do
nowych pracowników. Zawody deficytowe i nadwyżkowe. Określenie częstotliwości zwolnieo
pracowników. Określenie częstotliwości odejśd pracowników na własne życzenie. Przyczyny
ewentualnej częstej rotacji pracowników w firmach usługowych.
310
Trendy i aktualna sytuacja na rynku pracy. Polityka zapobiegania bezrobociu oraz dostosowanie oferty
edukacyjnej do potrzeb rynku pracy.
przedsiębiorstw (1200). Określenie profilu pracowników, na jakich przewiduje się wzrost
zapotrzebowania. Zawody deficytowe. Plany, co do zatrudnienia nowych pracowników w firmach.
Wymagania, co do nowych pracowników. Zawody deficytowe i nadwyżkowe. Zwolnieni w ostatnim
roku pracownicy. Pracownicy, którzy odeszli w ostatnim roku. Określenie częstotliwości zwolnieo
pracowników. Określenie częstotliwości odejśd pracowników na własne życzenie. Przyczyny
ewentualnej częstej rotacji pracowników w firmach usługowych. Określenie proporcji pomiędzy
zwalnianymi pracownikami, a pracownikami, którzy na własne życzenie zmieniają miejsce pracy.
„Widełki wynagrodzenia” za pracę na określonych stanowiskach. Dodatkowe świadczenia stosowane
przez pracodawców.
Bezpośrednie wywiady kwestionariuszowe z mieszkaocami Kalisza i powiatu kaliskiego (5000).
12.
Ocena sytuacji na lokalnym rynku pracy. Ocena umiejętności i kwalifikacji mieszkaoców. Oczekiwania
płacowe. Postawy i oczekiwania wobec pracodawców, zmiany kwalifikacji, kształcenia ustawicznego.
V.
13.
WNIOSKI I REKOMENDACJE
Praca analityczna ukierunkowana na wypracowanie rekomendacji w oparciu o literaturę przedmiotu
oraz dane zastane. Analiza wyników badao empirycznych w oparciu o badania własne oraz
reinterpretacja innych badao. Opracowanie raportów cząstkowych i koocowego.
14.2. Metody i techniki badawcze
Strona
311
W ramach badao, oprócz metod jakościowych i ilościowych wykorzystane zostały
także źródła zastane takie, jak dane statystyczne czy też literatura przedmiotu, które
posłużyły do sporządzenia analizy zmian na rynku pracy. Przeprowadzona została także
analiza porównawcza sytuacji na rynku pracy w Polsce i krajach, które odczuły wcześniej
efekty przystąpienia do Unii Europejskiej. Analiza ta objęła obecny kształt rynku pracy oraz
przeobrażenia na tym rynku w wybranych krajach europejskich, będących w bardziej
zaawansowanym stadium rozwoju ekonomicznego niż Polska. Analiza została
przeprowadzona na podstawie sprawozdawczości statystycznej, empirycznych badao
socjologicznych i ekonomicznych oraz wybranych średniookresowych prognoz zatrudnienia.
W poniższej tabeli przedstawione zostały poszczególne zagadnienia badawcze wraz z
przyporządkowanymi metodami i technikami, dzięki zastosowaniu których możliwe było
pozyskanie poszukiwanych informacji, zmiennych i wskaźników:
Lp.
Problemy i zagadnienia badawcze
Metody i techniki
badawcze249
Sytuacja gospodarcza Kalisza i powiatu kaliskiego. Podstawowe dane demograficzne
1.
Dane demograficzne mieszkaoców aglomeracji kaliskiej
DS
2.
Stopa bezrobocia w aglomeracji kaliskiej.
DS
3.
Trudności i zagrożenia związane z bezrobociem
DS, IDI, FGI
4.
Struktura bezrobocia w aglomeracji kaliskiej.
DS
5.
Terytorialne zróżnicowanie bezrobocia
DS
6.
Liczba i odsetek osób pracujących (w gospodarce narodowej)
DS
7.
Liczba i odsetek osób pracujących w przedsiębiorstwach (w tym - w
średnich przedsiębiorstwach)
DS
8.
Liczba pracujących w głównym miejscu pracy
DS
9.
Aktywnośd ekonomiczna ludności
DS
10.
Wynagrodzenia
DS, IDI, FGI, WK
Zmiany w strukturze gospodarczej regionu
11.
Liczba podmiotów gospodarczych w aglomeracji kaliskiej według
rejestru REGON (w tym nowo zarejestrowane i wyrejestrowane z
rejestru REGON)
DS
12.
Zmiany w poziomie wykształcenia ludności
DS
13.
Migracje ludności w świetle m. in. Narodowego Spisu
Powszechnego i danych GUS
DS
14.
Struktura gospodarcza regionu i jej zmiany
DS
15.
Majątek trwały. Inwestycje
DS
16.
Procesy innowacyjne w gospodarce regionu
DS, FGI, IDI, WK
Plany, co do zatrudnienia nowych pracowników
FGI, IDI, WK
18.
Powody zatrudnienia nowych pracowników
FGI, IDI, WK
19.
Wymagania, co do nowych pracowników
FGI, IDI, WK
20.
Zawody deficytowe i nadwyżkowe
DS, FGI, IDI, WK
249
DS – analiza danych zastanych, IDI – indywidualny wywiad pogłębiony, FGI – zogniskowany wywiad grupowy,
WK – wywiady kwestionariuszowe, SP – studium przypadku,
Strona
17.
312
Popyt na pracę
21.
Trudności w znalezieniu osób spełniających wymagane kwalifikacje
DS, FGI, IDI, WK
22.
Współpraca z instytucjami rynku pracy
DS, FGI, IDI, WK
23.
Sposoby poszukiwania nowych pracowników
DS, FGI, IDI, WK
Stopieo rotacji pracowników w firmach
24.
Zwolnieni w ostatnim roku pracownicy, 3 latach
FGI, IDI, WK
25.
Pracownicy, którzy odeszli w ostatnim roku
FGI, IDI, WK
26.
Określenie częstotliwości zwolnieo pracowników
FGI, IDI, WK
27.
Określenie częstotliwości odejśd pracowników na własne życzenie
FGI, IDI, WK
28.
Przyczyny ewentualnej częstej rotacji pracowników w firmach
usługowych
FGI, IDI, WK
29.
Określenie proporcji pomiędzy zwalnianymi pracownikami, a
pracownikami, którzy na własne życzenie zmieniają miejsce pracy
FGI, IDI, WK
Wynagrodzenia i świadczenia
30.
„Widełki wynagrodzenia” za pracę na określonych stanowiskach
DS, FGI, IDI, WK
31.
Dodatkowe świadczenia stosowane przez pracodawców
DS, FGI, IDI, WK
32.
Częstotliwośd udzielania dodatkowych świadczeo
DS, FGI, IDI, WK
33.
Powody udzielania dodatkowych świadczeo
DS, FGI, IDI, WK
34.
Planowane wynagrodzenie dla nowych pracowników
FGI, IDI, WK
Ocena sytuacji na rynku pracy, oczekiwania płacowe oraz postawy wobec kształcenia i zmiany kwalifikacji
zawodowych.
35.
Ocena sytuacji na lokalnym rynku pracy.
WK
36.
Oczekiwania płacowe mieszkaoców Kalisza i powiatu kaliskiego.
WK
37.
Postawy wobec kształcenia ustawicznego i zmiany/uzupełniania
kwalifikacji zawodowych.
WK
38.
Ocena sytuacji gospodarczej Kalisza i powiatu kaliskiego.
WK
Kształtowanie oferty edukacyjnej.
IDI, FGI, SP
40.
Oferta edukacyjna a potrzeby rynku pracy.
IDI, FGI, WK, SP
41.
Mocne i słabe strony oraz uwarunkowania polityki rynku pracy.
SP
42.
Wykorzystanie narzędzi polityki rynku pracy oraz ocena ich
skuteczności..
IDI, FGI, SP
Strona
39.
313
Polityka rynku pracy
43.
Partnerstwa lokalne na rzecz polityki rynku pracy – przykłady
dobrych praktyk.
IDI, FGI, SP
Oferta edukacyjna i szkoleniowa
44.
Oferta edukacyjna szkół ponadgminazjalnych i wyższych.
DS, IDI, WK
45.
Oferta szkoleniowa instytucji rynku pracy.
DS, IDI, WK
46.
Dopasowanie oferty edukacyjnej i szkoleniowej do potrzeb rynku
pracy.
DS, IDI, FGI, WK
Ocena sytuacji na rynku pracy osób zagrożonych wykluczeniem społecznym (kobiet, długotrwale
bezrobotnych, niepełnosprawnych, absolwentów) oraz ich ocena sytuacji na lokalnym rynku pracy.
47.
Sytuacja na kaliskim rynku pracy kobiet, długotrwale bezrobotnych,
osób niepełnosprawnych i absolwentów.
DS, IDI, FGI, WK
48.
Metody aktywizacji osób zagrożonych wykluczeniem społecznym
oraz kategorii społecznych charakteryzujących się trudną sytuacją na
kaliskim rynku pracy.
DS, IDI,
49.
Efektywnośd zatrudnieniowa aktywnych form przeciwdziałania
bezrobociu ze szczególnym uwzględnieniem działao skierowanych
do osób zagrożonych wykluczeniem społecznym.
DS, SP
14.3. Metody doboru i wielkości prób
Dobór próby w badaniach ilościowych
W badaniach jakościowych zastosowany został celowo-kwotowy dobór próby.
Zrealizowanie zakładanej liczby wywiadów pogłębionych i zogniskowanych pozwoliło na
Strona
Dobór próby w badaniach jakościowych
314
W celu zachowania reprezentatywności wyników w badaniach ilościowych
zastosowany został kwotowo - losowy dobór próby, z zachowaniem proporcji założonych
cech w populacji. Dobór próby w celu realizacji wywiadów kwestionariuszowych z
pracodawcami, miał charakter kwotowo - losowy z uwzględnieniem struktury podmiotów wg
sekcji PKD i przedziałów zatrudnienia. W ramach działao kontrolnych poza standardowymi
czynnościami przeprowadzona została analiza statystyczna uzyskanych odpowiedzi oraz
kontrola telefoniczna zrealizowanych wywiadów.
W przypadku wywiadów kwestionariuszowych z mieszkaocami został zastosowany
dobór metodą random-route (próba losowo-kwotowa w oparciu o zmienne: gmina
zamieszkania, płed oraz wiek). Polegała ona na tym, że ankieter otrzymywał wybrany adres
(wyłoniony w drodze losowania, w postaci ulicy oraz numeru domu), który był tzw. punktem
startowym. Od tego adresu rozpoczynała się realizacja badania, a kolejne wywiady
przeprowadzane były w co drugim mieszkaniu, licząc od punktu startowego.
dokonanie rzetelnej analizy jakościowej, uzyskanie odpowiedzi na pytania badawcze oraz
możliwośd porównao pomiędzy wypowiedziami badanych reprezentujących wszystkie
kategorie. Przyjęte zasady doboru próby pozwoliły na uzyskanie pogłębionego obrazu
sytuacji rynku pracy, mechanizmów i tendencji na nim obecnych, zrozumienie postaw
najważniejszych aktorów oraz dokonanie analiz porównawczych w odniesieniu do
poszczególnych kategorii uczestników badao.
14.4. Operaty doboru prób i źródła materiału badawczego
Poniżej zamieszczony został krótki opis dla każdej z wykorzystanych w badaniach
metod i technik.
Strona
Zogniskowany wywiad grupowy
Dla zogniskowanych wywiadów grupowych z pracodawcami operatem była baza
danych „Panoramy Firm”, do udziału w badaniach wytypowanych zostało 20 pracodawców
(2 grupy kontrolne) reprezentujących zróżnicowane sekcje PKD i wg proporcjonalnego ich
rozkładu, jakim charakteryzuje się struktura firm funkcjonujących na terenie Kalisza i
powiatu kaliskiego.
315
Indywidualny wywiad pogłębiony
W przypadku indywidualnych wywiadów pogłębionych operatem doboru próby była
publikacja „Panorama Firm”, do udziału w badaniach wytypowanych zostało 50
pracodawców reprezentujących zróżnicowane sekcje PKD, wg rozkładu sekcji PKD, jakim
charakteryzuje się struktura firm funkcjonujących na terenie Kalisza i powiatu kaliskiego,
- dla wywiadów z przedstawicielami lokalnych i regionalnych organizacji pracodawców,
związków zawodowych oraz organizacji pozarządowych na podstawie danych pochodzących
z Internetu opracowany został specjalny operat instytucji i organizacji, z których następnie
były dobierane instytucje/organizacje a po udzieleniu zgody na realizację badao wytypowany
był rozmówca,
- dla wywiadów z przedstawicielami instytucji rynku pracy (przedstawiciele Urzędów Pracy,
Ochotniczych Hufców Pracy, instytucji dialogu społecznego, agencji zatrudnienia, instytucji
szkoleniowych), podobnie jak w przypadku poprzedniej kategorii opracowany został
specjalny operat instytucji i organizacji, z których następnie zostały dobrane
instytucje/organizacje, a po udzieleniu zgody na realizację badao wytypowany był rozmówca,
- dla wywiadów z przedstawicielami władz lokalnych opracowany został operat urzędów
administracji publicznej oraz organów uchwałodawczych i wykonawczych gmin i powiatu (na
podstawie stron internetowych jednostek administracji publicznej), na podstawie którego
dobierani byli rozmówcy (urzędnicy odpowiedzialni za edukację, działania związane z
rynkiem pracy i działalnością gospodarczą oraz radni, wójtowie, burmistrzowie, etc.).
Wywiady kwestionariuszowe
Operatem doboru próby w badaniach kwestionariuszowych z mieszkaocami był spis
miejscowości i ulic powiatu kaliskiego oraz spis ulic Kalisza, na podstawie którego za pomocą
generatora liczb losowych wylosowanych zostało 100 adresów startowych. W przypadku
badao prowadzonych z pracodawcami zastosowany został operat stworzony na podstawie
bazy danych „Panoramy Firm”.
Strona
Analizy danych zastanych
Do analiz danych zastanych o charakterze ekonometrycznym i porównawczym,
opracowanych w ramach badania wykorzystane zostały przede wszystkim dane Głównego
Urzędu Statystycznego i Banku Danych Lokalnych, które były podstawą prezentacji trendów
mających miejsce na kaliskim rynku pracy a także prognoz o charakterze ekonometrycznym.
Wykorzystywane zostały także opracowania Powiatowego Urzędu Pracy w Kaliszu oraz
opracowania o charakterze naukowym, które odnoszą się do analiz rynku pracy i gospodarki
Kalisza, bądź aglomeracji kalisko-ostrowskiej.
W analizie ofert pracy w prasie regionalnej uwzględnione zostały ogłoszenia
zamieszczane od lipca do listopada 2010 roku w „Życiu Kalisza” (prasa lokalna) oraz w
„Głosie Wielkopolskim”, co miało na celu m.in. dokonanie analizy porównawczej.
Analiza ofert pracy zamieszczonych w portalach internetowych przeprowadzona
została w ciągu 5 miesięcy – od 1 lipca do 18 listopada 2010 roku, co pozwoliło uchwycid
zmiany w liczbie i rodzaju zamieszczanych ogłoszeo (popycie i podaży pracy). Dla celów
analizy uwzględnione zostały ogłoszenia zamieszczane w czterech portalach gromadzących
oferty dla całej Polski, w których zastosowany został filtr wyszukiwania ofert według miejsca
pracy dla hasła „Kalisz”: gowork.pl, pracuj.pl, infoPraca.pl, gazetapraca.pl.
W analizie oferty szkoleniowej i edukacyjnej Kalisza i powiatu kaliskiego wykorzystane
zostały przede wszystkim literatura i opracowania nt. polskiego rynku edukacji, reformy
oświaty, Rejestr Instytucji Szkoleniowych, dane GUS, rozporządzenia Ministerstwa Edukacji
Narodowej oraz publikacje prasowe.
316
Studium przypadku
Studium przypadku obejmujące politykę rynku pracy Kalisza i powiatu Kaliskiego jest
metodą badawczą, która łączy w sobie poszczególne techniki badawcze, jak wywiady
pogłębione z przedstawicielami instytucji rynku pracy, władz lokalnych, przedsiębiorców oraz
różne sposoby agregacji danych zastanych. Tym samym operowano m.in. na danych
wywołanych dostępnych na bazie wcześniej opisanych wielkości prób badawczych w ramach
indywidualnych wywiadów pogłębionych.
Jako źródła materiału badawczego posłużyły przede wszystkim dane Głównego
Urzędu Statystycznego, dane a także opracowania Powiatowego Urzędu Pracy w Kaliszu.
Analizowany przypadek osadzono także w kontekście koncepcji i ujęd teoretycznych
związanych z ekonomicznymi i instytucjonalnymi koncepcjami rynku pracy oraz polityką
rynku pracy.
Strona
Przeprowadzone w ramach realizacji projektu pt. „Kaliski rynek pracy – szanse i
zagrożenia” badania ukazały szeroki zakres oczekiwao, jaki formułują względem administracji
publicznej, władz samorządowych i instytucji rynku pracy (zwłaszcza publicznych służb
zatrudnienia) mieszkaocy oraz przedsiębiorcy i pracodawcy regionu kaliskiego. Przyszłośd
rynku pracy w powiecie kaliskim i Kaliszu tylko w ograniczonym zakresie jest jednak
uzależniona od działania władz samorządowych i instytucji rynku pracy. Dobra wola,
prorozwojowe uchwały i ukierunkowane na najbardziej potrzebujących programy aktywizacji
zawodowej nie wystarczą, o ile koniunktura gospodarcza nie ulegnie poprawie. Należy
pamiętad, że znakomita częśd przedsiębiorstw działających na terenie Kalisza i powiatu
kaliskiego ma zagranicznych kontrahentów. Dlatego też ogólnoświatowa sytuacja
gospodarcza jest ważną determinantą kondycji lokalnych firm. Powoduje to koniecznośd
stałego monitorowania trendów i szans rozwojowych. Jest to tym bardziej istotne, że – jak
twierdzi wielu ekonomistów – w czasie recesji gospodarczej lat 2008 – 2009, polską
gospodarkę uratował zagraniczny popyt na nasze towary.
Wnioski z prognozy rynku pracy omawianych powiatów uwzględniające wyniki badao
ogólnopolskich są raczej pozytywne. Przedsiębiorcy coraz rzadziej zapowiadają zwolnienia i
coraz lepiej postrzegają zarówno otoczenie, jak i kondycję własnych firm. To, że sytuacja
gospodarcza się normuje nie oznacza jednak, że jest stabilna. Istnieje wiele zagrożeo
wynikających z nieoczekiwanie słabej sytuacji gospodarczej kilku dużych gospodarek
europejskich (Hiszpania, Grecja, Irlandia, Portugalia), które do tej pory były stawiane za wzór
wykorzystania szans rozwojowych. Potęguje to znaczenie odpowiedniej, popartej twardymi
danymi analizy szans i zagrożeo rozwojowych układów lokalnych i regionalnych.
Przemiany, jakie zachodzą na współczesnym globalizującym się rynku pracy dotyczą
również Kalisza i powiatu kaliskiego. Działają tu duże międzynarodowe firmy, a wiele firm z
kapitałem polskim współpracuje z partnerami z innych paostw. Powoduje to sytuację, w
której z jednej strony można spodziewad się wyższego stopnia innowacyjności, a także
zyskowności wynikającej z dużych rynków zbytu. Z drugiej jednak strony taka współzależnośd
jest obarczona większym ryzykiem ekonomicznym.
Z punktu widzenia nauk społecznych takich jak socjologia i ekonomia stosunki pracy
są relacją między kapitałem i pracą. Te zaś tworzone są przez organizacje i ludzi. Tym samym
stosunki pracy odnoszą się do relacji między pracodawcami i pracobiorcami, ale także
organizacjami tworzonymi przez te grupy (np. związki pracodawców i związki zawodowe)
oraz paostwem. Istotne jest zatem, aby uwzględniad sfery społeczną, ekonomiczną i
polityczną stosunków pracy. Sfery te przeplatają się ponieważ procesy demograficzne
dotyczą każdej z nich. Wpływają bowiem na strukturę wiekową społeczeostwa, a zatem
zapotrzebowanie na świadczenia z zakresu polityki społecznej, ale także determinują podaż i
popyt oraz jakośd siły roboczej, poziom konsumpcji i produktywnośd, wreszcie powodują
zróżnicowane tendencje w zakresie postaw obywatelskich, aktywności politycznej i
317
15. Podsumowanie i wnioski ogólne
społecznej. Z drugiej strony wskaźniki takie jak przyrost naturalny, czy migracje zależą od
rozwoju społeczno-gospodarczego, a zatem od tego czy ludnośd zamieszkująca dany obszar
uznaje go za dobre miejsce do życia, założenia rodziny. Natomiast polityka władz
samorządowych wpływa na chęd do inwestowania, osiedlania się, a tym samym do wzrostu
wpływów z podatków, musi jednak uwzględniad potrzeby dotyczące przedszkoli, szkół,
miejsc pracy, a także rozwoju infrastruktury komunikacyjnej i transportowej.
Strona
Prowadzona obecnie polityka rynku pracy ma bardzo trudne zadanie, gdyż nie tylko
musi dbad o zabezpieczenie socjalne osób, które straciły pracę lub nie mogą jej znaleźd. Musi
także poprzez organizowane kursy i szkolenia spełniad zadania polityki edukacyjnej mające
na celu zmniejszenie rozbieżności strukturalnych lokalnego rynku pracy. Problemy kaliskiego
rynku pracy w kontekście polityki edukacyjnej i polityki rynku pracy są efektem, jak wynika z
przeprowadzonych badao m.in. niedoceniania roli polityki edukacyjnej w kształtowaniu
sytuacji na lokalnym rynku pracy, a także braku porozumienia między podmiotami i
instytucjami, które za realizację tych polityk odpowiadają.
Oferta edukacyjna i szkoleniowa musi byd uwzględniana przy formułowaniu i
prowadzeniu polityki zatrudnienia. Przemiany technologiczne, a także nowe możliwości
związane z kształceniem prędzej czy później wymuszą zmianę oczekiwao i wymogów, jakie
stawiad będą pracodawcy wobec obecnych i potencjalnych pracowników. Należy podjąd
działania dostosowawcze, które pozwolą uniknąd luki, jaka powstanie między kwalifikacjami i
umiejętnościami pracowników, a potrzebami i oczekiwaniami pracodawców. Polityka rynku
pracy staje więc przed koniecznością wprowadzania zróżnicowanych i elastycznych
systemów szkoleo zawodowych.
Polityka rynku pracy, niezależnie od tego czy dotyczy obszaru powiatu, województwa
czy całego paostwa może byd oceniana jedynie z punktu widzenia jej efektywności, a także
stopnia realizacji założonych celów w danym czasie. Natomiast efektywnośd, a także zakres
działao w ramach polityki rynku pracy powinny byd dostosowane do sytuacji społecznogospodarczej obszaru, którego dotyczy, jego struktury demograficznej, kwestii związanych z
etyką pracy czy poziomem kształcenia. Polityka rynku pracy na terenie powiatu m. Kalisza i
powiatu kaliskiego w swych działaniach formalnych nie odbiega od rozwiązao przyjętych w
innych częściach kraju. Wraz z polityką zrównoważonego rozwoju, wzrostem liczby
prowadzonych projektów, nowych programów na rzecz rozwoju kapitału ludzkiego wzrasta
również stopieo innowacyjności aktywnej polityki rynku pracy. Nie jest to jednak wzrost
znaczący. Nadal dominuje raczej tradycyjne podejście do rozwiązywania problemów
bezrobocia. Urząd Pracy realizuje swoje ustawowe działania, a przy tym reaguje na naglące
potrzeby i pojawiające się możliwości związane z aktywizacją zawodową. Funkcjonują na
terenie Kalisza i powiatu kaliskiego instytucje rynku pracy, agencje zatrudnienia czy
instytucje szkoleniowe. Relatywnie niska stopa bezrobocia jest jednak raczej skutkiem
intensywnego rozwoju gospodarczego ostatnich lat i napływem inwestorów i inwestycji niż
„wolą polityczną” związaną z dążeniem do rozwiązania problemu bezrobocia. Nie oznacza to
jednak, że działania na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego nie były podejmowane.
318
15.1. Polityka rynku pracy
Istotnym zadaniem stojącym przed instytucjami realizującymi politykę rynku pracy
jest także wypracowanie programów wspierających osoby bezrobotne i zagrożone
wykluczeniem społecznym, w tym szczególnie tych adresowanych kobiet. Konieczne jest
również uwzględnienie wyników ewaluacji projektów systemowych skierowanych do osób
bezrobotnych tak, by skupiad się na formach wsparcia o najwyższej efektywności
zatrudnieniowej.
W ramach realizacji polityki rynku pracy i polityki edukacyjnej konieczne są działania
zmierzające do zmiany mentalnościowej, szczególnie mieszkaoców gmin wiejskich, którzy
często niechętnie patrzą na koniecznośd przekwalifikowywania się. Zwiększenie wydajności
produkcji rolnej pociąga za sobą ograniczenie zapotrzebowania na siłę roboczą. Można więc
założyd, że zatrudnienie w rolnictwie w powiecie kaliskim nadal będzie się zmniejszad.
Strona
W sposób bezpośredni należy odnieśd się także do oferty edukacyjnej. Dynamiczny
przyrost liczby uczniów i absolwentów liceów ogólnokształcących w ostatnich latach
wynikający m.in. z zawyżonych aspiracji edukacyjnych i braku wiedzy na temat potrzeb rynku
pracy przyczyniają się do pogłębiania nierównowagi w zakresie podaży i popytu na
pracowników w całym subregionie. Drugim zasadniczym wnioskiem, jaki wynika z analizy
oferty edukacyjnej jest spadek znaczenia kształcenia zawodowego na przestrzeni ostatnich
kilku lat, który także jest bezpośrednio związany z zawyżonymi aspiracjami edukacyjnymi
młodzieży, ale również jest efektem ostatniej reformy oświaty oraz stereotypowego
wizerunku kształcenia zawodowego i rzemiosła.
Punktem wspólnym negatywnej oceny polityki edukacyjnej, a szczególnie oferty i
sposobów kształcenia w szkołach wyższych oraz szkołach zawodowych jest brak lub
niewystarczających stopieo przygotowania praktycznego absolwentów tych szkół.
Niedopasowanie oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy przy niedostatecznej
informacji na temat sytuacji na rynku pracy oraz nieskutecznym doradztwie zawodowym
kierowanym do uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych powinny spotkad się ze
zdecydowanymi działaniami organów prowadzących szkoły gimnazjalne i ponadgimnazjalne,
publicznych służb zatrudnienia, a także zrzeszeo i związków pracodawców. Oferta
edukacyjna powinna podlegad modyfikacjom wynikającym z analizy zapotrzebowania
pracodawców na określone kwalifikacje i umiejętności potencjalnych pracowników. Zarówno
popyt, jak i podaż absolwentów wg określonych zawodów powinny podlegad stałemu
monitoringowi i ocenie przez powiatowy urząd pracy oraz byd wykorzystywane przez
dyrekcje i organy prowadzące szkół, powiatową radę zatrudnienia do kształtowania oferty
edukacyjnej zgodnej z potrzebami rynkowymi. Absolwenci gimnazjów oraz uczniowie i
absolwenci szkół ponadgimnazjalnych (jak też ich rodzice) powinni mied szeroki dostęp do
wiedzy na temat potrzeb pracodawców i sytuacji na lokalnym rynku pracy. Ponadto
wymagane jest skuteczne i kompleksowe doradztwo zawodowe zarówno na poziomie
gimnazjów, jak i szkół ponadgimnazjalnych (proces rozpoznawania predyspozycji i
zainteresowao zawodowych uczniów).
319
15.2. Polityka edukacyjna
250
Zob. Wielkopolskie rzemiosło. Między tradycją a nowoczesnością; Wydawnictwo WSB, 2008
320
Strona
W kontekście umiejętności i kwalifikacji zawodowych najczęściej podnoszone przez
kaliskich przedsiębiorców wątki to właśnie niedopasowanie oferty szkół (w szczególności
wyższych) do potrzeb rynku pracy. Zdaniem pracodawców zbyt duży nacisk położony jest na
prowadzenie kierunków społecznych, jak np. pedagogika, praca socjalna, zarządzanie i
marketing czy politologia kosztem kierunków technicznych i ścisłych. Na to nakłada się niska
jakośd kształcenia na poziomie wyższym. Wyraźnie akcentowano także brak
wykwalifikowanych pracowników fizycznych oraz rzemieślników, absolwentów zasadniczych
szkół zawodowych. Brak zdecydowanych działao służących dopasowaniu oferty edukacyjnej
do potrzeb rynku pracy, przekazu informacji na temat sytuacji na rynku pracy oraz
doradztwa zawodowego na poziomie gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych, będzie
pogłębiad deficyt osób z wykształceniem zawodowym oraz nadwyżkę osób z wykształceniem
wyższym bez kwalifikacji zawodowych. W konsekwencji będzie to wpływad na wzrost
bezrobocia, zahamowanie rozwoju gospodarki regionu oraz dalszy wzrost migracji
zarobkowych, głównie młodych osób.
Wyraźny spadek zainteresowania szkołami zawodowymi oraz spadek liczby
absolwentów szkół zawodowych w ostatnich latach wymagają działao w zakresie
podniesienia atrakcyjności kształcenia zawodowego poprzez promocję szkolnictwa
zawodowego i przekazywanie informacji o zawodach i potrzebach rynku pracy. Szczególnie
ważne w tym kontekście powinno byd badanie motywacji wyboru profilu kształcenia wśród
młodzieży szkół gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych. Powinna mied także miejsce
ściślejsza współpraca między pracodawcami a szkołami. Niski odsetek absolwentów ZSZ w
strukturze absolwentów szkół ponadgimnazjalnych przy najwyższym odsetku absolwentów
liceów ogólnokształcących wyraźnie uwidacznia zawyżone aspiracje edukacyjne młodzieży.
Zdecydowana większośd uczniów kooczących gimnazja wybiera bowiem licea
ogólnokształcące, przez co coraz bardziej ujawnia się kryzys szkolnictwa zawodowego.
Podniesienie poziomu nauczania jest jednym z czynników zwiększających konkurencyjnośd i
atrakcyjnośd absolwentów szkół zawodowych w oczach potencjalnych pracodawców. Należy
zatem podnieśd atrakcyjnośd kształcenia zawodowego poprzez promocję szkolnictwa
zawodowego i przekazywanie informacji o zawodach i potrzebach rynku pracy. Za realizację
tych działao powinny byd odpowiedzialne organizacje rzemieślnicze, organy prowadzące
szkoły gimnazjalne i ponadgimnazjalne, dyrektorzy szkół ponadgimnazjalnych, powiatowa
rada zatrudnienia, powiatowy urząd pracy oraz zrzeszenia i związki pracodawców.
Jak wynika z badao rynku pracy obecne nastawienie do szkół zawodowych250 jest
jednym z najistotniejszych czynników negatywnie wpływających na sytuację na polskim
rynku pracy. W powszechnej opinii uznaje się, że szkoły te kształcą uczniów nie
przygotowanych do funkcjonowania na współczesnym rynku pracy. By zapobiec konieczności
importowania wykwalifikowanych pracowników fizycznych i ograniczyd bezrobocie wśród
osób z wykształceniem zawodowym konieczne jest promowanie i wspieranie kształcenia
zawodowego w tego typu szkołach, które muszą posiadad nowoczesne i odpowiadające
potrzebom wyposażenie. Muszą też kształcid zgodnie z potrzebami rynku pracy, czyli
Samorządowcy związani z gminami otaczającymi Kalisz za największy problem
lokalnego rynku pracy uznali brak aktywizacji osób długotrwale bezrobotnych. Wskazywali
na niechęd tych osób do podejmowania prac zarobkowych, poprzestanie jedynie na
pobieraniu świadczeo socjalnych – dotyczy to zwłaszcza osób z najniższym wykształceniem
oraz z nizin społecznych.
Bardzo ważnym problemem kaliskiego rynku pracy, wskazywanym w wypowiedziach
badanych przedstawicieli zarówno władz samorządowych, instytucji rynku pracy, jak i
pracodawców, jest tzw. „szara strefa”. Zaznaczają, że zjawisko to zniekształca obraz
lokalnego rynku pracy. Osoby pracujące w „szarej strefie” często nie przyjmują ofert pracy,
ponieważ sytuacja taka jest korzystna z krótkoterminowego punktu widzenia. Jako
zarejestrowane osoby bezrobotne mają bowiem zapewnioną opiekę zdrowotną i nie muszą
odprowadzad podatków. Bywa oczywiście, że sami pracodawcy preferują taką formę
321
15.3. Główne problemy lokalnego rynku pracy
Strona




potrzebami pracodawców, których opinia musi byd uwzględniana przy tworzeniu klas i
naborze uczniów.
Sytuacja absolwentów szeroko pojętych szkół zawodowych, jest wymiernym
wskaźnikiem efektywności kształcenia zawodowego. W wielu analizach okazuje się, że
podstawowym problemem tych osób w wejściu na rynek pracy jest niedopasowanie oferty
kształcenia do potrzeb rynku pracy, a także niewystarczające przygotowanie praktyczne
absolwentów tych szkół. Problemami polskiego szkolnictwa zawodowego są zatem m.in.:
przestarzałe programy i podręczniki,
niedostosowanie warsztatów szkolnych do nowych technologii,
brak kontaktu z realnym środowiskiem pracy
negatywny wizerunek szkół zawodowych oraz stereotypowy wizerunek rzemiosła.
Z kolei osoby z wyższym wykształceniem mają problemy ze znalezieniem pracy
również w Kaliszu, na co wskazują zarówno statystyki, jak i wypowiedzi badanych.
Powracająca koniunktura gospodarcza najprawdopodobniej spowoduje wzrost
zapotrzebowania na osoby o niższych kwalifikacjach od absolwentów szkół wyższych. Należy
zatem już teraz podjąd kroki dostosowawcze polegające na lepszym dopracowaniu oferty
edukacyjnej i szkoleniowej z nastawieniem na szeroko pojęte szkolnictwo zawodowe.
Należy uwzględnid fakt, że ograniczenie zatrudnienia będące skutkiem
ogólnoświatowego kryzysu gospodarczego spowodowało racjonalizację zatrudnienia, a także
wymusiło wzrost efektywności pracy. Póki co region kaliski cechuje się na tle kraju, czy
województwa relatywnie dośd dobrymi parametrami związanymi z bezrobociem w wymiarze
obiektywnym. Nie koresponduje to jednak generalnie z subiektywnymi odczuciami i
nastrojami w tutejszych firmach. Badanie pracodawców wskazuje na moment „uśpienia”
większości lokalnych firm. Objawia się to się jeszcze walką z bezpośrednimi skutkami kryzysu
gospodarczego i zawieszeniem planów rozwojowych i zatrudnieniowych. Wskazywane
jednak przez częśd podmiotów gospodarczych deficyty siły roboczej o określonych
kwalifikacjach i niekorzystne tendencje migracyjne niektórych jej segmentów mogą
negatywnie wpłynąd na tutejszy rynek pracy.
współpracy ze względu na duże ograniczenie kosztów. Poza brakiem motywacji dostrzegają
również brak zaangażowania, odpowiedzialności, sumienności, chęci do rozwijania,
poszerzania i aktualizacji kwalifikacji. Innym problemem lokalnego rynku pracy jest
bezrobocie kobiet. Przeważają one wśród zarejestrowanych bezrobotnych, mają mniejsze
możliwości podjęcia pracy, jest dla nich mniej ofert pracy. Z drugiej strony w podejmowaniu
działao na rzecz aktywizacji zawodowej kobiet przeszkadzają wciąż zakorzenione w
społecznej świadomości stereotypy kulturowe dotyczące ról płci.
251
Informacja o działalności oświatowej w rzemiośle w 2008 r., Związek Rzemiosła Polskiego, Warszawa 2009.
Strona
Większośd kaliskich pracodawców nie przewiduje w najbliższym czasie redukcji
zatrudnienia, ponieważ zasadniczo miały one już miejsce. Firmy skupiają się na adaptacji do
istniejących warunków gospodarczych, które nie są sprzyjające. Kryzys odbił się bowiem nie
tylko na redukcji portfela zamówieo w wielu przedsiębiorstwach, spadku obrotów –
dotkliwie odczuwalnym problemem są bowiem zatory płatnicze, które wpędzają wiele firm,
szczególnie z sektora MSP, w trudności finansowe. Zamrożone zostają często inwestycje,
także te w kapitał ludzki, które wiązałyby się z podnoszeniem kompetencji zawodowych
pracowników. Jedynie co piąta kaliska firma zdecydowała się w ciągu ostatnich sześciu
miesięcy na krok w postaci szkoleo pracowniczych. Struktura realizowanych szkoleo
wskazuje natomiast na spory udział tych o charakterze niezbędnym do rozpoczęcia
wykonywania obowiązków na stanowisku pracy kosztem pogłębiających wiedzę zawodową,
czy podnoszących kwalifikacje, o kompetencjach interpersonalnych nie wspominając.
Uwidacznia się tym samym raczej perspektywa krótkookresowa rozwoju zasobów ludzkich –
szkolid pod bieżące potrzeby.
Istnieje jednocześnie ogromny, niewykorzystany potencjał szkoleniowy pracodawców
i przedsiębiorców zrzeszonych w organizacje samorządu gospodarczego, jak chociażby izby
rzemieślnicze. Ma to miejsce szczególnie w Wielkopolsce, gdzie silne tradycje rzemieślnicze i
powiązanie ich z regionalizmem ekonomicznym lokują tutejsze organizacje tego typu w
czołówce kraju pod względem liczby członków i przeszkolonych uczniów.251 Podmioty tego
typu wraz z pozostałymi organizacjami pracodawców mogą jednocześnie stanowid wsparcie
dla władz publicznych i instytucji rynku pracy w zakresie określania popytu na rynku pracy.
Podstawowa relacja uczestników rynku pracy to współzależnośd pracowników i
pracodawców. Ci ostatni twierdzą, że nie otrzymują wystarczającego wsparcia ani ze strony
władz, ani instytucji rynku pracy. Inną przeszkodą jest brak pracowników, którzy nie tylko są
odpowiednio przygotowani do wypełniania obowiązków w miejscu pracy, ale także właściwie
zmotywowani, zaangażowani i odpowiedzialni. Kolejną barierą okazują się byd wysokie
oczekiwania płacowe potencjalnych pracowników.
Zdaniem pracodawców biorących udział w badaniu, potencjalni pracownicy, którzy są
skierowani do pracodawcy przez Powiatowy Urząd Pracy rzadko spełniają ich podstawowe
oczekiwania. Istotne są tu zarówno braki w kwalifikacjach, jak i słaba motywacja do podjęcia
pracy. Częste są przypadki, w których kandydaci do pracy chcą tylko otrzymad zaświadczenie
322
15.4. Inwestycje w kapitał ludzki
252
Zob. Polityka rynku pracy, Zenon Wiśniewski, s. 323-324, w: Rynek pracy wobec integracji z Unią Europejską,
323
Strona
o odbyciu rozmowy kwalifikacyjnej, które pozwoli im zachowad świadczenia, jakich są
beneficjentami jako zarejestrowani bezrobotni.
Programy aktywizacyjne realizowane przez Powiatowy Urząd Pracy w Kaliszu
charakteryzuje coraz wyższa efektywnośd zatrudnieniowa. Działania skierowane do
poszczególnych grup bezrobotnych pokrywają się z tymi, które podejmowane są w innych
powiatach. Zasadna wydaje się jednak dywersyfikacja działao wspierających, uwzględniająca
zróżnicowanie społeczno-gospodarcze obu powiatów, a także mająca na względzie różnice w
strukturze zarejestrowanych bezrobotnych. Szczególną uwagę należy zwrócid na sytuację
kobiet na lokalnym rynku pracy.
Instytucje rynku pracy powinny dokonywad dokładniejszego monitoringu sytuacji na
rynku pracy. Statystyki dotyczące zawodów deficytowych i nadwyżkowych są w dużym
stopniu niewystarczające. Dla zwiększenia efektywności ich działania niezbędna jest szersza
współpraca z agencjami zatrudnienia i pośrednictwa pracy.
Kluczowe jest także wspieranie rynku pracy poprzez promocję i wspieranie inwestycji
przedsiębiorstw działających na lokalnym rynku pracy, „gdyż tylko one zapewniają miejsca
pracy o długotrwałym charakterze”252. Należy dostrzec różnicę między aktywizacją
zawodową, a realnym zatrudnieniem. Konieczna jest również dogłębna analiza wyników
ewaluacji prowadzonych programów aktywizacyjnych. Podejmowanie nieprzemyślanych
działao tylko po to by wykorzystad dostępne środki ma ograniczoną efektywnośd z punktu
widzenia polityki rynku pracy.
Istotnym zagrożeniem dla rynku pracy w całej Polsce, w tym w omawianych
powiatach jest nieuwzględnianie w polityce rynku pracy nieuchronnego momentu, w którym
ustaną środki z funduszy strukturalnych. Z dużą dozą prawdopodobieostwa można
przewidywad gwałtowny wzrost bezrobocia, ponieważ w wielu przypadkach zostaną
zlikwidowane miejsca pracy, które były subsydiowane. Zmniejszenie funduszy sprawi, że
znacznie mniej osób będzie mogło skorzystad z jakiegokolwiek programu aktywizacyjnego.
Koncentrując się na dużych i prężnych przedsiębiorstwach, które są często
„wizytówkami” regionu należy pamiętad, że szczególne znaczenie w kontekście walki z
bezrobociem i rozwoju lokalnego ma sektor MSP. Przedsiębiorstwa zaliczające się do niego
mogą bowiem pełnid funkcje komplementarne dla większych firm, co więcej ich atutem
niwelującym negatywne tendencje na rynku pracy jest szybkośd reakcji na zmiany w
otoczeniu, szybsze przekształcenia strukturalne i funkcjonalne, szybszy przepływ informacji
oraz większa możliwośd kontroli i redukcji kosztów.
Wyniki przeprowadzonych badao wskazują, że postawa części przedstawicieli władz
lokalnych wobec rozwoju przedsiębiorczości i rozwoju gospodarczego wydaje się byd mało
aktywna. W wielu wypowiedziach udzielonych podczas przeprowadzonych badao
przejawiały się postawy pasywne, wpisujące się w sposób myślenia: „skoro jest dobrze, to
niech się samo kręci”. Rozwój gospodarczy nie funkcjonuje w świadomości części badanych
samorządowców jako wspólne zadanie. Odpowiedzialnośd jest przerzucona na mieszkaoców,
Należy wskazad także na inny bardzo ważny wniosek, który nasuwa się na podstawie
przeprowadzonych badao. Jest to niski stopieo samoorganizacji przedsiębiorców i niska
skutecznośd lobbingu w strukturach samorządowych. Zgodnie z powiedzeniem „nieobecni
Strona
15.5. Dezorganizacja organizacji
324
przedsiębiorców i wykorzystanie przez nich funduszy strukturalnych. Bardzo istotna dla
rozwoju gospodarczego jest koniecznośd współdziałania partnerów gospodarczych oraz
partnerstwa w ramach sektorów publicznego, prywatnego i pozarządowego, które dzięki
m.in. środkom unijnym mają szanse na realizację. W kontekście nawiązywania współpracy
branżowej, gospodarczej i partnerstw lokalnych rola samorządów jest bardzo istotna. To
władze lokalne powinny wspierad, a także inicjowad tego typu działania.
Od władz oczekuje się w gronie pracodawców wpływania na lokalny rynek pracy
przez stymulowanie rozwoju przedsiębiorstw. Można zaliczyd do takich działao odpowiednio
zbilansowaną politykę podatkową, ale i wspomaganie kontaktów ponadlokalnych i
międzynarodowych między firmami. Konieczne jest także wspieranie działalności integrującej
podmioty gospodarczej, jak chociażby podjęcie się roli pośrednika, gospodarza w rozwoju
inicjatyw klastrowych. Poza branżą lotniczą przedsięwzięcia tego typu póki co nie mają
spodziewanej dynamiki, bądź nie doszły do skutku (jak w przypadku klastra przemysłu
lekkiego).
Należy też zaznaczyd, iż w odniesieniu do samorządów pojawiały się opinie
wskazujące wyraźnie na brak odpowiednich instrumentów, dzięki którym władze lokalne
mogą wspierad rozwój gospodarczy. Należy bowiem zwrócid uwagę na bariery prawne i
legislacyjne, do których można zaliczyd wciąż niedoskonałe rozwiązania z zakresu prawa
zamówieo publicznych oraz ustawę o partnerstwie publiczno-prywatnym, która zamiast
sprzyjad kooperacji często rodzi podejrzenia o działania korupcyjne.
Często poruszanym zagadnieniem w kontekście barier rozwoju przedsiębiorczości
były także ograniczenia administracyjne w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej
polegające na stałym zwiększaniu działao kontrolnych, nadmiernej biurokracji oraz
skomplikowanych procedurach i długim oczekiwaniu na otrzymanie decyzji
administracyjnych.
Podkreślid należy także relatywnie niską świadomośd pracodawców w zakresie
inwestowania w kapitał ludzki. W odniesieniu do sytuacji na rynku pracy, kwalifikacji i
umiejętności pracowników oraz wydajności i efektywności pracy słabą stroną jest bowiem
stosunkowo niski poziom gotowości do inwestowania w rozwój kapitału ludzkiego przez
kaliskich pracodawców przy jednoczesnym braku wyraźnego przekonania o efektach
inwestycji w podnoszenie kwalifikacji wśród pracowników. Przedsiębiorcy woleliby raczej
konkretne dofinansowania do ich działalności, refundację kosztów zatrudnienia, ulgi
podatkowe, także uproszczenie formalności urzędowych. Jak wykazały przeprowadzone
badania, znaczący odsetek kaliskich przedsiębiorców nie docenia realnego przełożenia
jakości kapitału ludzkiego na efektywnośd funkcjonowania przedsiębiorstwa, co w
warunkach gospodarki opartej na wiedzy stanowi fundamentalną barierę rozwoju
gospodarczego.
Strona
325
nie mają racji” trudno oczekiwad, aby uwagi czy postulaty zgłaszane przez przedsiębiorców
znajdowały wyraźne odzwierciedlenie w stanowieniu lokalnego prawa, obronie interesów
przedsiębiorców czy nawet zacieśnianiu wzajemnych relacji. Czynnikiem kluczowym, który w
największy sposób wpływa na taką sytuację jest niski stopieo samoorganizacji
przedsiębiorców. Nieliczne i cieszące się coraz mniejszym zainteresowaniem organizacje
zrzeszające pracodawców (jak np. organizacje rzemieślnicze, które w ostatnich latach
borykają się ze zmniejszaniem się własnych zasobów ludzkich i próbami marginalizowania
tego środowiska przez władze centralne) są coraz mniej skuteczne w artykułowaniu
problemów i oczekiwao przedsiębiorców. Inną kwestią jest fakt coraz mniejszego
uczestnictwa w wyborach samorządowych ze strony pracodawców, którzy skupieni na
prowadzeniu własnej działalności gospodarczej wyraźnie nie doceniają także wpływu, jaki na
politykę lokalną może mied uczestnictwo w lokalnym życiu społeczno-politycznym. Trzecim
elementem, który należy rozpatrywad w kontekście niskiego poziomu samoorganizacji
przedsiębiorców jest relatywnie niski poziom kapitału społecznego i brak tradycji w zakresie
współpracy branżowej (np. w postaci grup producenckich, klastrów branżowych,
stowarzyszeo czy federacji). Element ten wydaje się jednocześnie największą, bo
wymagającą ogromnego nakładu czasu i wspólnej pracy barierą dla budowania współpracy i
samoorganizacji pracodawców.
Bibliografia





Czy Polsce grozi efekt histerezy?, A. Wojtyna, „Gospodarka Narodowa" nr 9, 1994;

Korporacje międzynarodowe w Polsce. Wyzwania w dobie globalizacji i regionalizacji, Difin, Warszawa
2002;

Kwartalne prognozy makroekonomiczne, styczeo 2010 Instytut Badao nad Gospodarką Rynkową, Stan i
prognoza koniunktury gospodarczej nr 65;


Neoklasyczne teorie zatrudnienia. Tradycja i współczesnośd, E. Kwiatkowski, Warszawa 1988;



Polityka gospodarcza, *red.+ Bolesław Winiarski, PWN SA, Warszawa 2006;




Pracownicy małych i średnich przedsiębiorstw – ich rola i znaczenie, Klimek J., Toruo 2007.

Rynek pracy w Polsce na progu XXI wieku, R. Horodeoski, C. Sadowska-Snarska (red.), Białystok-Warszawa
2003



Rynek pracy wobec integracji z Unią Europejską, Stanisława Borkowska (red.), IPiSS, 2002;



Wielkopolskie rzemiosło. Między tradycją a nowoczesnością; Wydawnictwo WSB, Poznao 2008;
Ewaluacja ex-post. Teoria i praktyka badawcza, pod. red. Agnieszki Haber, Warszawa 2007;
Histereza bezrobocia – przypadek Polski, Łukasz Arendt (www.zie.pg.gda.pl) publikacja internetowa;
Informacja o działalności oświatowej w rzemiośle w 2008 r., Związek Rzemiosła Polskiego, Warszawa 2009;
Koncepcja NAIRU, dezinflacja a druga fala bezrobocia w Polsce, J. Socha, W. Wojciechowski „Bank i Kredyt"
2004;
Optymalizacja kształcenia zawodowego z punktu widzenia potrzeb rynku pracy, Urszula Jeruszka (red.),
IPiSS, Warszawa 2002;
Polityka społeczna (red.) Grażyna Firlit-Fesnak, Małgorzata Szylko-Skoczny, Warszawa 2009;
2001;
Raport o Kapitale Intelektualnym Polski, GPW, GUS, SGH, Warszawa 2008;
Raport z badao, 10 najbardziej poszukiwanych zawodów w Polsce i na świecie, Manpower Inc. 2009;
panelowych badao opinii pracodawców i bezrobotnych w latach 2006 - 2009), NBP, 2010;
Starzenie się populacji wyzwaniem dla polityki społecznej, materiały konferencyjne, Kraków 2003
Wiedza w gospodarce i gospodarka oparta na wiedzy. Edukacja w gospodarce opartej na wiedzy, UE
Wrocław, 2010;
Wprowadzenie do nauki o przedsiębiorstwie, (red.) Marek Brzezioski, Difin, Warszawa 2007;
Zarys polityki zatrudnienia, E. Dolny, J. Meller, Z. Wiśniewski, Warszawa 1990;
Adresy internetowe:
www.arwu.org
www.bankier.pl
www.edukacja.edux.pl
www.gazeta.edu.pl
www.kalisz.eu
www.kalisz.pl
www.kaliszfornia.webpark.pl
www.men.gov.pl
www.mpips.gov.pl
326
www.infor.pl
Strona
















www.nauka.gov.pl
www.pisa.oecd.org
www.poznan.gazeta.pl
www.pup.kalisz.ibip.pl
www.wup.lodz.pl
www.zie.pg.gda.pl
Źródła:



Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego;





Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2009/2010, GUS , Warszawa 2010;
Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie grodzkim i ziemskim kaliskim, stan na 30
czerwca 2010 roku;
Strategia Rozwoju Edukacji na lata 2007-2013, Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, sierpieo 2005;
Strategia Rozwoju Kalisza na lata 2004 – 2013, Kalisz 2004;
Szkoły wyższe i ich finanse w 2009 r., GUS, Warszawa 2010;
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy Dz.U. z 2008 r. Nr
69, poz. 415, z późn. zm.
327
Zapewnienie uczniom bezpiecznych warunków dowozu do szkół podstawowych i gimnazjów w wybranych
gminach województwa warmiosko-mazurskiego, Delegatura NIK w Olsztynie; Nr ewidencyjny:
P/09/192/lol/LOL; Data publikacji: 2010-01-26 Najwyższa Izba Kontroli.
Strona

Krajowa strategia zatrudnienia na lata 2007 – 2013, Ministerstwo Gospodarki i Pracy, 2005;

Kaliski rynek pracy – – szanse i zagrożenia

Transkrypt

Podobne dokumenty

Nuncjatura Apostolska w Polsce N. 2477/12 KOMUNIKAT Ojciec

Uchwała Nr - BIP Kalisz

Ochrona Środowiska - Starostwo Powiatowe w Kaliszu