Artykuł 04 (Momola).indd

NR 31
AN TRO PO MO TO RY KA
2005
POZIOM ZDOLNOŚCI MOTORYCZNYCH DZIECI
W WIEKU PRZEDSZKOLNYM
THE LEVEL OF MOTOR SKILLS
OF PRE-SCHOOL AGE CHILDREN
Irena Momola*
* dr, Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Wychowania Fizycznego, ul. Towarnickiego 3
Słowa kluczowe: zdolności motoryczne, dziecko przedszkolne, test Sekity
Key words: motor skills, pre-school child, Sekita test
STRESZCZENIE • SUMMARY
Cel badań. Aktywność ruchowa dziecka przedszkolnego, jako bodziec rozwojowy i stymulujący jego ogólny
rozwój, jest niezbędnym czynnikiem w życiu każdego przedszkolaka. Pozwala dziecku na czynny udział w różnych
formach działania, w ulubionych zabawach ruchowych, jak również kształtuje jego osobowość.
Celem badań, które przeprowadzono w październiku 2004 r., była ocena wybranych zdolności motorycznych
291 dzieci w wieku 4 do 7 lat pochodzących z woj. podkarpackiego.
Metoda. Dokonana na podstawie wyników testu sprawności fizycznej Sekity. W skład testu wchodzą
następujące próby: rzut 1 kg piłką lekarską, skok w dal z miejsca, bieg na dystansie 20 m oraz wahadłowy
z przenoszeniem klocka. W badaniach nie uwzględniono próby szybkości ręki.
Wyniki i podsumowanie. Otrzymane wyniki potwierdziły zależność poziomu sprawności fizycznej od wieku.
Dzieci 6 i 7-letnie wykazały zbliżoną do siebie sprawność fizyczną. Jedynie poziom sprawności 5-latków wyraźnie
różnił się od umiejętności szybkościowych pozostałych przedszkolaków. Dzieci zamieszkujące wieś odznaczają
się lepszymi wynikami rzutu piłką lekarską, ale gorszą szybkością lokomocyjna wyrażoną biegiem.
-
The aim of the work. Movement activity as a general developmental stimulus of a pre-school age child is
a necessary factor in his or her life. It allows the child to actively participate in various forms of activities, and in
their favourite forms of play, and also it shapes his or her personality.
The aim of this research, which was carried out in October 2004, was the assessment of motor abilities of
291 children aged 4 to 7 living in the Podkarpacie region.
The methods. This research was based on the physical ability test results of Sekita. This test included the
following trials: 1 kg medical ball toss, standing long jump, 20 meter distance sprint, and a pendulum sprint with
a block transfer. This test did not include a hand speed trial.
The results and conclusion. The results show that the level of motor abilities depends on the age. Children
of six and seven years of age had similar physical skills. Only five year old children showed different physical
skills in comparison to the younger and older children. Children living in the villages achieved better results in the
medicine ball toss but get worse results in speed activities expressed by sprinting.
Aktywność ruchowa jest ważnym i niezbędnym
bodźcem rozwojowym dzieci w wieku przedszkolnym. Pozwala ona nie tylko na usprawnienie rucho-
we, ale także stymuluje prawidłowy rozwój dzieci,
będący podstawą ich zdrowia. Okres tego wieku jest
jednolity ze względu na dominującą formę działalności dziecka, sposobu poznawania otaczającej go
rzeczywistości, ale też zdobywania doświadczeń
-
-
-
Wstęp
-
– 47 –
Irena Momola
i mimowolnego, okolicznościowego uczenia się. Tą
niezastąpioną formą działania jest zabawa, której
znaczenie podkreśla się we wszystkich sferach życia dziecka przedszkolnego, szczególnie młodszego,
gdyż w późniejszym okresie – u 5- i 6-latków – z powodzeniem mogą być wprowadzane gry ruchowe
[1, 2, 3].
Realizacja tej formy aktywności ruchowej wpływa również na kształtowanie osobowości dziecka
[4, 5]. Właśnie rozwój ogólnej sprawności ruchowej, a w tym manualnej, odzwierciedla się najlepiej
w urozmaiconych formach działania, w spontanicznych i organizowanych zabawach ruchowych.
Wszystkie te sytuacje wpływają na doskonalenie
zdolności motorycznych.
Poziom opanowania umiejętności ruchowych
i ocena sprawności fizycznej nie jest jedynym wyrazem rozwoju motorycznego dzieci w wieku przedszkolnym. Rozwój motoryczności dzieci w tym okresie przejawia się różnorodnie. Rozwija się i utrwala
lateralizacja funkcji ciała, kształtują się kombinacje
ruchowe, pojawiają się ruchy praksyczne, ruchy ekspresyjne i twórcze, a treść postępowania i zachowania ruchowego ulega ustawicznym zmianom [3, 6].
Celem podjętych badań była próba oceny wybranych zdolności motorycznych dzieci w wieku 4
do 7 lat, wywodzących się z dwóch środowisk województwa podkarpackiego. Zastosowane testy posiadają wysoki stopień rzetelności, są dostosowane
do wieku pod względem trudności i mierzą przede
wszystkim zdolności szybkościowe dzieci przedszkolnych, które są częścią zdolności motorycznych
o podłożu strukturalno-energetycznym [7,8].
Przeprowadzone badania miały na celu udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:
– czy wiek i płeć różnicują poziom zdolności motorycznych dzieci przedszkolnych?
– czy dzieci ze środowiska wiejskiego różnią się
poziomem zdolności motorycznych od swoich
rówieśników zamieszkujących miasto?
– czy istnieje ścisła współzależność pomiędzy poziomem poszczególnych miar zdolności motorycznych dzieci przedszkolnych?
Materiał i metoda badań
Badaniami objęto 291 dzieci w wieku od 4 do 7
lat, z wybranych przedszkoli i szkół podstawowych
z kilku miejscowości woj. podkarpackiego. W doborze wiekowym uwzględniono opinię Sekity [9].
Grupę zwaną siedmiolatkami stanowili uczniowie
pierwszych klas, w wieku poniżej 7 lat i 5 miesięcy.
Wśród badanych było 139 dziewcząt i 152 chłopców. Szczegółową charakterystykę badanej populacji w zakresie liczebności i pochodzenia środowiskowego przedstawiono w tabeli 1.
Do oceny poziomu rozwoju sprawności fizycznej badanych dzieci wykorzystano test B. Sekity, na
który składały się cztery próby:
– rzut piłką lekarską o masie 1 kg znad głowy,
– skok w dal z miejsca,
– bieg na dystansie 20 m ze startu wysokiego,
– bieg wahadłowy 4 x 5 m z przenoszeniem klocka.
Zgodnie z założeniem autorki testu miarę sprawności fizycznej stanowi poziom zewnętrznych prze-
Tabela 1. Charakterystyka badanych dzieci
Table 1. Characteristics of the children researched
Wiek [lata]
Age [years]
Płeć / Sex
Razem / Total
Wieś / Village
Miasto / City
4
11
34
45
5
9
19
28
6
15
28
43
7
12
11
23
4
15
33
48
5
8
20
28
6
14
31
45
11
20
95
196
152
31
-
7
-
Razem / Total
– 48 –
-
139
Chłopcy / Boys
-
-
Dziewczęta / Girls
Miejsce zamieszkania / Place of living
291
Poziom zdolności motorycznych dzieci w wieku przedszkolnym
jawów badanych zdolności motorycznych, określonych za pomocą efektów uzyskanych z wyżej
wymienionych ćwiczeń [9].
Zastosowany test pozwala na ocenę sprawności
fizycznej w zakresie zdolności siłowych kończyn górnych (rzut piłką lekarską) i kończyn dolnych (skok
w dal z miejsca) oraz zdolności szybkości badanej
biegiem i koordynacji wyrażonej biegiem wahadłowym.
Wyniki przeprowadzonego testu poddano analizie statystycznej z wykorzystaniem następujących
procedur komputerowego pakietu Statistica 6,0:
ANOVA dla układów czynnikowych, analiza skupień, skalowanie wielowymiarowe, statystyki podstawowe i tabele.
Pierwsze dwie hipotezy merytoryczne zweryfikowano za pomocą trójczynnikowej analizy wariancyjnej (obliczając wartości testu F Snedecora). Jej
celem było udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy
określone w planie doświadczenia czynniki (miejsce
zamieszkania, płeć i wiek) powodują zróżnicowanie
wyników badania sprawności fizycznej [10, 11].
Skalowanie wielowymiarowe zastosowano
w celu potwierdzenia wyników analizy wariancyjnej. Metoda ta pozwala bowiem na przedstawienie
w przestrzeni dwuwymiarowej relacji zachodzą-
cych pomiędzy badanymi obiektami w przestrzeni
n-wymiarowej, a więc na analizę struktury badanego zbioru, jak też – na wyjaśnienie tych relacji zróżnicowaniem poszczególnych parametrów (mierników sprawności) [10]. Podstawą skalowania były
macierze odległości euklidesowych, występujących
pomiędzy poszczególnymi obiektami, uzyskane metodą aglomeracji (pojedynczego wiązania) w analizie skupień. Macierze posłużyły do wyznaczenia
końcowej konfiguracji standardową metodą Guttmana-Lingoesa [10].
Trzecią hipotezę merytoryczną zweryfikowano
z zastosowaniem macierzy współczynników korelacji prostoliniowej. Istotność wartości współczynników sprawdzono testem t-Studenta (przy poziomie
istotności α = 0,05) [11].
Wyniki badań i ich omówienie
Poziom zdolności motorycznych badanych dzieci
z uwzględnieniem ich płci, wieku i miejsca zamieszkania przedstawiają tabele 2 i 3.
Zmiany sprawności fizycznej pomiędzy czwartym a siódmym rokiem życia mają zbliżony przebieg
u dzieci wiejskich i miejskich, podobnie jak u dzieci
wrocławskich badanych przez Sekitę [9].
Tabela 2. Zdolności motoryczne dzieci pochodzących ze wsi (podstawowe miary statystyczne)
Table 2. Motor skills of children living in villages (Basic statistic measures)
Próba / Test
Siła ekspl. kończyn
górnych [cm]
Explosive force of upper
limbs
–
x
sx
vx
4
132,6
9,45
5
217,4
6
Chłopcy / Boys
R
–
x
sx
vx
R
7,12
66
136,1
10,02
7,36
60
18,33
8,43
89
216,8
18,57
8,56
88
285,2
26,36
9,24
88
286,9
22,39
7,80
71
383,3
29,47
7,68
64
366,8
25,48
6,94
105
4
61,1
5,26
8,60
48
64,2
8,95
13,94
56
5
80,3
9,89
12,31
94
88,6
7,14
8,05
66
6
100,0
12,05
12,05
81
105,9
11,88
11,21
87
7
115,3
16,68
14,46
80
123,4
12,75
10,33
74
Szybkość lokomocyjna [s]
Movement speed
4
7,3
0,45
6,16
3,4
7,0
0,66
9,42
3,0
5
6,2
0,66
10,64
4,9
5,6
0,31
5,53
5,7
6
5,5
0,97
17,63
4,6
5,2
0,71
13,65
6,1
7
5,6
0,61
10,89
6,0
5,5
0,94
17,09
4,7
4
13,5
1,68
12,44
9,0
13,2
2,56
19,39
8,0
5
10,7
1,92
17,94
7,9
10,5
1,29
12,28
6,0
6
9,5
1,66
17,47
8,8
9,5
1,63
17,15
8,4
7
9,7
1,20
12,37
8,0
9,6
0,87
9,06
8,6
-
7
Siła ekspl. kończyn
dolnych
[cm]
Explosive force of lower
limbs
Zwinność [s]
Agility
-
-
-
Dziewczęta / Girls
Wiek [lata]
Age[years]
-
– 49 –
Irena Momola
Tabela 3. Zdolności motoryczne dzieci pochodzących z miasta (podstawowe miary statystyczne)
Table 3. Motor skills of children living in cities (Basic statistic measures)
Próba / Test
Siła ekspl. kończyn
górnych [cm]
Explosive force of upper
limbs
Siła ekspl. kończyn
dolnych
[cm]
Explosive force of lower
limbs
Szybkość lokomocyjna [s]
Movement speed
–
x
sx
vx
4
133,7
16,54
5
197,4
6
R
sx
vx
R
12,37
65
142,1
12,44
8,75
62
13,55
6,86
77
225,9
20,38
9,02
75
254,5
19,95
7,83
71
283,3
22,22
7,84
88
7
265,3
24,67
9,29
98
310,5
33,79
10,88
93
4
59,5
5,21
8,75
42
63,9
7,94
12,42
38
5
90,5
6,08
6,71
55
95,7
10,08
10,53
64
6
104,8
10,30
9,82
60
112,2
8,47
7,54
92
7
114,5
9,87
8,62
88
122,3
15,44
12,62
84
4
7,1
0,78
10,98
3,3
6,7
0,96
14,32
2,5
5
5,7
0,65
11,40
3,8
5,6
0,33
5,89
3,4
6
5,2
0,38
7,30
5,1
4,9
0,36
7,34
6,6
7
5,0
0,46
9,20
4,8
4,7
0,30
6,38
4,1
4
13,6
1,66
12,20
8,4
13,0
2,04
15,69
9,9
5
10,6
1,20
11,32
6,6
10,4
1,86
17,88
7,6
6
9,7
0,67
6,90
9,2
9,5
1,52
16,00
6,3
7
9,3
0,99
10,64
7,1
9,0
0,84
9,33
7,8
Odległość, na jaką dzieci rzucają piłką lekarską,
zmienia się z wiekiem w obu badanych grupach.
Jedynie 5-letni chłopcy z miasta w pomiarze tym
osiągnęli wynik lepszy średnio o 9 cm w porównaniu z ich kolegami ze wsi. Wyniki długości rzutu badanych dzieci są porównywalne z osiąganymi przez
próbę wrocławską.
O ocenie siły eksplozywnej kończyn dolnych,
mierzonej długością skoku w dal z miejsca, decyduje wiek badanych. Lepsze wyniki odnotowano
u dzieci pochodzących z miasta z niewielką korzystną różnicą dla siedmiolatków ze wsi. Siła przedszkolaków podkarpackich jest zbliżona do siły ich wrocławskich kolegów.
W próbie biegu na dystansie 20 m stwierdzono
wyraźne różnice w rozwoju szybkości w zależności
od wieku. Dziewczynki 5-letnie z miasta są szybsze od
wiejskich dziewcząt średnio o 0,5 s (odpowiednio: 5,7
s i 6,2 s)., natomiast 7-letni chłopcy ze wsi są szybsi od
rówieśników z miasta średnio o 0,8 s (odpowiednio:
4,7 s i 5,5 s). Szybkość przedszkolaków z Podkarpacia jest porównywalna (z nielicznymi odstępstwami)
z szybkością ich rówieśników badanych przed 15 laty.
W ocenie zwinności dają się zauważyć podobne
prawidłowości jak przy ocenie poprzednio omówio-
nych zdolności motorycznych. Poziom koordynacji,
mierzony czasem biegu wahadłowego z przenoszeniem klocka, jest tym wyższy, im starsze dziecko,
z różnicą pomiędzy siedmiolatkami obojga płci,
pochodzącymi ze wsi. Ich osiągnięcia były porównywalne z uzyskanymi przez dzieci 6-letnie. Czteroletni chłopcy, pochodzący z okolic Wrocławia, byli
lepsi od podkarpackich rówieśników średnio o 1,5
s (odpowiednio: 11,7 s i 13,2 s). Wyniki pozostałych
grup wiekowych dzieci podkarpackich były zbliżone
do uzyskiwanych w tym zakresie przez dzieci z Wrocławia i okolic.
W tabeli 4 zestawiono wartości testu F, obliczone
w trójczynnikowej analizie wariancyjnej. Informują one o statystycznej istotności różnic pomiędzy
wartościami średniej arytmetycznej, opisującymi
poziom kolejnych parametrów zdolności motorycznych. Wskazują więc na wpływ każdego z czynników (miejsca zamieszkania, wieku i płci) na badane
parametry.
Miejsce zamieszkania w istotny sposób determinuje wyniki uzyskane przez dzieci w badaniu siły eksplozywnej kończyn górnych i w badaniu szybkości
lokomocyjnej. Siła eksplozywna kończyn dolnych
oraz koordynacja nie zależą od miejsca zamieszka-
– 50 –
-
Chłopcy / Boys
–
x
-
-
-
-
Zwinność [s]
Agility
Dziewczęta / Girls
Wiek [lata]
Age [years]
Poziom zdolności motorycznych dzieci w wieku przedszkolnym
Tabela 4. Wpływ miejsca zamieszkania, wieku i płci badanych dzieci na ich zdolności motoryczne – wyniki analizy wariancyjnej
(wartości testu F)
Table 4. Influence of place of living, age and sex of the children researched on their motor skills-results of variation analysis (figures
of test F)
Siła ekspl.
kończyn
górnych
Siła ekspl.
kończyn
dolnych
Explosive force
of upper limbs
Explosive force
o flower limbs
Movement speed
Miejsca zamieszkania
Place of living
3,118*
0,665
15,161*
0,290
Wieku
Age
42,927*
69,598*
90,832*
88,412*
Płci
Sex
0,910
4,299*
13,485*
2,036
Interakcji: m. zam. × wiek
Interaction: Place of living × Age
1,937
0,605
1,108
0,595
Interakcji: m. zam. × płeć
Interaction: Place of living × Sex
1,205
0,001
0,109
0,272
Interakcji: wiek × płeć
Interaction: Age × Sex
0,034
0,106
0,204
0,158
Interakcji: m. zam. × wiek × płeć
Interaction: Place of living × Sex × Age
0,179
0,026
0,436
0,047
Wpływ
Influence of
Szybkość
lokomocyjna
Zwinność
Agility
Symbol * oznacza, że obliczona wartość testu F jest wyższa od wartości granicznej (α = 0,05)
Symbol * means that the calculated figure of test F is higher that the minimal figure (α = 0,05)
wyniki testu oceniającego siłę eksplozywną kończyn
dolnych oraz testu szybkości lokomocyjnej. Pozostałe parametry zdolności kształtują się u dziewcząt
i chłopców na podobnym poziomie. Analiza wa-
nia badanych. Rezultaty badania wszystkich czterech parametrów zdolności są natomiast zależne
od wieku dzieci (wszystkie wartości testu F są statystycznie istotne). Płeć badanych dzieci wpływa na
Legenda – Legend
1,0
SI£A KOÑCZYN DOLNYCH
0,6
Wymiar 2
CH£OPCY-MIASTO
CH£OPCY-WIEŒ
0,4
0,2
6 LAT
ZWINNOή
4 LATA
0,0
SI£A KOÑCZYN GÓRNYCH
-0,2
-0,4
7 LAT
DZIEWCZÊTA-WIEŒ
-0,6
-
WYMIAR 1 – DIMENTION 1
WYMIAR 2 – DIMETION 2
5 LAT – 5 YEARS
CHŁOPCY MIASTO – BOYS – CITY
SIŁA KOŃCZYN DOLNYCH – FORCE OF LOWER LIMBS
CHŁOPCY WIEŚ – BOYS VILLAGE
ZWINNOŚĆ – AGILITY
4 LATA – 4 YEARS
6 LAT – 6 YEARS
SIŁA KOŃCZYN GÓRNYCH – FORCE OF UPPER LIMBS
DZIEWCZĘTA – WIEŚ – GIRLS –VILLAGE
DZIEWCZĘTA-MIASTO – CITY
SZYBKOŚĆ – SPEED
7 LAT – 7 YEARS
5 LAT
0,8
-0,8
-1,2
SZYBKOή
-1,0
-0,8
-0,6
-0,4
-0,2
DZIEWCZÊTA-MIASTO
0,0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,2
1,4
-
Wymiar 1
Fig. 1. Configuration of child groups in two dimensions achieved through multidimensional measuring method
-
-
Ryc. 1. Konfiguracja grup dzieci w układzie dwóch wymiarów, uzyskana metodą skalowania wielowymiarowego
-
– 51 –
Irena Momola
riancyjna wykazała ponadto brak istotnych interakcji pomiędzy wszystkimi czynnikami.
Wyniki analizy wykonanej metodą skalowania
wielowymiarowego (ryc. 1) w znacznej mierze potwierdzają rezultaty uzyskane w analizie wariancyjnej i pozwalają na dokonanie dalszych uogólnień.
Usytuowanie kolejnych grup wiekowych badanych
dzieci w przestrzeni 4-wymiarowej wskazuje na istnienie trzech segmentów, różniących się znacznie
poziomem sprawności motorycznej, a mianowicie: dzieci 4-letnie, dzieci w wieku 5 lat oraz dzieci
w wieku 6 i 7 lat. Wektory obrazujące poszczególne parametry sprawności częściowo tłumaczą istotę
tego zróżnicowania. Punkty reprezentujące dzieci
6- i 7-letnie leżą w pobliżu wektora siły eksplozywnej kończyn górnych, co sugeruje, że po ukończeniu 5 roku życia znacznie poprawia się ten miernik
sprawnościowy (wg danych zawartych w tabelach
2 i 3 uzyskiwane przez najstarsze dzieci odległości
były o ponad 100 cm większe niż w przypadku dzieci
młodszych). Punkty ukazujące położenie dzieci 4-letnich leżą w obszarze „wskazywanym” przez wektory szybkości i zwinności. Może to dowodzić, iż ta
grupa wiekowa znacznie różni się od pozostałych
poziomem tych dwóch testów, a potwierdzają to
wartości w tabelach 2 i 3; najmłodsze dzieci w teście szybkości uzyskały wyniki o ponad 1 sekundę
wyższe, a w teście zwinności – o 2 sekundy wyższe
w porównaniu z dziećmi starszymi.
Konfiguracja punktów odpowiadających poszczególnym segmentom wyłonionym wg płci
i miejsca zamieszkania także potwierdza wcześniejszą analizę, wskazującą na zróżnicowanie chłopców
i dziewcząt pod względem siły kończyn dolnych
i szybkości, a dzieci wiejskich i miejskich – pod
względem siły rąk i szybkości.
W tabeli 5 zestawiono wartości współczynnika
korelacji obrazujące współzależności pomiędzy
miernikami sprawności motorycznej. Wszystkie
wartości okazały się statystycznie istotne, co wskazuje na silne powiązanie poziomu poszczególnych
mierników. Wartości współczynnika korelacji określające współzależność parametrów siły eksplozywnej kończyn od parametrów szybkościowych są
ujemne. Świadczy to o tym, że dzieci silniejsze są
równocześnie szybsze.
Wnioski
1. Siła eksplozywna kończyn dolnych i szybkość lokomocyjna dzieci w wieku przedszkolnym zależy
od płci; te dwa parametry sprawności motorycznej kształtują się na wyższym poziomie u chłopców niż u dziewcząt.
Tabela 5. Współzależności pomiędzy miernikami sprawności motorycznej badanych dzieci (wartości współczynnika korelacji)
Table 5. Correlations between measuring instruments of motor fitness of the children researched (values of correlation coefficient)
Siła ekspl.
kończyn górnych
Explosive force
of upper limbs
Siła ekspl.
kończyn dolnych
Explosive force
of lower limbs
Szybkość
Lokomocyjna
Movement speed
Zwinność
Agility
0,88
–0,84
–0,78
1,00
–0,95
–0,90
1,00
0,96
Dziewczęta / Girls
Siła eksplozywna kończyn górnych
Explosive force of upper limbs
1,00
Siła eksplozywna kończyn dolnych
Explosive force of lower limbs
Szybkość lokomocyjna
Movement speed
Zwinność
Agility
1,00
Chłopcy / Boys
-
Siła eksplozywna kończyn górnych
Explosive force of upper limbs
1,00
Siła eksplozywna kończyn dolnych
Explosive force of lower limbs
-
-
Szybkość lokomocyjna
Movement speed
Zwinność
Agility
–0,77
–0,91
1,00
–0,89
–0,97
1,00
0,95
1,00
Wytłuszczona czcionka oznacza statystycznie istotną wartość wsp. korelacji (α = 0,05)
-
Bold type signifies statistically vital value of the correlation coefficient (α = 0,05)
– 52 –
-
0,93
Poziom zdolności motorycznych dzieci w wieku przedszkolnym
2. Poziom sprawności motorycznej dzieci przedszkolnych zdeterminowany jest ich wiekiem. Parametry sprawnościowe dzieci 6-letnich kształtują się na podobnym poziomie, co dzieci 7-letnich.
Dzieci 5-letnie odróżniają się natomiast pod tym
względem tak od dzieci młodszych od siebie, jak
i od dzieci starszych.
3. Dzieci zamieszkałe na wsi odznaczają się – w porównaniu z dziećmi mieszkającymi w mieście –
większą siłą eksplozywną kończyn górnych oraz
mniejszą szybkością lokomocyjną.
4. Dzieci charakteryzujące się wysoką siłą eksplozywną kończyn wykazują jednocześnie większą
szybkość lokomocyjną i gorszą koordynację.
PIŚMIENNICTWO • LITERATURE
[8] Osiński W.: Zagadnienia motoryczniści człowieka.
Poznań, AWF, 1991.
[9] Sekita B.: Rozwój somatyczny i sprawność fizyczna dzieci w wieku 3-7 lat; w Pilicz S. (red.): Rozwój
sprawności i wydolności fizycznej dzieci i młodzieży.
Warszawa, 1988.
[10] Dobosz M.: Wspomagana komputerowo statystyczna
analiza wyników badań. Warszawa, Akademicka Oficyna Wydawnicza EXIT, 2001.
[11] Stanisz A.: Przystępny kurs statystyki z wykorzystaniem
programu STATISTICA PL na przykładach z medycyny.
T. II. Kraków, Wyd. Statsoft, 2000.
-
-
-
-
[1] Owczarek S.: Gimnastyka przedszkolna. Warszawa,
WSiP, 2001.
[2] Przewęda R.: Rozwój somatyczny i motoryczny.
Warszawa, WSiP, 1981.
[3] Żebrowska M.: Psychologia rozwojowa dzieci
i młodzieży. Warszawa, PWN,1980.
[4] Chłopkiewicz M.: Osobowość dzieci i młodzieży.
Warszawa, WSiP, 1987.
[5] Janczewski A.: Biologiczne i medyczne podstawy
rozwoju i wychowania. Warszawa, WSiP, 2001.
[6] Kwiatkowska M.: Podstawy pedagogiki przedszkolnej.
Warszawa, WSiP, 1985.
[7] Szopa J., Mleczko E., Żak S.: Podstawy antropomotoryki. Warszawa, PWN, 1996.
-
– 53 –