Eksport towarów i usług do Federacji Rosyjskiej

Kancelaria Radców Prawnych i Adwokatów
LECH OBARA
I WSPÓŁPRACOWNICY
Eksport towarów i usług do Federacji Rosyjskiej –
najważniejsze zagadnienia prawne
Podstawowe zagadnienia prawne związane z
eksportem towarów i usług do Federacji Rosyjskiej,
w tym właściwość sądów oraz prawo właściwe dla
danego stosunku prawnego, regulują przede
wszystkim takie akty prawne jak:
o którą eksport będzie następował, tj. takiej umowy,
która ureguluje kluczowe kwestie takie jak wybór
prawa właściwego dla umowy oraz sądu
właściwego dla rozstrzygnięcia sporów jakie
mogłyby powstać na gruncie niniejszej umowy.
1. Umowa między Rzeczpospolitą Polską a
Federacją Rosyjską o pomocy prawnej w
stosunkach prawnych w sprawach
cywilnych i karnych sporządzona w
Warszawie dnia 16 września 1996 r.;
2. Konwencja Narodów Zjednoczonych o
umowach międzynarodowej sprzedaży
towarów sporządzona w Wiedniu dnia 11
kwietnia 1980 r. – powszechnie zwana
konwencją wiedeńską;
oraz pośrednio:
3. Konwencja
o
przedawnieniu
w
międzynarodowej sprzedaży towarów
sporządzona w Nowym Jorku dnia 14
czerwca 1974 r. – powszechnie zwana
konwencją nowojorską.
W celu odpowiedniego skonstruowania umowy
niezbędna okazuje się znajomość w/w aktów
prawnych.
Wraz z postępującą globalizacją coraz większa
liczba polskich przedsiębiorców decyduje się na
oferowanie swoich towarów i usług na
zagranicznych rynkach wschodnich, z których
największym jest rynek rosyjski. Rozwój działalności
gospodarczej poza granicami własnego państwa, z
jednej strony daje przedsiębiorcom szansę na zysk,
ale z drugiej strony generuje obawy dotyczące ich
praw, obowiązków, ewentualnej możliwości
dochodzenia roszczeń. Z tego względu z punku
widzenia polskiego przedsiębiorcy najważniejszym
jest odpowiednie skonstruowanie umowy w oparciu
Umowa dwustronna między Rzeczpospolitą
Polską a Federacją Rosyjską
Międzynarodowa umowa bilateralna pomiędzy
Rzeczpospolitą Polską, a Federacją Rosyjską
stanowi akt prawny regulujący podstawowe kwestie
dotyczące wzajemnej pomocy sądowej, ale również
obejmujący reguły kolizyjne wskazujące prawo
właściwe dla zobowiązań umownych. Artykuł 36
ustęp 1 wspomnianej umowy wskazuje na
kaskadowy tryb ustalania prawa właściwego dla
umowy zobowiązaniowej pomiędzy podmiotami z
państw Stron. Oznacza to, że jeżeli w strony nie
skorzystały z możliwości wyboru prawa właściwego
dla umowy, dopiero wtedy zastosowanie będzie
miało prawo tej strony, na której terytorium ma
miejsce zamieszkania, siedzibę lub gdzie została
utworzona strona, która spełnia świadczenie
mające podstawowe znaczenie z uwagi na treść
zobowiązania. W przypadku umów o sprzedaż
towarów lub dostawę usług będzie to zazwyczaj
państwo siedziby sprzedawcy lub usługodawcy.
Artykuł 36
Zobowiązania ze stosunków umownych
Tel. 089 523 5947; Fax: 089 521 4946
adres: ul. Partyzantów 68/5, 10-523 Olsztyn
strona: www.lechobara.pl; e-mail: [email protected]
Kancelaria Radców Prawnych i Adwokatów
“Lech Obara i Współpracownicy”
1. Zobowiązania ze stosunków umownych podlegają prawu tego
państwa, które zostanie wybrane przez strony. Jeżeli strony nie
dokonały wyboru prawa, stosuje się prawo tej Umawiającej się Strony,
na której terytorium ma miejsce zamieszkania, siedzibę lub gdzie
została utworzona strona, która spełnia świadczenie mające
podstawowe znaczenie z uwagi na treść zobowiązania. Do umowy o
utworzenie przedsiębiorstwa stosuje się prawo tej Umawiającej się
Strony, na której terytorium przedsiębiorstwo ma być utworzone.
2. W sprawach wymienionych w ustępie 1 właściwy jest sąd tej
Umawiającej się Strony, na której terytorium ma miejsce zamieszkania
lub siedzibę pozwany. Właściwy jest również sąd tej Umawiającej się
Strony, na której terytorium ma miejsce zamieszkania lub siedzibę
powód, jeżeli na tym terytorium znajduje się przedmiot sporu albo
majątek pozwanego.
Właściwość tę strony stosunku zobowiązaniowego mogą zmienić w
drodze umowy.
Drugą kwestią którą należy rozważyć jest ustalenie
sądu właściwego do rozpoznania sprawy, jaka
może powstać na gruncie realizacji umowy
sprzedaży towarów lub usług w obrocie z Federacją
Rosyjską. Zasadą jest, że właściwy pozostaje sąd
tego kraju, na którego terytorium ma miejsce
zamieszkania lub siedzibę pozwany. Sądem
właściwym może być sąd właściwy dla siedziby
powoda (w przypadku eksportu towarów i usług do
Rosji – zazwyczaj będzie to sąd polski), jednakże tej
to możliwe jeśli na tym terytorium znajduje się
przedmiot sporu albo majątek pozwanego.
Spełnienie tych przesłanek może być trudne w
przypadku umów sprzedaży i dotyczących
świadczenia usług. Wyjściem z tej sytuacji jest
zagwarantowana w umowie między Rzeczpospolitą
Polską, a Federacją Rosyjską możliwość zmiany
właściwości sądu przez strony umowy.
Jakie prawo i sąd wybrać w stosunkach z
rosyjskimi firmami?
Z punku widzenia polskiego przedsiębiorcy
kluczowe znaczenie ma decyzja w przedmiocie
ukształtowania umowy pod kątem wyboru prawa
właściwego dla umowy oraz właściwości sądu. W
przypadku międzynarodowej sprzedaży towarów
wybór zarówno prawa polskiego jak i rosyjskiego,
skutkował będzie stosowaniem konwencji
wiedeńskiej, której stroną są obydwa państwa.
Postanowienia konwencji mają pierwszeństwo
przed ustawodawstwem krajowym, z tym że nie
stosuje się jej do (a) towarów zakupionych do
użytku osobistego, rodzinnego lub do użytku w
gospodarstwie domowym, jeśli sprzedający, w
jakimkolwiek czasie przed zawarciem umowy lub w
chwili jej zawarcia, nie wiedział i nie powinien był
wiedzieć, że towary zostały zakupione do użytku w
jakimkolwiek z tych celów;(b) na licytacji; (c) w
drodze egzekucji lub w inny sposób przez organy
wymiaru sprawiedliwości; (d)
udziałów, akcji,
tytułów inwestycyjnych, papierów wartościowych lub
pieniędzy; (e) okrętów, statków, poduszkowców i
statków powietrznych; (f) energii elektrycznej.
Konwencja wiedeńska nie znajdzie zastosowania
również, w zakresie oceny ważności umowy, jej
poszczególnych postanowień czy zwyczajów,
skutków, jakie może mieć umowa w odniesieniu do
własności sprzedanych towarów, jak również do
odpowiedzialności sprzedającego za śmierć lub
utratę zdrowia jakiejkolwiek osoby, spowodowanej
przez towar (Artykuł 2, Artykuł 4, Artykuł 5 konwencji
wiedeńskiej). W tym zakresie zastosowanie znajdą
odpowiednie przepisy prawa wybranego lub
ustalonego jako właściwe w razie braku wyboru
prawa w umowie. Okoliczności te przemawiają za
wyborem prawa polskiego, jako właściwego dla
umów o sprzedaż towarów lub świadczenie usług.
Artykuł 1
(1) Niniejsza konwencja ma zastosowanie do umów sprzedaży
towarów między stronami mającymi siedziby handlowe w różnych
państwach:
(a) jeżeli państwa te są Umawiającymi się Państwami lub
(b) jeżeli normy międzynarodowego prawa prywatnego wskazują na
ustawodawstwo Umawiającego się Państwa, jako prawo właściwe.
(2) Fakt posiadania przez strony swoich siedzib handlowych w różnych
państwach nie będzie uwzględniany, jeżeli nie wynika on z umowy lub z
jakichkolwiek stosunków handlowych między stronami lub też z
informacji ujawnionej przez strony w jakimkolwiek czasie przed
zawarciem lub w chwili zawarcia umowy.
(3) Przy określaniu zakresu stosowania niniejszej konwencji ani
przynależność państwowa stron, ani ich status cywilnoprawny lub
handlowy, ani też charakter cywilnoprawny lub handlowy umowy nie
będą brane pod uwagę.
Artykuł 2 Niniejszej konwencji nie stosuje się do sprzedaży:
(a) towarów zakupionych do użytku osobistego, rodzinnego lub do
użytku w gospodarstwie domowym, jeśli sprzedający, w jakimkolwiek
czasie przed zawarciem umowy lub w chwili jej zawarcia, nie wiedział i
nie powinien był wiedzieć, że towary zostały zakupione do użytku w
jakimkolwiek z tych celów;
(b) na licytacji;
2|Strona
Kancelaria Radców Prawnych i Adwokatów
“Lech Obara i Współpracownicy”
(c) w drodze egzekucji lub w inny sposób przez organy wymiaru
sprawiedliwości;
(d) udziałów, akcji, tytułów inwestycyjnych, papierów wartościowych lub
pieniędzy;
(e) okrętów, statków, poduszkowców i statków powietrznych;
(f) energii elektrycznej.
Za wyborem prawa polskiego przemawia również
fakt, iż Rzeczpospolita Polska jest sygnatariuszem
konwencji nowojorskiej, wprowadzającej 4-letni
termin przedawnienia (w miejsce 2-letniego
terminu przewidzianego przez ustawodawcę
polskiego) roszczeń w międzynarodowej
sprzedaży towarów. Konwencja ta stanowi
element polskiego sytemu prawnego. Mimo, że
Federacja Rosyjska nie przystąpiła do konwencji
nowojorskiej, w przypadku wyboru prawa polskiego,
odnieść się należy do artykułu 3 ustęp 2 konwencji
nowojorskiej – stanowiącego, że znajduje ona
zastosowanie w sposób pośredni.
Artykuł 3
1. Niniejsza konwencja będzie miała zastosowanie tylko wówczas, gdy
w czasie zawarcia umowy siedziby handlowe stron umowy
międzynarodowej sprzedaży towarów znajdują się w Umawiających się
Państwach.
2. Jeżeli niniejsza Konwencja nie stanowi inaczej, ma ona
zastosowanie bez względu na prawo, które w innym przypadku byłoby
stosowane z mocy norm prawa międzynarodowego.
3. Niniejsza konwencja nie będzie stosowana, jeżeli strony w sposób
wyraźny wyłączyły jej zastosowanie.
O ile w przeważającej mierze, korzystniejszym
rozwiązaniem dla przedsiębiorcy polskiego, będzie
wybór prawa polskiego jako właściwego dla umowy
sprzedaży lub o świadczenie usług, zawartej z
rosyjskim kontrahentem, o tyle kwestia wyboru sądu
właściwego dla rozstrzygnięcia sporu, nie jest już
sprawą tak oczywistą. Wybór sądu polskiego może
bowiem rodzić problemy, związane z możliwością
egzekwowania wydanego wyroku na terytorium
Federacji Rosyjskiej. Na mocy umowy pomiędzy
Polską, a Rosją orzeczenia sądu polskiego, by
mogła stać się podstawą egzekucji na terenie
Rosji, muszą być najpierw uznane przez
tamtejsze organy. Powoduje to konieczność
złożenia odpowiedniego wniosku (w sądzie tej
strony, która ma uznać i wykonać orzeczenie, lub za
pośrednictwem sądu pierwszej instancji który
rozpoznawał sprawę zakończoną orzeczeniem).
Orzeczenie może zostać uznane, jeżeli spełnia
szereg kryteriów, w tym strona przeciw której
zostało ono wydane, nie została pozbawiona
możliwości obrony swoich praw, a w razie
posiadania ograniczonej zdolności procesowej –
należytego przedstawiciela, a w szczególności
strona, która nie uczestniczyła w postępowaniu,
otrzymała wezwanie na rozprawę we właściwym
czasie i trybie. Mając na względzie powyższe,
może się okazać, że jeżeli pozwany kontrahent
rosyjski nie brał udziału w postępowaniu przed
polskim sądem i był nieprawidłowo wezwany na
rozprawę, sąd rosyjski nie uzna takiego orzeczenia i
odmówi jego wykonania. Zatem ustalając w umowie
kwestę poddania sprawy pod spór właściwemu
sądowi – bardzo dokładnie należy rozważyć, jaki
wybór, w konkretnych okolicznościach, będzie
bardziej korzystny. Tym bardziej, że pozew wraz ze
wszystkimi załącznikami, nawet gdy zostanie
wniesiony przed sąd polski – by być skutecznie
doręczony pozwanemu w Rosji, winien być
sporządzony w języku rosyjskim lub zawierać
uwierzytelnione tłumaczenie na język rosyjski.
Artykuł 9
Doręczanie dokumentów
Doręczenie dokumentów. Organ wezwany doręcza dokumenty w trybie
obowiązującym w jego państwie, jeżeli doręczane dokumenty zostały
sporządzone w języku strony wezwanej albo jeżeli dołączono
uwierzytelnione tłumaczenie na język tej strony. Jeżeli dokumenty nie
zostały sporządzone w języku strony wezwanej albo nie dołączono
tłumaczenia, doręcza się je adresatowi, jeżeli zgadza się dobrowolnie je
przyjąć.
Uznawanie i wykonywanie orzeczeń
Artykuł 52
1. Na warunkach przewidzianych niniejszą umową Umawiające się
Strony uznają i wykonują na swym terytorium następujące orzeczenia
wydane na terytorium drugiej Umawiającej się Strony:
1) orzeczenia sądów w sprawach cywilnych,
2) wyroki sądów w sprawach karnych, w części dotyczącej naprawienia
szkody spowodowanej przestępstwem.
2. Za orzeczenia sądowe w rozumieniu ustępu 1 uważa się ugody
zawarte (zatwierdzone) przed sądami w sprawach cywilnych o
charakterze majątkowym i akty notarialne, które mają moc tytułu
egzekucyjnego według prawa tej Umawiającej się Strony, na której
terytorium zostały sporządzone, jak również ostateczne orzeczenia
sądów gospodarczych, jeżeli są prawomocne i wykonalne.
3|Strona
Kancelaria Radców Prawnych i Adwokatów
“Lech Obara i Współpracownicy”
Artykuł 53
Orzeczenia wymienione w artykule 52 podlegają uznaniu i wykonaniu
na terytorium drugiej Umawiającej się Strony, jeżeli:
1) według prawa tej Umawiającej się Strony, na której terytorium
orzeczenie zostało wydane, jest ono prawomocne i wykonalne, a w
sprawach o alimenty – również orzeczenie nieprawomocne, o ile jest
wykonalne;
2) na podstawie niniejszej umowy, a w wypadku braku takiego
uregulowania w umowie – na podstawie prawa Umawiającej się Strony,
na której terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane, sprawa nie
należy do wyłącznej właściwości organów tej Umawiającej się Strony;
3) strona nie została pozbawiona możności obrony swych praw, a w
razie posiadania ograniczonej zdolności procesowej – należytego
przedstawicielstwa, a w szczególności strona, która nie uczestniczyła w
postępowaniu, otrzymała wezwanie na rozprawę we właściwym czasie i
trybie;
4) ta sama sprawa między tymi samymi stronami nie została już
prawomocnie osądzona przez sąd Umawiającej się Strony, na której
terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane, i jeżeli między tymi
samymi stronami nie zostało wcześniej wszczęte postępowanie przed
sądem Umawiającej się Strony, na której terytorium orzeczenie ma być
uznane i wykonane;
5) orzeczenie sądu państwa trzeciego w tej samej sprawie między tymi
samymi stronami nie było już uznane i wykonane na terytorium
Umawiającej się Strony, gdzie orzeczenie ma być uznane i wykonane;
6) przy wydaniu orzeczenia w sprawie, w której należało zastosować
prawo drugiej Umawiającej się Strony, prawo to zostało zastosowane,
chyba że zastosowane w sprawie prawo Umawiającej się Strony, której
organ orzekał, nie różni się w sposób istotny od prawa drugiej
Umawiającej się Strony.
Materiał opracowany przez:
Kancelaria Radców Prawnych i Adwokatów
„Lech Obara i Współpracownicy”
ul. Partyzantów 68/5, 10-523 Olsztyn
tel: 89 253 59 47
tel: 509 05 05 14
e-mail: [email protected]
www.lechobara.pl
we współpracy z
Międzynarodowa Kancelaria Prawna
Kancelaria Wschód-Zachód
(Berlin-Warszawa-Moskwa-Paryż)
ul. Partyzantów 31/9, 10-526 Olsztyn
tel: (PL) + 48 601 966 514
tel: (RU) + 7 999 0988 827
e-mail: [email protected]
www.kancelaria-east-west.com
Artykuł 54
1. Wniosek o uznanie i wykonanie orzeczenia może być złożony
bezpośrednio we właściwym sądzie tej Umawiającej się Strony, na
której terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane, lub też za
pośrednictwem sądu, który rozpoznawał sprawę w pierwszej instancji.
2. Do wniosku należy dołączyć:
1) orzeczenie lub jego uwierzytelniony odpis, wraz ze stwierdzeniem,
że orzeczenie jest prawomocne i wykonalne, a w sprawach o alimenty,
jeżeli orzeczenie jest nieprawomocne – stwierdzenie, że jest ono
wykonalne, jeżeli nie wynika to z samego orzeczenia;
2) dokument stwierdzający, że strona, przeciwko której wydane zostało
orzeczenie i która nie uczestniczyła w postępowaniu, otrzymała
wezwanie na rozprawę we właściwym czasie i trybie, zgodnie z prawem
Umawiającej się Strony, na której terytorium orzeczenie zostało
wydane; natomiast w wypadku ograniczonej zdolności procesowej
strony – dokument stwierdzający, że strona ta była należycie
reprezentowana;
3) uwierzytelnione tłumaczenie wniosku oraz dokumentów
wymienionych w punktach 1 i 2 na język tej Umawiającej się Strony, na
której terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane
4|Strona