System oświaty w Kanadzie

Alicja Rozkrut
V rok, wczesna edukacji i nauczanie języka angielskiego
System oświaty w Kanadzie
1. Ogólne informacje o kraju oraz czynniki wpływające na oświatę
Kanada jest państwem położonym w Ameryce Północnej, graniczącym ze Stanami
Zjednoczonymi na południu i północnym zachodzie (Alaska). Kanada rozciąga się od Oceanu
Atlantyckiego na wschodzie, do Oceanu Spokojnego na zachodzie, od północy Kanada
graniczy z Oceanem Arktycznym. Na zachodzie znajdują się góry, na wschodzie wyżyny,
centrum to równiny, a klimat różnicuje się od umiarkowanego do arktycznego.
Stolicą Kanady jest Ottawa, walutą dolar kanadyjski. Kanada jest federalną monarchią
konstytucyjną, powstała na podstawie konfederacji Kanady z 1 lipca 1867 roku, natomiast
języki urzędowe to angielski oraz francuski. Angielski jest
pierwszym językiem dla ¾
populacji. Kanada pozostaje pod silnymi wpływami kulturowymi Stanów Zjednoczonych i
Wielkiej Brytanii. Dominujący język angielski jest formą pośrednią między brytyjską a
amerykańską angielszczyzną. W Kanadzie występuje szereg regionalnych akcentów, lecz są
one bardziej zbliżone do akcentów amerykańskich z sąsiednich rejonów. W Quebecu oraz w
częściach Nowego Brunszwiku używany jest język francuski. Różni się on od współczesnego
akcentem oraz słownictwem. Ze względu na długotrwałą izolację zachował pewne cechy
archaiczne. Ze względu na stały i intensywny napływ emigrantów, w dużym procencie
gospodarstw domowych używa się języków innych niż oficjalne. Kanada, zgodnie ze swoją
konstytucją jest krajem multikulturowym. Rząd ma obowiązek wspierać organizacyjnie i
finansowo rozwój mniejszości kulturowych. Sprowadza się to do udzielania grantów dla
organizacji mniejszościowych, wspieranie etnicznych imprez kulturalnych oraz innych
inicjatyw.
1
Gospodarka Kanady to w dużej mierze uprawa pszenicy, hodowla ryb, przemysł
drzewny, a także wydobywanie ropy naftowej, gazu ziemnego, azbestu, węgla i innych. Kraj
ten jest członkiem ONZ, NAFTA, Wspólnoty Narodów, NATO, G8, APEC, UNESCO oraz
szeregu organizacji branżowych. Powierzchnia kraju wynosi 9 976 140 km2, Kanada to
konfederacja 10 prowincji i 3 terytoriów, a jej populacja to 32 378 122 mieszkańców.
Zamieszkuje w Kanadzie 300 000 Indian, z czego 75% mieszka w 2000 rezerwatów m. in. w
Ontario. Sporą część ludności etnicznej stanowią Metysi oraz Eskimosi.
2. System szkolnictwa w Kanadzie
W Kanadzie obowiązują dwa systemy szkolne – publiczny i katolicki. By móc
uczęszczać do szkoły katolickiej należy być ochrzczonym i praktykować wiarę. Katolicy w
Kanadzie stanowią 46% wierzących, a protestanci 35%. Program nauczania w obu systemach
jest identyczny. W szkołach katolickich uczniowie pobierają naukę religii. Oba systemy
finansowane są ze środków publicznych. Obok nich istnieją także szkoły prywatne.
Ogólne założenia dotyczące edukacji w Kanadzie
W Kanadzie prowincje i terytoria są odpowiedzialne za podstawowe, średnie oraz
wyższe szkolnictwo. W rezultacie w Kanadzie nie ma narodowego czy federalnego
departamentu edukacji. Pomimo, że są duże podobieństwa w tych 13 systemach
edukacyjnych, każdy ma znamiona własnej różnorodności – kultury regionalnej, historii i
geografii. Chociaż podstawowa odpowiedzialność za edukację spoczywa na prowincjach i
terytoriach, to rząd Kanady gra istotną rolę w systemie edukacyjnym. Mandaty kilku
federalnych departamentów rządowych nachodzą się z edukacją – na polach tj. języki
oficjalne, fundusze na edukację wyższą oraz rozwoju zasobów ludzkich. Ponadto rząd
federalny ma obowiązki wiążące się z podstawową i średnią edukacją
W 1967 Konsul Ministrów Edukacji (Council of Ministers of Education – CMEC)
został założony jako narodowy głos edukacji w Kanadzie. Jest to instytucja, w której
ministrowie prowincji oraz terytoriów dyskutują wspólne sprawy, reprezentuje także ich
interesy
w
edukacyjnych
organizacjach
narodowych,
rządzie
federalnym
oraz
2
międzynarodowo. Kanadyjczycy interesują się tym, jak system edukacji koresponduje z
potrzebami studentów i społeczeństwa. Inicjatywy CMEC są podzielone na dwie kategorie:
zdania strategiczne (w których biorą udział wszystkie prowincje oraz terytoria) oraz takie,
które prowincje i terytoria dowolnie wybierają. Podstawowe z zadań strategicznych to
ocenianie wyników trzynasto- oraz szesnastolatków w matematyce, czytaniu i pisaniu oraz
naukach ścisłych (science). Testy te są prowadzone od 1993 roku. Informacje te razem z
mechanizmami indywidualnych jurysdykcji dają każdemu z ministrów edukacji podstawę do
weryfikowania planów edukacyjnych i innych aspektów szkolnego systemu. Zadaniem CMEC
w edukacji wyższej jest koordynowanie zajęć i projektów, które są priorytetem wspólnym i
leżą w interesie prowincji oraz terytoriów oraz mają wartość promowania ogólnokanadyjskiego podejścia.
Trzystopniowy system edukacyjny
Od przedszkola (kindergarten) do klasy 12 edukacja jest finansowana z funduszy
publicznych i bezpłatna dla wszystkich obywateli Kanady oraz tymczasowych rezydentów do
ukończenia szkoły średniej – zazwyczaj do 18 roku życia. W Quebek edukacja w kolegium
Cégeps jest także bezpłatna dla mieszkających w Quebec, ale opłaty są pobierane za edukację
uniwersytecką. Wszyscy pozostali studenci kanadyjscy płacą za uczęszczanie do kolegiów i
uniwersytetów. Obowiązek edukacyjny różni się w obszarach Kanady, ale zazwyczaj zaczyna
się w wieku 5-7 i trwa do 16-18 roku życia. Rok szkolny dla 12 klas trwa od września do
czerwca, kilka władz szkolnych zaczyna rok szkolny wcześniej. Na poziomie lokalnym
edukacja publiczna podlega władzom szkolnych zarządów (school boards, school districts,
school divisions, i w przypadku Nowego Brunswicku - District Education Councils). Prawa i
obowiązki tych władz są zdefiniowane przez statuty prowincji i terytoriów. Ciało zarządzające
tymi władzami składa się ze ‘school trustees’ wybieranych do urzędowania w wyborach
publicznych.
Przedszkola i szkoły podstawowe
W angielskim nazywane są ground school lub primary school. Nauka zaczyna się
często w wieku czterech lat od tak zwanej junior kindergarten by ją kontynuować w senior
kindergarten. W tych dwóch klasach dzieci uczą się alfabetu, liczb oraz zasad zachowania w
3
grupie. Prawdziwa nauka rozpoczyna się w klasie pierwszej i trwa osiem lat. W tym czasie
uczniowie zdobywają podstawowe wiadomości ze wszystkich dziedzin nauczania.
Program przedszkolny jest oferowany przez władze lokalne – jest to edukacja dla
cztero- bądź pięciolatków. Programy przedszkolne są oferowane w szkołach podstawowych
we wszystkich prowincjach i terytoriach. Edukacja podstawowa to zazwyczaj pierwsze 6 lub 8
lat edukacji obowiązkowej. W niektórych regionach jest to od przedszkola do klasy 8
(szkolnictwo podstawowe) i klasy od 9 do 12 (szkolnictwo średnie). Większość systemów
szkolnych ma średni poziom nauczania (intermediate) – junior high school albo middle
school.
Szkoły średnie
Naukę kontynuuje się w szkołach średnich (secondary school – zwane high lub senior
high)do klasy 12 (11 w Quebec). Szkoła średnia trwa cztery lata. W niektórych prowincjach
istnieje dodatkowy piąty rok dla uczniów chcących kontynuować naukę na uniwersytetach.
Obowiązek nauczania w szkołach średnich zależy od lokalnych, prowincjonalnych regulacji,
lecz zwykle obowiązuje do drugiej klasy szkoły średniej. Osoby kończące edukację na tym
poziomie nazywane są dropouts. Poziom nauczania w szkołach średnich zależy od warunków
lokalnych i może się bardzo zmieniać. Edukacja średnia nie kończy się żadnym egzaminem
końcowym. Natomiast każdy przedmiot kończy się zaliczeniem. Ocena z takiego zaliczenia,
która jest wypadkową ocen z prac domowych i standardowych testów, ma charakter
procentowy. Sumaryczna ocena ucznia także wyrażana jest w procentach i jest średnią z
wszystkich ocen cząstkowych. Wewnątrz szkół istnieje podział uczniów według uzdolnień.
Prowadzone są klasy w trzech profilach – zwykłym trade, dla uczniów nie zamierzających
kontynuować nauki na poziomie wyższym, akademickim academic, dla tych, którzy
zamierzają studiować, oraz international, dla najzdolniejszych, zdających międzynarodową
maturę.
Każdego roku tysiące uczniów szkół średnich przenoszą się z jednej prowincji do
drugiej. Jednym z najważniejszych problemów jest kontynuacja edukacji tak, aby uczniowie
nie mieli zaległości lub by przedmioty nie dublowały się. Dlatego też przygotowuję się tzw.
‘Student Transfer Guide’, aby ich edukacja była w miarę możliwości kontynuacją.
4
Szkoły wyższe
Uczniowie nie zamierzający studiować kontynuują naukę, jednocześnie pracując w
trybie czeladniczym. Wyższe instytucje edukacyjne dzielą się na Community College i
uniwersytety. Kolegia wydają certyfikaty i dyplomy, natomiast uniwersytety stopnie naukowe
B.Sc – Bachelor od Science lub Art (licencjat lub bakałarz), podyplomowe M.Sc, M.A. lub M.
Eng. Master of Science, Art lub Engineering (magister, inżynier), oraz PH.D – Philosophy
Doctor (doktor nauk). Większość studentów kończy studia na poziomie podstawowym, ze
stopniem licencjata. Niektórzy już pracując kontynuują studia podyplomowe. Popularnym
kierunkiem dla pracujących są Biznes i Administracja (Master of Bussines and
Administration – MBA). Należy nadmienić, że studia medyczne i prawnicze są studiami
podyplomowymi.
Szkolnictwo wyższe w Kanadzie spoczywa także na zarządcach prowincji i terytoriów.
Rząd zapewnia większość funduszy na uczelnie wyższe, natomiast dodatkowe fundusze
pochodzą z rządu federalnego, grantów na badania oraz opłat studentów. Rok szkolny na
uczelniach wyższych zaczyna się we wrześniu i trwa do końca kwietnia bądź początku maja,
chociaż niektóre uczelnie propagują całoroczny system semestralny. Szkolnictwo wyższe w
Quebec zaczyna się systemem Cégep (collèges d'enseignement général et professionnel), czyli
od klasy 11. Studenci podejmują dwu- lub trzyletni program kształcenia ogólnego
(prowadzącego do wstępu na uniwersytet) lub program przygotowawczy do pracy.
Kolegia mają bardzo podobne programy, a uniwersytety charakteryzują się
indywidualnością programów oraz zadziwiającą umiejętnością współpracy pomiędzy
uczelniami. Każdy uniwersytet ma swój własny styl – duże, miejskie kampusy bądź małe
liberalne
i
artystyczne
instytucje.
Kanada
ma
zarówno
angielskojęzyczne
oraz
francuskojęzyczne instytucje, a niektóre uniwersytety oferują naukę w obu językach
oficjalnych.
Kształcenie pedagogiczne
Uczniowie szkól średnich, którzy pragną zostać nauczycielami muszą uzyskać
kwalifikacje odpowiednie, aby podjąć uniwersytecki program, gdyż kształcenia wszystkich
5
nauczycieli w Kanadzie musi mieć miejsce na uniwersytecie. Podstawowym wymaganiem do
podjęcia profesji nauczycielskiej jest klasa 12 plus 4 lata szkolnictwa wyższego. Są różne
warianty w różnych jurysdykcjach i szczegółowe informacje można uzyskać w specjalnej
agencji. Poza wymaganiami akademickimi, kandydaci na nauczycieli są często poddawani
wywiadom o ich personalnych możliwościach i predyspozycjach do zawodu. Dobra
umiejętność posługiwania się angielskim bądź francuskim, emocjonalna stabilność,
entuzjazm, szczere zainteresowanie młodymi ludźmi to istotne cechy. Dowody na
uczestnictwo w działalności społecznej, które charakteryzowały się pracą z dziećmi, są dużym
plusem. Poza specyficznymi metodami, program kształcenia nauczycieli oferuje kursy
wprowadzające do historii, psychologii, filozofii i socjologii edukacji, pomiar i diagnostykę.
Opcjonalne kursy specjalizują się w danych dziedzinach są przez studentów
wybierane. Spora część edukacji jest przeznaczona na działanie praktyczne w klasie szkolnej
pod nadzorem doświadczonego nauczyciela. Duży nacisk jest kładziony na kontynuację
rozwoju zawodowego nie tylko poprzez formalne kursy na uczelniach, ale również w trakcie
krótkich szkoleń, warsztatów, centrów informacji i badań itp. Rozwój zawodowy tego typu
może być sponsorowany przez zarząd szkoły, kolegia, centra nauczycielskie, związki
nauczycieli i departamenty edukacji. Nauczyciele szkół podstawowych oraz przedszkoli mogą
specjalizować się w takich polach jak edukacja specjalna i nauczanie języka obcego, a
nauczyciele szkół średnich w matematyce, angielskim, francuskim, edukacji specjalnej,
nauczaniu języka obcego.
Nauczanie w kolegium nie jest regulowane i zależy głownie od wydziału
zatrudniającego pracowników. Podobnie jest w nauczaniu na uniwersytetach, zazwyczaj
wymagania to jeden lub więcej stopni naukowych, udokumentowane publikacje oraz
dotychczasowa praca nauczycielska.
Szkolnictwo prywatne
Kanada posiada duża liczbę prywatnych oraz niezależnych szkół (niektóre z nich o
określonej orientacji religijnej) oraz prywatne ‘career colleges’. Szkoły te mogą istnieć w
każdej prowincji bądź terytorium jeżeli są zorganizowane zgodnie z ogólnymi standardami
6
danej administracji. Chociaż ich program i funkcjonowanie może być bardzo zbliżony do
programu ministra edukacji, funkcjonują one niezależnie od szkolnictwa publicznego i
pobierają opłaty. Pięć prowincji – Alberta, British Columbia, Manitoba, Quebek i
Saskatchewan – zapewnia pewną formę finansowego wsparcia dla tych szkół. Prywatne
kolegia nie otrzymują funduszy od rządów prowincji bądź terytoriów dopóki nie są
stowarzyszone z instytucją publiczną.
Szkolnictwo domowe
Nauczanie w domu jest możliwe we wszystkich prowincjach i terytoriach Kanady pod
podobnymi restrykcjami jak te w szkołach niezależnych. Rodzice, którzy chcą sami uczyć
swoje dzieci całościowo bądź częściowo w czasie trwania obowiązku szkolnego muszą
spełniać ogólne standardy, przestrzegać program nauczania ustalony przez władze danej
prowincji bądź terytorium.
Uczniowie ze specjalnymi potrzebami
Uczniowie ze specjalnymi potrzebami, tj. fizycznie bądź umysłowo niepełnosprawni,
wybitnie utalentowani itp. są zależni od szkolnictwa publicznego i rozwiązań stosowanych w
poszczególnych prowincjach bądź terytoriach. W niektórych przypadkach osobne, specyficzne
programy są układane, aby były dopasowane do ich potrzeb. Czasem uczniowie
są
integrowani z innymi w tradycyjnych klasach i do takiego stopnia, w jakim to możliwe,
podążają za programem danego szczebla edukacji.
Edukacja na odległość
Kanada ma długą i ugruntowaną tradycję w edukacji na odległość, która wyrosła z
potrzeby zapewnienia dostępu do edukacji na ogromnych terenach kraju. Teraz, po dekadach
rozwoju zawierającego edukacyjne stosowanie radia, telewizji, telekonferencji i komputerów,
Kanada stała się światowym liderem na tym polu. Edukacja na odległość stała się
podstawowym systemem edukacji i ćwiczeń na obszarze całego kraju. Wzrost technologii
informacyjnych i komunikacyjnych wzmacniają i różnicują opcje szkolnictwa na odległość
7
jeszcze bardziej. Edukacja na odległość (zwana też distance learning, telelearning, distributed
education, e-learning) zapewnia szeroką różnorodność programów, szkół, edukacji dorosłych,
rozwoju umiejętności, technicznych i profesjonalnych kursów, także kursów na szczeblu
wyższym itp. Wiele uczelni wyższych oferuje dzienne i wieczorowe zajęcia, a także
możliwości uczestnictwa w programach wymiany studentów, uczeniu się na odległość itp.
Szczególne cechy systemu oświaty w Kanadzie
Ze względu na sporą ilość Indian zamieszkujących rezerwaty zostały stworzone
specjalne szkoły na terenie rezerwatów zwane First Nations. Są to szkoły federalne. Lokalne
wydziały oświaty organizują także sobotnie szkoły nauczające języków mniejszości, także na
poziomie średnim. Oceny uzyskane w tych szkołach wliczane są do ogólnego dorobku ucznia.
Także każda biblioteka publiczna ma sekcje multijęzykową zawierającą książki wydawane w
językach mniejszości zamieszkujących daną okolicę.
3. Porównanie systemów edukacji Polski oraz Kanady
Dość istotną różnicą między kanadyjskim a polskim systemem oświaty jest
ministerstwo edukacji. W Polsce mamy Ministra Oświaty Narodowej oraz obowiązujący w
całym kraju, jednakowy program nauczania. W Kanadzie każda prowincja i terytorium ma
własnego ministra edukacji, natomiast Konsul Ministrów Edukacji jest ciałem, w którym
ministrowie prowincji oraz terytoriów dyskutują wspólne sprawy, reprezentuje także ich
interesy
w
edukacyjnych
organizacjach
narodowych,
rządzie
federalnym
oraz
międzynarodowo. Nie ma jednak jednego wspólnego programu nauczania.
Podobnie jest też z obowiązkiem szkolnym, który w Polsce zaczyna się od 6 roku
życia, natomiast w Kanadzie zależy od prowincji bądź terytorium i waha się od 5-7 roku życia
do 16-18. CMEC w Kanadzie koordynuje dwa testy sprawdzające wiedzę uczniów w całym
kraju – w wieku 13 oraz 16 lat. Natomiast w Polsce testy zewnętrzne mają miejsce po
pierwszych trzech latach szkoły podstawowej, po ukończeniu szkoły podstawowej, na koniec
8
gimnazjum (wyniki decydują o dostaniu się do szkoły średniej) oraz na koniec szkoły średniej
(to z kolei decydować ma o dostaniu się na studia). W Kanadzie nie ma czegoś takiego jak
matura, gdyż uczniowie w trakcie nauki w szkole średniej zbierają punkty z poszczególnych
przedmiotów i wyliczana jest ich średnia.
Najbardziej zauważalną różnicą systemu edukacji Kanady oraz systemu edukacji w
Polsce jest ilość szczebli edukacji. W Kanadzie są trzy szczeble: szkoły podstawowe, średnie i
wyższa, a ponadto szkoła podstawowa i średnia sumują się w 12 klas (K-12). U nas istnieje
jeszcze gimnazjum oddzielające szkołę podstawową od średniej.
Zapewne jedną z podstawowych różnic między systemem edukacji w Kanadzie a
systemem edukacji w Polsce jest ilość środków przeznaczanych na edukację. Kanada jest
krajem, który ma lepiej rozwijającą się gospodarkę, a co za tym idzie, więcej pieniędzy
przeznacz się na edukację.
Kolejną niewątpliwie istotną różnicą jest charakter wyznaniowy szkolnictwa. W
Kanadzie wyróżnia się osobny system edukacyjny – szkolnictwo katolickie – który ponad
przedmioty tj. w systemie publicznym ma religię. Natomiast w Polsce religia jest
przedmiotem obowiązkowym w szkołach podstawowych, gimnazjach oraz szkołach średnich.
Przedmiot ten może zostać zastąpiony etyką. Poza tym szkoły katolickie w Polsce to w
większości szkoły prywatne, do których uczęszczanie wiąże się z dodatkowymi opłatami,
natomiast w Kanadzie są to szkoły finansowane przez państwo.
Jeśli chodzi o szkolnictwo wyższe, to można uzyskać podobne tytuły – licencjat,
magister, inżynier oraz doktor. W Kanadzie są jednak kolegia, które przyznają dyplomy i
certyfikaty, a pozostałe tytuły można uzyskać na uniwersytecie. W Polsce to uczelnie wyższe
(uniwersytety i inne, brak odrębnych kolegiów) zajmują się przyznawaniem wszystkich
tytułów. Można by przyjąć, że różnego rodzaju szkoły policealne są porównywane do
kolegiów w Kanadzie, chociaż tam często uniwersytet jest kontynuacją nauki w kolegium.
Główną różnicą na tym poziomie edukacji jest to, że szkolnictwo wyższe w Kanadzie jest
odpłatne (za wyjątkiem kolegium w Quebek i wyłącznie dla mieszkańców Quebek), natomiast
w Polsce wyższe szkoły publiczne są nieodpłatne, chociaż istnieje wiele prywatnych płatnych
szkół wyższych (w Kanadzie z resztą też).
Pewne podobieństwa można odnaleźć w kształceniu nauczycieli, chociaż w Polsce
główny nacisk kładzie się na wiedzę, natomiast w Kanadzie liczą się bardzo predyspozycje do
zawodu oraz różnego rodzaju praca czy doświadczenie w pracy z dziećmi. Myślę, że jest to
cecha, której brakuje w polskim systemie kształcenia nauczycieli. W Kanadzie wszyscy
9
nauczyciele muszą mieć ukończoną szkołę wyższą. My także do tego dążymy, ale wciąż
można spotkać nauczycieli jedynie ze średnim wykształceniem, którzy pracują w szkołach.
Podobnie wygląda edukacja uczniów ze specjalnymi potrzebami – w obu systemach
kładziony jest duży nacisk na integrację. Jeśli chodzi o osoby wybitnie uzdolnione to w
Kanadzie istnieją programy i placówki przeznaczone dla tego typu osób, ale niestety w Polsce
ta sfera edukacji wydaje się być nieco zaniedbana.
W naszym kraju edukacja na odległość istnieje głównie w sferze edukacji nieformalnej
bądź szkolnictwa wyższego. Dobrze rozwinięta edukacja na odległość w Kanadzie wynika
głównie z ogromnej powierzchni kraju i pełni bardzo ważną rolę w systemie edukacji.
Na koniec chciałabym jeszcze przytoczyć pewne dane dotyczące osób znajdujących się
na danym poziomie alfabetyzacji w zakresie kompetencji matematycznych. Skala ta składa się
z 5 poziomów, gdzie poziom 1 to najniższe wyniki uzyskane w teście, natomiast poziom 5 to
najlepsze wyniki (czyli osoby rozwiązujące skomplikowane zadania matematyczne). Wśród
Kanadyjczyków poziom najwyższy osiągnęło 4,7 % osób badanych, a poziom najniższy
16,9% badanych. Jeśli chodzi o Polskę to poziom 5 uzyskało zaledwie 0,7% osób biorących
udział w teście, a najniższy – 39,1%. Dane te nie są na tyle reprezentatywne by uogólniać je
na całe szkolnictwo, są jedynie wycinkiem rzeczywistości edukacyjnej, gdzie szkolnictwo
kanadyjskie uzyskało lepsze wyniki niż polskie.
SYSTEM EDUKACJI W KANADZIE
WIEK
SZCZEBEL EDUKACJI
17/19 wzwyż
LATA NAUKI
12(11 w Quebec)-13/17
Uniwersytet (licencjat, magister)
Kolegium (dyplom, certyfikat)
13/15–17/19
9-12 (11 w Quebec)
Szkoła średnia
5/7–13/15
0-8
Szkoła podstawowa
10
Bibliografia:

J. Prucha, Pedagogika porównawcza. Podręcznik akademicki, PWN, Warszawa 2004

Encyklopedia Popularna, PWN, Warszawa 2000

www.cmec.ca

www.canadainternational.gc.ca

www.cade-aced.ca

www.educationcanada.cmec.ca

www.education-canada.com

www.rescol.ca

www.wikipedia.pl

www.statcan.ca

www.atlas.gc.ca
11

www.cicic.ca
12