pobierz - WordPress.com

Historia ekonomii
Mgr Robert Mróz
Merkantyliści i fizjokraci – 13.10.2016
Kontekst




Coraz szybszy rozwój gospodarczy, szczególnie od
wieku XVII
Rozwój handlu, zmierzch feudalizmu – coraz
większe rynki, np. w czynnikach produkcji
Coraz mniejsza rola tradycji, Kościoła w
organizacji życia gospodarczego
Państwa narodowe - „sektor rządowy”
Merkantylizm




Praktycy gospodarczy – mieli swój interes w
głoszeniu takich a nie innych poglądów (jak
oceniać ich wartość analityczną?)
Bardzo zróżnicowana doktryna, zmieniała się też
na przestrzeni lat
Wielu (przede wszystkim brytyjskich) twórców,
którzy nie mieli świadomości, że należą do
jednego obozu
Początki systematycznych badań nad gospodarką
Merkantylizm




Liczy się polityka gospodarcza – dobrobyt
państwa
Dobrobyt ten mierzy się bilansem handlowym i
zasobami cennych kruszców, nie poprzez dobrobyt
jednostek – liczy się produkcja, nie konsumpcja,
więc ubóstwo mas jest pożądane
Brak naturalnej harmonii między interesami
indywidualnymi i społecznymi
Handel premiuje jedno państwo kosztem innego –
fixed pie fallacy
Bilans handlowy



Należy stymulować eksport i ograniczać import –
interwencjonizm, protekcjonizm
Wcześni merkantyliści: konieczny pozytywny
bilans handlowy z każdym krajem; potem:
wystarczy pozytywny ogólny bilans
Zaciekła krytyka w wykonaniu Adama Smitha
Pieniądz


Już w 1569 r. Jean Bodin rozpoznał, że wzrost
podaży pieniądza ma wpływ na ogólny poziom
cen, ale..
Merkantyliści i tak uważali, że wyznacznikami
aktywności i wzrostu gospodarczego są czynniki
pieniężne (pieniądz „nie jest neutralny”)
Pieniądz


David Hume – cenowy mechanizm przepływu
pieniądza kruszcowego: bilans A↑ → ilość złota w
A↑ → ceny w A↑; zarazem: bilans B↓ → ilość
złota w B↓ → ceny w B↓; skutek: import w A↑
oraz eksport w B↑ → samoczynna korekta
bilansów
Zatem permanentne utrzymywanie korzystnego
bilansu handlowego jest niemożliwe
Pieniądz

Współczesne równanie wymiany: MV ≡ PT

T i V nie reagują na zmiany w podaży pieniądza, więc
istnieje proporcjonalna zależność między M i P

Merkantyliści: M wpływa raczej na T niż na P

Hume: „ Najpierw nie widzimy żadnej zmiany; potem stopniowo cena
rośnie, najpierw jednego towaru, potem drugiego, aż w końcu całość
osiąga właściwą proporcję zgodną z nową ilością kruszcu znajdująca się
w Królestwie. Moim zdaniem zwiększanie ilości złota i srebra jest
korzystne dla przemysłu jedynie w tym odstępie czasu lub w sytuacji
przejściowej między zdobyciem pieniędzy a wzrostem cen.”
Najważniejsi autorzy

Thomas Mun (1571-1641): dyrektor Kompanii
Indii Wschodnich, typowy merkantylista, obiekt
ataków Smitha



Skarb Anglii powstał dzięki handlowi zagranicznemu
Wystarczy korzystny ogólny bilans handlowy (Anglia-Indie)
William Petty (1623-1687): mierzenie zmiennych
ekonomicznych – bardzo proste metody, ale to
ważna idea: początek ekonomii ilościowej
Najważniejsi autorzy

Bernard Mandeville (ok. 1670-1733): Bajka o
pszczołach (1714):





Atak na tzw. sentymentalnych moralistów (wrodzona dobroć
hamująca szkodliwy egoizm)
Indywidualne wady nie są wadami na poziomie społecznym
– egoizm, chciwość, rozrzutność generują aktywność
gospodarczą
Cnota oszczędności prowadzi do zapaści gospodarczej
Potrzebni zręczni politycy
Poza tym Mandeville był typowym merkantylistą
Najważniejsi autorzy

David Hume (1711-1776): filozoficzny geniusz,
ekonomią zajmował się tylko dorywczo




„Liberalny merkantylista”
Cenowy mechanizm przepływu pieniądza kruszcowego – jw.
Merkantylista w tym zakresie, w jakim uznawał, że pieniądz
nie jest neutralny – jw.
Sprawy ogólniejsze: wzrost wolności gospodarczej idzie w
parze ze wzrostem wolności politycznej; dictum Hume’a
Najważniejsi autorzy

Richard Cantillon (ok. 1680-1734):





Merkantylista w poglądach na handel zagraniczny; fizjokrata
w poglądzie o naczelnej roli rolnictwa; proto-klasyk, bo
rozpoznał zależności między sektorami gospodarki
Próbował ustalić podstawowe zasady ekonomii
System rynkowy koordynuje działania i egoistyczne interesy;
opisywał procesy dostosowawcze
Odróżnienie cen rynkowych od wartości wewnętrznej
(długookresowej równowagi)
Ilościowa teoria pieniądza, efekt Cantillona
Fizjokratyzm



Francja lat 1750-1780 – wąskie środowisko z
wyraźnym liderem
Merkantylistyczna polityka za panowania Ludwika
XIV
Podatki na cele wojenne (np. wojna siedmioletnia,
a wcześniej wojna o sukcesję hiszpańską)
Fizjokratyzm

Cel – odpowiednia polityka gospodarcza:




Eliminacja zacofania wsi
Racjonalizacja systemu podatkowego
Scalenie małych gospodarstw rolnych w celu
zapewnienia większej efektywności
Dużo większa swoboda działalności gospodarczej,
m.in. uwolnienie handlu zbożem od taryf
Fizjokratyzm - założenia

Funkcjonowaniem gospodarki rządzą prawa
natury, więc należy mieć to na uwadze przy
formułowaniu polityki gospodarczej – leseferyzm

Prawa natury można odkryć tak jak prawa fizyki

Współzależności między sektorami gospodarki

Zainteresowanie poziomem makro
Fizjokratyzm


Contra merkantylizm (we Francji nawet bardziej
rygorystyczny niż w Anglii): koncentracja na
realnych czynnikach wpływających na rozwój
gospodarczy
Bogactwo mierzone w jednostkach fizycznych →
źródłem bogactwa jest rolnictwo (renta gruntowa)


W tamtych czasach gospodarki generowały już nadwyżki –
„produkt czysty”, tylko w rolnictwie
Działalność pozarolnicza „jałowa”, co na pewno wynikało z
obserwacji ówczesnej gospodarki – produktywność
przemysłu nie była jeszcze zbytnio widoczna
François Quesnay (1694-1774)
Tablica ekonomiczna
Tablica ekonomiczna



Pierwszy formalny, abstrakcyjny model całej
gospodarki (oczywiście z pominięciem państwa,
handlu zagranicznego…)
Poziom makro, dopiero Smith rozwinie teorię
współzależności w gospodarce w skali mikro
Mimo to duży wpływ na Smitha
Polityka gospodarcza fizjokratów





Podstawową motywacją do działalności gospodarczej jest
maksymalizacja zysku
Badali kształtowanie się cen; wniosek: wolna konkurencja
działa w tym zakresie najlepiej
Prawo natury → naturalny porządek → laisser faire
Skoro rolnictwo jako jedyne wytwarza czysty produkt,
najlepszy system podatkowy to ten, który obciąża
wyłącznie ziemię (najprostszy, najmniej zakłóceń w
gospodarce)
Polityka merkantylistyczna (np. zakaz eksportu
francuskiego zboża) szkodliwa – można powiedzieć, że
merkantyliści widzieli czysty produkt w wymianie
Podsumowanie






Gospodarkę można formalnie badać, pierwsze
abstrakcyjne modele
Merkantyliści: rola czynników pieniężnych
Fizjokraci: rola czynników realnych, powiązania,
złożoność gospodarki
Scholastycy i merkantyliści: fundamentalny
konflikt w wymianie, bo jedni zyskują, a inni
muszą stracić
Fizjokraci: harmonia
Liberalni merkantyliści + fizjokraci = Adam S.