pobierz - WordPress.com

Historia ekonomii
Mgr Robert Mróz
John Maynard Keynes – 12.12.2016
John Maynard Keynes (1883-1946)





Podobnie jak Mill, był synem znanego ojca (Johna
Neville'a), który zadbał o jego edukację – w 1905 r.
uzyskał dyplom z matematyki, potem studiował
ekonomię m.in. u Marshalla i Pigou
A Treatise on Probability, 1921
Duże doświadczenie w polityce (m.in. członek
delegacji brytyjskiej na konferencję w Paryżu w 1919
r., odszedł na znak protestu)
Członek Grupy Bloomsbury (m.in. Virginia Woolf,
Bertrand Russell), poślubił rosyjską baletnicę
Inwestor – bliski bankructwa w 1920 r., doszedł do
majątku wartego ok. 30 mln obecnych USD
John Maynard Keynes (1883-1946)




The End of Laissez-faire, 1926 – ale opinie o jego
socjalistycznych poglądach są przesadzone
Był zwolennikiem kapitalizmu, ale chciał
naprawić jego największe wady; przede wszystkim
uważał, że system ma skłonność do kryzysów
Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza,
1936 – książka teoretyczna, ale zarazem Keynes
był bardzo mocno zorientowany na politykę
gospodarczo-społeczną
1944 – jeden z twórców Międzynarodowego
Funduszu Walutowego i Banku Światowego
Tło „rewolucji Keynesowskiej”




W okresie ok. 1870-1930 makroekonomia
niepopularna; problem alokacji zasobów
Wszystko zmienił Wielki Kryzys lat 1929-1936 –
najgorszy kataklizm w historii kapitalizmu
USA: bezrobocie w 1929 r. 3%, w 1933 r. 25%;
produkcja przemysłowa spadła o 30% w rok
(1929-30)
Polska: ceny produktów rolnych w 1935 r. o 65%
niższe niż w 1928 r.; w najgorszym momencie
bezrobocie osiągnęło 43%
Tło „rewolucji Keynesowskiej”

Rewolucja, bo:



Keynes w Ogólnej teorii zaproponował teorię, która
tłumaczy wielki kryzys i z której wynikają postulaty
walki z nim
Makroekonomia klasyczna i neoklasyczna okazała się w
dużej mierze bezradna i nie miała wytłumaczenia
kryzysu (wpływ m.in. wiary w prawo Saya)
Aczkolwiek austriacy powiedzą, że ich teoria zaczęła
się kształtować już na początku XX w., a głównym
powodem „nawrócenia” na keynesizm było to, że był
on w smak politykom (aktywizm w polityce
gospodarczej)
Makroekonomia (neo)klasyczna





Ilościowa teoria pieniądza
Równanie wymiany: MV = PY, M↑ → P↑
Kryzysy z przyczyn monetarnych niemożliwe, z
przyczyn realnych tylko wtedy, gdy interweniuje
państwo
Przymusowe bezrobocie w długim okresie również
tylko wtedy, gdy państwo przeszkadza w
dostosowaniach cenowych
Polityka pieniężna nieskuteczna jako recepta na
kryzys, polityka fiskalna wręcz szkodliwa (np.
efekt wypierania)
Kapitalizm i kryzysy wg Keynesa



Wielki Kryzys zachwiał wiarą wielu w stabilność
systemu
Teza Keynesa: bezrobocie przymusowe może
utrzymywać się w kapitalizmie w długim okresie
bez interwencji państwa → kapitalizm nie reguluje
się sam i nie jest z natury stabilny
Był więc przeciwnikiem leseferyzmu w
makroekonomii – trzeba działać, by zapobiegać
kryzysom oraz by łagodzić ich skutki
Kapitalizm i kryzysy wg Keynesa



Odrzucał prawo Saya, podkreślał rolę popytu
Popyt efektywny ED = C + I; w uproszczeniu:
Y = C + I (wielkość dochodu narodowego jest
wyznaczana przez wydatki na konsumpcję i
inwestycje)
Pełne zatrudnienie ekonomistów klasycznych to
tylko szczególny przypadek, bo nie ma gwarancji,
że ED będzie odpowiadał tej wielkości, wręcz
zdarza się to rzadko – stan niepełnego zatrudnienia
jest normalny
Kapitalizm i kryzysy wg Keynesa



I jest dużo bardziej niestabilne niż C – to właśnie
zmiany I odpowiadają za cykle koniunkturalne
I zależy od stopy procentowej r oraz od
przewidywanych zysków – częściowa rola
racjonalnych oczekiwań, ale też duża tzw. animal
spirits (instynkty, emocje, skłonności, nastroje,
zaufanie itd.); niedźwiedź, byk
Czyli duża rola częściowo nieracjonalnych
inwestorów (jeden z punktów zaczepienia dla
krytyków, np. dla Hayeka) – to oni powodują
problemy
Kapitalizm i kryzysy wg Keynesa




Niestabilność I wpływa na niestabilność Y nie
tylko bezpośrednio, lecz także przez mnożnik
Załóżmy, że I wzrasta o 100 → Y wzrośnie o 100
+ wzrost konsumpcji wywołany tym wzrostem Y
Sumaryczny wzrost Y to a*100, gdzie a = 1/(1-c),
c to krańcowa skłonność do konsumpcji
Czyli gdy c = ¾, to Y wzrośnie o 400
Paradoks zapobiegliwości




Keynes przywraca również do życia teorię
niedostatecznej konsumpcji (Mandeville) –
paradoks zapobiegliwości
Y = ED = C + I; jeżeli gospodarstwa domowe
zdecydują się więcej oszczędzać, to zredukują
konsumpcję, co zredukuje ED, co zredukuje Y
Możliwa jest na tyle duża redukcja Y, że całkowite
oszczędności się zmniejszą, mimo że wszyscy chcą
oszczędzać więcej!
To również wyraża ideę, że wiele kryzysów ma
źródło w czynnikach popytowych
Pieniądz



Ekonomia klasyczna: popyt na pieniądz jako na
środek wymiany, więc zależny tylko od dochodu
Keynes: spekulacyjny motyw trzymania pieniądza
– popyt na pieniądz zależy również od r
Im wyższa r, tym większy popyt na
oprocentowane aktywa (m.in. obligacje), a
mniejszy na gotówkę
Płace a wyjście z kryzysu




Ekonomia klasyczna: płace realne się obniżą, bo
obniżą się płace nominalne – dostosowanie
cenowe, powrót do równowagi
Keynes: to nie takie proste, płace są sztywne, bo
np. kontrakty zawierane są na dłuższy czas i
pracownicy protestują przeciw obniżkom
Tu widać, że Keynes, mimo że pisał o teorii,
mocno inspirował się rzeczywistością
Poza tym problem dla teorii klasycznej: obniżenie
płac obniży też ceny produktów, więc skąd miałby
się wziąć większy popyt na pracę?
Płace a wyjście z kryzysu

Keynes opisał mechanizm, który pozwala na
wzrost zatrudnienia na skutek obniżki płac:
w↓ → P↓ → (M/P)↑ → r↓ → I↑ → ED↑ → Y i L↑


M/P to realna podaż pieniądza, L to poziom
zatrudnienia
Problem w tym, że wg Keynesa w warunkach
kryzysu ten mechanizm nie zadziała. Dlaczego?
Pułapka płynności





Flight to safety – wszyscy chcą trzymać gotówkę na
wypadek pogorszenia sytuacji, nikt nie kupuje
papierów wartościowych
Stopa procentowa jest tak niska (np. zero), że nikt nie
oczekuje, że jeszcze się obniży – nie opłaca się
trzymać obligacji, bo gdy stopy zaczną rosnąć, ceny
obligacji spadną
Czyli popyt na pieniądz jest doskonale elastyczny
Zawodzi ten łącznik: (M/P)↑ → r↓
Późniejsza interpretacja keynesistów: w tej sytuacji
polityka monetarna nieskuteczna (jeśli założyć, że
wpływa wyłącznie na r)
Źródło: Rittenberg, Tregarthen 2012
Nieelastyczne inwestycje


Jeżeli w danej gospodarce inwestycje są mało
elastyczne względem stopy procentowej, to spadek
r nie doprowadzi do wystarczająco dużego
wzrostu I, by przywrócić pełne zatrudnienie
Zawodzi ten łącznik: r↓ → I↑
Remedium na kryzys wg Keynesa





Należy bezpośrednio pobudzać ED – w sytuacji
kryzysu nie można martwić się deficytami ani
efektem wypychania, państwo musi wydawać,
inwestować
„In the long run we’re all dead.”
Można też obniżać podatki dochodowe – to
powinno pobudzić konsumpcję
Konieczna kontrola r i jej obniżanie
Gdy gospodarka powróci do pełnego zatrudnienia,
teoria klasyczna znów obowiązuje
Remedium na kryzys wg Keynesa



Sam uważał, że proponuje konserwatywne środki
– krytykował np. Marksa jako radykała
Nie podważał indywidualizmu, wręcz przeciwnie,
krytykował powstające wtedy rządy totalitarne –
uspołecznienie inwestycji to wg niego działanie
krótkookresowe
Krytykowany zarówno przez lewicę i radykałów
(bo zwolennik kapitalizmu), jak i klasycznych
ekonomistów (bo przeciwnik leseferyzmu)
Keynes a keynesizm




W 1937 r. John Hicks opublikował artykuł, w
którym interpretował teorię Keynesa graficznie i
matematycznie – początki modelu IS-LM
Wielu ekonomistów właśnie w ten sposób
zapoznało się z poglądami Keynesa
Lecz w Ogólnej teorii nie ma ani jednego wykresu
ani równania – w pewnym sensie formalizacja
Hicksa była ograniczająca
To był początek keynesizmu, który zaczął mieć
coraz mniej wspólnego z poglądami Keynesa z lat
30. (aczkolwiek Keynes lubił zmieniać poglądy)
Podsumowanie




Keynes wypełnił, wg wielu, lukę w teorii
ekonomii, w której brakowało teorii cykli
koniunkturalnych (znów: austriacy protestują)
Niewielu ekonomistów miało taki wpływ na naszą
naukę - „rewolucja” Keynesa faktycznie była
rewolucją, teoria i praktyka makroekonomiczna
już nigdy nie były takie jak wcześniej
Wiele oryginalnych pomysłów
Przysłużył się sprawie interwencjonizmu
państwowego