zaburzenia u dzieci, ich charakterystyka, przyczyny i rady dla rodziców

DLA RODZICÓW
ZABURZENIA U DZIECI
DZIECI NADPOBUDLIWE PSYCHORUCHOWO
Nadpobudliwość psychoruchowa - to zespół cech zachowania, który dotyczy czynności
psychicznych i motorycznych. Występuje w postaci:
•
•
•
wzmożonego pobudzenia ruchowego (niepokój ruchowy, czyli: nieustanne kręcenie się, zmiany
pozycji ciała, ciągłe manipulowanie wokół własnej osoby [skubanie garderoby, guzików,
ogryzanie paznokci itp.]);
nadmiernej reaktywności emocjonalnej (m.in. w zachowaniu dziecka występuje: drażliwość,
agresywność lub płaczliwość, lękliwość; działania dziecka są słabo kontrolowane; dziecko
wykazuje się małą wytrwałością, zniechęca się w sytuacjach trudnych, jest mało odporne na
niepowodzenia; cechuje się niedojrzałością i niezrównoważeniem emocjonalnym);
specyficznych zaburzeń funkcji poznawczych (m.in. wszystkie nowe bodĽce zwracają uwagę
dziecka; u dziecka występuje: słaba koncentracja, mała trwałość, nadmierna przerzutność i
brak selektywnej uwagi, mała wytrwałość, szybka męczliwość, wahania mobilizacji
psychicznej. Konsekwencją tych zaburzeń jest "roztrzepanie" dziecka, zapominanie,
chaotyczność i słaba organizacja działania, co mimo dobrej sprawności intelektualnej dziecka,
może wpływać na osłabienie wyników w nauce).
RADY DLA RODZICÓW I NAUCZYCIELI DZIECI NADPOBUDLIWYCH PSYCHORUCHOWO:
1. Zaakceptować występujące u dziecka przejawy nadpobudliwości psychoruchowej i zrozumieć,
że nie są one spowodowane "złą wolą" dziecka.
2. Nie karać (szczególnie cieleśnie) przejawów nadpobudliwości, gdyż może się ona przerodzić w
zachowania agresywne (mające np. ujście poza domem, mimo objawów posłuszeństwa dziecka
w domu, w obecności rodziców).
3. Otaczać dziecko atmosferą ciepła emocjonalnego, bezpieczeństwa, spokoju, życzliwości i
zrozumienia dla jego problemów.
4. Wyciszać jego napięcia emocjonalne, lęki, przez stworzenie warunków sprzyjających
wypowiadaniu się, okazywaniu przeżywanych uczuć.
5. Dostrzegać nawet niewielką poprawę w postępowaniu dziecka, wzmacniać pozytywne
przejawy zachowania.
6. Konsekwentnie egzekwować od dziecka przestrzegania określonych norm i ustaleń (np. stałe
godziny na naukę, zabawę itp.). Zapoznać dziecko ze stałym systemem praw i wymagań,
konsekwentnie wprowadzając w życie.
7. Nie hamować nadmiernej aktywności dziecka, lecz stale, dyskretnie ukierunkowywać jego
działalność na właściwy cel (np. pozwolić na uczestnictwo w szkolnych pozalekcyjnych
zajęciach sportowych, zorganizować rodzinny wypoczynek na świeżym powietrzu itp.)
8. Czuwać nad stawianiem celów na miarę możliwości dziecka (niezbyt odległe w czasie, na
odpowiednim poziomie trudności). Dzielić pracę, naukę na mniejsze bloki, z przerwami między
nimi.
9. Dyskretnie pomagać w organizowaniu działań dziecka tak, aby zawsze osiągnęło zamierzony
cel, zakończyło czynność, wykonało zadanie.
10. Odległość i jakość celów, zakres obowiązków starać się dostosować do wieku i zainteresowań
dziecka.
DZIECI ZAHAMOWANE PSYCHORUCHOWO
ZAHAMOWANIA PSYCHORUCHOWE - to
Symptomy typowe dla dzieci zahamowanych to:
•
•
•
•
zaburzenia
dynamiki
procesów
nerwowych.
w sferze ruchowej - ograniczenie spontanicznej aktywności ruchowej, symptomy niepokoju
ruchowego i dezorganizacji czynności wykonawczych,
w sferze poznawczej - zawężenie aktywności poznawczej, przejawy braku zainteresowania
otaczającą rzeczywistością,
w sferze emocjonalnej - ograniczenie wyrażania uczuć przy jednoczesnym wzmożeniu
pobudliwości emocjonalnej,
w sferze somatycznej - wzmożona reaktywność układu wegetatywnego (np. łatwość
czerwienienia się, blednięcia, brak apetytu, bóle brzucha itp.).
ZAHAMOWANIA PSYCHORUCHOWE - to konflikt motywacji zadaniowej (potrzeby samodzielnego
działania i rozwiązywania zadań) i społecznej (wyuczone reakcje hamulcowe w sytuacjach
społecznych). Konflikt ten prowadzi do wycofywania się i nie podejmowania aktywności.
PRZYCZYNY:
1. Zaburzenia procesów neurodynamicznych
2. Nieprawidłowe stosunki dziecka z otoczeniem
o W sytuacji ostrej krytyki i ośmieszenia dziecka: dziecko reagujące lękiem na krytykę
zaczyna coraz szybciej rezygnować z działań w obecności osób dorosłych.
o W sytuacji nieopanowanych zachowań emocjonalnych osób z najbliższego otoczenia:
dziecko lękowo przeżywające niekontrolowane reakcje emocjonalne rodziców cechuje
tendencja do szukania samotności.
o W sytuacji zagrożenia bliskiego związku emocjonalnego z rodzicami: dziecko reagujące
lękiem na sytuacje zagrożenia związku emocjonalnego z rodzicami cechuje potrzeba
stałej fizycznej bliskości z rodzicami, przy coraz większej rezerwie i nieufności w
stosunku do osób nieznanych (zamykanie się na nowych ludzi, wycofywanie się z
kontaktów z innymi).
o W sytuacji utrwalonych kar fizycznych: dziecko przeżywające lękowo sytuacje kary w
obecności osób dorosłych może być ciche, zalęknione (nadmiernie uległe, bierne).
RADY DLA RODZICÓW I NAUCZYCIELI DZIECI ZAHAMOWANYCH PSYCHORUCHOWO:
1.
2.
3.
4.
Akceptować wszelkie formy zachowania dziecka
Nie karać, nie krytykować jego błędnych zachowań, nie wytykać braków.
Nagradzać najmniejszy przejaw samodzielności i inicjatywy dziecka, zauważać każdy sukces.
Dyskretnie stwarzać warunki sprzyjające osiągnięciu sukcesu, zainicjowaniu samodzielnego
działania.
5. Z cierpliwością, wyrozumiałością i serdecznością podchodzić do problemów dziecka,
zapewniając mu poczucie pełnego bezpieczeństwa, ciepła emocjonalnego, opieki.
6. Otaczać dziecko atmosferą spokoju, stabilności, życzliwości, która sprzyjałaby spontanicznemu
wypowiadaniu się, wyrażaniu sądów, opinii, okazywaniu przeżywanych emocji, co mogłoby się
przyczynić do wyciszenia napięć emocjonalnych, lęków dziecka.
7. Pomagać w nawiązywaniu i utrzymywaniu pozytywnych kontaktów z rówieśnikami, nie
ograniczać tych kontaktów, lecz włączać dziecko w życie grupy, klasy itp.
TIKI, ZABURZENIA SNU I INNE - NERWICE RUCHOWE
U DZIECI PRZEDSZKOLNYCH I STARSZYCH
NERWICE RUCHOWE - zaburzenia nerwicowe z przewagą zaburzeń ruchowych.
1) TIKI - to powtarzające się nagle ruchy mięśni lub grup mięśniowych, świadomie nie kontrolowane
przez dziecko i nie służące żadnemu celowi. Do najczęściej obserwowanych należą :
- tiki mięśni twarzy i mruganie, grymasy,
- duże ruchy kończyn i tułowia,
- tiki oddechowe (np. chrząkanie),
- tiki wokalne (np. nagłe powtarzanie dĽwięków, słów).
ŹRÓDŁO POWSTAWANIA TIKÓW:
•
•
•
wskutek naśladowania lub utrwalenia się reakcji obronnych (np. wskutek noszenia ciasnego
kołnierzyka) - to NIEPOTRZEBNE NAWYKI;
uszkodzenie centralnego układu nerwowego w okresie okołoporodowym;
charakter reakcji nerwicowych - sposób wyrażania niepokoju przez dziecko, które ma np. zbyt
opiekuńczą lub rygorystyczną matkę i nie może wyładować swojej aktywności.
LECZENIE TIKÓW:
•
•
Usunięcie czynników traumatycznych
Poddanie terapii farmakologicznej, psychoterapii i relaksacji, np. rytmika lecznicza, ćwiczenia
gimnastyczne (przed lustrem) mięśni dotkniętych tikiem itp.
2) ZABURZENIA SNU
1. Trudności w zasypianiu. PRZYCZYNY:
o brak wyuczenia stałego rytmu snu i czuwania wskutek nieregularnego trybu życia i
nieprzestrzegania stałej pory snu.
o nie sprzyjające dla snu warunki jak: światło w pokoju, stale włączony telewizor.
o silne przeżycia w ciągu dnia, emocje wywołane oglądanym filmem.
o nieprawidłowe kontakty emocjonalne z rodzicami (np. napięcia emocjonalne, lęki
przeżywane przez rodzica).
2. Lęki nocne (szczególnie występujące u dzieci w wieku 2-5 lat). Szczególny stan nagłego
przebudzenia na pograniczu snu i czuwania z objawami lęku. Dziecko zrywa się w nocy ze snu
z lękiem, krzykiem, nie poznaje bliskich, usiłuje uciekać, widzi coś strasznego. Czasem
towarzyszy temu bladość, poty, drżenie lub wstawanie z łóżka i chodzenie po pokoju
(somnabulizm). Następnego dnia dziecko nie pamięta tych wydarzeń.
LECZENIE:
•
•
•
•
Konieczne jest uregulowanie rytmu snu i czuwania (stała pora snu),
Zapewnienie warunków sprzyjających zasypianiu (spokojne zajęcia wieczorem, otwarcie okna,
zgaszenie światła, pozostawienie ulubionej zabawki przy dziecku, gdy zasypia),
Wyeliminowanie silnych przeżyć w ciągu dnia (kino, tv, imprezy towarzyskie),
Niewskazane jest opowiadanie dziecku przed snem bajek o treści emocjonującej, straszenie
dziecka zmyślonymi postaciami czy sytuacjami, które wywołują lęk.
3) NAWYKI RUCHOWE, występujące w sytuacjach trudnych i świadczące o napięciu emocjonalnym
np.: ssanie palca, rogu poduszki, ogryzanie paznokci, dłubanie w nosie, głaskanie okolic ust,
wyrywanie włosów itp.
Nawyków tych nie uważamy za chorobliwe jeśli nie towarzyszy im poczucie przymusu działania i lęk
przed wykonaniem. W przeciwnym przypadku mają one postać NERWICY NATRĘTNYCH RUCHÓW.
PRZYCZYNY:
•
nieprawidłowe kontakty emocjonalne z rodzicem lub brak tych kontaktów, przez co nie są
zaspokojone potrzeby psychiczne dziecka, co jest sposobem rozładowywania napięcia
emocjonalnego, uzupełniania braku bodĽców zewnętrznych.
RADY DLA RODZICÓW I NAUCZYCIELI:
1. Koncentrowanie uwagi dziecka na ciekawych zajęciach połączonych z manipulacją, "zajęciem"
rąk inną czynnością
2. Oduczenie ogryzania paznokci - poprzez smarowanie paznokci substancją o nieprzyjemnym
zapachu i smaku
3. Poprawienie kanałów emocjonalnych w rodzinie i poza nią.
STAŁE UPOMINANIE, KARANIE, STRASZENIE DZIECKA ZWYKLE PRZYNOSI ODWROTNY SKUTEK I
NASILENIE OBJAWÓW, PONIEWAŻ WYWOŁUJE POGŁĘBIENIE NIEPOKOJU DZIECKA.