Zespół metaboliczny u dzieci – czynnik ryzyka czy choroba?

ZAPOBIEGANIE I LECZENIE CHORÓB CYWILIZACYJNYCH I SPOŁECZNYCH
Zespół metaboliczny u dzieci – czynnik
ryzyka czy choroba?
dr hab. Piotr Socha
Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie
Definicja zespołu metabolicznego opiera się
na szacowanym ryzyku rozwoju cukrzycy i choroby niedokrwiennej serca, jednakże definicje podawane przez
grupy ekspertów różnią się miedzy sobą. Definicja zaproponowana ostatnio (w 2005 r.) przez International
Diabetes Federation (IDF) określa zespół metaboliczny
następującymi kryteriami: centralną otyłością jako kryterium podstawowym i przynajmniej dwoma z kolejnych kryteriów – wzrost stężenia trójglicerydów, obniżenie HDL-cholesterolu, wzrost ciśnienia tętniczego
krwi i zaburzenia gospodarki węglowodanowej1. Niezależnie od definicji, podstawowymi cechami zespołu
metabolicznego wydają się być otyłość centralna i insulinooporność. Ostatnio zwraca się również uwagę,
że choroby naczyń tętniczych uwarunkowane są przez
proces zapalny w obrębie ściany naczyń. W zespole metabolicznym obserwuje się nasilenie procesu zapalnego i nasilenie procesów wolnorodnikowych2. Lambert
i wsp.3 wykazali u dzieci istotną zależność pomiędzy
stężeniem CRP, a wartością BMI i insuliny na czczo
w dużym badaniu szkolnym. Z zespołem metabolicznym wiąże się też inne kliniczne zaburzenia: osteoporozę, niealkoholową chorobę stłuszczeniową wątroby
(NAFLD), zaburzenia krzepnięcia, bezdechy nocne, itp.
Ponieważ zespół metaboliczny u dzieci wydaje się
być istotnym czynnikiem ryzyka choroby niedokrwiennej
serca w wieku dorosłym, a także innych wymienionych
powyżej powikłań, ocena populacji dziecięcej w kierunku tych zaburzeń metabolicznych wydaje się być istotna.
Mimo, że definicja zespołu metabolicznego oparta
jest na szacowanym ryzyku chorób serca wieku dorosłego,
zaburzenia mieszczące się w definicji zespołu i związane
z zespołem (nadciśnienie tętnicze, choroba stłuszczeniowa wątroby) wymagają niekiedy zdecydowanego postępowania terapeutycznego. Podstawą leczenia są ograniczenia kaloryczności diety i zwiększenie aktywności fizycz-
nej w celu uzyskania ujemnego bilansu energetycznego.
Niestety skuteczność programów edukacyjnych zakładających redukcję masy ciała jest ograniczona. Doświadczenia
z wykorzystaniem farmakoterapii u dzieci są niewielkie,
sporadycznie wykorzystywana jest metformina. Dlatego,
poszukuje się innych metod leczenia o działaniu przeciwzapalnym, korygującym zaburzenia lipidowe i insulinooporność, a jednocześnie pozbawionych powikłań.
Obiecujące wyniki uzyskane u pacjentów dorosłych
dotyczące wpływu probiotyków na stężenie cholesterolu i inne parametry zespołu metabolicznego powinny zostać poddane dalszej ocenie u dzieci. W roku 2000 przeprowadzono metaanalizę 6 badań interwencyjnych
z randomizacją wpływu probiotyków na stężenie cholesterolu, wykazując 5% obniżenie stężenia cholesterolu
i 5% obniżenie stężenia LDL- cholesterolu4 . Naruszewicz
i wsp. wykazali istotne obniżenie ciśnienia skurczowego
krwi, LDL-cholesterolu, insuliny i leptyny pod wpływem
6-tygodniowego podawania Lactobacillus plantarum
u palaczy w badaniu z podwójnie ślepą próbą 5. Zwrócono uwagę na szczególne właściwości niektórych peptydów powstających w wyniku fermentacji mleka przez
bakterie Lactobacillus helveticus i wykazano ich skuteczność w obniżaniu ciśnienia skurczowego krwi6. Ostatnio
w formie abstraktu ukazało się wstępne opracowanie
Vajro i wsp. wykazujące skuteczność probiotyku LGG
w obniżaniu aktywności transaminaz u dzieci ze stłuszczeniem wątroby w przebiegu otyłości7.
Pomimo wystąpienia istotnych zaburzeń funkcji
organizmu w zespole metabolicznym, objawy kliniczne
choroby zazwyczaj nie zostają ujawnione i dlatego rzadko
wdrażane jest intensywne leczenie. Traktowanie zespołu
metabolicznego jako czynnika ryzyka chorób wieku dorosłego wymaga stosowania bezpiecznych metod leczenia,
które w przyszłości zapewne nie będą ograniczone do redukcji masy ciała i zwiększenia aktywności fizycznej.
International Diabetes Federation. The IDF consensus worldwide definition of the metabolic syndrome. 2005 ww.idf.org
Furukawa S, Fujita T, Schimabukuro M et al. Increased oxidative stress in obesity and its impact on metabolic syndrome. J Clin Invest 2004, 114: 1752-1761.
3
Lambert M., Delvin E.E., Paradis G. et al., C-reactive protein and features of the metabolic syndrome in a population-based sample of chi ldren
and adolescents. Clin. Chem., 2004, 50, 1762-1768.
4
L Agerholm-Larsen, ML Bell, GK Grunwald, A. Astrup. The effect of probiotic milk product on plasma cholesterol: a meta-analysis of short-term intervention studies. Eur J Clin Nutr 2000, 54: 856-860.
5
Naruszewicz M, Johansson, ML, Zapolska-Downar D, Bukowska H. Effect of Lactobacillus plantarum 299v on cardiovascular disease risk factors
in smokers. Am J Clin Nutr 2002, 76: 1249-55.
6
Aihara K, Kajimoto O, Hirata H, Takahashi R, Nakamura Y. Effect of powdered fermented milk with Lactobacillus helveticus on subjects with high-normal blood pressure or mild hypertension. J Am Col Nutr 2005, 24: 257-65.
7
Vajro P, Colicchio P, Passaretti M i wsp. Beneficial effect of probiotic lactobacillus GG on hypertansaminasemia of children with obesity related liver
disease. JPGN, 42: e4.
1
2
8
Żywność dla zdrowia