Dr Kościelak - Cywilizacje nowożytne 2012-2013

Dr Sławomir Kościelak
CYWILIZACJE NOWOŻYTNE (POLSKA, EUROPA, ŚWIAT W EPOCE
NOWOŻYTNEJ)
Podręczniki:
Zbigniew Wójcik, Historia Powszechna. Wiek XVI – XVII, Warszawa 2002
Emanuel Rostworowski, Historia Powszechna. Wiek XVIII, Warszawa 2002
5 najważniejszych monografii przedmiotu:
Jean Delumeau, Cywilizacja odrodzenia, przekł. E. Bąkowska, Warszawa 1993
Jean Delameau, Strach w kulturze Zachodu XIV – XVIII w., Warszawa 1986
Norbert Elias, Przemiany obyczajów w cywilizacji Zachodu, przekł. A. Szymanowski,
Warszawa 1980
Pierre Chaunu, Cywilizacja wieku oświecenia, przekł. E. Bąkowska, Warszawa 1989
Literatura do wykładów (egzaminu)
1. Zarys tematyki wykładów. Periodyzacja, zakres geograficzny. Tematyka zajęć.
Kultura czasów wczesno-nowożytnych i nowożytnych – osiągnięcia kulturalne.
Kierunki przemian. Ideologia nowożytności.
K. O’Donnel, Idee świata, przekł. J. Korpanty, Warszawa 2005
2. Azja i Afryka u progu wielkich odkryć – przegląd sytuacji politycznej,
społecznej i ekonomicznej na przełomie XV i XVI wieku w świecie
pozaeuropejskim. Kultura: wierzenia, architektura, zdobycze cywilizacyjne
M. J. Künstler, Dzieje kultury chińskiej, Warszawa 2007
W. Rudziński, Historia Chin, Wrocław – Warszawa – Kraków 1972
J. Tubielewicz, Historia Japonii, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1984
J. Kieniewicz, Historia Indii, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1985
A. Bartnicki, J. Mantel – Niećko, Historia Etiopii, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk
– Łódź 1987
Gavin Menzies, 1421 rok, w którym Chińczycy odkryli Amerykę i opłynęli świat, przekł. R.
Januszewski, Warszawa 2002
Zagadnienia: przegląd najważniejszych osiągnięć kulturalnych i sytuacji społeczno politycznej w krajach Azji i Afryki w przededniu wielkich odkryć geograficznych. Zabytki,
wydarzenia, (zaginione) cywilizacyjne kierunki.
3. Ameryka u progu wielkich odkryć – przegląd sytuacji politycznej, społecznej i
ekonomicznej na przełomie XV i XVI wieku w świecie pozaeuropejskim. Kultura
prekolumbijska: wierzenia, architektura, zdobycze cywilizacyjne
I. Clendinnen, Aztekowie, przekł. R. M. Sadowski, Warszawa 1996
J. Olko, Meksyk przed konkwistą, Warszawa 2010
H. Miller Bailey, A. P. Nasatir, Dzieje Ameryki Łacińskiej, przekł. K. Szerer, Warszawa 1969
M. Rostworowska, Historia państwa Inków, przekł. P. Prządka – Giersz, M. Giersz, wprow.
M. Ziółkowski, Warszawa 2007
S. Huber, Państwo Inków, przekł. T. Piotrowski, Warszawa 1968
Gavin Menzies, 1421 rok, w którym Chińczycy odkryli Amerykę i opłynęli świat, przekł. R.
Januszewski, Warszawa 2002
Zagadnienia: przegląd najważniejszych osiągnięć kulturalnych i sytuacji społeczno politycznej w krajach Ameryki w przededniu wielkich odkryć geograficznych. Zabytki,
wydarzenia, (zaginione) cywilizacyjne kierunki.
4. Świat Islamu – między Grenadą a Państwem Wielkiego Mogoła
A. L. Al Sayyid Marsot, Historia Egiptu od podboju arabskiego do czasów współczesnych,
przekł. Z. Landowski, Warszawa 2009
M. M. Historia Iraku, Warszawa 2007
Historia Iranu, pod red. A. Krasnowolskiej, Wrocław 2010
H. Inalcik, Imperium osmańskie. Epoka klasyczna 1300 – 1600, przekł. J. Hunia, Kraków
2006
Sulejman Wspaniały i jego czasy. Imperium osmańskie we wczesnej epoce nowożytnej, pod
red. M. Kunta, Ch. Woodhead, przekł. W. Weinert, Wrocław – Warszawa – Kraków 1998
Dzieje gospodarcze i społeczne imperium osmańskiego 1300 – 1900, red. H. Inalcik, D.
Quartaert, przekł. J. Hunia, Kraków 2008
J. Kieniewicz, Historia Indii, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1985
Zagadnienia: Ekspansja militarna krajów islamskich – Turcja, Państwo Wielkiego Mogoła,
zdobycze w Europie, Azji, Afryce. Kres hiszpańskiej rekonkwisty: upadek Grenady.
Przewartościowania w arabskiej kulturze islamskiej XVI wieku. Spójność i uniwersalizm
kultury islamskiej a alternatywne drogi kulurowego rozwoju. Kryzys handlu lewantyńskiego i
wzajemnych relacji europejsko – islamskich.
5. Europa roku 1492. Oblicza kryzysu i drogi rozwoju u schyłku średniowiecza i u
progu epoki nowożytnej
Jerzy Topolski, Narodziny kapitalizmu w Europie XIV – XVII wieku, Warszawa 2003 (wyd.
3).
Ferdynand Braudel, Kultura materialna. Gospodarka i kapitalizm. XV – XVIII wiek, t. 2,
Warszawa 1992, s. 9-59, 75-93, 181-186.
J. A. Gierowski, Historia Włoch, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1985
Ch. Duggan, Historia Włoch, tłum. J. Urban, Wrocław 2009
Romano R., Między dwoma kryzysami: Włochy Renesansu, przekł. H. Szymańska, J. S. Łoś,
Warszawa 1978
P Chaunu, Czas reform. Historia religii i cywilizacji (1250 – 1550), Warszawa 1989
J. Delameau, Strach w kulturze Zachodu XIV – XVIII w., Warszawa 1986
Zagadnienia: kryzys uniwersalizmu średniowiecznego – cesarstwo i papiestwo u schyłku XV
wieku. Początek wojen włoskich w Italii. Scentralizowane monarchie stanowe we Francji i
Anglii. Pierwsze monarchie kolonialne – Hiszpania (Kastylia i Aragonia) i Portugalia u progu
odkryć geograficznych. Kraje Jagiellońskie w Europie Środkowo-wschodniej. Kraje Unii
Kalmarskiej i Wielkie Księstwo Moskiewskiego u początku imperialnej drogi.
Kryzys średniowiecznych, uniwersalnych wartości – kryzys ekonomiczny i społeczny
przełomu epok.
6. Odkrywanie świata –
- Dzieje odkryć geograficznych i ich konsekwencje w rozwoju kultury i cywilizacji
europejskiej
Zbigniew Długosz, Historia odkryć geograficznych i poznania Ziemi, Warszawa 2001
J. H. Parry, Morskie imperium Hiszpanii, przekł. S. Bławat, Gdańsk 1983
Zagadnienia: Przyczyny odkryć geograficznych. Dzieje poznania świata – wielkie odkrycia
geograficzne, nowe przestrzenie i horyzonty; Konsekwencje ekonomiczne wielkich odkryć;
7. Odkrywanie świata – przełom w myśleniu, postrzeganiu, wartościach.
Konsekwencje odkryć naukowych i osiągnięć cywilizacyjnych XVI – XVIII w.
P Chaunu, Czas reform. Historia religii i cywilizacji (1250 – 1550), Warszawa 1989, s. 285326 (o książce)
Człowiek renesansu, pod red. Eugenia Garina, Warszawa 2001 (Seria: W kręgu codzienności)
[zwłaszcza rozdziały: Książę, Kondotier, Filozof i mag, Kupiec i bankier, Artysta, Podróżnicy
i tubylcy)
J. Delumeau, Cywilizacja odrodzenia, przekł. E. Bąkowska, Warszawa 1993
K. Chłędowski, Rzym – ludzie odrodzenia, Warszawa 1996
Herman Kesten, Kopernik i jego czasy, przekł. Krzysztof Radziwiłł i Janina Zeltzer,
Warszawa 1961
Zagadnienia: humanizm w rozkwicie, zdobycze renesansu, przewrót umysłowy czasów
Kopernika; Nowy model człowieka – człowiek nowożytny. Odkrycia i wynalazki XVI
wieku. Osiągnięcia kulturalne: sztuka, architektura, technika.
8. Reformacja – rewolucja w stosunkach wyznaniowych. Przyczyny, przebieg,
skutki.
P Chaunu, Czas reform. Historia religii i cywilizacji (1250 – 1550), Warszawa 1989, s. 395443, 467-490.
Jean Delameau, Reformy chrześcijaństwa w XVI i XVII wieku, t. 2, Warszawa 1986, s. 8 – 32.
s. 36-58, 127-159.
John M. Todd, Reformacja, Warszawa 1974, s. 113-354.
H. A. Oberman, Marcin Luter. Człowiek między Bogiem a diabłem, Gdańsk 1996.
Jerzy Piechowski, Jan Kalwin. Prorok czy dyktator ?, Katowice 1988.
S. Anderski, Maxa Webera olśnienia i pomyłki, Warszawa 1992, s. 149 – 183.
Zagadnienia: Kryzys Kościoła i wartości duchowych schyłku średniowiecza; geneza i
przyczyny reformacji. Pierwsza reformacja, druga reformacja, trzecia reformacja – zakresy
pojęć, przebieg zjawiska; konsekwencje - bliskie i dalekosiężne skutki reformacji.
9. Polemika i wojna. Religie i idee w konfrontacji – wojny religijne w Europie od
1524 roku do połowy XVII w. (od Sacco di Roma do Pokoju Westfalskiego).
Kontrreformacja i religijne reformy
Jean Berenger, Tolerancja religijna w Europie w czasach nowożytnych (XV – XVIII wiek),
Poznań 2002.
Janusz Tazbir, Państwo bez stosów i inne szkice, Kraków 2000 (Seria: Klasycy współczesnej
polskiej myśli humanistycznej. Prace wybrane t. 1)
Wojciech Kreiegseisen, Kilka uwag w sprawie badania problemów tolerancji i stosunków
wyznaniowych w nowożytnej Europie, [w:] Cywilizacja europejska. Eseje i szkice z dziejów
cywilizacji i dyplomacji, pod red.. Macieja Koźmińskiego, Warszawa 2010, s. 113 - 134
Jonathan Wright, Jezuici. Misje, mity i prawda: między hagiografią a czarną legendą, przekł.
Piotr Chojnacki, Warszawa 2004.
Heiko Haumann, Historia Żydów w Europie Środkowej i Wschodniej, przekł. Cezary Jenne,
Warszawa 2000, s. 15 – 109.
Zagadnienia: Wojny religijne Europie od wystąpienia Marcina Lutra po Pokój Westfalski
1648 roku. Kraje restrykcyjne – kraje tolerancyjne – Polska państwem „bez stosów” ? Biała i
czarna legenda zakonu jezuitów. Judaizm – religia odrzuconych.
10. Europa w dobie dominacji kultury francuskiej za Ludwika XIV. Artyści i
myśliciele w służbie absolutyzmu, prądy, style i smaki
J. Baszkiewicz, Historia Francji, Wrocław – Warszawa – Kraków 2008
F. Bluche, Życie codzienne we Francji w czasach Ludwika XIV, przekł. W. Bieńkowska,
Warszawa 1990
A. Levi, Ludwik XIV. Epoka intryg i spisków, przekł. M. Rudowski, Warszawa 2004
Zagadnienia: Francja króla „Słońce”: polityka imperialna, merkantylizm, system zarządzania
państwem. Polityka subsydiów i reunionów (krąg politycznych sojuszników Francji). Wojny
koalicyjne. Styl Ludwika XIV w kulturze, sztuce, architekturze i życiu codziennym.
11. Kultura Anglii nowożytnej – od monarchii absolutnej Stuartów do monarchii
parlamentarnej dynastii hanowerskiej
H. Zins, Historia Anglii, Wrocław – Warszawa – Kraków 2001
J. Z. Kędzierski, Dzieje Anglii 1485 – 1939, t. 1 (do 1830), Wrocław – Warszawa –
Kraków – Gdańsk – Łódź 1986
P. Mantoux, Rewolucja przemysłowa w XVIII wieku: zarys dziejów powstania wielkiego
nowoczesnego przemysłu w Anglii, tłum. W. Fajans, Warszawa 1957
Anglia w dobie Wojny Domowej, Republiki i Rewolucji Chwalebnej (1649, 1688). Skutki
„burżuazyjnej” rewolucji XVIII wieku; parlamentaryzm. Liberalizm. System prawny Anglii.
Gospodarstwo norfolskie. Fabryka. Kultura angielska w wyższych sferach i stanie plebejskim
12. Świat kolonii – od Kalifornii po Filipiny i Moluki . Kolonizacja w imieniu
państwa i prywatnych kompanii.
S. Zaborski, Cukier, złoto i kawa. Dzieje Brazylii, Warszawa 1965
M. Kula, Historia Brazylii, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1987
T. Łepkowski, Historia Meksyku, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1986
J. H. Parry, Morskie imperium Hiszpanii, przekł. S. Bławat, Gdańsk 1983
G. Balandier, Życie codzienne w państwie Kongo XVI – XVIII w., przekł. E. Bąkowska,
Warszawa 1970
M. A. Jones, Historia USA. Narody i cywilizacje, przekł. P. Skurowski, P. Ostaszewski,
Gdańsk 2003
Zagadnienia: Kolonizacja w imię państwa i w interesie prywatnych kompanii. Systemy
zarządzania i eksploatacji. Handel trójkątny. Handel dalekomorski. Kultura na styku świata
konkwisty i cywilizacji ginących.
13. Izolacjonizm starych azjatyckich imperiów
M. J. Künstler, Dzieje kultury chińskiej, Warszawa 2007
W. Rudziński, Historia Chin, Wrocław – Warszawa – Kraków 1972
J. Tubielewicz, Historia Japonii, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź
1984
J. Kieniewicz, Historia Indii, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1985
Zagadnienia: problem kontaktów z imperiami wschodu – Chinami, Indiami, Japonią.
Faktorie, współpraca gospodarcza. Eksploatacja
14. U progu epoki industrialnej: wiek oświecenia – wiek „dojrzewania” epoki
nowożytnej. Przemiany cywilizacyjne. Porównanie z krajami kontynentu
azjatyckiego
Z. Żabiński, Rozwój systemów pieniężnych w Europie Zachodniej i Północnej, Wrocław –
Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1989
R. Sedillot, Moralna i niemoralna historia pieniądza, przekł. K. Szeżyńska – Maćkowiak,
Warszawa 2002
Hass, Wolnomularstwo w Europie Środkowo – Wschodniej w XVIII i XIX wieku, Wrocław
1982
Andrzej Wyczański, O dawnej rodzinie w Polsce i Europie, [w:] Cywilizacja europejska.
Eseje i szkice z dziejów cywilizacji i dyplomacji, pod red.. Macieja Koźmińskiego, Warszawa
2010, s. 149 – 164.
Edmund Kizik, Wesele, kilka chrztów i pogrzebów. Uroczystości rodzinne w mieście
hanzeatyckim od XVI do XVIII wieku, Gdańsk 2001
Antoni Mączak, Odkrywanie Europy. Podróże w czasach renesansu i baroku, Gdańsk 1998.
Zagadnienia:
Osiągnięcia kultury wysokiej – sztuka, architektura, porządek wewnętrzny, przemiany w
myśli politycznej filozoficznej epoki, nowe systemy wartości. Tajne stowarzyszenia, wolność
jednostki i wolność ogółu
Normy obyczajowe, co uchodzi, a co nie uchodzi – na królewskim dworze, w sferze
arystokracji, szlachty, mieszczaństwa, chłopstwa. Warunki bytowe ludności – mieszkanie,
ubiór, odżywianie. Kontakty towarzyskie, mentalność, zaspokajanie potrzeb, obyczaje.