Suplementy diety - aspekty żywieniowe

Warszawa, 22.10.2010r.
Katarzyna Stoś
Instytut Żywności i Żywienia
1.
Suplementy diety- źródło składników o działaniu
fizjologicznym, częstość stosowania
2.
3.
4.
5.
Zasadność suplementacji
Poziomy witamin i składników mineralnych
Inne składniki
Ryzyko związane z suplementami
Suplement diety
- środek spożywczy,
którego celem jest uzupełnienie normalnej diety,
- skoncentrowane źródło witamin lub składników mineralnych
lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub inny
fizjologiczny, ……
(ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia)
Częstość stosowania
suplementów diety
Polska (2000)
14% populacji
województwo
25-75% (w wybranych grupach)
stołeczne
(Szponar, 2000)
(Kokosa i wsp., 2004)
Polska (2006)
*
22% populacji*
(OBOP 2008)
Nieprawidłowości w sposobie
żywienia i zasadność suplementacji
Dobrze zbilansowana, zróżnicowana dieta powinna
dostarczać wszystkich niezbędnych składników
pokarmowych. Musi zatem zawierać różnorodne
produkty,
czyli
warzywa,
owoce,
produkty
z
pełnego ziarna, produkty strączkowe, produkty
mleczne oraz ryby i chude mięso.
Niestety,
niektóre
grupy
osób
odżywiają
się
nieracjonalnie, co może wynikać z uwarunkowań
fizjologicznych,
socjoekonomicznych.
psychologicznych
i
Niedobory składników odżywczych można
eliminować przede wszystkim poprzez
- spożywanie urozmaiconej diety,
- żywność wzbogacaną
- stosowanie okresowo suplementów diety
Wyniki badań przeprowadzonych w 2000r. przez Instytut Żywności i
Żywienia w ramach „Ogólnopolskich badań sposobu żywienia i
stanu odżywienia ludności w Polsce” wykazały, że:
-
-
diety większości badanych osób były źle zbilansowane
pod względem zawartości energii i składników
odżywczych,
spożycie niektórych składników odżywczych znacznie
przekraczało normę (np. sodu), natomiast w przypadku
innych składników, w dietach niektórych grup badanych
osób stwierdzono niedobory m.in.
wapnia, potasu, magnezu, żelaza, cynku, miedzi,
witamin: C, B1, B2, B6
Wieloośrodkowe
Ogólnopolskie
Badanie
Stanu
Zdrowia Ludności (program WOBASZ)
W badaniach tych stwierdzono m.in. małe spożycie
wapnia, witamin z grupy B, zarówno u mężczyzn,
jak i kobiet.
W oparciu o obecny stan wiedzy przyjmuje się, iż
stosowanie suplementów diety może być
zasadne w następujących przypadkach:
•
u osób dorosłych spożywających poniżej 1600 kcal dziennie,
gdyż małe jest prawdopodobieństwo, iż zapotrzebowanie na
witaminy i składniki mineralne zostanie w tym przypadku
pokryte z żywności
•
u kobiet w ciąży, które powinny przyjmować suplementy
zawierające kwas foliowy i żelazo, oraz w uzasadnionych
przypadkach wapń, jod i inne składniki mineralne,
•
u
osób
starszych,
które
mogą
wymagać
suplementacji
witaminami i składnikami mineralnymi, zwłaszcza gdy dieta
jest nieracjonalna i poniżej 1500 kcal dziennie,
•
u osób stosujących diety z ograniczeniami, bądź eliminacją
niektórych
składników
pokarmowych
takich
jak.
np.
weganie, osoby eliminujące wszystkie produkty mleczne,
co utrudnia pokrycie zapotrzebowania m.in. na wapń i
witaminę D,
•
u
kobiet
po
menopauzie,
gdyż
obniżenie
stężenia
estrogenów wiąże się z utratą masy kostnej, co w
konsekwencji prowadzi do osteoporozy, tak więc przy
niedostatecznym dowozie wapnia i witaminy D wskazane
jest przyjmowanie suplementów zawierających te składniki,
• u niemowląt karmionych piersią, ze względu na
znaczne ryzyko niedoboru witaminy D3, zgodnie z
zaleceniami
Krajowego
Konsultanta
i
Zespołu
Ekspertów, obowiązuje suplementacja witaminą
D3 w dawce 400 j. od 3 tygodnia życia, jeśli matka
stosowała suplementację w czasie ciąży, lub od 1
doby
życia,
jeśli
matka
przyjmowała suplementów.
podczas
ciąży
nie
Poziomy witamin i składników
mineralnych dodawanych do
żywności
- aspekty bezpieczeństwa
- brak poziomów uregulowanych na
poziomie UE
Poziom witamin i składników mineralnych
dodawanych do żywności powinien uwzględniać:
1) górne tolerowane poziomy spożycia (UL) witamin i składników
mineralnych ustalone na podstawie naukowej oceny ryzyka, w
oparciu o ogólnie akceptowane dane naukowe, uwzględniając
zmienne stopnie wrażliwości różnych grup konsumentów;
2) spożycie witamin i składników mineralnych wynikające z innych
źródeł diety;
- Pod uwagę należy brać również zalecane (referencyjne) spożycie
witamin i składników mineralnych dla populacji.
„Intake of selected nutrients from
foods, from fortification and from
supplements in various European
countries”
Flynn A., Hirvonen T., Mensink G.B.M. et all.
Food & Nutrition Research suppl 1, 2009
– Commissioned by the ILSI
Europe Addition of Nutrients to Food Task Force
Zawartość jodu z konwencjonalnych produktów żywnościowych na
poziomie 5 i 95 percentyla oraz mediany w dietach badanych kobiet w
wybranych krajach UE.
600
UL=600 µg
500
µg/os/dzień
400
334
Perc 5
300
280
277
171
168
151
121
100
Mediana
213
207
206
200
97
89
58
110
92
68
44
40
0
Dania
Finlandia
Niem cy
Irlandia
Włochy
Pols ka
Perc 95
His zpania
Holandia
Wielka
Brytania
Zawartość jodu z konwencjonalnych produktów żywnościowych i
suplementów diety na poziomie 5 i 95 percentyla oraz mediany w dietach
badanych kobiet w wybranych krajach UE.
600
UL=600 µg
500
400
410
µg/os/dzień
366
Perc 5
300
Perc 95
227
200
100
238
Mediana
218
182
103
121
97
58
98
44
0
Dania
Finlandia
tylko dla osób suplementujących
Niem cy
Irlandia
Włochy
Pols ka
His zpania
Holandia
Wielka
Brytania
Zawartość jodu z konwencjonalnych produktów żywnościowych na
poziomie 5 i 95 percentyla oraz mediany w dietach badanych mężczyzn w
wybranych krajach UE.
600
UL=600 µg
500
447
400
µg/os/dzień
366
341
333
Perc 5
305
300
278
200
201
Perc 95
209
190
164
100
164
111
105
67
128
93
66
56
0
Dania
Finlandia
Niem cy
Irlandia
Włochy
Pols ka
His zpania
Holandia
Wielka
Brytania
Mediana
Zawartość jodu z konwencjonalnych produktów żywnościowych
i suplementów diety na poziomie 5 i 95 percentyla oraz mediany
w dietach badanych mężczyzn w wybranych krajach UE.
600
UL=600 µg
500
458
431
µg/os/dzień
400
Perc 5
315
300
283
Perc 95
250
Mediana
200
192
166
131
120
111
100
67
57
0
Dania
Finlandia
tylko dla osób suplementujących
Niem cy
Irlandia
Włochy
Pols ka
His zpania
Holandia
Wielka
Brytania
Zawartość retinolu z konwencjonalnych produktów żywnościowych na
poziomie 5 i 95 percentyla oraz mediany w dietach badanych kobiet w
wybranych krajach UE.
4000
3500
3000
UL=3000 µg
µg/os/dzień
2500
Perc 5
2000
1767
Perc 95
1745
1500
Mediana
1320
1250
1099
1000
500
442
167
954
558
335
133
189
0
Dania
1036
Finlandia
Niem cy
368
266
91
81
Irlandia
Włochy
Pols ka
283
209
85
His zpania
404
136
Holandia
243
78
Wielka
Brytania
Zawartość retinolu z konwencjonalnych produktów żywnościowych i
suplementów diety na poziomie 5 i 95 percentyla oraz mediany w dietach
badanych kobiet w wybranych krajach UE.
4000
3500
3000
UL=3000 µg
µg/os/dzień
2500
Perc 5
2000
1755
Perc 95
1724
1500
Mediana
1000
500
352
305
130
86
0
Dania
Finlandia
tylko dla osób suplementujących
Niem cy
Irlandia
Włochy
Pols ka
His zpania
Holandia
Wielka
Brytania
Zawartość retinolu z konwencjonalnych produktów żywnościowych na
poziomie 5 i 95 percentyla oraz mediany w dietach badanych mężczyzn w
wybranych krajach UE.
4000
3500
3000
UL=3000 µg
µg/os/dzień
2500
2387
2241
2000
2161
Perc 5
1950
1841
1949
Perc 95
1500
Mediana
1170
1000
777
706
500
222
197
282
Finlandia
356
118
106
0
Dania
594
580
442
Niem cy
Irlandia
Włochy
Pols ka
403
245
127
His zpania
211
Holandia
331
115
Wielka
Brytania
Zawartość retinolu z konwencjonalnych produktów żywnościowych i
suplementów diety na poziomie 5 i 95 percentyla oraz mediany w dietach
badanych mężczyzn w wybranych krajach UE.
4000
3500
3000
UL=3000 µg
µg/os/dzień
2500
Perc 5
2000
1995
Perc 95
1514
1500
Mediana
1000
500
445
392
196
114
0
Dania
Finlandia
tylko dla osób suplementujących
Niem cy
Irlandia
Włochy
Pols ka
His zpania
Holandia
Wielka
Brytania
Zasadniczym źródłem wszystkich składników
mineralnych i witamin we wszystkich badanych
krajach jest podstawowa dieta.
Poziom suplementowania diety i dobrowolnego
wzbogacania żywności różni się znacznie pomiędzy
krajami.
Ryzyko zbyt dużego pobrania większości
składników mineralnych i witamin jest bardzo
niskie.
Możliwe ryzyko dotyczy: retinolu, cynku, jodu,
miedzi i magnezu.
Dzieci są częściej narażone na wysokie spożycie w
stosunku do poziomów UL
Składniki roślinne dodawane
do żywności
-brak szczegółowych regulacji na poziomie UE
- EFSA – naukowe podstawy oceny
- regulacje krajowe
Trwają prace różnych gremiów eksperckich
na temat oceny bezpieczeństwa składników
roślinnych.
EFSA opublikowała Przewodnik na temat
oceny bezpieczeństwa roślin i preparatów
roślinnych przeznaczonych do stosowania
jako składniki suplementów diety.
EFSA Journal 2009
EFSA SCIENTIFIC COOPERATION (ESCO) REPORT
„EFSA Compendium of botanicals that have been reported to contain
toxic, addictive, psychotropic or other substances of concern”
European Food Safety Authority (EFSA), Parma, Italy, EFSA Journal 2009; 7(9):281
Omawiany dokument stanowi bazę danych zawierającą listę (regularnie
uzupełnianą) roślin oraz substancji pochodzenia roślinnego wobec których mogą
istnieć uzasadnione podejrzenia, co do bezpieczeństwa zdrowotnego w
przypadku ich stosowania w środkach spożywczych.
Celem tego kompendium jest zwrócenie uwagi producentów żywności oraz
przedstawicieli urzędowej kontroli żywności na istotne kwestie bezpieczeństwa w
odniesieniu do produktów zawierających w swoim składzie wymienione w
dokumencie komponenty roślinne.
Dokument ten nie dokonuje ostatecznej oceny i nie przesądza o bezpieczeństwie
czy też niebezpieczeństwie stosowania określonych składników pochodzenia
roślinnego w żywności.
Oświadczenia zdrowotne
Rozporządzenie (WE) Nr 1924/2006
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
20 grudnia 2006r. w sprawie oświadczeń
żywieniowych i zdrowotnych dotyczących
żywności - obowiązuje od dnia 1 lipca
2007r.
we
wszystkich
krajach
członkowskich Unii Europejskiej.
Oświadczenia zdrowotne – opinie EFSA
• EFSA – zakończenie opiniowania oświadczeń
zdrowotnych dla składników innych niż roślinne –
przewidywany termin - czerwiec 2011
• Akceptacja listy dozwolonych oświadczeń
zdrowotnych – koniec 2011 / początek 2012
• Oświadczenia dotyczące składników roślinnych ?
(Health Claims Conference, 30.09.2010, Brussels, Basil Mathioudakis, DG SANCO – European
Commission)
Antyoksydanty w suplementach
Pozytywna rola antyoksydantów
zawartych w żywności
• dobrze udokumentowana
• rola i zawartość w
suplementach podlega ciągłej
dyskusji
Systematic review: primary and secondary prevention
of gastrointestinal cancers with antioxidant supplements
Bjelakovic G., Nikolova D., Simonetti R.G., Gluud C.,
Aliment. Pharmacol. Ther., 2008, 28, 689-703
20 randomizowanych badań
211 818 osób
Suplementy:
wit. A, C, E, β-karoten, selen
Suplementy
Wit. A, C, E
Ryzyko raka
brak efektu
Wit. A; β-karoten
Bjelakovic G., Nikolova D., Simonetti R.G., Gluud C.,
Aliment. Pharmacol. Ther., 2008, 28, 689-703
Podsumowanie
- Rola zbilansowanej diety w prawidłowym żywieniu
- Potrzeba regulacji poziomów witamin
i składników mineralnych oraz innych składników, a także
oświadczeń zdrowotnych
- Decyzja o zażywaniu suplementów
* czy jest potrzeba suplementacji ?
* konsultacja lekarska i/lub dietetyka.
(zwłaszcza gdy zażywane są leki!)
- Powszechna edukacja