Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy
Transkrypt
Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy
Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy Autor kursu: Joanna Hady Strona 1 z 25 Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy Spis treści Moduł I. Istota przedsiębiorczości ...................................................................................................................................................... 3 1. Istota przedsiębiorczości ................................................................................................................................................................................ 3 1.1. 2. Geneza i definicja przedsiębiorczości ........................................................................................................................................... 3 Człowiek przedsiębiorczy ............................................................................................................................................................................... 4 2.1. Cechy osobowe człowieka przedsiębiorczego .......................................................................................................................... 4 2.2. Predyspozycje do prowadzenia działalności gospodarczej ............................................................................................... 6 Moduł II. Role społeczne ......................................................................................................................................................................... 7 1. 2. Role społeczne ...................................................................................................................................................................................................... 7 1.1. Społeczeństwo i sytuacje społeczne .............................................................................................................................................. 7 1.2. Grupa społeczna ...................................................................................................................................................................................... 7 1.3. Dynamika pozycji i ról społecznych ............................................................................................................................................... 8 Środowisko społeczne ...................................................................................................................................................................................... 9 2.1. Rodzina ........................................................................................................................................................................................................ 9 2.2. Grupa rówieśnicza ............................................................................................................................................................................... 10 2.3. Szkoła ......................................................................................................................................................................................................... 11 2.4. Praca........................................................................................................................................................................................................... 11 2.5. Przedsiębiorca ....................................................................................................................................................................................... 12 Moduł III. Komunikacja interpersonalna ...................................................................................................................................... 13 1. Wprowadzenie .................................................................................................................................................................................................. 13 2. Typy zachowań w komunikacji ................................................................................................................................................................. 14 3. 4. 2.1. Zachowanie uległe ............................................................................................................................................................................... 14 2.2. Zachowanie agresywne ..................................................................................................................................................................... 15 2.3. Zachowanie asertywne ..................................................................................................................................................................... 15 Komunikacja werbalna i niewerbalna ................................................................................................................................................... 16 3.1. Komunikacja werbalna ..................................................................................................................................................................... 16 3.2. Komunikacja niewerbalna ............................................................................................................................................................... 18 Skuteczna komunikacja międzykulturowa .......................................................................................................................................... 19 Moduł IV. Dochodzenie własnych praw.......................................................................................................................................... 20 1. Dochodzenie własnych praw...................................................................................................................................................................... 20 2. Zasady prawa pracy ........................................................................................................................................................................................ 21 2.1. Obowiązki pracodawcy i prawa pracownika ......................................................................................................................... 23 3. Prawa konsumenta.......................................................................................................................................................................................... 24 4. Wpływ reklamy na decyzje konsumentów .......................................................................................................................................... 25 Strona 2 z 25 Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy Moduł I. Istota przedsiębiorczości 1. Istota przedsiębiorczości Czy każdy z nas ma szansę stać się przedsiębiorcą, który osiągnie spełnienie w biznesie? Czy do osiągnięcia sukcesu wystarczy szczęście, czy może potrzeba ukrytego potencjału? Pytanie to zadaje sobie zapewne każdy, kto choć raz rozważał założenie własnego biznesu. To właśnie przedsiębiorczość uznawana jest za drzemiący w człowieku potencjał, który stanowi naturalny sposób na realizację własnych celów i osiągnięcie spełnienia finansowego. Zapoznajmy się zatem bliżej z tym pojęciem. Dla zainteresowanych! Powstanie potęgi Google Sukces polskiego programisty z Łodzi Początki serwisu YouTube i sukces jego twórców oraz wiele innych inspirujących opowieści Źródło: http://www.pfpp.com.pl Zapoznaj się z historiami sukcesu http://www.historie-sukcesu.pl 1.1. Geneza i definicja przedsiębiorczości Termin „przedsiębiorczość” po raz pierwszy pojawił się na przełomie XVIII i XIX wieku. Początki zainteresowań naukowych oraz badawczych nad przedsiębiorczością, należy upatrywać w rewolucji przemysłowej oraz pionierach rodzącego się kapitalizmu. James Watt Źródło: http://www.pfpp.com.pl Pod pojęciem rewolucji przemysłowej rozumie się przejście od przemysłu manufakturowego (pracy ręcznej) do przemysłu zmechanizowanego. Przełomem okazało się wynalezienie maszyny parowej przez Jamesa Watta w 1769 r., następnie zastosowanie jej do napędu urządzeń mechanicznych w górnictwie, hutnictwie, włókiennictwie i transporcie. Strona 3 z 25 Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy Istnieje wiele definicji pojęcia przedsiębiorczości. Jedna z nich określa przedsiębiorczość jako zdolność do bycia przedsiębiorczym; posiadanie ducha inicjatywy; obrotność, rzutkość i zaradność1. Zdaniem jednego z najwybitniejszych teoretyków i praktyków w zakresie wiedzy o przedsiębiorczości – P.F. Druckera, przedsiębiorczość polega na współzależności działań przedsiębiorczych i innowacyjnych, za pomocą których zmierza się do sukcesu – przywództwa w określonym segmencie rynku lub prowadzonej działalności gospodarczej2. Zatem osobę przedsiębiorczą różni od innych to, że wie ona jak wykorzystać otaczającą ją rzeczywistość do zdobycia określonych celów, np. zarabiania pieniędzy. 2. Człowiek przedsiębiorczy O przedsiębiorczości można mówić również w wymiarze zespołu cech, które opisując szczególny sposób postępowania człowieka. Na łamach różnych czasopism i poradników, podejmowane są liczne próby zidentyfikowania cech i predyspozycji, które ze szczególnym nasileniem występują u osób angażujących się w inicjatywy przedsiębiorcze. Jedno nie ulega wątpliwości, przedsiębiorczości nie można się nauczyć. Jednakże środowisko, w którym dorastamy, szkoła, studia, życie zawodowe oraz zdobywana wiedza i doświadczenie, mogą w istotny sposób pobudzać i rozwijać nasz przedsiębiorczy potencjał. Źródło: http://www.pfpp.com.pl Przedsiębiorczość odnosi się do człowieka, którego charakteryzuje chęć, odwaga i energia w prowadzeniu interesów (biznesu). Jeśli te interesy zaczyna prowadzić staje się przedsiębiorcą3. 2.1. Cechy osobowe człowieka przedsiębiorczego Podejmując próbę określenia istoty postawy przedsiębiorczej warto przypomnieć, że postawy jako takie są wynikiem zarówno pewnych cech genetycznych, jak i doświadczeń życiowych. Wśród najważniejszych cech człowieka przedsiębiorczego wyróżnia się: Kreatywność – chęć tworzenia czegoś nowego wsparta pomysłowością Wyobraźnię Potrzebę osiągnięć Skłonność do podejmowania ryzyka 1 M. Szymczak, Słownik Języka Polskiego, Tom I, Warszawa 1988, s. 968 P.F. Drucker, Przedsiębiorczość i innowacje, Praktyka – zasady, PWE, Warszawa 1992, s. 271. 3 J. Dietl, Przedsiębiorczość, Wyższa Szkoła Biznesu – National-Louis University, Nowy Sącz 2008, s. 5. 2 Strona 4 z 25 Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy Niezależność Zaradność Elastyczność Skłonność do przywództwa Pracowitość Zdolności organizatorskie 2.1.1. Postawa i umiejętności atrybutem przedsiębiorcy Postawę przedsiębiorcy charakteryzuje zespół wyznawanych i realizowanych przez niego wartości. Postawa stanowiąca atrybut przedsiębiorcy uwzględnia: Tolerancję, dzięki której możliwe jest zawieranie kompromisów i porozumień warunkujących rozwój przedsiębiorstwa. Umiędzynarodowienie przedsiębiorstwa, wymagające całkowitego otworzenia się na inne poglądy, wyznania, systemy wartości i kultury zarządzania. Odpowiedzialność za pokolenie następców, które nakazuje pracę na rzecz przyszłości. Źródło: http://www.istockphoto.com Utożsamianie się z etosem grupy społecznej ludzi interesów i umacnianie tego etosu w postaci wartości, które mogłoby stanowić wzór społeczny, a zarazem etos tej grupy. Odpowiedzialność społeczną za przedsiębiorstwo i ludzi w nim zatrudnionych, przejawiająca się dbałością o rozwój przedsiębiorstwa i jego pozytywny wizerunek4. 4 J. Dietl, Przedsiębiorczość, Wyższa Szkoła Biznesu – National-Louis University, Nowy Sącz 2008, s. 11. Strona 5 z 25 Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy 2.2. Predyspozycje do prowadzenia działalności gospodarczej Sukces w życiu zawodowym w dużym stopniu zależy od prawidłowej oceny samego siebie. To czy mamy predyspozycje do prowadzenia działalności gospodarczej nierozerwalnie wiąże się z typem naszej osobowości. Źródło: http://tinypic.com Osobowość to zespół trwałych wzorców myślenia, odczuwania oraz zachowania, charakteryzujący indywidualny styl życia i sposób adaptacji jednostki. [W dużym stopniu osobowość jest dziedziczna, ale kształtuje się również w procesie rozwoju społecznego jednostki pod wpływem emocjonalnego oddziaływania otoczenia, wychowania oraz własnej aktywności]. Termin osobowość używany jest w naukach społecznych, w filozofii, psychologii, antropologii, prawie oraz w socjologii. Nazwa osobowość pochodzi od słowa osoba, po łacinie persona, co pierwotnie oznaczało maskę używaną w teatrze starożytnym przez aktorów. Od terminu persona powstał termin personality (ang.), przetłumaczony na język polski jako osobowość. 2.2.1. Typologie osobowości Jedną z najbardziej znanych, a zarazem najstarszych, jest typologia osobowości Hipokratesa – Galena, która wyróżnia cztery główne typu ludzkie: choleryka, melancholika, sangwinika i flegmatyka. Typ choleryczny Typ sangwinika cechuje silna wrażliwość i duża impulsywność. cechuje słaba wrażliwość i duża impulsywność. Typ melancholika cechuje silna wrażliwość i mała impulsywność. Typ flegmatyka cechuje słaba wrażliwość i mała impulsywność. Strona 6 z 25 Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy Moduł II. Role społeczne 1. Role społeczne Oba pojęcia - przedsiębiorczości i przedsiębiorcy, odnoszą się do pewnego rodzaju, specyficznych ról społecznych. Człowiek jednocześnie odgrywa wiele ról, które ujawniają się w różnych relacjach społecznych oraz zmieniają się w czasie5. Jak pisze J. Szczepański społeczeństwo wchłania jednostkę począwszy od chwili urodzenia, następnie przez cały okres socjalizacji i wychowania; jednostka równocześnie wchłania, czyli internalizuje społeczeństwo. Jednostka żyje więc w społeczeństwie, ale społeczeństwo żyje także w jednostkach6. Źródło: http://www.sxc.hu 1.1. Społeczeństwo i sytuacje społeczne W socjologii społeczeństwo rozumiane jest jako najszerszy rodzaj zbiorowości społecznej, obejmującej swoimi ramami całość wielostopniowych struktur, grup, kręgów i wszelkich postaci zbiorowości, ale stanowiące pewien układ zamknięty, mający swoją zasadę odrębności7. Człowiek jest zatem uwikłany w przynależność do różnych typów zbiorowości społecznych. Zachowanie człowieka ma miejsce nie w próżni Źródło: http://www.freedigitalphotos.net społecznej, ale w określonej sytuacji (sytuacjach), gdzie występują inni ludzie. Owe sytuacje nazywane są sytuacjami społecznymi8. 1.2. Grupa społeczna Człowiek niemal zawsze przebywa w sytuacjach o społecznym charakterze. Jest to niezmiernie ważny aspekt ludzkiego życia, gdyż to właśnie sytuacje społeczne determinują zachowania ludzi i ich procesy społeczne, takie jak: postrzeganie, myślenie i motywację. R. K. Merton, Zestawy ról, zestawy statusów społecznych i sekwencje statusów społecznych w czasie, [w:] P. Sztompka, M. Kucia (red.), Socjologia. Lektury, Wydawnictwo Znak, Kraków 2005, s. 142 6 J. Szczepański, Elementarne pojęcie socjologii, PWN, Warszawa 1972, s. 152. 7 J. Szczepański, Elementarne…, op. cit., s.455. 8 S. Mika, Psychologia społeczna, PWN, Warszawa 1981, s. 8. 5 Strona 7 z 25 Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy Należy równocześnie pamiętać o tym, że jednostka wpływa również na sytuacje modyfikując zachowania innych uczestników. Zatem mamy tu do czynienia z interakcją – wzajemnym oddziaływaniem na siebie ludzi, które prowadzi do modyfikacji ich zachowań oraz do powstawania materialnych i niematerialnych wytworów. Czym zatem dokładnie jest grupa? Grupą są dwie lub więcej osoby, między którymi istnieje bezpośrednia interakcja, które posiadają ustalone wspólne normy, mają wspólny cel, tworzą rozwinięta strukturę grupową i mają poczucie odrębności swojej grupy w stosunku do innych grup9. Jednym z podstawowych elementów definicji grupy jest interakcja, mająca miejsce we wszystkich procesach wewnątrzgrupowych. Źródło: http://www.freedigitalphotos.net Według R. P. Balesa, interakcje między członkami grupy pełnią trzy ważne funkcje: Pobudzają ogólną aktywność grupy. Pomagają grupie w osiąganiu jej celu. Przyczyniają się do powstania wewnątrzgrupowych10. pozytywnych emocji, serdecznych stosunków 1.3. Dynamika pozycji i ról społecznych W każdej grupie społecznej, bez względu na jej formalny czy nieformalny charakter, wszyscy jej członkowie zajmują jakieś miejsca – pozycje społeczne, które z kolei są determinowane rolami społecznymi, jakie te osoby pełnią. Rola społeczna to zachowanie, jakiego inni oczekują od osoby zajmującej określoną pozycję11. Obejmuje ona nie tylko obowiązki oraz oczekiwany sposób zachowania, ale również prawa, stanowiące system względnie stabilny i wewnętrznie spójny12. Przykładem takich ról Źródło: http://www.freedigitalphotos.net S. Mika, Psychologia…, op. cit., s. 335. Ibidem, s. 341. 11 N. Sillamy, Słownik psychologii, Wydawnictwo Książnica, Katowice 1998, s. 253. 12 J. Szczepański, Elementarne pojęcia socjologii, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1970, s. 131, [za:] M. Pacholski, A. Słaboń, Słownik pojęć socjologicznych, AE w Krakowie, Kraków 1997, s. 153. 9 10 Strona 8 z 25 Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy może być: rola matki, rola mężczyzny czy np. rola prawnika. Współcześnie rola kobiety i mężczyzny uległa zmianie. Kobiety są aktywne zawodowo, pewne siebie i bardziej niezależne - podejmują pracę w zawodach, które kiedyś uznawano za wyłącznie męskie. Mężczyźni z kolei, chętnie zajmują się pracami domowymi, opiekują dziećmi, nie pragną zdominować kobiet, starają się wczuć w ich potrzeby i często przejmują ich role. 2. Środowisko społeczne Każdy człowiek egzystuje w określonym otoczeniu, z którym łączą go ściśle związki. A zatem środowisko społeczne człowieka – to względnie stały układ jednostek grup oraz innych zbiorowości ludzkich wywołujących jego aktywność i wywierających wpływ na jego zachowanie. Szczególnie doniosłymi składnikami środowiska społecznego są: Rozmieszczenie zbiorowości ludzkich (warunkujące częstotliwość i różnorodność kontaktów interpersonalnych). Poziom wykształcenia jednostek i grup najsilniej powiązanych z danym człowiekiem. Struktura zawodowa jako czynnik wpływający na ekonomiczną i kulturową stronę życia13. Źródło: http://www.sxc.hu Przykładem środowiska społecznego może być: rodzina, szkoła czy np. zakład pracy. 2.1. Rodzina Podstawową, pierwotną, małą grupę społeczną, składająca się z rodziców i ich dzieci oraz krewnych nazywamy rodziną. Rodziców łączy więź małżeńska, a rodziców z dziećmi – więź rodzicielska. 13 W. Okoń, Słownik…, op. cit., s. 206. Strona 9 z 25 Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy Do głównych funkcji rodziny zaliczamy: Funkcje prokreacyjne Przygotowanie dzieci do wyjścia w życie społeczne (pielęgnowanie, wychowanie) Prowadzenie gospodarstwa domowego Sprawowanie pieczy nad życiem członków rodziny (ich zachowaniem, zdrowiem, trudnościami życiowymi) Źródło: Opracowanie własne na podstawie W. Jakubowski, Społeczna natura człowieka, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 1999, s. 106. 2.2. Grupa rówieśnicza Źródło: http://www.sxc.hu Grupy rówieśnicze to swoiste zbiorowości społeczne. Cechą psychologiczną, która kształtuje się dzięki uczestnictwu w takiej grupie jest nastawienie na akceptację rówieśników. Stąd też grupy rówieśnicze nazywane są organizmem społecznym wyróżnionym spośród innych nie ze względu na cechę demograficzną – wiek, lecz ze względu na typ więzi, bliskie, nacechowane wzajemną aprobatą uczestnictwo14. W oparciu o prawidłowości rozwojowe dzieci i młodzieży wyróżnia się trzy typy grup rówieśniczych: Dziecięce grupy zabawowe (bandy) Młodzieżowe paczki (kliki) Młodzieżowe grupy dewiacyjne (gangi)15. Grupy rówieśnicze tworzą osoby w oparciu o wspólne cele, np. wymiany poglądów, rozmów i dyskusji, wspólne upodobania, zainteresowania oraz ideały. [Wraz z wiekiem młodych ludzi cele te odgrywają coraz większą rolę w stosunkach koleżeńskich oraz przyjacielskich, a nawet decydują o przynależności do takiej czy innej paczki.] T. Pilch, Grupa rówieśnicza jako środowisko wychowawcze, [w:] T. Pilch, I. Leparczyk (red.), Pedagogika społeczna, Wydawnictwo Żak, Warszawa 1995, s. 175. 15 S. Kowalski, Socjologia wychowania w zarysie, PWN, Warszawa 1974, s. 155. 14 Strona 10 z 25 Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy 2.3. Szkoła Szkoła jest jedną z najstarszych modelujących proces socjalizacji instytucją. J. Szczepański wskazał, że szkoła: 1. Jest instytucją przekazującą wiedzę naukową. 2. Jest instytucją nauczającą metodami naukowymi 3. Może w pewnym zakresie systematyzować i kierunkować wpływ innych oddziaływań kształtujących i wychowujących. 4. Stara się dawać całościowy pogląd na wiedzę człowieka o świecie, uczy elementów wszystkich nauk doniosłych dla rozumienia współczesnej cywilizacji. 5. Stara się przygotować do udziału w funkcjonowaniu społeczeństwa, czyli uspołecznić swoich wychowanków. Źródło: Opracowanie własne na podstawie W. Jakubowski, Społeczna natura człowieka, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 1999, s. 112. 2.4. Praca Praca to zespól świadomych i celowych czynności człowieka, dzięki którym oddziałuje on na przyrodę, przekształca ją i dostosowuje do swoich potrzeb. Produkcja i praca mają charakter społeczny. Ludzie, którzy coś wytwarzają, nie pracują w odosobnieniu, izolacji16. Kontekst społeczny pracy ludzkiej wyznaczają następujące czynniki: Praca ma charakter osobowy i jest podejmowana ze względu na potrzeby, które w sposobie przejawiania się są zdeterminowane społecznie. Warunki pracy, przebieg zasadniczych czynności są określane przez czynniki społeczne, wyznaczające zespół cech charakteryzujących cały proces. Efektywna praca, jest możliwa w wyniku współdziałania jednostek w obrębie określonych grup społecznych. Złożoność pracy i konieczność uzyskania wysokiej wydajności wymagają planowania, organizowania i koordynowania wysiłku. 16 Źródło: http://office.microsoft.com W. Jakubowski, Społeczna…, op. cit., s. 116-117. Strona 11 z 25 Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy Każda praca poprzez działanie w warunkach interakcji (tworząc efekty pracy), wywołuje określone skutki społeczne17. 2.5. Przedsiębiorca W przypadku osób przedsiębiorczych dość mocno ujawnia się zjawisko kreacji roli, czyli określania jej parametrów przez czynniki kulturowe oraz przez jednostkę18. Człowiek przedsiębiorczy ma zdecydowanie większe możliwości kreowania realizowanych przez siebie ról. Dzieje się tak dlatego, że postawa przedsiębiorcza budowana jest w oparciu o specyficzne wymiary osobowości, dające szanse na odniesienie sukcesu we współczesnym świecie. Na podstawie badań zweryfikowano, że na osobowość przedsiębiorczą składają się: Potrzeby sukcesu Wewnątrzsterowność Duże zdolności intelektualne Źródło: Opracowanie własne na podstawie A. Kłoskowska, Kultura masowa. Krytyka i obrona, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1980, s. 89. 17 18 Ibidem. E. Karpowicz, Menedżerowie w nowych rolach, Zarządzanie zasobami ludzkimi 2002, nr 2, s. 10 Strona 12 z 25 Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy Moduł III. Komunikacja interpersonalna 1. Wprowadzenie Niezwykle istotna z punktu widzenia osoby przedsiębiorczej jest skuteczna komunikacja. Stanowi ona podstawę zasadniczych funkcji, takich jak sprawowanie kontroli, motywowanie, wyrażanie uczuć oraz informowanie. Jedna z definicji mówi o tym, że komunikacja interpersonalna jest podejmowaną w określonym kontekście wymianą werbalnych, wokalnych i niewerbalnych sygnałów (symboli) w celu osiągnięcia lepszego poziomu współdziałania19. Aby można było mówić o komunikacji muszą istnieć 4 ogniwa: Nadawca – osoba przesyłająca określoną informację. Przekaz – wartość, którą chcemy przekazać. Kanał – sposób przekazania informacji (np. gest, słowo). Odbiorca – osoba, do której kierujemy daną informację Nadawca Przekaz Kanał Odbiorca Efekt Źródło: Opracowanie własne 19 Z. Nęcki, Komunikacja międzyludzka, Wydawnictwo Profesjonalne Szkoły Biznesu, Kraków 1996, s. 109. Strona 13 z 25 Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy 2. Typy zachowań w komunikacji Komunikacja służy kontrolowaniu zachowania członków organizacji poprzez komunikowanie pożądanego sposobu zachowania lub przeciwstawiając się postępowaniu niewłaściwemu. [Komunikacja może w znacznym stopniu sprzyjać motywacji, gdyż za jej pośrednictwem uświadamiamy członkom organizacji, czego się od nich oczekuje, jak mogą poprawić swoją efektywność oraz jakie popełniają błędy.] Źródło: http://www.myschool.com.pl W komunikowaniu interpersonalnym możemy wyróżnić trzy zasadnicze typy zachowań uczestników: uległy, asertywny i agresywny. W kontaktach z innymi ludźmi, nie należy być ani nadmiernie uległym, ani agresywnym. Powodzenie zapewnia postawa pośrednia, zwana asertywną. 2.1. Zachowanie uległe Zachowanie uległe w komunikacji oznacza tendencję do ucieczki. Opiera się na reakcjach instynktownych, jakie przejawiają się w sytuacjach zagrożenia. Odznacza się dużą skrytością rozmówcy oraz podatnością na wpływy innych. Osoba uległa z góry stoi na przegranej pozycji; obawia się samodzielnego podejmowania decyzji, w związku z czym swoje cele realizuje zwykle pośrednio. Źródło: http://film.gazeta.pl Tego rodzaju zachowanie w komunikacji jest mało efektywne. procesie Konsekwencje zachowania uległego to m.in.: ryzyko, że ludzie będą nawiązywali z nami relacje jedynie dlatego, że zgadzamy się na ich potrzeby, poczucie skrzywdzenia i wykorzystania, brak szacunku ze strony osób trzecich, ciągła praca dla innych, a nie dla siebie, osiągnięcie własnych celów znacznie później (bądź wcale), niż gdybyśmy nie byli ulegli. Strona 14 z 25 Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy 2.2. Zachowanie agresywne Postawa agresywna charakteryzuje się chęcią decydowania za innych. Odznacza się bezpośredniością oraz dużą nietaktownością ze strony osoby agresywnej, która często przerywa innym, wtrąca się i wywyższa. Poprzez agresywne zachowanie dąży się do podkreślenia własnej wartości, ograniczając przy tym lub eliminując zalety innych ludzi. Co więcej, osoba agresywna praktycznie zawsze stoi po stronie wygranej, gdyż do realizacji swoich zamierzeń dąży na wszystkie możliwe sposoby, często posuwając się do zachowań nieetycznych. Źródło: http://picsdigger.com Tego rodzaju zachowanie w procesie komunikacji jest równie mało efektywne, jak postawa uległa. 2.3. Zachowanie asertywne Zachowanie asertywne - to umiejętność pełnego wyrażania siebie w kontakcie z inna osobą (osobami) oraz umiejętność stawiania i obrony własnych praw. Osoby asertywne nie tylko potrafią bronić własnych racji, ale jednocześnie respektują prawa innych. Przejawia się to m.in. w tym, że nie podejmują decyzji za inne osoby, nie krzyczą i nie używają obraźliwych słów w celu wywarcia wpływu. Zachowanie asertywne różni się od zachowania agresywnego tym, że korzystamy z osobistych praw bez naruszania praw innych osób. Źródło: http://www.otofotki.pl Zachowanie asertywne różni się również od zachowania uległego bowiem zakłada działanie zgodne z własnym interesem oraz stanowczą obronę siebie i swoich praw. Tego rodzaju zachowanie w procesie komunikacji jest najbardziej efektywne. Strona 15 z 25 Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy 3. Komunikacja werbalna i niewerbalna W procesie komunikacji, czyli porozumiewania się, używane są dwa sposoby przekazywania informacji: werbalny (słowny) oraz niewerbalny. Komunikacja werbalna polega na przekazywaniu informacji innej osobie za pomocą słów. Użycie języka naturalnego, czyli mowy jako środka komunikacji stanowi podstawowy sposób komunikacji międzyludzkiej. Komunikacja niewerbalna dotyczy wszystkich ludzkich zachowań postaw oraz obiektów innych niż słowa, które komunikują wiadomości i posiadają wspólne społeczne znaczenie. Obejmuje: wygląd fizyczny, ruch ciała, gesty, wyraz twarzy, ruch oczu, dotyk, głos oraz sposób wykorzystywania czasu i miejsca w komunikowaniu się. Nie zawiera jednak gestów, które zawierają słowa (takich jak język migowy), ani słów pisanych lub przekazywanych elektronicznie20. Źródło: http://www.sxc.hu 3.1. Komunikacja werbalna Skuteczna komunikacja to jeden z podstawowych czynników decydujący o sukcesie w firmie. W komunikacji werbalnej ważnymi czynnikami, (dzięki którymi nasze informacje zostaną prawidłowo odczytane przez odbiorców) są m.in. akcent wypowiedzi, stopień płynności mowy oraz treść wypowiedzi. Kultura wypowiedzi Jasne precyzyjne wypowiedzi Poprawność gramatyczna Sztuka mówienia Umiejętność milczenia Źródło: Opracowanie własne 20 M. S. Barge, Komunikacja między ludźmi, Strona 16 z 25 Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy Przepływ informacji w firmie musi być płynny. Pracownicy muszą umieć wzajemnie się porozumiewać i rozumieć komunikaty, które są do nich wysyłane. Krytykowanie pracowników, obrażanie ich, orzekanie, rozkazywanie czy grożenie stanowią poważną barierę w procesie skutecznej komunikacji. Niektóre, źle użyte sformowania budzą opór i chęć obrony odbiorców komunikatu. Nigdy nie oceniaj – stosuj zamiast tego informacje zwrotne. „Ten raport jest beznadziejny” „Brakuje w tym raporcie danych liczbowych i wniosków. Chcę aby pan to uzupełnił do poniedziałku” Nigdy nie uogólniaj: „Ty nigdy nie zrobiłeś nic na czas”. „Zawsze podnosisz głos podczas dyskusji”. „Na ciebie w ogóle nie można liczyć”. Źródło: http://www.freedigitalphotos.net Nie obgaduj i nie twórz aluzji: „Jest tu pewna osoba, o której chyba wszyscy wiemy, że nie nadaje się na kierownicze stanowisko”. „Warto by go pouczyć, że zachowuje się w nieodpowiedni sposób”. Mów wprost: „Jest mi przykro, że odbiera Pan to w ten sposób”. „Nie zgadzam się z Panem. Mam na ten temat inne zdanie”. Źródło: http://www.sxc.hu Mówienie wprost w komunikacji stanowi wyraz naszego szacunku do drugiej osoby i daje jej możliwość jasnego przyjęcia naszych słów oraz udzielania osobistej odpowiedzi wprost. Nadawca powinien oddzielać sprawy ważne od mniej istotnych. Powinien mówić do partnera, a nie o nim, wyrażać szczere obawy, potrzeby oraz uczucia. Strona 17 z 25 Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy 3.2. Komunikacja niewerbalna „Wykształcenie zdobywa się czytając książki, ale inne, ważniejsze wykształcenie - znajomość świata – zdobywa się tylko dzięki czytaniu ludzi i studiowaniu ich różnych wydań...” (Lord Chesterfield) Komunikacja niewerbalna czyli mowa ciała jest najstarszą formą porozumiewania się. Nasi prehistoryczni przodkowie nie znając języka komunikowali się właśnie za pośrednictwem gestów, mimiki twarzy i kontaktu wzrokowego. Jana Iverson, profesor psychologii na Uniwersytecie MissouriColumbia, prowadząc badania na ludziach niewidomych dowiódł, że osoby niewidome gestykulują nawet wtedy, gdy porozumiewają się z innym niewidomym. Odkrył również, że niewidome dzieci gestykulują, jeszcze zanim nauczą się mówić. Można zatem stwierdzić, iż gesty pełnią nie tylko rolę komunikacyjną, ale ułatwiają również przekaz w trakcie procesu myślenia. Źródło: http://www.noeman.org Komunikacja niewerbalna stanowi nieodłączny element naszego życia i odgrywa niezwykle istotną rolę w kontaktach z innymi ludźmi. Źródło:http://www.freedigitalphotos.net 21 Komunikacja niewerbalna polega na wykorzystaniu przez osoby będące ze sobą w interakcji wzajemnie na siebie oddziałujących wzrokowych, pozawzrokowych oraz głosowych systemów i podsystemów komunikacji. Wykorzystując te systemy i podsystemy, osoby komunikujące kodują bądź dekodują jednocześnie symbole i znaki niewerbalne w celu wymiany znaczeń w specyficznych kontekstach komunikacyjnych21. D. G. Leathers, Komunikacja niewerbalna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, s. 27. Strona 18 z 25 Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy 4. Skuteczna komunikacja międzykulturowa Style komunikacyjne charakterystyczne dla danej grupy kulturowej bywają bardzo odmienne. Aby skutecznie porozumiewać się z osobami pochodzącymi z innej grupy kulturowej, musimy być w stanie rozpoznać te zachowania, które określają unikalny styl komunikacyjny danej kultury. C. E. Izard dokonał szczegółowych badań komunikacji emocji za pośrednictwem twarzy wśród: Amerykanów, Anglików, Niemców, Szwedów, Francuzów, Szwajcarów, Greków Afrykańczyków i Japończyków. Okazuje się, że Grecy byli znacznie mniej trafni w identyfikowaniu zainteresowania (ekscytacja na twarzy) od pozostałych grup. Afrykańczycy z kolei mieli trudności w identyfikowaniu odrazy-pogardy. Japończycy zaś wyraźnie nietrafnie rozpoznawali wstyd-poniżenie, gdyż to właśnie wstyd jest uznawany za najbardziej niepożądany z emocji w kulturze japońskiej. Nadmierne wyrażanie tych emocji stanowi poważne pogwałcenie obyczaju, stąd też uczucia te są w większości wypadków tłumione22. 22 Źródło: http://www.celebrity-mania.com C. E. Izard, The face of emotion, New York: Appleton 1971. Strona 19 z 25 Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy Moduł IV. Dochodzenie własnych praw 1. Dochodzenie własnych praw Bez względu na to jaką rolę pełnisz aktualnie w życiu – ucznia, pracownika czy przedsiębiorcy, niezwykle ważna jest umiejętność egzekwowania i dochodzenia własnych praw, które ci przysługują. Każdemu z nas przysługują prawa, które są niezbywalne (nie można się ich zrzec) oraz nienaruszalne (istnieją niezależnie od władzy i nie mogą być przez nią regulowane). Rolą państwa jest ochrona tych praw. Poszanowanie praw człowieka oraz godności ludzkiej jest uznawane za podstawę sprawiedliwości pokoju na świecie23. „Ignorantia iuris nocet” (nieznajomość prawa szkodzi) W przypadku praw człowieka jest ono aż nadto ważne. Prawa każdej osoby stanowią tarczę przeciwko działaniom wszelkiej władzy. Ich nieznajomość naraża człowieka na nadużycia ze strony władzy, prowadzi do manipulacji oraz osłabia możliwości ochrony. Bez względu na to czy działasz w jakimś zespole, jesteś uczniem, pracownikiem czy konsumentem, powinieneś być świadomy swoich praw i obowiązków. Co więcej, każdy z nas powinien wiedzieć jak owych praw dochodzić. Podstawą skutecznego dochodzenia swoich praw, oprócz odwagi i determinacji, jest umiejętność rozpoznawania pewnych zjawisk oraz dysponowanie wiedzą na temat podstawowych przepisów prawa. Ta część kursu ma ci w tym pomóc. Źródło: http://www.toonpool.com 23 http://prawaczlowieka.wordpress.com, z dnia 15.09.2010. Strona 20 z 25 Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy 2. Zasady prawa pracy W celu prawidłowego zrozumienia zasad prawa pracy, warto wcześniej przytoczyć podstawowe pojęcia z nim związane. A zatem kim jest pracownik? Źródło: http://office.microsoft.com Pracownik – to osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Pracownikiem będzie zarówno sprzedawca, kierowca, jak i gospodyni domowa, którzy zostali zatrudnieni na podstawie umowy o pracę. Podobnie urzędnik państwowy, który został zatrudniony na podstawie aktu mianowania, lecz nie będzie nim osoba świadcząca pracę na podstawie umowy zlecenie24. Drugą stroną stosunku pracy jest pracodawca, w kodeksie pracy pracodawca zdefiniowany jest jako osoba fizyczna lub osoba prawna, a także inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości, jeżeli tylko podmioty te zatrudniają pracowników. A zatem pod pojęciem pracodawcy kryją się wszystkie podmioty zatrudniające pracowników. Należą do nich zarówno spółki, urzędy, przedsiębiorstwa państwowe, fundacje, organizacje społeczne, a także osoby fizyczne, które prowadzą działalność gospodarczą lub zatrudniają pracowników w celach niezarobkowych25. Zasady prawa pracy wywierają istotny wpływ na praktyczną działalność organów administracji państwowej i gospodarczej zobowiązując je do stwarzania materialnych warunków ich realizacji. Spełniają więc funkcje dyrektyw, które kształtują działalność organów władzy i administracji oraz pracodawców w sferach przez nie wskazanych. T. Libera, E. Zduńska, Pracownik w zakładzie pracy, od przyjęcia do zwolnienia, Wydawnictwo Difin, Warszawa 1999, s. 15. 25 Ibidem, s. 16. 24 Strona 21 z 25 Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy Do podstawowych zasad prawa pracy zalicza się: zasadę wolności pracy, zasadę swobody nawiązania stosunku pracy, zasadę poszanowania godności i dóbr osobistych pracownika, zasadę równego traktowania pracowników, zasadę niedyskryminacji w stosunkach pracy, zasadę odpłatności pracy, Źródło: http://office.microsoft.com prawo do wypoczynku, zasadę zapewnienia bezpiecznych higienicznych warunków pracy, zaspokojenie bytowych, socjalnych i kulturalnych potrzeb pracowników, ułatwienie pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych, ochrona uprawnień pracownika, zasadę wolności zrzeszania się w związki zawodowe i organizacje pracodawców, zasadę udziału załogi w zarządzaniu zakładem pracy26. 26 Z. Salwa, Podstawy prawa pracy, Wydawnictwo Prawnicze PWN, Warszawa 2001, s. 28-34. Strona 22 z 25 Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy 2.1. Obowiązki pracodawcy i prawa pracownika Powinieneś wiedzieć, że pracodawca ma szereg obowiązków wobec pracowników, którzy mogą a nawet powinni egzekwować ich wykonywanie. Zgodnie z wymogami kodeksu pracy (art.94.) pracodawca ma obowiązek: Zaznajamiać pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków, sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz ich podstawowymi uprawnieniami. Organizować pracę w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy, jak również osiąganie przez pracowników, przy wykorzystaniu ich uzdolnień i kwalifikacji, wysokiej wydajności i należytej jakości pracy. Zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, terminowo i prawidłowo wypłacać wynagrodzenie. Ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych, stwarzać pracownikom podejmującym zatrudnienie po ukończeniu szkoły zawodowej lub wyższej warunki sprzyjające przystosowaniu się do należytego wykonywania pracy, zaspokajać w miarę posiadanych środków socjalne potrzeby pracowników. Stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny pracowników oraz wyników ich pracy, prowadzić dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akta osobowe pracowników, wpływać na kształtowanie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego. Źródło: opracowanie własne na podstawie: http://kodeks-pracy.org Strona 23 z 25 Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy Jakie uprawnienia pracownicze przysługują tobie? Prawo do wynagrodzenia Prawo do wypoczynku Prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy Prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego Prawo do świadectwa pracy Prawo do wynagrodzenia za okres zwolnienia od pracy Źródło: opracowanie własne 3. Prawa konsumenta Konsumentem jest każdy z nas, niezależnie od roli, jaką pełnimy w życiu i na jakim jego etapie się znajdujemy. Zgodnie z definicja Słownika Współczesnego Języka Polskiego, konsument to użytkownik dóbr; spożywca; nabywca czegoś na własny użytek; klient. Źródło: http://www.fotosearch.com Konsumentem jest ten, który kupuje, aby zaspokoić potrzeby własne lub gospodarstwa domowego, a więc nie dokonuje tych zakupów dla celów profesjonalnych czy zarobkowych27. Jako konsument posiadasz pewne określone przepisami prawa. ] J. Dutkiewicz, U. Łysoń, M. Niepokulczycka, E. Sieliwanowicz, Prawa konsumenta, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2000, s. 13. 27 Strona 24 z 25 Kurs I. Człowiek przedsiębiorczy W przypadku zakupu towarów, towary powinny: Odpowiadać opisowi, który im dano Mieć zadowalającą jakość oraz być gotowe do użytkowania zgodnie z przeznaczeniem W przypadku usług, usługi powinny zostać zrealizowane: • z należytą starannością • zgodnie z umiejętnościami, które deklaruje usługodawca • w rozsądnym terminie i po rozsądnej cenie Źródło: Opracowanie własne na podstawie: http://www.prawnik.pl 4. Wpływ reklamy na decyzje konsumentów „Reklama to 1001 sposobów na to, żebyś wychodząc po gazetę i mając w portfelu ostatnie 10 zł, wystawił czek i kupił najnowszy model nart, chociaż te które masz w domu, są w znakomitym stanie” . Reklama to każdy przekaz zmierzający do promocji sprzedaży bądź innych form korzystania z towarów lub usług, popierania określonych spraw lub idei, albo do osiągnięcia innego efektu pożądanego przez reklamodawcę, nadawany za opłatą lub inną formą wynagrodzenia28. Często od wiedzy nadawcy na temat odbiorcy zależy stworzenie komunikatu reklamowego zrozumiałego i znaczącego dla odbiorcy. J. Kall twierdzi, iż zakodowane w komunikacie reklamowym treści mają przede wszystkim na celu: Przyciągnąć uwagę odbiorców – bowiem żadna reklama nie będzie skuteczna, jeśli potencjalny konsument jej nie zauważy, Być jasne i zrozumiałe, tak aby przy dekodowaniu treści reklamy odbiorca mógł przypisać im odpowiednie znaczenia, Zwiększyć prawdopodobieństwo pozytywnej interpretacji produktu, tzn. takiej, która skłoni odbiorcę do zainteresowania się oferowanym produktem29. 28 29 Dz. U. z 1995 r., nr 32, poz. 160. J. Kall, Reklama, PWE, Warszawa 1994, s. 23. Strona 25 z 25