Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego w latach 2013

Transkrypt

Inspekcja Ochrony Środowiska
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
w Lublinie
Raport o stanie
środowiska województwa
lubelskiego w latach
2013-2015
BIBLIOTEKA MONITORINGU ŚRODOWISKA
LUBLIN 2016
INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
RAPORT
O STANIE ŚRODOWISKA
WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO
w latach 2013-2015
BIBLIOTEKA MONITORINGU ŚRODOWISKA
Lublin 2016
Opracowano przez zespół pracowników:
Wydziału Monitoringu Środowiska
Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie
Pod kierunkiem
Leszka Żelaznego
Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Lublinie
Redakcja
Alicja Roguska
Autorzy:
Zuzanna Balcerek, Grażyna Gleń, Teresa Grzywaczewska, Teresa Kowalczuk, Renata Lesicka, Joanna
Miazga, Piotr Mirosław, Bernadeta Nowosielska, Irena Orzeł, Dorota Parcheta, Alicja Roguska, Margaryta
Sobocińska, Joanna Śluz, Jadwiga Tkaczyk, Urszula Tychmanowicz
W opracowaniu wykorzystano materiały:
 Wydziału Inspekcji Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie
 Głównego Urzędu Statystycznego
 Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Lublinie
 Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego
 Urzędu Marszałkowskiego w Lublinie
 Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Lublinie
 Instytutu Ochrony Środowiska w Warszawie
 Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Lublinie
 Zarządu Dróg Wojewódzkich w Lublinie
 PKP S.A. Zakładu Linii Kolejowych w Lublinie
 Urzędu Komunikacji Elektronicznej
Zdjęcia na okładce – P. Marczakowski
Spis treści
Charakterystyka województwa ……………………………………………..…………….1
Jakość powietrza………………………….….………………………………...…….….….….....9
Jakość wód…………………………………………………………………..………….………....26
Rzeki………………………………………………………………..…………………….......39
Jeziora………………………………………………………….………………………….....45
Wody podziemne…………………………………….…………………………...…….52
Hałas…………………………………………………………….……….……………………..……68
Odpady……………………………………………………………………………………………..76
Promieniowanie elektromagnetyczne………………………………………….….…82
Informowanie o stanie środowiska w województwie……………….…….…..87
Podsumowanie……………………………………………………………………………….....92
Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego w latach 2013-2015
Charakterystyka województwa
Krakowskie Przedmieście w Lublinie
fot. T. Grzywaczewska
Województwo lubelskie położone jest we wschodniej części Polski pomiędzy Wisłą
a Bugiem. Obejmuje obszar 25 122 km2 i jest trzecim pod względem wielkości województwem
w kraju. Graniczy z województwami: podlaskim, mazowieckim, świętokrzyskim i podkarpackim,
a od wschodu, na długości 170 km z Białorusią i 296 km z Ukrainą. Granica państwa stanowi
jednocześnie granicę Unii Europejskiej.
Administracyjnie obejmuje 24 powiaty, w tym 4 grodzkie: lubelski, chełmski, zamojski
i bialskopodlaski oraz 213 gmin. Stolicą województwa jest Lublin, który liczy 341 722 mieszkańców. Jest to 10 pod względem wielkości miasto w Polsce i największe po prawej stronie Wisły.
Województwo lubelskie zamieszkuje 2 139,7 tys. osób, czyli 5,6% całkowitej liczby
mieszkańców w kraju (dane GUS za 2015 r.), co plasuje na 8 miejscu wśród województw,
przy czym liczba ludności z roku na rok maleje, zarówno wskutek migracji krajowych
i zagranicznych na pobyt stały, jak też ujemnego przyrostu naturalnego. Województwo
zajmuje 12 miejsce pod względem gęstości zaludnienia wynoszącej 85 osób/ km2, wobec średniej
krajowej 123 osoby/ km2.
Przez województwo lubelskie przebiega granica fizjograficzna oddzielająca obszar Europy
Wschodniej i Europy Zachodniej. Krainy geograficzne układają się w 3 pasy ukształtowania
terenu. Część północną zajmują niziny staroglacjalne : Polesie Zachodnie i Nizina Południowopodlaska. Płaski teren pokrywają osady wodno-lodowcowe, piaski, żwiry i mułki oraz obszary
wodno-torfowiskowe. Występujący tu kompleks 67 jezior krasowych - Pojezierze ŁęczyńskoWłodawskie, został częściowo włączony do Poleskiego Parku Narodowego. Część środkową
i płd-wsch. zajmuje Wyżyna Lubelska zbudowana na skałach kredowych i przykryta lessem.
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie
Strona 1
Wskutek wietrzenia skał i erozji gleb wyżyna pocięta jest wąwozami wyżłobionymi w lessach
przez wody opadowe. Od wschodu do Wyżyny Lubelskiej przylega Polesie Wołyńskie,
a od południowego wschodu wypiętrza się wał Roztocza rozciągający się od Kraśnika do Lwowa.
Charakteryzuje się on zróżnicowaną budową geologiczną i dużymi deniwelacjami terenu.
W części południowej opada ku Dolinie Sandomierskiej stanowiącej zapadlisko tektoniczne
wyerodowane przez rzeki. W obrębie województwa lubelskiego znajduje się tylko część Kotliny
obejmująca dorzecze środkowej Tanwi i dolnej Sanny.
Przez przeważającą część roku klimat Lubelszczyzny kształtuje napływające z zachodu
wilgotne powietrze polarno-morskie przynoszące opady deszczu lub śniegu. Napływające
ze wschodu powietrze polarno-kontynentalne lub z południa powietrze zwrotnikowe przynosi
suche i mroźne powietrze zimą oraz gorące i upalne latem. Średnia temperatura w 2015 roku
wynosiła 9,5°C i była wyższa niż w roku 2014 o 0,6°C. W sezonie zimnym średnia temperatura
wynosiła 3,4°C, zaś w ciepłym 15,6°C. Ekstremalne średnie temperatury dobowe odnotowano na
stacji w Terespolu: najniższą -15,5°C w dniu 7 stycznia i najwyższą +35,4°C w dniu 9 sierpnia.
Roczne sumy opadów w 2015 r. wynosiły od. 442,1 mm we Włodawie do 531,8 mm w Lublinie
i były znacznie niższe od notowanych w roku poprzednim 509-790 mm. Najwyższe opady
zaobserwowano w maju i wrześniu, najniższe w lutym i sierpniu.
Województwo lubelskie posiada szereg walorów przyrodniczych na skalę europejską,
w uznaniu których ustanowiono sieć obszarów NATURA 2000 obejmującej łącznie powierzchnię
500 565,9 ha, czyli 19,92% powierzchni województwa.
Wzdłuż dolin Wisły, Bugu i Wieprza ciągną się korytarze ekologiczne związane z rozprzestrzenianiem określonych roślin i zwierząt. Związane są one głównie z siedliskami wodnymi,
lecz rangę międzynarodową mają także pasma leśne Puszczy Solskiej i Lasów Janowskich.
W 2015 r. różnymi formami ochrony przyrody objęto obszar 571 524,6 ha, czyli 22,7%
województwa (wykres 1), w którym są:
 2 parki narodowe (Poleski i Roztoczański) – 18 243,1 ha
 86 rezerwatów przyrody – 11 862,9 ha
 17 parków krajobrazowych – 233 218,4 ha
 16 obszarów chronionego krajobrazu – 300 415,6 ha
 7 stanowisk dokumentacyjnych – 11,3 ha
 7 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych – 745,6 ha
 268 użytków ekologicznych – 7027,8 ha
 1514 pomników przyrody.
42,3%
53,2%
Wykres 1. Udział powierzchniowy
różnych form ochrony przyrody
w województwie w 2015 r. (źródło:
GUS)
2,1%
3,2%
1,2% 0,1%
parki narodowe
parki krajobrazowe
zespoły przyrodniczo-krajobrazowe
rezerwaty przyrody
obszary chronionego krajobrazu
użytki ekologiczne
Strona 2
Główną rzeką województwa jest położony
centralnie Wieprz, natomiast największe rzeki:
Wisła i Bug wyznaczają jego zachodnią i wschodnią granicę.
Zasoby wód powierzchniowych nie są
duże z uwagi na słabo rozwiniętą sieć rzeczną
oraz zmienne wielkości odpływu. Niewielkie
możliwości retencjonowania wody sprawiają, że
w okresach mokrych dochodzi do podtopień lub
powodzi, a przy braku opadów – do suszy. Deficyt
wody najbardziej odczuwalny jest w rejonie kanału Wieprz – Krzna, najdłuższego kanału melioracyjnego w Polsce o długości 140 km.
Potrzeby wodne regionu zaspokajają dobrej jakości wody podziemne. Na terenie województwa lubelskiego znajduje się w całości lub
w części 8 Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP), głównie w pokładach kredowych
(73,4%) oraz trzecio- i czwartorzędowych. Zasoby eksploatacyjne w 2015 r. wynosiły 1241,7
hm3/rok, co klasyfikuje Lubelszczyznę do regionów średnio zasobnych. Czynnikiem niekorzystDolina rzeki Wieprz
fot. P. Marczakowski
nym jest mała odporność tych wód na zanieczyszczenia wskutek braku osadów izolujących warstwy wodonośne oraz spękań podłoża pozwalających na przenikanie zanieczyszczeń w głąb ziemi.
W rejonie Nałęczowa, Celejowa i Krasnobrodu występują niskozmineralizowane wody lecznicze,
ich zasoby eksploatacyjne są szacowane na 26 m3/godz.
Województwo lubelskie jest zasobne w surowce mineralne, w tym w strategiczne surowce
energetyczne. Zasoby bilansowe węgla kamiennego w Lubelskim Zagłębiu Węglowym szacowane
są na 9 565 454 tys. ton, co stanowi 18,41 % zasobów węgla w Polsce. W LZW znajduje się 11 złóż
na powierzchni około 9100 km2. W 2015 r. kopalnia, pracująca na trzech polach wydobywczych
(Bogdanka, Nadrybie, Stefanów), wydobyła 8,5 mln ton węgla kamiennego, co stanowiło 15,8%
całości wydobycia węgla energetycznego w Polsce.
Zasoby pozostałych surowców energetycznych są niewielkie i posiadają tylko lokalne znaczenie.
Należą do nich: dwa złoża ropy naftowej w Glinniku (pow. lubartowski) i Stężycy.
W rejonie Ciecierzyna i Mełgwi (pow. lubelski i świdnicki) oraz Stężycy (pow. rycki), a także
Biszczy, Księżpolu i Tarnogrodu (pow. biłgorajski) znajdują się złoża gazu ziemnego. Od kilku lat
prowadzone są prace poszukiwawcze łupków gazonośnych.
W województwie lubelskim znajdują się jedne z największych w Polsce pokładów torfu,
jednak ich powiązanie z obszarami NATURA 2000 uniemożliwia eksploatację. Największe złoża
położone są w rejonie Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego i w Oleśnikach.
Istotne znaczenie ponadregionalne mają bogate złoża wapieni i margli oraz surowców ilastych:
lessów, gliny i iłów. W rejonie Rejowca znajdują się udokumentowane złoża ziemi krzemionkowej
(około 43,5% zasobów krajowych), a w rejonie Annopola złoża fosforytów (21,3%). W rejonie
Strona 3
Parczewa występuje największe udokumentowane złoże bursztynu w Polsce. Zasoby złoża „Górka
Lubartowska” oceniono na 1088 t, co stanowi 97% całkowitych zasobów złóż bursztynu w Polsce.
Prawdziwym bogactwem Lubelszczyzny są wysokiej jakości gleby. Najbardziej urodzajne,
wykształcone z utworów lessowych czarnoziemy, gleby brunatne, rędziny i gleby płowe, znajdują
się w pasie Wyżyny Lubelskiej, Wołyńskiej i Roztocza. W północnej nizinnej części województwa przeważają słabe gleby bielicowe, zaś na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim gleby torfowe
i bagienne.
Urodzajne gleby sprzyjają ich rolniczemu wykorzystaniu – użytki rolne zajmują 1 754 942 ha,
czyli 69,9% powierzchni województwa (wykres 2), w tym grunty orne obejmują obszar
1 313 662 ha (wykres 3). Gleby słabej jakości są wycofywane z produkcji rolniczej, a część jest
zalesiana.
6,9%
4,2% 4,8%
14,2%
23,3%
1,9%
69,9%
użytki rolne
lasy
pozostałe
Wykres 2. Struktura użytkowania gruntów
w województwie lubelskim w 2015 r.(dane
GUS).
74,9%
grunty orne
sady
łąki
pastwiska
pozostałe
Wykres 3.
Struktura użytków rolnych
w województwie lubelskim - stan w czerwcu
2015 r. (dane GUS).
Lasy zajmują powierzchnię 584 477 ha , tj. 23,3 % obszaru województwa. Największe
kompleksy leśne znajdują się w pasie południowym: są to Lasy Janowskie, Puszcza Solska i Lasy
Roztocza. Pozostałe kompleksy stanowią Lasy Łukowskie, Parczewskie, Kozłowieckie, Włodawsko-Sobiborskie i Strzeleckie. Obszarem o najmniejszym wskaźniku lesistości jest Wyżyna
Lubelska i Wołyńska. Skład gatunkowy lasów zależy od zróżnicowania warunków glebowych
i klimatycznych, które determinują rodzaj typu siedliskowego. Dominują siedliska nizinne (93%)
nad wyżynnymi (7%).
W siedliskach nizinnych przeważają lasy iglaste, czyli takie, w których udział
gatunków iglastych wynosi co najmniej
80%. Gatunkiem dominującym jest sosna
i dąb. W siedliskach wyżynnych, zwłaszcza
na Roztoczu, przeważają jodła i buk, zaś na
Polesiu – w siedliskach mokrych i żyznych
– olsy i grab.
Na Lubelszczyźnie 59,1% powierzchni stanowi własność publiczną, tj.
Skarbu Państwa i gmin (w kraju 80,8%),
pozostała część znajduje się w rękach prywatnych.
Dąb Bolko
fot. B. Nowosielska
Strona 4
Województwo jest jednym z głównych ośrodków produkcji rolnej w kraju. Lubelskie
zajmuje II miejsce w kraju pod względem zbioru zbóż i III miejsce w produkcji buraka cukrowego.
Uprawia się także ziemniaki, rośliny pastewne, warzywa, chmiel, tytoń i konopie. Region jest
największym w Polsce producentem owoców miękkich, zwłaszcza malin, porzeczek truskawek
i agrestu. Rozwija się także produkcja i przetwórstwo zdrowej, certyfikowanej żywności.
Wg danych IJHARS w dniu 31.12.2015r. zarejestrowanych było 1896 producentów ekologicznych, a łączna powierzchnia ekologicznych użytków rolnych wynosiła 34 051,42 ha. Oprócz
produkcji roślinnej dobrze rozwinięta jest też hodowla trzody chlewnej, bydła i koni (znana
w świecie stadnina koni w Janowie Podlaskim).
Region należy do słabo uprzemysłowionych. W 2015 r. zarejestrowane były 173 184 podmioty gospodarcze, w tym 56 750 w sektorze publicznym i 166 363 w sektorze prywatnym.
Dominuje przemysł spożywczy przetwarzający produkty rolne oraz przetwórczy owocowowarzywny. Wsparciem dla sektora spożywczego są instytucje naukowe z niezbędnym zapleczem
laboratoryjnym: Wydziały Biologii i Biotechnologii na Uniwersytetach
KUL i UMCS,
Uniwersytet Przyrodniczy, Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach,
Państwowy Instytut Weterynaryjny w Puławach, Centrum Innowacyjno -Wdrożeniowe Nowych
Technik i Technologii w Inżynierii Rolniczej, Instytut Agrofizyki PAN i inne.
Przemysł maszynowy produkuje głównie traktory, maszyny rolnicze oraz urządzenia dla
przemysłu spożywczego. Na bazie występujących na Lubelszczyźnie wapieni i margli rozwinął się
w Chełmie i Rejowcu Fabrycznym przemysł cementowy. Wydobywane iły i piaski stanowią
zaplecze surowcowe dla wytwórni betonów i prefabrykatów betonowych oraz zakładów
produkujących materiały budowlane.
Największymi zakładami przemysłowymi w województwie są: Kopalnia Węgla
Kamiennego Bogdanka SA oraz Zakłady Azotowe „Puławy” S.A - lider krajowy w produkcji
nawozów sztucznych oraz światowy potentat w produkcji kaprolaktamu i melaminy. Rozpoznawalną marką Lubelszczyzny jest Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL Świdnik SA największy producent śmigłowców w kraju i znaczący eksporter za granicę.
50 000 zł
40 000 zł
30 000 zł
20 000 zł
10 000 zł
rok
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
- zł
wartość PKB/ 1 mieszkańca województwa
lubelskiego
Województwo lubelskie należy do najbiedniejszych obszarów
Polski. W 2015 roku przeciętny
rozporządzalny dochód miesięczny
na osobę wynosił 1226,74 zł, tj.
88,5% średniej krajowej, co dawało 14 lokatę w kraju. Ludność
w wieku produkcyjnym w grudniu
2015 r. liczyła 1328 tys. osób. Zarejestrowanych było 107 895 bezrobotnych (6,9% bezrobotnych
w kraju), a stopa bezrobocia rejestrowanego w odniesieniu do osób
aktywnych zawodowo była wyższa
niż średnia krajowa 9,8% i wynosiła 11,7%.
Wykres 4.
Wartość PKB na 1 mieszkańca
woj. Lubelskiego w latach 2000-2014 (dane GUS)
Strona 5
Wypracowany w 2014 r. dochód narodowy brutto (PKB) 67 074 mln zł dawał 10 lokatę
wśród województw, jednak w przeliczeniu na 1 mieszkańca wynosił 31 170 zł i był najniższy
w kraju.
Przemiany gospodarcze i społeczne w ostatnim dziesięcioleciu XX wieku, głównie upadek
przemysłu i brak środków na inwestycje sprawił, że województwo lubelskie, pomimo dużego
potencjału rozwojowego, stanęło na uboczu dokonujących się w Polsce przemian. Z uwagi na
dobrze zachowane środowisko przyrodnicze, atrakcyjność krajobrazową i przyrodniczą, uznane
walory bioklimatyczne i lecznictwo uzdrowiskowe, a także bogate dziedzictwo kulturowe region
może czerpać znaczne dochody
z turystyki w oparciu o rozwijającą się bazę hotelową. Dużą
szansą jest położenie na międzynarodowych korytarzach komunikacyjnych wschód – zachód,
jednak układ sieci dróg krajowych i wojewódzkich nie zaspokaja podstawowych potrzeb ruchu obsługi ruchu międzynarodowego i regionalnego i wymaga
usprawnienia przez budowę obwodnic. Zaplecze rolnicze stanowi wciąż niewykorzystany
potencjał dla przetwórstwa rolno-spożywczego.
Lubelszczyzna
posiada
znaczny potencjał energetyczny,
na który składają się złoża węgla
kamiennego, a także złoża gazu,
wód geotermalnych oraz energia
solarna na nasłonecznionych
pagórach Roztocza.
Wciąż niewykorzystany
jest
potencjał
naukowo- Wąwóz w Kazimierzu Dolnym
badawczy przedsiębiorstw innowacyjnych, parków naukowo-technologicznych i uczelni wyższych - Lublin jest największym
ośrodkiem akademickim po prawej stronie Wisły. Dogodne warunki do rozwijania działalności
gospodarczej stwarzają podstrefy specjalnych stref ekonomicznych: SSE EURO-PARK MIELEC
w Lublinie, Tarnobrzeskiej SSE EURO-PARK WISŁOSAN w Janowie Lubelskim, Tomaszowie
Lubelskim i w Łukowie, oraz SSE STARACHOWICE w Puławach.
Dla zachęcenia inwestorów planuje się dalsze ich rozszerzanie.
Obecnie największym wyzwaniem jest odrobienie długoletnich zaległości rozwojowych
i zmniejszenie dystansu infrastrukturalnego w stosunku do innych lepiej rozwiniętych regionów
kraju. Dzięki takim działaniom możliwe będzie podniesienie konkurencyjności województwa
i poprawa warunków życia jego mieszkańców.
Strona 6
Władze samorządowe podejmują
działania w kierunku zmiany niekorzystnego wizerunku województwa starając się wykorzystać jego atuty, szczególnie dzięki wsparciu funduszy unijnych w ramach Regionalnego Programu
Operacyjnego i Programu Rozwoju Polski Wschodniej. Strategiczne kierunki
rozwoju określają dokumenty, z których
najważniejszymi są: Strategia Rozwoju
Województwa Lubelskiego na lata 2014
– 2020 (z perspektywą do 2030 roku),
Regionalna Strategia Innowacji Województwa Lubelskiego do 2020 roku,
Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego, Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa
Lubelskiego, Program Rozwoju Odnawialnych Źródeł Energii dla Województwa Lubelskiego oraz Strategia Współpracy Transgranicznej Województwa
Lubelskiego, Obwodu Lwowskiego,
Obwodu Wołyńskiego i Obwodu Brzeskiego na lata 2014 – 2020”.
Strategia rozwoju województwa
zakłada ścisłe powiązanie z polityką ekologiczną regionu i zharmonizowanie
rozwoju gospodarczego z ochroną walorów środowiskowych. Cel ten ma być
zrealizowany przez ochronę dziedzictwa
przyrodniczego i racjonalne wykorzy- Konik Polski
stanie zasobów przyrody, zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii, dalszą
poprawę jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego oraz doskonalenie systemu zarządzania środowiskiem. Działania mają być wykonywane w oparciu o dokumenty planistyczne, m.in.:
 Program ochrony środowiska województwa lubelskiego na lata 2016-2019 z perspektywą
do roku 2023,
 Programy usuwania wyrobów zawierających azbest dla terenu województwa lubelskiego,
 Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych,
 Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa lubelskiego dla terenów
poza aglomeracjami położonych wzdłuż odcinków dróg,
 Programy ochrony powietrza dla strefy lubelskiej i aglomeracji lubelskiej ze względu
na przekroczenia pyłu PM10 oraz benzo(a)piren,
 Programy ochrony środowiska przed hałasem dla województwa lubelskiego dla terenów
poza aglomeracjami położonych wzdłuż odcinków dróg,
 Plany gospodarki odpadami dla województwa lubelskiego,
 Prognozy oddziaływania na środowisko w związku z realizacją ww. programów.
Strona 7
W latach 2013 -2015 nakłady na środki trwałe służące ochronie środowiska wyniosły łącznie
1 568 994 tys. zł, przy czym ponad połowa przeznaczona została na gospodarkę wodno-ściekową
i ochronę wód (wykres 5).
56,3%
15,9%
Wykres 5. Nakłady na środki
trwałe służące ochronie środowiska w latach 2013-2015 r. (dane
13,2%
8,4% 0,1%
gospodarka wodno-ściekowa i ochrona wód
GUS)
6,0%
ochrona powietrza i klimatu
gospodarka odpadami
Tabela 1. Województwo lubelskie w liczbach na tle kraju w 2015 r. (żródło: GUS)
Wskaźnik
Województwo
lubelskie
Powierzchnia [km2]
Udział powierzchni województwa w powierzchni kraju [%]
25 122,46
Powierzchnia użytków rolnych [km ]
17 549,42
2
Udział użytków rolnych w powierzchni ogólnej [%]
8
69,9
Powierzchnia lasów [km ]
2
Udział lasów w powierzchni ogólnej
Miejsce
w kraju
[%]
Powierzchnia obszarów o szczególnych walorach przyrodniczych
prawnie chroniona [km2]
Udział powierzchni obszarów o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chronionych w powierzchni ogólnej [%]*)
Ludność ogółem [tys.]
3
3
Polska
312 679,67
100
186 207,02
59,6
5 844,77
10
92 148,86
23,3
14
29,5
5715,25
9
101 759,73
22,7
12
32,5
2 139,7
Udział liczby ludności województwa w liczbie ludności kraju [%]
5,6
Gęstość zaludnienia [os/km2]
85
38 437,2
8
12
100
123
Ludność w miastach [% ogółu ludności]
Ludność w wieku produkcyjnym [% ogółu ludności]
46,2
62,1
14
62,4
Stopa bezrobocia rejestrowanego [%]
11,7
7
9,8
67 057
10
1 719 146
31 163
16
44 672
483,46
11
15 160,05
Produkt krajowy brutto w cenach bieżących [mln zł]
w 2014 r.
Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca [zł] w 2014 r.
Nakłady na środki trwałe służące ochronie środowiska
i gospodarce wodnej [mln zł]
Strona 8
60,3
Jakość powietrza
Przekroczenia standardów jakości powietrza w zakresie pyłu PM10,
pyłu PM2,5 i benzo/a/pirenu w województwie lubelskim implikują potrzebę
podejmowania działań zmierzających do
obniżenia stężeń co najmniej do wymaganego przepisami poziomu. Wychodząc
naprzeciw problemom, w województwie
zostały określone priorytety w zakresie
jakości powietrza, którymi są:
- wdrażanie programów ochrony powietrza w strefach klasy C,
- redukcja emisji zanieczyszczeń do poPSM ”Kolejarz” Lublin
wietrza, w tym emisji gazów cieplarniafot. Archiwum Rady Osiedla „Bronowice III-Maki”
nych ze wszystkich sektorów gospodarki, a zwłaszcza z zakładów energetycznego spalania paliw poprzez modernizacje istniejących
technologii i wprowadzanie nowych, nowoczesnych urządzeń, a także z indywidualnego ogrzewania mieszkań przez wprowadzanie ekologicznych nośników energii i podłączanie obiektów
do scentralizowanych źródeł ciepła,
- ograniczanie emisji ze środków transportu poprzez modernizacje taboru, wykorzystywanie
paliwa gazowego w miejsce oleju napędowego i benzyny oraz zwiększanie płynności ruchu
samochodowego.
Presje
Emisja to wprowadzane w wyniku działalności człowieka bezpośrednio lub pośrednio
do powietrza, wody, gleby lub ziemi substancje oraz energie, takie jak ciepło, hałas, wibracje lub
pola elektromagnetyczne. Zanieczyszczenia emitowane do powietrza należą do najbardziej
niebezpiecznych, gdyż rozprzestrzeniają się w sposób niekontrolowany, bezpośrednio oddziałują
na człowieka i mogą mieć negatywny wpływ na inne komponenty środowiska.
Źródła zanieczyszczeń powietrza podzielić można na naturalne oraz antropogeniczne
związane z działalnością człowieka. O jakości powietrza decydują źródła antropogeniczne
powierzchniowe, punktowe i liniowe.
Według danych GUS, w latach 2013-2015, województwo lubelskie zajmowało 11 miejsce
w kraju pod względem wielkości emisji zanieczyszczeń pyłowych i 12 miejsce pod względem
emisji zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych (z uwzględnieniem CO2).
Wielkość emisji z terenu województwa lubelskiego za 2015 r., zbilansowanej przez
ATMOTERM S.A. na zlecenie GIOŚ na potrzeby modelowania krajowego, z uwzględnieniem
kategorii źródeł oraz rodzajów zanieczyszczeń przedstawia tabela 1, natomiast udział rodzajów
źródeł emisji w podziale na zanieczyszczenia wykres 1.
Strona 9
Tabela 1. Szacowana emisja zanieczyszczeń do powietrza z obszaru woj. lubelskiego w 2015 r.
(źródło: baza emisji ATMOTERM S.A.)
Wyszczególnienie
Łączna
emisja (Mg)
PM10
BaP
NO2
SO2
NMLZO
NH3
24 942,8
8,7217
15 833,5
27 979,7
45 884,5
25 219,8
emisja
powierzchniowa (Mg)
16 317,2
7,1068
430,0
13 375,3
18 374,1
275,2
emisja
liniowa
(Mg)
2 474,7
0,0067
2 715,3
64,7
907,4
emisja
punktowa
(Mg)
1 416,5
1,6082
12 253,0
14 531,3
1 279,7
907,0
emisja z
rolnictwa
(Mg)
3 810,0
emisja naturalna z
lasów (Mg)
435,2
8,4
7 722,2
21 818,4
emisja niezorganizowana (Mg)
924,4
17 601,1
2 219,2
Emisja powierzchniowa pochodzi z niskich emitorów odprowadzających produkty spalania z domowych palenisk i lokalnych kotłowni węglowych. Zanieczyszczenia gromadzą się wokół
miejsc powstawania, najczęściej na obszarach o zwartej zabudowie mieszkaniowej, co utrudnia
proces ich przemieszczania i rozpraszania. Prowadzi to do kumulowania ładunków szkodliwych
substancji, głównie pyłu i benzo/a/pirenu, na niewielkiej przestrzeni o dużej gęstości zaludnienia.
O wielkości emisji liniowej decydują zanieczyszczenia pochodzące od tras komunikacyjnych. Substancje emitowane z silników pojazdów oraz emisja poza spalinowa i wtórna, oddziałują
na jakość powietrza, powodując wzrost stężeń zanieczyszczeń, głównie tlenków azotu i benzenu,
w najbliższym otoczeniu dróg.
liniowa
punktowa
liniowa
powierzchniowa
punktowa
50
10,0
40
8,0
30
6,0
Mg
tys. Mg
powierzchniowa
20
4,0
2,0
10
0,0
0
PM 10
NO2
SO2
NMLZO
NH3
BaP
Wykres 1. Wielkość emisji oraz udział poszczególnych kategorii źródeł z terenu województwa
lubelskiego za 2015 r. (źródło: baza emisji ATMOTERM S.A.)
Emisja ze źródeł punktowych powstaje podczas wytwarzania energii i procesów technologicznych. Emitory punktowe o znaczącej emisji zanieczyszczeń mają istotny wpływ na wielkość
i zasięg stężeń zanieczyszczeń w powietrzu takich jak: dwutlenek siarki, tlenki azotu i inne.
Na terenie województwa lubelskiego największe emitory punktowe zlokalizowane są na terenie
powiatu puławskiego, chełmskiego oraz w Lublinie.
Strona
10
Emisja z rolnictwa kojarzącego się z naturą nie jest obojętna dla atmosfery. Nowoczesne,
zmechanizowane rolnictwo emituje zanieczyszczenia powstające podczas użytkowania pojazdów
i maszyn rolniczych, ogrzewania budynków, nawożenia, rozkładu materii organicznej, hodowli
zwierząt, prac polowych, transportu plonów i hodowli zwierząt. Na terenie województwa
lubelskiego znajdują się duże obszary działalności rolniczej. Znacząca emisja z tego sektora
dotyczy pyłów oraz amoniaku.
Emisja NMLZO, NH3 – prekursorów zanieczyszczeń, pochodzi między innymi ze źródeł
naturalnych, jakimi są lasy zajmujące około 24% powierzchni województwa lubelskiego.
Baza emisji ATMOTERM S.A.” zawiera dane o emisji pyłu pochodzącej ze źródeł niezorganizowanych z terenów kopalni odkrywkowych i hałd.
Mapy przedstawiające wielkość oraz udział źródeł emisji zanieczyszczeń w powiatach
województwa lubelskiego umieszczone są w „Raporcie o stanie środowiska województwa
lubelskiego za 2015 r.” dostępnym na stronie internetowej:
http://www.wios.lublin.pl/wp-content/uploads/srodowisko/raporty-o-stanie-srodowiska/raport-ostanie-srodowiska-woj-lubelskiego-w-2015-r/03_WIOS_Lublin_raport_2015_powietrze.pdf .
Według danych uzyskanych z bazy emisji ATMOTERM S.A. wielkość emisji pyłu PM10
w 2015 roku wynosiła 24 942,8 Mg. Emisja ze źródeł powierzchniowych stanowiła około 65,4%,
ze źródeł liniowych 9,9%, punktowych 5,7%, około 15,3% pochodziło z rolnictwa oraz 3,7%
z terenów kopalni odkrywkowych i hałd.
Wielkość emisji benzo/a/pirenu w 2015 roku wynosiła ok. 8,7 Mg. Główne źródło
benzo/a/pirenu stanowiły emitory powierzchniowe - 81,5% ogółu emisji, mniej istotne były
emitory punktowe - 18,4%, a udział emitorów liniowych wynosił zaledwie 0,1% emisji.
Z terenu województwa lubelskiego w 2015 roku wyemitowano 15 833,5 Mg dwutlenku
azotu. Głównym źródłem NO2 była emisja punktowa - około 77,4%. Emisja liniowa stanowiła
17,1%, powierzchniowa 2,7%, z rolnictwa 2,8%. Udział poszczególnych rodzajów źródeł emisji
na obszarze województwa był zróżnicowany, przeważający udział emitorów punktowych występował w powiatach uprzemysłowionych, natomiast w pozostałych przeważały źródła liniowe.
Emisja dwutlenku siarki w 2015 roku wynosiła 27 979,7 Mg. Głównym źródłem SO2 były
emitory punktowe - 51,9% i powierzchniowe - 47,8%. Emisja liniowa wynosiła 0,23%, a emisja
z rolnictwa 0,03% emisji całkowitej. Przeważający udział emitorów punktowych występował
w powiatach uprzemysłowionych, natomiast w pozostałych dominowały źródła powierzchniowe.
Wielkość emisji niemetanowych lotnych związków organicznych i amoniaku – prekursorów zanieczyszczeń wynosiła odpowiednio 45 884,5 Mg i 25 219,8 Mg. Największy udział w emisji
NMLZO miały źródła powierzchniowe 40,0% i lasy 38,4%, emisja ze źródeł rolniczych stanowiła
16,8%, punktowych - 2,8% oraz liniowych - 2,0% emisji całkowitej.
Głównym źródłem emisji amoniaku było rolnictwo – 86,5%. Emisja z lasów stanowiła
8,8%, z emitorów punktowych 3,6% i źródeł powierzchniowych 1,1% całkowitej emisji NH3.
Strona
11
Stan
W latach 2010-2015 na obszarze
województwa rejestrowano niskie wartości stężeń zanieczyszczeń gazowych:
dwutlenku siarki, tlenków azotu, tlenku
węgla, benzenu. Stężenia średnie roczne
SO2 na stacjach tła miejskiego były na
poziomie ok. 4 µg/m3, maksymalnie
8,1 µg/m3 (wykres 2). Nie stwierdzono
przekroczeń obowiązujących standardów imisyjnych. Maksymalne stężenia
1-godz. i 24-godz. były niższe od wartoStacja monitoringu powietrza w Zamościu
ści dopuszczalnych. W analizowanym
fot. Archiwum WIOŚ
okresie stężenia średnie roczne były
porównywalne. Tendencja spadkowa poziomu stężeń tego zanieczyszczenia widoczna jest
w Aglomeracji Lubelskiej. W rocznych seriach pomiarowych występowała wyraźna zależność
wartości zmierzonych stężeń z porami roku.
2010
(źródło: WIOŚ)
2012
2013
2014
2015
12
μg/m3
Wykres 2. Średnie roczne stężenia
dwutlenku siarki na wybranych
stanowiskach pomiarowych w latach
2010-2015 w województwie lubelskim
2011
8
4
0
Lublin
Biała Podlaska
Chełm
Zamość
(tło miejskie) (tło miejskie) (tło miejskie) (tło miejskie)
Wartości stężeń średnich rocznych dwutlenku azotu monitorowanych w największych
miastach województwa, zawierały się w przedziale od 11,6 µg/m3 do 23,3 µg/m3 i stanowiły
29-58,2% poziomu dopuszczalnego (wykres 3). Na przestrzeni lat 2010-2015 wyznaczone stężenia
średnie roczne na poszczególnych stacjach tła miejskiego były zbliżone. Najwyższe wartości
występowały w Aglomeracji Lubelskiej i Puławach, mniejsze dość wyrównane w Białej Podlaskiej,
Chełmie i Zamościu. Dotrzymana została norma 18 dopuszczalnych przekroczeń stężeń
1-godzinnych NO2 - odnotowano tylko po jednym takim przypadku: w 2010 r. w Puławach
i w 2011 r. w Lublinie.
Strona
12
2010
2011
40
2012
2013
2014
2015
Da=40 µg/m3
μg/m3
30
Wykres 3. Średnie roczne
stężenia dwutlenku azotu na
wybranych
stanowiskach
pomiarowych w latach 20102015
w
województwie
lubelskim (źródło: WIOŚ)
20
10
0
Lublin
Biała
Podlaska
Chełm
Zamość
Puławy
(tło miejskie)(tło miejskie)(tło miejskie)(tło miejskie)(tło miejskie)
Maksymalne stężenia 8-godzinne kroczące tlenku węgla monitorowane w Lublinie wynosiły od 5,95 mg/m3 w 2010 r. do 3,54 mg/m3 w 2015 r. i były znacznie niższe od poziomu dopuszczalnego (wykres 4). W latach 2010-2012 wartości te były bardzo wyrównane, od 2013 r. odnotowano niewielki spadek.
mg/m3
Da=10 mg/m3
10
8
Wykres 4. Maksymalne stężenia 8-godzinne kroczące
tlenku węgla w Lublinie przy
ul. Obywatelskiej w latach
2010-2015 (źródło: WIOŚ)
6
4
2
0
2010 r.
2011 r.
2012 r.
2013 r.
2014 r.
2015 r.
Zanieczyszczenie powietrza benzenem mieściło się w granicach dopuszczalnej normy
(wykres 5). Najwyższa wartość stężenia średniorocznego 3,8 µg/m3 odnotowana w Zamościu
w 2011 r. mogła być związana z okresowo podwyższoną emisją pochodzącą od przebudowywanego układu komunikacyjnego w rejonie lokalizacji stacji. W analizowanym okresie brak wyraźnego
trendu zmian stężeń.
µg/m3
5
2010 r.
2011 r.
2012 r.
2013 r.
2014 r.
2015 r.
Da=5 µg/m3
4
stężenia benzenu na stacjach
monitoringowych województwa lubelskiego w latach
3
2
1
0
Zamość ul.
Hrubieszowska
Kraśnik ul.
Koszarowa
Biała Podl. ul.
Orzechowa
Lublin ul.
Obywatelska
(tło miejskie)
(tło miejskie)
(tło miejskie)
(tło miejskie)
Strona
13
Problemem w województwie są ponadnormatywne stężenia pyłu zawieszonego PM10,
drobniejszych cząstek pyłu o średnicy do 2,5 μm oraz benzo(a)pirenu. W latach 2010-2015 stężenia średnioroczne pyłu PM10 nie przekraczały poziomu dopuszczalnego, ich wartości były na
zbliżonym poziomie - około 30 µg/m3 (wykres 6). Trudności w dotrzymaniu normy, szczególnie
w okresie zimowym, stwarzały stężenia 24-godzinne. W latach 2010-2015 na większości stacji
występowały przekroczenia dopuszczalnej częstości przekroczeń wynoszącej 35 dni w roku kalendarzowym (wykres 7). Najkorzystniejszym rokiem okazał się 2012, kiedy to odnotowano przekroczenie tylko na jednej stacji zlokalizowanej w Puławach przy ul. Skowieszyńskiej. W ostatnich
3 latach nie występowały przekroczenia poziomu informowania ani alarmowego.
Stężenia średnie roczne pyłu PM2,5 w analizowanym okresie oscylowały wokół poziomu
dopuszczalnego wynoszącego 25 µg/m3 (wykres 8). Przekroczenia tej wartości najczęściej występowały w Białej Podlaskiej. Na stacji w Lublinie przy ul. Śliwińskiego oraz w Zamościu przy
ul. Hrubieszowskiej zauważalny jest niewielki spadek poziomu stężeń.
Przekroczenia dopuszczalnych stężeń pyłów powodowane były głównie emisją pyłu
z indywidualnego ogrzewania budynków. Dodatkowym zagrożeniem dla zdrowia było spalanie
odpadów w lokalnych kotłowniach i paleniskach indywidualnych. Znaczącą przyczynę ponadnormatywnych stężeń pyłów stanowiły niekorzystne warunki meteorologiczne (w tym sytuacje
inwersyjne, cisze wiatrowe).
50
2011
2012
2013
2014
2015
Da= 40 µg/m3
40
30
μg/m3
stężenia pyłu PM10 na
stanowiskach
pomiarowych w latach 2010-2015
w województwie lubelskim (źródło: WIOŚ)
2010
20
10
0
Lublin1 Lublin2
Biała
Chełm
Podlaska
Zamość Puławy Kraśnik Radzyń
Podlaski
(tło
(tło
(tło
(tło
(tło
(tło
(tło
(tło
miejskie) miejskie) miejskie) miejskie) miejskie) miejskie) miejskie) miejskie)
Lublin1-ul. Obywatelska
Lublin2- ul. Śliwińskiego
2010 r.
Wykres 7. Liczba przekroczeń dopuszczalnego
stężenia 24h pyłu PM10
na stanowiskach pomiarowych w latach 20102015 w województwie
lubelskim (źródło: WIOŚ)
2011 r.
2012 r.
2013 r.
2014 r.
70
60
50
40
30
20
10
0
2015 r.
Da = 35
Lublin1 Lublin2
Biała
Chełm
Podlaska
Zamość
Puławy
Kraśnik
Radzyń
Podlaski
(tło
(tło
(tło
(tło
(tło
(tło
(tło
(tło
miejskie) miejskie) miejskie) miejskie) miejskie) miejskie) miejskie) miejskie)
Strona
14
2010 r.
µg/m3
stężenia pyłu PM2,5 na
stacjach monitoringowych
województwa lubelskiego w
latach 2010-2015 (źródło:
WIOŚ)
2011 r.
30
25
20
15
10
5
0
2012 r.
2013 r.
2014 r.
2015 r.
Da= 25 µg/m3
Lublin2
Biała Podlaska
Chełm
Zamość
(tło miejskie)
(tło miejskie)
(tło miejskie)
(tło miejskie)
Stężenia benzo/a/pirenu, jako wskaźnika poziomu zanieczyszczenia powietrza związkami
z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), w okresie objętym analizą
były zróżnicowane (wykres 9). Wartości znacznie wyższe od poziomu docelowego odnotowano
na wszystkich stanowiskach w 2014 i 2015 r. Najwyższa wartość - 5,4 ng/m3 , przy docelowej
wynoszącej 1 ng/m3, została zarejestrowana w Białej Podlaskiej. Ze względu na fakt, że źródłem
zanieczyszczenia powietrza benzo(a)pirenem jest niepełne spalanie paliw, najwyższe jego stężenia
występowały w sezonie grzewczym na gęsto zabudowanych obszarach wyposażonych
w indywidualne systemy grzewcze opalane węglem lub drewnem.
[ng/m3]
2010 r.
2011 r.
2012 r.
2013 r.
2014 r.
2015 r.
6
4
2
Da=1 ng/m3
0
Lublin
Biała Podlaska
Chełm
Zamość
Kraśnik
(tło miejskie)
(tło miejskie)
(tło miejskie)
(tło miejskie)
(tło miejskie)
Wykres 9. Średnie roczne stężenia benzo/a/pirenu na stacjach monitoringowych województwa lubelskiego w
latach 2010-2015 (źródło: WIOŚ)
W latach 2010-2015 na obszarze województwa stwierdzono niski poziom zanieczyszczenia
powietrza metalami. Stężenia średnie roczne ołowiu wynosiły do 2,4% wartości docelowej
w Lublinie i do 2,7% w Zamościu, arsenu do 21% w Lublinie i do 14,5% w Zamościu, kadmu
do 10,7% w Lublinie i do 10,8% w Zamościu, niklu do 22,7% w Lublinie i do 19,2% w Zamościu.
W analizowanym okresie na dwu stacjach, gdzie monitorowane były metale, widoczny jest wzrost
stężeń niklu w powietrzu, szczególnie w latach 2014-2015.
Liczba dni w których wystąpiło przekroczenie poziomu docelowego ozonu była zmienna.
W latach 2010-2015 najwięcej takich dni odnotowano w 2015 r. na stacji w Białej Podlaskiej – 20
oraz w Białym Słupie – 17. Na przestrzeni omawianych lat liczba przekroczeń poziomu doceloweWojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie
Strona
15
go ozonu mieściła się w normie. Odnotowano jedną wartość stężenia godzinowego w wysokości
180,5 µg/m3, minimalnie przekraczającą poziom informowania społeczeństwa o ryzyku wystąpienia przekroczenia poziomu alarmowego. Analiza stężeń monitorowanych w kolejnych godzinach
tego samego dnia, jak również prognozy stężeń ozonu i prognozy meteorologiczne nie wskazywały na występowanie ryzyka przekroczeń poziomu alarmowego, co potwierdziły wyniki późniejszych pomiarów. Średnią z liczby dni ze stężeniami ozonu wyższymi niż 120 ug/m3 dla stacji
miejskich i pozamiejskich (w przeliczeniu na jedną stację) przedstawia wykres 10.
2010 r.
Wykres 10. Średnia arytmetyczna
z liczby dni ze stężeniami ozonu
wyższymi niż 120 ug/m3 dla stacji
miejskich i pozamiejskich
- w przeliczeniu na jedną stację(źródło: WIOŚ, RPN, IMGW)
2011 r.
25
2012 r.
2013 r.
2014 r.
2015 r.
Da = 25
20
15
10
5
0
stacje miejskie
stacje pozamiejskie
Zgromadzone dane pomiarowe oraz wyniki modelowania krajowego były podstawą dokonania oceny jakości powietrza w województwie w 2015 r. oraz klasyfikacji stref. Wyniki klasyfikacji stref pod kątem ochrony zdrowia przedstawia tabela 2.
Do klasy C zaliczone zostały obie strefy ze względu na przekroczenia pyłu PM10, pyłu PM2,5
i benzo/a/pirenu. Rozkład stężeń tych zanieczyszczeń przedstawiają mapy 1 – 3. W strefach które
uzyskały klasę C wyodrębnione zostały obszary przekroczeń poziomów dopuszczalnych na podstawie wyników modelowania krajowego.
Tabela 2. Klasy stref uzyskane w ocenie rocznej za 2015 r. według kryteriów ochrony zdrowia (źródło: WIOŚ)
Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy
Kod
Nazwa strefy
PM
strefy
SO2 NO2 PM10
Pb
C6H6
CO
O3
As
Cd
Ni
BaP
2,5
aglomeracja
PL0601
A
A
C
A
A
A
A
A
A
A
C
C
lubelska
strefa lubelPL0602
A
A
C
A
A
A
A
A
A
A
C
C
ska
klasa A - klasa strefy dla zanieczyszczenia o stężeniach poniżej poziomu dopuszczalnego bądź docelowego,
klasa C - klasa strefy dla zanieczyszczenia o stężeniach powyżej poziomu dopuszczalnego bądź docelowego.
Fot. Archiwum WIOŚ
Strona
16
Mapa 1. Rozkład stężeń pyłu zawieszonego PM10 –
36 maksymalne stężenie dobowe na podstawie krajowego
modelowania wykonanego z zastosowaniem łączenia wyników modelowania z danymi pomiarowymi dla 2015 r.
(źródło: ATMOTERM S.A.)
Mapa 2. Rozkład stężeń pyłu zawieszonego PM2,5 – stężenie średnie roczne na podstawie krajowego modelowania
wykonanego dla 2015 r. (źródło: ATMOTERM S.A.)
Strona
17
Mapa 3. Rozkład stężeń benzo/a/pirenu –
stężenie średnie roczne na podstawie krajowego modelowania wykonanego z zastosowaniem łączenia wyników modelowania z danymi pomiarowymi dla 2015 r.
W latach 2013-2015 Aglomeracja Lubelska i strefa lubelska zaliczone były do klasy C
ze względu na przekroczenia 24-godzinnych stężeń pyłu PM10. W 2014 r. obie strefy uzyskały
klasę C dodatkowo ze względu na przekroczenia benzo/a/pirenu. Ponadto w tym samym roku
strefa lubelska uzyskała klasę B dla pyłu PM2,5. W 2015 r. liczba zanieczyszczeń, dla których obie
strefy uzyskały klasę C, wzrosła do 3 i obejmowała oprócz pyłu PM10, również benzo/a/piren
i pył PM2,5 (tabela 3).
Tabela 3. Klasy stref uzyskane w ocenach rocznych za lata 2013-2015 według kryteriów ochrony zdrowia
(źródło: WIOŚ)
Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy
Nazwa
Kod
Rok
strefy
strefy
SO2 NO2 PM10 Pb
C6H6
CO
O3
As
Cd
Ni BaP
PM2,5
2013
A
A
C
A
A
A
A
A
A
A
A
A
aglomeracja lubelPL0601
2014
A
A
C
A
A
A
A
A
A
A
C
A
ska
2015
A
A
C
A
A
A
A
A
A
A
C
C
2013
A
A
C
A
A
A
A
A
A
A
A
A
strefa
PL0602
2014
A
A
C
A
A
A
A
A
A
A
C
B
lubelska
2015
A
A
C
A
A
A
A
A
A
A
C
C
klasa A - klasa strefy dla zanieczyszczenia o stężeniach poniżej poziomu dopuszczalnego bądź docelowego,
klasa B - klasa strefy dla zanieczyszczenia o stężeniach powyżej poziomu dopuszczalnego lecz nie przekraczających
poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji,
klasa C - klasa strefy dla zanieczyszczenia o stężeniach powyżej poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines
tolerancji, powyżej poziomu docelowego, w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony o stężeniach powyżej poziomu dopuszczalnego.
Strona
18
Szacunkową powierzchnię obszarów przekroczeń
oraz liczbę ludności narażonej
na ponadnormatywne stężenia w województwie w 2015 r. przedstawia tabela 4. Lokalizację
obszarów przekroczeń zaprezentowano na mapie 4.
Tabela 4. Powierzchnia i liczba ludności narażonej na ponadnormatywne stężenia w 2015 r. na podstawie wyników
modelowania wykonanego na poziomie krajowym (źródło: ATMOTERM S.A.)
Wyszczególnienie
PM10(24h)
PM2,5
B(a)P
614 386
398 168
1 143 087
Odsetek mieszkańców województwa narażonych na ponadnormatywne
stężenia zanieczyszczeń
28,61
18,54
53,22
Obszar przekroczeń wartości dopuszczalnych [km2]
201,88
80,3
2 240,7
0,80
0,32
8,92
Liczba mieszkańców województwa narażonych na ponadnormatywne
stężenia zanieczyszczeń [tys.]
Udział powierzchni z przekroczeniami w powierzchni całkowitej województwa [%]
Mapa 4. Obszary przekroczeń pyłu PM10, pyłuPM2,5
i benzo/a/pirenu w 2015 r.
w województwie lubelskim
Strona
19
W klasyfikacji według kryteriów ochrony roślin w analizowanym okresie strefa lubelska
zaliczana była do klasy A dla wszystkich zanieczyszczeń (tabela 5).
Szczegółowe informacje dotyczące rocznych ocen jakości powietrza dostępne są na naszej
stronie
internetowej
http://www.wios.lublin.pl/srodowisko/ocena-jakosci-powietrza/roczneoceny-jakosci-powietrza/
Tabela 5. Klasy stref uzyskane w ocenie rocznej za 2015 r. według kryteriów ochrony roślin (źródło: WIOŚ)
Klasa strefy dla zanieczyszczeń
Lp. Nazwa strefy
Kod strefy
SO2
NOx
O3
1.
strefa lubelska
PL0602
A
A
A
Od 2010 r. na stacji tła miejskiego zlokalizowanej w Aglomeracji Lubelskiej przy ul. Śliwińskiego prowadzone są pomiary pyłu PM2,5 w celu określania wskaźnika średniego narażenia ludzi
na pył PM2,5. Wyniki tych pomiarów służą do obliczania krajowego wskaźnika średniego narażenia oraz wskaźnika średniego narażenia dla Aglomeracji Lubelskiej.
Wskaźnik średniego narażenia dla Aglomeracji Lubelskiej w latach 2013-2015 utrzymywał
się na tym samym poziomie i wynosił 22 μg/m3. Wartość ta przekraczała pułap stężenia ekspozycji,
wynoszący 20 μg/m3, który należało osiągnąć do 2015 r. Wskaźnik ten przekraczał również krajowy cel redukcji narażenia na pył PM2,5 wynoszący 18 μg/m3, planowany do osiągnięcia do
2020 r. Oznacza to potrzebę podjęcia dodatkowych działań w zakresie ochrony powietrza. Wartości wskaźnika średniego narażenia dla Aglomeracji Lubelskiej na tle krajowego wskaźnika średniego narażenia przedstawia tabela 6 i wykres 11.
Tabela 6. Wskaźnik średniego narażenia na pył PM2,5 (źródło: GIOŚ, WIOŚ)
Wskaźnik średniego narażenia na pył PM2,5
[μg/m3]
Wyszczególnienie
20121)
20132)
20143)
20154)
26,1
23,6
25
22
24
22
23
22
Polska
Aglomeracja Lubelska
µg/m3
2012 r.
2013 r.
2014 r.
– liczony jako średnia z lat 2010-2012
– liczony jako średnia z lat 2011-2013
3) –liczony jako średnia z lat 2012-2014
4) –liczony jako średnia z lat 2013-2015
1)
2)
2015 r.
40
krajowy cel redukcji narażenia
pułap stężenia ekspozycji
20
0
Polska
Aglomeracja Lubelska
Wykres 11. Wskaźnik średniego narażenia na pył PM2,5 w latach 2012-2015 (źródło: GIOŚ, WIOŚ)
Strona
20
Opad atmosferyczny
20
1000
15
800
600
10
400
5
200
0
0
siarczany
0,01
wapń
2015 r.
opad
0,4
1000
800
0,3
800
400
200
0
2014 r.
1000
600
0,005
2013 r.
azot ogólny
mm
kg/ ha Pb
0,015
2012 r.
600
0,2
400
0,1
200
0
0
0
2010r 2011r 2012r 2013r 2014r 2015r
2010r 2011r 2012r 2013r 2014r 2015r
fosfor ogólny
opad
opad
Wykres 12. Ładunki jednostkowe badanych substancji (kg /ha*rok) wniesione przez opady atmosferyczne w latach
2010- 2015 na tle rocznej sumy opadów w rejonie stacji we Włodawie (źródło: IMGW)
Strona
21
mm
2011 r.
kg /ha P
2010 r.
ołów
mm
kg/ha
W latach 2013-2015, podobnie jak we wcześniejszym okresie, Wojewódzki Inspektorat
Ochrony Środowiska w Lublinie uczestniczył w krajowym monitoringu chemizmu opadów
atmosferycznych i oceny depozycji zanieczyszczeń do podłoża. Celem tego monitoringu jest
określenie rozkładu ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych z mokrym opadem do podłoża
w ujęciu czasowym i przestrzennym. W województwie lubelskim wykonywano analizy wód
opadowych zbieranych na stacji IMGW we Włodawie.
Dla porównania wielkości mokrej depozycji z obszaru województwa lubelskiego na
wykresie 12 przedstawiono wielkości ładunków jednostkowych badanych substancji wniesionych
przez opady atmosferyczne w latach 2010-2015 na tle rocznych sum opadów. Wyniki badań
i analiz prowadzonych na przestrzeni ww. okresu wykazały niewielkie zmniejszenie ładunku
siarczanów i azotu ogólnego wnoszonych wraz z opadem do podłoża. Wyraźnemu,
systematycznemu obniżeniu uległ ładunek ołowiu zdeponowany w opadach atmosferycznych.
W 2015 roku wniesiony wraz z opadem ładunek siarczanów, w porównaniu do średniego
z lat 2010-2014, zmalał o ok. 19%, azotu ogólnego o ok. 14%, wapnia o ok. 18%, fosforu ogólnego
o ok. 36%, ołowiu o ok. 45%. Roczna suma opadów w 2015 r. także była niższa o ok. 21%
w porównaniu do średniej z wielolecia. Wykres 12 wskazuje wprost proporcjonalną zależność
ilości deponowanego ładunku zanieczyszczeń od wielkości opadu atmosferycznego.
Reakcje
Diagnoza stanu zanieczyszczenia powietrza stawiana corocznie w ramach ocen jakości
powietrza, stanowi podstawę do podejmowania działań ochronnych.
Instrumentami zarządzania jakością powietrza na poziomie wojewódzkim są m.in.
programy ochrony powietrza (POP).
Sejmik Województwa Lubelskiego dla
obu stref województwa - Aglomeracji
Lubelskiej i strefy lubelskiej w drodze
uchwał przyjął do realizacji POP (wraz
z Planem Działań Krótkoterminowych): w 2013r. ze względu na przekroczenie poziomu dopuszczalnego
pyłu zawieszonego PM10 (aktualizacja),
natomiast w 2016r. ze względu na
przekroczenie poziomu docelowego
benzo(a)pirenu. Zestawienie dokumen- Farma wiatrowa pod Lubartowem
fot. Archiwum WIOŚ
tów przedstawia poniższa tabela.
Lp.
1.
2.
3.
4.
Nr uchwały//
data wydania
XXXVII/607/2013//
25.11.2013r.
XXXVII/608/2013//
25.11.2013r.
XI/168/2015//
30.10.2015r.
XXII/315/2016//
14.10.2016r.
XXII/316/2016//
14.10.2016r.
Nazwa dokumentu
Program ochrony powietrza dla strefy lubelskiej ze względu na przekroczenie pyłu
PM10
Program ochrony powietrza dla strefy – Aglomeracja Lubelska ze względu
na przekroczenie pyłu PM10
Plan działań krótkoterminowych dla strefy lubelskiej - ze względu na ryzyko
wystąpienia przekroczenia poziomu docelowego benzo(a)pirenu
Program ochrony powietrza dla strefy lubelskiej z wyłączeniem planu działań
krótkoterminowych ze względu na przekroczenie poziomu docelowego benzo(a)pirenu
Program ochrony powietrza dla strefy - Aglomeracja Lubelska ze względu
na przekroczenie poziomu docelowego benzo(a)pirenu
POP określają zakres działań naprawczych niezbędnych do przywrócenia obowiązujących
standardów jakości powietrza.
Dokumentami, które mają przyczynić się do osiągnięcia celów określonych w pakiecie
klimatyczno-energetycznym do roku 2020, tj.: redukcji emisji gazów cieplarnianych, zwiększenia
udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, redukcji zużycia energii finalnej przez podniesienie efektywności energetycznej, a także do poprawy jakości powietrza, są opracowane
i przyjęte do realizacji w 2015 r. i 2016 r. dla miast i gmin województwa Programy ograniczenia
niskiej emisji (PONE).
Ponadto strategię działań naprawczych dla wszystkich komponentów środowiska zawiera
Program ochrony środowiska województwa lubelskiego na lata 2012–2015 z perspektywa do roku
2019 (aktualnie w fazie opracowania jest Program ochrony środowiska województwa lubelskiego
na lata 2016-2019 z perspektywą do roku 2023).
Realizacja programów w dużej mierze zależy od możliwości finansowych, technicznych
i organizacyjnych samorządów, priorytetowego traktowania działań służących ochronie
powietrza, poprawie efektywności energetycznej, czy lepszym wykorzystaniu zasobów
energetycznych z uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii.
Strona
22
Zmniejszenie ilości wprowadzanych do powietrza zanieczyszczeń ze źródeł punktowych
to wynik konsekwentnie realizowanych inwestycji proekologicznych. Wielkość nakładów na
środki trwałe służące ochronie powietrza i klimatu w województwie po roku 2010 wzrasta,
chociaż tendencja nie jest jednoznaczna (w 2015 r. wyniosła 158 427,9 tys. zł) – wykres 13.
W relacji do PKB nakłady utrzymywały się przeważnie na poziomie poniżej 0,08%, a już w latach
2011-2012 odpowiednio 0,26% i 0,28%. (za 2015r. brak danych PKB, wg szacunku powyżej 0,2%).
[mln zł]
180
150
120
90
62,3
60
30
0
2010
161,5
2011
182,1
2012
158,4
39,1
51,9
2013
2014
Wykres 13. Nakłady na środki trwałe służące
ochronie powietrza i klimatu w woj. lubelskim
w latach 2010-2015 (źródło US w Lublinie)
2015
Największą część nakładów na ochronę powietrza i klimatu stanowiły wydatki na budowę
bądź modernizację urządzeń do redukcji zanieczyszczeń powietrza, nowe kierunki i technologie
spalania paliw oraz modernizację systemów grzewczych.
Nową perspektywę w zakresie dofinansowania działań naprawczych daje Regionalny
Program Operacyjny Województwa lubelskiego na lata 2014-2020. Na realizację działań
przewidzianych w części II.5 Oś priorytetowa 5 - Efektywność energetyczna i gospodarka niskoemisyjna, mających na celu zwiększenie efektywności energetycznej w przedsiębiorstwach,
w sektorze publicznym i mieszkaniowym oraz poprawę jakości powietrza, zatwierdzono łącznie
kwotę 258 939 368 euro.
W latach 2013-2015 znaczące inwestycje w zakresie redukcji emisji punktowej
zrealizowano w 17 zakładach (wg danych Wydziału Inspekcji WIOŚ). Najwięcej dotyczyło
modernizacji urządzeń do redukcji zanieczyszczeń, głównie pyłów w przedsiębiorstwach takich,
jak: Elektrociepłownia Lublin Wrotków, MEGATEM EC–Lublin Sp. z o.o. w Lublinie, GRUPA
AZOTY Zakłady Azotowe "Puławy" S. A. w Puławach, Zakład Usług Komunalnych Spółka z o.o.
w Parczewie, Veolia Wschód Spółka z o.o. Zakład Zamość – Ciepłownia C1, Przedsiębiorstwo
Energetyki Cieplnej Spółka z o.o. w Lubartowie, Zakład Usług Komunalnych Spółka z o.o.
w Parczewie, Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. we Włodawie,
SFW ENERGIA Sp. z o.o. w Gliwicach – Zakład Ciepłowniczy w Poniatowej, Przedsiębiorstwo
Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Radzyniu Podlaskim, Biłgorajskie Przedsiębiorstwo Energetyki
Cieplnej Sp. z o.o. w Biłgoraju, Spółdzielnia Mleczarska BIELUCH w Chełmie, a także
modernizacji instalacji energetycznego spalania, a tym samym ograniczenia ilości spalanego
paliwa w: Krajowej Spółce Cukrowej S.A. w Toruniu – Oddział „Cukrownia Werbkowice
w Werbkowicach”, SUDZUCKER Polska S.A. Wrocław – Zakład Produkcyjny „Cukrownia
Strzyżów” w Strzyżowie, „CEMEX” Polska Spółka z o.o. w Warszawie – Zakład Cementownia
w Chełmie oraz zmniejszenia zużycia energii cieplnej w procesie produkcyjnym w Krajowej
Spółce Cukrowej S.A. w Toruniu – Oddział „Cukrownia Werbkowice w Werbkowicach”.
Strona
23
Przykład zrealizowanej inwestycji: MEGATEM EC–Lublin Sp. z o.o. w Lublinie – w okresie od
grudnia 2014 r. do grudnia 2015 r. wykonano instalacje odsiarczania i odpylania oraz redukcji
tlenków azotu. W ramach przedmiotowej inwestycji za trzema kotłami parowymi typu EKM-50
została zbudowana, pracująca w technologii suchej sodowej, instalacja odsiarczania spalin.
Powyższa technologia pozwala na redukcję SO2 poniżej 200 mg/Nm3. W celu redukcji emisji
tlenków azotu każdy kocioł parowy został zmodernizowany z wykorzystaniem technologii
EcoTube System. Technologia EcoTube łączy metodę pierwotną (stratyfikacja powietrza) oraz
wtórną (SNCR) redukcji tlenków azotu i polega na wtryskiwaniu mediów technologicznych
(sprężonego powietrza i reagenta w postaci mocznika lub wody amoniakalnej) do wnętrza komory
paleniskowej kotła za pomocą dysz dozujących, znajdujących się w chłodzonej rurze, która
wprowadzana jest do wnętrza komory przez ścianę boczną kotła. Zastosowana technologia
pozwala na zredukowanie stężenia NOx poniżej 180 mg/Nm3, przy zachowaniu wydajności
i sprawności kotłów. Dodatkowo, za tzw. kotłami szczytowymi, dobudowano filtry workowe,
które uzupełniły istniejące urządzenia odpylające, tj. elektrofiltry. Łączna wartość inwestycji
wyniosła 36 mln zł. Realizacja inwestycji pozwala na dotrzymywanie standardów emisyjnych
wynikających z Dyrektywy IED i ma kluczowe znaczenie dla czystości powietrza na terenie
m. Lublina i jego okolic.
Działania naprawcze przewidziane programami ochrony powietrza realizowane były w województwie lubelskim sukcesywnie w miarę możliwości finansowych gmin. Z udostępnionych
przez Urząd Marszałkowski materiałów wynika, że najczęstszym działaniem była wymiana starych wysokoemisyjnych urządzeń grzewczych opalanych węglem kamiennym na niskoemisyjne
piece ekologiczne, w tym olejowe, gazowe oraz wysokosprawne piece na biomasę. Ponadto wykonywano liczne termomodernizacje i termorenowacje budynków, budowę, modernizację i rozbudowę sieci ciepłowniczych i gazowych oraz instalacje odnawialnych źródeł energii.
Zrealizowane w latach 2013-2015 inwestycje dotyczyły w przeważającej większości budynków użyteczności publicznej, będących własnością samorządów:
szkół, przedszkoli, urzędów gmin, ośrodków zdrowia, a
także budynków państwowych jednostek budżetowych,
takich jak komisariaty policji i inne. Wykonano m.in.
termomodernizację budynku Zespołu Szkół w Suchowoli, termorenowację Ratusza Miejskiego w Krasnymstawie, termomodernizację Kompleksu Oświatowego
położonego przy ul. Kościelnej 12 w Tarnogrodzie, termomodernizację budynku Przedszkola nr 5 przy ul.
Kochanowskiego 21 w Rykach, termomodernizację
budynku użyteczności publicznej "Wspólna" w Kło- Instalacja filtra workowego kotła szczytowego
czewie, budynku Szkoły Podstawowej i budynku remifot. galeria zdjęć MEGATEM EC-Lublin
zo-świetlicy w Starym Bidaczowie, budynku Szkoły
Podstawowej w Woli Dereźniańskiej, Szkoły Podstawowej w Bezwoli, Publicznej Szkoły Podstawowej w Osmolicach Pierwszych, budynków komunalnych Gminy Kamień, Domu Dziecka
„Dworek” w Przybysławicach, Domu Nauczyciela w miejscowości Piotrków Pierwszy, Lecznicy
Weterynaryjnej w miejscowości Jabłonna Majątek i wiele innych.
Strona
24
W ostatnich latach w województwie lubelskim obserwuje się stopniowy wzrost udziału
w bilansie paliwowo-energetycznym odnawialnych źródeł energii (wykres 14). Według danych
Urzędu Marszałkowskiego na terenie województwa z końcem 2015 r. funkcjonowało, m.in. 13
farm fotowoltaicznych, 6 biogazowni, ponad 34,5 tys. instalacji kolektorów słonecznych (głównie
w oparciu o fundusze europejskie) i nieliczne farmy wiatrowe. Największa farma w regionie o mocy 51,2 MW powstała w 2015 r. pod Lubartowem.
%
6
5,3
3,8
4,4
4
2
0,8
0,9
Wykres 14. Udział energii odnawialnej w produkcji energii
elektrycznej ogółem w woj. lubelskim w latach 2010-2015
1,5
(dane WUS w Lublinie)
0
2010r.
2011r.
2012r.
2013r.
2014r.
2015r.
Krokiem w kierunku poprawy jakości powietrza, a także upowszechniania proekologicznych zachowań społeczeństwa była inicjatywa uruchomienia od września 2014 r. na terenie miasta Lublin sieci bezobsługowych wypożyczalni rowerów, którą od 2016 r. poszerzono o Świdnik.
Po sukcesywnej rozbudowie w systemie funkcjonuje obecnie 90 stacji wyposażonych w 891 rowerów (w tym 5 stacji i 41 rowerów w Świdniku). Inwestycja ma na celu zwiększenie dostępności do
infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej Lublina, promocję aktywnej turystyki rowerowej,
a także zwiększenie udziału rowerów jako ekologicznego środka transportu w strukturze komunikacyjnej miasta i regionu.
Wśród działań naprawczych dużo miejsca zajęły
prowadzone na terenie miast i gmin naszego
województwa
działania
promujące
inwestycje
ograniczające emisję zanieczyszczeń do powietrza (np.
wymianę kotłów na niskoemisyjne) oraz edukacyjne (np.
ulotki, imprezy, akcje szkolne, audycje telewizyjne
i radiowe i inne). Głównym zadaniem edukacji
ekologicznej jest budowanie świadomości o szkodliwym
działaniu zanieczyszczeń zawartych w powietrzu,
wskazywanie pozytywnych i negatywnych zachowań
i postaw, które mają wpływ na jakość powietrza oraz
uświadomienie odpowiedzialności każdego człowieka za
stan jakości powietrza w swoim otoczeniu. Aby
przyniosła efekty musi być działaniem przewidzianym na
lata, wymaga czasu, konsekwencji i cykliczności.
Ważnymi działaniami wpływającymi na jakość Stacja rowerowa w Lublinie
powietrza są również inwestycje mające na celu wyprofot. T. Grzywaczewska
wadzenie ruchu drogowego z miast poprzez budowę obwodnic. W ostatnich latach oddano do użytku obwodnice m.in. Puław, Kraśnika, Kocka, Woli
Skromowskiej, Frampola, Hrubieszowa oraz znaczną część obwodnicy Lublina.
Strona
25
Jakość wód
Dolina rzeki Włodawki
fot. A. Iwaniuk
Najważniejszymi dokumentami strategicznymi w dziedzinie polityki wodnej są Plany
Gospodarowania Wodami na obszarach dorzeczy. Opisują one stan wód, wyznaczają cele
i zadania prowadzące do osiągnięcia dobrego
stanu wód. Zawierają również listę inwestycji
planowanych do realizacji, mogących oddziaływać na stan wód oraz cele środowiskowe dla
jednolitych części wód (jcwp) i obszarów chronionych, które powinny osiągnąć.
Istotnym dokumentem jest również Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK), którego realizacja ma na celu redukcję zanieczyszczeń biodegradowalnych oraz
związków azotu i fosforu z oczyszczalni ścieków powyżej 2000 RLM.
Do dokumentów o zasięgu wojewódzkim należy Program Ochrony Środowiska Województwa Lubelskiego na lata 2016-2019 z perspektywą do roku 2023. Program przedstawia analizę
problemów gospodarowania wodami oraz gospodarki wodno-ściekowej województwa oraz zadania, które mają być realizowane w celu ochrony wód. Wymienione wyżej dokumenty są wykorzystywane zarówno w procesie identyfikacji presji, planowaniu programu monitoringu wód jak
również w ocenie skuteczności podejmowanych działań.
Presja
Identyfikacja presji i ich analiza ma
służyć ocenie wpływu działalności człowieka
na środowisko wodne, ukierunkowanie działań
zmierzających do wyeliminowania lub
ograniczenia degradacji wód i przywrócenia
ich dobrego stanu. Analiza presji służy również
do wykonania oceny ryzyka nieosiągnięcia
celów środowiskowych przez jcwp na obszarze
dorzecza. Presjami są zarówno oddziaływania
wywierane na stan ilościowy wód (pobór
i zużycie wody), jak i na ich jakość
(zanieczyszczenia punktowe i obszarowe).
Fot. Archiwum WIOŚ
Oddziaływania wywierane na ilościowy stan wód
W ramach tych oddziaływań uwzględnione zostały pobory i zużycie wód na cele
gospodarki komunalnej, rolnictwa i leśnictwa oraz przemysłu.
1. Pobór wód
W województwie lubelskim podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę gospodarki
komunalnej, rolnictwa i przemysłu są zasoby wód podziemnych. Wody powierzchniowe
wykorzystywane są jedynie częściowo do celów produkcyjnych (m.in. do chłodzenia układów
Strona 26
wytwarzających energię). Pobór wód na przestrzeni lat 2013-2015 utrzymywał się na stałym
poziomie z lekką tendencją spadkową. W roku 2015 zaobserwowano spadek poboru w rolnictwie
oraz leśnictwie (o 19,5% w stosunku do roku 2013) oraz na cele produkcyjne (o 7,3%). Wzrósł
natomiast pobór wód w eksploatacji sieci wodociągowej o 1,6%. Pobór wód na terenie
województwa lubelskiego przez poszczególne sektory gospodarki w latach 2013-2015 przedstawia
tabela nr 1.
Tabela 1. Pobór wody na terenie woj. lubelskiego w latach 2013-2015 w rozbiciu na sektory gospodarki (źródło: GUS)
Rok
2013
2014
2015
Pobór
wody
ogółem
w
województwie
[hm3]
375,5
350,6
336,1
2.
Sektor-pobór ogółem [hm3]
Cele
Nawodnienia w
produkcyjne
rolnictwie i leśnictwie
3
[hm ]
%
[hm3]
%
122,6
32,6
163,3
43,5
112,7
32,1
150,2
42,8
113,6
33,8
131,4
39,1
Eksploatacja sieci wodociągowej
[hm3]
89,6
87,7
91,1
%
23,9
25,0
27,1
Zużycie wód
W latach 2013-2015 na terenie województwa lubelskiego zużyto średnio 94% ogółu
pobranej wody. W roku 2015 zaobserwowano zmniejszenie zużycia wody w rolnictwie oraz
leśnictwie (o 19,5%) oraz do celów produkcyjnych (o 6,9%) w stosunku do roku 2013.
Zanotowano natomiast wzrost o 5,1 % zużycia wody w ramach eksploatacji sieci wodociągowej,
co związane jest z wydłużeniem sieci wodociągowej oraz zwiększeniem liczby osób korzystających
z wodociągów. W latach 2013-2015 oddano do użytku 699 km sieci, tak że w 2015 r. całkowita
długość eksploatowanej sieci wodociągowej na terenie województwa lubelskiego w wyniosła
21 023,5 km (dane GUS). Zużycie wód przez poszczególne sektory gospodarki w latach 2013-2015
przedstawia tabela nr 2.
Tabela 2. Zużycie wody na terenie woj. lubelskiego w latach 2013-2015 w rozbiciu na sektory gospodarki (źródło: GUS)
Rok
2013
2014
2015
Zużycie wody
ogółem w
województwie
[hm3]
353,3
330,5
316,7
Sektor-zużycie ogółem
Cele produkcyjne
[hm3]
121,0
111,7
112,6
%
34,2
33,8
35,6
Nawodnienia w rolnictwie
i leśnictwie
[hm3]
%
163,2
46,2
150,2
45,4
131,4
41,5
Eksploatacja sieci
wodociągowej
[hm3]
%
69,1
19,6
68,6
20,8
72,6
22,9
Największe zużycie wody na cele produkcyjne odnotowano w powiecie puławskim oraz w mieście
Lublin. Związane jest to z lokalizacją Zakładów Azotowych w Puławach oraz Elektrociepłowni
Lublin-Wrotków, które wykorzystują duże ilości wody w produkcji. Najwyższe zużycie wody
wykorzystywanej do nawadniania gruntów rolniczych i leśnych stwierdzono w powiatach:
lubartowskim, tomaszowskim, janowskim i parczewskim (m.in. w celu uzupełniania wód
w stawach hodowlanych). W ramach eksploatacji sieci wodociągowej największe ilości wód
zużywało miasto Lublin oraz powiaty: lubelski, łukowski oraz puławski.
W latach 2013-2015 zaobserwowano spadek średniego zużycia wody na jednego
mieszkańca województwa lubelskiego z 163,5 m3/rok do 147,2 m3/rok, na co wpłynęły stosunkowo
wysokie opłaty za wodę, działania na rzecz ograniczenia strat w sieci oraz edukacja społeczeństwa
w zakresie konieczności ochrony zasobów wody.
Strona 27
3.
Punktowe źródła zanieczyszczeń
Punktowymi źródłami zanieczyszczeń na obszarze województwa lubelskiego są zrzuty
ścieków komunalnych i przemysłowych, składowiska odpadów, działalność górnicza oraz
przypadkowe skażenia środowiska gruntowo-wodnego.
Zrzuty ścieków komunalnych i przemysłowych
W latach 2013-2015, według danych GUS, z terenu województwa lubelskiego
odprowadzono do wód lub do ziemi średnio 71,3 hm3 ścieków przemysłowych i komunalnych
wymagających oczyszczenia, co stanowiło 3,3% ścieków odprowadzonych z terenu całego kraju.
W omawianym okresie zauważalny jest systematyczny spadek ilości odprowadzonych ścieków.
W roku 2015 oczyszczonych zostało 99,4% łącznej ilości odprowadzonych ścieków (w Polsce
średnio 95,0%). Największą ilość ścieków wymagających oczyszczenia odprowadzono z terenu
miasta Lublin oraz powiatu puławskiego.
W latach 2013-2014
na
terenie
województwa
funkcjonowało 65 oczyszczalni
przemysłowych i 286 komunalnych (źródło: GUS).
W roku 2015 liczba
oczyszczalni przemysłowych
wzrosła
do
66.
Wykaz
oczyszczalni ścieków funkcjonujących na terenie województwa lubelskiego wraz
z odprowadzonymi ładunkami
w
roku
2015
(przyjęto
kryterium powyżej 2000 RLM)
zawarto w tabeli 3. Według
fot. Archiwum WIOŚ
danych GUS w roku 2015 Oczyszczalnia ścieków Hajdów
największa
ilość
ścieków
komunalnych została odprowadzona z oczyszczalni zlokalizowanych w dużych ośrodkach
miejskich, takich jak: Lublin, Biała Podlaska, Chełm, Zamość oraz powiatów: łukowskiego
i puławskiego. W przypadku ścieków przemysłowych największa ilość odprowadzona została
z terenu miasta Lublin oraz powiatów: łęczyńskiego oraz puławskiego. Związane jest
to z funkcjonowaniem: Zakładów Azotowych w Puławach, Elektrowni Lublin-Wrotków oraz
Lubelskiego Węgla „Bogdanka” S.A. w Bogdance, w wyniku działalności którego powstają duże
ilości wód dołowych.
Strona 28
Lp.
Tabela 3. Wykaz oczyszczalni ścieków funkcjonujących w województwie lubelskim - stan na dzień 31 grudzień 2015 r. (źródło: WIOŚ)
Nazwa oczyszczalni
Powiat
Rodzaj oczyszPrzepustowość
Ilość
Odbiornik
Ładunki zanieczyszczeń w ściekach oczyszczonych [kg/rok]
czalni
m3/d
ścieków
BZT5
ChZT
zawiesina
azot
fosfor
m3/d
ogólna
ogólny
ogólny
1.
Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych
Sp. z o.o. w Międzyrzecu Podlaskim
bialski
Miejska
3 000
1 599
2.
bialski
Miejska
600
3.
Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. w Terespolu
Gmina Kodeń
bialski
Gminna
4.
Gmina Konstantynów
bialski
5.
Gmina Leśna Podlaska
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Uwagi
Krzna
3502
48213
6479
3246
116
449
Bug
3192
17473
4992
-
-
w 2015r.przebudowa
oczyszczalni
-
600
135
Grabar Kałamanka
276
2831
662
-
-
-
Gminna
400
183
Czyżówka
208
2137
651
-
-
-
bialski
Gminna
400
130
Klukówka
229
1725
285
-
-
-
Gmina Piszczac - oczyszczalnia w Piszczacu
"EKO-BUG" Sp. z o.o. w Kobylanach Oczyszczalnia w Kroszczynie
Gmina Wisznice - oczyszczalnia w
Wisznicach
Gmina Janów Podlaski
bialski
Gminna
360
245
Lutnia
1455
8642
1545
-
-
-
bialski
Gminna
465
341
2084
13532
1711
-
-
-
bialski
Gminna
380
314
Czapelka (poprzez
rów melioracyjny)
Zielawa
1089
10086
1444
-
-
-
bialski
Gminna
400
230
Czyżówka
651
4516
1080
-
-
-
„SEDAR” S.A. w Międzyrzecu Podklaskim
„KAROL” Spółka z o. o., Sp. k. Strzakły
koło Międzyrzeca Podlaskiego
Przedsiębiorstwo ProdukcyjnoHandlowe MIKA, Kazimierz Mikołajczak
Word Meat Industry Sp. z o.o. Zaklad
Mięsny w Zalesiu
bialski
Przemysłowa
1 200
521
Krzna Południowa
4214
14353
4784
5215
474
-
bialski
Przemysłowa
150
79
Krzna Północna
409
1235
275
815
25
-
bialski
Przemysłowa
800
146
Czyżówka
561
2991
723
483
48
-
bialski
Przemysłowa
185
4
6
15
8
30
0.3
-
rz. Krzna (poprzez
rów melioracyjny)
Strona 29
Lp.
14.
Nazwa oczyszczalni
Powiat
Rodzaj oczyszczalni
Przepustowość
m3/d
Ilość
ścieków
m3/d
Odbiornik
bialski
grodzki
Miejska
12 000
8 965
Krzna
biłgorajski
Miejska
8 000
4 224
biłgorajski
Gminna
760
biłgorajski
Gminna
biłgorajski
azot
ogólny
Uwagi
BZT5
ChZT
zawiesina
ogólna
fosfor
ogólny
18390
137131
34767
51932
1099
-
Czarna Łada
15416,6
101749,56
20812,41
20628,74
1618,84
-
294
Złota Nitka
1880,0
6420,0
1936,0
151
Złota Nitka
515,84
3313,80
795,31
Gminna
450
184
Złota (Dąbrówka)
194,3
2747,0
254,6
nie dotyczy
nie dotyczy
nie dotyczy
-
460
nie dotyczy
nie dotyczy
nie dotyczy
biłgorajski
Gminna
300
118
Borowina
184,9
1462,0
193,5
nie dotyczy
nie dotyczy
-
chełmski
Gminna
320
129
Rejka
503,54
2 678,15
383,20
-
-
-
chełmski
Gminna
280
114
Lepietucha
943,22
4 570,96
1 274,89
-
-
-
Świnka
180,09
1 923,56
278,78
-
-
-
21.
Bialskie Przedsiębiorstwo Wodociągów
i Kanalizacji "WOD-KAN" Sp. z o.o. w
Białej Podlaskiej
Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o.Oczyszczalnia przy ul.
Krzeszowskiej 21
Tarnogrodzki Zakład Komunalny Sp. z
o.o. Oczyszczalnia w Tarnogrodzie
Zakład Gospodarki Komunalnej w Obszy Oczyszczalnia w Zamchu
Zakład Gospodarki Komunalnej w Potoku Górnym Oczyszczalnia w Zagródkach
Zakład Gospodarki Komunalnej w
Potoku Górnym Oczyszczalnia w Lipinach Dolnych
Gmina Rejowiec - Oczyszczalnia Rejowiec
Gmina Sawin
22.
Gmina Wierzbica
chełmski
Gminna
300
153
23.
ZWiK Rejowiec Fabryczny
chełmski
Gminna
800
217,0
Rejka
146,49
1 860,89
253,39
-
-
-
24.
Gmina Kamień
chełmski
Gminna
236
118,0
Udal
258,68
2 009,05
280,23
-
-
-
25.
Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki
Komunalnej
Sp. z o.o. w Chełmie
Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej
i Mieszkaniowej Sp. z o.o. w Hrubieszowie
Oczyszczalnia przy ul. Gródeckiej 116
chełmski
grodzki
Miejska
13 000
7 797
Uherka
9878
118713
22981
14199
2225
-
hrubieszowski
Miejska
3 300
1 993
Huczwa
3498,90
29278,74
8758,16
7456,31
472,83
-
15.
16.
17.
18.
19.
20.
26.
Strona 30
-
Lp.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
Nazwa oczyszczalni
Gminny Zakład Komunalny w Mirczu
Oczyszczalnia w Mirczu
Komunalny Zakład Oczyszczania w
Werbkowicach
Oczyszczalnia w Werbkowicach
SÜDZUCKER Polska S.A. "Cukrownia
Strzyżów"
Krajowa Spółka Cukrowa S.A. w Toruniu
Oddział "Cukrownia Werbkowice" w
Werbkowicach
REAL S.A. Siedlce
Zakład Produkcji Koncentratów w Nieledwi
Zakład Gospodarki Komunalnej
w Janowie Lubelskim
Zakład Przetwórstwa Mięsa
„MATTHIAS” Sp. z o.o.
w Kolonii Zamek
Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o.
w Krasnymstawie
Krajowa Spółka Cukrowa S.A.
w Toruniu Oddział "CUKROWNIA
KRASNYSTAW" w Krasnymstawie
36.
CERSANIT IV Sp. z o.o. Krasnystaw
37.
Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska
w Krasnymstawie
Kraśnickie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Kraśniku
38.
Powiat
Rodzaj oczyszczalni
Przepustowość
m3/d
Ilość
ścieków
m3/d
hrubieszowski
hrubieszowski
Gminna
250
121
Gminna
475
193
hrubieszowski
hrubieszowski
Przemysłowa
1 000
439
Przemysłowa
5 000
2999 (okresowy przez
64 dni)
hrubieszowski
Przemysłowa
3 160
janowski
Miejska
janowski
Odbiornik
BZT5
ChZT
217,9782
2642,16
242,198
4573,47
17480,34
6521,05
Bug
726,03
4941,21
Huczwa
4127,93
230
Białka
8 105
2 026
Przemysłowa
360
93
krasnostawski
Miejska
3 000
1 754
krasnostawski
Przemysłowa
przemysłowe 6000
bytowe - 500
krasnostawski
krasnostawski
kraśnicki
Przemysłowa
Bukowa (poprzez
rów melioracyjny)
Huczwa (poprzez
rów melioracyjny)
zawiesina
ogólna
azot
ogólny
Uwagi
fosfor
ogólny
nie dotyczy
nie dotyczy
nie dotyczy
nie dotyczy
-
1020,93
1920
-
20927,67
6047,90
4114,50
nie dotyczy
nie dotyczy
842,56
4403,49
1034,09
nie dotyczy
nie dotyczy
-
Białka
1169
10540
3228
1605
6812
-
Sanna
180
1507
363
232
20
Wieprz
2959,8
21505,9
2715,5
3842,7
64
Eksploatowana od
2008 r.
-
414,5
112,9
Wieprz
627,8
308,2
17254,2
1602,3
1770
438,9
1891,2
210,3
-
4 008
662,3
Wieprz
1015,3
6744,6
1184,5
1377,9
124,2
-
Przemysłowa
2 060
1332
Żółkiewka
6724,7
27312,0
5265,9
5858,5
760,0
-
Miejska
12 500
54 496
8648
54037
16328
18806
722
-
Wyżnica
Strona 31
-
-
Lp.
39.
40.
41.
42.
43.
Nazwa oczyszczalni
w Opolu Lubelskim Zakład Produkcyjny w Kraśniku
Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Lubartowie - Oczyszczalnia Ścieków w Lubartowie
Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów
i Kanalizacji
Sp. z o.o. w Lublinie Oczyszczalnia ścieków przy składowisku w Rokitnie
Spółdzielnia Mleczarska "Michowianka"
w Michowie
Gmina Spiczyn
- oczyszczalnia w Spiczynie
44.
Gmina Jeziorzany
- oczyszczalnia w Jeziorzanach
45.
i Kanalizacji Sp. z o.o. w Lublinie Oczyszczalnia Ścieków "Hajdów" ul. Łagiewnicka 5
i Mieszkaniowej w Bełżycach
Bychawskie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. w Bychawie
w Niemcach
OSMOFROST Sp. z o.o. w Osmolicach
46.
47.
48.
49.
Powiat
Rodzaj oczyszczalni
Przepustowość
m3/d
Ilość
ścieków
m3/d
kraśnicki
Przemysłowa
600
178
lubartowski
Miejska
6 100
lubartowski
Gminna
lubartowski
Odbiornik
BZT5
ChZT
Wyżnica
308
1750
720
739
106
-
2 880
Wieprz
5730
39775
8797
13645
1022
-
800
209
ziemia
275
2751
359
-
-
-
Przemysłowa
1 200
524
3440
18027
4300
3880
302
-
lubartowski
Gminna
200
44
Dopływ spod Michowa
Bystrzyca
34
323
60
-
-
lubartowski
Gminna
200
58
Struga
284
1563
427
-
-
lubelski
Miejska
135 000
58 163
118886
685719
216543
154977
10615
Uruchomiona w
2012 r.
Uruchomiona w
2012 r.
-
lubelski
Miejska
3 000
823
Krężniczanka
1074
8300
2115
-
-
-
lubelski
Miejska
1 440
686
Kosarzewianka
1590
11642
4046
-
-
-
lubelski
Gminna
500
461
1372
8945
2584
-
-
-
lubelski
Przemysłowa
1 000
224
Dopływ spod Niemiec
Bystrzyca
629
3849
1790
1659
114
-
Bystrzyca
Strona 32
zawiesina
ogólna
azot
ogólny
Uwagi
fosfor
ogólny
Lp.
50.
51.
52.
Nazwa oczyszczalni
AGRAM S.A.
ul. Mełgiewska 104
20-234 Lublin
Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej
Sp. z o.o. w Łęcznej
Spółka Wodno-Ściekowa w Milejowie
Powiat
Rodzaj oczyszczalni
Przepustowość
m3/d
Ilość
ścieków
m3/d
Odbiornik
lubelski
Przemysłowa
850
133
łęczyński
Miejska
4 700
łęczyński
Przemysłowa
zawiesina
ogólna
azot
ogólny
Uwagi
BZT5
ChZT
fosfor
ogólny
Czechówka
120
754
165
598
77
-
1 823
Świnka
1675
18744
2751
-
-
-
7 200
1 216
Wieprz
3720
17484
3068
2260
1532
-
Świnka
12035
-
119948
-
-
-
Krzna Południowa
16404
102322
19108
21785
1186
-
727
6053
1081
-
-
-
597
4938
899
-
-
-
53.
Lubelski Węgiel "BOGDANKA" S.A.
w Bogdance
łęczyński
osadnik wód
dołowych
-
54.
Przedsiębiorstwo Usług
i Inżynierii Komunalnej
Sp. z o.o. w Łukowie
Miejski Zakład Gospodarki Komunalnej
w Stoczku Łukowskim
łukowski
Miejska
12 782
wody dołowe:
15 776
7 952
łukowski
Miejska
850
442
56.
Gmina Adamów
Łukowski
Gminna
300
236
Świder
(poprzez rów melioracyjny)
Grabówka
57.
Gmina Trzebieszów - oczyszczalnia w
Trzebieszowie
Gmina Trzebieszów oczyszczalnia ścieków
w Płudach
Przedsiębiortwo produkcyjnoHandlowe "AGRO-TOP" Sp. z o.o.
i Mieszkaniowej w Opolu Lubelskim
w Poniatowej
SOKPOL KONCENTRATY
Sp. z o.o. w Zagłobie
łukowski
Gminna
123
91
Krzna Północna
74
640
93
-
-
-
łukowski
Gminna
360
227
251
2651
882
-
-
-
łukowski
Przemysłowa
160
73
Krzna Północna
(poprzez rów melioracyjny)
row melioracyjny
148
900
212
482
21
-
opolski
Miejska
3 900
2 102
Jankówka
1611
16878
2892
5098
407
-
opolski
Miejska
3 200
1 189
Poniatówka
1966
16335
2943
6294
347
-
opolski
Przemysłowa
600
27
Wrzelówka
52
378
238
-
-
-
55.
58.
59.
60.
61.
62.
Strona 33
Lp.
Nazwa oczyszczalni
Powiat
Rodzaj oczyszczalni
Przepustowość
m3/d
Ilość
ścieków
m3/d
opolski
Przemysłowa
1 400
293
parczewski
Miejska
2 000
puławski
Miejska
puławski
Odbiornik
BZT5
ChZT
Wrzelowianka
631
2886
1005
118
15
-
1 091
Piwonia
2349
22993
3434
-
-
-
17 500
9 360
Wisła
18004
136654
22206
-
-
-
Miejska
2 000
1 607
Bystra
1495
13488
2375
-
-
-
puławski
Miejska
900
513
Wisła
1544
11940
2102
-
-
-
puławski
Przemysłowa
COŚP - 21600
BOŚ -10600
BOŚF - 1440
249 533
Wisła
317868
2213235
2696868
-
-
-
MATERNE-POLSKA
Sp. z o.o. w Łopatkach
Gmina Kurów
- oczyszczalnia w Kurowie
puławski
Przemysłowa
1 700
426
Ciek bez nazwy
772
6006
3247
1446
42
-
puławski
Gminna
600
148
Struga Kurowska
200
1719
249
-
-
71.
Miasto Radzyń Podlaski
radzyński
Miejska
3 900
2 915
Białka
2349
27926
5142
8295
125
Oddana
do eksploatacji
w 2013 r.
-
72.
Zakład Komunalny PRYZMAT w Wohyniu
Spółdzielcza Mleczarnia „SPOMLEK”
w Radzyniu Podlaskim
Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej
radzyński
Gminna
375
222
Piwonia
660
3011
861
-
-
-
radzyński
Przemysłowa
2 600
1 267
Białka
3792
14530
5311
2278
448
-
rycki
Miejska
6 990
2 470
Irenka
2614
27043
6941
5856
1171
-
63.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70.
73.
74.
AGRICO S.A. w Łęczycy Zakład Produkcyjny w Kluczkowicach
Zakład Usług Komunalnych
Sp. z o.o. w Parczewie
i Kanalizacji Sp. z o.o. "Wodociągi Puławskie" Oczyszczalnia ścieków w Puławach
ul. Komunalna 35, 24-100 Pulawy
Miejski Zakład Wodociągów
i Kanalizacji w Nałęczowie
Miejski Zakład Komunalny
w Kazimierzu Dolnym
Zakłady Azotowe "PUŁAWY" S.A.
w Puławach
Strona 34
zawiesina
ogólna
azot
ogólny
Uwagi
fosfor
ogólny
Lp.
Nazwa oczyszczalni
Powiat
Rodzaj oczyszczalni
Przepustowość
m3/d
Ilość
ścieków
m3/d
ryckii
Miejska
6 000
1 605
rydzki
Gminna
140
77
Odbiornik
zawiesina
ogólna
azot
ogólny
Uwagi
BZT5
ChZT
fosfor
ogólny
4588
27395
8415
-
-
-
90
1224
366
1146
317
Mełgiewka
6213
46942
11520
-
-
Uruchomiona w
2012 r.
-
Sp. z o.o. w Rykach
75.
76.
Miejski Zakład Gospodarki Komunalnej
Sp. z o.o. w Dęblinie
Gmina Kłoczew
- oczyszczalnia w Kłoczewie
Wisła
Okrzejka
77.
Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego
"PZL-ŚWIDNIK" S.A. w Świdniku
świdnicki
Przemysłowa
mech- biol 2160 chem. 2280
1 099
78.
w Piaskach
Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej
i Mieszkaniowej Sp.z o.o. w Tomaszowie Lubelskim
Oczyszczalnia przy ul. Petera 1
Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych
Sp. z o.o.
Oczyszczalnia w Tyszowcach
Gminny Zakład Usług Komunalnych w
Suścu
Oczyszczalnia w Suścu
Gmina Łaszczów
Oczyszczalnia w Dobużku
świdnicki
Przemysłowa
350
272
Giełczew
1051
5352
1080
-
-
-
tomaszowski
Miejska
6 300
4 461
Sołokija
8793
58949
21658
15 641,65
1451,33
-
tomaszowski
Gminna
200
85
Huczwa
683,29
3416,49
838,59
-
-
-
tomaszowski
Gminna
300
162
Jeleń
201,99
2126,19
537,46
-
-
-
tomaszowski
Gminna
300
127
437,67
3089,72
464,62
-
-
-
tomaszowski
tomaszowski
Gminna
180
120
Kmiczynka (poprzez rów melioracyjny)
Żyłka
421,99
3296,85
316,49
-
-
-
Gminna
493
88
Rachanka
131,20
876,80
160,00
-
-
-
79.
80.
81.
82.
83.
84.
Gmina Bełżec
Oczyszczalnia w Bełżcu
Gmina Rachanie
Oczyszczalnia w Michalowie Kolonii
Strona 35
Lp.
85.
86.
87.
88.
89.
90.
91.
92.
93.
94.
95.
96.
Nazwa oczyszczalni
Powiat
Rodzaj oczyszczalni
Przepustowość
m3/d
Ilość
ścieków
m3/d
Odbiornik
BZT5
ChZT
zawiesina
ogólna
azot
ogólny
Uwagi
fosfor
ogólny
Zakład Mleczarski Sp. z o.o. w Łaszczowie
Uren Coldstores Sp. z o.o.
z siedzibą w Dobużku
tomaszowski
tomaszowski
Przemysłowa
1 179
295
Kanał Hopkie
426,2
3218,88
1031,02
644,97
92,60
-
Przemysłowa
1 350
112
251,29
1702,23
2776,44
204,40
23,71
-
BETASOAP Sp. z o.o.w Warszawie
Zakład Produkcyjny Tyszowce
Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki
Komunalnej
Sp. z o.o. we Włodawie
Gminny Zakład Usług Komunalnych Sp.
z o.o. w Urszulinie
SCO-PAK S.A. Warszawa Fabryka
Papieru w Orchówku
Przedsiębiorstwo UsługowoProdukcyjne Sp. z o. o. Wola Uhruska
Zakład Gospodarki Komunalnej Sp. z
o.o. w Szczebrzeszynie, Oczyszczalnia,
ul. Nadrzeczna 220 w Szczebrzeszynie
Zakład Gospodarki Komunalnej w
Zwierzyńcu
Oczyszczalnia, ul. Dębowa 16 w Zwierzyńcu
Gmina Radecznica
Oczyszczalnia w Radecznicy
Zakłady Tłuszczowe w Bodaczowie
Sp. z o.o. w Gdańsku
Oczyszczalnia przy Al.1- Maja 16
tomaszowski
włodawski
Przemysłowa
770
225
Kmiczynka (poprzez rów melioracyjny)
Kanał Lipowiecki
1566,26
5605,55
1209,32
306,24
11,54
-
Miejska
4 800
1 709
Bug
2729,88
24269,9
4050,6
9409,1
293,0
-
włodawski
Gminna
287
137
Ciek Bubnowo
163,0
1467,3
200,7
włodawski
Przemysłowa
1200
136
Bug
462,8
2662,2
434,6
włodawski
Gminna
203
195,5
Bug
830,0
5192,1
1138,3
zamojski
Gminna
800
356
Wieprz
1279,63
8314,36
439,10
-
-
-
zamojski
Gminna
500
559
Wieprz
1641,79
9116,56
1896,73
-
-
-
zamojski
Gminna
250
130
Gorajec
110,58
1067,81
163,73
-
-
-
zamojski
Przemysłowa
2 300
1 437
Wieprz
11715,28
56923,77
11977,60
6603,51
1038,51
-
zamojski
grodzki
Miejska
25 000
11 591
Łabuńka
13115,23
166267,29
24115,10
38161,01
2115,35
-
Strona 36
14,9
11,4
-
Na przestrzeni lat 2013-2015 zauważalny jest spadek ładunków odprowadzanych
zanieczyszczeń. Zadecydowało o tym zmniejszenie ilości odprowadzanych ścieków oraz
zwiększenie efektywności oczyszczania. Zestawienie wielkości odprowadzanych ładunków
podstawowych zanieczyszczeń przedstawia wykres 1.
Ładunek
[kg/rok]
5 000 000
Wykres 1. Ładunki
wprowadzanych
zanieczyszczeń
do
wód lub do ziemi
w latach 2013-2015
w
województwie
lubelskim
(źródło:
4 000 000
3 000 000
2 000 000
GUS)
1 000 000
0
2013
BZT5
CHZT
2014
zawiesina ogólna
2015
azot ogólny
fosfor ogólny
Ścieki podlegały w większości oczyszczeniu biologicznemu z podwyższonym usuwaniem
biogenów - 55,3% ogółu ścieków oczyszczanych, zaś oczyszczaniu mechanicznemu podlegało
19,5% ścieków (wykres 2).
Łączna ilość
ścieków
[hm3/rok]
Wykres 2. Udział ścieków
oczyszczonych
mechanicznie,
chemicznie, biologicznie, z podwyższonym usuwaniem biogenów w ściekach odprowadzanych w latach 2013-2015 z terenu województwa lubelskiego
80,0
60,0
40,0
(źródło: GUS)
20,0
0,0
2013
2014
Rok
ścieki nieoczyszczone
oczyszczane biologicznie
oczyszczane mechanicznie
2015
oczyszczane z podw.usuw. biogenów
oczyszczane chemicznie
W latach 2013-2015 na terenie województwa lubelskiego oddano do eksploatacji 955 km
sieci kanalizacyjnej. W 2015 r. wynosiła ona 6 278,9 km i stanowiła 4,2% długości sieci w Polsce.
Nadal zauważalna jest dysproporcja w długości sieci kanalizacyjnej dostępnej w miastach oraz
na terenach wiejskich. W roku 2015 z sieci kanalizacyjnej korzystało 94,6% mieszkańców miast
i 39,6% mieszkańców wsi.
Strona 37
Składowiska odpadów
Potencjalnymi punktowymi źródłami zanieczyszczeń wód powierzchniowych
i podziemnych są odcieki ze składowisk odpadów, w szczególności tych, na których składowane
są odpady niebezpieczne. W roku 2015 liczba funkcjonujących składowisk komunalnych
na terenie województwa lubelskiego zmalała z 56 (rok 2013) do 39 składowisk. Związane jest
to m.in. z rozwojem Regionalnych Instalacji do Przetwarzania Odpadów Komunalnych, które
przejmują ich rolę. Składowiska, także te zamknięte, podlegają monitorowaniu przez
eksploatujących lub nadzorujących, w celu śledzenia ich wpływu na środowisko.
Działalność górnicza
Na terenie województwa lubelskiego funkcjonują kopalnie węgla kamiennego
w miejscowościach Bogdanka, Nadrybie oraz Stefanów. Proces wydobywczy związany jest
z zaburzeniem gospodarki wodnej w związku z prowadzonymi odwodnieniami terenu,
co powoduje powstawanie lejów depresyjnych.
Wody kopalniane i wody przesączające się z hałd stanowią potencjalne źródło
zanieczyszczenia wód powierzchniowych, Charakteryzują się obniżonym pH, zasoleniem oraz
podwyższoną zawartością związków żelaza i siarczanów. Deformacje terenu spowodowane
działalnością górniczą wpływają na zmiany stosunków wodnych na powierzchni, podtopienia
i zabagnienia terenu oraz powstawanie zalewisk. Zjawiska te zaburzają równowagę ekologiczną
w obszarze funkcjonowania kopalni.
Incydentalne skażenia środowiska gruntowo-wodnego.
Zdarzenia tego rodzaju zdarzają się rzadko. W latach 2013-2015 WIOŚ w Lublinie
odnotował 4 zdarzenia, które zostały zakwalifikowane jako poważne awarie stanowiące
zagrożenie dla wód – trzy w roku 2014 i jedno w roku 2015.
4. Obszarowe źródła zanieczyszczeń
Zanieczyszczenia obszarowe stanowią najtrudniejszą do kontrolowania, a przez to bardzo
groźną formę presji ze względu na fakt, że stężenia wprowadzanych zanieczyszczeń są niewielkie,
jednak ulegając kumulacji doprowadzają do znaczącej degradacji stanu wód.
Zanieczyszczenia obszarowe mogą pochodzić zarówno z terenów wiejskich, jak
i zurbanizowanych, na których zanieczyszczenia w postaci pyłów, substancji organicznych
(w tym WWA), oraz soli w okresie zimowym są spłukiwane wraz z opadem atmosferycznym
i przenikają do wód podziemnych, bądź spływają bezpośrednio do rzek.
Na terenie województwa lubelskiego zanieczyszczenia obszarowe pochodzą głównie
ze źródeł rolniczych bądź bytowych z terenów nieobjętych kanalizacją. Lubelszczyzna należy
do regionów charakteryzujących się znaczącą rolą sektora rolniczego - udział użytków rolnych
stanowi około 70% całkowitej powierzchni województwa. Zagrożenie dla wód stanowią
wypłukiwane z pól odcieki zawierające nawozy naturalne i mineralne, a także środki ochrony
roślin. Zawarte w nawozach substancje biogenne są powodem eutrofizacji wód. Czynnikiem
decydującym o wielkości zagrożenia tego typu presją jest przestrzeganie przez rolników
i hodowców Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych, będącym zbiorem zasad, porad i zaleceń,
które mają minimalizować tego typu zagrożenia.
Strona 38
Stan
Rzeki
W roku 2015, zgodnie z zasadą dziedziczenia, dokonano oceny stanu wód dla 155
jednolitych części wód powierzchniowych (jcwp) rzecznych spośród wszystkich 352 jcwp
w województwie. W ocenie uwzględniono dane z monitoringu diagnostycznego dla 81 jcwp monitorowanych w latach 2010-2015 oraz z monitoringu operacyjnego dla 74 jcwp monitorowanych
w latach 2013-2015. Podstawą dokonania oceny było rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia
30 października 2014 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości. Na wykresie 3 przedstawiono wyniki klasyfikacji
poszczególnych grup elementów służących klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
I lub co najmniej II
dla substancji z grupy
3.6
II
III
IV
klasyfikacja elementów
biologicznych
klasyfikacja
klasyfikacja
elementów
elementów
fizykochemicznych fizykochemicznych 3.6
3.1-3.5
V lub poniżej II
dla substancji z grup
3.1-3.6
Wykres 3. Procentowy rozkład klas poszczególnych elementów oceny stanu/potencjału ekologicznego (źródło: WIOŚ)
Analizując szczegółowo wskaźniki jakości zauważa się, że w grupie elementów
biologicznych wskaźnikiem determinującym zły stan w każdym niemal przypadku była
ichtiofauna. Dla 15 jcwp była ona wskaźnikiem obniżającym ocenę stanu ekologicznego, natomiast
tylko dla jednej jcwp wskaźnikiem tym były makrobezkręgowce bentosowe. Zaledwie 10%
wyników ichtiofauny osiągnęło II klasę, klasę III - 20%, IV - 38%, V - 32%. Zdecydowanie
najwyżej sklasyfikowanym indeksem był makrofitowy indeks rzeczny (MIR), dla którego 52%
badanych jcw osiągnęło II klasę.. Analiza wskaźników z grupy elementów fizykochemicznych
wykazała, że ich klasyfikację obniżyły głównie wskaźniki zanieczyszczeń organicznych
ChZT-Mn, ChZT-Cr oraz OWO. W 30% monitorowanych jcwp odnotowano wyniki obydwu
indeksów ChZT poniżej stanu dobrego (PSD), natomiast wskaźnik OWO został sklasyfikowany
jako PSD w 10% badanych jcwp. Od lat odnotowuje się w wodach Lubelszczyzny również wysoką
zawartość fosforanów. Aż 24% monitorowanych jcwp nie osiągnęło co najmniej II klasy.
Nie odnotowano natomiast żadnych przekroczeń dla elementów fizykochemicznych z grupy 3.6,
obejmujących syntetyczne i niesyntetyczne zanieczyszczenia nieorganiczne.
Klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego dokonano dla 155 jcwp, w tym dla 91 naturalnych oraz 66 sztucznych i silnie zmienionych. Żadna jcwp nie osiągnęła bardzo dobrego stanu
ani maksymalnego potencjału ekologicznego. Odsetek wód o stanie dobrym był większy dla wód
Strona 39
sztucznych i silnie zmienionych i wyniósł 9%, podczas gdy dla wód naturalnych zaledwie 3%.
Najwięcej jcwp osiągnęło umiarkowany stan/potencjał ekologiczny, procentowy udział jcwp
naturalnych i silnie zmienionych o tym stanie był zbliżony i wyniósł odpowiednio 24% i 21%.
Niższą jakość jcwp naturalnych potwierdza większy odsetek sklasyfikowany w stanie słabym
(14%), niż jcwp sztucznych i silnie zmienionych, dla których wyniósł on 9%. Stan zły
osiągnęło 5% jcwp zarówno naturalnych jak i silnie zmienionych. Klasyfikację stan/potencjału
ekologicznego zaprezentowano na wykresach 4 i 5 oraz mapie 1.
3%
dobry
24%
Wykres 4. Klasyfikacja stanu
ekologicznego
naturalnych
jcwp w województwie lubelskim (źródło: WIOŚ)
umiarkowany
słaby
54%
zły
14%
nie badano
5%
9%
dobry
21%
umiarkowany
słaby
57%
Wykres 5. Klasyfikacja potencjału ekologicznego sztucznych i silnie zmienionych jcwp w województwie lubelskim (źródło: WIOŚ)
zły
8%
nie badano
5%
Stan chemiczny oceniono na podstawie wyników badań substancji priorytetowych
i innych zanieczyszczeń prowadzonych we wszystkich punktach pomiarowo - kontrolnych
monitoringu diagnostycznego. Wszystkie, z wyjątkiem jednej jcwp, osiągnęły dobry stan
chemiczny. Jcwp Bystrzyca od Zb. Zemborzyckiego do ujścia ze względu na przekroczenie
wartości średniorocznej trifluariny została oceniona poniżej stanu dobrego. Na wykresie 6 oraz
mapie 2 przedstawiono ocenę stanu chemicznego
0,3%
22,7%
Wykres 6. Ocena stanu chemicznego
jcwp w województwie lubelskim
dobry
poniżej stanu
dobrego
(źródło: WIOŚ)
nie badano
77,0%
Strona 40
Mapa 5. Ocena stanu i potencjału ekologicznego jcwp województwa lubelskiego (źródło:
WIOŚ)
Mapa 6. Ocena stanu chemicznego jcwp
w województwie lubelskim (źródło: WIOŚ)
Strona 41
Elementem oceny stanu wód jest spełnienie wymagań ustanowionych dla obszarów
chronionych, dla których prowadzono monitoring na:
 4 jcwp przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych,
 142 jcwp zlokalizowanych na obszarach wrażliwych na eutrofizację wywołaną
zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych,
 4 jcwp na obszarach narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu, pochodzącymi
ze źródeł rolniczych,
 63 jcwp zlokalizowanych na obszarach przeznaczonych do ochrony siedlisk lub
gatunków, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem
w ich ochronie, ustanowionych jako obszary Natura 2000.
Nie prowadzono monitoringu jcwp przeznaczonych do poboru wody na potrzeby
zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia, gdyż na terenie województwa lubelskiego nie
wyznaczono takich obszarów.
Ocenę spełnienia wymagań dla obszarów chronionych przeprowadzono w oparciu
o rozporządzenie klasyfikacyjne oraz - w odniesieniu do wód wrażliwych na zanieczyszczenia
związkami azotu ze źródeł rolniczych - rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia
2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu
ze źródeł rolniczych.
Spośród 155 jcwp badanych w ramach monitoringu obszarów chronionych tylko 27 jcwp
(21%) spełniło wymagania dla tych obszarów. Ocenę spełnienia wymagań zaprezentowano na
mapach 3 i 4.
Analizując wyniki eutrofizacji jcwp, twierdzono, że 80% jcwp w województwie jest
zagrożonych eutrofizacją, jednak w żadnej jcwp nie odnotowano stężeń azotanów powyżej
50 mg/l Wartość ta jest wartością graniczną, powyżej której uznaje się wody za zeutrofizowane.
Najwyższą zawartość azotanów charakteryzowała się jcwp Złota Nitka (22 mg/l), najniższą
zaś jcwp Rudka (0,75 mg/l). Średnia wartość dla wszystkich jcwp w województwie nie była
wysoka i wyniosła 5,3 mg/l.
Rzeka Bug
fot. A. Iwaniuk
Strona 42
Mapa 7. Ocena spełnienia wymagań
dla obszarów chronionych ustanowionych jako jcwp przeznaczone
do celów kąpieliskowych i obszarów
ochrony siedlisk i gatunków, dla
których stan jest zależny od jakości
wód w województwie lubelskim
(źródło: WIOŚ)
Krowie Bagno – obszar chroniony Natura 2000
fot. A. Iwaniuk
Strona 43
Mapa 8. Ocena spełnienia wymagań dla obszarów chronionych wyznaczonych jako wrażliwe na eutrofizację ze źródeł
komunalnych i narażonych na
zanieczyszczenia
związkami
azotu pochodzenia rolniczego
(źródło: WIOŚ)
2%
38%
dobry
zły
Ocenie stanu wód poddano 155 jcwp, przy
czym został on określony dla 140 jcwp.
Dla 15 jcwp, pomimo dobrego stanu/potencjału
ekologicznego, nie było to możliwe ze względu
na brak oceny stanu chemicznego. Ocenę stanu
wód zaprezentowano na mapie 5 i wykresie 7.
nie badano
60%
Wykres 7. Ocena stanu wód
(źródło: WIOŚ)
Strona 44
Ocena wykazała, że zaledwie 5 jcwp, co przekłada się
na 2% wód, posiada stan dobry.
Istotny jest jednak fakt, ze udział
wskaźników sklasyfikowanych
poniżej stanu dobrego zmniejszył się i wykazuje tendencję
poprawy. Szczegółowa analiza
monitorowanych wskaźników
w latach 2010-2012 oraz 20132015 przedstawiona została
w opracowaniu „Stan jednolitych części wód powierzchniowych badanych w latach 20102015” dostępnym na stronie internetowej WIOŚ.
Mapa 5. Ocena stanu wód
(źródło: WIOŚ)
Jeziora
Zgodnie z wymaganiami Ramowej
Dyrektywy Wodnej za jednolitą część
wód jeziornych przyjmuje się jezioro
o powierzchni większej niż 50 ha. W latach
2010-2015 monitoringiem objęto 17 jezior
Jezioro Brudzieniec
fot. A. Iwaniuk
(13 naturalnych i 4 uznane za silnie
zmienione części wód) z terenu województwa lubelskiego. Wszystkie jeziora położone
są w obszarze dorzecza Wisły. Badania jednolitych części wód powierzchniowych (jcwp)
jeziornych, prowadzone były w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego, przy czym
monitoringiem diagnostycznym objęto 1 jezioro – Białe Włodawskie należące do grupy jezior
reperowych badanych corocznie.
Strona 45
Oceny jezior badanych w latach 2010-2015 zostały wykonane w oparciu o obowiązujące
rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód
powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych, a następnie
zweryfikowane na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Instytucie Ochrony
Środowiska – Państwowym Instytucie Badawczym. Przy opracowywaniu ocen jezior zastosowano
zasady dziedziczenia wyników i ocen, za obowiązującą przyjmując ocenę z ostatniego roku badań.
Wyniki klasyfikacji elementów wchodzących w skład oceny stanu/potencjału ekologicznego 17 jcwp jeziornych badanych w latach 2010-2015 przedstawia wykres 8.
100%
90%
I klasa (I lub II klasa
el. fizchem. 3.6)
80%
70%
II klasa
60%
50%
III klasa
40%
30%
20%
IV klasa
10%
0%
klasyfikacja klasyfikacja
el.
el. fizchem.
biologicznych (3.1-3.5)
klasyfikacja
el. fizchem.
3.6
Wykres 8.
Klasyfikacja
elementów stanu/potencjału
ekologicznego
jezior
badanych w latach 2010 2015 (źródło: WIOŚ)
V klasa (poniżej stanu
dobrego el. fizchem.)
Klasyfikacja elementów biologicznych przedstawiała się następująco: I klasę uzyskało
1 jezioro, II klasę – 7 jezior, III klasę - 5 jezior oraz po 2 jeziora – IV i V klasę. Głównymi
wskaźnikami decydującymi o klasie były: multimetriks fitoplanktonowy PMPL, makrofitowy
indeks ESMI oraz ichtiofauna. Wskaźniki fizykochemiczne w przypadku 10 badanych jezior
spełniały wymagania stanu dobrego
(I/II klasa), w pozostałych 7 jeziorach sklasyfikowane zostały poniżej
stanu dobrego; przekroczenia dotyczyły głównie przezroczystości
i warunków tlenowych, w przypadku dwóch jezior były to również substancje biogenne. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych z grupy 3.6 - specyficznych
zanieczyszczeń
syntetycznych
i niesyntetycznych wypadła najkorzystniej, nie stwierdzono przekroJezioro Płotycze
fot. A. Iwaniuk
czeń wartości granicznych dla
stanu dobrego.
Ocenę stanu ekologicznego lub potencjału ekologicznego wykonano dla wszystkich
badanych 17 jcwp jeziornych. Wyniki oceny przedstawiono na mapie 6.
Strona 46
Mapa 9. Ocena stanu/potencjału ekologicznego jezior badanych w latach 2010-2015 (źródło: WIOŚ)
Strona 47
Spośród zbadanych 13 naturalnych jcwp jeziornych województwa lubelskiego, bardzo
dobry stan ekologiczny przypisano 1 jcwp, stan dobry – 5 jcwp, stan umiarkowany – 4 jcwp, stan
słaby 1 oraz stan zły 2 jcwp. Spośród 4 badanych, silnie zmienionych jcwp jeziornych dobry
potencjał ekologiczny stwierdzono w 1 jcwp, umiarkowany w 2 jcwp oraz słaby w 1 jcwp.
Nie stwierdzono jezior o maksymalnym i złym potencjale ekologicznym.
Udział procentowy jcwp jeziornych w poszczególnych klasach stanu dla naturalnych
i potencjału ekologicznego dla silnie zmienionych jcwp przedstawiono na wykresach 9 i 10.
31%
8%
15%
Wykres 9. Stan ekologiczny naturalnych jcwp jeziornych województwa
lubelskiego (źródło: WIOŚ)
38%
8%
bardzo dobry
dobry
słaby
zły
umiarkowany
50%
25%
25%
dobry
umiarkowany
Wykres 10. Potencjał ekologiczny
silnie zmienionych jcwp jeziornych
województwa lubelskiego
(źródło: WIOŚ)
słaby
Stan chemiczny wszystkich 17 jezior, wyznaczonych jako jcwp na terenie województwa,
został oceniony na podstawie badań substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego
(substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczających). Wszystkim jeziorom
przypisano dobry stan chemiczny.
Ocenę stanu wód jezior województwa lubelskiego wykonano dla wszystkich badanych
17 jcwp. W przypadku 7 jezior (41% jcwp) stan wód oceniono jako dobry, a 10 akwenom (59%)
przypisano zły stan. Wyniki oceny stanu wód jeziornych za okres 2010-2015 przedstawiono
na mapie 7 oraz wykresie 11.
Strona 48
Mapa 10. Ocena stanu wód jeziornych badanych w latach 2010-2015(źródło: WIOŚ)
Strona 49
59%
Wykres 11. Stan wód jeziornych
badanych w latach 2010-2015
41%
(źródło: WIOŚ)
dobry
zły
8 jezior województwa lubelskiego badanych w latach 2013–2015 objęto dodatkowo
monitoringiem operacyjnym obszarów chronionych przeznaczonych do:
─ ochrony siedlisk lub gatunków (MONA) - 7 jezior
─ celów rekreacyjnych – kąpieliska (MORE) - 1 jezioro.
Zgodnie z rozporządzeniem przyjmuje się, iż jednolita część wód dotrzymuje wymagań
jeśli przypisano jej bardzo dobry lub dobry stan ekologiczny Wymagania te nie zostały spełnione
w przypadku dwóch jezior objętych monitoringiem MONA. Ocenę spełniania wymogów
dodatkowych przez jcwp jeziorne przedstawia mapa 8.
W województwie lubelskim nie wyznaczono jezior wrażliwych na eutrofizację rolniczą
lub komunalną, żadne z jezior wyznaczonych jako jcwp nie jest odbiornikiem ścieków, nie
stwierdzono również zanieczyszczenia wód związkami azotu.
Jezioro Białe Włodawskie
fot. Archiwum WIOŚ
Strona 50
Mapa 11. Ocena spełniania wymogów obszarów chronionych dla jezior badanych w latach 2013-2015 (źródło: WIOŚ)
Strona 51
Wody podziemne
Celem monitoringu jakości wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie
chemicznym wód podziemnych, śledzenie zmian stanu oraz sygnalizacja zagrożeń, zarządzanie
zasobami wód podziemnych i ocena skuteczności podejmowanych działań ochronnych. Główne
zadania ujęte zostały w „Programie Państwowego Monitoringu Środowiska województwa
lubelskiego na lata 2013 – 2015” i obejmowały:
- w ramach sieci krajowej

badanie i ocenę jakości wód podziemnych (monitoring operacyjny) w celu ustalenia stanu
chemicznego JCWPd (Jednolitych Części Wód Podziemnych) uznanych za zagrożone
niespełnieniem przez nie celów środowiskowych oraz w celu określenia zanieczyszczeń
pochodzenia antropogenicznego,
- w ramach sieci regionalnej



badanie i ocenę jakości wód źródeł, jako naturalnych wypływów wód podziemnych na
powierzchnię ziemi (monitoring diagnostyczny) - łącznie w 48 punktach pomiarowych,
badanie i ocenę jakości wód podziemnych na obszarach narażonych na zanieczyszczenia
pochodzenia rolniczego OSN (monitoring operacyjny) - w 5 punktów pomiarowych,
badanie i ocenę jakości wód podziemnych na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego
(monitoring diagnostyczny) - w 5 punktach pomiarowych,
- w ramach sieci lokalnych

badanie i ocenę jakości wód podziemnych wokół składowisk odpadów (monitoring dia-
gnostyczny).
Liczba punktów objętych badaniami monitoringowymi w kolejnych latach została przedstawiona
na wykresie 1.
Sieć krajowa
Liczba pkt. pomiarowych
25
20
15
21
10
5
2
5
0
2013 r.
źródła
13
OSN
RPN
Wykres 1. Badania wód podziemnych na
terenie woj. lubelskiego w latach 2013 2015 (źródło: WIOŚ Lublin)
13
20
7 5 5
2014 r.
5
2015 r.
Jakość wód podziemnych w sieci krajowej
W latach 2013-2015 monitoring jakości wód podziemnych w sieci krajowej prowadzony był
na zlecenie Głównego Inspektora Ochrony Środowiska przez Państwowy Instytut Geologiczny–
Państwowy Instytut Badawczy w oparciu o program krajowy. Na terenie województwa
lubelskiego badania wód podziemnych wykonywane były w 21 punktach pomiarowych.
Wody na obszarach JCWPd nr 85, 86 87 i 108 ujmowane były z utworów czwartorzędowych,
paleogeńsko - neogeńskich i kredowych na terenach powiatów: bialskiego, włodawskiego,
chełmskiego, radzyńskiego oraz na terenie miasta Chełm i Biała Podlaska.
Strona 52
Badania prowadzono w ramach monitoringu operacyjnego w celu ustalenia stanu chemicznego
jednolitych części wód podziemnych uznanych za zagrożone niespełnieniem celów środowiskowych oraz w celu wykrycia zanieczyszczeń antropogenicznych. Zakres pomiarowy obejmował
wskaźniki fizykochemiczne badane w terenie: przewodność elektrolityczną w 20oC, odczyn pH,
temperaturę, tlen rozpuszczony oraz w warunkach laboratoryjnych: OWO, jon amonowy,
antymon, arsen, azotany, azotyny, bar, bor, beryl, chlorki, chrom, cyjanki wolne, cyna, cynk,
fluorki, fosforany, glin, kadm, kobalt, magnez, mangan, miedź, molibden, nikiel, ołów, potas, rtęć,
selen, siarczany, sód, srebro, tal, tytan, uran, wanad, wapń, wodorowęglany i żelazo oraz
powtórzono badanie przewodności elektrolitycznej w 20oC i odczyn pH. Dodatkowo, w punktach
pomiarowych w miejscowościach: Terespol (829), Żmudź (1202,172), Biała Podlaska (827)
Sławatycze (1180) Komarówka Podlaska (1210), Neple (1244), Kodeń (1245), Włodawa (1365),
Stulno (1366), Żabce (1829) Zimna Woda (1930) i Chutcze (1928), rozszerzono badania
o następujące grupy wskaźników organicznych:

wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (17 wskaźników): acenaftylen, acenaftalen,
fluoren, fenantren, antracen, fluoranten, piren, benzo[a]antracen, chryzen,
benzo[b]fluoranten,
benzo[k]fluoranten,
benzo[e]piren,
benzo[a]piren,
dibenzo[ah]antracen, indeno[1,2,3<cd]piren, benzo[ghi]perylen, perylen;

pestycydy chloroorganiczne (20 wskaźników): a<HCH, b<HCH, g<HCH, d<HCH,
heptachlor, aldryna, epoksyd heptachloru, g<chlordan, endosulfan I, a<chlorodan,
dieldryna, p,p<DDE, endryna, endosulfan II, p,p’<DDD, aldehyd endryny, siarczan
endosulfanu, p,p’<DDT, keton endryny, metoksychlor;

pestycydy fosforoorganiczne (10 wskaźników): dichlorfos, mewinfos, tiometon, diazymon,
paration metylowy, fenitrotion, malation, fention pariation etylowy, chlorfenwinfos
oraz trichloroetan, tertrachloroetan, benzen, toluen etylobenzen, 1,4dimetylobenzen,
1,3dimetylobenzen, 1,2dimetylobenzen.
Analizowane wskaźniki organiczne nie pogorszyły wyniku końcowej klasyfikacji jakości
wody w punkcie, określonej na podstawie stężeń wskaźników fizykochemicznych. Stężenia
badanych wskaźników organicznych znajdowały się poniżej granicy oznaczalności i osiągnęły
I klasę jakości.
W 2013 r badania przeprowadzono w miejscowości Komarówka Podlaska (1210;1211).
W obu badanych punktach stwierdzono dobry stan chemiczny – III klasę jakości.
W 2014 r. do stanu dobrego zakwalifikowano 84,6% wód występujących w II i III klasie jakości.
Nie odnotowano wód występujących w I klasie. Wody zaliczane do słabego stanu stanowiły
14,4% i występowały w miejscowości Manie (1164) osiągając IV klasę jakości. Wskaźnikiem
obniżającym jakość wód był arsen. W miejscowości Żmudź (1202) wystąpiła V klasa jakości.
Wskaźnikiem mającym wpływ na jakość były podwyższone stężenia potasu. W 2015 r. wody
reprezentujące dobry stan chemiczny występowały w 69,2%, przy czym 53,8% to wody
występujące w II klasie jakości, a 15,4% w III klasie jakości. Nie stwierdzono występowania wód
w I klasie jakości. Wody zaliczane do stanu słabego (IV klasa jakości) stanowiły 30,8%
i występowały w miejscowości Stulno (1366). Wskaźnikiem obniżającym jakość wody w tym
punkcie był jon amonowy. W V klasie jakości, ze względu na potas, występowały wody
w miejscowości Żmudź, w punkcie w Terespolu (829) wskaźnikami obniżającymi jakość były
podwyższone stężenia azotanów, fosforanów oraz potasu, a w punkcie pomiarowym Międzyleś
o V klasie zadecydowały: ogólny węgiel organiczny, potas, azotyny i fosforany.
Strona 53
klasa II
klasa III
klasa IV
klasa V
2015 r.
Wykres 2. Wyniki klasyfikacji wód podziemnych
w sieci krajowej w latach
2013-2015 w województwie lubelskim wg badań
PIG PIB w Warszawie
2014 r.
2013 r.
(źródło: GIOŚ)
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Tabela 1. Klasyfikacja jakości oraz ocena stanu chemicznego wód podziemnych na podstawie monitoringu operacyjnego
w latach 2013-2015 w województwie lubelskim wg badań PIG PIB w Warszawie ( źródło: GIOŚ)
Klasa jakości
Stan chemiczny
Nr
Identyfikator
Nr
Charakter
w punkcie
w punkcie
punktu
Miejscowość
UE punktu
JCWPd
zwierciadła
Monbada
2013
2014 2015
2013
2014
2015
1210
PL01G086_007
Komarówka
Podlaska
86
napięte
III
1211
PL01G086_008
Komarówka
Podlaska
86
napięte
III
1202
PL01G108_001
Żmudź
108
napięte
V
V
Słaby
172
PL01G108_003
Żmudź
108
swobodne
III
III
Dobry
Dobry
448
PL01G108_002
Chełm
108
swobodne
III
III
Dobry
Dobry
827
PL01G085_011
Biała Podlaska
85
napięte
II
II
Dobry
Dobry
834
PL01G087_001
Siewień
87
swobodne
II
Dobry
1140
PL01G085_005
Janów Podlaski
85
swobodne
II
Dobry
1164
PL01G085_006
Manie
85
swobodne
IV
Słaby
1180
PL01G085_008
Sławatycze
85
napięte
II
Dobry
1199
PL01G085_001
Wola Uhruska
85
swobodne
III
Dobry
1211
PL01G086_007
Derewiczna
86
napięte
II
Dobry
1829
PL01G085_003
Żabce
85
napięte
II
1930
PL01G085_004
Zimna Woda
85
napięte
III
829
PL01G085_002
Terespol
85
swobodne
V
Słaby
1168
PL01G085_007
Międzyleś
85
swobodne
V
Słaby
1244
PL01G085_021
Neple
85
napięte
II
Dobry
1245
PL01G085_023
Kodeń
85
napięte
II
Dobry
1365
PL01G085_025
Włodawa
85
napięte
II
Dobry
1366
PL01G085_024
Stulno
85
napięte
IV
Słaby
1928
PL01G085_009
Chutcze
85
swobodne
II
Dobry
II
II
Dobry
Dobry
Dobry
II
Dobry
Słaby
Dobry
Dobry
Strona 54
Dobry
Jakość wód w sieci regionalnej
Monitoring źródeł
W latach 2013-2015 WIOŚ w Lublinie prowadził w ramach monitoringu regionalnego
badania 48 źródeł występujących na obszarze Wyżyny Lubelskiej i Roztocza. Ich celem było
określenie zmian chemizmu i oceny stanu chemicznego wód podziemnych. Zakres badań
obejmował następujące wskaźniki: odczyn, temperaturę, przewodność elektryczną 20˚C, tlen
rozpuszczony, ogólny węgiel organiczny, amoniak, antymon, arsen, azotany, azotyny, bor, bar,
beryl, chlorki, chrom, cyjanki, cynk, fluorki, fosforany, glin, kadm, kobalt, magnez, molibden,
mangan, miedź, nikiel, ołów, potas, rtęć, selen, siarczany, sód, srebro, tytan, wapń,
wodorowęglany, fenole i żelazo. Ocenę stanu chemicznego wód w poszczególnych źródłach
przeprowadzono zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem. Analiza stężeń wskaźników
fizykochemicznych wykazała, że wody te spełniały normatywy wysokich klas jakości, a skład wód
był naturalny. W składzie chemicznym wód źródlanych stwierdzono podwyższone wartości
wapnia i wodorowęglanów związane z procesami geochemicznymi, które nie świadczą
o zanieczyszczeniu. Stężenia tych wskaźników nie przekraczały wartości granicznej dla III klasy
jakości. W ocenie ogólnej wody źródlane zaliczono do wysokich klas jakości - 13 źródeł osiągnęło
I klasę, 33 źródła II klasę, a 1 źródło III klasę jakości wód. W badanych źródłach stwierdzono
dobry stan chemiczny. Tylko w 1 z badanych źródeł - w miejscowości Łuszczów – stwierdzono
IV klasę jakości, na którą wpłynęła podwyższona wartość azotanów. W tym punkcie pomiarowym
stwierdzono zły stan chemiczny wód.
Tabela 2. Lokalizacja źródeł i ocena jakości wód w latach 2013- 2015 (źródło: WIOŚ)
Lp.
Dorzecze
/zlewnia rzeki
Lokalizacja źródła
miejscowość/
gmina
Użytkowanie
terenu
Ocena fizykochemiczna wody
Klasa jakości
wody
Wskaźniki odpowiadające II i III
klasie jakości
Azotany
mg/ l
1.
Gałęzówka/
Bystrzyca/
Wieprz
Bychawa/Bychawa
Obszar zabudowany (wypływ naturalny, obudowany)
I
Wapń-II klasa wodorowęglany- II
8,10
2.
Czerniejówka/Bystrzyca/
Wieprz
Skrzynice/Jabłonna
Nieużytki
(wypływ naturalny)
Użytki zielone
(wypływ naturalny)
Użytki zielone,
obszar zabudowany
(wypływ naturalny)
Użytki zielone,
grunty orne (wypływ naturalny)
Użytki zielone
(wypływ naturalny)
Obszary zabudowane (wypływ
obudowany)
lasy
II
Azotany –II klasa
wapń-II klasa wodorowęglany- II
klasa
Wapń-II klasa wodorowęglany- II
klasa
18,30
Azotany –III klasa
wapń-II klasa wodorowęglany- II
klasa
miedź-II klasa
Wodorowęglany- III klasa
wapń-II klasa
25,3
IV
Azotany –IV klasa
wapń-II klasa
50,40
II
Azotany- II klasa, mangan-II klasa
wapń-II klasa, wodorowęglany- II
klasa,
Wapń-II klasa, wodorowęglany- II
klasa
15,9
Dys/Niemce
3.
Baszki/Niemce
4.
5.
Ciemięga/Bystrzyca/
Wieprz
Pliszczyn/Wólka
6.
Bystrzyca/Wieprz
Łuszczów/Wólka
7.
Wieprz
8.
Wieprz
Krasnobród
kapliczka na wodzie/Krasnobród
Krasnobród Belfont
(użytek ekologiczny)
/ Krasnobród
I
III
II
I
Strona 55
5,04
9,65
5,2
Lp.
Dorzecze
/zlewnia rzeki
miejscowość/
gmina
Użytkowanie
terenu
Klasa jakości
wody
klasie jakości
Azotany
mg/ l
9.
Wieprz
Hutki (pomnik przyrody)/ Krasnobród
Obszary zabudowane
II
klasa, ołów- II klasa
5,6
10.
Wieprz
Stokowa Góra(RPN)/
Zwierzyniec
Lasy RPN
I
Wapń-II klasa, wodorowęglany -II
klasa,
6,9
11.
Wieprz
Obrocz/Zwierzyniec
Obszary zabudowane
II
19,0
12.
Wieprz
Szczebrzeszyn (pomnik przyrody)/
Obszary zabudowane
II
Wapń-II klasa, azotany- II klasa,
wodorowęglanyII klasa,
ołów- II klasa
Wapń-II klasa, wodorowęglanyIII klasa
13.
Wieprz
14.
Por/Wieprz
15.
16.
8,4
Szczebrzeszyn
Zabudowania,
użytki zielone
II
Wapń-III klasa, wodorowęglanyIII klasa
9,7
Użytki zielone
II
0,47
Por/Wieprz
Radecznica
źr. Św. Antoniego/
Radecznica
Zaporze(pomnik
przyrody)/Radecznica
Trzęsiny/Radecznica
lasy
II
Siarczany- II klasa, wodorowęglany- II klasa
8,67
Por/Wieprz
Czarnystok / Ra-
zabudowania
II
Azotany- II klasa wapń-II klasa,
wodorowęglany- II klasa,
15,2
lasy
II
Azotany- II klasa wapń-III klasa,
wodorowęglany- III klasa,
24,8
decznica
17.
Józefów-Morgi/ Józe-
Szum
/Niepryszka
fów
18.
Łada/Tanew
Łada-Malinie/Goraj
Użytki zielone
II
5,8
19.
Łada/Tanew
Goraj-Zastawie/Goraj
Użytki zielone
II
5,2
lasy
I
klasa
6,9
Grunty orne/gospodarka
rozdrobniona
Obszary zabudowane, użytki zielone
II
1,58
II
Azotany- II klasa,
wapń-II klasa, WodorowęglanyIII klasa
15
Użytki zielone,
grunty orne (wypływ naturalny)
Użytki zielone,
(wypływ naturalny)
Użytki zielone,
nieużytki (wypływ
naturalny)
Zadrzewienia śródpolne (wpływ
naturalny)
Łąka( wypływ
naturalny)
I
klasa
6,2
II
klasa,
mangan- III klasa
Azotany- II klasa,
klasa
Azotany- II klasa,
klasa
klasa
10
20.
Czarna
da/Tanew
Ła-
Hedwiżyn
Stok/Biłgoraj
21.
Bukowa/Bug
22
Ciemięga/Bystrzyca/
Wieprz
Snopków /Jastków
23.
Czerniejówka/
Bystrzyca/
Wieprz
Bystrzyca/Wieprz
Czerniejów/Jabłonna
25.
Bystrzyca/Wieprz
Sulów/Zakrzówek
26.
Wyżnica/Wisła
Słodków/Kraśnik
27.
Urzędówka/Wisła
Ostrów/Kraśnik
Kol.Kryłów,
źr.Św.Mikołaja/
Mircze
24.
Zakrzówek
II
II
I
Strona 56
13
15
5,8
Lp.
Dorzecze
/zlewnia rzeki
miejscowość/
gmina
Użytkowanie
terenu
Klasa jakości
wody
klasie jakości
Azotany- II klasa,
klasa
klasa
Azotany
mg/ l
28.
Grodarz/Wisła
Uściąż/Karczmiska
Łąka( wypływ
naturalny)
II
29.
Chodelka/Wisła
Borów/Chodel
Zakrzewienia
I
30.
Grodarz/Wisła
Kazimierz Dolny
Teren zabudowany
II
31.
Potok Witoszyński/
Bystra/Wisła
Chodelka/Wisła
Rzeczyca/Kazimierz
Zabudowa wiejska
II
Rogów/Wilków
Teren zadrzewiony
I
Potok Wrzelowiecki/
Wisła
Wyżnica/
Wisła
Wrzelowiec/Opole
Teren zabudowany
II
Nieużytki
I
35.
Wyżnica/
Wisła
Boiska/Józefów
Zadrzewienia śródpolne
I
klasa
7,5
36.
Sopot/Tanew
Ciotusza Stara /Susiec
lasy
II
10,72
37.
Sopot/Tanew
Majdan Sopocki/Susiec
lasy
II
38.
Sopot/Tanew
Zawadki/Susiec
Zabudowania, lasy
I
Azotany- II klasa,
klasa
Azotany- II klasa,
klasa
klasa
39.
Sopot/Tanew
Łosiniec/Susiec
Obszary zabudowane
I
klasa
8,29
40.
Sopot/Tanew
Swidy/Susiec
lasy
II
10,48
41
Sołokija/Bug
Sołokije/
Zabudowania, lasy,
grunty orne
II
Zabudowania, lasy
II
Obszary zabudowane
II
Azotany- II klasa,
klasa
Azotany- II klasa,
klasa
Azotany- II klasa,
klasa
Azotany- II klasa,
klasa
Azotany- II klasa,
klasa
Azotany- II klasa,
wapń-III klasa, wodorowęglany- II
klasa
32.
33.
34.
Dolny
Lubelskie
Nieszawa/Józefów
Tomaszów
42.
Sołokija/Bug
Siedliska źródło
św. Mikołaja/ Luby-
cza Królewska
43.
Sołokija/Bug
Lubycza Królewska
44.
Wieprz
Husiny/
Krasnobród
Zabudowania, lasy
II
45.
Łabuńka/
Wieprz
Barchaczów/
Użytki zielone
II
Łabunie
Azotany- II klasa,
klasa
Azotany- II klasa,
klasa
klasa
Azotany- II klasa,
klasa
klasa
Strona 57
11
9,3
14
20
2,4
12
9,3
10,9
9,12
14,97
3,45
13,12
14,85
23,58
Lp.
46.
Dorzecze
/zlewnia rzeki
Wolica/Wieprz
miejscowość/
Klasa jakości
wody
klasie jakości
Użytki zielone
II
Użytki zielone
II
Azotany- II klasa,
klasa
Azotany- II klasa,
klasa
Azotany- II klasa,
klasa
gmina
Rozdoły/
Użytkowanie
terenu
Skierbieszów
47.
Wolica/Wieprz
Huszczka Duża/
Skierbieszów
48.
Wolica/Wieprz
Łaziska/ Skierbie-
Grunty orne
II
szów
2%
2%
Wykres 3. Jakość wód źródeł badanych na terenie województwa lubelskiego w latach 2013
- 2015 (źródło: WIOŚ)
27%
69%
I klasa
II klasa
III klasa
IVklasa
Obszary Szczególnie Narażone (OSN)
W roku 2012 na terenie województwa lubelskiego wyznaczono obszary szczególnie
narażone (OSN) w oparciu o rozporządzenie Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej
w Warszawie (RZGW) Nr 6/2012 w sprawie określenia wód powierzchniowych i podziemnych
wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie
narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć na
terenie województwa lubelskiego. Działaniami objęto 5 obszarów o łącznej powierzchni
wynoszącej 13 905,43 ha, tj.: Przegaliny Duże, Kuraszew, Czerniejówkę, Kanał Żmudzki i Uherkę.
Podstawą wyznaczenia wymienionych obszarów były przekroczenia średniej wartości
azotanów w:
 50 mg/l w wodach podziemnych: na terenie OSN Przegaliny Duże (gmina Komarówka
Podlaska) oraz OSN Kuraszew (gmina Wohyń),
 10 mg/l w wodach powierzchniowych rzek: Czerniejówka, Kanał Żmudzki oraz Uherka
(na odcinku od źródła do Garki).
Na wyznaczonych obszarach określone zostały zadania na podstawie programu działań
mającego na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych, określonego rozporządzeniem
Nr 1/2013 Dyrektora RZGW w Warszawie w styczniu 2013 roku. Program ten realizowany jest
przez 4 lata. Rozporządzenie określiło obowiązki osób prowadzących działalność rolniczą na OSN,
sposób edukowania w zakresie dobrej praktyki rolnej, zasady kontroli rolniczych źródeł
zanieczyszczenia oraz sposób monitorowania realizacji programu i jego efektów.
Strona 58
Azotany
mg/ l
12,34
18,59
3,09
1. Kontrole rolniczych źródeł zanieczyszczenia
Kontrole gospodarstw objętych programem zaplanowane zostały na lata 2014-2015. Ogółem
dokonano 30 kontroli gospodarstw, w wyniku których wydano 18 zarządzeń pokontrolnych oraz
zastosowano 1 pouczenie. Przeprowadzone kontrole ujawniły nieprawidłowości związane z:
 przestrzeganiem założeń ww. programu działań (m.in. dot. prowadzenia dokumentacji
związanych ze składowaniem obornika w pryzmach polowych),
 zagospodarowaniem nieczystości ciekłych i nawozów naturalnych,
 prowadzeniem dokumentacji zabiegów agrotechnicznych,
 zgłoszeniem organom ochrony środowiska instancji do chowu i hodowli zwierząt,
 wykonywaniem wymaganych pomiarów w zakresie poboru wody,
 przechowywaniem pasz soczystych (kiszonek).
2.
Monitoring efektów realizacji programu na podstawie stanu środowiska
W latach 2013-2015 skuteczność realizowanych działań obserwowano w ramach
monitoringu wód podziemnych oraz monitoringu wód powierzchniowych.
Monitoring płytkich wód gruntowych prowadzony był na terenie OSN Przegaliny Duże
(w 4 punktach pomiarowych) oraz na terenie OSN Kuraszew (w 1 punkcie pomiarowym). Poboru
prób dokonywano ze studni kopanych corocznie z częstotliwością 2 razy w roku,
po wypompowaniu wody. Wyniki badań elementów fizykochemicznych pozwoliły stwierdzić,
że stan płytkich wód podziemnych mieścił się w przedziale od II do V klasy. Decydującym
parametrem była zawartość azotanów w wodzie. Ich wartości uzyskane na terenie OSN Przegaliny
Duże w latach 2013-2015 mieściły się w zakresie od 12,4 do 283,80 mg/l, przy średniej z lat
wynoszącej 90,08 mg/l. Najwyższe wyniki azotanów uzyskano w studni zlokalizowanej
w miejscowości Przegaliny Duże 137 (V klasa), a najniższe w miejscowości Derewiczna (III klasa
w roku 2013 oraz II klasa w roku 2014 i 2015). Wyniki azotanów uzyskane na terenie OSN
Kuraszew kształtowały na poziomie klasy IV (od 57,5 do 89,4 mg/l). Średnia zawartość azotanów
w wodach podziemnych na terenie OSN Kuraszew w latach 2014-2015 kształtowała się
na poziomie 77,02 mg/l. Na przestrzeni lat 2008 – 2015 można zaobserwować spadek stężeń
azotanów w badanych studniach.
Badania jakości wód powierzchniowych realizowano na OSN Uherka oraz OSN
Czerniejówka w roku 2013, a w roku 2015 na OSN Przegaliny Duże (rzeka Białka) oraz OSN Kanał
Żmudzki. Badania prowadzono z częstotliwością 8 razy w roku.
Ocenę jakości wód powierzchniowych sporządzono na podstawie wartości granicznych,
określonych rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23.12.2002 r. w sprawie kryteriów
wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych
(Dz. U. 2002 r. Nr 241, poz. 2093).
Wody rzeki Czerniejówki wykazały przekroczenia wartości średniorocznej azotanów,
a wody rzeki Uherki (odcinek od źródła do Garki) w zakresie azotanów oraz chlorofilu „a”.
Stężenia średnioroczne azotanów mieściły się w zakresie od 11,70 do 15,64 mg/l, przy
dopuszczalnej wynoszącej 10 mg/l. Stężenie chlorofilu „a” w rzece Uherce wyniosło 28,3 µg/l, przy
wartości dopuszczalnej 25 µg/l. Badania potwierdziły zatem eutroficzność tych wód.
Badania wykonane na rzece Białce (OSN Przegaliny Duże ) oraz Kanale Żmudzkim nie
potwierdziły wrażliwości tych wód na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych.
Wartość średnioroczna azotanów mieściła się w zakresie od 0,60 do 4,93 mgNO3/l, przy
dopuszczalnej granicy wynoszącej 10 mgNO3/l
Strona 59
Granice wyznaczonych obszarów szczególnie narażonych oraz punkty monitorowane
w latach 2013-2015 na terenie województwa lubelskiego przedstawia mapa 12.
Mapa 12. Granice wyznaczonych obszarów szczególnie narażonych oraz punkty monitorowane w 2015 r.
na terenie województwa lubelskiego (źródło: WIOŚ)
Strona 60
Monitoring wód prowadzony na terenie RPN
WIOŚ w Lublinie prowadził w 2014 r. badania i ocenę wód podziemnych na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego w ramach monitoringu diagnostycznego.
Monitoring prowadzony był w pięciu studniach. Próbki wody pobierane były jednokrotnie.
W trakcie badań mierzono temperaturę, pH i przewodność elektrolityczną. Zakres analiz wykonanych w laboratorium obejmował: tlen rozpuszczony, ogólny węgiel organiczny, amoniak,
azotany, azotyny, bar, bor, fosforany, fluorki, chlorki, wodorowęglany, siarczany, sód, potas,
wapń, magnez, żelazo, arsen, chrom, cynk, glin, kadm, mangan, miedź, nikiel, rtęć i ołów.
W badanych studniach azotany występowały w stężeniach poniżej 10 mg/l i nie przekraczały
wartości granicznych dla I klasy jakości. Nie stwierdzono także występowania wskaźników
toksycznych. Obecność w badanych wodach wapnia i wodorowęglanów miała charakter naturalny i wynikała z charakteru geochemicznego Roztocza. W badanych studniach stwierdzono występowanie cynku, którego wartości kształtowały się na poziomach II i III klasy jakości. Pozostałe
badane wskaźniki odpowiadały I i II klasie jakości. Ocena wykazała dobry stan chemiczny wód.
Tabela 3. Ocena jakości wód podziemnych na terenie Roztoczańskiego parku Narodowego w 2014 r.
(źródło: WIOŚ)
Lp.
Lokalizacja studni
1.
Leśniczówka Florianka
st. wiercona
Leśniczówka Kruglik
st. wiercona
Leśniczówka Bezednia
st. wiercona
Leśniczówka Rybakówka
st. wiercona
Leśniczówka Dębowiec
st. kopana
2.
3.
4.
5.
Głębokość
punktu [mp.p.t]
Klasa
jakości
wody
Zawartość
azotanów mg/l
Wskaźniki odpowiadające
niższej klasie jakości
ok.50
II
3,27
cynk, wodorowęglany, bor
ok.50
III
4,29
cynk (1,11)
ok.50
II
4,68
wapń, kadm
ok.20
III
6,46
cynk (1,64)
ok.20
II
1,82
cynk, wodorowęglany
Monitoring składowisk
Zgodnie z ustawą o odpadach (Dz. U. 2013 poz.21) zarządzający składowiskiem zobowiązany jest do prowadzenia monitoringu składowisk z określoną częstotliwością oraz odpowiednim
zakresem badań. Ta sama ustawa nakłada obowiązek corocznego przesyłania wyników badań
monitoringowych wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska w terminie do końca
pierwszego kwartału, po zakończeniu roku kalendarzowego, którego te wyniki dotyczyły.
W latach 2013 – 2015 udział obiektów na których realizowano monitoring stanowił ponad
90% tych, wokół których możliwe było prowadzenie tego typu badań. Porównując z latami
wcześniejszymi, liczba takich obiektów sukcesywnie wzrastała (wykres 4).
liczba
składowisk
140
120
100
112
117
122
2014 r.
2015 r.
Wykres 4. Liczba składowisk na których realizowano monitoring w latach
2013 – 2015 (źródło: WIOŚ)
80
2013 r.
Strona 61
Podstawą oceny wpływu składowisk na jakość wód podziemnych były wyniki oznaczeń
wskaźników fizykochemicznych w próbkach wód podziemnych pobranych z 423 punktów sieci
monitoringu stanu chemicznego zlokalizowanych wokół składowisk.
2013 r.
Wykres 5. Monitoring składowisk prowadzony
na terenie woj. lubelskiego w latach 2013 2015 (źródło: WIOŚ)
2014 r.
2015 r.
0%
20%
40%
60%
80%
100%
w trakcie eksploatacji
Składowiska:
faza poeksploatacyjna
przemysłowe
Na podstawie informacji zawartych w raportach nadsyłanych przez zarządzających
składowiskami można stwierdzić, że zakres badanych wskaźników nie zawsze był odpowiedni
do rodzaju gromadzonych na składowisku odpadów. Badania monitoringowe prowadzone były
w bardzo różny sposób. Występowały przypadki, w których zakres badanych parametrów był zbyt
ograniczony i nie odzwierciedlał wpływu, jaki dany obiekt wywierał na środowisko. Odnotowano
natomiast zdecydowaną poprawę częstotliwości prowadzonych badań zgodnie z obowiązującymi
przepisami.
Wśród badanych parametrów najczęściej występowały m. in.: pH, przewodność elektrolityczna właściwa (PEW), ogólny węgiel organiczny (OWO), chlorki, siarczany, żelazo (Fe), wapń
(Ca), sód (Na), mangan (Mn), potas (K), suma wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) oraz zawartość metali ciężkich: cynk (Zn), miedź (Cu), nikiel (Ni), ołów (Pb), kadm
(Cd), chrom (Cr), rtęć (Hg).
Jakość wód badanych w ramach monitoringu składowisk charakteryzowała się dużą rozpiętością: od wód o bardzo wysokiej jakości (klasa I) do wód złej jakości (klasa V). Na podstawie
prowadzonych badań można stwierdzić wzrost występowania wód o dobrym stanie chemicznym
(klasy I – III) od 52% w 2013 r. do 88% w 2015 r.
Badania prowadzone wokół składowisk przyjmujących odpady komunalne, wykazały,
że wśród wskaźników zaklasyfikowanych do IV i V klasy znalazły się m. in.: odczyn pH, ogólny
węgiel organiczny (OWO) oraz przewodność elektrolityczna. Odnotowano obecność pojedynczych przypadków wysokich stężeń cynku, chromu, rtęci, kadmu, ołowiu, NO2, NO3, niklu.
Wyniki monitoringu składowisk gromadzących odpady przemysłowe od kilku lat utrzymują
się na zbliżonym poziomie. W rejonie składowiska Zakładów Azotowych „PUŁAWY” S.A. oraz
składowiska odpadów pogórniczych Lubelski Węgiel „BOGDANKA” S.A. zarejestrowano występowanie wskaźników w zakresie klasy IV i V. W przypadku Zakładów Azotowych były to: amoniak, azotyny, siarczany, żelazo oraz pH, natomiast w rejonie składowiska odpadów pogórniczych
azotany, siarczany, przewodność elektrolityczna, Mn, Na, Ni, Ca, Fe, K, Cl i pH. Stan chemiczny
wód w latach 2013 – 2015 określony został jako słaby. Wody badane w rejonie składowiska zarządzanego przez Przedsiębiorstwo Usług Wodno – Budowlanych „WOD-BUD” w Kraśniku uzyskiwały w latach objętych analizą status wód o dobrym stanie chemicznym.
Strona 62
Reakcja
Jednym z ważniejszych zadań z zakresu ochrony środowiska, mających wpływ na poprawę,
jakości wód jest wypełnienie zobowiązań wynikających z dyrektywy 91/271/EWG dotyczącej
oczyszczania ścieków komunalnych. Wymagania dyrektywy dotyczą: wydajności oczyszczalni
ścieków, standardów oczyszczania ścieków oraz wyposażenia aglomeracji w systemy zbierania
ścieków komunalnych. Strategicznym dokumentem planistycznym wynikającym z postanowień
dyrektywy jest Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych.
W ramach realizacji KPOŚK w latach 2013-2015 na obszarze województwa, a w szczególności na terenach wiejskich, oddano do użytku nowe oczyszczalnie ścieków oraz rozbudowano
i zmodernizowano wiele oczyszczalni starszych. W tabeli 6 przedstawiono ważniejsze inwestycje
w tym zakresie. W 2014 roku w ramach KPOŚK podjęte inwestycje pozwoliły na zwiększenie
możliwości oczyszczania ścieków o 2 045 m3/d oraz budowę kanalizacji sanitarnej o długości
190,23 km.
W ramach Programu,
na obszarze województwa
znacząco rozbudowano sieć
kanalizacyjną. Do największych inwestycji zakończonych w 2014 roku należały
m.in.: poprawa i uregulowanie
gospodarki
wodnościekowej w dolinie rzeki
Krężniczanki w gminie Bełżyce oraz budowa kanalizacji
sanitarnej w gminach: Kurów
(Kurów, Olesin), Obsza,
Chełm (Pokrówka, Depułtycze Królewskie i Żółtańce
Kolonia), Zamość (Łabuńki Oczyszczalnia ścieków Hajdów
fot. Archiwum WIOŚ
Pierwsze, Łabunie, Wólka
Łabuńska-Gmina Łabunie oraz Jatutów), Biłgoraj (Dąbrowica), Tereszpol (Lipowiec i Panasówka)
i gminie Wola Mysłowska (Mysłów i Ksawerów).
W latach 2013-2014 na terenie Dęblina zrealizowano projekt ,,Modernizacja i rozbudowa
systemu odprowadzania ścieków oraz zaopatrzenia ludności w wodę na terenie aglomeracji
Dęblin’’. W wyniku jego realizacji wykonano kanalizację sanitarną podciśnieniową w osiedlu
Jagiellońskie i sąsiednich ulicach. Długość wybudowanej sieci wynosiła 19,781km. Wybudowano
także kanalizację sanitarną w osiedlu Stawy o długości sieci 3,35 km.
W aglomeracji Lublin porządkowano gospodarkę ściekową wzdłuż rzeki Czerniejówki na
terenie gminy Głusk. Do końca 2014 r. realizowane były inwestycje, w wyniku których powstały
33 km sieci kanalizacyjnej sanitarnej ciśnieniowej i grawitacyjnej w miejscowościach: Dominów,
Żabia Wola, Ćmiłów, Wólka Abramowicka, Mętów (gm. Głusk)
wraz z budową i rozbudową oczyszczalni ścieków.
Strona 63
Tabela 8. Ważniejsze inwestycje z zakresu ochrony wód zrealizowane w latach 2013-2015 na terenie województwa lubelskiego (źródło: WIOŚ)
Powiat
Gmina
Kurów
puławski
łęczyński
Spiczyn
parczewski
Milanów
Tarnawatka
tomaszowski
chełmski
Dubienka
Wierzbica
chełmski
radzyński
Borki
Jabłoń
parczewski
Biszcza
biłgorajski
Nazwa oczyszczalni
Oczyszczalnia
ścieków
w Kurowie
Oczyszczalnia
ścieków
w Spiczynie
Oczyszczalnia
ścieków
w Milanowie
Oczyszczalnia
ścieków
w Wieprzowie
Oczyszczalnia
ścieków w Dubience
Oczyszczalnia
ścieków w
Wierzbicy
Oczyszczalnia
ścieków w
Wrzosie
Oczyszczalnia
ścieków w Jabłoniu
Oczyszczalnia
ścieków
w Goździe Li-
Rodzaj oczyszczalni
Mech-biol.
Zrealizowane działania
2013
Wybudowano nową oczyszczalnię
Przepustowość
max[m3/d]
Ilość ścieków
oczyszczonych
wprowadzanych do
odbiornika
tys.m3/rok
Nazwa odbiornika ścieków
RLM
300
54,05
Struga Kurów
1070
Oddano do eksploatacji nową oczyszczalnię ścieków wraz z siecią kanalizacyjną.
Oddano do eksploatacji nową oczyszczalnię
200
16,0
Bystrzyca
2010
285
19,06
1750
Mech-biol.
Oddano do eksploatacji nową oczyszczalnię
86m
4,67
Przez Kanał Milanowski do rzeki
Piskorzanki
Wieprz
Mech-biol.
Zmodernizowano oczyszczalnię ścieków
90m
9,11
Wełniaka
1125
Mech-biol.
ECOLO-CHIEF
Zmodernizowano oczyszczalnię
ścieków i linię przerobu osadu ściekowego.
Zmodernizowano oczyszczalnię
ścieków wraz urządzeniami. Wybudowano nową sieć kanalizacyjną.
Rozbudowano i zmodernizowano
oczyszczalnię ścieków
300
55,76
Przez kanał do rz.
Świnki
2250
32,5
4,10
Bystrzyca
145
150
39,5
Przez kanał do rz.
Muława
600
80
12,24
Rowem melioracyjnym do rz.
Tanew.
800
Mech-biol.
Mech-biol.
Mech-biol.
Mech-biol.
Hydrobotaniczna
z
wykorzystaniem
2014
Oddano do eksploatacji nowo wybudowaną oczyszczalnię ścieków wybudowano sieć kanalizację o dł.
Strona 64
550
Powiat
Gmina
lubelski
Bełżyce
biłgorajski
Obsza
włodawski
Włodawa
hrubieszowski
Werbkowice
bialski
Międzyrzec
Podlaski
rycki
Ryki
Nazwa oczyszczalni
pińskim
Oczyszczalnia
ścieków
w Bełżycach
Oczyszczalnia
ścieków w Zamchu
SCO-PAK S.A
Warszawska
Fabryka Papieru
w Orchówku
Oczyszczalnia
ścieków
w
Werbkowice
Oczyszczalnia
ścieków w Międzyrzecu Podlaskim
Oczyszczalnia
ścieków
w Rykach
Rodzaj oczyszczalni
rzęsy wodnej.
Mech-biol.
Mech-biol.
Przemysłowa
Mech-biol.
Mech-biol.
Mech-biol.
6,5km i ciśnieniową o dł.o 0,6km.
Rozbudowano
i zmodernizowano oczyszczalnię
ścieków
oczyszczalnię ścieków wraz z rozbudową sieci kanalizacyjnej
oczyszczalnię ścieków
Zmodernizowano oczyszczalnię ścieków i układ obróbki osadu ściekowego oraz piaskownik. Proces
oczyszczania prowadzony w reaktorach ECOKUBE
Zmodernizowano miejską oczyszczalnię ścieków.
2015
oczyszczalnię ścieków. W ramach
inwestycji wybudowano nowy ciąg
technologiczny do biologicznego
oczyszczania ścieków oraz odwodnienia osadów ściekowych. Przed
modernizacją oczyszczalnia nie spełniała standardów odprowadzanych
ścieków w zakresie usuwania wskaźników biogennych do wód rzeki.
Przepustowość
max[m3/d]
RLM
300,44
Krężniczanka
8625
1936
1200
44,11
Do rowu połączonego z rz.
Złota
Bug
475
43,23
Huczwa
2930
3000
7,73
Krzna
20000
6388
901,44
Irenka
38600
1450
225
Strona 65
Ilość ścieków
oczyszczonych
wprowadzanych do
odbiornika
tys.m3/rok
-
Powiat
Gmina
chełmski
Chełm
tomaszowski
Tomaszów
hrubieszowski
Horodło
włodawski
Hanna
bialski
Biała Podlaska
puławski
Żyrzyn
opolski
Chodel
Nazwa oczyszczalni
Oczyszczalnia
ścieków
,,Bieławin”
w Chełmie
Oczyszczalnia
ścieków
w Tomaszowie
Lubelskim
Oczyszczalnia
ścieków
w Horodło
Oczyszczalnia
ścieków w Hanna
Oczyszczalnia
ścieków - Woroniec
Oczyszczalnia
ściekóww Żyrzynie
Ratoszyn
Rodzaj oczyszczalni
Mech-biol.
Mech-biol.
Mech-biol.
Mech-biol.
Irenka.
oczyszczalnię ścieków i gospodarkę
osadami ściekowymi. Rozbudowano
system kanalizacyjny.
Zmodernizowano oczyszczalnię ścieków wraz urządzeniami.
Zmodernizowano
oczyszczalnię
ścieków, zamontowano urządzenie
typu BIOCLERE.
Zmodernizowano
oczyszczalnię
ścieków wraz urządzeniami.
Przepustowość
max[m3/d]
Ilość ścieków
oczyszczonych
wprowadzanych do
odbiornika
tys.m3/rok
2845
6300
1628,42
Do rowu połączonego
z rz. Sołokija
63420
15
3,0
Do rowu połączonego z rz.Bug
150
110
13,45
Do rowu połączonego z rz.Bug
900
z rz.Krzna
z rz. Duży Piotr
Chodlik
180
Zmodernizowano
oczyszczalnię
ścieków wraz urządzeniami.
30
-
Mech-biol.
Zmodernizowano oczyszczalnię ścieków wraz urządzeniami.
300
58,30
Mech-biol.
Wybudowano oczyszczalnię ścieków
przemysłowych
400
21,29
Uherka
RLM
19300
Mech-biol. typu
HNV-N-30
Strona 66
104700
750
450
Jedną z ważniejszych inwestycji była rozbudowa i modernizacja komunalnej oczyszczalni
ścieków ,,FREGATA” w Rykach o maksymalnej przepustowości projektowej 6388 m3/d,
i RLM 38600. Inwestycja została zrealizowana w latach 2013-2015. W ramach inwestycji
wybudowano nowy ciąg technologiczny do biologicznego oczyszczania ścieków oraz odwodnienia osadów ściekowych. W nowej linii zastosowano technologie wykorzystującą granulowany osad czynny. Przeprowadzona modernizacja umożliwiła redukcję zanieczyszczeń biogennych i biodegradowalnych trafiających do jcwp Irenka.
W 2015 r. wybudowano 75,81 km sieci kanalizacyjnej na terenie 13 aglomeracji oraz przeprowadzono modernizację 1,59 km sieci kanalizacyjnej na terenie Chełma. Najwięcej kanalizacji
sanitarnej wybudowano w aglomeracjach: Biłgoraj, Milanów, Serokomla, Lublin, Urzędów, Tomaszów Lubelski oraz Piszczac. Zrealizowane inwestycje miały na celu uporządkowanie gospodarki
ściekowej w województwie, co przełoży się na ograniczenie emisji niedostatecznie oczyszczonych
ścieków komunalnych i do stopniowej poprawy stanu wód w regionie.
Działania zmierzające do poprawy jakości wód w zlewni rzeki Bug
W związku z utrzymującym się złym stanem wód granicznych rzeki Bug oraz zagrożeniem nie osiągnięcia dobrego stanu wód w perspektywie najbliższych lat, WIOŚ w Lublinie
podjął działania mające na celu poprawę jakości wód, poprzez ograniczenie wpływu
zanieczyszczeń z terytorium Ukrainy. W celu uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej
poza granicami kraju w zlewni rzeki Bug, w maju 2015 roku Lubelski Wojewódzki Inspektor
Ochrony Środowiska w Lublinie wystąpił do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej z wnioskiem o możliwość udzielenia wsparcia finansowego stronie
ukraińskiej na finansowanie budowy lub modernizację oczyszczalni ścieków we Lwowie oraz
w miejscowościach Kamionka Bużańska i Luboml. Reakcją na pismo była wizyta przedstawicieli
NFOŚiGW, KZGW i GIOŚ we Lwowie w dniach 6-7 lipca 2015 r. potwierdzających zły stan
miejskich oczyszczalni ścieków obsługujących aglomerację. W ukraińskiej zlewni Bugu istniejące
komunalne oczyszczalnie ścieków nie spełniają standardów oczyszczania zgodnie z wymogami
Dyrektywy Rady 91/271/EWG. W związku z tym wiele nieoczyszczonych lub słabo
oczyszczonych ścieków przedostaje się do środowiska wodnego. Ewentualne wsparcie finansowe
poprzez udzielenie pożyczki stronie ukraińskiej na korzystnych warunkach kredytowania oraz
częściowego umorzenia na inwestycje związane z gospodarką ściekową lub gospodarką osadową
NFOŚiGW uzależnił od kosztów inwestycji oraz osiągnięcia planowanego efektu ekologicznego
w postaci redukcji ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych do wód zlewni Bugu.
Zadania do realizacji na Obszarach Szczególnie Narażonych (OSN)
Na terenie województwa wyznaczono 5 obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia azotanami pochodzenia rolniczego o łącznej powierzchni wynoszącej 13905,43ha. Rozporządzeniem Nr 1/2013 Dyrektora RZGW w Warszawie wprowadzono program działań mający na
celu ograniczenie odpływu do wód związków azotu pochodzenia rolniczego na obszarach szczególnie narażonych w wodach podziemnych na terenie OSN Przegaliny Duże i Kuraszew oraz
w wodach powierzchniowych rzek: Czerniejówka, Kanał Żmudzki i Uherka (na odcinku od źródeł
do Garki). Program ten realizowany jest przez 4 lata i zobowiązuje prowadzących działalność rolniczą na OSN do stosowania przyjaznych dla środowiska praktyk zgodnych z wymaganiami, które
dotyczą: zasad i dawek nawożenia, w tym nawożenia w pobliżu cieków i na terenach o dużym
nachyleniu, ograniczenia nawożenia na glebach podmokłych, zalanych, zamarzniętych lub pokrytych śniegiem, właściwego przechowywania pasz soczystych, nawozów naturalnych oraz właściwego postępowania z odciekami i prowadzenia dokumentacji zabiegów agrotechnicznych.
Strona 67
Hałas
Zagrożenie hałasem to bardzo
istotny problem ochrony środowiska.
Zmniejszenie jego negatywnego oddziaływania na zdrowie człowieka i środowisko,
zwłaszcza w obszarze miasta Lublina, miast
grodzkich, a także na terenach uzdrowiskowych i turystyczno-rekreacyjnych jest
jednym z priorytetów polityki ekologicznej
województwa lubelskiego.
Działania w kierunku ograniczenia pozioFot. Archiwum WIOŚ
mów hałasu zawarte są w przyjętych
uchwałami dokumentach: „Programie ochrony środowiska przed hałasem dla miasta Lublin” oraz
„Programie ochrony środowiska przed hałasem dla województwa lubelskiego dla terenów poza
aglomeracjami położonych wzdłuż odcinków dróg”. Podstawą opracowania tych dokumentów
były mapy akustyczne poziomów hałasu występującego w środowisku pochodzącego od dróg, linii
kolejowych oraz terenów przemysłowych.
Kolejność realizacji zadań zawartych w programach uzależniono od wielkości wskaźnika
M, charakteryzującego wielkość przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu i liczbę mieszkańców na danym terenie.
W programie dla miasta Lublina wyodrębnionych zostało 27 stref ze względu na ponadnormatywne oddziaływanie dróg oraz 5 stref ze względu na oddziaływanie linii kolejowych. Najwyższe wartości wskaźnika M ze względu na ponadnormatywne oddziaływanie dróg wyznaczono dla:
Śródmieścia, wschodniego sąsiedztwa alei Generała Sikorskiego, ulicy Szeligowskiego oraz alei
Racławickich; w pozostałych strefach wartość wskaźnika M była o wiele niższa. Wysoką wartość
wskaźnika M ze względu na ponadnormatywne oddziaływanie kolei wyznaczono dla ulicy
Wyżynnej, w pozostałych strefach wartość wskaźnika M była niska.
Program dla terenów poza aglomeracjami położonych wzdłuż odcinków dróg objął swym zakresem 63 odcinki dróg o łącznej długości 172,564 km na terenie 15 powiatów: bialskiego, biłgorajskiego, hrubieszowskiego, janowskiego, krasnostawskiego, kraśnickiego, lubartowskiego, lubelskiego, łęczyńskiego, łukowskiego, puławskiego, ryckiego, świdnickiego, tomaszowskiego oraz
zamojskiego. Łącznie odcinki dróg przebiegają przez teren 45 gmin (tabela 1). W ramach opracowania zidentyfikowano obszary, na których występują naruszenia dopuszczalnych poziomów
hałasu w środowisku:
wyrażonego wskaźnikiem LDWN:
wyrażonego wskaźnikiem LN:
- powierzchnia obszarów zagrożonych: 1,1507 km2,
- liczba osób narażonych: 14,075 tys.
- powierzchnia obszarów zagrożonych: 2,3635 km2,
- liczba osób narażonych: 16,477 tys.
Strona 68
Tabela 1. Charakterystyka zagrożeń w zakresach poziomów dźwięku w związku z eksploatacją dróg
Wskaźnik LDWN
55 - 60 dB
60 - 65 dB
65 - 70 dB
70 - 75 dB
>75 dB
Powierzchnia obszarów zagrożonych [km2]
Liczba lokali mieszkalnych [tys.]
Liczba zagrożonych mieszkańców [tys.]
Wskaźnik LN
7,1144
6,586
16,957
50 - 55 dB
4,6372
5,254
14,730
55 - 60 dB
2,0999
4,944
13,663
60 - 65 dB
0,2767
1,656
6,225
65 - 70 dB
0,0025
0,106
0,491
>70 dB
Powierzchnia obszarów zagrożonych [km2]
Liczba lokali mieszkalnych [tys.]
Liczba zagrożonych mieszkańców [tys.]
8,1100
6,418
15,998
5,0762
5,526
15,470
2,4733
4,923
13,930
0,4793
1,572
3,922
0,0247
0,065
0,171
Presja
W województwie lubelskim zanieczyszczenie środowiska hałasem pochodzi głównie
z komunikacji drogowej, w niewielkim stopniu kolejowej i lotniczej oraz od źródeł przemysłowych.

Komunikacja drogowa
Według danych GUS w granicach województwa przebiega około 20 690 km dróg,
w tym: 1 060 km krajowych, 2 210 km wojewódzkich, 9 239 km powiatowych oraz 8 181
km gminnych. Po drogach krajowych przejeżdża na dobę średnio 8 813 pojazdów, w tym
76% stanowią pojazdy osobowe, około 22%
ciężarowe, natomiast po drogach wojewódzkich – 3 235 pojazdów, w tym 85% to samochody osobowe i 12% - ciężarowe.
Fot. Archiwum WIOŚ

Komunikacja kolejowa
Fot. Archiwum WIOŚ
Sieć kolejowa województwa lubelskiego jest
jedną z najrzadszych w Polsce, jej gęstość w województwie lubelskim w latach 2013-2015 wynosiła
4,1 km/100 km2, przy średniej dla kraju
6,2 km/100 km2. Łączna długość linii kolejowych
wynosiła 1 027 km. Najwięcej przewozów w regionie odbywa się na linii nr 7 łączącej Warszawę
z przejściem granicznym w Dorohusku. Na tej linii
skupia się większość ruchu pasażerskiego w postaci
pociągów osobowych relacji Dęblin – Lublin –
Chełm
–
Dorohusk
oraz
pospiesznych,
w większości kończących bieg w Lublinie. Pozostałe przewozy pasażerskie organizowane są na
liniach: nr 2 - odcinek: Łuków - Biała Podlaska -
Strona 69
Terespol, nr 26 - odcinek: Łuków - Dęblin, nr 30 - odcinek: Parczew - Lublin, nr 68 - odcinek:
Lublin – Kraśnik – Szastarka - granica województwa, nr 69 - odcinek: Rejowiec - Hrebenne, nr 72
- odcinek: Zawada - Zamość, nr 101 - odcinek: Hrebenne - granica województwa, nr 581 odcinek: Świdnik Miasto - Świdnik Port Lotniczy. Sieć kolejowa z regularnym ruchem
pasażerskim dociera do 17 z 43 miast Lubelszczyzny, z czego 12 z nich to miasta powiatowe.
Wszystkie miasta na prawach powiatów mają regularne połączenia kolejowe. Głównym węzłem
przesiadkowym w kolejowych przewozach pasażerskich jest stacja Lublin, skąd wybiegają
bezpośrednie połączenia kolejowe do większości miast mających dostęp do infrastruktury kolejowej w województwie. Wyjątkiem są: Biłgoraj, Zwierzyniec i Szczebrzeszyn, które posiadają
bezpośrednie połączenia kolejowe jedynie z Zamościem. Głównymi operatorami są Przewozy
Regionalne sp. z o.o., PKP Intercity S.A. a także Koleje Mazowieckie – KM sp. z o.o. – obsługujące
odcinki przecinające granicę z województwem mazowieckim (Pilawa – Dęblin, Radom – Dęblin,
Siedlce – Łuków).

Komunikacja lotnicza
W województwie lubelskim funkcjonują
lotniska: użytku publicznego - „Lublin Airport”,
użytku wyłącznego - w Radawcu koło Lublina
oraz Zamościu, zarządzane przez Aeroklub Polski, w Świdniku zarządzane przez WSK „PZL”
Świdnik S.A. oraz w Depułtyczach Królewskich
zarządzane przez PWSZ w Chełmie, lądowiska
śmigłowców sanitarnych - dwa w Lublinie, po
jednym w Radzyniu Podlaskim, Włodawie,
Chełmie, Białej Podlaskiej, Parczewie, Zamościu,
lądowiska samolotowe: w Świdniku – Aeroklub
Świdnik, Dębowej Kłodzie, Majdanie Nowym
Fot. Archiwum WIOŚ
k/Biłgoraja, Białej Podlaskiej, Rykach oraz
lotnisko wojskowe w Dęblinie - JW 4929 Dęblin, 41 Baza Lotnictwa Szkolnego w Dęblinie.
Najważniejszym dla regionu jest otwarte w grudniu 2012 r. lotnisko „Lublin Airport”, certyfikowane zgodnie z wymogami określonymi ustawą Prawo lotnicze. Jest to najmłodsze lotnisko
międzynarodowe w Europie, zlokalizowane w centralnej części województwa i położone bezpośrednio przy drodze ekspresowej nr 17, około 12 km od Lublina.
W 2013 r. ilość operacji lotniczych wynosiła: 2 286, w 2014 r.: 3 254, w 2015 r.: 3 732
(źródło: PORT Lotniczy Lublin).

Hałas przemysłowy
Źródłami
hałasu
pochodzącego
z
obszarów
działalności
przemysłowej
w województwie lubelskim są:
 zakłady produkcyjne różnych branż, m.in.: przemysłu spożywczego, chemicznego
i obróbki metali, fermy hodowlane, wytwórnie betonu,
 elektrociepłownie i inne zakłady energetyczne,
 podmioty świadczące usługi w obiektach takich jak: hotele, punkty gastronomiczne
i handlowe oraz z zakresu uprawiania sportu i bezpiecznej jazdy, m.in. tory kartingowe.
Strona 70
Stan
Sporządzenie oceny stanu akustycznego środowiska w województwie lubelskim należy
do Lubelskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska i dotyczy terenów nie objętych
obowiązkiem opracowywania map akustycznych przez inne podmioty (art. 117 ust. 5 ustawy
Prawo ochrony środowiska). Poziomy dopuszczalne hałasu (tabela 1) zawarte są w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu
w środowisku (Dz. U. 2014, poz. 112). Zostały one określone dla dwóch grup wskaźników
mających zastosowanie:
1) w prowadzeniu długookresowej polityki w zakresie
ochrony środowiska przed hałasem, w szczególności do
sporządzania map akustycznych oraz programów ochrony
środowiska przed hałasem:
- LDWN – długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony
w decybelach [dB], wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku,
z uwzględnieniem pory dnia od godz. 6.00 – 18.00, pory wieczoru od godz.18.00 – 22.00 oraz pory nocy od godz. 22.00 – 6.00;
- LN - długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony
w decybelach [dB], wyznaczony w ciągu wszystkich pór nocy
w roku od godz. 22.0 0-6.00,
2) do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska w odniesieniu do jednej doby:
- LAeqD - równoważny poziom dźwięku A dla pory dnia,
rozumianej jako przedział czasu od godz. 6.00 – 22.00
- LAeqN - równoważny poziom dźwięku A dla pory nocy,
rozumianej jako przedział czasu od godz. 22.00 – 6.00.
Fot. Archiwum WIOŚ
Tabela 2. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu,
z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne (Dz. U. 2014, poz. 112)
L.p.
Rodzaj terenu
Drogi lub linie kolejowe
Pozostałe obiekty i działalność będąca źródłem hałasu
LDWN
LN
LAeqD
LAeqN
LDWN
LN
LAeqD
LAeqN
[dB]
1.
a) strefa ochronna „A” uzdrowiska
b) tereny szpitali poza miastem
50
45
50
45
45
40
45
40
2.
a) tereny zabudowy mieszkaniowej jednoro-
64
59
61
56
50
40
50
40
68
59
65
56
55
45
55
45
70
65
68
60
55
45
55
45
dzinnej
b) tereny zabudowy związanej ze stałym lub
czasowym pobytem dzieci i młodzieży
c) tereny domów opieki społecznej
d) tereny szpitali w miastach
3.
a) tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego
b) tereny zabudowy zagrodowej
c) tereny rekreacyjno-wypoczynkowe
d) tereny mieszkaniowo-usługowe
4.
Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej
100 tys. mieszkańców
Strona 71
Badania hałasu przemysłowego
W latach 2013 – 2015 w zakresie hałasu przemysłowego kontrole prowadzono:
 ze względu na wnioski o interwencje,
 w ramach planowych działań z wyjazdem w teren,
 bez wyjazdu w teren, w oparciu o analizę tzw. badań automonitoringowych wykonywanych
przez prowadzących instalację oraz użytkowników urządzeń na podstawie art. 147 Poś, przekazywanych wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska.
Kontrolowane przez WIOŚ podmioty zlokalizowane były w bezpośrednim sąsiedztwie
zabudowy mieszkaniowej, głównie zabudowy kwalifikowanej jako jednorodzinna lub zagrodowa,
a także w rejonie nowych osiedli mieszkaniowych. Ich działalność powodowała uciążliwości akustyczne, w związku z czym do WIOŚ wpływały wnioski o podjęcie interwencji. Źródłami hałasu
w tych obiektach były urządzenia wentylacyjne, chłodnicze, wykorzystywane
w procesach produkcyjnych i w trakcie świadczenia usług oraz środki transportu.
Liczba skontrolowanych podmiotów prowadzących działalność będącą źródłem hałasu
innego niż komunikacyjny, które objęto pomiarami hałasu wynosiła: w 2013 r. - 29, w 2014 r. - 30,
w 2015 r. - 26. Liczba obiektów skontrolowanych w oparciu o analizę badań automonitoringowych wynosiła: w 2013 r. - 19, w 2014 r. - 25, w 2015 r. - 27. Kontrole wykazały, że w przypadku
56 % zakładów nie występowały przekroczenia dopuszczalnych norm hałasu dla pory nocnej.
W przedziale przekroczeń powyżej 5 do 10 dB znalazło się najwięcej, bo 16 % zakładów.
10 % zakładów osiągnęło zakres przekroczeń powyżej 10 do 15 dB, jedynie 3 % skontrolowanych
zakładów znalazło się w bardzo wysokim przedziale przekroczeń – powyżej 15 dB (wykres 1).
[%]
pora nocna (LAeqN)
60
50
40
56
30
20
10
15
16
10
> 5 -10 dB
>10 - 15 dB
0
Brak przekroczeń < 5 dB
3
> 15 dB
Wykres 1. Udział procentowy
obiektów przekraczających dopuszczalne poziomy hałasu w porze
nocnej w ogólnej liczbie zakładów
skontrolowanych łącznie w latach
2013 – 2015 (źródło WIOŚ)
Badania hałasu komunikacyjnego
W ramach monitoringu hałasu w latach 2013-2015 w bazie Ehalas zgromadzono wyniki
pomiarów własnych oraz pochodzące od zarządzających drogami.
WIOŚ w Lublinie, w latach 2013-2015, prowadził badania hałasu drogowego w 30 punktach
pomiarowych: na obszarze miast: Hrubieszowa, Włodawy, Krasnegostawu, Lubartowa, Nałęczowa
oraz Świdnika pomiary wskaźników długookresowych, a w pozostałych 24 punktach pomiary
krótkookresowe.
Strona 72
W ramach kontroli interwencyjnych w okresie trzyletnim wykonano dobowe pomiary
hałasu drogowego w 32 punktach.
W 2015 r. zarządzający drogami na terenie województwa lubelskiego prowadzili pomiary
okresowe dla dróg publicznych o średniorocznym natężeniu ruchu powyżej 3 mln pojazdów lub
o procentowym udziale pojazdów ciężkich w potoku ruchu powyżej 20%, dla średniego dobowego
ruchu przekraczającego 5 tys. pojazdów. Wyniki tych pomiarów przekazane zostały w 2016 r.
do WIOŚ w Lublinie.
Pomiary długookresowe nie wykazały przekroczeń wartości dopuszczalnych hałasu.
Pomiary krótkookresowe wykazały przekroczenia poziomów dopuszczalnych: w porze dziennej
w 60 % punktach pomiarowych i na 45 % długości odcinków zbadanych dróg, zaś w porze nocnej
w 53 % punktów pomiarowych i na 38 % długości odcinków zbadanych dróg. Najwięcej
przekroczeń, zarówno w porze dziennej jak i nocnej występowało w przedziale poniżej 5 dB
(wykresy 2 - 5).
pora dnia (LAeqD)
[%]
60
50
40
30
20
10
0
55
33
12
Brak przekroczeń
< 5 dB
> 5 - 10 dB
60
50
40
30
20
10
0
(źródło WIOŚ)
70
60
50
40
30
20
10
0
40
49
Brak przekroczeń < 5 dB
Wykres 2. Procentowy udział długości odcinków zbadanych dróg, od których emisja przekracza poziom
dopuszczalny w porze dziennej, łącznie w okresie 2013–
2015 – na podstawie pomiarów krótkookresowych
[%]
pora dnia (LAeqD)
[%]
11
> 5 - 10 dB
Wykres 3. Procentowy udział punktów pomiarowych
hałasu drogowego na terenach mieszkalnych z przekroczeniami dopuszczalnych poziomów dźwięku, w porze
dziennej, łącznie w okresie 2013–2015 – na podstawie
pomiarów
krótkookresowych
(źródło
WIOŚ)
[%]
pora nocy (LAeqN)
pora nocy (LAeqN)
50
40
30
20
10
62
25
13
Brak przekroczeń
< 5 dB
> 5 -10 dB
36
17
Brak przekroczeń
< 5 dB
> 5 - 10 dB
0
Wykres 4. Procentowy udział długości odcinków zbadanych dróg, od których emisja przekracza poziom
dopuszczalny w porze nocnej, łącznie w okresie 2013–
2015 – na podstawie pomiarów krótkookresowych
(źródło WIOŚ)
47
Wykres 5. Procentowy udział punktów pomiarowych
hałasu drogowego na terenach mieszkalnych z przekroczeniami dopuszczalnych poziomów dźwięku, w porze
dziennej, łącznie w okresie 2013–2015 – na podstawie
pomiarów
krótkookresowych
(źródło
WIOŚ)
Strona 73
Mapy akustyczne
Ustawa Prawo ochrony środowiska zobowiązuje starostów miast oraz zarządzających
drogami, liniami kolejowymi i lotniskami do sporządzania map akustycznych oraz ich aktualizacji
w cyklu pięcioletnim. Mapa akustyczna stanowi podstawowe źródło danych wykorzystywanych
do celów informowania społeczeństwa o zagrożeniach środowiska hałasem, opracowania danych
dla państwowego monitoringu środowiska, tworzenia i aktualizacji programów ochrony
środowiska przed hałasem.
Pierwsza runda mapowania akustycznego w województwie lubelskim, zakończona
w 2007 r., dotyczyła miasta Lublina - aglomeracji o liczbie ludności większej niż 250 tys. oraz
głównych dróg o przejeżdżającej liczbie pojazdów ponad 6 milionów rocznie: DK Nr 12,
na odcinkach: Puławy-Końskowola, Kurów – Lublin, Lublin – Piaski, Piaski – obwodnica,
DK Nr 17 na odcinku Tomaszów Lubelski – przejście graniczne Hrebenne.
Druga runda wykonania map akustycznych została zakończona w 2012 r. i dotyczyła:
miasta Lublina oraz otoczenia głównych dróg o liczbie przejeżdżających pojazdów ponad
3 miliony rocznie, to jest:

55 odcinków dróg krajowych nr: 17, 19, 48, 63, 74, 82 oddziałujących na klimat akustyczny powiatów: bialskiego, hrubieszowskiego, janowskiego, krasnostawskiego, kraśnickiego,
lubartowskiego, lubelskiego, łęczyńskiego, łukowskiego, puławskiego, ryckiego,
świdnickiego, tomaszowskiego, zamojskiego oraz miast: Lublina i Zamościa,
 10 odcinków dróg wojewódzkich nr: 801, 824, 830, 833, 835, oddziaływających na klimat
akustyczny powiatów: puławskiego, lubelskiego, kraśnickiego, biłgorajskiego.
Starostowie miast oraz zarządzający drogami, liniami kolejowymi i lotniskami mają
obowiązek przekazywania map akustycznych oraz danych opisowych Głównemu Inspektorowi
Ochrony Środowiska w Warszawie, który na ich podstawie przygotowuje sprawozdanie dla
Komisji Europejskiej zgodnie z art. 10 ust. 2 Dyrektywy 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego
i Rady z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku.
Niewywiązanie się z ustawowego obowiązku w zakresie opracowania i aktualizacji strategicznej
mapy hałasu może skutkować wszczęciem przez Komisję Europejską postępowania skarbowego.
Starostowie miast oraz zarządzający drogami, liniami kolejowymi i lotniskami mają obowiązek
przekazywania map akustycznych oraz danych opisowych także wojewódzkiemu inspektorowi
ochrony środowiska (art.120.1 oraz art. 179.1 ust.4 pkt.2 ustawy Poś), który gromadzi
je w zasobach Państwowego Monitoringu Środowiska w bazie EHALAS.
Mapy akustyczne dla województwa lubelskiego są dostępne pod adresami:
http://geoportal.lublin.eu
http://mapy.geoportal.gov.pl/imap/
Reakcje
„Program ochrony środowiska przed hałasem dla miasta Lublin”, uchwalony w 2009 r.
zakłada opracowanie projektów i budowę ekranów akustycznych oraz wymianę stolarki otworowej w mieszkaniach, gdzie żyją ludzie najbardziej narażeni na hałas, całodobowe pomiary natężenia ruchu oraz monitoring prędkości pojazdów na drogach, wykonanie tablicy informacyjnej
o zagrożeniu hałasem w Lublinie oraz opracowanie mapy akustycznej linii kolejowych, w terminie
do 2020 r.
Strona 74
Z uwagi na szereg inwestycji drogowych, powstających na terenie miasta Lublina, nowy
program ochrony środowiska przed hałasem zostanie opracowany po wykonaniu planowanych
inwestycji w latach 2014 - 2017 na podstawie mapy akustycznej, która ma być sporządzona
do 31 grudnia 2017 r. „Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa lubelskiego
dla terenów poza aglomeracjami położonych wzdłuż odcinków dróg”, uchwalony w 2014 r.,
jest aktualizacją Programu uchwalonego w 2009 r. Proponowane działania naprawcze na wybranych odcinkach obejmują: realizację planów inwestycyjnych GDDKiA Oddział w Lublinie oraz
Zarządu Dróg Wojewódzkich w Lublinie, wymianę
nawierzchni drogi na „cichą”, budowę ekranów
dźwiękochłonnych oraz wprowadzenie zieleni
ozdobnej izolacyjnej. Do działań nieinwestycyjnych
należą: egzekwowanie ograniczeń prędkości ruchu
na terenach zabudowanych, analiza możliwości
zmian miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego, ograniczenie ruchu pojazdów
powyżej 3,5 t, wprowadzanie strefy wolnej od
ruchu, ustanowienie obszaru ograniczonego
użytkowania. Termin wykonania zadań wymienionych w dokumencie przypada na 2024 r.
Niektóre zadania z poprzedniego Programu nie
zostały jeszcze wykonane, zaznaczyć jednak należy,
że przewidywanym terminem ich realizacji jest rok
Węzeł Lublin Rudnik, skrzyżowanie z DK19 (widok
2020. W latach 2013 – 2015 zrealizowano inwestyna północ)
fot. GDDKiA/Lublin
cje drogowe mające znaczny wpływ na obniżenie
poziomów hałasu w środowisku. Oddano do użytku obwodnice, m.in. Puław, Kraśnika, Kocka,
Woli Skromowskiej, Frampola, Hrubieszowa, powstały nowe drogi, prowadzono remonty dróg,
wymieniano ich nawierzchnię, budowano ekrany dźwiękochłonne.
Największą z inwestycji drogowych w województwie była budowa drogi ekspresowej S17
Kurów – Lublin – Piaski. W październiku 2014 r. oddano do użytku północną część obwodnicy
Lublina, ostatnie z pięciu zadań na jakie podzielono budowę całej trasy o długości blisko 70 km.
Tym samym ruch tranzytowy może ominąć centrum Lublina.
Przeprowadzone przez WIOŚ kontrole obiektów i działalności będących źródłem hałasu
innego niż komunikacyjny zobowiązały jednostki organizacyjne w których stwierdzono przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu do zastosowania skutecznych środków technicznych
i organizacyjnych ograniczających emisję hałasu i przeciwdziałających jego przenikaniu do
środowiska. Realizowane przedsięwzięcia polegały głównie na zabudowaniu urządzeń, instalowaniu ochron akustycznych osłaniających źródła hałasu, zastosowaniu urządzeń o lepszych
parametrach akustycznych, przeniesieniu źródeł emisji hałasu w inne miejsca oraz wymianie
i naprawie wadliwie pracujących urządzeń. Ponadto wprowadzono zmiany o charakterze
organizacyjnym, np. skrócenie czasu wykonywania czynności powodujących nadmierne uciążliwości akustyczne lub na wyłączeniu źródeł emisji hałasu w porze nocnej.
Strona 75
Odpady
Odpady komunalne
W latach 2013 - 2015 gospodarka
odpadami komunalnymi w województwie
lubelskim funkcjonowała w oparciu
o 9 regionów: region Biała Podlaska,
centralno-wschodni, centralny, Chełm,
południowo-zachodni, południowy, północno-zachodni, Puławy i Zamość.
W każdym regionie zaplanowano własne
instalacje przetwarzania odpadów komunalnych. W 2015 r. funkcjonowało ogółem
8 instalacji regionalnych typu A, 3 typu B
oraz 5 typu C (mapa 1). Województwo
lubelskie nie posiada instalacji termicznego
Pojemnik na odpady
fot. Archiwum WIOŚ
przekształcania odpadów. W projekcie
„Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Lubelskiego 2021” założone zostało połączenie
dwóch dotychczasowych regionów: centralnego i południowo-zachodniego celem skuteczniejszego wykorzystania istniejących i planowanych instalacji.
Z informacji zgromadzonych przez Główny Urząd Statystyczny wynika, że ilość odpadów
zebranych w ciągu roku, w latach 2013-2015 utrzymywał się na zbliżonym poziomie (tabela 1),
z różnicą ok. 1%. Natomiast poziom selektywnego zbierania odpadów systematycznie wzrastał w 2013 r. wynosił 13% ogółu odpadów, a w 2015 r. już 22,7% (wykres 1).
2015
Wykres 1. Odpady zebrane selektywnie
w ogólnej masie odpadów komunalnych
w woj. lubelskim w latach 2013 – 2015
2014
(źródło: GUS)
2013
0%
50%
zebrane bez wyselekcjonowania
100%
zebrane selektywnie
Największy procentowy udział odpadów selektywnie zebranych miały odpady biodegradowalne, szkło, papier i tektura, tworzywa sztuczne oraz pozostałe (tabela 1).
Strona 76
Tabela 1. Udział odpadów zbieranych selektywnie na terenie woj. lubelskiego w latach 2013 – 2015
(źródło: GUS)
Rok
2013
2014
2015
Odpady zebrane w ciągu roku ogółem [Mg]
348 420,0
381 720,0
384 763,1
Odpady zebrane selektywnie w ciągu roku ogółem [Mg]
45 326,0
76 436,0
87 208,7
Procentowy udział odpadów komunalnych zebranych selektywnie
w woj. lubelskim [%]
papier i tektura
14,3
10,0
12,7
szkło
32,0
22,5
22,3
tworzywa sztuczne
14,7
12,9
10,7
metale
2,3
2,0
1,8
zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny
3,6
2,6
3,9
biodegradowalne
22,6
24,0
21,9
tekstylia
4,7
2,4
0,06
wielkogabarytowe
5,0
5,8
7,4
niebezpieczne
0,1
0,1
0,1
opakowania wielomateriałowe
0,7
0
0,7
baterie i akumulatory
0
0
0,04
pozostałe
0
17,7
18,4
Znacząco zmniejszyła się liczba czynnych składowisk. Do końca 2015 r. wyłączono
z eksploatacji 32 składowiska nie spełniające wymagań przepisów ochrony środowiska.
W 2015 r. na czynnych składowiskach złożono 146,41 tys. Mg odpadów komunalnych o 19% mniej niż w roku 2014 oraz o 29% mniej w porównaniu do roku 2013 (tabela 2).
Tabela 2. Ilości odpadów komunalnych złożonych na składowiskach komunalnych w latach
2013 – 2015 (źródło: GUS)
Rok
2013
2014
2015
Ilość składowisk przyjmujących odpady
59
30*
25**
Ilość złożonych odpadów [tys. Mg]
205,67
180,66
146,41
* nie składowano odpadów na 7 składowiskach
** nie składowano odpadów na 2 składowiskach (źródło: WIOŚ)
Odpady przemysłowe
Województwo lubelskie zajmuje piąte miejsce w Polsce pod względem ilości
wytwarzanych odpadów przemysłowych.
W 2015 r., wg GUS, wytworzono ogółem
6 837,8 tys. Mg odpadów, w roku 2013 –
6 828,4 tys. Mg i w roku 2014 – 6 652,5 tys.
Mg odpadów (wykres. 2).
Stacja demontażu w Kurowie
f ot. Archiwum WIOŚ
Strona 77
[tys.Mg]
6000
5500
5000
4500
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
Zamość
zamojski
2013
włodawski
tomaszowski
świdnicki
rycki
radzyński
puławski
parczewski
opolski
łukowski
2014
łęczyński
Lublin
lubelski
lubartowski
kraśnicki
bialski
Biała Podlaska
biłgorajski
Chełm
chełmski
hrubieszowski
janowski
krasnostawski
2015
Wykres 2. Odpady przemysłowe wg powiatów 2013- 2015 (źródło: GUS)
Niezmiennie najwięcej odpadów z sektora przemysłowego powstaje w powiecie łęczyńskim, który generuje ponad 70% wszystkich odpadów przemysłowych w województwie.
Głównym źródłem ich pochodzenia jest Lubelski Węgiel „BOGDANKA” S.A. Odpady
te powstają przy poszukiwaniu, wydobyciu, fizycznej i chemicznej przeróbce rud oraz innych
kopalin.
Dominującym sposobem postepowania z odpadami przemysłowymi było przekazanie
ich innym odbiorcom – 63,9% w 2015 r. oraz 51,5% w 2014 r. Od roku 2013 systematycznie
zmniejsza się procent odpadów składowanych na składowiskach – od 47,3% w 2013 r. do 34,2%
w 2015 r. (wykres. 3).
2013
poddane odzyskowi
2014
unieszkodliwione przez
składowanie
unieszkodliwione w inny sposób
czasowo magazynowane
2015
przekazane innym odbiorcom
0%
50%
100%
Wykres 3. Sposób zagospodarowania odpadów przemysłowych w latach 2013 – 2015 (źródło: GUS)
Pozytywnymi trendami w gospodarce odpadami w województwie są:




objęcie od 2013 r. zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych
wszystkich mieszkańców województwa,
wzrost efektywności zbiórki selektywnej,
wyłączenie z eksploatacji składowisk, niespełniających wymogów (58 % w stosunku
do roku 2013),
zmniejszanie się wskaźnika odpadów deponowanych na składowiskach,
Strona 78


wzrost liczby instalacji do przetwarzania odpadów o statusie RIPOK,
rosnąca świadomość społeczeństwa kształtująca pozytywne nawyki w postepowaniu
z odpadami.
Konstantynów
Janów Podl.
Rokitno
Leśna Podl.
Terespol
Zalesie
ABC
Biała Podlaska
Międzyrzec Podl.
Trzebieszów
5x
Stoczek
Łukowski
Łuków
Piszczac
Łomazy
Kąkolewnica
Wschodnia
Drelów
Tuczna
Stanin
Wola
Mysłowska
Radzyń
Podlaski
Ulan-Majorat
Wojcieszków
Stężyca
Jeziorzany
Siemień
Ostrówek
Dęblin
A
KurówMarkuszów
Garbów
Karczmiska
Lublin
A
Poniatowa
AB
Jastków
Mełgiew
A
Dzierzkowice
Trzydnik
Duży
Szastarka
Chrzanów
Radecznica
Goraj
Frampol
Biłgoraj
Zwierzyniec
C
Adamów
Terespol
Werbkowice
Komarów
Osada
Tyszowce
Dołhobyczów
Krynice
Tarnawatka
Rachanie
Łaszczów
Telatyn
Krasnobród
REGION POŁ UDNIOWY
Susiec
Biszcza
Miączyn
Mircze
Józefów
Potok Górny
Trzeszczany
Sitno
Łabunie
Aleksandrów
RI POK
Horodło
Hrubieszów
Grabowiec
REGION Z AMOŚĆ
Szczebrzeszyn
Skladowisko odpadów azbestowych
Wojsławice
Uchanie
Zamość
Sułów
Dzwola
Skladowisko nie przyjmowalo odp. w 2015 r.
Białopole
3x
Skladowisko eksploatowane
Stacja demontażu pojazdów
Kraśniczyn
Stary ZamośćABC
Nielisz
Janów Lub.
Legenda:
Siennica
Różana
Skierbieszów
Turobin
Modliborzyce Godziszów
Leśniowice
Izbica
Rudnik
Potok
Wielki
REGION CHEŁ M
Dubienka
Wysokie
Batorz
AC
Żmudź
Krasnystaw
Żółkiewka
Zakrzew
Kamień
Łopiennik
Górny
Gorzków
Zakrzówek
Kraśnik
Gościeradów
Rejowiec
Rybaczewice
Krzczonów
REGION POŁ UDNIOWO-Z ACHODNI
Annopol
Fajsławice
Bychawa
Chełm
Trawniki
Strzyżewice
Wilkołaz
Ruda Huta
Siedliszcze
Rejowiec F.
Piaski
Jabłonna
Urzędów
Sawin
Wierzbica
Milejów
Niedrzwica
Duża
Borzechów
Wola
Uhruska
Cyców
Puchaczów
Dorohusk
Głusk
Chodel
Józefów
C
Łęczna
Wólka
Świdnik
Konopnica
Bełżyce
Łaziska
Hańsk
Ludwin
Spiczyn
Niemce
Wojciechów
Opole Lub.
Urszulin
REGION CENT RAL NO-WSCHODNI
REGION CENT RAL NY
Wąwolnica Nałęczów
Stary Brus
Serniki
Kamionka
Janowiec
Kazimierz D.
A
Ostrów Lub. Uścimów
Lubartów
Abramów
Końskowola
Włodawa
Niedźwiada
Żyrzyn
Puławy
Wyryki
Dębowa Kłoda
Sosnowica
Michów
REGION PUŁ AWY
Podedwórze
Parczew
Firlej
Baranów
ABC
Jabłoń
Czemierniki
Kock
Ułęż
Wilków
Hanna
Milanów
Serokomla
Nowodwór
Ryki
Sosnówka
Wohyń
Adamów
3x
Sławatycze
Wisznice
Borki
Kłoczew
Rossosz
Komarówka
Podlaska
REGION PÓŁ NOCNO-Z ACHODNI
Krzywda
Kodeń
REGION BIAŁ A PODL ASKA
Księżpol
Tarnogród
Tomaszów Lub.
Bełżec
Łukowa
Ulhówek
Jarczów
Lubycza
Królewska
Obsza
Mapa 13. Lokalizacja składowisk odpadów, regionalnych instalacji przetwarzania odpadów komunalnych
(RIPOK) i innych instalacji funkcjonujących na terenie woj. lubelskiego w 2015 r. (źródło: WIOŚ)
System gospodarowania odpadami azbestowymi
„Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032” przyjęty przez Polskę
w 2009 r. zmierza do wyeliminowania do końca 2032 r. negatywnych skutków zdrowotnych
i środowiskowych powodowanych przez azbest poprzez jego usunięcie i unieszkodliwienie.
Narzędziem monitorującym realizację zadań zawartych w Programie jest BAZA
AZBESTOWA prowadzona przez Ministerstwo Rozwoju, która służy do gromadzenia
Strona 79
i przetwarzania informacji uzyskanych z inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest.
Uzupełnianie danych dotyczących inwentaryzacji tych wyrobów oraz ich unieszkodliwiania
na terenie gmin i województwa należy do zadań jednostek samorządowych.
Urząd marszałkowski oraz urzędy gmin zinwentaryzowały do końca roku 2015 ogółem
810 344,72 Mg wyrobów zawierających azbest, osiągając efekty:
w 2014 r.
wśród osób fizycznych
wśród osób prawnych
w 2015 r.
– 85%
wśród osób fizycznych
– 93%
wśród osób prawnych
– 92%
– 93%
W latach 2013 - 2015 na terenie województwa funkcjonowały 3 składowiska,
na których możliwe było lokowanie odpadów zawierających azbest. Były to: PGO Sp. z o.o.
w Chełmie – składowisko w Srebrzyszczu, WOD-BUD Sp.zo.o. w Kraśniku – składowisko
Piaski Zarzecze II oraz składowisko odpadów niebezpiecznych PGK Sp.zo.o. w Poniatowej
Wsi. Na to ostatnie w 2015 r. odpady zawierające azbest nie były przyjmowane z powodu
wygaśnięcia z końcem 2014 roku pozwolenia na eksploatację.
Ilość odpadów zawierających azbest przekazywana do składowania zdecydowanie
wzrosła od 2013 r., aby w 2015 r. osiągnąć poziom 45 863,81 ton (wykres 4).
50
[tys. ton]
40
30
Wykres 4. Ilość odpadów zawierających
azbest unieszkodliwionych na składowiskach woj. lubelskiego w latach
2009
–
2015
(źródło: WIOŚ)
20
10
0
2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r.
Największe ilości odpadów azbestowych (niemal 90%) przyjmuje składowisko odpadów
niebezpiecznych w Kraśniku. Od 2005 roku nagromadzenie na składowiskach odpadów zawierających azbest wyniosło 206,681 tys. ton, tj. ok. 25,5% ilości zinwentaryzowanej, natomiast od
początku realizowania programu, tj. od 2009 r. do końca 2015 r., zgromadzono 174,523 tys. ton,
co stanowi 21,5% ilości zinwentaryzowanej.
Wydział Inspekcji Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie
przeprowadza corocznie kontrole w firmach prowadzących działalność związaną z usuwaniem
i zagospodarowaniem odpadów zawierających azbest (wykres 5). W ostatnich latach mają one
Strona 80
charakter interwencyjny w związku ze zmianą przepisów, które nie nakładają obowiązku
posiadania pozwolenia w zakresie wytwarzanie odpadów przez firmy zdejmujące eternit
z dachów. W planie kontroli uwzględniane są tylko te firmy, które posiadają pozwolenia
w zakresie gospodarowania odpadami.
Liczba kontroli
10
8
Wykres 5. Liczba kontroli w zakresie
gospodarowania odpadami zawierającymi azbest przeprowadzonych przez
WIOŚ
w
Lublinie
w
latach
2013 – 2015 (źródło: WIOŚ)
6
4
2
0
2013 r.
2014 r.
2015 r.
Realizacja założeń i celów zawartych w Programie wymaga zainwestowania ogromnych środków finansowych zarówno ze
strony władz samorządowych, jak
i mieszkańców gmin województwa.
W okresie 2013 – 2015 obserwowany
jest duży postęp w zakresie unieszkodliwiania tego typu odpadów. Jeśli tempo
działań prowadzonych w tym zakresie
zostanie utrzymane na zbliżonym
poziomie, termin usunięcia odpadów
azbestowych na terenie województwa
zostanie dotrzymany.
Więcej informacji dotyczących
postępowania z wyrobami zawierającymi azbest można znaleźć na stronie
www.bazaazbestowa.gov.pl prowadzonej przez Ministerstwo Gospodarki.
Składowisko odpadów azbestowych w Srebrzyszczu
fot. Archiwum WIOŚ
Strona 81
Promieniowanie elektromagnetyczne
Presje
Pola elektromagnetyczne to wzajemne
oddziaływanie pola elektrycznego i magnetycznego, które spowodowane jest ruchem
ładunku elektrycznego w przestrzeni.
Naturalnymi źródłami promieniowania są:
promieniowanie słoneczne, magnetyczność
ziemska,
wyładowania
atmosferyczne
i promieniowane kosmiczne. Natomiast najpowszechniejszymi sztucznymi źródłami pól
elektromagnetycznych występującymi w śroFot. Archiwum WIOŚ
dowisku są linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia i instalacje radiokomunikacyjne. Obiektami radiokomunikacyjnymi, o istotnym
z punktu widzenia ochrony środowiska oddziaływaniu, są:
 radiowo – telewizyjne centra nadawcze – ze względu na zasięg oddziaływania,
 stacje bazowe telefonii komórkowej – ze względu na powszechność występowania.
Obiekty te zlokalizowane są zarówno w miastach, jak i poza miastami. Lokalizacja tych
urządzeń jest ściśle powiązana z gęstością zaludnienia, stąd w miastach występuje większa liczba
stacji radiowych i telewizyjnych oraz stacji bazowych sieci komórkowych.
Liczba stacji bazowych telefonii komórkowej jest ściśle powiązana z liczbą abonentów.
Zgodnie z danymi GUS liczba abonentów telefonii komórkowej w Polsce w okresie 2005 – 2015
wzrosła o ok. 50% (wykres 1), co wiąże się ze wzrostem liczby stacji bazowych (wykres 2).
[tys.]
60000
Wykres 1. Liczba abonentów telefonii ruchomej (komórkowej) w latach 2005 - 2015 w Polsce (źródło: GUS)
40000
20000
0
2005
2010
rok
2013
2014
2015
2000
1500
Wykres 2. Liczba stacji bazowych na terenie województwa lubelskiego w latach 2011 – 2015
(źródło: wyszukiwarka btsearch)
1000
500
0
2011
2012
2013
2014
2015
rok
Rozwój telefonii komórkowej może spowodować w najbliższych latach nieznaczny wzrost
średnich poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, zwłaszcza na terenach o dużej
gęstości zaludnienia.
Strona 82
Stan
Prowadzenie monitoringu pól elektromagnetycznych w środowisku jest zadaniem Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska. Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska
poprzez:
 utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej
na tych poziomach,
 zmniejszenie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy
nie są one dotrzymane.
Sposób prowadzenia monitoringu PEM określa rozporządzenie Ministra Środowiska
z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów
pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. z 2007 r. Nr 221, poz. 1645). Wojewódzkie
inspektoraty ochrony środowiska prowadzą monitoring pól elektromagnetycznych od 2008 roku
w cyklach trzyletnich w 135 punktach pomiarowych, po 15 punktów rocznie na każdej z trzech
kategorii terenów dostępnych dla ludności, tj.:
 w centralnych dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie mieszkańców przekraczającej
50 tys.,
 w pozostałych miastach,
 na terenach wiejskich.
Rok 2013 zakończył drugi trzyletni cykl pomiarowy obejmujący lata 2011 – 2013, a rok
2014 rozpoczął trzeci cykl obejmujący lata 2014 – 2016.
Badania polegają na pomiarze natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w miejscach dostępnych dla ludności w przedziale częstotliwości co najmniej od 3 MHz
do 3 000 MHz. Pomiary wykonano analizatorem pola elektromagnetycznego typu NBM-550
nr B-0776 z sondą EF-0391. Lokalizację punktów pomiarowych w latach 2013 – 2015 na terenie
województwa lubelskiego przedstawiono na mapie 14.
Średnie arytmetyczne zmierzonych poziomów pól elektromagnetycznych dla poszczególnych kategorii terenów wykonanych w latach 2013 – 2015 wynosiły od 0,11 V/m
(1,6% wartości poziomu dopuszczalnego) do 0,19 V/m (2,7% wartości poziomu dopuszczalnego),
co przedstawia tabela 1 i wykres 3. W żadnym z badanych punktów nie odnotowano przekroczenia dopuszczalnego poziomu pól elektromagnetycznych w środowisku, wynoszącego 7 V/m,
określonego w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania
dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883).
Strona 83
Mapa 14. Lokalizacja
punktów pomiarowych
promieniowania elektromagnetycznego
w
latach 2013 - 2015
na terenie województwa lubelskiego (źródło:
WIOŚ)
Tabela 1. Zestawienie średnich poziomów PEM w latach 2013 -2015 w podziale na kategorie obszarów
(źródło: WIOŚ)
Obszar
Średnie arytmetyczne zmierzonych wartości składowej
elektrycznej [V/m]
Centralne dzielnice lub osiedla miast o liczbie
mieszkańców przekraczającej 50 tys.
Pozostałe miasta
Tereny wiejskie
Razem
[V/m]
2013
0,18
Rok pomiaru
2014
0,18
2015
0,19
0,16
0,15
0,16
0,15
0,11
0,15
0,15
0,17
0,17
Miasta powyżej 50 tys. mieszkańców
Pozostałe miasta
Tereny wiejskie
0,20
Wykres 3. Średnie poziomy PEM dla poszczególnych kategorii obszarów w latach
0,15
0,10
0,05
0,00
2013
2014
2015
rok
Strona 84
Średnia arytmetyczna wszystkich wyników monitoringowych pomiarów pól elektromagnetycznych w kolejnych latach wynosiła: 0,16 V/m w 2013 r., 0,15 V/m w 2014 r.
i 0,17 V/m w 2015 r. Wszystkie wartości są bardzo niskie, znacznie poniżej poziomu dopuszczalnego. Pomiary PEM w latach 2013 – 2015 na terenie województwa lubelskiego utrzymują się na
podobnym poziomie.
Najwyższe wartości natężenia pól elektromagnetycznych można zauważyć na obszarach
miast powyżej 50 tys. mieszkańców, najniższe zaś na terenach wiejskich (tabela 2). Związane jest
to z większym zagęszczeniem instalacji emitujących pola elektromagnetyczne na obszarach silnie
zurbanizowanych. Najwyższa zmierzona wartość poziomu pól elektromagnetycznych w latach
2013 – 2015 wynosiła 0,60 V/m (8,6% wartości dopuszczalnej) i wystąpiła w Białej Podlaskiej przy
ul. Okopowej.
Tabela 2. Maksymalne wartości poziomów PEM zmierzone w poszczególnych kategoriach obszarów w latach
2013 – 2015 (źródło: WIOŚ)
Obszar
Maksymalne wartości składowej elektrycznej [V/m]
Centralne dzielnice lub osiedla miast o liczbie
mieszkańców przekraczającej 50 tys.
Pozostałe miasta
Tereny wiejskie
2013
0,60
Rok pomiaru
2014
0,33
2015
0,33
0,27
0,34
0,25
0,18
0,23
0,36
Rozkład częstotliwości występowania zmierzonych wartości składowych elektrycznych
pól elektromagnetycznych dla poszczególnych obszarów, uzyskanych w latach 2013 – 2015 przedstawiono na wykresach 4,5,6.
2013
2015
Wykres 4. Częstotliwość występowania wyników poziomów pól elektromagnetycznych w latach 2013 – 2015 na
obszarze centralnych dzielnic
lub osiedli miasta o liczbie
mieszkańców przekraczającej
50 tys. (źródło: WIOŚ)
8
6
4
2
0
0,1
0,2
Wykres 5. Częstotliwość
występowania wyników
poziomów pól elektromagnetycznych w latach
2013 – 2015 na obszarze
pozostałych miast (źródło:
WIOŚ)
2014
0,3
V/m
0,4
0,5
2013
10
Ilość wystąpień
Ilość wystąpień
10
0,6
2014
2015
8
6
4
2
0
0,1
0,2
V/m
0,3
Strona 85
0,4
2013
Ilość wystąpień
10
2014
2015
8
Wykres 6. Częstotliwość występowania wyników poziomów pól elektromagnetycznych
w latach 2013 – 2015 na terenach wiejskich
6
4
(źródło: WIOŚ)
2
0
0,1
0,2
V/m
0,3
0,4
Z wykresów częstotliwości występowania wyników pól elektromagnetycznych można
zauważyć, że najwięcej zmierzonych wartości PEM mieści się w przedziale, 0,1 – 0,2 V/m na
wszystkich kategoriach obszarów.
Szczegółowe wyniki badań z monitoringu pól elektromagnetycznych na terenie województwa lubelskiego w roku 2015 i latach poprzednich są dostępne na stronie internetowej WIOŚ
w Lublinie pod adresem: http://www.wios.lublin.pl/srodowisko/raporty-o-stanie-srodowiska/.
Reakcje
Ze względu na ciągły i intensywny rozwój systemów radiokomunikacyjnych i wzrost
liczby urządzeń emitujących promieniowanie elektromagnetyczne, obecność PEM w naszym
otoczeniu jest nie do uniknięcia. Wpływ na wartość poziomów pól elektromagnetycznych na
danym obszarze ma zagęszczenie i moc instalacji emitujących pole elektromagnetyczne.
W związku z tym zasadne jest badanie poziomów pól elektromagnetycznych na różnych
obszarach województwa.
Wielkość poziomów pól elektromagnetycznych na poszczególnych obszarach jest zmienna
w czasie i zależy głównie od liczby źródeł promieniowania oraz zainstalowanych w nich mocy
urządzeń nadawczych. Z przeprowadzonej analizy wynika jednak, że poziomy promieniowania
elektromagnetycznego w środowisku na terenie województwa lubelskiego są bardzo niskie.
Kontrole przeprowadzone wokół instalacji nie wykazany przekroczeń obowiązujących norm
PEM, również sprawozdania otrzymane od prowadzących instalację oraz użytkowników urządzeń
emitujących pola elektromagnetyczne nie wykazały przekroczeń dopuszczalnego poziomu
promieniowania elektromagnetycznego w środowisku.
Na podstawie powyższych informacji WIOŚ w Lublinie nie stwierdził na terenie
województwa lubelskiego istnienia obszarów z przekroczeniami dopuszczalnych poziomów pól
elektromagnetycznych w środowisku, w związku z tym nie posiada rejestru obszarów przekroczeń
promieniowania elektromagnetycznego.
Strona 86
Informowanie o stanie środowiska
w województwie
Inspekcja Ochrony Środowiska, jako organ administracji państwowej, jest zobowiązany do
udostępniania informacji o środowisku znajdującej się w jego posiadaniu. Obowiązek ten wynika
z ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,
udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko
(Dz.U. 2008 nr 199, poz. 1227).
Zwiększenie zainteresowania stanem środowiska jest efektem działalności edukacyjnej
i budowy społeczeństwa informacyjnego. Dane dotyczące jakości środowiska w każdym jego
komponencie są niezbędne do zarządzania środowiskiem w zgodzie z zasadą zrównoważonego
rozwoju i są wymagane przy tworzeniu programów, planów, strategii czy ocen oddziaływania
inwestycji na środowisko.
Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom społeczeństwa WIOŚ w Lublinie corocznie opracowuje i upowszechnia wyniki prac badawczo-kontrolnych wynikających z realizacji Państwowego
Monitoringu Środowiska.
Udostępniane materiały znajdują swoich odbiorców wśród organów administracji
rządowej i samorządowej, instytucji i organizacji naukowych i edukacyjnych, przedsiębiorstw
korzystających ze środowiska, uczniów i studentów, mediów oraz ogółu społeczeństwa.
Tabela 1. Upowszechnianie informacji o środowisku w latach 2013-2015 (źródło: WIOŚ)
Sposób upowszechniania informacji
Ilość wytworzonych materiałów
Publikacje i opracowania tematyczne
Komunikaty
Informacje na podstawie
art. 8a
Współpraca z mediami
Prezentacje tematyczne
Wnioski o udostępnienie informacji o środowisku
Inne materiały
2013
9
2014
9
2015
10
26
24
26
24
28
24
185
10
324
109
6
337
167
7
471
-
-
1
Publikacje i opracowania tematyczne
W latach 2013-2015 nakładem Biblioteki Monitoringu Środowiska ukazały się 3 raporty
o stanie środowiska województwa lubelskiego. Publikacje zostały przekazane organom administracji publicznej, do sieci obowiązkowych bibliotek publicznych i uczelnianych, instytucjom naukowym i zainteresowanym odbiorcom. Zostały również zamieszczone na stronie internetowej WIOŚ
w Lublinie.
W 2015 r. pracownicy WIOŚ w Lublinie uczestniczyli w przygotowaniu publikacji „Zalew
Zemborzycki w Lublinie – szanse i zagrożenia” wydanej przez Urząd Miasta Lublin. W rozdziale
„Monitoring jakości wód rzeki Bystrzycy i Zalewu Zemborzyckiego” został przedstawiony system
monitoringu wód powierzchniowych oraz stan zlewni rzeki Bystrzycy i Zalewu Zemborzyckiego.
Strona 87
W latach 2013-2015 sporządzono 23 raporty dotyczące jakości komponentów środowiska.
Wśród nich znalazły się raporty wydawane corocznie:
1.„Roczna ocena jakości powietrza na obszarze województwa lubelskiego” przekazywana do
GIOŚ, Urzędu Marszałkowskiego i Wojewody Lubelskiego
(http://www.wios.lublin.pl/srodowisko/ocena-jakosci-powietrza/roczne-oceny-jakosci-
powietrza/),
2.„Ocena klimatu akustycznego w województwie lubelskim”
(http://www.wios.lublin.pl/srodowisko/ocena-klimatu-akustycznego/),
3.„Ocena poziomów pól elektromagnetycznych w województwie lubelskim”
(http://www.wios.lublin.pl/srodowisko/ocena-poziomow-pem/),
4. „Ocena jakości wód podziemnych”
(http://www.wios.lublin.pl/srodowisko/monitoring-wod/ocena-jakosci-wodpodziemnych/),
5. „Ocena jakości wód rzek”
(http://www.wios.lublin.pl/srodowisko/monitoring-wod/ocena-jakosci-wod-rzek/),
6. „Ocena jakości wód jezior”
(http://www.wios.lublin.pl/srodowisko/monitoring-wod/ocena-jakosci-wod-jezior/),
7. „Gospodarka odpadami”
(http://www.wios.lublin.pl/srodowisko/gospodarka-odpadami/).
Ponadto opracowane i wydane zostały:
1. „Pięcioletnia ocena jakości powietrza pod kątem jego zanieczyszczeń: SO2, NO2, NOx, CO,
benzenem, O3, pyłem PM10 i pyłem PM2,5 oraz As, Cd, Ni, Pb i B/a/p
w województwie lubelskim za lata 2009-2013”
(http://www.wios.lublin.pl/srodowisko/ocena-jakosci-powietrza/piecioletnie-ocenyjakosci-powietrza/)
2. „Raport o jakości wód rzeki Bug i jej dopływów w latach 2005 – 2014”
(http://www.wios.lublin.pl/srodowisko/raporty-o-stanie-srodowiska/)
Komunikaty
W latach 2013-2015 sporządzono 80 komunikatów. Dotyczyły one jakości powietrza,
stanu wód powierzchniowych oraz wystąpienia zagrożeń w środowisku takich jak przekroczenia
norm jakości powietrza.
Informacje o realizacji zadań kontrolno-inspekcyjnych i badań monitoringu
W oparciu o art. 8a ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska
(Dz.U. 1991 nr 77, poz. 335) w latach 2013-2015 przekazano do starostw łącznie 72 opracowania.
Dotyczyły one wyników kontroli podmiotów korzystających ze środowiska wykonanych przez
WIOŚ w Lublinie. Ponadto w opracowaniach tych zawarto informacje o stanie środowiska
w poszczególnych powiatach na podstawie wyników badań realizowanych w ramach
Państwowego Monitoringu Środowiska.
Strona 88
Współpraca z mediami
W latach 2013-2015 udzielono 318 wywiadów radiowych i telewizyjnych oraz 143
wywiady prasowe. Wywiady te były często komentarzem po wystąpieniu nagłych zdarzeń
zagrażających środowisku oraz ludności i dotyczyły m.in. zanieczyszczenia środowiska przez
niekontrolowane wypuszczenie ścieków, przekroczeń dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń
substancji w powietrzu, uciążliwości związanych z hałasem, niewłaściwej gospodarki odpadami.
Ponadto udzielane wywiady oraz artykuły prasowe były wykorzystywane do zwiększania
świadomości społeczeństwa w zakresie stanu środowiska naturalnego i jego ochrony oraz roli
obywateli w kształtowaniu środowiska.
Zasoby internetowe
Celem umożliwienia łatwego dostępu do danych o środowisku, WIOŚ w Lublinie posiada
rozbudowaną infrastrukturę internetową. W jej skład wchodzą trzy strony internetowe:
1. Strona główna WIOŚ w Lublinie (http://www.wios.lublin.pl/) na której znajdują się
informacje dotyczące działalności Inspektoratu oraz komórek organizacyjnych wchodzących
w jego skład oraz stanu środowiska. Na stronie zamieszczane są komunikaty o stanie środowiska i aktualności związane z pracą inspektoratu. W 2015 r. strona ta uległa gruntownej
przebudowie celem dostosowania jej do wymagań rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12
kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla
rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych
wymagań dla systemów teleinformatycznych (Dz.U. 2012 poz. 526). Na stronie znajdują się
2.
3.
odesłania do pozostałych elementów infrastruktury internetowej WIOŚ w Lublinie oraz stron
internetowych innych służb związanych z ochroną środowiska.
Geoportal WIOŚ w Lublinie (http://mapy.gis-expert.pl/lubelszczyzna/wios/) został stworzony
jako odpowiedź na wymagania dyrektywy INSPIRE i ma na celu udostępnianie i wizualizację
na mapach tematycznych danych gromadzonych w ramach monitoringu środowiska.
Geoportal jest corocznie aktualizowany o najnowsze dane dotyczące poszczególnych
komponentów środowiska.
System monitoringu jakości powietrza (http://envir.wios.lublin.pl) jest serwisem ukazującym
on line stan jakości powietrza z wykorzystaniem wizualizacji mapowej, tabel i wykresów
w zakresie zanieczyszczeń określonych rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 13
września 2012 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu
(Dz.U. 2012 poz. 1032), tj.: benzenu, dwutlenku azotu, tlenków azotu, dwutlenku siarki,
tlenku węgla, ozonu, pyłu zawieszonego PM2,5 i pyłu zawieszonego
PM10 oraz substancji oznaczonych w
pyle PM10: ołowiu, arsenu, kadmu,
niklu i benzo/a/pirenu. Dane dotyczące stężenia zanieczyszczeń pochodzą z
automatycznych stacji monitoringu
jakości powietrza zlokalizowanych w
Lublinie, Białej Podlaskiej, Białym
Słupie, Jarczewie, Puławach, Wilczopolu i Zamościu.
Fot. Archiwum WIOŚ
Strona 89
Na podstawie ilości odwiedzin strony internetowej WIOŚ w Lublinie (wykres 1) można
stwierdzić, że tematyka ochrony środowiska cieszy się dużym zainteresowaniem społeczeństwa,
a materiały zamieszczone na stronie są chętnie przeglądane przez internautów.
ilość odwiedzin strony internetowej
5000000
4500000
4000000
3500000
Wykres 1. Statystyka odwiedzin strony
WIOŚ w Lublinie w latach 2010-2015
3000000
(źródło: WIOŚ)
2500000
2000000
1500000
1000000
500000
0
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Prezentacje tematyczne
Pracownicy WIOŚ w Lublinie w latach 2013-2015 uczestniczyli w szeregu spotkań,
na których wygłosili w sumie 23 prezentacje tematyczne. Prezentacje te dotyczyły m.in. stanu
środowiska w województwie lubelskim, działalności WIOŚ w Lublinie, współpracy międzynarodowej w zakresie ochrony środowiska, realizacji Programu Państwowego Monitoringu Środowiska
na terenie województwa lubelskiego. Prezentacje te były wygłaszane na sesjach rad powiatów,
konferencjach naukowych, spotkaniach organizowanych w ramach kampanii edukacyjnych
o stanie środowiska w województwie oraz na spotkaniach grup działających w ramach współpracy
międzynarodowej.
WIOŚ w Lublinie stara się przynajmniej raz w roku organizować spotkania z młodzieżą
szkolną i studentami. Odwiedzający uczestniczą w wykładach zorganizowanych na terenie
inspektoratu, mają okazję zobaczyć stację do prowadzenia monitoringu powietrza oraz terenową
aparaturę do pomiaru hałasu.
Tego typu spotkania odbyły się 3 razy. W roku 2013 i 2015 WIOŚ w Lublinie gościł
studentów kierunku ochrona środowiska, zaś w roku 2014 uczniów jednej z lubelskich szkół
średnich.
Udostępnianie informacji o środowisku
W latach 2013-2015 do WIOŚ w Lublinie wpłynęły 1132 wnioski o udostępnienie
informacji o środowisku. Dotyczyły one głównie danych z zakresu Państwowego Monitoringu
Środowiska (1126 wniosków). Największą grupę stanowiły wnioski o udostępnienie informacji
o aktualnym stanie zanieczyszczenia powietrza (956 – 84,5%). Wszystkie wnioski zostały
rozpatrzone pozytywnie. Na przestrzeni 3 lat widać tendencję wzrostową ilości składanych
wniosków (wykres 2).
Strona 90
Wnioski były składane przez organy administracji publicznej, biura projektowe, instytucje
naukowe i placówki edukacyjne, a także przez uczniów, studentów i osoby prywatne, co potwierdza zwiększenie zainteresowania społeczeństwa problematyką ochrony środowiska.
liczba złożonych
wniosków
500
400
Wykres 2.: Liczba składanych
wniosków w latach 20132015 (źródło: WIOŚ)
300
200
100
0
2013
2014
2015
Inne
We wrześniu 2015 r. przedstawiciele WIOŚ przygotowali i poprowadzili stanowisko
pokazowe w ramach XII Lubelskiego Festiwalu Nauki. Wszyscy zainteresowani mogli m.in.
sprawdzić jak duże pole elektromagnetyczne emitują ich telefony, a także, oglądając filtry pyłomierzy, naocznie przekonać się o czystości powietrza w różnych porach roku.
XII Lubelski Festiwal Nauki
fot. Archiwum WIOŚ
Strona 91
Podsumowanie
Województwo lubelskie wyróżnia się dużą powierzchnią i niewielką gęstością zaludnienia.
Jest regionem rolniczym, słabo uprzemysłowionym. Niewielka liczba zakładów przemysłowych,
niski poziom emisji gazów i pyłów sprawiają, że jest to jeden z najczystszych obszarów kraju.
Pomimo to, województwo boryka się z problemami równoważenia dysproporcji pomiędzy
aktualnym stanem środowiska, a wymaganiami stawianymi przez prawo.
Roczna ocena jakości powietrza wykazała, że w 2015 roku nie zostały spełnione normy
jakości powietrza ze względu na ochronę zdrowia ludzi dla 24-godzinnych stężeń pyłu PM-10
oraz dla średniorocznych stężeń pyłu PM-2,5 i benzo(a)pirenu, przez co obie strefy województwa:
aglomerację lubelską i strefę lubelską zaklasyfikowano do klasy C. Przekroczone też zostały
poziomy celu długookresowego dla ozonu.
Na powyższy stan miała wpływ w przeważającej mierze tzw. niska emisja, czyli emisja
powierzchniowa ze spalania paliw w indywidualnych paleniskach domowych, oraz emisja liniowa
od pojazdów. W ramach Programów Ochrony Powietrza wdrażane są działania naprawcze,
których realizacja rozłożona jest na wiele lat z uwagi na ogromne koszty finansowe i organizacyjne. Zjawiska korzystne, jak spadek emisji zanieczyszczeń z dużych źródeł punktowych, rozwój
zbiorowej komunikacji miejskiej, sieci ciepłowniczej, energetyki bazującej na źródłach odnawialnych, czy wzrost efektywności energetycznej zderzają się z tendencjami niekorzystnymi: rosnącą
presją motoryzacyjną i wzrostem udziału zanieczyszczeń liniowych, wzrostem zapotrzebowania
na energie elektryczną i wysokimi cenami nośników energii i paliw przyjaznych środowisku.
W ostatnich latach narasta problem narażenia mieszkańców województwa na ponadnormatywny poziom hałasu, zwłaszcza drogowego, co wyraża się rosnącą liczbą wniosków
o interwencję kierowanych do WIOŚ.
Pomiary poziomów długookresowych wykonywanych przez WIOŚ, z nielicznymi wyjątkami, nie wykazywały przekroczeń wartości dopuszczalnych, jednak pomiary krótkookresowe
takie przekroczenia wykazały i to zarówno w porze dziennej, jak i nocnej. Najbardziej narażone na
hałas są obszary zurbanizowane o wysokiej gęstości zaludnienia, centra miast i tereny w sąsiedztwie tras komunikacyjnych o intensywnym ruchu. Problemem może stać się wkrótce wzrastająca
liczba operacji lotniczych na lotnisku Lublin Airport, gdyż wokół lotniska nie utworzono obszaru
ograniczonego użytkowania. Na niekorzystny klimat akustyczny wpływa w dużej mierze nieefektywne planowanie przestrzenne, które nie uwzględnia problemów hałasu. W ramach realizacji
programów ochrony przed hałasem dla województwa lubelskiego m.in. rozbudowuje się publiczną
komunikację zbiorową i popularyzuje komunikację rowerową. We wrześniu 2014 roku ruszył
projekt utworzenia sieci wypożyczalni rowerów „Lubelski Rower Miejski”. W dniu otwarcia liczył
on 40 stacji i 400 rowerów w różnych punktach miasta, obecnie uległ on podwojeniu i stanowi
trzecią pod względem wielkości taką sieć w Polsce. Największą szansę na poprawę klimatu akustycznego ma budowa obwodnic, jednak z powodu znacznych kosztów inwestycyjnych nie
przebiega ona w stopniu zadawalającym.
Województwo lubelskie charakteryzuje się dosyć bogatą siecią hydrograficzną. Wody
powierzchniowe wykorzystywane są w przemyśle głównie do obiegów chłodzących, zaś
w rolnictwie i leśnictwie do nawadniania. Jako wodę do picia wykorzystuje się wyłącznie wody
podziemne.
Strona 92
W latach 2010-2015 WIOS w Lublinie przebadał 155 jednolitych części wód powierzchniowych z 374 wyodrębnionych na terenie województwa. Wyniki badań prowadzonych
w ramach monitoringu diagnostycznego, operacyjnego, badawczego i obszarów chronionych
w 2015 r. wykazały, że 80% wód płynących to wody złej jakości. Elementami decydującymi
o złym stanie wód były głównie elementy biologiczne. Wskaźniki fizykochemiczne były w I klasie
(73%) i II klasie czystości (24%). Poniżej stanu dobrego sklasyfikowano tylko 3% wyników,
a dotyczyły one wskaźników: ChZT-Cr, ChZT-Mn, OWO, azotu Kjeldahla, fosforanów i fosforu
ogólnego. Oceną stanu wód objęto 140 jcwp. Tylko 5 jcwp (4%) osiągnęło stan dobry, reszta 135
jcwp (96%) – stan zły. Na ocenie zaważyły elementy biologiczne i fizykochemiczne sklasyfikowane poniżej stanu dobrego.
Wody województwa lubelskiego wykazują wrażliwość na eutrofizację pochodzącą
ze źródeł komunalnych, o czym zadecydowały elementy biologiczne: fitoplankton, fitobentos
i makrofity, a także zawartość w wodach fosforanów. Tylko nieznacznie na ocenę wpłynęła
zawartość azotu (3,8%) i związków organicznych (9,3%). Zjawiskiem pozytywnym jest,
że w blisko połowie badanych na eutrofizację jcwp przekroczony był tylko jeden wskaźnik.
W województwie lubelskim wyznaczonych zostało rozporządzeniem dyrektora RZGW
w Warszawie 5 obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego
(OSN). Badania potwierdziły przekroczenia wartości wartości granicznych azotanów w wodach
powierzchniowych tylko na 2 OSN-ach: na rzece Uherce w ppk. Żółtańce i rzece Czerniejówce
w ppk. Głuszczyzna, aczkolwiek lokalizacja tych OSN w bliskim sąsiedztwie obszarów zurbanizowanych wskazuje bardziej na eutrofizację komunalną, niż rolniczą.
Monitoring płytkich wód gruntowych na terenie 2 OSN: Przegaliny Duże i Kuraszew
wykazały utrzymujące się przekroczenia dopuszczalnych stężeń azotu wynoszących 50 mg/l
z lekką tendencją poprawy stanu tych wód.
Badania wód podziemnych wykonane przez PIG w ramach monitoringu operacyjnego
wykazały, że ponad 50% stanowią wody dobrej jakości. Z kolei badania źródeł prowadzone WIOŚ
wykazały stan wód bardzo dobry i dobry.
Pomimo faktu, że stan środowiska w wielu aspektach odbiega od stanu dobrego,
zaobserwować można powolne zmiany w kierunku jego poprawy. Zaangażowane środki finansowe, edukacja ekologiczna społeczeństwa i zarządzanie w kierunku zrównoważonego rozwoju
stopniowo wpływać będą na polepszenie jakości poszczególnych jego komponentów i stworzenie
wizerunku województwa jako czystego i przyjaznego człowiekowi.
Strona 93

Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego w latach 2013

Transkrypt

Podobne dokumenty

UMOWA kupna - sprzedaży składników rzeczowych majątku

Jaskułka Festiwalu

Za³¹cznik nr 5 wzór umowy - szkolenie

Pobierz regulamin - Europejski Festiwal Smaku 2016