Modele komunikacji naukowej (publikowania elektronicznego)

Modele komunikacji naukowej
Dr hab. Marek Nahotko
1
MODELE I MODELOWANIE
Model
• Model jest uproszczoną reprezentacją systemu, w
czasie i przestrzeni, stworzoną w zamiarze
zrozumienia zachowania systemu rzeczywistego;
• Jeden system może być reprezentowany przez
wiele modeli, ze względu na różne cele
modelowania;
• Modelowanie to wyszukiwanie w systemie cech i
związków istotnych ze względu na przyjęty cel.
Cechy modelu
• Modele budowane są dla zobrazowania
istniejących lub przyszłych systemów;
• Model nigdy nie odpowiada rzeczywistości;
• Modelowanie zawsze związane jest z
uwypuklaniem pewnych cech i pomijaniem
innych;
• Nie ma uniwersalnych zasad co wyróżnić, a co
pominąć.
Rodzaje modeli
• Modele fizyczne (np. 1:10)
• Modele abstrakcyjne
– Modele jakościowe (opisowe: co jest jakie i
wyjaśniające: co od czego zależy),
– Modele ilościowe – prognostyczne,
• Deterministyczne
• Rozmyte
• Probabilistyczne.
Po co modelowanie
• Symulacja zachowań przyszłych systemów by przewidzieć
możliwe:
– Zakresy niesterowalności (ryzyko funkcjonalne),
– Efekty uboczne (ryzyko środowiskowe),
– Utrata funkcjonalności skutkiem zużycia (ryzyko awarii);
• Celowe jest badanie zachowania systemu podczas
życia/działania;
• Symulacja to manipulowanie modelem w taki sposób, że
działa on w zmienionej skali w czasie i/lub w
czasoprzestrzeni, umożliwiając uchwycenie oddziaływań i
zachowań, które w innym przypadku byłyby nieuchwytne z
tytułu ich oddalenia w czasie i przestrzeni.
System a modelowanie
• Trzy rodzaje systemów:
– Strukturalne: dobrze określona struktura i funkcje,
interfejsy zdefiniowane i mierzalne, np. większość
systemów inżynierskich,
– Rozmyte: atrybuty zdefiniowane lecz często
niemierzalne, np. gospodarka, przedsiębiorstwo,
systemy społeczne,
– Pojęciowe: nie w pełni obiektywnie zdefiniowane,
brak jasno opisanych podsystemów i atrybutów; tu
także tzw. modele mentalne (metafory), np. idee i
wartości.
Systemy a modelowanie
Model A systemu rozmytego nie jest w pełni zdefiniowany;
Model B systemu strukturalnego ma dobrze określoną funkcję i strukturę
Zawartość modelu
• Elementy systemu oraz powiązania (relacje) i
komunikacja między nimi;
• Obrazowanie przebiegu wszystkich procesów z
punktu widzenia wszystkich interesariuszy
(specjaliści, użytkownicy, klienci);
• Weryfikacja pod kątem spójności i poprawności;
• Elementy: użytkownicy, zasoby informacyjne,
narzędzia (technologia), formuła zarządzania,
zasoby metainformacyjne, relacje.
Modelowanie
• Pytania:
–
–
–
–
–
Jakie elementy tworzą system?
Jakie relacje tworzą strukturę?
Jakie elementy relacji są istotne ze względu na cel?
Jak struktura systemu wpływa na jego funkcje?
Jak otoczenie może wpływać na zmianę struktury?
• Problemy:
–
–
–
–
–
Funkcje i procesy realizowane w systemie
Zachowanie systemu w danych warunkach
Organizacja realizacji procesów w systemie
Uzyskanie pożądanego przebiegu procesów
Związki cech opisujących system z badaną właściwością
• Rozwój systemu:
– Kierunki zmian struktury systemu
– Wpływ zmian struktury na funkcjonowanie sytemu
– Wpływ dynamiki procesów na zmiany systemu.
2
PRZYKŁADOWE MODELE
KOMUNIKACJI NAUKOWEJ
Model Lasswella (1948)
Model Shannona i Weavera (1948)
Model łańcucha informacji
• Autor i czytelnik (użytkownik) znajdują się na
dwóch końcach łańcucha, pomiędzy
ograniczona liczba pośredników:
14
Model łańcucha
• Model przewodu dotyczy komunikacji na mikro-poziomie
poszczególnych artykułów (lub innego gatunku tekstu):
komunikat jest pakowany przez autora, transmitowany
neutralnie do użytkownika końcowego i rozpakowywany w
celu uzyskania pierwotnego komunikatu;
• Model zaangażowania dotyczy poziomu makro komunikacji
naukowej w określonej dziedzinie: użytkownik końcowy nie
jest pasywnym odbiorcą pojedynczych, izolowanych
komunikatów, ale jednym z wielu aktorów, którzy
konstruują swoje indywidualne poglądy na naukę – a także
kolektywnie jako „dominująca opinia” w jakiejś sprawie –
przez selekcję i agregację dużej liczby odpowiednich
komunikatów.
15
Model cykliczny Lancaster’a
16
Model Garvey-Griffith
17
Skala czasu Garvey-Griffith
lata
procesy
0
Rozpoczęcie badań
1
Zakończenie badań
1,5
Referat na konferencję
2
Złożenie rękopisu
3
Publikacja w czasopiśmie
4
Pojawienie się w serwisach abstraktowych i indeksowych
5
Cytowanie w przeglądzie rocznym
7
Cytowania w innych artykułach
8
Cytowania w innych artykułach przeglądowych
15
Cytowania w tekstach specjalistycznych, traktatach itp.
Model funkcjonalny
• Funkcje wrodzone: wyrażanie, odsyłanie, archiwizacja,
rozpoznawanie/status, tworzenie społeczności;
• Autor: badania, pisanie, recenzowanie;
• Wydawca: rejestracja, kontrola jakości/ certyfikacja,
kontekstualizacja (tworzenie serii, czasopism), edycja,
marketing i rozpowszechnianie, wspomaganie autorów;
• Biblioteka: selekcja i gromadzenie, kontekstualizacja
(kolekcja), katalogowanie i indeksowanie, przechowywanie,
wyszukiwanie i udostępnianie, wspomaganie użytkowników;
• Użytkownik: wyszukiwanie, selekcja, pozyskiwanie, czytanie,
wykorzystanie w badaniach i publikacjach, przekładanie na
rozwiązania praktyczne, stosowanie wyników.
3
MODELE CYFROWEGO ŁAŃCUCHA
INFORMACJI
Model Aitchinson 1988
Model Hurd na 2020 (2000)
22
Model Hurd na 2020 (2000)
• Oparty na modelu Garvey-Griffith;
• Zakłada się, że badania realizowane są raczej
w kolaboratoriach, a nie indywidualnie;
• Wyniki badań wraz z podstawowymi
informacjami sa integrowane w ramach
raportu z badań;
• Wszystkie wyniki związane z badaniami
znajdują się w formie cyfrowej.
23
Proces komunikowania naukowego
(Swisher)
24
Model UNISIST
25
Model SPLC Björk’a
26
Model SPLC - publikowanie
Model STIN
28
3-fazowy model badań
Mackenzie Owen 2007
29
3-fazowy model badań
• Faza wejścia, gdy badacz gromadzi i selekcjonuje dane lub
informacje niezbędne dla poprawnego prowadzenia naukowych
analiz;
• Do pewnego stopnia i w różnym zakresie zależnym od dziedziny,
dane naukowe mogą być tworzone w obrębie środowiska
badawczego, tzn. podczas eksperymentów naukowych, przez
sensory, podczas wywiadów itp. Ten rodzaj danych określany jest
jako wewnętrzne dane naukowe, gdyż tworzone są podczas działań
badawczych i do nich należą, oraz nie mogą być upubliczniane
• Drugi rodzaj danych nazywany jest zewnętrznym, gdyż zawiera
publicznie dostępne, wcześniej istniejące źródła, takie jak materiały
archiwalne, zbiory danych, „szarą literaturę” oraz naukową
literaturę publikowaną. Jest to forma konsultacji, oparta na
uzyskiwanej informacji o istniejącej wiedzy i/lub obiekcie badań.
30
3-fazowy model badań
• Faza przejściowa, w której przetwarzana i analizowana jest
informacja wewnętrzna i zewnętrzna w celu uzyskania
wyników badawczych. Częste są oczywiście liczne iteracje
faz wejściowej i przejściowej przed zakończeniem tej fazy;
• Faza wyjściowa, gdzie informacja (w formie raportów,
materiałów konferencyjnych, artykułów itp.) o działalności
naukowej i jej wynikach jest tworzona i upubliczniana czyli
„eksternalizowana”. Informacja ta jest następnie dostępna
jako wejście do innych działań badawczych. Jest ona oparta
na połączeniu allokucji (raportowanie wyników badań dla
dużej grupy naukowców) i rejestracji (dodawanie do
skodyfikowanego zasobu wiedzy).
31
Miejsce publikowania w badaniach
Assante i in. 2015
Nauka otwarta
Model komunikacji studenta 2.0
Model publikowania tradycyjnego i
elektronicznego
Nahotko 2010