114 Studzinska_Layout 1

Transkrypt

114 Studzinska:Layout 1 2013-02-21 14:06 Strona 1
Fizjoterapia Polska
ARTYKUŁ ORYGINALNY / ORIGINAL ARTICLE
Zaangażowanie Autorów
A – Przygotowanie projektu
badawczego
B – Zbieranie danych
C – Analiza statystyczna
D – Interpretacja danych
E – Przygotowanie manuskryptu
F – Opracowanie piśmiennictwa
G – Pozyskanie funduszy
Author’s Contribution
A – Study Design
B – Data Collection
C – Statistical Analysis
D – Data Interpretation
E – Manuscript Preparation
F – Literature Search
G – Funds Collection
© MEDSPORTPRESS, 2012; 4(4); Vol. 12, 327-339
Marta Makara-Studzińska1(A,B,C,D,E,F,G), Karolina KryśNoszczyk1(A,B,C,D,E,F,G), Małgorzata Starczyńska2(D,E,F),
Wojciech Kiebzak2(D,E,F), Zbigniew Śliwiński2(D,E,F)
1
Samodzielna Pracownia Zdrowia Psychicznego, Uniwersytet Medyczny, Lublin
Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce
1
Independent Laboratory of Mental Health, Medical University of Lublin
2
Department of Health Science, Jan Kochanowski University, Kielce
2
Wypalenie zawodowe i zadowolenie z życia
kobiet pracujących w zawodzie fizjoterapeuty
Occupational burnout and satisfaction with life in female
physiotherapists
Słowa kluczowe: wypalenie, satysfakcja, stres, utrata energii
Key words: burnout, satisfaction, stress, loos of energy
STRESZCZENIE
Wstęp. Termin wypalenia zawodowego określa psychiczne i emocjonalne wyczerpanie, szczególnie w efekcie długoterminowego działania stresu. Badania wskazują, że wypalenie zawodowe jest ściśle związane z zawodem lekarza, fizjoterapeuty, pielęgniarki, psychologa, pracownika socjalnego. Wśród kobiet zjawisko wypalenia manifestuje się wyczerpaniem
emocjonalnym. Celem pracy było zbadanie poziomu zadowolenia z życia, satysfakcji zawodowej kobiet pracujących w zawodzie fizjoterapeuty ze szczególnym uwzględnieniem występowania zjawiska wypalenia zawodowego.
Materiał i metody. W badaniach wyszczególniono grupę badaną 30 fizjoterapeutek oraz 30 osobową grupę kontrolną,
do której zaliczono 30 farmaceutek. Zastosowano kwestionariusz zadowolenia z życia oraz skalę wypalenia sił. Analizę statystyczną oparto na średnich arytmetycznych, odchyleniach standardowych i istotności różnic pomiędzy średnimi dla poszczególnych grup zawodowych. Istotności różnic oznaczono testem t-Studenta.
Wyniki. Dane wskazują, że globalny wynik zadowolenia z życia w grupie fizjoterapeutek i w grupie kontrolnej istotnie różnicuje obie badane grupy.
Wnioski. Zaobserwowano istnienie silnego chronicznego zmęczenia wśród fizjoterapeutek, co wymaga podjęcia natychmiastowych działań profilaktycznych.
SUMMARY
Background. The term „occupational burnout” is used to define mental an emotional exhaustion, especially due to
a long term exposure to stress. Studies show that occupational burnout is typically found in such professions as: physicians,
physiotherapists, nurses, psychologists and social workers. In women, occupational burnout is manifested by emotional
exhaustion. The objective of the study was to assess the level of life and job satisfaction among female physiotherapists,
with particular reference to occupational burnout phenomenon.
Material and methods. The sample included 30 female physiotherapists and the control group was composed of 30
female pharmacists. The research tools included Life Satisfaction Questionnaire (LSQ) and Burnout Scale Inventory (BSI).
Statistical analysis was based on arithmetic means, standard deviations (SD) and the significance of differences between
the mean values obtained from each occupational group. Significance level was established using Student’s-t test.
Results. The results indicate differences in the global life satisfaction score between the study and control groups.
Conclusions. The studied female physiotherapists were diagnosed with chronic fatigue, requiring prompt preventive
measures.
Liczba słów/Word count: 8583
Tabele/Tables: 4
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Wojciech Kiebzak, UJK Kielce, Instytut Fizjoterapii
25-317 Kielce, Aleja IX Wieków Kielc 19
tel./fax: (41) 361-55-25 w. 244, e-mail: [email protected]
Ryciny/Figures: 0
Piśmiennictwo/References: 28
Otrzymano / Received
Zaakceptowano / Accepted
03.11.2002 r.
20.12.2012 r.
327
Makara-Studzińska M. i wsp., Psychiczne i emocjonalne wyczerpanie fizjoterapeutek
WSTĘP
BACKGROUND
Termin wypalenia zawodowego został scharakteryzowany jako psychiczne i emocjonalne wyczerpanie, szczególnie w efekcie długoterminowego działania stresu. Wypalenie zawodowe odznacza się również utratą energii, zaangażowania, utratą planów na przyszłość do realizacji [1].
Zjawisko wypalenia zostało zauważone u pracowników
ochrony zdrowia w 1974 roku przez Herberta Freudenbergera jako psychiczne i fizyczne wyczerpanie [2]. W pierwszej kolejności zauważono zjawisko wśród pracowników
ochrony zdrowia psychicznego, wśród osób zatrudnionych
w oddziałach intensywnej terapii oraz wśród pracowników
placówek dla chorych w stanach terminalnych [3].
Badania wskazują, że wypalenie zawodowe jest ściśle
związane z zawodem lekarza, fizjoterapeuty, psychologa,
pielęgniarki, pracownika socjalnego [4,5,6,7]. W Północnej
Irlandii badacze wykazali, że wypalenie zawodowe wśród
personelu pielęgniarskiego jest głównie związane z poczuciem osobistego niezadowolenia. Objawy u mężczyzn były
bardziej intensywne, niż u kobiet [8].
Wśród mężczyzn zjawisko wypalenia manifestuje się
częściej depersonalizacją, natomiast wśród kobiet wyczerpaniem emocjonalnym [9]. Jak wynika z przeglądu literatury przedmiotu, kobiety wydają się być bardziej zagrożone
wystąpieniem wypalenia zawodowego niż mężczyźni [10].
Pewnym jest natomiast, że symptomy wypalenia wśród mężczyzn nieco różnią się od tych, występujących wśród kobiet
[11]. Powodem tego są różnice pomiędzy płciami rozwijające się w procesie socjalizacji. Wśród chłopców i mężczyzn
stymulowane jest uczucie niezależności, nie okazywanie
słabości, co wiąże się z tłumieniem problemów – nie uzewnętrzniając ich innym [12]. Kobiety częściej dzielą się
swymi problemami nie tłumiąc zachowań agresywnych, uzewnętrzniają swe emocje [9]. Kobiety cechowały się większym
zagrożeniem wystąpienia zjawiska, szczególnie w grupie
wiekowej 35-44 lata. Do czynników ryzyka w tej grupie zaliczono: poziom wykształcenia, status socjoekonomiczny,
przedmiot pracy, godziny pracy – praca zmianowa [13].
Zjawisko wypalenia zawodowego wśród fizjoterapeutów zostało po raz pierwszy opisane w 1993 roku w Massachusetts [14]. Kolejno w Japonii w 2002 roku [15] i we
Włoszech w 2006 roku [16]. Do czynników ryzyka wypalenia zawodowego zalicza się wysokie wymagania w pracy,
niewielki wpływ na wyniki pracy, młody wiek pracownika
i płeć żeńską [17]. Ostatnie badania zawodów medycznych
wykazały, że można przewidzieć specyficzne cechy osobiste i środowiskowe związane z występowaniem wypalenia
zawodowego. Do objawów tych zalicza się: bóle głowy, trudności w zasypianiu, brak apetytu, depresję, trudności w relacjach interpersonalnych, wzrost absencji chorobowych, niestaranność w sprawowaniu opieki [18].
Ważną składową życiowej satysfakcji, a tym samym
zadowolenia z życia jest szczęście [19]. Z przeglądu literatury przedmiotu wynika, że ludzie szczęśliwi osiągają sukces finansowy, wsparcie w związkach, są zdrowsi psychicznie oraz efektywniejsi w pracy [20]. Pozytywne emocje,
w tym satysfakcjonujące życie intymne mają wpływ na wyższy poziom własnego ego [21].
Occupational burnout is defined as mental and emotional exhaustion which, in most of the cases, is due to
a long-term exposure to stress. Occupational burnout is
also manifested by the loss of energy, lack of dedication
and unwillingness to realize future plans [1].
The phenomenon of occupational burnout was first noticed in health care employees in 1974 by Herbert Freudenberger as a state of mental and physical exhaustion [2].
First it was noticed in mental health care employees, among
the staff of intensive care unit (ICU) and in the staff of
terminal illness care units [3].
Studies indicate that occupational burnout is closely
connected with such jobs as physicians, physiotherapists,
psychologists, nurses and social workers [4,5,6,7]. In Northern Ireland, the researchers found that occupational burnout among the nursing personnel was connected with the
feeling of personal dissatisfaction. The symptoms were
more intense in the male staff [8].
In males, the occupational burnout phenomenon is more
frequently manifested by depersonalisation while in females
it is manifested by emotional exhaustion [9]. The reference
sources report that women seem to be more prone to occupational burnout than men [10]. Obviously, the symptoms
of occupational burnout are different in men and women
[11]. This is due to gender-related differences, developed in
the socialisation process. In boys and adult men certain
feelings are stimulated. These include the feeling of independence and hiding emotions which lead to suppression
of problems instead of sharing them with others [12]. Women
more often talk about their problems without suppressing
aggressive behaviours and rarely hide their emotions [9].
Women are more at risk of occupational burnout, especially
these in the age group of 35-44 years. The risk factors in
this group include: educational background, socioeconomic status, job, working hours and shift work [13].
The phenomenon of occupational burnout among physiotherapists was first described in 1993 in Massachusetts
[14]. The next reports on this disorder were written in 2002
in Japan [15] and in 2006 in Italy [16]. The risk factors for
occupational burnout include demanding tasks at work,
little employee’s contribution to work outcomes, young age
and female gender [17]. Recent studies on medical staff
have shown that there are specific cues allowing to predict
occupational burnout. These include lack of appetite, depression, problems with interpersonal relations, longer absences
due to illness and poor quality of care provided [18].
Happiness is an important component of life satisfaction [19]. The review of reference sources shows that happy people achieve financial success, support in relationships and their mental health and professional efficacy
within the workplace are better [20]. Positive emotions, resulting also from satisfaction with the sexual life, favourably
affect the level of one’s ego [21].
Researchers form Toronto surveyed 10 physiotherapists
for their job satisfaction during 60-minute talks using van
Kaam’s approach modified by Moustakas. It was found that
their job satisfaction depended on their career development,
328
Makara-Studzińska M. et al., Mental and emotional burnout in physiotherapists
Badacze z Toronto przesłuchali dziesięciu fizjoterapeutów pod kątem uczucia satysfakcji zawodowej w trakcie 60minutowych rozmów metodą van Kaam, zmodyfikowaną
przez Moustakas. W rezultacie dowiedziono, że w ocenie
fizjoterapeutów, satysfakcją zawodową jest rozwój ich kariery mający odzwierciedlenie w pozytywnym wpływie na pacjentów oraz w rozwoju fizjoterapii jako profesji/nauki [22].
Zawód farmaceutki charakteryzuje się podobnie jak zawód fizjoterapeutki kontaktem osobistym z klientem lub pacjentem, lecz o nieco innym charakterze. Kontakt ten stanowi kluczową rolę w kształtowaniu syndromu wypalenia
zawodowego i poziomu zadowolenia z życia.
reflected by a positive impact on patients and progress in
physiotherapy as a profession/branch of science [22].
Pharmacist job, likewise that of physiotherapist involves personal interactions with clients or patients, although of
somehow different kind. These interactions are key factors
in the development of occupational burnout syndrome and
life satisfaction level.
MATERIAŁ I METODY
MATERIAL AND METHODS
Badania przeprowadzono w okresie marzec – lipiec 2012
roku. Wyboru badanych osób dokonano losowo i w sposób
incydentalny. Udział w badaniach był dobrowolny, została
przyjęta zasada anonimowości.
Rozdano 100 kompletów kwestionariuszy, z czego zwrócono 85. Ze względu na wiele braków pełnych odpowiedzi
do opracowania statystycznego zakwalifikowano 60 zestawów spełniających kryterium kompletności i poprawności.
Badaną grupę stanowiły fizjoterapeutki, zaś do grupy
kontrolnej wybrano farmaceutki. Wśród fizjoterapeutek znalazły się osoby pracujące w oddziałach szpitalnych i przychodniach w Lublinie w placówkach publicznych. Spośród
60 osób, których wyniki opracowano statystycznie, fizjoterapeutki stanowiły 30 osobową grupę badaną.
Każdy z respondentów otrzymał kartę danych osobowych oraz zestawy kwestionariuszy samoobserwacyjnych.
Przed przystąpieniem do badań każdego dokładnie zapoznano z procedurą badawczą. Karta danych osobowych
socjodemograficznych uwzględniała takie zmienne jak: wiek,
staż pracy, stan cywilny, wykształcenie osoby badanej, wykształcenie rodziców, miejsce zamieszkania, sytuację materialną i mieszkaniową badanego.
The study was carried out from March to July 2012. The
subjects were randomly and incidentally selected. Participation in the study was voluntary and the survey was anonymous.
100 questionnaires were distributed among the subjects and 85 filled in questionnaires were returned. Due to
incomplete answers, only 60 questionnaires meeting the
completeness and correctness criteria were qualified for
statistical analysis.
The experimental group comprised the female physiotherapists while the female pharmacists were qualified
for the control group. The surveyed physiotherapists were
recruited from hospitals and outpatient clinics in Lublin.
Among 60 subjects, whose results were subjected to statistical analysis, there were 30 physiotherapists.
Each of the respondents received a personal data card
and self-observance questionnaires. Before the survey, each
subject was informed in detail about the study protocol. The
socio-demographic personal data card included such variables as: age, work experience, marital status, the respondent’s educational background, her parents’ educational background, address, financial status and housing status.
Charakterystyka zastosowanych metod badawczych
Do badania wypalenia zawodowego fizjoterapeutek z grupy badanej i farmaceutek z grupy kontrolnej posłużyły następujące metody:
1. Kwestionariusz Zadowolenia z Życia – KZzŻ wg J. Frahrenberg, M. Myrtek, J. Schumacher, E. Brähler.
Kwestionariusz składa się z 70 cech – itemów, przeznaczony jest do indywidualnego i grupowego badania
osób dorosłych. Mają one postać zdań twierdzących i opisują różne aspekty życia, które mogą stanowić potencjalne
źródło zadowolenia.
Badany oceniał w jakim stopniu każde z twierdzeń odnosi się do jego dotychczasowego życia, wyraża stopień
zgodności z danym stwierdzeniem poprzez zakreślenie
jednej z siedmiu możliwych odpowiedzi. W ten sposób za
udzielone odpowiedzi przyporządkowano wartości punktowe: 1 – bardzo niezadowolony; 2 – niezadowolony; 3 – raczej niezadowolony; 4 – ani niezadowolony, ani zadowolony; 5 – raczej zadowolony; 6 – zadowolony; 7 – bardzo zadowolony.
W kwestionariuszu nie ma konwersji pytań. Wynikiem
pomiaru jest ocena zadowolenia z życia pod postacią su-
Characteristic of the research tools
The following methods were used to study occupational
burnout among the physiotherapists from the study group
and the control pharmacists:
1. Life Satisfaction Questionnaire (LSQ) according to
J. Frahrenberg, M. Myrtek, J. Schumacher, E. Brähler.
The questionnaire is composed of 70 items and designed for individual and group surveys of adult populations.
Each item is an affirmative clause referring to different aspects of life which may be potential sources of satisfaction.
The subjects assess to what extent they agree with
each statement by circling 7 possible answers. Each answer
choice is assigned a different score (from 1 to 7), where: 1 –
very dissatisfied; 2 – dissatisfied; 3 – rather dissatisfied; 4 –
neutral; 5 – rather satisfied; 6 – satisfied; 7 – very satisfied.
There is no question conversion. The result is based on
the score from 1 to 70 points, reflecting the level of life
satisfaction. The questionnaire is composed of 10 scales
with the same number of items (7).The Cronbach’s alpha
internal consistency coefficient was α a=0.95 for 60 subjects and all (70) statements.
329
my punktów zdobytych stwierdzeń od 1 do 70. Całość kwestionariusza tworzy dziesięć skal, którym przyporządkowana jest stała liczba itemów (7). Współczynnik zgodności
wewnętrznej w badaniach 60 osób dla wszystkich (70)
twierdzeń wyniósł α Cronbacha = 0,95.
2. Skala Wypalenia Sił – SWS, wg S. Steuden, W. Okła.
Skala wypalenia sił przeznaczona jest do badania czynników wypalenia u osób czynnych zawodowo i przeżyć
związanych z pracą. Zawarte w niej twierdzenia dotyczą
również zaangażowania w pracę i zmęczenia będącego jej
następstwem.
Skala składa się z 66 cech – itemów. Badany wyraża
stopień zgodności z danym stwierdzeniem w jednym z pięciu aspektów: tak, raczej tak, nie jestem zdecydowany, raczej nie, nie. Za poszczególne rodzaje odpowiedzi otrzymuje kolejno: 5, 4, 3, 2, 1 punktów. Opierając się na wynikach analizy czynnikowej autorki uporządkowały zawarte
w skali twierdzenia (66) w pięć skal. Liczba itemów w każdej skali nie jest równa.
W skali wypalenia sił nie ma konwersji pytań. Wynikiem
pomiaru jest wskaźnik nasilenia zespołu zmęczenia wykonywaną pracą. Wyrażony jest on wartością surową, zaś
średnie w skalach składowych są wartościami standaryzowanymi w skali stenowej. Współczynnik zgodności wewnętrznej w badaniach 626 osób dla wszystkich (66) twierdzeń wyniósł α Cronbacha = 0,95.
Analizę statystyczną oparto na średnich arytmetycznych, odchyleniach standardowych i istotnościach różnic
pomiędzy średnimi dla poszczególnych grup zawodowych.
Istotności różnic oznaczono testem t Studenta oraz poziomem ufności – p.
2. The Burnout Scale Inventory by Steuden and Okla.
The Burnout Scale Inventory is used to study the burnout factors in occupationally active individuals and experience related to their careers. The statements also pertain
to the commitment to career and the resulting fatigue.
The scale comprises 66 items – traits. The respondent
chooses one answer that most applies: yes, rather yes,
I am not sure, rather not, no. The score for each answer is
5, 4, 3, 2 and 1 respectively. Based on the factor analysis
results, the authors arranged the statements (66) into five
scales. The number of items is not equal in each scale.
There is no question conversion in BSI. The measurement result is based on the occupational fatigue index. It is
expressed by a raw value while the mean values obtained
in the component scales are standardised values in the
standard ten scale. The α Cronbach coefficient obtained
from 626 respondents for the total number (66) of statements was 0.95.
The statistical analysis was based on the arithmetic
means, standard deviations and the significance of the between group differences in mean values. The significance
of differences was measured using Student’s-t test and
confidence level – p.
WYNIKI
RESULTS
Charakterystyka grupy badanej
Średnia wieku pośród grupy kontrolnej wynosi M = 40,57
w przedziale od 26-57 roku życia, zaś fizjoterapeutek M
= 40,20 w przedziale od 24-53 roku życia oraz staż pracy
grupy kontrolnej M=16,73 w zakresie od 1-26 lat pracy, fizjoterapeutek M=15,97 w zakresie od 2-25 lat pracy, nie
wykazywały statystycznych różnic między grupami.
Uzyskane w przeprowadzonych badaniach wyniki przynależności do grupy badanej i kontrolnej, a zmienne socjodemograficzne jak np. wykształcenie ojców i matek, miejsce
zamieszkania, sytuacja materialna, wskazują, że żadna
z uwzględnionych zmiennych nie miała istotnego znaczenia
w przyporządkowaniu osób badanych do grup zawodowych.
Characteristics of the experimental group
The mean age of the control group was M=40.57 in the
age group between 26 and 57 years and M=40.20 in the
age group between 24 and 53 years. The work experience
in the control group was M=16.73 years within the range
from 1 to 26 years and M=15.97 from 2 to 25 years. No statistically significant between group differences were found
in these parameters.
The results obtained in this study for the correlation between assignment to a given group and such socio-demographic variables as: parents’ educational background,
place of living and financial status indicate that e none of
these variables significantly correlated with assignment to
one of the group.
Tab. 1. Charakterystyka grupy badanej pod względem socjodemograficznym: wiek i staż pracy
Tab. 1. Characteristics of the study group in terms of socio-demographic parameters: age and work experience
330
Analiza porównawcza wypalenia zawodowego
i poziomu zadowolenia z życia u fizjoterapeutek
i w grupie kontrolnej:
Physiotherapists and the control group:
1. Porównanie średnich wartości otrzymanych
w składowych Kwestionariusza Zadowolenia z Życia
Otrzymane wyniki badań mierzone przy pomocy Kwestionariusza Zadowolenia z Życia pozwalają na analizę cech1 ujmujących różne aspekty życia stanowiące źródło satysfakcji zarówno wśród fizjoterapeutek jak i w grupie kontrolnej. Wymienione powyżej dane statystyczne zawarte są
odpowiednio w Tabeli 2.
Zamieszczone w Tabeli 2 dane wskazują, że globalny
wynik zadowolenia z życia w grupie fizjoterapeutek (M=
309,41) i w grupie kontrolnej (M=336,05), bardzo istotnie
różnicuje obie badane grupy (p≤0,004).
Analiza porównawcza pomiędzy grupami nasuwa wniosek, że ogólny poziom zadowolenia z życia u fizjoterapeutek
jest znacząco niższy aniżeli w grupie kontrolnej. Szczegółowe przedstawienie wyników i ich interpretacja prezentuje się
następująco:
Przyjaciele, znajomi, krewni (PZK). Cecha ta wskazuje
na bardzo istotną różnicę (p≤0,0006) między uzyskanym
1. Comparison of the mean values obtained for Life
Satisfaction Questionnaire components
The results obtained from the LSQ allow to analyse the
traits1 corresponding to different aspects of life, regarded
the source of satisfaction, both among the studied physiotherapists and in the control group. The above mentioned
statistical data are presented in Table 2.
The data presented in Table 2 indicate that the global
life satisfaction score in the physiotherapists (M=309.41)
and the control group (M=336.05) significantly differentiate
between these two groups (p≤0.004).
The between group comparative analysis implies that
the overall level of satisfaction with life is significantly lower
in the physiotherapists than in the control group. Below is
a detailed presentation of the results and their interpretation:
Friends, relatives, acquaintances (FRA). This feature indicates a significant difference (p≤0.0006) between the
mean values obtained from both occupational groups. Physiotherapists (M=33.52), unlike the control group subjects
Tab. 2. Porównanie średnich wartości otrzymanych w składowych Kwestionariusza Zadowolenia z Życia (KZzŻ), uzyskanych przez
badane grupy
Tab. 2. Comparison of the mean values of LSQ components of obtained from the studied groups
1
Zrezygnowano z przedstawienia analizy statystycznej tych cech, które nie zróżnicowały istotnie badanych grup, a uzyskane średnie nie nasunęły
żadnych wniosków. Są to cechy: czas wolny (CW), seksualność (S) i mieszkanie (M)
1
Presentation of the traits, showing statistically insignificant between group differences was given up and no conclusion was drawn from the
obtained mean values. These were obtained in the following domains: free time (FT), sexuality (S) and housing status (HS)
331
średnimi obu grup zawodowych. Fizjoterapeutki (M=33,52)
w przeciwieństwie do grupy kontrolnej (M=38,43) są słabo zadowolone ze swoich kontaktów z krewnymi, sąsiadami, przyjaciółmi. Pomoc i wsparcie ze strony znajomych nie są w pełni zadowalające, zaś zaangażowanie w związki towarzyskie
daje im słabą satysfakcję.
Praca i zawód (PZ). W zakresie tej cechy stwierdzono
również bardzo istotne różnice międzygrupowe (p≤0,001).
Średnia uzyskana w skali PZ przez grupę kontrolną (M=
32,04) znacznie przewyższa średnią uzyskaną przez fizjoterapeutki (M=26,72). Oznacza to, że farmaceutki są raczej
zadowolone ze swojej pozycji i przyszłości zawodowej. Znacznie inaczej przedstawia się stosunek do zawodu i pracy
wśród fizjoterapeutek. Osiągnięta średnia wśród badanych
pozwala wnioskować, że ze swojej pozycji w miejscu pracy, z osiągnięć, możliwości awansu są ani zadowolone ani
niezadowolone. Na pytania dotyczące przyszłości zawodowej, klimatu na stanowisku pracy, rozmiaru zawodowych
wymagań i obciążeń fizjoterapeutki udzielały pesymistycznych odpowiedzi bądź manifestowały postawę obojętną.
Własna osoba (WO). Na podstawie uzyskanych średnich wyników zarówno w grupie zasadniczej (M=32,77) jak
i kontrolnej (M=36,99) skala WO istotnie statystycznie zróżnicowała badane grupy zawodowe (p≤0,008).
Analiza wyników pozwala wnioskować, że badane fizjoterapeutki w stosunku do grupy kontrolnej są raczej zadowolone tylko ze swojej osoby. Sposób w jaki spędziły dotychczasowe życie oraz relacje z innymi ludźmi są w miarę
satysfakcjonujące. Słabo zadowolone są ze swojego wyglądu zewnętrznego i pewności siebie. Ich radość i siła życia też tylko raczej je zadawala.
Małżeństwo i partnerstwo (MP). Cecha ta wskazuje
na istnienie istotnej różnicy (p≤0,054) między uzyskanymi
(M=38.43) are poorly satisfied with their contacts with relatives, neighbours and friends. They regard neither help
and support from friends, nor the involvement in social relationships fully satisfactory.
Work and occupation (W&O). In this domain, very significant between group differences s (p≤0.001) were found
as well. The average career scale (M=32.04) is significantly
higher in the control group than in the physiotherapist (M=
26.72). This means that pharmacists are more satisfied
with their job position and prospective career. The physiotherapists’ attitudes to their job and career are different.
The mean values indicate that the respondents are neither
satisfied nor dissatisfied (neutral) with their workplace,
achievements and promotion opportunities. The answers pertaining to future career, workplace atmosphere, requirements
and workload among professional physiotherapists are
rather pessimistic, manifesting their indifferent attitudes.
Self-satisfaction (Ss). The mean values obtained from
both the experimental (M=32.77) and control (M=36.99)
group revealed statistically significant differences between
these groups (p≤0.008).
Based on the result analysis we can conclude that the
physiotherapist are rather satisfied with themselves as
compared to the control group. They find their life until now
and their relationships with other people fairly satisfactory.
They are less satisfied with their appearance and selfconfidence. They are rather pleased with their level of happiness and life force.
Marriage and Partnership (MP). This feature indicates a significant difference (p≤0.054) between the mean
values obtained from the two occupational groups. The
average mean score for marriage and partnership obtained
by the control group (M=39.23) is higher than this obtained
Tab. 3. Porównanie średnich wartości otrzymanych w składowych Skali Wypalenia Sił (SWS), uzyskanych przez badane grupy
Tab. 3. Comparison of the mean values in the components of the Fatigue Rating Scale (FRS) of Values, obtained by treatment
groups
332
średnimi obu grup zawodowych. Średnia uzyskana w skali
MP przez grupę kontrolną (M=39,23) przewyższa średnią
uzyskaną przez fizjoterapeutki (M=34,82). Fizjoterapeutki
raczej są zadowolone z wymagań jakie stawia partnerstwo/
małżeństwo względem nich. Zadawalają je wspólne przedsięwzięcia, wsparcie i bezpieczeństwo ze strony partnera.
Gotowość niesienia pomocy przez współmałżonka w miarę
je satysfakcjonuje.
Zdrowie (Z). Otrzymany wynik tej cechy (p≤0,091) dowodzi tego, że ujawnione wyraźnie różnice nie osiągnęły
poziomu statystycznej istotności. Analiza wyników pozwala
wnioskować, że mamy do czynienia z istniejącą tendencją
w kierunku zróżnicowania badanych grup zawodowych
z uwagi na stan zdrowia i jego wpływu na zadowolenie
z życia. Średnia tej cechy uzyskana przez grupę kontrolną
(M=36,07) nieznacznie przewyższa średnią uzyskaną przez
fizjoterapeutki (M=33,30). Oznacza to, że obie grupy w podobnym stopniu wyrażają zadowolenie ze stanu swojego
zdrowia i nastroju duchowego. Pozytywnie oceniają swoja
sprawność umysłową i odporność na wszelkie choroby.
Na szczególną uwagę zasługują dwie cechy: sytuacja
finansowa (SF p≤0,220) i stosunek do własnych dzieci
(Sdd p≤0,249). W obu cechach nie wystąpiły istotnie statystycznie różnice co dowodzi, że żadna z uwzględnionych
zmiennych nie miała istotnego znaczenia w przyporządkowaniu badanych zawodów do grup o różnym poziomie zadowolenia z życia.
Natomiast należy zwrócić uwagę, że badane fizjoterapeutki w ocenie cechy SF osiągnęły najniższą średnią (M
=19,10). Niezadowolenie wynika ze świadomości istnienia
niewspółmierności poziomu zarobków w stosunku do wymagań zawodu i indywidualnego wysiłku wkładanego w jego wykonywanie.
W ocenie cechy Sdd fizjoterapeutki osiągnęły najwyższą średnią (M=39,57). Oznacza to, że są one jedynie poprzez analizę tej skali w pełni zadowolone ze swojej rodziny, a w szczególności z własnych dzieci.
by the physiotherapists (M=34.82). The physiotherapists
are rather satisfied with the requirements posed by their
partnership/marriage. Please by these joint ventures, support and security of a partner. There are satisfied with their
husband’s/partner’s willingness to help the spouse/partner.
Health (H). The results obtained for this aspect (p≤0.091)
show that the obvious differences did not reach statistical
significance level. Analysis of the results revealed the tendency, differentiating between the studied occupational
groups in terms of health state and its impact on life satisfaction. The mean value corresponding to this feature, obtained from the control group (M=36.07) is slightly higher
than the mean value obtained from the group of physiotherapists (M=33.30). It means that both groups similarly report their satisfaction with their health state and spiritual
mood. Their positively assess their mental capacity and resistance to diseases.
The two aspects, namely: financial status (FS; p≤0.220)
and the subjects’ attitude to their children (SAC; p≤
0.249) deserve special attention. The lack of statistically
significant differences in these aspects shows that none of
the considered variables was significant in the correlation
between the assignment to one of the two occupational
groups and life satisfaction.
It is of note, however, that the physiotherapists obtained the lowest mean score for their level of satisfaction with
their financial status (M=19.10). Their dissatisfaction results from inadequate earnings compared with job requirements and the employee’s dedication.
The highest mean score was obtained by the physiotherapists for satisfaction with their children (M=39.57). It
means that only through the analysis of this scale they seem
fully satisfied with their families and children in particular.
2. Porównanie średnich wartości otrzymanych
w składowych Skali Wypalenia Sił
Wyniki badań uzyskane za pomocą Skali Wypalenia Sił
umożliwiły poznanie pięciu wymiarów wypalenia zawodowego fizjoterapeutek i grupy kontrolnej. Narzędzie pomiarowe, jakim jest SWS ocenia uczucia i emocje, jakie powstają w środowisku pracy. Wymienione powyżej dane statystyczne zawarte są odpowiednio w Tabeli 3.
Została stwierdzona bardzo istotna statystycznie różnica między uzyskanymi średnimi dla fizjoterapeutek i grupy
kontrolnej we wszystkich składowych Skali Wypalenia Sił.
Globalny wskaźnik wypalenia w grupie fizjoterapeutek (M
=144,99) i grupie kontrolnej (M=98,16) ujawnił bardzo istotne różnice między nimi (p≤0,0001).
Wyniki badań w poszczególnych skalach poddano bardzo wnikliwej analizie statystycznej i przedstawiają się następująco:
Obniżenie kontroli emocjonalnej (OKE). Cecha ta wskazuje na istnienie bardzo istotnej różnicy (p≤0,0001) między
uzyskanymi średnimi obu grup zawodowych. Uzyskanav
średnia OKE u fizjoterapeutek (M=2,19) jest znacznie wy-
2. Comparison of the mean values obtained
for the Burnout Scale Inventory components
The results obtained using BSI revealed five dimensions of occupational burnout among the physiotherapists
and the control group. This measurement tool assesses
feelings and emotions in the working environment. Table 3
presents the statistical data obtained from BSI.
A very significant correlation was noted between the
mean values obtained from the physiotherapists and these
obtained from the control group in all the BSI components.
The global burnout index obtained from the physiotherapists (M=144.99) and the control group (M=98.16) revealed
very significant between group differences (p≤0.0001).
The results obtained for each scale, subjected to a very
insightful statistical analysis are presented below:
Deterioration in emotional control (DEC). This feature
indicates a very significant difference (p≤0.0001) between
the mean scores obtained from both occupational groups.
The mean value of this parameter is significantly higher in
the physiotherapists (M=2.19) compared with the control
group (M=1.36). This is indicative of a substantial dete-
333
ższa aniżeli w grupie kontrolnej (M=1,36). W przypadku zawodu fizjoterapeutki obserwuje się znacznie obniżoną kontrolę emocjonalną.
Utrata podmiotowego zaangażowania (UPZ). W zakresie tej cechy stwierdzono również bardzo istotne różnice międzygrupowe (p≤0,0001). Średnia UPZ uzyskana przez
fizjoterapeutki (M=2,00) znacznie przewyższa średnią uzyskaną przez grupę kontrolną (M=1,34). Oznacza to, że również na tej płaszczyźnie fizjoterapeutki wykonując swój zawód bardziej dystansują się wobec pacjentów i ich spraw.
Obniżenie efektywności działania (OED). Na podstawie uzyskanych średnich wyników zarówno z grupy zasadniczej (M=1,89) jak i kontrolnej (M=1,47) cecha OED bardzo istotnie statystycznie zróżnicowała badane grupy zawodowe (p≤0,0006). Analiza wyników pozwala wnioskować,
że badane fizjoterapeutki mają znacznie obniżoną efektywność działania. W ramach tej kategorii badane miały na
myśli elementy pozostające poza ich kontrolą, a utrudniające lub uniemożliwiające proces leczenia.
Zawężenie kontaktów interpersonalnych (ZKI). Cecha ta, podobnie jak wyżej wymienione również bardzo
istotnie statystycznie (p≤0,0001) wykazała różnice w badanych grupach zawodowych. Otrzymana średnia u fizjoterapeutek (M=2,21) znacznie przewyższa średnią uzyskaną
przez grupę kontrolną (M=1,40). Badane niechętnie rozmawiają o swoje pracy ze swoimi przyjaciółmi. Niedogodności dotyczą relacji z ludźmi innymi niż pacjenci, a mający wpływ na wykonywana pracę.
Cecha ta nierozerwalnie wiąże się z ostatnim czynnikiem, który także poddano wnikliwej analizie, a mianowicie
Zmęczenie fizyczne (ZF). Skala ta bardzo istotnie statystycznie także różnicuje obie grupy zawodowe (p≤0,0001).
Średnia ZF u fizjoterapeutek (M=3,16) jest znacznie wyższa aniżeli w grupie kontrolnej (M=2,35). Świadczy to
o istnieniu silnego chronicznego zmęczenia, szczególnie
w badanej grupie fizjoterapeutek.
rioration in emotional control among the physiotherapists.
Loss of personal involvement (LPI). In this aspect,
very significant between group differences were noted as
well (p≤0.0001). The mean value obtained by the physiotherapists (M=2,00) is much higher than that of the control
group (M=1.34). It means that the physiotherapists doing
their job are less dedicated to patients and their problems.
Reduced Personal Efficacy (RPD). Based on the mean
values obtained both from the experimental (M=1.89) and
the control group (M=1.47) this feature significantly differentiated between the studied occupational groups (p≤0.0006).
The score analysis allows to conclude that personal efficacy within the workplace is significantly reduced in the
physiotherapists. This involved the elements beyond their
control which made the treatment difficult or impossible.
Narrowing of social contacts (NSC). Likewise in the
above mentioned aspects, the between group differences
in this feature turned out statistically significant (p≤0.0001).
The mean score obtained from the physiotherapists (M=
2.21) was significantly higher than that of the control group
(M=1.40). The subjects reported that they reluctantly talked
with friends about their work. The problems involve interpersonal relations with people other than patients who
affect their performance at work.
This feature is closely connected with the last factor
that was subjected to insightful analysis, namely physical
fatigue (PF). It also significantly differentiates the studied
groups (p≤0.0001). The mean value of this parameter was
significantly higher in the physiotherapists (M=3.16) than in
the control group (M=2.35). This is indicative of severe fatigue, especially in the experimental group of physiotherapists.
3. Analiza wyników korelacji międzytestowych: skale
SWS, a kwestionariusz KZzŻ
W celu sprawdzenia zależności między poziomem wypalenia sił, a zadowoleniem z życia ustalono współczynniki korelacji dla wyników w Skali Wypalenia Sił i Kwestionariuszu Zadowolenia z Życia.
Dla uzyskania pełniejszego obrazu wypalenia zawodowego włączono go w kontekst zadowolenia z życia. Operacja ta syntetyzując dwa komplementarne rodzaje informacji pozwoliła dokonać weryfikacji hipotezy o wzajemnym
związku miedzy wypaleniem sił a zadowoleniem z życia
przez grupę fizjoterapeutek oraz grupę kontrolną. Korelacje
dla całej grupy badanych (N=60; r≥0,25, p≤0,05; r≥0,33,
p≤0,01; r≥0,43, p≤0,001) zostały zamieszczone w Tabeli 4.
W większości uzyskano istotne (r≥0,33, p≤0,01) i bardzo istotne (r≥0,43, p≤0,001) statystycznie ujemne (negatywne) współzależności miedzy wszystkimi cechami obu
metod badania.
W wynikach całej grupy zachodzi istotna statystycznie
współzależność miedzy globalnym wynikiem wypalenia sił
a ogólnym zadowoleniem z życia (p≤0,001) i jego wymiarami. Wskazują one jednoznacznie, że im większe wypale-
3. Analysis of inter-test correlations:
BSI, LSQ
In order to check the correlations between the occupational burnout level and life satisfaction, the correlation
coefficients were established for BSI and LSQ.
To determine the overall level of occupational burnout,
this phenomenon was studied in the context of life satisfaction. This step, by synthesising two complementary pieces of information, allowed to verify the hypothesis of the
reciprocal association between burnout and life satisfaction
in the physiotherapists and the control group.
The correlations for the entire sample (N=60; r≥0.25,
p≤0.05; r≥0.33, p≤0.01; r≥0.43, p≤0.001) are presented in
Table 4.
Most of the statistically negative correlations between
all the studied features using both measurement tools
turned out significant (r≥0.33, p≤0.01) or very significant.
The mean result obtained from the entire sample shows
a statistically significant correlation between the global result for occupational burnout and general life satisfaction
(p≤0.001) and its dimensions.
334
Tab. 4. Korelacje międzytestowe: skale SWS, a kwestionariusz KZzŻ
Tab. 4. The inter-test correlations: BSI of scales and LSQ questionnaire
nie, tym mniejsze poczucie zadowolenia z życia w wymiarze zarówno globalnym jak i cząstkowym. Główne zależności negatywne to:
Obniżenie kontroli emocjonalnej (OKE). Cecha ta
negatywnie koreluje z takimi wymiarami zadowolenia z życia jak: zdrowie (r=-0,41), praca i zawód (r=-0,48), małżeństwo i partnerstwo (r=-0,34), stosunek do własnych dzieci
(r=-0,34), własna osoba (r=-0,51) i przyjaciele, znajomi,
krewni (r=-0,36).
Utrata podmiotowego zaangażowania (UPZ). Cecha
ta negatywnie koreluje ze wszystkimi czynnikami Kwestionariusza Zadowolenia z Życia. Największe istotne zależności zachodzą miedzy pracą i zawodem (r=-0,32), własna
osoba (r=-0,39), przyjaciele, znajomi, krewni (r=-0,44).
Obniżenie efektywności działania (OED). Cecha ta
wykazuje największe istotne współzależności z następującymi podskalami Kwestionariusza Zadowolenia z Życia:
zdrowie (r=-0,32), praca i zawód (r=-0,37), stosunek do
własnych dzieci (r=-0,37), własna osoba (r =-0,46), przyjaciele, znajomi, krewni (r=-0,57).
Zawężenie kontaktów interpersonalnych (ZKI).
W ocenie tej cechy największe istotne współzależności zachodzą z następującymi podskalami: praca i zawód (r=
-0,39), własna osoba (r=-0,46), przyjaciele, znajomi, krewni
(r=-0,43).
Zmęczenie fizyczne (ZF). Analiza współczynników korelacji cech Kwestionariusza Zadowolenia z Życia z ostatnim wymiarem Skali Wypalenia Sił jakim jest zmęczenie fizyczne wskazuje, ze największa istotna zależność zachodzi z czynnikiem praca i zawód (r=-0,46).
The results explicitly indicate that the greater the burnout the lower the level of life satisfaction, both in the global
and partial dimension. The main negative correlationswere
found in:
Deterioration in emotional control (DEC). This feature
negatively correlates with such aspects of satisfaction as:
health (r=-0.41), career (r=-0.48), marriage and partnership
(r=-0.34), the subjects’ attitude towards their children (r= 0.34),
self-satisfaction (the r=-0.51) and friends, acquaintances
and relatives (r=-0.36).
Loss of personal involvement (LPI). This parameter
negatively correlates with all the LSQ factors. The highest
significant correlations were noted between career (r=-0.32),
the subject herself (r=-0.39), friends, acquaintances, relatives
(r=-0.44).
Reduced personal efficacy (RPD). This parameter
shows the highest significant correlations with the following
subscales of LSQ questionnaire: health (r=-0.32), work and
occupation (r=-0.37), attitude towards children (r=-0.37),
self-satisfaction (r=-0.46), friends, acquaintances, relatives
(r=-0.57).
Narrowing of social interactions (NSI). In this domain, the highest correlations were noted in the following
subscales: career (r=-0.39), the subject herself (r=-friends,
acquaintances, relatives 0.46), (r=-0.43).
Physical fatigue (PF). The analysis of correlation coefficients for the correlation between LSQ parameters and
the last BSI parameter indicates the highest significant correlation with career (r=-0.46).
335
DYSKUSJA
DISCUSSION
Analiza wyników pochodzących z obu skal wskazuje,
że zachodzi istotna statystycznie współzależność między
globalnym wynikiem wypalenia sił, a ogólnym zadowoleniem z życia i jego wymiarami. Wskazują one jednoznacznie, że im większe wypalenie, tym mniejsze poczucie zadowolenia z życia w wymiarze zarówno globalnym jak i cząstkowym. Obie grupy zawodowe biorące udział w badaniach
były do siebie pod względem wieku i stażu pracy zbliżone.
W przypadku kobiet i mężczyzn częstość występowania zjawiska wypalenia zawodowego wzrasta wraz z wiekiem. Brazylijscy pracownicy ochrony zdrowia skarżą się
na wyczerpanie emocjonalne, nawet gdy pozostawali w zatrudnieniu mniej niż 5 lat [23]. Do czynników ryzyka wypalenia zawodowego w świetle badań z 2009 roku zaliczyć
można wysokie wymagania w pracy, niewielki wpływ na wyniki pracy, młody wiek pracownika oraz płeć żeńską [17].
W przypadku zawodu fizjoterapeutki takie cechy zawodu jak codzienny kontakt z chorobą, niepewność roli, niska
możliwość kontrolowania otoczenia, zhierarchizowany układ
zależności zawodowej, konieczność kontaktu z różnymi osobami zaangażowanymi w ten sam problem sprawiają, że fizjoterapeutki bardzo często odczuwają lęk, rozgoryczenie,
bezradność, zamęt, tracąc naturalną energię do działania.
Świadczy to o istnieniu wśród fizjoterapeutek ograniczeń
względem marzeń i braku złudzeń dotyczących pracy zawodowej. Badane niechętnie rozmawiają o swojej pracy ze swoimi przyjaciółmi. Niedogodności dotyczą również relacji z ludźmi innymi niż pacjenci, a mającymi wpływ na wykonywaną
pracę. W miejsce pozytywnej oceny, którą spodziewają się
uzyskać od osób bezpośrednio z nimi pracujących w zespole,
lekarzy, spotykają się z obniżaniem wartości ich wysiłku. Uciążliwe dla badanych kobiet jest deprecjonowanie ich pracy, gdy
oczekiwane uznanie stanowi dla nich istotną gratyfikację.
Przy zwiększonej liczbie kontaktów zarówno w postaci
zwiększonej liczby przypadków jak i procentowo zwiększonej
ilości czasu spędzonego na bezpośrednim kontakcie z pacjentem, gdy natura kontaktu jest szczególnie denerwująca,
frustrująca czy trudna, znacznie wzrasta prawdopodobieństwo wystąpienia syndromu wypalenia zawodowego.
W przeprowadzonym badaniu średnia w skali zmęczenia fizycznego u fizjoterapeutek była znacznie wyższa w stosunku do grupy kontrolnej. Należy również zwrócić uwagę,
że wartości obu średnich widocznie przekraczają otrzymane
wyniki w pozostałych skalach, co świadczy o istnieniu silnego chronicznego zmęczenia fizycznego, szczególnie
w badanej grupie fizjoterapeutek. Badane odczuwają niechęć przed codziennym chodzeniem do pracy. Z przeglądu
literatury wynika, że wielu fizjoterapeutów zgłasza dolegliwości bólowe związane z pracą układu mięśniowo-szkieletowego pojawiające się w wyniku wykonywania pracy [24].
Wyniki badani wskazują, że im częściej fizjoterapeutki
odczuwają lęk, stres, rozgoryczenie, bezradność i tracą energie do działania, ich stan zdrowia pogarsza się, nastrój duchowy obniża się, spada odporność na choroby, a ogólny stan
fizyczny ulega osłabieniu. Mając kontakt z czynnikami stresującymi, osoby, które wcześniej częściej doświadczały pozytywnych emocji, łatwiej radzą sobie w życiu podczas sytuacji stresujących i rzadziej popadają w stany depresyjne [25].
Data analysis obtained from both scales indicated
a statistically significant correlation between the global score
obtained for burnout and the overall life satisfaction and its
dimensions. The results explicitly show that the greater the
burnout the less one is satisfied with their job – both in the
overall and partial dimension. The occupational groups
participating in the study were similar in terms of age and
work experience.
Both in the male and female populations, the incidence
of occupational burnout increases with age. Brazilian health
care employees complain of emotional exhaustion even if
they were employed less than 5 years [23]. The study from
2009 found that the risk factors for occupational burnout
included: demanding tasks, little contribution to outcomes,
young age and female gender [17].
In the case of physiotherapists, such factors as working
with patients on a daily basis, uncertainty of the occupational role, few opportunities to control the environment, job
hierarchy and interactions with co-workers experiencing the
same problem, contribute to their anxiety, frustration,
helplessness and confusion, and loss of motivation to work.
This is indicative of limited expectations and illusions
associated with job among female physiotherapists. The
subjects reluctantly talk about their job with friends. The
problems also involve relations with people other than
patients who can affect their performance. Instead of being
praised by their team physicians, they are criticised and
their efforts are underestimated. Depreciation of efforts is
burdensome for the subjects if recognition is believed to be
a significant gratification.
Being more frequently in close interactions with patients, both due to an increased number of patients and
higher percentage of time spent in direct contact with a patient, especially when the relations between the patient and
the physiotherapist are quite annoying, frustrating or difficult, increases the probability of burnout syndrome development.
In this study the mean value obtained in the physical
fatigue scale was much higher in the physiotherapists compared with the control group. It is also of note that both
mean values significantly exceed the results obtained in
both scales, which is indicative of severe chronic fatigue,
especially in the studied group of physiotherapists. The
subjects reluctantly go to work every day. The review of
reference source indicates that many physiotherapists report work-related pains within the musculoskeletal system,
associated with their job specificity [24].
The results indicate that if the physiotherapists often
experience anxiety, stress, frustration and helplessness
and lose their motivation to work, their health and spiritual
mood deteriorate, their stamina decreases and the overall
physical condition is impaired. In exposure to stressogenic
factors, the persons who more often experience positive
emotions better cope stress and are less vulnerable to
depression states [25].
The study carried out in 2010 in Cyprus showed that
almost a half (46%) of physiotherapists were convinced
that their job was stressful. It is worth mentioning that 45%
336
Z badań prowadzonych na Cyprze w 2010 roku wynika,
że blisko połowa (46%) fizjoterapeutów jest przekonana
o tym, że ich praca należy do stresujących. Warto nadmienić, że przebadano 45% populacji fizjoterapeutów na Cyprze. Szczególnie stresująca jest praca fizjoterapeutów zatrudnionych w publicznych placówkach ochrony zdrowia na
Cyprze, w odróżnieniu od fizjoterapeutów pracujących
w prywatnych placówkach. Wypalenie zawodowe towarzyszyło 21.1% badanych, w 21.6% osobom w związkach
małżeńskich, w 18,0% osobom żyjącym samotnie, w 33,3%
przypadkom osób w separacji. Płeć miała istotne znaczenie
na występowanie zjawiska wypalenia zawodowego, częściej
wśród kobiet. Największy wpływ na wyczerpanie emocjonalne miało: niskie wynagrodzenie i stres [26].
Opierając się na uzyskanych wynikach można wnioskować, że fizjoterapeuci poprzez roszczeniowe postawy
pacjentów i ingerencje rodziny w proces leczenia coraz
bardziej dystansują się od ich spraw, co prowadzi do obniżenia jakości ich usług. Ich osobowe zaangażowanie nie
jest wystarczające, stąd mogą łatwo przejawiać tendencje
do przedmiotowego, instrumentalnego traktowania innych.
Im bardziej fizjoterapeutki mają obniżone poczucie własnej skuteczności i efektywności działania tym bardziej
wzrastają trudności ze zmaganiem z wymaganiami jakie
stawiane są im w pracy. Niedostateczne wsparcie lub jego
brak ze strony otoczenia może łączyć się ze wzrostem poczucia bezsensu i postawą rezygnacji. To co powinno stanowić dla nich wsparcie – kontakty z rodziną, sąsiadami,
przyjaciółmi są wbrew ich oczekiwaniom sporadyczne. Podwyższona utrata energii obniża wymagania i oczekiwania na
awans. Narastające chroniczne zmęczenie wpływa na brak
inicjatywy i pozytywne zmiany organizacji pracy.
U większości fizjoterapeutek, które podjęły pracę w swoim zawodzie, istniała silna motywacja, żeby zrobić coś innego dla innych ludzi, a czasami z innymi ludźmi. Były pełne
wyobrażeń dotyczących pomagania ludziom i wywierania
istotnego wpływu na ich życie. W sumie wszystkie te motywy
– powszechne, specyficzne dla zawodu i osobiste – wykształciły oczekiwanie, że praca będzie miała istotny wpływ
i pozwoli im odnosić sukcesy. Żeby tak się stało, potrzebne
byłoby wspierające środowisko pracy, które będzie posiadać maksimum pozytywnych cech umożliwiających osiągnięcie celów przez zapewnienie niezbędnej autonomii,
środków i wsparcia. Sukces dostarcza poczucia egzystencjalnego znaczenia, co z kolei wzmacnia pierwotną motywację do pracy. Kiedy te same silnie zmotywowane fizjoterapeutki weszły w stresujące środowisko pracy, w którym
przeszkody i niemożliwy do zredukowania stres były maksymalne, zaś nagrody, wsparcie i wyzwania – minimalne,
wówczas nie mogły one uzyskać możliwości, środków czy
autorytetu, których potrzebowały aby cele te osiągnąć.
Należy zwrócić uwagę, że badane fizjoterapeutki w skali
satysfakcji finansowej osiągnęły najniższą średnią. W żadnej
ze skal nie był widoczny tak wyraźny brak satysfakcji i zadowolenia. Niezadowolenie wynika również ze świadomości
istnienia niewspółmierności poziomu zarobków w stosunku
do wymagań zawodu i indywidualnego wysiłku wkładanego w jego wykonywanie.
of the physiotherapists’ population were studied in Cyprus.
Physiotherapists working for health care entities in Cyprus
are particularly exposed to stress unlike the physiotherapists working for private health care facilities. 21.1% of the
studied sample were diagnosed with occupational burnout.
These included 21.6% of married and 18.0% of single and
33.3% of separated individuals. Gender was found to have
a significant influence on occupational burnout phenomenon as women more often suffered from this syndrome.
Inadequate pay and stress were the factors that most
significantly contributed to emotional exhaustion in this
sample [26].
Based on the obtained results we can conclude that
physiotherapists, due to the patients’ demanding attitudes
and interference with the treatment from their families, increasingly develop distant attitudes to their patients’ problems which result in a decreased quality of care provided.
Their personal commitment is insufficient, hence they can
easily show a tendency to treat other people instrumentally.
The lower the physiotherapist’s self-esteem is in terms
of their professional efficacy, the more problems they experience in dealing with job requirements. Insufficient or no
support from family or friends can be associated with feeling helpless and passive attitudes. Contrary to their expectations, the emotional support from their families, neighbours or friends is very rare. Excess loss of energy results
in reduced demands and promotion expectations. Accumulated chronic fatigue results in the lack of initiative organizational indifference.
Most of the physiotherapists who started working in this
profession were strongly motivated to do something for
other people and sometimes, with other people. They were
enthusiastic about helping people and were willing to change
their quality of life. All these general, job-specific and personal prerequisites made them expect that their job will let
them find the meaning of life and be successful. However,
to succeed one needs a supportive working environment
having all possible positive traits allowing the employees to
succeed through the assurance of independence, pay and
support. Success makes our existence meaningful and thus
enhances our primary motivation to work. When these strongly motivated physiotherapists found themselves in a stressful
work environment, where the obstacles and exposure to
irreducible stress were maximal while the prizes, support
and challenges were minimal, they were unable to find
opportunities, resources or authority they needed to achieve their desired goals.
It is of note that the studied physiotherapists obtained
the lowest mean score in the scale of satisfaction with
financial status. No other scale such expressly indicated
the lack of satisfaction in the subjects. The dissatisfaction
also results from the awareness of inadequate pay for job
requirements and individual efforts contrary to their expectations.
The reference sources report that the frequently mentioned risk factors for occupational burnout include socioeconomic status and earnings [14] while temperament is
believed to the factor determining life satisfaction [27].
337
Wśród kobiet do czynników ryzyka wypalenia zawodowego w literaturze przedmiotu wielokrotnie zaliczano status socjoekonomiczny i poziom wynagradzania [14], a temperament został uznany za czynnik determinujący satysfakcję życiową [27].
W skali satysfakcji z dzieci, fizjoterapeutki osiągnęły
najwyższą średnią. Oznacza to, że są one jedynie poprzez
analizę tej skali w pełni zadowolone ze swojej rodziny,
a w szczególności z własnych dzieci. Szkolne i zawodowe
powodzenie dzieci, uznanie którym są obdarzane z ich strony dają im ogromną radość i satysfakcję. Świadome są wpływów jakie mają na swoje dzieci, zaś trud i wysiłek jaki na
każdym kroku wkładają w ich wychowywanie jest owocny
i nadaje ich życiu sens.
Zawody medyczne, w których główną rolę odgrywa konieczność zaangażowania oraz kontakt interpersonalny
z pacjentem wymagają dobrych predyspozycji psychicznych,
gdyż w sposób szczególny narażone są na ryzyko wystąpienia objawów wypalenia zawodowego, w tym wyczerpania
emocjonalnego, niskiego poziomu satysfakcji osobistej
z pracy zawodowej oraz depersonalizacji [28].
The physiotherapists gained the highest mean score
for satisfaction with their children. It means that only through
the analysis of this scale they are fully satisfied with their
family and with children in particular. Children’s school and
professional success as well as appreciation from children
are the sources of enormous gladness and satisfaction in
these subjects. They are aware of their influence on the
children and their efforts in children upbringing is fruitful
and makes their lives meaningful.
The job of medical staff involving commitment and
interpersonal interactions with patients requires adequate
mental predispositions as this occupational group is
particularly at risk of occupational burnout including emotional exhaustion, low level of job satisfaction and depersonalization [28].
WNIOSKI
CONCLUSIONS
1. Badane kobiety pracujące w zawodzie fizjoterapeuty
częściej niż kobiety z grupy kontrolnej doświadczają wyczerpania fizycznego oraz silnego chronicznego zmęczenia.
2. Zadowolenie z życia u fizjoterapeutek było znacząco
niższe niż w grupie kontrolnej.
3. Czynnikami ryzyka wystąpienia wypalenia zawodowego wśród fizjoterapeutek w świetle uzyskanych wyników badań i przeglądu literatury przedmiotu był niski
poziom wynagradzania, wysokie wymagania w pracy,
niewielki wpływ na wyniki pracy, stres, brak możliwości
awansu.
4. Fizjoterapeutki w stosunku do grupy kontrolnej były zadowolone z własnej osoby oraz z wymagań jakie stawia
im partnerstwo/małżeństwo, a szczególnie zadowolone
z własnych dzieci, co jednak nie znalazło potwierdzenia
w literaturze przedmiotu.
5. Niepokojącym faktem było niezadowolenie kobiet ze
swoich kontaktów z krewnymi, sąsiadami, przyjaciółmi,
co może wynikać z braku czasu wolnego na spotkania
z bliskimi.
1. The studied female physiotherapists more often than
the control group experienced physical exhaustion and
severe chronic fatigue.
2. Life satisfaction in the physiotherapists was significantly lower than in the control group.
3. The obtained results as well as the reference source
review indicate that the risk factors for occupational
burnout include inadequate pay, involvement in demanding tasks, little contribution from the employees
on the work outcomes, stress and no perspectives of
promotion.
4. Compared with the control group, the physiotherapists
were satisfied with themselves and the challenge
posed by partnership or marriage and with their children in particular, although this finding is not confirmed
by the reference sources.
5. The fact that the studied females reported their dissatisfaction with family and social interactions, possibly
due to no time for family life and socialising is alarming.
PIŚMIENNICTWO / REFERENCES
1. Price D, Murphy P. Staff burnout in the perspective of grief theory. Death Educ [serial online] 1984 [cited 1984 Feb 2]; 8(1):[24
screens]. Available from: URL:http://www.researchgate.net/publication/13032395_Staff_burnout_in_the_perspective_of_grief
_theory
2. Kraft U. Burned Out: Your job is extremely fulfilling. It is also extremely demanding-And you feel overwhelmed. You are not
alone. Scientific American Mind [serial online] 2006 [cited 2006 June/July]; 8(29-33):[24 screens]. Available from: URL:http://
www.jb-schnittstelle.de/wer/ulrich_kraft/Burned%20Out.pdf
3. Burke RJ, Greenglass ER. Hospital restructuring, work-family conflict and psychological burnout among nursing staff. Health
Psychol 2001;32:126–138.
4. Karanikola M, Papathanassoglou E, Giannakopoulou M, Koutroubas A. Pilot exploration of the association between selfesteem and professional satisfaction in Hellenic Hospital nurses. J Nurs Manag 2007;15:78–90.
5. Jimmieson NL. Employee reactions to behavioral control under conditions of stress: the moderating role of self-efficacy. Work
Stress 2000;14:262–280.
338
6. Soler JK, Yaman H, Esteva M, Dodds F, Spiridonova Asenova R, Katic M, Ozavacic Z, Desgranges JP, Moreau A, Lionis C,
Kotanyi P, Carelli F, Nowak PR, de Aguiar Sa Azeredo Z, Marklund E, Churchill D, Ungan M. Burnout in European family
doctors: the EGPRN Study. Family Practice 2008;25:245–326.
7. Demir A, Ulosoy M, Ulosoy MF. Investigation of factors influencing burnout levels in professional and private lives of nurses. Int
J Nurs Stud 2003;40:807–827.
8. Hunter P, Houghton M. Nurse teacher stress in Northern Ireland. J Adv Nurs 1993;18:1315–1323.
9. Houkes I, Winants Y, Twellaar M, Verdonk P. Development of burnout over time and the causal order of the three dimensions
of burnout among male and female GPs. A three-wave panel study. BMC Public Health [serial online] 2011[cited 2011 April 18];
11(240):[24 screens]. Available from: URL:http://www.biomedcentral.com/1471-2458/11/240
10. Bakker AB, Demerouti E, Schaufeli WB. Validation of the Maslach Burnout Inventory - General Survey: An internet study.
Anxiety Stress Copin 2002;15:245–260
11. Maslach C, Leiter MP. Early predictors of job burnout and engagement. J Appl Psychol 2008;93:498–512.
12. Hammarström A. A tool for developing gender research in medicine: Examples from the medical literature on work life. Gender
Med 2007;4:123–S132.
13. Norlund S, Reuterwall C, Höög J, Lindahl B, Janlert U, Birgander L. Burnout, working conditions and gender - results from
the northern Sweden MONICA Study. BMC Public Health [serial online] 2010 [cited 2010 June 9]; 10(326): ):[24 screens].
Available from: URL:http://www.biomedcentral.com/1471-2458/10/326
14. Donahoe E, Nawawl A, Wllker L, Schlndler T, Jette UDE. Factors associated with burnout of physiotherapists in Massachusetts
rehabilitation hospitals. Phys Ther 1993;73:750–761.
15. Ogiwara S, Hayashi H. Burnout amongst Physiotherapists in Ishikawa Prefecture. J Phys Ther Sci 2002;14:7–13.
16. Li Calzi S, Farinelli M, Alianti L, Manigrasso V, Taroni AM. Physical rehabilitation and burnout: different aspect of the syndrome
and comparison between healthcare professionals involved. Eur J Phys Rehabil Med. 2006;42:27–36.
17. Campo M, Weiser S, Koenig K. Job Strain in Physical Therapists. Phys Ther 2009; 89: 946–956.
18. Kania M, Meyer B, Ebersole K. Personal and Environmental Characteristics Predicting Burnout Among Certified Athletic
Trainers at National Collegiate Athletic Association Institutions. J Athl Train 2009; 44: 58–66.
19. Cohn M, Fredrickson B, Brown S, Mikels J, Conway A. Happiness Unpacked: Positive Emotions Increase Life Satisfaction
by Building Resilience. Emotion 2009;9: 361–368.
20. Lyubomirsky SL, King L, Diener E. The benefits of frequent positive affect: Does happiness lead to success? Psychological
Bulletin 2005;14:803–855.
21. Diener E. The well-being of planet earth; Paper presented at the The Global Well-Being Forum; Washington, DC. 2007.
22. Takeuchi R, O'Brien M, Ormond K, Brown S, Maly M. Moving Forward: Success from a Physiotherapist's Point of View. Physiother Can [serial online] 2008 [cited 2008 April 15]; 60 (19–29):[24 screens]. Available from: URL:http://www.ncbi.nlm.nih.gov/
pmc/articles/PMC2787542/
23. Benevides-Pereira AM, Das Neves Alves R. A study on burnout syndrome in healthcare providers to people living with HIV.
AIDS Care 2007;19:565–571.
24. Krause N, Ragland DR, Fisher JM, Syme SL. Psychosocial job factors, physical workload, and incidence of work-related spinal
injury: a 5-year prospective study of urban transit operators. Spine 1998;23:2507–2516.
25. Ong AD, Bergeman CS, Bisconti TL, Wallace KA. Psychological resilience, positive emotions, and successful adaptation to
stress in later life. Journal of Personality and Social Psychology. 2006;91:730–749.
26. Pavlakis A, Raftopoulos V, Theodorou M. Burnout syndrome in Cypriot physiotherapists: a national survey. BMC Health Serv
Res [serial online] 2010 [cited 2010 March 11]; 10(63):[24 screens]. Available from: URL:http://www.biomedcentral.com/14726963/10/63
27. Lent RW, Singley D, Sheu HB, Gainor KA, Brenner BR, Treistman D, et al. Social cognitive predictors of domain and life
satisfaction: exploring the theoretical precursors of subjective well-being. J Couns Psychol 2005;52:429–442.
28. Orzechowska A, Talarowska M, Drozda R, Mirowska D, Florkowski A, Zboralski K, Gałecki P. Zespół wypalenia zawodowego
u lekarzy i pielęgniarek. Polski Merkuriusz Lekarski 2008;150: 507-509.
339

114 Studzinska_Layout 1

Transkrypt

Podobne dokumenty

PS2 Burnout 3: Takedown

syndrom wypalenia zawodowego – symptomy i czynniki ryzyka

E-marketing Specialist